Datasets:

Keyven
/

persian_summarizer

Dataset card Data Studio Files Files and versions Community

Split (2)

train · 39.6k rows

feat_Unnamed: 0 int64 1 55k	feat_id stringlengths 6 6	text stringlengths 58 550k	target stringlengths 36 15.4k
4,751	439461	بنابراین رشد حجم پول تأثیر زیادی بر رشد نرخ تورم خواهد داشت. واژگان کلیدی: انتظارات ناهمگن» سیاست پولی» هدف‌گذاری تورم» مدل تعادل عمومی پویای تصادفی,. ۱.این مقاله مستخرج از رساله دکتری زهرا زندیان به راهنمایی دکتر ابوالحسنی و شایگانی و مشاوره دکتر موسوی چهرمی است. # دانشیار اقتصاد, دانشکده اقتصاد و مدیریت, دانشگاه پیام نور مرکز تهران» ایران «نویسنده مسئول» دانشیار اقتصاد, دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه پیام نور مرکز تهران» ایران ‏ 1.6000 هدع 8 معع تومطه.ط هم تلنمهط استاد اقتصاد دانشکده اقتصاد و مدیریت» دانشگاه پیام نور مرکز تهران» ایران 1۳.ع0.۵م 0۶۵۷10 :5۸1 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه پیام نور مرکز» تهران» ایران ۲۳ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ تاریخچه و ادبیات اقتصاد کلان بر اساس ارتباط بین کلان‌نگری‌ها و روابط بین متغیرهای اقتصادی صورت گرفته است. در اين چارچوب رابطه بین خانوارها بنگاه‌ها صنایع و بازارها مورد بررسی قرار می‌گیرد. این کلان‌نگری‌ها و ساده‌سازی‌ها در بسیاری موارد سودمند بوده است» اما در برخی مواقع منجر به ازدست‌رفتن ماهیت اصلی مسئله می‌شود (12 ,1972 ,صط10). طی سال‌های گذشته استفاده از مدل‌های مبتنی بر رفتار ناهمگن کارگزاران به‌طور قابل‌توجهی گسترش‌یافته است. بررسی مکانیسم اثرگذاری سیاست پولی بر رفتار مصرفی خانوارها در مدل کارگزاران ناهمگن کینزین جدید! ()11۸71) نتایج واقع‌بینانه‌تری ارائه داده است (18 ,2018 بله 2۳ 200 0هاصه6). استفاده از قواعد سیاستی» به‌عنوان یکی از موردقبول‌ترین روش‌ها در مطالعه سیاست‌های پولی و مالی» از بارزترین ویژگی‌های تحقیقات مربوط به حوزه سیاست‌گذاری در چند دهه اخیر (به‌خصوص از دهه ۱۹۹۰ به بعد) به شمار می‌رود سیاست پولی بهینه در نظریه‌های مطرح شده مبتنی بر فرض انتظارات عقلایی می‌باشد. از سوی دیگر همگن بودن کارگزاران اقتصادی و نحو شکل‌دهی انتظارات آن‌ها مکانیسمی می‌باشد که در مطالعات تجربی همواره لحاظ شده است. برخی از رویکردهای پیشنهادی در مدل‌های استاندارد نشان دااه‌اند که پیش‌بینی تورم و تولید عقلایی نبوده و یا حداقل در برخی موارد برای برخی از کارگزاران و افراد مبتنی بر انتظارات عقلایی نبوده است(12 ,2015 ,21 ۵۳ 200 0ع1000مان8). مدل‌های ساختاری در بررسی و تبیین ماندگاری تورم در ایران بخشی از دلایل ماندگاری تورم را توضیح نمی‌دهند. از جمله نواقص مدل‌های ساختاری درباره شبیه‌سازی انتظارات تورمی این است که به طور معمول انتظارات افراد مختلف در مورد تورم را یکسان در نظر می‌گیرند؛ در حالی که در دنیای واقعی عاملآن اقتصادی ناهمگن می‌توانند انتظارات متفاوتی از تورم آتی داشته باشند. انتظارات افراد درباره رفتار آتی متغیرهای اقتصادی, نقش موّری بر عملکرد آن متغیرها می‌تواند داشته باشد؛ بنابراین» مطالعه چگونگی شکل گیری انتظارات عوامل اقتصادی دارای اهمیت ویژه‌ای است. طبق نظریه انتظارات تطبیقی» انتظارات آینده از تورم هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۰۳ به تنهایی برمبنای چند تأخیر زمانی از مقادیرگذشته تورم به دست می‌آید. از سوی دیگر تأکید نظریه انتظارات عقلایی بر این است که عوامل اقتصادی از تمام اطلاعات در دسترس برای پیش‌بینی استفاده کرده و در نتیجه همه خطاهای سیستماتیک که به ایجاد انحراف در پیش‌بینی‌ها منجر می‌شود را حذف می‌کنند (عیسی زاده و همکاران» ۰۱۳۹۵ ۱۰۳). مذدلسازی انتظارات تورمی مبتنی بر انتظارت ناهمگن کارگزاران اقتضادی: امکان بررسی تعامل بین گروه‌های متفاوت را درباره چگونگی شکل‌دهی انتظارات تورمی فراهم می‌آورد و می‌توان با استفاده از این رهیافت برخی از ویژگی‌های مشاهده شده نرخ تورم همچون ماندگاری تورم را توضیح داد. با توجه به نقش انتظارات تورمی به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر تورم در مطالعات انجام شده پیشین» در این مقاله نقش ابزارهای سیاستی از قبیل نرخ بهره و نرخ ارز بر هدف‌گذاری تورم در قالب مدل کینزین‌های جدید با لحاظ ناهمگنی انتظارات کارگزاران اقتسادی بر گرا دهروب> نس گداستناديذز این مطالعد نجوه شکل‌گیری انتظارات کارگزاران اقتسای ارت ماک رویط چارچوب مدل هاکت" و آیاگاری۲ با تحاظ ناقصی‌هاوباافلشت»در این مطالعطافرقووی گکه‌که خانوارها با توجهد به محدودیت برون‌زای استقراض و هموار بودن مسیر مصرفی:خود در مواجه با شوک‌های مقاله حاضر در پنج بخش تنظیم شده است در بخش دوم مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیق ارائه شده است؛ در بخش سوم روش شناسی تحقیق ارائه شده است. بخش چهارم اختصاص به تجزیه و تحلیل دارد و در زهایت دربخش پنجم نتایج مقاله» گزارش شده است. مهمترین و متمایزترین هدف و دستاورد هدف‌گذاری تورم این است که تمرکز سیاست‌های پولی بانک مرکزی به سمت کنترل تورم می‌باشد و این امر بر اساس هدف واضحی که تعریف می‌شود قابل حصول است. در واقع مهمترین نوآوری سیاست هدف‌گذاری تورم سازماندهی رفتار سیاست حول دستیابی به یک هدف آشکار می‌باشد. سیاست هدف‌گذاری تورم دارای ۳۴ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ ویژگی‌هایی است که توجه به آن باعث می‌شود اجرای این سیاست به نحو بهتر و مور تری انجام پذیرد. با توجه به عملکرد بانک‌های مرکزی که در سال‌های اخیر این سیاست را در پیش گرفته اند و ادبیات موجود در اين زمینه» چهار ویژگی مهم را می‌توان برای سیاست هدف‌گذاری تورم در نظر گرفت. مهمترین و اساسی ترین ویژگی هدف‌گذاری تورم مشخص کردن یک مقدار عددی معین برای نرخ تورم می‌باشد (12100گ دز [02 هسام عم صص۸) برای تعیین مقدار عددی تورم هدف و افق زمانی لازم برای دستیابی به آن» روش‌های متفاوتی وجود دارد. برای تعیین نرخ تورم هدف دو روش وجود دارد: ۱- یک روش برای تعیین نرخ تورم هدف تعریف محدوده هدف(۵۳801] 7002 ) برای نرخ تورم می‌باشد. در این روش ابتدا یک نرخ هدف را برای تورم در نظر گرفته و سپس یک بازه نوسان برای آن تعریف می‌کنيم. در این صورت هدف و وظیفه بانک مرکزی این است که نرخ تورم را در این محدوده حفظ نماید. به طور مثال در کشورهای کانادا و سوئد هدف تورم 4۲ می‌باشد و بازه نوسان ۳/۱ است. در این صورت وظیفهبانک مرکزی حفظ نرخ تورم در ۲- در روش دوم بانک مرکزی فقط یک نرخ معین را برای تورم در نظر می‌گیرد و هیچ بازه مشخص برای آن تعریف نمی‌کند. به طور مثال نرخ تورم هدف در انگلستان ۸۲/ و در نروژ 1۸۲/۵ می‌باشد. البته باید گفت که تفاوت بین اين دو روش در عمل مهم به نظر نمی‌رسد زیرا بانک مرکزی که یک محدوده را برای هدف معین می‌کند به نظر می‌رسد که در آن هدف تورمی میانگین بازه می‌باشد و کران‌های بازه (که تحت عنوان کران‌های نرم (85ع48* 5011) نامیده می‌شوند)» مقدمه آغاز تغییر سیاست نمی‌باشند. زیرا نقاط خارج از بازه خیلی متفاوت از نقاط درون بازه نیستند. افق زمانی که در مسائل هدف‌گذاری تورم مطرح می‌شود عبارت است از مدت زمانی که طول می‌کشد تا بانک مرکزی نرخ تورم را به نرخ تورم هدف نزدیک نماید. این افق زمانی نیز توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. به طور معمول, بانک‌های مرکزی که هدف‌گذاری تورم را در پیش گرفته انده افق‌های زمانی دو ساله را برای رسیدن به هدف در نظر می‌گیرند. دومین ویژگی روش هدف‌گذاری تورم آینده‌نگر بودن(100108 ۳0۳۷:۵۲۵ ) سیاست است که توجه خاصی به پیش‌بینی تورم و انتظارات تورمی دارد. نیاز به آینده‌نگر بودن ناشی از این هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۰۵ حقیقت است که تورم نسبت به تغییرات در سیاست پولی به صورت بلند مدت و با وقفه واکنش نشان می‌دهد و این باعث می‌شود که پیش‌بینی تورم یک جز لازم ساختار سیاست برای رسیدن به ثبات قيمت‌ها باشد. از طرفی انتظارات تورمی اطلاعات خوبی را راجع به تورم به دست می‌دهد زیرا انتظارات در تعیین تورم و دستمزد مور بوده و در نتیجه باعث اثر گذاشتن سومین ویژگی روش هدف‌گذاری تورم این است که این سیاست باید به صورت عمومی اعلام شود (۵۵۵ 100108 ۳0۳۷۷/۵۳4)» به این صورت که وقتی نرخ تورم هدف توسط بانک مرکزی مشخص شد و بانک مرکزی نیز خود را مقید به پیروی از آن دانست آنگاه این نرخ هدف باید توسط بانک مرکزی به اطلاع مردم برسد. مهمترین راه برای انجام این کار در اختیار گذاشتن اطلاعات به مردم است به این صورت که تصمیماتی که تا امروز اتخاذ شده است را به آن‌ها شرح دهیم. گزارشات تورم (00:4ع۳ 11100) یک مثال کاربردی خوب در مورد اطلاع رسانی به مردم است که توسط بانک‌های مرکزی:پیشرو در این زمینه استفاده می‌شود. اهمیت اطلاع رسانی به مردم از این جهت است که می‌توان تورم.انتظاری را کنترل کرد. در واقع اطلاع رسانی به مردم در مورد هدف‌گذاری تورم» بیان‌گر تهد بانک مرکزی در مورد ثبات قيمت‌ها می‌باشن‌9 سای اوه نگ اک ات مردم آسانتر شده و چهارمین مشخصه هدف‌گذاری تورم» درجه بالای شفافیت و صراحت می‌باشد. به طور کلی یک بانک مرکزی که هدف‌گذاری تورم را دنبال می‌نماید یک گزارش از سیاست پولی منتشر می‌نماید که شامل پیش‌بینی بانک مرکزی از تورم و سایر متغیرها می‌باشد. برخی از بانک‌های مرکزی همچنین اطلاعات یا پیش‌بینی‌های راجع به تصمیمات آتی را نیز فراهم می‌سازند. این درجه بالای شفافیت از منظر تازیخچه بانک مرکزی یک استنا محسوب می‌گردد. عرفا اهداف, رفتارها و تصمیمات بانک مرکزی به طور قابل ملاحظه‌ای پنهانی است, اما تأکید روش هدف‌گذاری تورم بر شفافیت و صراحت بانک مرکزی به این دلیل است که سیاست پولی» مدیریت انتظارات (۵0621210 9۶ 1/]2280061) می‌باشد. سیاست پولی عمدتا بر ۶ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ اساس انتظارات بخش خصوصی دارای اثر بر اقتصاد می‌باشد و اعلام آن می‌تواند اين اثر را تقویت بخشد. انتظارات تورمی بخش خصوصی بر تصمیمات قیمت‌گذاری حال و تورم آینده اثرگذار است. بنابراین وابسته شدن(ع8 ۰۲ ۸) انتظارات تورمی بخش خصوصی به تورم هدف یک پیش نیاز اساسی برای ثبات تورم می‌باشد. نزدیکی انتظارات تورمی بخش خصوصی به تورم هدف اغلب به اعتبار رژیم هدف‌گذاری تورم تعبیر می‌شود. رابطه بین نرخ تورم» نرخ بهره و نرخ ارز را می‌توان به صورت معادله زیر در نظر گرفت" رابطه بالا را تساوی نرخ بهره بر اساس رابطه (۱)» و با فرض ثابت ماندن نرخ بهره و نرخ تورم در خارج از کشور اگر نرخ تورم داخلی افزایش یابد» آنگاه برای برقراری رابطه به صورت تساوی, باید نرخ ارز افزایش یابد. بنابراین می‌توان گفت که نوسانات نرخ ارز منجر به افزایش در نرخ تورم شده و به عبارتی میاجیما و یتمن" به بررسی هدف‌گذاری نرخ تورم با انواع مخلتف کارگزاران اقتصادی به لحاظ شکل‌گیری انتظارات زا برای کشنور آفریقای جنوبی مورد بررسی قرار دادند. نتایج این مطالعه نشان داد که انتظارات تورمی زمانی که نرخ تورم به عنوان هدف انتخاب می‌شود به شدت افزایش می‌یابد. به این بدان معناست که مقدار تورم ضمنی انتخاب شده به عنوان هدف ۱ برای آگاهی از چگونگی استخراج این رابطه به فصل ۵ کتاب رومر مراجعه شود. هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۰۷ منجر به این شده که شکل‌گیری انتظارات متفاوت کارگزاران اقتصادی منجر به افزایش در کوبیون و همکاران" به این موضوع پرداختند که آیا انتظارات تورمی می‌تواند به عنوان ابزار سیاست پولی مورد استفاده قرار بگیرد یا خیر. این مطالعه به دنبال اين بود که نشان دهد انتظارات متفاوت کارگزاران اقتصادی به چه صورتی فعالیت‌های اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مشاهدات نشان داد که انتظارات تورمی خانوارها و بنگاه‌ها فعالیت آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما مکانیسم این اثرگذاری چندان واضح و مشخص نمی‌باشد. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که زمانی که انتظارات کارگزاران اقتصادی متفاوت باشد منجر به این می‌شود که سیاست‌گذاران پولی به منظور اثرگذاری بر بخش حقیقی اقتصادی دست به استراتژی‌های جدید بزنند که در آن امکان اثرگذاری سیاست پولی بر بخش حقیقی اقتصاد افزایش یاید. کاپلان و همکاران " در مطالعه خود در مورد سیاست پولی بهینه در رویکرد کارگزاران ناهمگن به این نتیجه رسیدند که در رویکرد کارگزاران نوعی کینزین جدید (۸16) نسبت به مدل کارگزاران ناهمگن کینزین جدید (11۸716) قضیه برابری بدهی ریکاردویی برقرار نبوده و واکنش سیاست مالی به سیاست پولی نکته کلیدی واکنش متغیرهای کلان اقتصادی به شوک سیاست پولی است. نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه بیان‌گر آن بود که تحت شرایط صلاحدیدی, تلاش مقام پولی برای توزیع مجدد ثروت به سمت خانوارهای قرض گیرنده که دارای مطلوییت نهائی بالاتری از خالص ثروت می‌باشند» منجر به تغییرات در تورش تورمی می‌شود. این در حالی است که تحت شرایط قاعده» سیاست پولی دارای اثرات توزیعی کمتری در درآمد بوده و بیشتر منجر به تورش تورمی می‌شود. پزدانی و موّمنی (۱۳۹۶) هدف‌گذاری تورم با توجه به قاعده تیلور و مک‌کالوم متغیر با زمان در ایران را مورد بررسی قرار دادند. این مطالعه سعی داشت که ضمن بررسی تجربه سایر کشورها در زمینه هدف‌گذاری تورمی» یک قاعده سیاست پولی که در آن پارامترها در طول زمان ثابت نیستند ارائه دهد. بر این اساس» سعی شد که دو قاعده سیاست پولی تیلور و مک‌کالوم برای اقتصاد ایران طی دوره‌ی ۱۳۷۸:۰۱-۱۳۹۳:۰۴ با استفاده از ویژگی متغیر بودن ۸ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ پارامترها طی دوره‌ی مورد نظر از طریق روش تخمین الگوهای فضای حالت و فیلتر کالمن مورد ارزیابی قرار گیرد. نتایج نشان داد که سیاست پولی با توجه به دو قاعده تیلور و مک‌کالوم متغیر در طول زمان به نرخ تورم وتغییرات نرخ ارز و در مورد ضرایب غیرمتغیر در طول زمان نظیر شکاف 010۳ متغیر مجازی و متغیر با وقفه سیاستی واکنش نشان داده است. کازرونی و همکاران ( ۱۳۹۶) در مطالعه‌ای با استفاده از روش اقتصاد سنجی رگرسیون کوانتایل» منحنی فیلیپس هایبرید کینزی‌های جدید در ایران را برآورد نمودند. برای این منظور از داده‌های فصلی» نرخ تورم؛ شکاف تولید و تغییرات نرخ ارز اسمی در طی سال‌های ۱۳۶۹-۹۲۳ استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که بین متغیرهای مورد بررسی و نرخ تورم یک رابطه متقارن و مثبت وجود دارد؛ به عبارت دیگر در سطوح تورمی بالاتر شدت اثرگذاری متغیرهای تورم با وقفه و تورم انتظاری» بر تورم افزایش می‌پابد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت عاملان اقتصادی در تنظیم قیمت و فعالیت‌های خود به ترکیبی از مقادیر آینده‌نگر و گذشته نگر توجه می‌کنند. اما براساس نتایج بدست آمده سهم مقدار ضریب پارامتر آینده‌نگر بیشتر از خواجه محمدلو و خداویسی (۱۳۹۶) روابط میان نرخ ارز نرخ تورم و نرخ بهره را به عنوان هدف اصلی در چارچوب تئوری‌های]/۷103 اقتصادی بدون وارد کردن متغیرهای سرمایه‌گذاری» رشد اقتصادی و سایر متغیرها به الگو با استفاده از روش خود رگرسیون برداری(۷۸1۹) طی دوره زمانی ۱۳۶۰-۹۳ مورد بررسی قرار داده اند. نتایج حاصل از آزمون یوهانسن و برآورد الگوی تصحیح خطای برداری نشان داد که در بلندمدت نرخ تورم تأثیر منفی معنی دار و نرخ ارز بدون تأثیر بر نرخ بهره میباشند. همچنین بررسی روابط کوتاه مدت نشان داد که در کوتاه مدت نرخ ارز تأثیر مثبت معنی دار و نرخ تورم بدون تأثیر بر نرخ بهره میباشند . به عبارت دیگر تئوری اثر و بین المللی فیشر در اقتصاد ایران رد میشوند. کیاالحسینی و همکاران (۱۳۹۶) به بررسی نقش قاعده‌مندی سیاست پولی بر رشد اقتصادی پرداختند. مهم‌ترین اهداف سیاست پولی» ثبات قيمت‌ها رشد اقتصادی و سطح مطلوب اشتغال است. آزانجاگه دسیایی بد این مقاضد بهطور تیم رای سیاست‌گذاران قابل خضول نیست: لذا ضروری است اهداف میانی و ابزارهای متناسب برای آن معرفی شود و مورد مطالعه قرار هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۰۹ گیرد. بدین منظور این مطالعه به دنبال پاسخ این پرسش است که آیا می‌توان در اقتصاد ایران قاعده‌ای مناسب به‌عنوان هدایت‌گر سیاست پولی معرفی نمود؟بدین دلیل» این پژوهش» قاعده مشهور مک‌کالم را که مبتنی بر نرخ بهينه پایه پولی طراحی‌شده» مطرح کرده و انطباق آن را با نظام اقتصادی ایران در بازه زمانی ۱۳۶۳-۹۲ (با استفاده از روش تخمین (/0۸/8)) مورد بررسی قرار داده آست,نتایج این پژوهش نشان میهد که,مسیر رنه تعریف‌شنده توسط قاعده,مکت کالم؛ برای نرخ رشد پایه پولی» می‌تواند یک خط مشی مناسب برای سیاست پولی در ایران باشد و اقتصاد ایران می‌تواند از آن به‌عنوان یک شاخص معیار در تصمیمات سیاستی استفاده نماید. شاه‌مرادی و صارم (۱۳۹۲) به بررسی سیاست پولی بهینه و هدف‌گذاری تورم در اقتصادی آیرای پرداگلنت در ایی سطالنه با استقفاده از روش اذل عمرمی پریای تسادقی فاملدی پولی بهینه برای بانک مرکزی ایران استخراج شد. در این مطالعه مکانیسم انتقال پولی مدل شامل چهار معادله تقاضای کل» عرضه کل»«قیمت نفک و رابطهقیلور است. در اين مقاله ثابت می‌شود. فرم پویای رابطه‌ی تقاضای کل» با در نظر گرفتن پولی.بودن تورم در ایران» تابعی از نرخ رشد حجم پول است. با این فرض که هدف بانک مرکزی پیگیری:هم‌زمان نرخ تورم هدف و شکاف تولید است و با توجه به مکانیسم انتقال پولی» قاعده بهینه سیاست پولی برای اقتصاد ایران استخراج می‌شود که تابمی از شکاف تورم» شکاف تولید و نرخ رشد درآمدهای نفتی است. نتایج تخمین نشان می‌دهد نرخ رشد حجم پول اثری بر شکاف تولید نداشته و به‌طور کامل در انتظارات تورمی انعکاس می‌یابد. هم‌چنین یک درصد افزایش درآمدهای نفتی به منظور نشان دادن اثرات انتظارات ناهمگن کارگزاران اقتصلای فرض می‌شود. مجموعه‌ای از کارگزاران با شاخص [0,1]ع1 نشان داده شده است و همچنین 0 درصد افراد از عمل‌گر 1ب برای پیش‌بینی انتظارات خود در مورد متغیرهای کلان اقتصادی استفاده می‌کنند و مابقی افراد از عمل‌گر انتظارت 72 استفاده می‌کنند. انتظارات شکل گرفته در بازار بر اساس ترکیب خطی از انتظارات مختلف گروه‌های موجود در جامعه به صورت 72( - 1) + 71 ‎ <‏ می‌باشد. اصول اساسی مورد استفاده برای شکل‌گیری انتظارات در این مدل به شرح زیر می‌باشد: ۰ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ ۲ اگر 7 یک متغیر پیش‌بینی شده توسط کارگزاران باشد مقادیر پیش‌بینی به صورت تعادل ۳ اگر 0 ( + 3 و 07 متغیر پیش‌بینی شده توسط کارگزاران باشد در این صورت (7) 052 < (0) 2 و () 52 + (۳2)00 < (ر + )52 برقرار است. (مربک) ۶ 8۴۳۴ موبرنط < (مربی 8۴۳۴ من() 52 است. ۵. عت شرایط قانون انتظات تکراری را تأمین می‌کند بنابراین (152)0 > (0) 2 ۶ اگر # یک متغیر پیش‌بینی.شده توسط کارگزاران در زمان.6 و 6 + ۶ باشد بنابراین ۷ تمامی کارگزاران انتظارات مشترکی در مورد تفاوت‌های مورد انتظاری در محدود کردن کارگزاران در این مدل تابع مطلوبیتی به صورت (//) 0 - (4) دارند که مصرف و )0 (1/)0-0رزن 1-۵( ار ا 0 ,(8-1)/#رزو 6-1/6)() ام ا اج در این مدل خانوارها به دنبال انتخاب سطح مصرف تقاضای پول» عرضه نیروی کار و قیمت کالاها به منظور حداکثر کردن تابع مطلوبیت مطلوبیت انتظاری خود با توجه به قید بودجه می‌باشند. با توجه به ادبیات مطرح شده در مورد انتظارات محدود و عقلایی کارگزاران ضرورتی ندارد که به منظور پیش‌بینی متغیرهای کلان اقتصادی دید جامع و کاملی از ارزش جاری تحت شرایط انتظارات عقلایی, کارگزاران با توجه به شرایط مرتبه اول استخراج شده و توزیع هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۱۱ متغیرهای مربوطه به دنبال انتخاب متغیرهای مصرف تقاضای پول و عرضه نیروی کار با توجه به انتظارات شرطی شکل گرفته بین افراد می‌باشند. تحت شرایط عقلاییت محدود شده کار گزاران مقادیری از متغیرهای تحت تصمیم خود را انتخاب می‌کنند که تأمین کننده شرایط معادله اویلر باشد و با این انتخاب در پی برابری منفعت نهائی انتظاری با هزینه نهائی انتظاری می‌باشند. معادله اویلر مصرف بین دوره‌ای در شرایط ذکر شده به این صورت می‌باشد: به‌طور ی که م4 بیان‌گر مطلوبیت آنهاتی مصرف وژترخ بهره اسمی است. مقدار مصرف انتخاب شده در این شرایط باید تأمین‌کننده مقدار بهینه و حداکثر مطلوبیت فرد باشد. پرستون! شرایطظی را سطرح می‌کند که تحت فرابظط عقاانیق محدود. کایگزاران با استفاده از قید پودچه بین دوره‌ای خود در طول دوران زندگی به دنبال بهینه کردن مسیر مصرف خود می‌باشند. بر اساس رویکرد وودفورد فرض می‌شود هر خانوار مقداری پول نگهداری می‌کند تا به واسطه آن به‌تواند معاملات روزانه خود را انجام.دهد. بانک مرکزی نیز به طور موّری می‌تواند نرخ بهره را به منظور تعادل در بازار پول, تنظیم کند. تحت این شرایط تقاضای پول و میزان تمایل در شرایط ناقصی بازار» مقدار نرخ بهره بستگی به توزیع ثروت کارگزاران اقتصادی دارد و بر این اساس در این مدل ریسک ناشی از نگهداری ثروت به صورت پول نقد کسری از درآمد حقیقی افراد می‌باشد.در این مدل دوانوع کارگزار در نظر گرفته شده است. هر یک از این کارگزاران با احتمال یکسانی از تغییرات در قيمت‌ها مواجه هستند. علاوه بر این کارگزاران ممکن است با انتظارات متفاوتی از سطح درآمد حقیقی با توجه به ناهمگنی انتظارات مواجه باشند. در این مدل سیاست‌گذار از طریق سیاست‌های مالیاتی و بیمه‌ای پس از گردآوری درآمدها به توزیع آن‌ها بین کارگزاران مختلف می‌پردازد. با توجه به اینکه در این مدل ناهمگنی ۲۳ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ به لحاظ شکل‌گیری انتظارات افراد می‌باشد مسیر بهینه‌یابی آن‌ها و مقادیر بهیند متغیرهای تحت تضمیم آن‌ها متفاوّت می‌باشد. در این مدل تحت ترایط ساختاز سالی «پازانه کازگزازان نوع 7 ممکن است سطح درآمد حقیقی خود "(ک را با شرایط زیر تضمین کنند: ۴( :)۲ اد 7 92 2 :2 (2)۵7)0 ان 0 در موقعیت‌های تصادفی برای درآمد می‌توان درآمد حقیقی هر گروه از کارگزاران را به صورت در وضعیت تعادل» مقادیر انتخاب شده برای کارگزاران باید تأمین‌کننده قید بودجه اسمی زیر بفطوریکه: ۵۶ بیان گر قیشت‌های و ده نووط کار کال می‌باشگم نز میزان کالاهای تولید شده توسط کارگزار ز ام می‌باشد ۸/۲ مانده نقذی (پول) نگهداری شده توسط کارگزار ز می‌باشد. ,5 اوراق قرضه نگهداری شده توسط کارگزار ذ ام می‌باشد. اگر کارگزارا از نوع 7 در این صورت ,2,0 < ]1 دریافتی اسمی ناشی از بیمه‌های کارگزاری می‌باشد و تام2 < یو پرداختی اسمی به کارگزاری‌های بیمه است. بنابراین در تعادل قید بودجه نیاز به این دارد که: که در آن ]ط مقدار اوراق حقیقی نگهداری شده توسط کارگزارا زو 772 + 1 نرخ تورم است. شرایط مرتبه اول بدست آمده از معادله فوق حول مقادیر تعادل پایدار به صورت زیر است: مقدار لگاریتم خطی شده این معادله به صورت زیر است: هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۱۳ بهطوریکه 2 و () لگاریتم انحراف از تعادل پایدار برای ()108 < آ و (ب 108 < آره هستند به منظور بدست آورده معادله 15 کینزین‌های جدید با استفاده از لگاریتم خطی معادله (۲) داریم: )۹ (وبع ]5 - بز) ای - تباه 5 < باید به این موضوع توجه شود که در شرایط تعادلی, معادله (۱۰) تأمین‌کننده شرایط مصرف برای هر دو گروه کارگزار می‌باشد. با استفاده از انتظارات آینده‌نگر و لحاظ کردن تفاوت نوع به منظور مشاهده رفتار تورم در شرایط آققادلی, تغل قیمت‌گذاری کارگزاران در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد. ابتدا تقاضای کالای نوعی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. تاع:عص۲ ذر نظم کرفتت قلاه: برای/ تقاضای کازگزار توع ۳ برای کال از یف ورن 45 ال + عو) . (ل) است. با جمع کردن رفتار مصرفی تمامی کارگزاران به منظور بهینه‌سازی رفتار کارگزاران به منظور تعیین مقادیر بهینه قیمت و مقدار تولیده کارگزاران در قالب قراردادهایی با ضمانت اجرایی کامل در پی پوشش دادن هرگونه عدم اطمینان درمورد اجرایی شدن قراردادها می‌باشند. به منظور توصیف این موضوع فرض می‌شود که کارگزارا نوع ج رفتار مصرفی (/) ,ربج < ربج به صورتی باشد که مصرف کارگزارا ژ ۴۳۴ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱/ صص ۳۳۰-۳۰۱ قادر به تغییر قیمت برای دوره 16 نباشد. پس ۲ تعیین شده در دوره‌های قبل بر اساس اصول پیاده‌سازی شده برای عقلانیت محدود در رفتار کارگزاران احتیاج به این دارد که شرط مرتبه اول بهینه‌سازی قیمتگذاری تأمین شود. لحاظ کردن عمل‌گر انتظارات بین متغیرهای (۱۴) اه (مربولاد؟ ریگ و مب )108 - (2[0(۱۰)۶ 87 اگر مقدار م۳ 108 را از دو طرف معادله فوق کم کنیم» انحراف قیمت به صورت زیر می‌باشد: با لخاظ کردن اصول ذکر شده در موزد شکل گیری‌پانظارات داریا (0۶ (2د + 1<78()۵) + مر 785 بط و۱0 - ۶ و10 معادله فوق بیان‌گر مقدار لگاریتم خطی قیمت‌گذاری بهینه می‌باشد. با توجه به اینکه فرض می‌شود شکل‌گیری انتظارات کارگزاران قبل از مشاهده مقادیر جاری متغیرها می‌باشد این امکان برای آن‌ها وجود دارد که جدول قیمت‌گذاری آن‌ها مشروظ به مقادیر جاری تولید و قیمت‌ها باشنحال اگر ۳۶ به پعنوان قیمت بهینه انتخاب نیده توکسط کارگزارا 1 از نوخ ج باشند و (۲20 بیان گر قیمت تنظیم شده توسط پنگاه ز باشد در این صورت داریم: نسبت (/[ - 1) از هر نوع تغییری در قیمت بهینه در زمان ۲ به این صورت است: هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۱۵ بنابراین قیمت بهینه وضع شده توسط بنگاه‌ها به صورت زیر می‌باشد: 2 4( - 1( -) + 4( مر سم < رم ۲۳۰ 78+ 02( -7()1 -1) + 01( 1) ک رم با کم کردن مقدار ,7( - 1) از طرفین معادله فوق داریم: معادله فوق می‌تواند تأمین‌کننده شرایط منحنی عرضه کل اقتصاد بر اساس رابطه بین تورم و تولید باشد. با در نظر گرفتن شکل‌گیری متفاوت انتظارات کارگزاران اقتصادی منحنی عرضه 2 -1) + ماه + (ببمظ زا زا ی < ما8 کر در معادله فوق عبارت سمت راست بیان‌گر انتظارات ناهمگن کارگزاران اقتصادی بوده است. ابتدا فرض می‌شود که قید بودجه دولت به‌صورت زیر است (توکلیان» ۱۳۹۲): (۳۲) + 178 - یق) +2 + 0 > 1+7(7):و + 7160 به‌طوری که در معادله فوق 7 بیان گر درآمدهای مالیاتی از بخش خانوار و بنگاه‌ها است. همچنین 7/ ارزش دارایی‌های خارجی بوده» م6 مخارج دولت با قیمت‌های نسبی 2۴ است. ۶ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ به‌طوری که 1 > وررم و (ویّه,1.1.۵.۸/)0<* 21 و بیان‌گر شوک واردشده از ناحیه تولید نفت است. همچنین فرض شده که تولید ایران در مقیاس با تولید جهانی کوچک می‌باشد و قیمت کالاهای واسطه‌ای ۲8 (نسبت به کالاهای خارجی) دارای فرآیند به‌طوری که ((م0 ,0) 1.1.۵.۰/۷7- 2۳9 شوک قیمت نفت می‌باشد. همچنین فرض شده است که قیمت نفت دارای یک فرآیند تصادفی به‌صورت گام تصادفی با رانش می‌باشد. تولید کشور منابع مالی دولت برای تأمین هزینه‌ها شامل ‏ مالیات‌ها و درآمدهای نفتی است. که در آن مالیات از بخش‌های"مختلف گرفته می‌شود. درعین‌حال میزان درآمدهای نفتی در که در آن ۳۴ بیان‌گر قیمت جهانی نفت و ۶[ بیان گر تولید نفت است. در چارچوب این مدل, بانک مرکزی از استقلال و ابزارهای کافی جهت تعیین حجم پول برخوردار نیست که در آن سیاست مالی دولت بر سیاست پولی بانک مرکزی جهت تعیین حجم پول مسلط است. فرض می‌کنیم که پایه پولی شامل بدهی دولت به بانک مرکزی (/6) و دارایی‌های خارجی بانک مرکزی (۳1) است (رستم زاده و گودرزی, ۱۳۹۵): هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۱۷ بدهی دولت به بانک مرکزی و دارایی‌های خارجی بانک مرکزی نیز در هر دوره از روابط زیر همان‌طور که ملاحظه می‌شود. بدهی دولت به بانک مرکزی به‌طور کامل توسط سیاست مالی دولت و کسری بودجه دولت تعیین می‌گردد. دارایی‌های خارجی بانک مرکزی نیز ضریبی از درآمدهای نفتی است که بانک مرکزی تنها از طریق تغییر این ضریب قادر است بر فرآیند انباشت دارایی‌های خارجی خود تأثیرگذار باشد. به عبارت بهتر در چارچوب این مدل دولت عامل اصلی تعیین پایه پولی از مسیر سیاست مالی است و بانک مرکزی تنها از طریق تغییر ضریب انباشت درآمدهای نفتی(21) قادر است بر پایه پولی اثرگذار باشد. درعین‌حال در این الگو فرض می‌شود که ضریب فزاینده پولی برابر یک است. بنابراین میزان حجم پول در اقتصاد بنابراین با توجه به عوامل تعیین‌کننده.پایه پولی تنها ابزار پانک مرکزی در اعمال سیاست پولی» تغییر شنریب انباشت درآمت‌های ۹ (0) ارگ مر می‌شود که اسبافت ذارایی‌های درواقع, در این رابطه فرض شده که انبّاشت.دارایی خارجی "بانک مرکزی به نحوی است که به میزان فروش مستقیم درآمدهای حاصل از نفت ,0 به‌وسیله دولت به بانک مرکزی بستگی دارد. در این مدل مقام پولی با در نظر گرفتن معادله تیلور آینده‌نگر به دنبال تنظیم نرخ بهره به عنوان یک ابزار سیاست پولی برای کنترل شکاف تولید و تورم می‌باشد: ۸ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ چنانچه انتظارات شکل گرفته توسط فرد اول به صورت عقلایی و پیش‌بینی یک گام به جلو باشد و فرد بینش کامل نسبت به تولید و تورم داشته باشد کارگزار دوم دارای انتظارات تطبیقی با عقلاییت محدود باشد امکان دستیابی به اطلاعات کامل در مورد تولید و تورم را نداشته باشد ,,8:6 < (/) 172 این در حالی است که کارگزاران دارای انتظارات عقلایی به طور کامل عقلایی نیستند بلکه این موضوع دلالت بر این دارد که وبم2 وبم3 528 این بدان مفهوم است که کارگزاران دارای انتظارات عقلایی به صورت واقعی دارای پیش‌بینی‌های خوبی از مقادیر آتی متغیرها می‌باشند. بنابراین با ترکیب کارگزاران اقتصادی در مورد به‌طوری که 0 درصد کارگزاران دارای انتظارات عقلایی و 8 - 1 درصد به صورت عقلانیت محدود با انتظارات تطبیقی "غمل"میکنند: عمل‌گر 2 انتظارات+تطبیقی کارگزاران را برای حالت‌های مربوط به تصحیح خطاار شکل‌دهی انتظارات می‌باشد آشواهد آماری نشان می‌دهد هر زمان که درآمد نفت از رشد بالایی برخوردار بوده است تورم بیشتری بر جامعه تحمیل شده است و رشد اقتصادی نیز چندان تحت تأثیر قرار نگرفته است. شاید به‌توان گفت این موضوع خصیصه مشترک تمامی کشورهای در خال توسعه باشد که ذر آن دولت‌ها بیشتر نگران رشد اقتصادی می‌باشند و هدف کنترل تورم را همانند آنچه در کشورهای توسعه یافته مشاهده می‌شود دنبال نکنند. با توجه به اين ویژگی و همچنین این بحث که آینده از گذشته نشأت می‌پذیره پیش‌بینی می‌شود که تا سال‌های متمادی هدف تورم به طور کامل و به درستی توسط بانک مرکزی پیگیری نشود. اما می‌توان با در نظر گرفتن هدف دولت در کنار هدف بانک مرکزی همزمان هر دو هدف را دنبال نمود. بر این اساس تابع زیان بانک مرکزی را بر اساس دو متغیر تعریف می‌کنیم: شکاف تورم از نرخ هدف و شکاف تولید. در اين‌صورت اولی بیان‌گر هدف بانک مرکزی و دومی بیان‌گر هدف دولت می‌باشد. بنابراین فرم تابع زیان به صورت زیر می‌باشد: هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۱۹ با حل این مدل قاعده بهینه به صورت زیر حاصل می‌شود: 4( - 1)] چ مه ۵8 - (و - ری 0( 2 (و - بواغ + (- ۳ ب2 0 > [((9 وه < مه -۳) 62۸۳ و9 > رابطه بالا قاعده بهینه مقابل سیاست گنار پولی می‌باشه و بانک مرکزی موظف است یرای تورم و شکاف تولید را به گونه‌ای انتخاب نماید که رابطه بهینه مربوطه را برقرار نماید. در این بخش به حل عددی مدل تحت انتظارات ناهمگن کارگزاران اقتصادی پرداخته می‌شود برای این منظور مدل مبتنی بر زمان پیوسته با کارگزاران اقتصادی ناهمگن حل می‌شود که برای این منظور از رویکرد مطرح‌شده توسط آیاگاری آچدو و همکاران "و نینو و مول " استفاده می‌شود. در این رویکرد سرعت محاسباتی» امری مهم و ضروری است و محاسبات سیاست‌های بهینه نیاز به چندین تکرار در زمان‌های طولانی دارد. قبل از تحلیل مسیر پویای اقتصاد تحت سیاست بهینه, مقادیر تعادل پایدار متفیرها محاسبه می‌شود. در جدول (۱) برخی از مهم‌ترین پارامترهای کالیره‌شده گزارش‌شده است. ۰ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ به‌منظور حصول به شرایط مرتبه اول» قاعده بهینه و همچنین رابطه سیاست پولی» لازم است پارامترهای معادلات اصلی استخراج گردد. در ایران این حقیقت وجود دارد که میزان حجم پول به طور معنی داری بر متغیرهای اقتصادی از جمله تورم و نرخ رشد تولید اثرگذار است و کنترل آن تا حدود زیادی نیز در اختیار بانک مرکزی می‌باشد. اگرچه اجرای سیاست پولی با استفاده از تغییر در نرخ رشد حجم پول یک سیاست قدیمی است که در بانک مرکزی کشورهای مختلف» اعم از صنعتی و در حال توسعه کنار گذاشته شده است اما این سیاست کماکان در ایران در حال اجراست و مهمترین دلیل آن نیز عدم انعطاف در نرخ بهره می‌باشد. به هر حال می‌توان گفت که ابزار سیاست پولی در ایران نرخ رشد حجم پول می‌باشد و بانک مرکزی با تغییر این متغیر درصدد تغییر در سایر متغیرها ازجمله نرخ رشد تولید می‌باشد. برای تخمین پارامترهای مدل از نرم افزار داینر استفاده شده است که در برنامه 3/2112 مورد اجرا قرار می‌گیرد و روش تخمین به صورت بیزین می‌باشد. برای تخمین از داده‌های سال‌های ۱۳۹۶۸ استفاده شده است که نتایج آن به صورت زیر می‌باشد: تخمین منحنی عرضه کل مشخص است که تورم انتظاری نقش مهمی را در تعیین تورم داراست. بر این اساس با افزایش یک درصدی در تورم انتظاری» تورم به میزان ۰,۰۷ درصد افزایش خواهد یافت. میزان تأثیر پذیری تورم از تورم دوره قبل» در اواقع بحث ثبات در تورم» تنها به اندازه ۰,۳۴ می‌باشد» در واقع فقط ۳۴ درصد از تورم دوره قبل به دوره بعد انتقال می‌یابد. ضریب شکاف تولید در این رابطه برایر ۰,۱- می‌باشد و ذر این‌صورت با کاهش شکاف تولید به میزان یک درصد. تورم تنها به میزان ۰,۱ درصد کاهش می‌یابد و در واقع کم بودن مقدار این ضریب به نوعی اهمیت تورم انتظاری در تعیین تورم را مشخص می‌سازد. تخمین رابطه تقاضای کل نیز بیان‌گر آن است که شکاف تولید انتظاری نقش مهمی را در تعیین نرخ رشد ایفا می‌کند» با کاهش شکاف تولید انتظاری به میزان یک درصد شکاف تولید به میزان ۷ درصد افزایش می‌یابد» در واقع ایجاد شرایط امن برای سرمایه گذاری و امید به بهبود هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۲۱ شرایط اقتصادی نقش و اثر مهمی بر تولید خواهد گذاشت. این نرخ برای تولید دوره قبل مقداری معادل ۰,۳۴ می‌باشد. اما آنچه نتایج ناشی از تخمین نشان می‌دهد این است که نرخ رشد پول مازاد بر تورم انتظاری اثری بر نرخ رشد تولید ندارد. این رابطه را می‌توان به دو صورت تفسیر نمود اولین تفسیر را می‌توان به اثر نا اطمینانی تورم که برای اولین بار از سوی فریدمن ارائه گردید و دومین اثر را می‌توان به اثر تورم انتظاری نسبت داد. در تحلیل اول اين نکته را می‌توان برای اقتصاد ایران در نظر گرفت که در سال‌های اخیر به‌دلیل تورم‌های بالا و عدم توفیق دولت در کنترل آن باعث گردید تا ااطمینانی تورم بر شرایط کشور ایجاد گردد و همین نااطمینانی سبب گردید تا علیرغم سیاست‌های پولی انبساطی به منظور تشویق تولید, تورم ناشی از آن مانع از این هدف گردد. در تحلیل دوم یک نکته مهم نهفته است و آن عدم اعتماد مردم به سیاست‌های دولت و بانک مرکزی می‌باشد. در ادامه این بخش اثرات سیاست پولی بهینه بر مبانی انتظارات ناهمگن کارگزاران اقتصادی و اثرات توزیمی آن با توجه به ترجیحات متفاوت خانوارها بر اساس انتشارات عقلایی و شبه عقلاین و تطبیقی ترسیم شده است. نمودار (۱) -اثرات سیاست پول بهینه با لحاظ هدف‌گذاری تورمی ۲ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ در نمودار فوق رفتار کارگزاران بر اساس انتظارات عقلایی با خط قرمز, انتظارات شبه عقلایی با خط نشکی و انتظاراته تطبیقی با خط آیی نمایش داده شده است: قتایج بیان گر این می‌باشند که شوک سیاست پولی اثرات متفاوتی بر ترجیحات خانوارها و به تبع آن بر تولیده تورم» نرخ بهره» بدهی و ثروت آن‌ها داشته است. همچنین مخارج مصرفی خانوارها با انتظارات عقلایی واکنش سریع‌تری همچون تغییر در ترجیحات آن‌ها نسبت به افراد دارای انتظارات تطبیقی در نمودار (۲) - اثرات سیاست پول بهینه بر متغیرهای کلان اقتصادی با لحاظ هدف‌گذاری تورمی با انتظارات عقلایی و محدود شده فر تموذار اقوق,واکتقی متش‌های کالای اقتسای در له پانبر اسان حالت سللاحدیت و حالت قاعده مند بر اساس انتظارات عقلایی و تطبیقی ترسیم شده است. نتایج بدست آمده بیان‌گر این می‌باشد که واکنش متغیرهای کلان اقتصادی خصوص توزیع ثروت و تورم در حالت انتظارت عقلایی شدیدتر و سریع‌تر بوده است. نتایج بیان‌گر این می‌باشد که در حالت وجود انتظارات: عقلایی: انزات توریس سیاست پولی با رفتاز ناهمگن کارگزازان اقتصادی در مورد تورم و ثروت به گونه‌ای بوده است که خانوارهای دارای ثروت اثرپذیری کمتری از نوسانات قیمت داشته و در مواجه به شوک‌های سیاست پولی قادر به تعدیل اثرات تورمی این هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۲۳ سیاست می‌باشند اما افراد بدهکار حتی با لحاظ انتظارات عقلایی قادر به واکنش نبوده و اثرات آن در حالت انتظارات تطبیقی به مراتب شدیدتر بوده است. 5 ۵ که 2 9 ۷0 5 6 020 2 2 ۹۹ ۹۵ 5 نمودار (۳) - اثرات سیاست پول بهینه با لحاظ هدف‌گذاری تورمی با انتظارات ناهمگن نمودار فوق به تجزيه اثرات سیاست. پولی بر بخش اسمی و حقیقی بر انتظارات متفاوت کارگزاران اقتصادی پرداخته است. نتایج بیان گر اين می‌باشد که با تغییرات در ترجیحات افراد در رویکرد انتظارات عقلایی بیشتر بار سیاست پولی بر تورم و مقدار کمتری از آن بر تولید می‌باشد این در حالی است که در شرایط انتظارات تطبیقی بخش حقیقی واکنش بیشتری به در انتهای آزمون» تصریح صحیح مدل که بر گرفته شده از آزمون بروکس-گلمن است ارائه شده است. در نمودار آزمون بازتشخیصی چندمتغیره (ع 1۸8050 ع۳۷111۷۵71۵1) نمودارهای شبیه سازی با ماهیت مشابه هستند که شاخص کلی را بر اساس مقادیر ویژه از ماتریس واریانس-کوواریانس هر پارامتر ارائه می‌دهد. این نمودارها شواهدی برای همگرایی و ثبات نسبی در تمام گشتاورهای پارامترها هستند. در نمودار (۴) و نمودار (۵) به ترتیب نتایج گشتاورهای اول» دوم و سوم 1128/2 و آزمون بازتشخیصی چندمتغیره آورده شده است. ۴ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۲۵ نتایج این آزمون تشخیصی نشان می‌دهد که واریانس درون نمونه‌ای و بین نمونه‌ای به مقدار قابنی همگرا شدهاند که بیانگر ضحت مناسب برآوزدهاتی ضورت گرفته از پاراترهای مدل با استفاده از روش بیزین دارد. همانطور که مشاهده می‌شود نمودار 1103/6 و همگرایی در سایر هدف مطالعه حاضر بررسی نقش ابزارهای سیاستی از قبیل نرخ بهره و نرخ ارز بر هدف‌گذاری تورم در قالب مدل کینزین‌های جدید با لحاظ ناهمگنی انتظارات کارگزاران اقتصادی می‌باشد. در این مطالعه الگوی انتظارات عقلایی و انتظارات محدود شده مبتنی بر الگوی انتظارات تطبیقی برای اعمال محدودیت‌های عمل‌گرهای شکل‌دهی انتظارات در کارگزاران اقتصادی به منظور پیش‌بینی متغیرهای کلان اقتصادی استفاده شد. ویژگی اصلی یک معادله نئوکینزین خاصیت آینده‌نگر بودن آن است که به صورت جز تورم انتظاری خود را نشان می‌دهد. همان گونه که از نتایج تخمین نیز مشخص است تورم انتظاری عامل تأثیر گذاری بر تورم می‌باشد که ضریب آن در این معادله برابر ۰,۷ می‌باشد. بنابراین در صورت افزایش یک واحد در تورم انتظاری» نرخ تورم به میزان ۰,۷ واحد تغییر خواهد یافت. در این صورت می‌توان گفت که به منظور کنترل نرخ تورم» یک سیاست مهم که باید از سوی بانک مرکزی دنبال گردد کنترل و مدیریت انتظارات می‌باشد. عاملی که در فصل سوم نیز مورد بررسی قرار گرفته بود. برای کنترل و مدیریت انتظارات بانک مرکزی باید اعتبار و مسئولیت پذیری خود را نزد مردم افزایش دهد. در صورتی مردم به سیاست‌ها و رفتارهای بانک مرکزی اعتماد می‌کنند که این بانک در توسعه سیاست‌های ضد تورمی صادقانه عمل نماید و مردم این صداقت در گفتار بانک مرکزی را در گزارش‌های تورمی که هر ماه در جراید عمومی انتشار می‌یابد» خواهند دید. ضریب شکاف تولید, همان گونه که مورد انتظار است» مقداری منفی و برابر ۰,۱- می‌باشد. در اين‌صورت به ازای هر یک واحد کاهش در شکاف تولید از میزان تولید بالقوه, نرخ تورم به میزان ۰,۱ واحد کاهش می‌باشد. این نرخ بیان‌گر مشکلات ساختاری مقابل عرضه کالاها می‌باشد. نحوه شکل‌گیری متفاوت انتظارات و ناهمگنی کارگزاران در تصمیم‌گیری منجر به اثرگذاری متفاوت سیاست پولی بر بخش اسمی و حقیقی می‌شود. در خصوص تأثیر سیاست پولی بر ۶ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ بخش حقیقی اقتصاد, عموما متغیرهای تولید و اشتغال بیش از سایر متغیرها مورد تأکید قرار می‌گیرند. در این راستا متغیرهای تورم و نرخ بهره مهم‌ترین عامل تغییر در متغیرهای اسمی و حقیقی ارزیابی می‌شود. با توجه به اینکه تغییرات نرخ بهره اثرات چشمگیری بر تصمیم‌گیری عاملان اقتصادی دارد به‌عنوان یکی از متغیرهای سیاست‌گذاری در اقتصاد کلان مطرح و همواره مدنظر دولت‌مردان اقتصادی بوده و توجه بسیاری از کارگزاران و عاملان اقتصادی را سیاست پولی انبساطی منجر به افزایش در درآمد و افزایش در نرخ تورم و کاهش در نرخ بهره حقیقی می‌شود. تحت چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که کارگزاران به‌صورت یکسانی تحت تأثیر این تغییرات قرار گیرند. انبساط پولی منجر به عایدی‌هایی از طریق کار و سود می‌شود. توزیع این عایدی بعید به نظر می‌رسد که بین کارگزاران برابر باشد. برخی از عوامل به‌طور نامتناسب سود می‌برند» و برعکس» برخی از آن‌ها در شرایط نسبی دچار زیان می‌شوند. این کانال عایدی‌های ناهمگن سیاست پولی است: از طرف دیگر تورم پیش‌بینی‌نشده منجر به تغییر ارزش اسمی مانده نقدی نگهداری‌شده می‌شود به‌طوری که قرض‌دهندگان زیان عامل مهم اثرگذار بر تورم» نرخ رشد حجم پول می‌باشد. همان‌گونه که از اقتصاد ایران مشخص است» یکی از مهمترین عوامل وجود نرخ‌های تورم بالا در دهه‌های اخیر نرخ بالای رشد حجم پول می‌باشد. در واقع به دلایلی از قبیل رشد درآمدهای نفتی» کسری بودجه و سیاست‌های انبساطی دولت, رشد حجم پول مازاد بر میزان بهینه خواهیم داشت به‌طوری‌که در سال‌های اخیر هدف اصلی دولت‌مردان برای کنترل تورم» سیاست انقباظی پولی می‌باشد. در این مدل کانال اثرگذاری نرخ رشد حجم پول بر تورم» تورم انتظاری می‌باشد که با توجه به نرخ‌های بالای رشد پول در سال‌های اخیر»مقدار قابل توجهی می‌باشد. بنابراین رشد حجم پول تأثیر زیادی بر رشد نرخ تورم خواهد داشت. البته باید به این نکته نیز اشاره نمود که کنترل حجم پول به صورت کامل در اختیار بانک مرکزیمی‌باشد و دولت نقش اصلی را در تعیین میزان حجم پول داراست. بنابراین تلاش در رسیدن به نرخ پایین رشد حجم پول و در نتیجه نرخ تورم تک رقمی مستلزم همکاری توامان دولت و بانک مرکزی می‌باشد. شاید یک راهکار مناسب برای رسیدن به این منظور تغییر در قانون به منظور اعطای استقلال بیشتر به بانک هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی... ۳۲۷ مرکزی باشد ولی بدلیل وجود یک دولت ناکارآمد» یک اقتصاد ضعیف و بی‌ثبات و همچنین یک بخش تولید که قابلیت رقابت در سطح جهانی را دارا نمی‌باشد به نظر می‌رسد ایجاد یک شرایطی که تعامل بیشتر میان دولت و بانک مرکزی را در بر داشته باشد گزینه مناسب تری باشد. زیرا هم دولت به منظور سامان بخشیدن به کسری بودجه خود نیازمند بانک مرکزی می‌باشد و هم بانک مرکزی به منظور کسب اعتبار در جامعه نیازمند همانگ شدن با وضعیت ۸ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱ / صص ۳۳۰-۳۰۱ توکلیان» حسین (۱۳۹۳)» "برآورد درجه سلطه مالی و هزینه‌های رفاهی آن» یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی " فصلنامه پژوهش‌های پولی - بانکی, شماره ۲۱. صص ۳۵۹-۳۲۹ خلیلی عراقی» منصور و گودرزی فراهانی, یزدان (۱۳۹۵)» "پایداری تورم در ایران با رویکرد ناهمگنی کارگزاران اقتصادی در مدل‌های تعادل عمومی پویای تصادفی (08015)/ فصلنامه خواجه محمدلو علی و خداویسی حسن (۱۳۹۶)» "بررسی ارتباط نرخ ارز» نرخ تورم و نرخ بهره تحت رویکرد تئوریهای فیشر در اقتصاد ایران " فصلنامه علمی پژوهشم مطالعات اقتصادی رستم زاده پرویز و گودرزی فراهانی ایزدان (4)۱۳۹۶ "جایگزین سازی درآمد دولت از طریق درآمدهای مالیاتی با طراحی یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی (050175)"» پزوهش های رش و توس پانزا را درس دی شماره انیم ند شاهمرادی» اصغر و صارم» مهدی (۱۳۹۲)» "سیاست پولی بهینه و هدف‌گذاری تورم در ایران"» عیسی زاده» سعید مروت» حبیب» شریفی» آمید (۱۳۹۵)» دسازی انتظارات تورمی ناهمگن در ایران " فصلنامه علمی - پژوهشی مدلسازی اقتصادی» شماره ۳۶(۱۰» صص ۰۱۲۳-۱۰۱ کازرونی» علیرضا اصغرپورحسین و نفیسی مقدمق مریم (۱۳۹۶)» "بررسی عوامل مور بر تورم در ایران: کاربرد منحنی فیلیپس هایبریدی کینزی‌های جدید(رویکرد رگرسیون کوانتایل)"» کمیجانی اکبر و عزیزنژاده صمد ( 4۱۳۹۶ "تغییرات نرخ ارز و اثر آن بر نوسانات متغیرهای منتخب اقتصاد کلان در ایران "» فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدا؛ یزدانی» مهدی و مومنی» سید مجید (۱۳۹۶) "هدف‌گذاری تورم با توجه به قاعده تیلور و کالم شیر ربا آزمان, در آیران :۶ ووهتن یناتساد وی مانی: از ۱۳(۳۴): هدف گذاری تورم سیاستگذار پولی با لحاظ انتظارات تورمی ناهمگن .../ ابوالحسنی.. ۷۷۵۵11 وه عصرمع 1" ,(2017) 3/011 .8 مه کصمنا سا-.۳ ووهماآ 7-36۰ ,1۵0 .7 3۰۰ بناو و۸ ب0ع تاداع هریش عدز ۲ -کیام ص۲0 خر 3/000 جر حصفاد‌طانوای 0 528 عادععوعش۸ هه عافنط عناه رد1 فعسعصندصت۲ ,(1994) مظ مفتفعه‌ونه۸ 659-4 .۳۳ ,(3) 109 ۷۵1۰ ,کعنو(مدم 7و ام مول امس ماه ۵۶ کعنصمر۵* .(2016) 7 بضعامگاگ ه۸ یمن3 عکه بعم۸ ,129-4 .۳۳ ,39 1۰٩ ,۴۳۵۶6 آمع ار 07 آمممول " کصاه صوناه از ناه" .(2015) ,1/80 بانط 0 عک صمااظ بزه‌منوهط 6 خصصه 60 بمعصوآماجه 8 2۳5 30560۳ ",00 ععصفلنی 1۳۳۵۳۵ که علصم عطا هه 10۳۵0 ۳0 وتما۵ ۹۵ ,(2018) 37 ب۵ط ۷ 6 ۷ ,معط ند 600 .0 بصصنطزمع ,ک معط دوناهاکصاآ 10مطع 10 جده کاععلط «زعط 1 فصه کصمنام ص۲0 1101608660۶ ۳۸ بن‌ناه2 قاع ۹/0۵ .(2017) دنا 70۳0 هد ,3206 ,زا3060 .۰ 3602060۲ بکت‌صدم عصنا ۷۷ ما عاعومهد. 1۸06 حطم کاطع‌نقها نعاصی۸ ,۷۵ 6 5100۷6 ع6لو۳ مخصن‌ ۲ نآ عابشا م6 0 عم بخقامما؟,اهع م۳ 0 مع‌صتاک۵ ۲0۳۵ ۲۵۱۵ عمط معامتم اااقندم اد از ۵۳۵۵ مع ۳۲۵۵ ,(2018)عسته ۷ ,12-4 .080 ,2 ب[۹۵ ۷ ۳/006۰ 4۵اه و210 اهوم 10اه ام ول لین ما1 16۵2/6 :310۳ رابوتا ۶و دعامستاط عطا که ککصاکاطام1۹* .(2005) .له 61 3/۰ 00166 7.60 نله ۰ -1107 .00 ,6 310۰ ,52 ۷۹۵۰ بکع رمع ومع 10 ره افو تست دمتلانطط ۵ ,360068 علعو انا هنز صمناد‌دانیاز0 طالم ۹۷ (1996) ,اح3 بااععع ۲ اماکط۲0 عطا ۵۶ 3/0001 ۸۵ .(2014) +عاصمامز۷ ما نصصه‌9ن6 وه بوع6۳ ,بصقامه ۸ ,1199-97 .3۳ ,(4) 82 ۷۹1۰ ب6ع171ع0/10/71ع5 18۰ عدود۳ کد ۳۵۵15 ۵ عحوومده ۲ 27016 ۸ .(2016) عاصقام۷ ما تصصه‌من6 فصه ,3/01 صنصوزدظ ,و0۳6 بصقاممظ لاتقا۵ ۰۹/0۵ .(20162) بعاصقام۷ ما نصصه60 فص با[ صنصعزصظ ,وع0۳ بصقاممظ ۲0۲8 600 م0 ۵7 و2 آمممام 2 هتم عاعش وناه8۳ ۰۹/۵۵۵۵ .(2018) بعاهما۵ز۷ ما نصصه‌من6 فصه بلاه/1 جنصدزدظ بعع بصقامم۴ ترطالم 1۷۷ ۵ط ]۴ .(2014) ۷/۵06 جتاع7 وه معاصق ۷:۵1 سا نصصه60 و0۳6 مصقاصم۸ 77-3 .۳۳ ,48 ۷۹[۰ بواه ۸1 0110/6 07 که هه همم 8۳ بت طا0 1۵00-10-3 ۰ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی / پیاپی ۱۱/ صص ۳۳۰-۳۰۱ 71010086605 ۵13 کعنصم ۳0 ص ص00 آهنممگک .(2017) 301 .8 فوصه 6۰ ,2030 وعناه‌م اوتماعمم لمم ۵ .(2016) عقفصمط1 عمق) فصه بمله6 ,27000 8 عمش کدمتاماع عمط دمناماکصا عمتدده‌دع۸ " ,ب(2018) 7۰ قفا 6 یک مقصازه/1 5 ,17۵008 1۳۵06 فصه دعدعصزعاظ بکادتواهم۸ تکاصوش کنام6 ق11۵0 10۵۳ عاع ‏ دط مد //: فرط هاگ اه عاطماند۸ .759 310۰ «عمروط ۷۵8 0 ععلنت دوعص عکه-اعه 10۳ معصنصع1 هام۸" ,(2006) .8 بص50ع8۳ 507-5 .88 ,(53)3 ۷۹1۰ 607078 برع 110 7 امس مول نام تقاع 0 5 ",ماع رومام مهد خمعص م1361 نمعژعمامصط 1" .(1972) معصق7 مصزط10 3۹6۵6 1۵۳ 3۳۵۵۵۵05 کعاب ,348 کعصوط مصوزفیه‌ نز صمتاه ۳۵ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومنناه8 #صد کعنوسا5 عنس مدع ۵ تمد[ عط سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 5 - مگ .310 ,۵1:5 بلق مه نوک ,لاالد7۵9۷۵۳] 3100۶ عصد رد۳ باصعمع مص/2 هد کعنصصمصمعظ که اصعصاحهم30 بزمذد] 3۳۵ 1016 «واژه 096۳ 31007 ع 2و۳ ماحعصععم 3/1 فص کعنصمصمع5 اه اصعصاد1 بمد ق۳۳۵۲ عاهزمجی۸ ۶۶ ما 6و۳ 2/1 امد کعنهمدمت ۶و اصعصادی 0 ,کعنصمصیت ۵ بمججه‌ا8۲ ۷۷۷ ,33026069 فص خعنصمصم50 که اصعصاحدص0 رازه نت ماج عسدو۳2 باصعل ی ۳۵ ۶۳۳ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومنناه8 #صد کعنوسا5 عنس مدع ۵ تمد[ عط سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 5 - مگ .310 ,۵1:5 بلق مه نوک اواندته ندت] منم عتهماد1 مهو مسم3 هه کتصم‌جمه 5 ۵۳ نواله مت بخعنصمصم56 ز عاملنوسی ۳۳0۰ * رازه نت م۸ عنسماد اهوم سم۱/1 کصم جمنصرو م1500 ۳و ندمت ,کون 13600 ۵۲ موجه 3۵ اصمازو۸ ۶ ,00 0 هر بط تمه تلنمسگ مسصا ماگ تاک او حرط اوالاته ند م۸ عتس اد باخهصهعمسم2/1 فص خعنصدمدم ۵۲5 نامه 1۳ بخ نصدمص500 و ۴مخخهگ 8۳ اصها رم لمع 6 م2 تعطفقط تلنم 5 مها متشگ ماگ او طمهر: ۸۵ عنصماد1 باد‌وعمسق2 دح کصنص‌جم0ت ۵۳ وااسم م1۳ ,جنصو‌صمنت5 او «مججع] ۳۲۵ امماوزو ۸ ۸۷۹۴ جدمع .مزر 0 مد امس مس ماگ منک ۵۲ طعصقتط واه نت دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومن‌ناه۳ صد دنل ناگ عنصمدمت او مد[ 2۵۵ سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 مساگ - ستیگ .370 ,۵6 همه نص‌گ 6. هار6 نع ماع م9 نط ۷٩ نامگ موانوه مه هط بک‌نصهمدمعه اه تمعکه‌آمم اصمادوع۸ * 0 قمع ۵ 23نونطعههز .ده تلنقهط موانده خصت] ممطهاعا معنصمومعه اه 3۸۵ ۷ بفاطده 36 فنطه5 01 وانده نت بمعصصن5 آمناناه2 فص کعنصمصی5 که واا ۳ بنمخدگ۳۳ اصماد که * 0 ,765۵0 مفاطاععطاه 8 ونطدگ 01 زد نآ مذعنصمدمع5 01 اصعل نگ بع5 ** دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومن‌ناه۳ صد دنل ناگ عنصمدمت او مد[ 2۵۵ سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 5 - سح ,3701 ,۷۵.6 بلفتامصه نیک رمع .انمسع 750586 نمد5 نانمس مصصاونفسطگل ۲و نوازوه خن عنصوویت و هام1 * بصقافتو سس ۵۶ نواندته نت بدممصفنگ آمنومگ فص حعقاتصمط کم واانهه۳ ,۵۶ ,صقان ۵۶ نوت ممعمصعن8 آهنممگ صه کعلتصمسط ۶ تمهت برمخدگ۳۳ظ اصماوو۸ +۸۷ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومنناه8 #صد کعنوسا5 عنس مدع ۵ تمد[ عط سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 5 - مگ .310 ,۵1:5 بلق مه نوک ۲۷ ونفد5 مق بخعنصتمصمع5 و نواله م۲ بخن دمک ۵ بای ۵0.0 * ون دم باصعص‌و همم #صه دعنفسی عنهملوز او بوااسممت رونام عنام اه اصعلبی ۵0.0 ۶ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومن‌ناه۳ صد دنل ناگ عنصمدمت او مد[ 2۵۵ سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 مساگ - ستیگ .370 ,۵6 انامه نص‌گ ماگ ,کععوه زگ آهتازاه۳ ومد معنصمصدم5 ۵ وااه ۳۸ ,دعنصمدمعت5 ۵1 ۳۳۵130۶ 301 سا 8 12201211 بط :انفسط بص1۳ معط 1 وواندجه خصت] خاطدعطا 3 دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومن‌ناه۳ صد دنل ناگ عنصمدمت او مد[ 2۵۵ سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 ماگ - چگ ,3701 ,۷۵6٩ باهش نگ (ط۳۵۳۵ عمناددمععش۸ هد امعصع م31 که واه معصنامدمعع۸ اه امعهانمی 1 اه امرط۲ عاهنموکک۸ * ها 0 سوم تصمطاعما: مس محصط 7 ۵۳ واه هت ام دی زط۳۵۳۵ عاعش هه امعصه‌عمه2/1 ۵1 بوااه ۳ باصعصعع م3 آمنمصمصن۳ که عاحل توص ۳3۰ #4 3 تمصع 0 00ک6املبد تلنمقسهط معط ۵۲ وانده خصت]آ اه ددمصسمی 0ع1نق 8 8 نها دام هط انفصط معاعط 2/100 که وانح دنا معصفامد8 اه ۳1 #۷ ,3۵6 صصعطاه 7 دلاناو5 وان خصت] ومعش عنصقاا مها ۳۳۵۲۵ و ۳۳۲ اصمازویه ما دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومن‌ناه۳ صد دنل ناگ عنصمدمت او مد[ 2۵۵ سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 ماگ - وست چگ ,370 ,1۷۵6 باه نگ ب معط 1 رازه نت معطه7-ل۸ بکععمعنگ آهنمومگ مه کعنصهمد۳0 اه واا ۳۸ برمکد]۳۳0 + 6 ,الآ 31007 ع دروم۳ ,کعنص و5600 ۶و وااد۳ ,کعنص م50 او اصعل ناگ ۳۵1 4 تفع ۵ 1986 خط +صنصه +انفسط مص۳ا معط بطعصدتظ نانصطلد 1 دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومن‌ناه۳ صد دنل ناگ عنصمدمت او مد[ 2۵۵ سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 عس5 - سیگ و31 ,۷۵6 فاصم نی ,(0) ازاند ۳ 750۷ +م 2 عصمر۳۵ ,کعنه مدع اه اصعصادم 1 برمک 3۳1 اصماد زک * () وازه ۳ نت 300۶ عصعود۳ ,کعنصمدمع5 ۵1 اصعصاجدی 10 مد ۳۳۵ عاجزه مود دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومن‌ناه۳ صد دنل ناگ عنصمدمت او مد[ 2۵۵ سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 ماگ - وسخ چگ ,370 ,۷۵6٩ باه نگ ,3/2222 ۵۴ واند نصتا بدعنصمدمت او مدیعگ 3۳ تعامن مدش 7210000 8 020010 00عع2 +لنقط مدعنص 00 او 2۸ ۷ دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی ومن‌ناه۳ صد دنل ناگ عنصمدمت او مد[ 2۵۵ سال ششم» شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ 9 ماگ - وست چگ ,870 ,۷۵6٩ باه نگ 02 6 نصم‌عطاع یه لفط ,ص1۳۵ وواند نت۲ موحملصد م3 مکعنصم 50 و ]۳۳۵ عاهزممعع۸ ٩ بع ها ۵ انعم نلنفسهطظط مصعتا بصعحط ۲ ۵۲ وانده هت ,حعنصمصمع اه جمدده]۳۳۵ ۶۶ مه .سل تام 6 نطقاه +لنفسظ متا ماهتا 31080 ,دعنصمصمع5 او ق3۳۵۵ عاحن مکده ۶۷ ع) 028ص 1۵۳ چممسدم 1۳ ملصعظ تدواصعت ههام0 اه صمناه 00 51215 50100100 ۳۵ اه و5 ععمن ٩ + جاناناهاه ۲ 61س2 احمصقط۲۱ 1200 1۵20 0۵ نات 2/0007 ماک ه ۳۵۱۷ ها امقه‌ع۸ نهعاط نامهم 2۳ 1۵/0۵11 0۵ 760100 1/000 ۸۳ بععه ماع و52 ۸۵6 مه 2/0 ۳۰۶5 م۳۶ 200 رسفاع 10 اه عا‌دمساآ عطا اه جوهگ دمص 1۸۵ 5 0 صز 1113000 ده ید5 لمصحصز۲ د عاصدظ نو 0 اه ۳۵04 1۸۵ 5 آ30۵ ۵1 5ا 00 جاعلدک ۵ ددع10 فص ما10 م4 50 500 0۵ اعارط 7 املوط۸ م۲7 ماما زلف اتمه هه مم ما2 :۰ طز ۸۵110200 ۳05 آهازمرد ۳۲0 اه 310001 عط) کزعولدص۸ 5 ...(5[1) 10060 ععناکآ, هنوگ ودا امد :مهس دز ععفاصاز هنود اه اصعصسعی ]۱ ۵ ۳:۳0 00 16621172000 آهد ۳ او ۳06 عطا دهع 13۳ 225 ۵ 1 دز م09 وهآ ومد 6اه ععسعطا ۳ 5... ( 200۳۹۵ عفد 0عع) 10616 چا ماک 1۳۵۵ اعد مدمه عصسعی 1 107۵ 2 ۳۵6۵ ل عاست کورطاانط۴ هندرگ 30 1170۳۵ ۸ 10 دز کنام 3010۵206 ۵15 عصناعوسها دمنا لد ٩ ماهس جعناو۲ دامغزطابه الم دز دعلعنانه امع0ع2 هه ۳۵۵۵ ۵ وله دز عنام ۸۵ جع هراک مارم # ,20105 ۵۲ فعلمه امعنطاه بدعلمه مد ماه که کاطاعت دمص کم کعام ۳ * ۵51۰ ۵ هنز ۵1100100 رالد عنم آهمسوز ۶و ماه عطا ومد معط آهته‌انله ,دنله +1۵10/625 ,205 له که ۷۵11 که ,کعاقاهو دق داز وصه کاع‌داز دصفنحصم ععلزآمم مه جعنقسی عنوممط رام 526 کعاممصتم 15656 حص‌خهآنیم فوصه کعاممصتم عحعط) طاز واه ۵ فعنهعنااه کعنطاظ و ناه زا طابا۳ ۵۵ ععاانصص۲0 عطا اه کعاموصرم عط) از ععصع امعم حز صصنای کنوهه دعط هام 07۷۵ دع 51۸1 5601076 عط) که دعصناعفنمی آمصعامز عطا فص (0۳۳م)) :۳0 0۵ ۷۷:11 ,خدمنانفد۲0 عه ۳110۳ عط) از واه 000 اهط) دعلعزای۸ * ۳ وعامامصتم آمعنطاه الم ۵ ۵ وواقوصق کز 1 دعزوهد ٩ مطانی کاز اه داعم 06 اکسه علعنس۸ - ۰ 7500 #عععه امد مداد کامعمصومصصهی داز که الم ومد عاعناد ۵ط 1 - ۰ 5 ۱۵ طت بطدناع دک وصه صعن۳ جز ک :۳ برع6 (8 امد فص عاعاصصهمه عط اخنحد کععص اج عطا معلق وصد دوزحطآعصمه مکعکدن عحنل ممعلز دنمس مدمناع ناه 0 مطاسه برط طوزای مک «ز لمعاماده عط تعسو جمموگاع اه از روم نام 60۳ عام همم امع علمنای عط ۳ (0 ۳۶ 750 دز دعاعفانه ۳زعط) ام علعنسد اتوطاه ج عان 0 #عاموناطاه کته خمطاسه الم ,هدوز عطا او الب :نامز 6ط اس نامگ عحعط واه دگد وطاسد عط) ما مناد هملک حنط ها بعاظ عادو عطا ۶ مدز عطا عم طدنلوهتگ مد معع8 و عصمم ماس بطناود5 هه حمز2 جز حعاناید عطا کم علان 06۵0 علعنسد ۵[ اه اعصادطد طعزاودگ هد ممعلدت8 جطعناوه5 هد معزح8 هز درمطاسی او حطعمه اه عان ناهد مه ۵۳۵۶ 5 ماه طنلوسک مه ممنهو8 دز د۵29 برع رتعطاه طععه ما فعفهمم یه اوانماما هه کلتوی ومد امه عط اک ,غامد عط) که کنققط 10۵ ۵۵ مادعتعاه اه اعناکده هد امعصهاتنصصی که عاعا 154۵ - دز از ,اناد کز عاعناحه هه 60ط ۷ دمن عمط هد کمطانی اند بوط دواد هه عاقط یه جه فعفهمامن 00160 ۵ 16۵۲ عط) ام اعد همان مه م5 ۵ وش اه دز ۷۵۲۲۵ عنام غط امه سود ,ذعف‌ناوم مهد دعنفاد عنصهمصدمت ما اعد عجه طعنطا دعلعنام۸ - 00116610 قصه کعام۵ط ۶و کاقم کم ۵۳ کلمسوز هدنام هدز ۳و ده (996:168 1 13360) .0006۵ ۲ عصعنل صفصمناهانه 20۳ مهم خص۵ 36 - :6 کنط) ‏ از ۵۵0۵ ۵ صعطا دز عک216 ,رکعمصگگه امعنل امععجه) عون حصمناهان معطاه 130 مزع [دعاعنسم۸] +عسساد کنط) 110 اوح حعلدو عفاه‌طاهطامند طاف مود ۵ اعد کعنطامه ی مناطانظ - 513-54 بطم ,234 .30 ,60 و۷ بطم مقماقطه موم امسماا ومد 6و۵ ۳" .0983 3616/01 :1009 بغفصعگ عمفاه/3 نموع ۳ .(0996) اعمط 31 رفظ [مام0ظ] اه روط همم اعنممهد للم عمولممه هه بعز انز ععن‌زآمم هه کعنمههای نموم # ۶و دمناهامن عصنهمععنل که ععف حا معا صمتاعصاعل حصعضه‌نعمام فصه کعصهاهرد بوانناصعطانه ام ععلم) انز کعاصامعمه ععمعاصز امه عط) مصکقعنعهام اه عمصعل مدز عط) و کعاممصخم تمعنطاه 6 خعالعتاجهه انصطاه هه انله ۵ ۳#مط جه کصمتاعن از عاعاصهیه مهد حعلظ عامرسدد [۸* دماعتاجه عنامز اتصططاجک وه حصعط) 00 2:۵0 دعاعناحه جاور انله عک21 بعاتقط۵ عط) هز 0102060 ۵ ۱10۳۵1۵ ۵ م۵۳ عمل زهجم 0 مها مد ۳ کدط ۸ 80۳۵۲۰ م1۳16 جع نطح۳ :۵060۳ عوهه وا محزف 2 هام0 جمع زه 3 :313086۳ ۳3۵006 5 ۵۵ موم هه کعنطاه صمتاه‌ناطاحم بکعامممخم 2ص وه عصاناه جه ععمعفنحع هه دمص گم دم 001۵ ماک م5600 عطا ام که عط) امعلاهد برافمحممهد امد حعمل دعاعناه غط) ها مهن خ ب10 ,0020 ,810 نطع م52 ,وان نت 31080 ,دعنو 5 عنصمصمعط ۶۵۳ تعاجه۲ +ععم ۸00 آهاعو0 زع 2 00 ]مد عخحصمص م6 //نمااط نافوط حدم لنفصع ۵ عنصمصمع ود +لنقص۳	هدف مطالعه حاضر بررسی نقش ابزارهای سیاستی از قبیل نرخ بهره و نرخ ارز بر هدفگذاری تورم در قالب مدل کینزین های جدید با لحاظ ناهمگنی انتظارات کارگزاران اقتصادی است. برای این منظور از یک الگوی تعادل عمومی پویای تصادفی برای دوره زمانی 1368-1397 استفاده شده است. در این مطالعه الگوی انتظارات عقلائی و انتظارات محدود شده مبتنی بر الگوی انتظارات تطبیقی برای اعمال محدودیت های عملگرهای شکل دهی انتظارات در کارگزاران اقتصادی به منظور پیش بینی متغیرهای کلان اقتصادی استفاده شده است. نتایج بدست آمده بیانگر این موضوع بود که تورم انتظاری عامل تاثیر گذاری بر تورم است. در اینصورت می توان گفت که به منظور کنترل نرخ تورم، یک سیاست مهم که باید از سوی بانک مرکزی دنبال گردد کنترل و مدیریت انتظارات است. همچنین نتایج بیانگر این موضوع بود که کانال اثر گذاری نرخ رشد حجم پول بر تورم، تورم انتظاری است که با توجه به نرخ های بالای رشد پول در سال های اخیر، مقدار قابل توجهی است.
11,112	418230	۳۳۸ علوم زیستی ورزشی» دوره ۱۱ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۸ سالمندی افرایند بیولوژیکی و مرتبط با زمان است و وقوع آن زمانی رخ می‌دهد که فرایندهای تخریبی از فرایندهای تولیدی جلوتر می‌افتند (۱). با پیشرفت سن حتی در غیاب بیماری, تخریب ساختار و عملکرد در بیشتر سیستم‌های فیزیولوژیکی رخ می‌دهد. این تغییرات فیزیولوژیکی وابسته به سن بر دامنه وسیعی از بافت‌ها و سیستم‌های بدن اثر دارد از جمله این تغییرات انحطاط سیستم حسی و حرکتی است (۳۰۲). از وظایف سیستم حسی حرکتی کنترل راه رفتن است که هر روز تکرار می‌شود. مطالعات حاضر نشان داده است در سالمندان حتی بدون علائم بالینی تغییرات سیستم عصبی عضلانی» مکانیزم راه رفتن تحت تأثیر قرار می‌گیرد (۵۰۴). کاهش توانایی راه رفتن درست. به‌ویژه در شرایط چالش‌برانگیز ممکن است دلیل مهمی :بای افزایش سقوط افراد سالخورده سالم باشد: یکی از ساروکارهانی احتعالی در اخقلالات را رفتن مرتبط با پیری» هم‌انقباضی اعضلات اندام تحتانی است (۷۶). اگرچه تعریف هم‌انقباضی پیچیده است. به زبان ساده به فعالیت همزمان گروه‌های عضلانی موافق و مخالف گفته می‌شود (۹۸). هم‌انقباضی راهکاری طبیعی برای کنترل حرکت در افراد:است و نقش آن :در شرایط مختلف» متفاوت است» به‌طور مثال در چالش‌های تعادلی و حفظ وضعیت بدن» هم‌انقباضی بف‌غنوان:واکنش اولیه به محیط یا وضعیت جدید بیشتر می‌شود همچنینآذر زمان ثبات اندام برای دقت عملکرد هم ظاهر خواهد شد (۱۰)؛ اما با افزایش سن» هم‌انقباضی عواقب منفی وآنوساناتآزیان بای را بهدتبال دارد و به‌عنوان یک ناهنجاری شناخته‌شده است. زیرا افراد سالخورده ناخوه‌آگاه از هم‌انقباضی آذر برابر سفتی مفاصل استفاده می‌کنند تا وخامت يا زوال فرایندهای حسی برای کنترل وضعیت بدن را جبران کنند. جبران این ضعف از طریق فرایند هم‌انقباض, افزایش هزینه انرژی» محدودیت حرکت. خستگی, کاهش عملکرد حرکتی و سقوط را در پی دارد (۱۱:۸). از تأثیرات"بالقوه؛دیگر,هم‌انقباضی افزایش افشار به اظراق"مفصل است که موجب تخریب غضروف و مفاصل می‌شود. بنابراین کنترل این فرایند در بهبود بیومکانیک راه رفتن و تعادل حائز اهمیت است. با این حال در همه پژوهش‌ها تا به امروز اطلاعات. کمی از هم‌انقباضی در طول راه رفتن تأثیر تمرین راه رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی سالمندان سالم ۳۳۹ راهکارهای جدید کنترل حرکتی استفاده از تمرینات مداخله‌ای با علامت‌گذاری‌های حسی بیرونی را برای بهبود کنترل قامت و راه رفتن توصیه می‌کنند. علامت‌گذاری شنیداری! روشی غیرتهاجمی, کم‌هزینه و ساده است که امروزه در روش‌های توانبخشی مورد توجه قرار گرفته است. در این روش فرد سعی می‌کند گام‌هایی هماهنگ با علائم شنیداری ریتمیک» بردارد (۱۲). در مورد اثربخشی اين‌گونه مداخلات حسی, تحقیقات نشان داده‌اند که علامت‌گذاری شنیداری می‌تواند حرکات را با تحریک همزمان سازد و خود نشان‌دهنده فراخوانی منسجم‌تر واحدهای حرکتی است. ازاین‌رو ضرباهنگ شنیداری به‌عنوان یک نوسانگر بیرونی عمل می‌کند و این سیگنال تناویی می‌تواند فعالیت عصبی- عضلانی راه رفتن را تحت تأثیر قرار دهد و مانند یک راهنمای ریتمیک. فعال‌سازی عضلانی را تسهیل و طبیعی کند (۱۳۰۱۲). ناحيه قشری حرکتی مغز هم در این زمینه نقش بسیار مهمی دارد. مغز با تداخلات شنیداری در طول حرکات پیچیده در تعامل است (۱۵۰۱۴) و مکانیزم مغز به‌گونه‌ای است که محرک‌های شنیداری در طول فعالیت از دیدگاه علمی. هنوز پتانسیل کامل اين,دسته از مداخلات به‌عنوان یک برنامه کاربردی به‌خوبی درک نشده» اما استفاده از این تحریکات در گروه‌های مختلفی از.افراد با اختلالات عصب‌شناختی ازجمله بیماری پارکینسون (۱۷)» ام‌اس:(۱۸)» سکته مغزی (۱۹)» آلزایمرهو اختلالات شناختی (۲۰) تأثیرات مثبتی را ار پی داشته است. با وجود آت#ی‌مواستفاده#از ,این‌#مداخلات« روی سالمندان ادبیات محدودی ذارذ که.بعضا نیز متناقض است. لگ" و کارا (۲ )در سا ۹۹۵ اترگاین تحریکات را ذر سالمتدان پس از ۱ جلسه تمرین» در زمينه ثبات وضعیت بدن و متغیرهای گام‌برداری معنادار گزارش کردند. همچنین در مطالعاتی دیگر محققان تأثیرات معناداری را در استفاده از تحریکات موزون برای اقزاد سالم نشان دادند و آن را به‌منزله شنیوم‌ای مناسب در برنامه‌های توانبخشی توصیه کردّه‌اند (۲۲:۲۱). از طرفی, تری‌ار؟(۱۳) در سال ۲۰۱۶ و همچنین اسشیبر؟ و همکاران (۲۳) (۲۰۱۶) با استفاده از این نوع علامت‌گذاری‌های شنیداری» عملکرد کینماتیک راه رفتن افراد میانسال را طی ۱ جلسه بررسی و نتایج مسنادازی را گزازش نکردند. گالیت‌#هرگزا۲۲9)نیز (۲۰۱۷) تغییرات نوسان بذن حین زاه رقتن سالندان ۳۳۰ علوم زیستی ورزشی, دوره ۱۱ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۸ را بررسی کرد و یافته‌ها حاکی از آن بود که استفاده از مترونوم به‌عنوان یک توجه بیرونی به‌دلیل رقابت توجه درونی و بیرونی برای افراد سالم عامل اختلال در راه رفتن بود. به‌نظر می‌رسد طراحی برنامه تحریکات ریتمیک شنیداری می‌تواند راهبردی قابل اجرا برای پیشرفت متغیرهای راه رفتن سالمند باشد (۲۵). با این حال, تحقیقات محدود پیشین تأثیر اين‌گونه مداخلات را بیشتر بر رویامتغیرهای کیتماتیک راه,رفتن بررسی کرذند و با توجه:به ذانش ما هنوز تغییرات الگوی عضلانی راه رفتن در این حوزه بررسی نشده است. از طرفی تأثیر طولانی‌مدت این مداخلات بر روی الگوی راه رفتن سالمندان نیز مطالعه نشده و فقط تأثیرات کوتاه‌مدت و تک‌جلسه‌ای آن بر روی متغیرهای کینماتیکی گزارش شده و تأثیر آن بر هم‌انقباضی عضلات ناشناخته است. به نقل از جاستین لواو همکاران (۷) (۲۰۱۷) نقش عضلات هم‌انقباض در تعاملات حرکتی هنوز مبهم است. به‌خصوص در سالمندانی که تحت تأثیر حفظ هم‌انقباضی‌اند. از دیگر محدودیت‌های تحقیقات پیشین» بی‌توجهی به داشتن گروه کنترل راه رفتن بدون دریافت علامت‌گذاری شنیداری بود» چراکه ممکن است تأثیرات مثبت دیده‌شده در تحقیقات گذشته, ناشی از پیاده‌روی منظم طی جلسات تمرین باشد و نه حاصل از مداخلات شنیداری. با توجه به تحقیقات محدود و نتایج متناقض و:محدودیت‌های ذکرشده در ادبیات تحقیقی» به مطالعات شتر و شواهد بهتر و باکیفیت‌تر نیاز؛است تا بتوان با قطعیت؛بیشتری؛درمورد اثربخشی این نوع تمرینات در سالمندان صحبت کرد. بنابواین .هدفت؟ ازاتخقیق,حاضره" بررسی تأثیر یک دوره تمرین با مطالعه حاضر از نوع نیمه‌تجربی و به لحاظ هدف. کاربردی و از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون است. ۳۰ مرد سالمند واجد شرایط ۶۰ تا ۷۵ ساله به‌صورت نمونّهگیری در دسترس از مرک سرای مهر شهرستان بابلسر به‌طور داوطلبانه انتخاب و پس از امضای فرم رضایت‌نامه وارد تحقیق شدند و به‌طور تصادفی به سه گروه ۱۰ نفره (دو گروه کنترل و ۱ گروه تجربی) تقسیم شدند (۲۶۰۹). مشخصات دموگرافیک آزمودنی‌ها در سه گروه تحقیق در جدول ۱ آورده شده است. ملاک‌های خروج از مطالعه عبارت بود از: نداشتن توانایی زاه زفتن بذون کمکتهسابقه شکستگی :در اندام تختانی در یک سان گذاشته: جراحی در ناحيه زان :و زائزت تأثیر تمرین راه رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی سالمندان سالم ۳۳۱ آسیب‌های عصبی عضلانی و مشکلات ارتوپدی در شش ماه گذشته و اختلالات شنوایی (۷.۲۴). جدول ۱. مشخصات فردی آزمودنی‌ها در سه گروه تحقیق برحسب میانگین+انحراف استاندارد گروه ها سن (سال) قد (متر) وزن (کیلوگرم) ‏ بدنی (کیلوگرم برای جمع‌آوری اطلاعات فردی شرکت‌کننده‌ها از پرسشنامه اطلاعات فردی محقق‌ساخته (به‌طور محرمانه) استفاده شد. برای همگن‌سازی افراد در گروه‌های تجربی و کنترل و همچنین به‌منظور تعیین آهنگ راه رفتن ترجیحی آنها از هر شرکت‌کننده خواسته شد که در مسیر ۱۰ متری ۳ بار با سرعت ترجیحی راه برود. بار اول برای آشنابط وست یه مبانگین ۲ بار بعدی به‌عنوان آهنگ ترجیحی انتخاب شد. تعداد قدم‌ها و زمان پیمودن مسافت مذکور ثبت و تعداد قدم‌ها در مدت زمان یک دقیقه به‌عنوان آهنگ ترجیحی هر آزمودنی محاسبه شد (۲۷). برای ارزیابی هم‌انقباضی عضلانی, از بررسی الکترومیوگرافی! عضلات استفاده شد. عضلات هم‌انقباض اندام«تختانی شامل عضله نعلی. عضله ساقی قدامی دوسررانی پهن داخلی و پهن خارجی بود (۸). برای ثبت الکترومیوگرافی از دستگاه الکترومیوگرافی بایویژن ۱۶۲ کاناله و از الکترودهای ژل مرطوب که هدایت بهتر و امپدانس پایین‌تری دارند. استفاده شد. فیلتر پایین‌گذر و بالاگذر در نرم‌افزار مطلب روی ۱۰-۵۰۰ قرار داده شدهمچنین سیگنال‌های الکتژومیوگرافی در فرکانس ۰ داده در هر ثانیه نمونه‌گیری و استخراج شد. برای نصب الکترودها روی سطح پوست از روش ثبت دوقطبی استفاده شد. پس از آماده کردن"پوست محل موردنظر و پاک کردن ناحیه با الکل سفید یک جفت الکترود سطحی دوقطبی به قطر ۱ سانتی‌متر و با فاصله ۲ سانتی‌متری از مرکز یکدیگر روی محل‌های تعیین‌شده قرار گرفت. نصب الکترودها براساس استانداردهای تعیین‌شده در سنیام آنجام گرفت. ۳۳۲ علوم زیستی ورزشی» دوره ۱۱ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۸ پس از آماده‌سازی اولیه برای نرمال کردن اطلاعات هم‌انقباضی عضلات. ابتدا از آزمودنی‌ها داده‌های انقباض آرآدی مرجغ‌آدر طول مدت ۵ فانید.جمغ‌آورق شد. آنقباض ارادی, موجع .عضله نغلی در حالت ایستاده و عضله ساقی قدامی در وضعیت ۹۰ درجه دورسی فلکشن مچ پا به‌همراه وزنه‌ای ۲/۵ کیلویی ثبت شد (۲۸). همین‌طور عضله دوسررانی در موقعیت زانوی خم‌شده به میزان ۳۰ درجه همراه با وزنه ذکرشده که به بخش دیستال ساق پا آویزان شد و عضلات پهن داخلی و پهن خارجی در حالت ران خمرشه :و بوزنای: با مان, میزان, کل ند ساق پا آویزان, شکه: گرفته شخ (0۳: .پس از آن ضالیت الکترومی و گرافی شرکت کنند‌گان به منت ۹۰ ثانید را ,رفتن خر فضایخالی آزمایشگاه جمع‌آوزیبشد: ار نهایت ارزیابی هم‌انقباضی براساس اطلاعات انقباض داوطلبانه مرجع گرفته شده نرمال شد و به‌صورت درضدی از میانگین فعالیت همرمان گروه عضلات موافق و مقالف بیان ق(/0: پس از اجرای مرحله پیش‌آزمون» آزمودنی‌ها به‌طور تصادفی و براساس نمرات آهنگ ترجیحی راه رفتن» به دو گروه کنترل (گروه بدون تمرین» گروه راه رفتن ساده بدون دریافت علامت‌های شنیداری) و یک گروه تجربی (گروه راه: رفتن همراه نا طلمت‌اگذا رکش هار ارقسيم.شیدند و تمرینات:خود. را آغاز کردند. تمرینات به مدت ۶ هفته. ۳ جلسه در هفته و هر جلسه.۲۰ .دقیقه برای هر آزمودنی انجام گرفت (۲۷۰۲۶). به‌منظور ایجاد تحریک» علائم شنیداری به‌وسيله یک مترونوم مارک:ماسدو (ام-تی ۱۰۰) ایجاد و به‌وسيله هدفون پخش می‌شد. از آزمودنی‌ها خواسته می‌شد تا با ضرب‌هایی که ۱۰ درصد بالاتر از آهنگ راه رفتن ترجیحی آزمودنی‌هاست. در مسافت:۱۰ متر راه بروند و گام خود را با آن منطبق سازند. به‌منظور ایجاد اضافه‌بار در پایان هر هفته آهنگ ترجیتخی شرکت‌کنندگان گرفته و ۱۰ درصد به آق اضافه می‌شد (۲۹). آزمودنی‌های گروه راه رفتن نیز تمرینات مشابه گروه تجربی را بدون تحریکات انجام می‌دهند. پس از ذوره نمرینات, مجدا اندازمک ج‌هایی‌انجامگرقت در پیش‌آزمون تکاژ شک تمام: اندازه‌گیری‌ها ذر آزمایشگاه مرکز تندرستی دانشگاه مازندران انجام گرفت. در پایان مراحل تحقیق به‌دلیل تمرینات نامنظم یا انضراف از ادامه تحقیق؛ در گرومرتجزلی رنف ال یکیر]/ فرب ۶۸/۸۷۲۲/۶۴ سال) و٩ تفر دز گزوه کنترل راه رفتن (با میانگین سنی ۶۸۶۲/۲۳ ال)و ٩ نفر در گروه کنترل بدون فعالیت (با میانگین سنی ۸ سال) باقی ماندند. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل آماری از نرم‌افزار 5255 نسخه ۲۲ و در سطح معناداری ۰/۰۵ استفاده شد. به‌منظور تحلیل داده‌های پژوهش از شاخص‌های آمار توصیفی و برای تحلیل تأثیر تمرین راه رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی سالمندان سالم ۳۳۳ افربخشی برنامه تمرینی بر متغیرهای تحقیق از آزمون پارامتریک کوواربانس و آزمون ناپارامتریک بوت در جدول ۲ میانگین فعالیت الکتریکی هر یک از عضلات منتخب نسبت به انقباض ارادی مرجع خود در پیش و پس‌آزمون آورده شد. مطابق اطلاعات جدول ۱» در گروه کنترل راه رفتن و گروه تجربی راه رفتن همراه تحریک شنیداری, فعالیت الکتریکی هر یک از عضلات به‌تنهایی در پس‌آزمون افزایش داشته است. اما برای درک تغییرات ناهنجاری هم‌انقباضی» جدول ۳ اطلاعات توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق را براساس درصدی از انقباض همزمان دو عضله در پیش و پس‌آزمون نشان می‌دهد. نتایج جدول ۳ نشان می‌دهد که فعالیت عضلات منتخب در گروه تجربی نسبت به سایر گروه‌ها در پس‌آزمون بهبود بیشتری داشته است با وجود این برای پی بردن به امقدار تأثیرات این مداخله از آزمون فرضیه استفاده شد. جدول ۲. ویژگی‌های توصیفی میانگین فعالیت الکتریکی عضلات منتخب برحسب درصدی از انقباض عضله ساقی قدامی ‏ پیش‌آزمون ۰ ۹۸/۷۸۳۲۱۹/۴۳ ۸ ۱۰۲/۶۲ ۱۰۷/۸۵۲۱۷/۲۳ (درصد 1۷۳) پش آزموق ۱ لد ۷۰/۱۲۲ ۹۰ 2 ۱۷۰۶/۶۷ ۳۶ عضله پهن داخلی ‏ پیش آزمون ۹ عه ۸۶/۵۷ ۹ ۹۴/۱۵۱۳۱۲۲۲ ۳۳۴ علوم زیستی ورزشی,» دوره ۱۱ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۸ جدول ۳. میانگین فعالیت همزمان عضلات ساقی قدامی-نعلی. پهن داخلی-پهن خارجی, پهن داخلی- هماقباصی کنتزل ۳ نع ۶۳/۹۶ ۳/۹۵ ۰ لد ۶۴۱۱۶ ۳۰ داخلی ۰ راه رفتن ۷ ند ۶۷/۷۰ ۴ ۷ ند ۶۸/۶۰ 1۷ خارجی ۰ راه رفتن ۸ ۳ ۴۹/۵۱ 0۰ ۳۶۸۶ ۴۵/۷۵ ۹۹ برای استفاده از آزمون پارامتریک کوواریانس پیش‌فرض‌های آن بررسی شد. ابتدا نرمال بودن داده‌ها توسط آزمون شاپیرو-ویلک بررسی و سپس برای بررسی همگنی واریانس‌ها از آزمون لون استفاده شد نتایج نشان داد توزیع داده‌ها نرمال و شرط تساوی واریانس‌ها نیز برقرار است (۳<۰/۰۵). در ادامه پیش‌فرض همگنی شیب رگرسیون بررسی شد و نتایج نشان داد که این شرط فقط در متغیر هم‌انقباضی عضلات ساقی قدامی- نعلی برقرار است (8<۰/۰۵)؛ بنابراین تنها در این متغیر از آزمون پارامتریک تأثیر تمرین راه رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی سالمندان سالم ۳۳۵ کوواریانس (جدول ۴) و در سایر متغیرها از آزمون ناپارامتریک معادل آن یعنی آزمون بوت استرپ استفاده جدول ۴. نتایج تحلیل کوواریانس متغیر هم‌انقباضی عضلات ساقی -نعلی نتایج آزمون کوواریانس در جدول ۴ نشان می‌دهد هم‌انقباضی عضلات ساقی قدامی - نعلی تغییرات معناداری را تحت تأثیر مداخله تحقیق نشان نداده‌اند (۰/۴۸۹- 8). نتایج جدول‌های ۶ و ۵ نیز با استفاده از آزمون ناپارامتریک بوت استرپ نشان می‌دهد که یک دوره تمرین راه رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات پهن داخلی- خارجی,,پهن:داخلی << دوسررانی» پهن خارجی - دوسررانی گروه تجربی در مقایسه با دو گروه کنترلتأئیز,معناداری نداشته است (8<*/۰۵). جدول ۵. نتایج آزمون بوت استرپ در هم‌انقباضی عضلات پهن داخلی-خارجی» پهن داخلی- دوسررانی, پهن خارجی-دوسررانی در دو گروه تجربی و کنترل بدون تمرین ۳۳۶ علوم زیستی ورزشی» دوره ۱۱ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۸ جدول ۶. نتایج آزمون بوت استرپ در هم‌انقباضی عضلات پهن داخلی -خارجی» پهن داخلی- دوسررانی, پهن خارجی-دوسررانی در دو گروه تجربی و گروه راه رفتن هدف از مطالعه حاضر بررسی تأثیر یک ذوره شش‌هفته‌ای.تمرین راهرفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی در سالّمندان‌پسالم بود. براساسغ اطلاع بنویسندگان این اولین مطالعه‌ای است که به بررسی تأثیر یک دوره آتمزینات ازاه:رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر الگوی هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی پرداخته است.یافته‌های تحقیق اضر نشان داد/که با وجود تغییرات مثبت در فعالیت الکتریکی عضلات منتخب به‌تنهایی و همین‌طور فعالیت هم‌انقباضی‌شان پس از یک دوره تمرین, این تغییرات از نظر آماری معنادار نبود (۳<۰/۰۵). نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات یانگ (٩) ( ۲۰۱۶)» تیان (۳۰) (۲۰۱۸)» اسشیبر و همکاران (۲۳) (۲۰۱۶) و تری‌ار (۱۲) (۲۰۱۶):که نتایج مثبتی را برای این گونه مداخلات گزارش نکردند» همخوانیآدارّد. بااین جال باتوتجه بهتغییّرات اعضلات در گروه تجربی حول 7 بطظ ر می رید کهتجرژگات ریحمیگا موب افزارش ی تانلای و اقالاتضشرایی وشگاهای عصبی عضلانی شده و فعالیت الکتریکی هر یک از عضلات را افزایش داده است. همین‌طور در جدول (۳) متغیر هم‌انقباضی تحقیق در گروه تجربی تأثیرات مثبتی را نشان داده است که شاید اگر طول دوره تمرینات طولانی‌تر بود این نتایج تأثیرات معنادار را نشان می‌داد. شاید یکی از دلایل معنادار نشدن نتایج تحقیق ما علی‌رغم بهبود فعالیت عضلانی و کاهش هم‌انقباضی» این باشد که شرکت‌کنندگان در این تحقیق سالمندان سالمی بودند که در دامنه سنی سالمندی اولیه قرار داشتند و این احتمال وجود دارد تأثیر تمرین راه رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی سالمندان سالم ۳۳۷ که تغییر مسیر مدارهای عصبی از ناحيه خودکار در زیر قشر به ناحيه قشری هنوز کمتر جایگزین شده باشد و درگیری عوامل شناختی مانند توجه به راه رفتن هنوز بارز نیست. زیرا ارتباط قوی بین عوامل شناختی و ضرباهنگ ریتمیک وجود دارد و هرچه منابع شناختی کمتر علائم شنیداری را درک و تفسیر کند. به مرور زمان با سازگاری دوره تمرینی» تغییرات معنادارتر و محکمی را نشان دهد (۳۱). همچنین ممکن است محرکات بیرونی برای سازگاری با شاخص‌های عصبی عضلانی در این افراد به زمان بیشتری نیاز داشته باشد؛ بنابراین» شاید اگر دوره تمرینی این تحقیق طولانی‌تر بود. می‌توانستیم تأثیرات معنادار در مطالعات گذشته گفته شده است مسیر مدارهای عصبی نواحی قشری با تمرکز و نواحی پایین‌تر از جمله تالاموس-نخاعی بدون تمرکز و به‌طور خودکار در جابه‌جایی نقش دارند (۲۲). اخیرا در پژوهشی سطظوم آمیلویید ها که طاقصی ,از قطر اختلاات راد رشن سای می یبا استقادهرار تزموگرافی آمر مغز سالمندان ردیابی شد پس از تحلیل پارامترهای فضایی-زمانی راه رفتن نتیجه‌گیری شد رسوب آمیلوییدیتا در نواحی مغز تغییرات راه رفتن و جایگزینی مسیر مدارها از ناحیه خودکار به ناحيه ارادی» مستقیم بر وظایف حرکتی تأثیر دارد» اما.,ممکن ات بر تمام عوامل,و رفتارهای راه رفتن اثرگذار نباشد محققان بیان می‌دارند که با افزا ینگسو وان ساهت ب‌گافعانناگ عضلات موافق و مخالف مفصل مچ پا نسبت به سایر عضلات بیشتر می‌شود که نشان‌دهنده عدم تعادل و تهدیدی برای ثبات مفصل مچ پاست (۳۳). نتایج تحقیق حاضر کاهش اندکی در هم‌انقباضی عضلات ساقی قدامی - نعلی گروه تجربی را نشان داد (جدول ۲). در مورد هم‌انقباضی عضلات پهن داخلی و خارجی نیز مطالعاتی گزارش کردند این هم‌انقباضی و همکاری به کاهش آسیب رباط‌های زانو کمک می‌کند و بررسی‌های ما نیز نشان داد که احتمالا این نوع تمرینات میّ‌تواند سبب افزایش همکاری عضلات پهن چهارسرران ود (۰۳۴ ۳۴). مطابق جدول ۰۲ همکاری عضله پهن داخلی و دوسرران در گروه راه رفتن نسبت به کنترل بدون راه رفتن بیشتر و همچنین در گروه مداخله نسبتبه دو گروه دیگر افزایش بیشتری داشت و ممکن است به‌دلیل اینکه عقله چهن:داخلی دز مقایسه با پهن خازجی فش بیشتری دراقیانت ورصاف: کردن رن داشته باشند از طرف دیگر, مفاصل در طول حرکات به‌خصوص حرکات برون گرا به کنترل بیشتری نیاز دارند» این افزایش ۳۳۸ علوم زیستی ورزشی, دوره ۱۱ شماره ۰۳ پاییز ۱۳۹۸ همکاری پهن داخلی با عضله مخالفش موجب کنترل کارامدتر در اطراف زانو شود. زاکارون !و همکاران (۳۵) (۲۰۱۶) اظهار داشتند که فعالیت همزمان سطوح هم‌انقباضی عضلات پهن خارجی و دوسرران در وضعيت‌ها و گشتاورهای مختلف. متفاوت است. اما در حالت کلی در سیکل راه رفتن هرچه انقباض همزمان آنها کمتر شود می‌تواند به نفع کنترل افراد باشد» زیرا افزایش آن موجب دور شدن بیش‌\|زحد زانو می‌شود که خود دلیلی بر بی‌ثباتی خواهد بود (۳۵۰۹). نتایج جدول ۲ در خصوص کاهش هم‌انقباضی عضلات پهن خارجی و دوسرران در گروه تجربی» در راستای مطالب بالاست. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق سجدی و همکاران (۲۲)» لیندا و همکاران (۲)» اسکات (۲۵) و همکاران همخوانی ندارد این محققان تأثیر معنی‌دار این‌گونه مداخلات حسی را در سالمندان گزارش کردند. طراحی‌های مختلف در تحقیقات با توجه به عواملی مانند روش تمرین مدت مداخله» متغیرهای مورد بررسی و استفاده از تکالیف و ابزارهای مختلف ممکن است توضیح‌دهنده این یافته‌های متفاوت باشد. شاید یکی از دلایل مغایر بودن نتایج حاضر با این تحقیقات» تفاوت در نوع متغیرهای مورد مطالعه و ابزارهای اندازه گیری باشد. در بیشتر مطالعات محققان از آزمون‌های میدانی یا ابزارهای ثبت پارامترهای کینماتیکی راه رفتن استفاده کردند که از حساسیت کمتری نسبت به دستگاه الکترومایوگرافی که در این تحقیق استفاده شده و نسبت بهثبت تغییرات عضله بسیار دقیق است. برخوردارند؛ آزاین‌رو نشان دادن تغییرات قوی عضلات در نتيجه این مداخلات به زمان بیشتری نیاز:دازد. از همه مهم‌تر اینکه در هیچ یک از مطالعات پیشین از گروه کنترل راه رفتن بدون دریافت علامت‌گذاری شنیداری» برای جداسازی اثر راه رفتن از اثر محرک بیرونی استفاده نشد و این اولین مطالعه‌ای است که به این موضوع توجه داشته است. شاید بخشی از تأثیرات مشاهده‌شده در تحقیقات قبلی به‌دلیل تأثیرات مثبت راه رفتن باشد تا تأثیرات ۰ درصد علائم شنیداری بیرونی. همان‌طورکه در جدول‌های ۱ و ۲ مشاهده می‌شود. گروه کنترل راه ات ,سقبتی ,رانهان می ده کهبیانگر تابر ریات منظم را رقتواست: ذر راسقای این موضوع» مقايسه جدول ۵ (مقایسه.گروه تجربی با گروهرکنترل.بدون, راه رفتن) با جدول ۶ (مقايسه گروه تجربی با گروه کنترل راه رفتن) نتایج بهتری‌آرا نشان می‌دهد که خود بیانگر این نکته است که بخشی از ات دیده‌شده در مطالعات پیشین می‌تواند به‌دلیل تمرینات راه رفتن است. تأثیر تمرین راه رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی سالمندان سالم ۳۳۹ محققان در مطالعات (۳۷۰۳۶)» نشانه‌گذاری‌های شنیداری را به‌عنوان یک بازخورد منفی و مخالف فرایند یادگیری حرکتی و همین‌طور اختلال در پردازش اطلاعات ورودی تعریف کرده‌اند و در ادامه گفته شده اتکای طولانی‌مدت به آن زیانبار است که با پژوهش حاضر ناهمسوست. مطابق با نتایج ما شش هفته تمرین با علامت‌گذاری شنیداری تا حدودی می‌تواند موجب کاهش اشتباهات اجرای راه رفتن شود. گای (۱۹) ردیابی ریتمیک شنیداری را برای محدودیت‌های ایجادشده شناختی مفید دانسته و حدود ۹۵ درصد برای جامعه سالمند ۸۶ درصد برای بیماران سکته مغزی و حدود ۷۴ درصد برای بیماران ام‌اس گزارش کرده است. اما ممکن است این تأثیرات معنادار به‌دلیل بهبود در تداخل شناختی-حرکتی باشد که در مطالعه حاضر شرکت‌کنندگان افراد سالمی بودند که در دور سالمندی اولیه قرار داشتند و کمتر دچار این تحقیق محدودیت‌هایی نیز داشت. از جمله اینکه تمامی شرکت‌کنندگان در این مطالعه مرد بودند. شاید تأثیرات این مداخلات بر روی زنان سالمند به‌دلیل سبک زندگی متفاوتشان با مردان» نتایج دیگری را نشان دهد. ازاین‌رو به محققان آینده پیشنهاد می‌شود تأثیر این مداخلات حسی را بر زنان سالمند و همچنین دوران سالمندی ثانویه که.تخریب حرکتی«و.شناختی بیشتر است بررسی کنند. از طرفی با توجه به نتایچج بقدست آمه به محققان آینده توصیه می‌شود: که ۳ علامت‌گذاری شنیداری در حین تمرین راه رفتن را در طی جلسات. بیشتر و مدت.زمان طولانی‌تر بررسی و تأثیر سایر علامت‌گذاری‌های حسی مانند بینایی و خی پیکری را نیز مظالعه کنند. نتایج این تحقیق تأثیر معتّادازماین گونه مداخلات؛بیرونی زا براراه رفتن/,سالمندا سالم نشان نداد با این حال با توجه به تغییرات مثبت مشاهده‌شده در الگوهای الکترومیوگرافی عضلات و نظر به اینکه استفاده از این گونه ابزار در توانبخشی راه رفتن بسیار ساده» ارزان‌قیمت و بدون نیاز به درمانگر است ازاین‌رو شاید بتوان به‌عنوان یک روش مکمل در توانبخشی راه رفتن سالمندان از آن استفاده کرد. با این حال با توجه به جدید بودن این نوع مداخلات. به پژوهش‌های بیشتری به‌منظور دستیابی به قطعیت و اتفاق نظر در ۳۴۰ علوم زیستی ورزشی» دور ۱۱ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۸ زا لنط- 36۳2 +کاصع 00165 مصععفلنط وکاصهگصز ناصعصمماع باعل «مامص عصنوصهاک وتا 0 عحطمالفی 1۰ وصاصنده لمعزعه عنصطاوطد او ماه 156 بش۸ اکزع و01 ما 8۳0۵ ما 1/06۵0 .2 .۳۵۹622 همه وصد امعنصنل هصنه۸ دمص ع#نصعمه هد کنمع ماه +0106 وطاادط ۵۳65 56۳۹0۲۲ اهصخم که کصماعصصی لقومصکعی) بخ «موصنو0ط ,۳۷ 050 ,تال عماط‌عصع13 .3 6 0۳۵086 1۵۳ 005 هم انقع اه مهم 0 که 6 ... بش عطاق ۱۷۷ ,5200۹ .4 -2017:55)2(:559 ,196296 5 مصزه‌طاتل۸ ۵۶ مدس مت عصنه۸ ۵۶ بوک عنصنا) موق 31 عط +عصناوعل ۶ 011 1۳56 .8 ۳۵026۷۵۵0 ,5 کصنط13 ,36 عوهت نص هط ,36 جناوم م۸ م۸ اطماوط۸ .5 آمعنصناح ودنه۸ ۵۵۰ 1066 ه تکا‌عزطانک ماه 0عنومط-عاطه صز تامهم انمع ۵۳ عصنهد 8 نع 10مز کرام عله5 عوها بش۸ ,34 6ن۳00ط ,٩ صعان۸ م5 م1 ,3610 0صقاعق6 هصه10 .6 7 هن 5 وق م۳ جر نمی 26۳ علعق 100 هه عصنعه کصعو نا اهاز عاطامنی ۱۷۷ هزوم ۷1۵۳ عاممعم دز 0عن2مطز واخصی‌گنصهند عنم بونانطاهاممقد عنقع وصه عصن صمنا‌هه عصزممعا5 ععزو 0۳ 2017:47:32-8 .0100 1۵1ع 1 م۳ مناد امه +ععمععنل 5 صمعصفاه۳ از ۳0۵1 3068000۰ 2017 ,1-6 ععمم ,10 صفاسقصعا ۵ بط ص00 ,0 1۵ ول 1۵ .7 (1761 319606۲ بعهه ۵0022600 حز کنقع وصسل صمناقمصمعم ‏ علمعه کم کصمناه نامز عماج عط) ۶و ماع 0-0 علمک دح او 66065( بک1 هلومماهصنطاک ,3 نطعقطعله7 رل ما10 .8 50605 اطع گنل اه آمحصم لمعمم عنصمصرل عصسحل کاااد اوه وه مر 666۵ اصنمز ۶ 000۳۵0۵05 عطا صز کععصقاع ماد اعج-وصنو۸ عصنههناد 13 ۰ هصذا رل هصهنا ,۷۷ هک .9 ب10 10 1/۵60۵ ۵00 م8۵ ۳ عصنوتا ععل10 اکندم‌عهاه۸ هه اکنده‌ع۸ ۶ 00۵0011۵005 6 1۵۳ کندواقصه ۳2/6-م هانگ بل ام 5 ۳0۳ م۸ فااع2ع 3/0 م۸ 50222۵ 10۰ -2017:151:228 00506 62 ان نع امصطود عصسل کصوف‌صعصصم-م عنصحقصول ملع حاونط) او 0-0205 علع کح کاعنو 0۳ توانهه 30006006 36 کقص1300 ,03 عاطامی وتا ونه0 .11 دوم عنصمصرل لاد +عفله یز کنلهنوع کفنصعصمعهع فصه «معاصه کنلهنطن عطا 0 او نوش 85666 جرمکهمصم توصقانه ۷۷ معهصسقا جز عصمناهته ۳۱ لهاع ۳۳ 2۰ 16006۳ .12 6 0۶ اناد علعع 666 صمنتهاعصی 156 ۰٩ حصحتآ همقل رک 6انه2 ارگ ,0 7۵208 7008 :13 6۰ م36۳۵ آمعزدوطام که فص ول کاصعنهم ععامی صز کنقع فوصه ععصعلقط 0ص کم‌ع9فهن0 ما۳ ععدع اک حسطاوطد صقه مومع عطا ماصا بش 06۵ ما کعطع۳۳ ب ها6ط 0 14 تأثیر تمرین راه رفتن با علامت‌گذاری شنیداری بر هم‌انقباضی عضلات اندام تحتانی سالمندان سالم ۳۴۱ 5رد آهعنصنل وصه عدمنقوصم؟ ندنک تصنوط عطغ وصه نک مصطاحطط 34 کهط 1 مزع 010 رد2 :۳۵۵۱ 2/6 ععلم/3 ۵۵ ۷۷۵۶ 156 .5 1 01-0 ... ی قنطیمعید مگ ,36 تکفه‌ناین8 ۰ 0 500۳۲ 0۶ برع مامطل رد2 .ناه آهنعوطام عگنا-امم وصسل عنعحه ۵ کععصوم‌ععت ندعم 0صه ۳۵0۵۳۵۵ 0۳ اناد انوس عنصطا ود وصه رصمنی‌گنده‌ی) عماجم ام کاعاط .5 نقطی ۰ .37600108 ۳۳۵۳6۳ کزک توا هصه هام 0ص عنم هکره خر نععامد تکوم صصفا ۵ 3 ن:کزوم16۳ع5 ماه ۶۵۳ اهنا نطمطه انقع ص عصنعه نوی عنصطاوط کم عمط .5 نقطی ۳600۳۹۰8۰ 50600116 ,کزو همه -هاعص 0ص مزع نامع کرک نصنص 52516۵6 ۵ :نداد دعوم 0۳ عصنصندی علعه)-احسل وصه عم آحدل او )۴۶ .5 نقطی ناک بومکصع5 عنصطا روط که اهناصعاوم 156 موصه ۳1۸۵-36 ... ما اعاحهظ بش فعامح-عاصعصعل0 -2017:9)3(:167 1/600006۰ 00 1/5 هدنل و ما۸ لا کصمعجعم 16۳ کاصعصاد1۳ (21 اک 0ص ومتنونج) کعنه عنصطا روط همان او معکه 15۵ ۷۰ ماع ص3۵0 ما عاعع 30 و وعانطلس۸ عفمععنل 5 صمعصفوام۳ از عاممعم کم کعصمط صنز عاعه اهصمن ۸ ج عصسل اند 6 ۵۵ 5٩006 بجم‌قدگ5 عنصطاوط و امه عط1 1۰ هط مشل بواجند۲ بش ۳۵ بلا ۳۵ بط زور5 50012000 انوم عنصطا نع ۵۳ ععصعااص ۳۰ مصندصقطاه وش 36۵016 ی +عطنع 5 ۶و ۳۵0۵ 1310۵1 0ص م۳ ام ممازط ۵ط1 ۳۰ ددع۵0 رک ۲عطع 5 ری صصمصونا 0-5ع ۵ -2017:49)2(:179 62010۳۰ 0010۳ 91 ق ص30 معتاف۸ +0106 زانط هق ۲۳ کند6 ۵۵ صمخاصع۸ عنصطبرطد حکزیم مناد 16 عط وصه 50600 انقع ما کمعصقطاع ب 300۳6 ,ی کفصقهک رک 1006 0۳۵8۳۵۲ ۳۵۹16 ۲5 0۷6۳6۵1 ۵ او عا‌عام 156 34 ۵۶ تسک۸ ومد هط 1 و وسطاص ۲ ۰ 3/056 ۵۶ 300۵1 .کاا00ه 00اه پرطااقعط صز ۵0عع50 کنقع فوصه ععصقعلقط کم کعسد 1 اندع 0۳ کل‌عائه ادم ان عم کعنته 6006 هه 3۵56 بک1 ۲عاقطع ۸۷ ول ۹۸/6۲ 6۰ 6 انم اا20 ۵106۳ وطالد6ط حز تونانطهمد کنقع امه خط کعیعدع ده 0۳۵1 ناه عنصطاوطد ۵۶ کعنمصع و دنل که اهاط .0 نا ,36 ۵ب 1۵۵۵8 ,ی 1۳۵ , 08قط7 م۵ 5۰ ۷0۵8 حطنامعط دز وععمد کندع هه مععصع0ق بطاوصعا عوضی عطا ۵۳ عصنعته منونه ۵ ۵1۲6۲ :کاا0ه 106۳ جز وصنصنده ععصعلقد عانه ید5 56-۲ ومعط کل مدای 1۸ -2007:87)10(:1274 ۳۵۲۵0۰ لمعزواحط +کوصمصعل عجخخصهی فصه دمناع دنم ع نامع 0۳00۳0 اندع دز 0ع21ن0مععه کز صمناندو‌معل فزماوصهم-0 34 اععانط بک عاعندد۴۸۵ ,۷۷ جنفظ ,0 11۵0 -۵1۵ ۵۵ ۳۵۷۱۵ 5816۵6 ۵ نامع مصنهد ۵۳ عصنعه نله عنصطاوط او معاکط .5 نقطی ۳۴۲ علوم زیستی ورزشی,» دوره ۱۱ شماره ۳ پا نع لمع زنط مدع ۳10000 با[ 6۵6 ,36 2۵0 بط نان ,36 هنع3 ,ظ 60۳05۵ مش بانط عنصطاتحطد وصه وصوعط مدوم معصنطاصی که هام۲ نعحمععنل گ ما۳ دز کعناعنام معط ۶ 00-60۵0 سا هاکناه8 ماومطان۸ م۸ ۷۵ان5 م6 26۳0۲۵ ,5 ما2 مک 16007366 , 0۳6065 ۶ عدونانوص0 دنله طازم کمعن‌جمم وصسن ملعم هام مصه «معاصه کناهنطان 5ع گه ۸5۹00200 ۳3/۰ داز ۷۷ م7۸ 6۶ [1ن/2- دواد اک۸ ما5 ص306 ,36 )نک زنل 2 8 عناعلطاه ۶و م30 معصنوهم1 اصنمز ععمصل طکنه عصعخهم صمناحخصمعم کعصحعصقط هه 06 , 0۳نص1/030-37 ماو طل۸ ,عل بآ هلونزمصلش۸ ,3۸ +«مدعل۸ ,73/0 کقنط بانشگا 73070 ۲0-0 1۵۳۶ کم‌ععزط وصه کنلد هام1 کعد۷ اه هعموص ند ص هدع ۳1006 ۸6۰ 6۰ ,794 -787 : (29)4 :216 مادع ص070 هنزمه‌عامزون۳ محعلقصع؟ واعغاه که کنمع عصسل ۶و ۷۵۵۳ ۳1۳۹۲ عطا حز و00 طاصنلصهصت که ودک امصنونهدماآ ۸ .لک کم‌ناانطط تال اقا : (64)4 :1993 6۰طع100ع۷عل فلنط6 ,عزدواهص۸ کرک آمعنصهصر3 ۸ ؛+وعصفااد ۷۷ 130606061 کا ماع 01 10010086 200 ععصفلندمع آهعزدوطام او عمط بج عاند 10 ,05 [ط20 قح دزعا ۸/۳ 0 66۳056 1۵۳ راهن حلمومومط کزوعط وم احط ععصهلنی عط ۶۵۳ مگ تع ص16 +مامص 0۳	سالمندان سطوح بالایی از هم انقباضی را در عضلات اندام تحتانی نشان می دهند که بیشتر برای جبران زوال اندام ها و کنترل حرکتی بهتر ظاهر می شود. راه رفتن عادی و بی نقص علاوه بر سلامت عوامل عصب عضله، به سلامت شناختی و نیز خودکاری حرکت بستگی دارد؛ بنابراین می توان با به چالش کشیدن منابع اجرایی از طریق علامت گذاری ریتمیک شنیداری توجه فرد را به بیرون جلب کرد و فعالیت روزمره ای چون راه رفتن را به خودکار و بدون تمرکز تغییر داد. 30 مرد سالمند واجد شرایط 60 تا 75 ساله به طور داوطلبانه انتخاب شدند و در دو گروه کنترل (گروه بدون تمرین و گروه راه رفتن بدون علامت گذاری شنیداری) و 1 گروه تجربی (راه رفتن با علامت گذاری شنیداری) قرار گرفتند. برای ارزیابی هم انقباضی عضله، الگوی فعالیت عضلات اندام تحتانی از جمله نعلی، ساقی قدامی، پهن داخلی، پهن خارجی و دوسررانی طی 90 ثانیه راه رفتن با سرعت ترجیحی در پیش و پس آزمون بررسی شد. تمرینات به مدت 6 هفته، 3 جلسه در هفته و هر جلسه 20 دقیقه انجام گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از مدل آنالیز کوواریانس و آزمون ناپارامتریک بوت استرپ در سطح معناداری 05/0 انجام گرفت. نتایج نشان داد که پس از 18 جلسه تمرین، هم انقباضی در عضلات همکار بیشتر و عضلات موافق و مخالف کمتر شده، اما این یافته ها از نظر آماری، معنادار نبوده است (05/0<P). این نتایج نشان می دهد که علامت گذاری شنیداری حین تمرین راه رفتن، ممکن است تأثیر چندانی بر فعالیت هم انقباضی عضلات در سالمندی اولیه نداشته باشد که احتمالاً در اثر عدم تغییرات بارز شناختی در این دوره است.
8,601	407903	تأثیر تمرین استقامتی و رزیم غذایی پرچرب بر مسیر «۳6-12/۲7:063/]00 در فاطمه کاظمی نسب!» سیدمحمد مرندی آ» کامران قائدی "» فهیمه اسف رجانی "۲» هدف مطالعه حاضر. بررسی "تأثیر تمرین استقامتی و رژیم آغذایی پرچرب بر مسیر -66ظ 12/7727005/70 در بافت عضله دوقلو و بافت چربی احشایی در موش‌های نر 057181,/6 بود. موش‌ها به‌طور تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند: رژیم غذابی پرچرب- تمرین (1۳-۳]). رژیم غذایی پرچرب- بی‌تحرک (118۳-8). رژیم غذایی کم‌چرب-تمرین (1.۳-11) و رژیم غذابی کم‌چرب- بی‌تحرک (13-8). موش‌های گروه تمرینی به‌مدت هشت هفته و پنج روز در هفته با سرعت متوسط ٩۱ متر بر دقیقه و به‌مدت ۵ دقیقه. تحت‌تمرین روی تردمیل قرار گرفتند. ۲۴ ساعت پس از آخرین جلسه تمرینی موش‌ها قربانی شدند و برای اندازه گیری ابریزین پلاسما خون‌گیری از موش‌ها انجام شد. بافت عضله دوقلو و چربی احشایی جدا شد و برای اندازه‌گیری بیان 7۹77۸ ۳02-12 و 1۳1377۸ ۳37005 در نیتروژن مایع فریز شد. از آزمون آنالیز واریانس دوطرفه در سطح معناداری 0.05 > ۳ استفاده شد. نتایج نشان داد که سطوح 7777025 عضلانی در موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب بیشتر از موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم چرب بودند (0.001 < ۳). به‌طور قابل توجهی, بیان 18710205 عضلانی همسبتگی مثبت با چربی بدن موش‌های 6 داشت (0.8 < ۲ ,0.001 < 8): همچنین, نتایج نشان می‌دهد که تمرین بدنی و رژیم غذایی بر موجب افزایش بیان 387065 در بافت عضله دوقلو می‌شود. همچنین, احتمالا ارتباطی متقابل بین بیان 11771005 عضلانی و توده چربی بدن وجود دارد که انجام مطالعاتی در آینده برای بررسی مکانیسم‌های واژگان کلیدی: رژیم غذابی پرچرب. تمرین استقامتی. ژن 866-18 ژن 1870605 ابریزین تغییر شیوه زندگی» نبود فعالیت بدنی و رژیم‌های غذایی پرچرب باعث شده‌اند که اضافه‌وزن و چاقی در کشورهای درحال‌توسعه, از مشکلات عمده سلامتی به‌شمار روند. چاقی درنتيجه نبود تعادل بین مصرف انرژی و دریافت انرژی است که عمدتا مصرف زیاد سطوح غذای پرچرب و فقدان فعالیت بدنی موجب این نبود تعادل خواهد شد. عضله اسکلتی و بافت چربی دو ارگان درون‌ریزی هستند که به‌ترتیب موجب ترشح مایوکاین‌هااو ادیپوکاین‌ها"۲ می‌شوند و تعامل این دو بافت با یکدیگر برای بوستروم" و همکاران (۲) در سال ۲۰۱۲ نشان دادند که پس از تمرین بدنی بیان ۳66-12؟ افزایش پیدا می‌کند؛ به‌دنبال آن» بیان ۵۳2705 عضلانی افزایش می‌یابد؛ پروتئین ۳27005 شکسته می‌شود و یک هورمون یا مایوکاین به نام ایریزین* ترشح می‌شود. ایریزین موجب افزایش سطوح پروتئین جفت‌نشده ۱ (۲)]708-1 در بافت چربی سفید می‌شود که به‌طور اختصاصی بافت چربی سفید (۷7۸7) را به بافت چربی قهوه‌ای (۹)8۸7 تبدیل می‌کند (۵-۲). بافت چربی قهوه‌ای ازطریق ترموژنز غیرلرزشی"" گرما تولید می‌کند و دمای بدن را تنظیم می‌کند (۶)؛ بنابراین» فرض بر این است که قهوه‌آی‌شدن بافت چربی اضف را ای کی دهد (۱) ی طالعات تلف گزارش کرده‌اند کد 5 عضلانی در متابولیسم انرژی ازجمله بیورّنز میتوکندریایی و متابولیسم اکسیداتیو نقش‌های متعددی دارد و نقش ۳۸05 يا ایریزین در درمان چاقی و بیماری‌های متابولیک مرتبط با آن ازجمله نتایج مطالعات آخیر درزمينه اثر فعالیتدنی بر بیأل ۳۸۲265/و ایریزین پلاسما ضدونقیض: است. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که سطوح ۳۸1005 و ایریزین به‌طور معناداری پس از تمرین حاد افزایش پیدا می‌کنند و موجب افزایش مصرف انرژی و قهوه‌ای شدن بافت چربی سفید می‌شوند (۰۴ ۳)»؛ بااین‌حال» برخی از مطالعات اثرهای متفاوت تمرین بر سطوح 1۲۸۷1605 و ایریزین را گزارش کرده‌انده برای ,مقال؛ ریک مطالعه یر اشسالیگ ۷ نتگیرمن]/ فرانلگان‌ها بر پاستخ یه تعرین مقاومتی را 0 0020210۴ با (۳2۸۹) 00010 00200 270116۳310۳-۸ عصمکن 360 . تأثیر تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر مسیر.... ۶۵ گزارش کرده است: که سظوح اتریزیق هیچ تقییر مناداری نگرده ات [4۸: درتخال ی که در ننظالنه‌ای دیگر پس از تمرین استقامتی حاد و مزمن» سطوح ایریزین انسانی و بیان ژن ۳۸۷65 و ۳60-1۵ افزایش پیدا کرد (٩). به‌همین‌دلیل» بررسی نقش ایریزین در پاسخ به تمرین بدنی در مطالعات آینده ازطرف‌دیگر فاکتورهای دیگری به‌جز تمرین بدنی می‌توانند بر میزان ایریزین پلاسما تأثیرگذار باشند. یکی از این فاکتورها شاخص توده بدنی (88/1)! و چربی بدن است. برخی از مطالعات گزارش کرده‌اند که ایریزین با میزان چربی بدن و 32۸/1 ارتباطی منفی دارد (۰۱۱ ۱۰) و مطالعات دیگر نشان داده‌اند که ارتباطی مثبت بین ایریزین و 13261 وجود دارد (۱۵-۱۲) و در پژوهش دیگر هیچ ارتباطی مشاهده نشده است (۱۶). پژوهشگران پيشنهاد می‌کننن که احتمالا آیریزین بعنوان یک آذیپوکاین؛ نقشی جبرانی در متابولیسم چربی‌ها دارد و با افزایش میزان چربی بدن» ایریزین ترشح و آزاد می‌شود تا میزان مصرف انرژی در سلول‌ها ازطریق افزایتق بیان 367-1 افزایش پیدا کند (۰۱۸ ۱۷)؛ برای مثال؛ ایریزین سرمی در پاسخ به رژیم غذایی پرچرب در موش‌ها و انسان‌ها افزایش می‌یابد (۰۲۰ ۱۹). در این مطالعات» بیشترین میزان ایریزین سرمی در گروه‌های تمرین‌نکرده چاق تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب در مقایسه با گروه‌های غیرچاق تغذیه‌شده با رژیم غذایی: کمچرب مشاهده شده است (۲۱). ایریزین علاوه‌بر نقش ادیپوکاینی خود ممکن است به‌عنوان یک مایوکاین تنظیمی عمل کند و احتمالا در درمان بیماری‌های متابولیک مرتبط با چاقی نقش مهمی ایفا:کند (۲)؛ بنابراین» هدف مطالعه حاضر بررسی اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر مسیر 26020-12/877005/1780 در عضله دوقلو و بافت چربی احشایی در موشل‌های 0579/6 است/ تعداد ۲۴ موش نر 0578171/6 با وزن تقریبی (۲۲-۲۵ گرم) و رده سنی (۱۶-۱۸هفته) در شرایط کنترل‌شده نور (۱۳ ساعت روشنایی و ۱۲ ,ساغه تارایکی)/ دما (٩ + ۲۳ درجه سانتی گراد) و رطوبت (۵ 2۳ ۵۰ درصد) در قفس‌های مخصوص نگهداری شدند. در این پژوهش, به‌دلیل کنترل تغییرات هورمونی که در موش‌های ماده اتفاق می‌افتد. از موش‌های نر استفاده شد. موش‌ها آزادانه به آب و غذای استاندارد دسترسی داشتند. پس از دو هفته آشنایی با فضای آزمایشگاه و دستکاری توسط انسان» موش‌ها به‌طور تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند: ۱- موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب- تمرین‌کرده (-۱)118 (تعداد < شش)؛ ۲- موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب- بی‌تحرک (۲)۳1۳-۹ (تعداد < شش)؛ ۳- موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم چرب-تمرین کرده (-۳)1.۳ (تعداد < شش)؛ ۴- موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم چرب- بی‌تحرک (1۳-5)؟ (تعداد < شش). رژیم غذایی کم‌چرب شامل ۱۰ درصد کیلوکالری از چربی» ۷۰ درصد کیلوکالری از کربوهیدرات. ۲۰ درصد کیلوکالری از پروتئین و رژیم غذایی پرچرب (۲۲) شامل ۴۵ درصد کیلوکالری از چربی» ۳۵ درصد کیلوکالری از کربوهیدرات. ۲۰ درصد کیلوکالری از پروتئین بود. موش‌های گروه تمرینی تمرین بدنی را با شدت ۱۳ متر در دقیقه و به‌مدت ۱۵ دقیقه در روز روی تردمیل مخصوص موش‌ها (ساخت ایران» پژوهشکده زیست فناوری رویان اصفهان) آغاز کردند و به‌مدت یک هفته. به‌تدریج زمان فعالیت به ۴۵ دقیقه در روز و شدت فعالیت به ۱۷ متر در دقیقه افزایش یافت. این هفته تمرین بدین‌منظور طراحی شد تا موش‌های گروه تمرینی در شروع پروتکل فزاینده* بتوانند هر هفته پنج روز متوالی» هر روز یک جلسه و هر جلسه ۴۵ دقیقه روی نوارگردان بدوند. پروتکل تمرینی این پژوهش بدین‌صورت بود که موش‌ها در هفته‌های اول و دوم با شدت ۱۷ متر در دقیقه. هفته‌های سوم و چهارم با شدت ٩۱ متر در دقیقه» هفته‌های پنجم و ششم باشدت ۲۱ متر در دقیقه و هفته‌های هفتم و هشتم با شدت ۲۳ مترادر دقیقه و شیب صفر درجه تمرین کردند شایان ذکر است که این تمرین یک تمرین استقامتی با شدت ۵۵-۷۵ درطد حداکثر اکسیژن مصرفی برآورد می‌شود (۲۳). ۴ ساعت پس از آخرین جلسه تیرشی را ۷ کی ریشگرکانل تاشتا بودند (۱۴ ساعت ناشتایی)» ازطریق تزریق داخل‌صفاقی ماد بی‌هوشی کتامین و زایلازین بی‌هوش شدند. پس از تأیید بی‌هوشی ازطریق عقب‌نکشیدن پا خون از بطن راست هر موش توسط سرنگ گرفته شد و بلافاصله درون لوله‌های آزمایش ریخته شد. موش‌ها با رعایت موازین اخلاقی قربانی شدند. نمونه‌ها به‌مدت ۱۵ دقیقه و با سرعت 8 ۳۰۰۰ سانتریفیوژ شدند و سپس, سرم خون هر نمونه جدا شد و برای اندازه گیری در آینده, در فریزر ۸۰- درجه سانتی‌گراد نگهداری شد. بعد از خون‌گیری» بافت عضله دوقلو بافت چربی سفید شکمی, بافت چربی زیرپوستی کشاله رانی* و بافت چربی اپی‌دیدیمال" بلافاصله جدا شدته. ز مجموع وزن باقت: جر نمکانداگظظری شا (۴ ۲ بلفت‌ها: به: داخل میکروتیوب. ۱/8 میلی‌لیتری منتقل شدند و در نیتروژن مایع قرار گرفتند. سپس, بافت منجمد برای استخراج 1۹37۸ و تأثیر تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر مسیر... ۶۷ اندازه‌ گیری بیان ژن‌های 300-18 و ۳37005 در فریزر ۸۰- درجه سانتی‌گراد نگهداری شد. لازم است ذکر شود که با توجه به مطالعات پیشین» وزن بافت چربی سفید به وزن بدن (درصد) به‌عنوان معیاری استخراج 3377۸ و بررسی بیان ژن توسط تکنیک +۳27 1۳6 [62: برای جداسازی 1337۸ از بافت عضله اسکلتی و چربی سفید احشایی از ترایزول ! (ش رکت :501601 716۲0)» از دستورالعمل شرکت سازنده استفاده شد. سپس, 877۸ استخراج‌شده با استفاده از کیت آ177296 (شرکت 1۳6۲0" )از هرگونه آلودگی به 1077۸ و آنزیم‌های تخريب‌کننده 377۸ پاک‌سازی شد. از هرکدام از نمونه‌ها دو میکروگرم ۲۳۳۹7۲۸ برای سنتز اولین رشته 187۸» به‌کار گرفته شد. در این پژوهش. برای سنتز 21737۸ از کیت 570106915 2737۸ (شرکت 127)2۳۵) استفاده شد؛ بدین‌صورت که برای ساخت 137۸ از آغازگر (پرایمر)؟ رندوم هگزامر؟ استفاده شد. سطح بیان ژن ۳27005 عضلانی و چربی سفید احشایی با روش ۳213 6:00 ۲6۵1اندازه یرعش این روش به کمک پرایمر اختصاصی 20-1 و 331065 انجام شد (جدول شماره ,یک). برای اکثترلتکثیر ژن‌ها از پرایمر اختصاصی 7 استفاده شد. 0۸2117 ژن:خانه‌گردان نامیده می‌شوه که هميشه در بافت بیان می‌شود و می‌تواند شاهد خوبی برای بررسی بیان ژن باشد (جدول شماره:یک). برای انجام 2014 176 621 باید بهترین غلظت 2137۸ برآورد شود. بدین‌منظور غلظت‌های مختلف ۸ بررسی شدند و درنهایت. غلظت مناسب (2711) برای +801 11006 [2ع3 درنظر گرفته شد. واکنش 801 6 7621 برای همه نمونه‌ها با استفاده از کیت3/:7 7ع3/2916 8607 60۳6۵ 5787 (شرکت 727)2۵) و دستگاه 805751608 ۸001160 ۸31 ساخت کشور آمریکا سه بار تکرار شد. پس از پایان واکنش و تعیین خط آستانه» سیکل آستانه (21) هر نمونه به‌دست آمد و با استفاده از روش:2) (۸۵۴7 سطح بیان ژن 2700-18 و ۳31065 عضلانی و چربی سفید احشایی نسبت به بیان 60۸7077 برای سنجش ایریزین پلاسما از کیت الایزا (2۳2۳۳۵۵[۶ جنط06ط2 22ناظ صلعذآ) (شماره کاتالوگ 137۳-067-29) ساخت کشور آمریکا با بازه شناسایی (.8/507 0.1-1000) استفاده شد. درصد ضریب تغییرات بین‌آزمونی این کیت کمتر از هشت درصد و درصد ضریب تغییرات درون آزمونی کمتر از ۱۰ درصد است. آنتی‌بادی موجود این کیت با استفاده از روش وسترن بلات! و طیف‌سنجی جرمی ۲ داده‌ها براساس خطای استاندارد میانگین؟ 5۲ میانگین گزارش شدند. برای تعیین میزان تفاوت بین گروه‌ها اثر تمرین هوازی» رژیم غذایی و اثرهای متقابل تمرین هوازی و رژیم غذایی از آزمون تحلیل واریانس دوطرفه؟ در سطح معناداری پنج درصد استفاده شد. برای همبستگی فاکتورهای ژن ۳737065 و چربی بدن از روش همبستگی جزئی* استفاده شد و ژن 3060-18 عضلانی به‌عنوان متغیر کنترل قرقطر گرقته شن. آطلکغات با استفاده از نیگافزا رارق اس اس تسه 1۹ نجزیهوتجلیل شفاقه و از اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر وزن بدن و توده چربی: در شکل شماره یک» وزن بدن موش‌ها آنمایشآداده شده است. تغییرات وزن بدن در گروه 11۳-۳ بیشتر از گروه 71۳-5 بود (شکل 1.۸) (0.01 > ۳). همچنین» نسبت وزن بافت چربی سفید به وزن بدن (درصد) در موش‌ها با استفاده از روش آنالیز واریانس دوطرفه ارزیابی شد. داده‌ها نشان داد که تأثیر تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر مسیر.... ۶۹ نسبت چربی بدن در گروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم‌چرب در مقایسه با گروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب» به‌طور معناداری کاهش پیدا کرد (اثر رژیم غذایی» شکل شماره 1.8 جدول شماره دو 0.001 < ۴). همچنین, نسبت چربی بدن در موش‌های تمرین کرده در مقایسه با موش‌های تمرین‌نکرده به‌طور معناداری کاهش یافت (اثر تمرین استقامتی» شکل شماره ۰1.8 جدول شماره دو جدول ۲- آنالیز واریانس دو طرفه برای وزن بافت چربی سفید/ وزن بدن (درصد)» بیان 1477۸ و ایریزین تفاوت بین وزن بافت چربی سفید به وزن بدن (درصد)» بیان 1۹۷7۸۸ و ایریزین در تمام گروه‌ها (8-5.آ؛ رژیم غذایی کم‌چرب» بی‌تحرک. ۳1۳-5 رژیم غذایی پرچرب» بی‌تحرک. 1-11 آ؛ رژیم غذایی کم‌چرب. تمرین, ۴1۳-۳. رژیم غذایی شکل ۱- تغییرات وزن بدن و اثرهای رژیم غذایی و تمرین استقامتی بر وزن چربی سفید به وزن بدن ۸) تغییرات وزن بدن در تمام گروه‌ها. ) اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی بر وزن چربی سفید به وزن بدن ذاذه‌قا براساس (خطای استاندارت میانگر این رازه۶۹۸ هروکووسمونآد موش‌ها برابر با شش سر است: (8) تفاوت معنادار بین گروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچربی و گروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم‌چرب (اثر رژیم غذایی) را نشان می‌دهد و (0) تفاوت معنادار بین گروه‌های تمرین‌کرده و تمرین‌کرده (اثر تمرین استقامتی) را نشان می‌دهد. اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی با استفاده از روش آنالیز واریانس دوطرفه بررسی شدند. نتایج نشان داد که ژن 802-18 عضلانی در گروه‌های تغذیّه‌شده با رژیم غذایی کم‌چرب. به‌طور معناداری بیشتر از گروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب بود (اثر رژیم غذایی» شکل 2.۸. جدول شماره دو 0.01 < 8). همچنین» ژن ۳00-18 عضلانی در موش‌های تمرین‌کرده به‌طور معناداری کمتر از موش‌های تمرین‌نکرده بود (اثر تمرین استقامتی» شکل ۰2.۸ جدول شماره دو 0.03 < ۳). همچنین, بیان ۳711605 در سطح 1۳77۸ در عضله دوقلو در موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب» به‌طور معناداری بیشتر از موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم‌چرب بود (اثر رژیم غذایی,» شکل 2.8 جدول شماره دو 0.001 < ۳): همچنین» سطوخ رونویسی ژن ۳37005 در گروه‌های تمرین‌کرده به‌طور معناداری کمتر از گروه تمرین‌نکرده بود (اثر تمرین استقامتی» شکل 2.8 جدول شماره دو 0.02 < 0). همچنین, اثر متقابل معناداری بین تمرین و رژیم غذایی برای بیان 300-12 و 5 وجود داشت (جدول شماره دو 0.001 < 0). نتایج آزمون تعقیبی 7۷1667 برای بیان ژن 5 نشان می‌دهد که بین گروه‌های 17۳-8 11۳-5 و گروه‌های 1۳-۳ 71۳-5 و گروه‌های 1.۳-5, 1-8 تفاوت معناداری در سطح ۰/۰۰۱ وجود داشت. همچنین,» نتایج آزمون تعقیبی برای بیان ژن 700-2 نشان داد که بین گروه‌های 77۳-۳۴ 1۳-5 و گروه‌های 17۳-8 11۳-5 تفاوت معناداری در تأثیر تمرین استقامتی و رژیم غذابی پرچرب بر مسیر.... ۷ سطح ۰/۰۵ وجود داشت و بین گروه‌های 1۳-8 1۳-5 و گروه‌های 1۳-5 71۳-5 تفاوت معناداری در کته قابل‌توجه این است که:براساس نتایج: ارتباط منقبت معناذاری بین بیان :137005 خضلاتی و اوده چربی بدن در موش‌ها با درنظرگرفتن ژن 200-18 به‌عنوان ژن کنترل وجود دارد (همبستگی جزئی, شکل ۲- اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذابی بر بیان ژن ۳70-12 و ۳۸71605 در بافت عضله دوقلو در هم اثرهای تمرین استقامتی و رزیم غذائ بز‌بیان,زن ۳6۲-۵ در بافت,عظله"دوّقلو در موش‌های 6/-5787ح. 8) اثرهای تمرین استقامتی و رزیم غذایی بر بیان زن ۳211025 در بافت عضله دوقلو در موش‌های 57131./6) داد ها براساس خطظای استاندارد میانگین +امیانکین گزارش#فه‌اند. در هرگروه, تعذاه موش‌ها برابر با شش سر است. (3) تفاوت معنادار بین گروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچربی و گروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم‌چرب (اثر رژیم غذایی) را نشان می‌دهد و (0) تفاوت معنادار بین گروه‌های تمرین‌کرده و تمرین‌کرده (اثر تمرین استقامتی) را نشان می‌دهد. اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی با استفاده از روش آنالیز واریانسدوطرفه بررسی شدند. شکل ۳- ارتباط بین بیان ژن ۳.27105 در عضله دوقلو و وزن چربی سفید به وزن بدن (درصد) در تمام گروه‌ها داده‌ها,براسای خطظای انتانداره میانکین خ میانکین گزازش شه‌اند جرهز گزوه تساه موش‌ها برایر با ششن سر یگ اثرتمزین استقامتی و رژیم غذایی بر میزارکسلن ۹ انا سطی 83۷۸ درز باقت چزبی سفید احشایی معنادار نبود (اثر تمرین استقامتیو رژیم غذایی» شکل 4.۸ جدول شماره دو). همچنین, تفاوت معناداری در بیان ۳۸1705 چربی احشایی بین موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب و کم‌چرب و بین گروه‌های تمرین کرده و تمرین‌نکرده مشاهده نشد (اثر تمرین استقامتی و رژیم غذایی, شکل 4.5 جدول شماره دو). همچنین, اثر متقابل معناداری بین تمرین و رژیم غذایی برای بیان ۳60-4 در بافت چربی سفید احشایی وجود داشت (جدول شماره دو 0.04 < 0). نتایج آزمون تعقیبی 71167 نشان داد که بین هیچ‌کدام از گروه‌ها تفاوت معناداری در سطح ۰/۰۵ وجود نداشت. شکل ۴- اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی بر بیان ژن ۳270-18 و 13710205 در بافت چربی احشایی در ۸ اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی بر بیان ژن 302-18 در بافت چربی احشایی در موش‌های ۳5781./6. 8) اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی بر بیان ژن ۳871725 در بافت عضله چربی احشایی در موش‌های ۲5781./6 داحه‌ها براساسی خطای استانداره میاتگین #میانکین #زارش شبده‌اند. در هر روم تغداد آموش‌ها بزآیر بااشش ,سر آست؛ اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی با استفاده از روش آنالیز واریانس دوطرفه بررسی شدند. تأثیر تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر مسیر.... ۷۳ نتایج نشان داد که بیشترین میزان غلظت ایریزین پلاسما در گروه 77۳-5 مشاهده شد (۰۲/۱۲ ۲/۵)؛ اما تفاوت معناداری در میزان ایریزین پلاسما درگروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب در مقایسه با گروه‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم‌چرب مشاهده نشد (اثر رژیم غذایی» شکل شماره پنج جدول شماره دو). همچنین, هیچ تفاوت معناداری بین گروه‌های تمرین‌کرده و بی‌تحرک مشاهده نشد (اثر شکل ۵- اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی بر غلظت ایریزین پلاسما در موش‌های 5781./6) ذاده‌ها براساس خطای استاندارد میانگین عل میانکین گ ارش سای در هرگروه داد موش‌ها برآنر با شش سر است: اثرهای تمرین استقامتی و رژیم غذایی با استفاده از روش آنالیز واریانس دوطرفه بررسی شدند. در مطالعه حاضر اثرهای" تمریّناستقامتی "و رژیم غذایی: بر مسیر 80آ/200-12/871005 را در عضله دوقلو و چربی سفید احشایی در موش‌های نر 5781/6 بررسی کردیم. نتایج نشان داد که سطح رونویسی ژن 1۸1105 در عضله اسکلتی موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب در مقایسه با گروه‌های تغذیه‌شده با ریم غذایی ماب آکوالش يافت. نکنه ال توجه این است که ارقباط میت معناداری بین بیان ۳27105 در عضله اسکلتی و چربی بدن در موش‌های نر 0578171/6 مشاهده شد؛ اما تفاوت معناداری در میزان ایریزین پلاسما درمیان گروه‌ها مشاهده نشد. در مطالعات اخیر گزارش کرده‌اند که ایریزین» مایوکاین القاشده توسط تمرین بدنی است که وابسته به زن ۲۸005 است و موجب قهوه‌ای‌شدن بافت چربی سفید می‌شود و از این طریق ترموژنز را اقرایقل سی هر این مایرکایی آترهای مغطای بر مانولسی اقا می کان ,وقمودای‌قنی آ سوت های سفید زیرپوستی را القا می‌کند و در ارتباط متقابل بافت‌های متابولیک ازجمله عضله اسکلتی و بافت چربی نقش مهمی ایفا می‌کند (۲۸. ۲۷). نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بعد از هشت هفته تمرین استقامتی مزمن» هیچ تفاوت معناداری بین گروه‌های تمرین‌کرده و بی‌تحرک وجود نداشت. پیشنهاد می‌کنيم که احتمالا اثرهای تمرین بدنی بر بیان ژن 3311005 موقتی و ناپایدار است. نتایج مطالعات اخیر (۸۴-۲ ۲۹) حاکی از آن است که سطوح 3۸1105 چند ساعت پس از تمرین استقامتی به نقطه اوج خود می‌رسد و ۲۴ ساعت پس از تمرین به وضعیت پایدار خود برمی گردد (۴). احتمالا افزایش ناپایدار در بیان ۳۸125 موجب شده است که تفاوت معناداری بین گروه‌های تمرین کرده و بی‌تحرک مشاهده نشود. ازطرف‌دیگر ما افزایش در سطوح 32۷025 در عضله اسکلتی موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب را در مقایسه با موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی کم‌چرب مشاهده کزدیم که این پافتهبا مطالعه قیلی هسیر است: ( مق این تیه ممکن, اسنت: ناشتی از این موضوع باشد که در موش‌های بی‌تحرک و تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب به مصرف انرژی بیشتری برای جبران: شرایظ متابولیک غبرعاد ی وا وال ار حتا ها \|۱۵ 034چ ۳۳ که بهدنبال ریم غذایی پرچرب رخ می‌دهد. می‌تواند نقش ایریزین را به‌عنوان یک مایوکاین یا یک ادپیوکاین توجیه کند که برخلاف پیشرفت و توسعه چاقی اغمل می‌کند: مطالعات زیادی "نیز نشان؛داده‌اند که چاقی القاشده ازطریق رژیم غذایی پرچرب بیان 371765 عضلانی را افزایش می‌دهد (۳۲. ۳۱ ۰۲۱ ۰۲۰ ۱۲ ۵). ازطرف‌دیگر: در مطالعه خاضر هیچ ارتباط] بیی‌ساا ۳۹56 و ایریزین در گردش مشاهده نشند. مطالعات نشان داده‌اند که حداکثر غلظت ایریزین دز گردش پش از یک ساعت تمرین بدنی اتفاق می‌افتد که این مطلب نشان می‌دهد احتمالا ایریزین به‌عنوان یک مایوکاین القاشده توسط تمرین عمل می‌کند (۰۱۷ ۱۲) و افزایش آن موقتی است (۳۳. ۰۱۷ ۳). مظالعات قبلی گزارش کرده‌اند که سطح ایریزین پلاسما پس از تمرین استقامتی افزایش پیدا می‌کند و دو تا چهار ساعت پس از تمرین به حالت پایدار خود برمی‌گردد. پيشنهاد می‌شود که غلظت ایریزین در خون وابسته به بیان ژن 337025 در عضله اسلکتی نیست (۳۵-۳۳)در مطالعات اخیر گزارش کرده‌اند که ایریزین به‌عنوان یک ادیپوکاین جبرانی از بافت چربی آزاد می‌شود و در اختلالات متابولیک مانند چاقی و مقاومت انسولینی ترشح می‌شود (۳۲ ۰۳۲۱ ۱۸). به‌هرحال, در مطالعه حاضر هیچ تفاوت معناداری در سطوح ازطرف دیگلاتتایج نشای داد که ارقباط سقیت مسادازی بین بیان ون 3۸005 و چزبی بان دز مهن - های نر ۲571/6 وجود دارد. احتمالا موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب به مصرف انرژی بیشتری نیاز دارند. مطالعات متعددی ارتباط بین ایریزین سرمی و 3۸/1 را در انسان‌ها بررسی کرده‌اند تأثیر تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر مسیر... ۷۵ که نتایج ضدونقیضی دراین‌زمینه وجود دارد (۳۵. ۰۲۱ ۱۲ ۱۰). نتایج برخی مطالعات حاکی از آن آسنت که آرتباط منقبت مستآداری,بیق سطوج آیرزین سرمی و آلاظ وجوذ ذارد رگ که اختمالا از ضدچاقی ایریزین را نشان می‌دهد. برخی از مطالعات دیگر ارتباط منفی بین غلظت ایریزین در گردش نکته قابل توجه این است که افزایش معنادار در بیان ژن ۳760-18 عضلانی در موش‌های تمرین‌نکرده نسبت به موش‌های تمرین‌کرده مشاهده شد. بوستروم و همکاران (۲) در سال ۲۰۱۲ نشان داد که ارتباط مثبت بین 200-18 و 3۳21005 وجود دارد و در پاسخ به تمرین‌های ورزشی بیان 702-12 افزایش پیدا می‌کند که موجب افزایش بیان ۳87005 می‌شود و ایریزین به خون آزاد می‌شود (۲)؛ اما نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بیان ۳60-1۵ در گروه‌های تمرین‌کرده نسبت به گروه‌های تمرین‌نکرده کاهش پیدا می‌کند. یکی از دلایل احتمالي این است که اثرهای تمرين بدنی بر بیان ژن ۳0-1۵ موقتی است و چند ساعت پس رورش بد‌گاله"بايه خود برمی‌گردد؛ درحالی که هدف پژوهش حاضر بررسی بیان این ژن؛در پاسخ به سازگاری‌های تمرین استقامتی بود. بدین‌منظور بیان 8600-12 در ۲۴ ساغت پس از تمرین اید لا رکاگیری نگ اگه‌طوف. در برخی از مطالعات گزارش شده است که تأثیرات تمرین‌هامع‌تا و مکوو بان 0۲-13 ور تمک‌های استقامتی است: غلت اینکه ارتباط معناداری بین ۳۲-1۵ و110 ۲ دق پاسخبه نوراین,یداتی مشاهده نشد: هنوز نامشخص است. ازطرف‌دیگر: داده‌ها نشان داچنشکی‌ان ۵ 1ک ۷0 کوک رده‌هلی‌وتگفیه‌شده با رژیم غذایی پزچرب در مقایسه با رژیم غذایی کم‌چرب کاهش پیدا می‌کند. این نتایج با پژوهش اسپارک! و همکاران (۳۷) همسو است. در مطالعات قبلی نشان داده شده است که رژیم غذایی پرچرب موجب کاهش بیان -۳02 3 در بل آسکلتی یشور خن جویققی مان هد آلمه کدامیه‌های خری زاف احمله اس مخويي بلندزنجیر اشباع‌شده پالمیتات؟موجود در رژیم غذایی پرچرب موجب کاهش بیان ۳60-18 در عضله اسکلتی و ژن‌های بیوژنز میتوکندریایی می‌شود؛ اما اسید چرب کوتاه‌زنجیر غیراشباع امگا-۳ تأثیری بر بیان این ژن‌ها تخواهد داشت (۳۸) باتوخهبه نکم خوزاکا فرچرب استفاده‌شده: در این پژوهش به میزان زیادی حاوی اسید چرب بلندزنجیر پالمیتات است. احتمال دارد که اسیدهای چرب آزاد در پلاسما موجب کاهش بیان ۳0-12 در عضله دوقلوی موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی پرچرب به‌طور خلاصه, در مطالعه حاضر مشاهده شد که رژیم غذایی پرچرب سبب افزایش بیان ژن 7۸71605 در عضله دوقلو می‌شود؛ ولی تمرین بدنی و رژیم غذایی تأثیری بر بیان این ژن در بافت چربی سفید احشایی ندارد. این نتیجه نشان می‌دهد که این ژن در بافت‌های مختلف در شرایط متابولیک متفاوت نقش‌های متفاوتی ایفا می‌کند. در این پژوهش, ارتباط مثبت بین ۳771605 عضلانی و چربی بدن مشاهده شد. نتایج مطالعه حاضر نشان می‌دهد که رژیم غذایی پرچرب موجب افزایش بیان 177765 در بافت عضله دوقلو می‌شود. همچنین» احتمالا ارتباطی متقابل بین بیان ۳21065 عضلانی و توده چربی بدن وجود دارد؛ البته انجام مطالعاتی در آینده برای شناسایی گیرنده ایریزین و مسیر سیگینالینگ آن لازم و ضروری به‌نظر می‌رسد تا بهتر بتوان ارتباط متقابل بین عضله اسکلتی و بافت چربی را توجیه کرد. همچنین, در این پژوهش» میزان ایریزین پلاسما اندازه‌گیری شده است؛ اما میزان پروتئین ژن‌ها در بافت عضله دوقلو و بافت چربی اندازه گیری نشده است و نتایج نمی‌تواند به‌صورت پيام مقاله: نتایج مطالعه حاضر نتکان ده کرو یم ,غذابل بروب»» لو جب. افزایش بیان 1۸7065 در بافت عضله دوقلو می‌شود که احت الا تقاط ماب ها ۳۲۳5 عضلانی و توده چزبی بدن وجود دارد. نکته قابل توجه‌این است که در مطالعات قبلی نشنان داده آشده‌است که بیان ۳770605 تحت تاثیر بیان ژن ۳00-12 است. اما.در پژوهش حاضر مشاهده شد که توده چربی بدن موجب افزایش بیان 1۳771005 می‌شود. در نتیجه مطالعات آینده لازم و ضروری است تا مکانیسم‌های سلولی و مولکولی آن شناسایی:شود و مایوکاین‌ها یلها مد ارتباط متقابل غضله اسکلتی و باقت چریی هستند» مشخص شوند. همچنین در پژوهش حاضر مشاهده شد که تمرین بدنی و رژیم غذایی تاثیری بر بیان ژن ۳87105 در چربی سفید احشایی ندارد که نشان می‌دهد این ژن در بافت‌های مختلف در شرایظ متابولرکرم کهاویت همقل ملم] مات وارغا لکد در پایان» از همه کسانی که پژوهشگران را در انجام این طرح حمایت کردند. به‌ویژه پژوهشگران .و اه م۸ ۸16030 ,36 نععا0 ,06 +عص۸ ,05 کماخ۸-ل۸ کنش۸ 0عصصقط3/0 ,326 هه ۸۱-0 0 0606 1ع ۵۶ ۵0005 200 هه طانم #ماهنمععه عم رصنعسن ۳۲۹۲65 دز 57705 1-8۰ .2016:15:54 .کز1 7160۵118 کلوزصنا مکا‌عزطانه نون هک صز صعناه‌طاهاعص مزم‌نا -3م[2601-2 ۸ بله ا6 وال ما ما ۷۶ بش۸ 160706 ,3/0 76010050 بل ۷۷۵ ,2 050050ظ 0 ا2؟ عانط ۵۶ 00۵10060 عمانام1- ۳0 کعضل خقط عصفاموصه ددع01 ۵ .له 6۲ مکل17 0زع 5100 م۸ 1611300 ,1 110160 ,36 5 ا0۳ز13 ,136 122810116 ۳۲۶ صنعط110۳ ۶و ۳۵۳۵۵۵ 200 صزعذ مقطم‌لق266-1 جه ععنجعمه عنصمطل هه عنود که که +-2014:281)3(:739 .7 ۹5ظ۳۳ ,کصقصتط هنز من ععن ععمصنوه کامعصقانه‌ ناه صزک۳آ .له 6۲ ,1 50۳200 ,7 اعنط ۷۷ ما صعلام71 ,6 عععع۷ م6 دععلماملهاه51 ,17 2270ع117 40 6۳6۳056 6002066 ععدعاصز ۵۶ کدوزکعمی عاهصند جعاکه واامدمزعصدی کمکقم‌صز 000ص کز انق۳0قه 136۳۵86006 ب.ظطط 2060008 بک 708 ,6 05لنا0م60لنظ ,3/۷ ۸ کا00ع04 31 کنامع انآ ناک عانط 0صق ۳۵ آهعزدعدل هز ۵0عاهاآمی والی‌نکندمع امه (8 6 3۵10-000 ۵۳۵ 10۵66 تعاهد صز عصنهند ععصقس 000 هه اعنل اه طاونط ۳۵16 ۵ رهام صنعذ 3065 ناج عانطم ۵۶ ص50 .7 اععل ۲ رک ععاطل‌کهط۴ ,36 ۴1960 1۳3050100۵1 .له 6۲ ,36 و1100 ,136 فقطمط ,5 صنحا0 ,۷۷ ۳228٩ رک دسصززد1 ,2 علدع5 2007:6)1(:38-4 .1/61۵0 0011 .3۳02/16 وط دمص تنعل اج ۳0۵ که آمخصم ۳6۳ یله 6۳ ,آ 17011۵0 ,7 2270عر3 رال اقنط ۷۷ بخ دععلماوهااعاک ,0 6 از رک ۳1161960 6 ۳۶۲6 ۲۵ ۳۵13055 مصه معصنصندن اوعد 12-6۵4 که علاط :3365 00 زور2 م۸ 7 ۵۳ ۵۳6۵۰ #ع نهد یز فاصم فکقص 0۵ص هه ۸00-0 عنم تا .له 6۲ 8 م۸ ,77 227 ,1606 0 ,36 وصط0 ,23 560 ,175 08دط حز مصنصن ععمهاعنم۲ وصنسل حااهده 5 علمکس کاصعصو ناه اک ص56 که دمناج 6[ باق 61 ,8 110200065 م6 22700 وظ 6۵ ,2 0ص ۳ع5 8۶ 3ع 026 ,736 عاع 2 0-213 1/060 20 جز عاعکا 380056 200 16 صفصط بط مععخمم هه #ععمصجه کز ۳۳ 2013:98)4(:6769-78۰ .1/6130 [مصنس00ط صنل۲ 7 هزوم صناح‌عدز هه ازع 0 طازم .له 6۲ ,3 302 ,۷۸ ۷107 من هام5 مق 200علهک-دزهجه2 مظ دنل۸ ,8 تقصمی-عنط‌هد5 [هزع 010ص +عطاه 0هه بعهه ,8207 طانم 3160 1عجمم آ20۵ عجه کل[ع10 صاعضمز عصتاقلنه‌ش 2014:40)3(:674-7۰ 6صنس ملظ مکاصعناهم نع طهنل فص عععطاه صز ک۳عاعصهته0 1 ,8 5261067 ,3/71 نصنتصد ۷ ,36 عمط ۷۶ کمنع3/0 م6 ب1010ع2222 ,7 1305 حز ک00 2 60ع0۳ هنومن ۶و 2۳00۳5 .1 تعصفسط صز صنع وصه ۳۹۲65 بلج ۵ ۳6۶00556 جذ کدنا اصععصم عصتافلو‌شن هه صمنکععصجه خ۸اخطه .11 هه مصعمعام 0هه اتقو 261 .05 31/01720705 م7۸ 00/۵11 ما0 ک120 ,2 86167 ما 60ل0عطنه7 ملک 4اجو80 5۰ از 16۷615 طزعز امد ااط صنعام۳م عبنامعسع عصنهاون طلازم معامنمدعه کز بلق 6۲ بظ 82005 رگ 7106067-7003 و7 همعنو۸ ,36 نسم ,۸ که‌نعزس0 ,2 م8۳۳0 26067 انم وصه, عسغنومعصه ووهده عصناکه مذعقص اج طانم ازع که صمناعن م۸ ۰ ۳۳00010017 [ 01 6ص ففقص و00 مه که مصوتتوصم ,6 02۳۳673 ,3 387080 مج هزوع[ع 1۵ عل ,2 10067-18262 ,3۸ 7161 ,ظ۸ که‌فهزس جزاناگ1 ۵۶ 0۳۳۵۵0۵ عطا موصه 10065 نع اون 0666۵ صمناهنمعع۸ له اه ۵8-8 وفاعنل ج +عاکه #مخعم ععصمدعاصنفص کون عطا ول ععمهاکزده ۲ -8703ی ,5 87300 ,0 ۸1-11385۵00 و مقلعاعق) ی 2 نهع[۳۹۵ رک 2-۳6۳20062 رهظ ۵ ۵ #عاهنمععه فصه حلهصماد عطا صز 0عع۳00م عز ۳۹۲065 بل اع وا معلله اه باق 6۲ بآ ,10070005 بش۸ ص50 بآ 3۳310۳05 م۸ کنلهکلهکه 1۵0 ۷۶ کمزع3/0 ,ال 1705 0 00 10۲۵1 655 +۵ عهد ۵1 0601 606ص کز دمناعی‌عی صتعسز 0عع و صز-مکن ۳6۳ صناح [ 20اه ۸0/06 داهامتطا صعناه‌طاهاعص علعحه عاقلاو مه جلاععنله فص صاعامز .(0) [0 ۳۵00 صنا0) بامگعاجه ۵۳ ۵۳ تصاعطآ ۳۳۰ ۵ نهک ,36 2۳00 بظ۸ کهنه‌زس) 2 3 06۳۷۵ ,٩ 02ن53 ,2 1623نل2 ۳6۳۵0067-0 م2 ج 2610-7700 و۸ ۲6۳۵ :6 696 ۵۷6۳۷۵830010 صن صکناه‌طاهاع عکمعای هه صنعسذ وصناهله‌ش له اع م۸ 059101 7 .00 عزمدعهادم2 منم هه مه عزمم‌نانهاماد کم عا‌عاه -24 13062960 .3/15 1362716 ,ل 1۵0۶ ,36 ۷۷۵1067 بتک ۷۵۵ ,2 نععهدن2 ,31 اهمنن5 6 5ط2020عع۳م صعذ ههام 106۳ انس معاهنمععه دز معاهاصز 1۵۵۵ صزطنا 20 مط 8 8۳۰ هلک ,2 1600611 ,نآ ۳106011 ,3 [6 06021-51608 و[ 1109۵0 م۸ آععدعا5 -6ز069 0 ۵۶ کمعهاد دنل #صه 6۳۷052 هنوجوصه طاف کاصعناقم رز صنعنز ۶و 5[ع 10 5ع 1 1006-060 .۸3 6۳6 ,کل معط ۷۷ ,۵ صقطعظ مشل مصسصقط۸-5 ,0 آمصهدط 1-3 .38 .9 افطتآ:9 2012:0206 و370 8۳۵6 سس ۳۵۵۱5 صذ (010) هه ۵۶ 6 880306 له 6۲ مسآ ز[ ما۳ اعآ ,1 3/270 ول 1.3۷167 ,1 018/611 ما5 80675 [ سم صطفلجف مرچ مقلحس ص۷6 صذ اناد ععقاحصعنل علنجمممند کمکقعحصز عصنصند دلناع۸ بش 702عع06-13- 3/3002 ۷۶ 110ع/1-قمنامک و۸ 2-6-5108 زگ 10 اناعتهط 136۳۳۵86 نفک م5 ممن0ه ۳۵ که ماع عم هه امن آنه طاعق 1۵ 36066 2/8۰ بل 6۳ مشآ 8655اظ ,۸70 تولانه3/07 ,ل 6 عهللهه م17 05 انصهل1 ,۸ 113۳067 ,27 صفلدع/1 آنازدع 0 0061-1000600 اعصند‌هد کاعام0۳ ماطعن روط کمعععیعل 1طعهط هنز دوع 2012:441)1(:285-96 .7 عطمنظ ععنص صذ چا خاتعصهی صنلحعصز کععصقطصه 200 6 .له 6 ,ک عصقاظ ,رک 6000 ,3 20060::ع/3 م۸ 00۶6 ن فلهاق/3 ,< معا ۷-نه1 رازه هن اعصندهد کاعامم صنعاومم حصماکداطامصن عط که دنا هط عزگن 00-0 .۸ 5 تا 50 ۸۵0 اقا 2۳06 6 نود ۵06 ووعده مق ۵۶ عکته06 له 6۳ ,3/۸ نصسه/3 بش۸ هنوعقن50 مکی مصنصصع3 ,1 ۳0۳۵۵0 وط نرممحوص۸ م6 ناعع5 تقلنه۷250 مصه ععصفاعزوم صنلعصز انم معاهنمععد ععه کاع 10 صزععز وصتعلوسن طاهن 10060 هاعش۸ بکاعزطنه لاه عناطهنوصمد کم مدمه مه زا کزکو‌ تلع 31 باه ۵۲ رک 5201600 رظ ۷00905 ,06 +عصش۸ بگ صقفصطهط ,1606 وخ ححطان۸ ,336 نساهد ۸1-0 .کاعا۶ه عنطاممصنل وانفههی تصعحخلنط جز صکناه‌طهاعص عکمعنای که «منوع۳م و که صاض۳] 4 م۸ زا1106 ,36 ۲عص فد اعصق] ما عصخعط5 مک 6۵ا[مسمک1 و الط ۸1 بل [طعمصص۳ظ 06 ۳عا۳ه ارآعاهنوعصصذ معنص گم صعی فص علععه آهامامماد رز 162100 کز صلعز۳آ بله 0 .0۳ 6طع۷۷ ,736 کلدچط ,5 ۷:04 ,07 606 ال 2۵805 ما8 0+مگان6 ۰ اوزورط2 ,ععنص 1-160 طاونط هنز ععصهاعنمم صناعصز انم 0عاهنمععه دز ۳3165 .3 6 ,3/77 150000 ,3 حلکازط3 ۷۷ ,2 /4ا 2و 6۳-2050 ۳ م0 زا ,3 دل 7310 ,3 1606۳ ۳ )هنم ۵ کعای ممنله صمسط انعم تکفهمی نزمه تمسمصمطل مانص عحهمگ -2014:28)2(:761 .7 ۳۸۹5۳۵ کطدمنانوصم عنصع رواع ممچط +عفصن کزعهاکو عمط 4 مش ۲25 نزن 36160 ,[ قالط ,3/0 1280706 مآنآ صنطع5 و مق اعاعق0 م۸ 0۵-0302 :()2013:8 006۰ 215 عصفام‌ رنه صه معله 0۳ط عصا موه ه له امد کز ص(عس/605 ۳۹۲ بلج 0 ۳32360۲ ۸ .3710 028036۵06 وتا حاهطک ,2710 ططع۷۷ ,2 ااععل م5 ,3 1۳3667 عقن۲عبجم عزطام۳عق عاوعلو مت ,0عع 0۳010 1۵ عکدم0 :۳ صز صمنامحصعصی 1000 صاکامز .[ 6۲ و 30113060 ,2 عصن2 110۳0 ,7۳ «عصنعاط۸ وتل نصل۳۳۵ ,۳14 ۷۷۵ رک 13د 0۵ 6 بر 0ع1هلاع۳ ۳۵10256 منعزعذ هه دمزکه‌صجه عصعع ۳۹65 علععس آهامآمماد م۸ 7 ع6ل۳ع6۳ مقستط ه نز وا. 27 صواحعط۸ ,214 10210860 مک تفقطظ م7۸ 110۵5 5 طزواجز نس0ع5 .له 6۲ ,۷/4 166 لا[ 76028 ,11۸ 560 ,الک ع۵ظ ,کل30 صنکل ,۷4 نمط -2013:100)1(:96 2۳۵0۰ صنا0 وعط 5عاع 03 +0168 13 2 06 00-0361 صز 1 ا2)-اونط ۸ .له 6۳ م۸ 5۳۵۲ ,3/17 33167 8۶ 370۵11 بشا 1607۵ ,13 عن2 ,134 کاحدم5 6 هد 0 1۵۳ نو کعصعع ‏ کعاقلنع 006 راعتهسنل وم بلق 6۳ ,1 3۳9010023 ,۷۷5 ۷8لن5 هل بل نصقی6 ی 31200005 ,8۶ 12606 مک صمطعلهس 0 کل 6۳0۳653105 210-1 عم همع 0۳ا م۳۳ 10ج 0ج نام عصمکند 26 -300860 38م 0صه ک00ه باق 60اذساده کم علم عندععمطادم دمم نوانده‌طاه صز کاظمی‌نسب فاطمه, مرندی سیدمحمد. قائدی کامران, اسفرجانی فهیمه. نصر اصفهانی محمدحسین. تأثیر تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر مسیر -۳600 207 ۳۹1۵-عج۸ رط نصه‌زند۳۲ مک نمعقطی ,36 .5 322000 8۶ طهفق< نصعمه 20 73066 ۳۵۲ و77 فصه عوصنصنم1۳ 3۳۵۵66 ۵۶ الط عط1 1 .2/6 رکط ۳۹۲۵۳۵ ۳۰ ,2603 .16 ,213200 5.2/1۰ ,3128201 نصعرد۳ 3۰ 11 ۶٩ 170067 ووعم1مزدچط2 ععنع ۳ اه ات506 .2.10 1۰ "صقطد1و1 0۶ زد صت7] روعمامزدوط2 عکن عمط او م2۳01 .2 191320 ۵۶ بزاز ۲700۵۳ ,زرعمامنوط2 عکنجمرط نو «مععع ]2۳ عاهنموع۸ 42.۰ 7 10۳ عاتاتاک ۳ ۵7۵ زرع 10ص ۵۶ 907 ]2۳0 .5 0 عصنصندن عع0 وه که خمعطکه عطا عادعناکه از ۵ ۳۵۹ بروم5 عنطا ۶و ع5 مومسم 156" 0 علعسید کحنصعه که صذ 27 هم صاک/260-12/۳31065 0۵ اعنل که طهنط 40 ۷۷۵۲2 ععنط 81/6 057 علم/3 ععنمس 1/6ظ 57 علقص صذ عنععت ع5ممنوه 21 ۲ع 1 -ا13 10۷ ,(1۲1۳-5) ۵ا 1۵-5000 (اع ۲ ,(11۳-8) عکلمط-1 طلهنتا نعصوع 4 ما 4 .۵۵65 8 10۳ 9/۷/6616 هل 5 وق /صتص 45 مصنص ص21 که النصفدعی عمط 2 0۳ 6 عع6 53001 01000 فصه #ععکیهده ۳۵۲۵ ععنص مصمنککعک عکن‌جمده هصزا «عاکد کس0 0 5616 1هاع[ععا5 عحخصعی مک تلع هام عسکق 6 ما ععنص عطا 1۳۵۵ عم 1 10۳۴ 2000860 نون هز 1۳76 200 #معنجه ۵۲۵ عععن ععم0‌نوه تمعن 0۸ ۳0-۵۲ 2 7 0ع 2 لهصه ۵5 ها2 3 بکلع 10 ۸اتطص ۳۹۲۵65 مه 2060-12 1 و عنععا ع[ع عم صز 0عکعصز ک[ع 10 خ۸اآخطص ۳۹۲65 21 0عا هتفه3 30.05۰ 31 ۳3۲۸ ۳3۲65 ,رایع ستاکهعاصا «(0.001ع8) کمنامتع 1310 ۷5 کمنامجع 11۳2 ,۸190 .(3*0.001 ,00.8) ففقص اج روط طانم معماعصی ولاصی‌کنموند 6۳6 کلعبع[ .(۳<0.05) [16۷6 صنعامز ههام عط ملد امد فغل اعنه وصه ععنجمه خقط ماه توص هاعل 4 ۵70۳6۶505 1۳6 5ع2عمطز اعنل ها طاهنط اقطا عامنوصذ وی کنطا ۶ه عالیوم۲ 156 1 001600۵1 2 کز ع۲عط) ومکن۸ +عنقعق علععت مد کتصعص مکه6 عطا هذ ۳۳65 ۳065 (لعقط ۷ مکفقصت 22۳ روط وصه ۳3۷0605 جقلنه‌کته ۵۳ جمزکوع مه عطا 06660 65 :۳3۲۸ 2660-18 بعصنصند1 ععص‌س0ط باعنط ۳۵۲-طع ۲ :۵۵ ۵۳و1۳	هدف مطالعه حاضر، بررسی تأثیر تمرین استقامتی و رژیم غذایی پرچرب بر مسیر PGC-1a/FNDC5/Irisin در بافت عضله دوقلو و بافت چربی احشایی در موش های نر C57BL/6 بود. موش ها به طور تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند: رژیم غذایی پرچرب- تمرین ( HF-E )، رژیم غذایی پرچرب- بی تحرک ( HF-S )، رژیم غذایی کم چرب-تمرین ( LF-E ) و رژیم غذایی کم چرب- بی تحرک ( LF-S ). موش های گروه تمرینی به مدت هشت هفته و پنج روز در هفته با سرعت متوسط 19 متر بر دقیقه و به مدت 45 دقیقه، تحت تمرین روی تردمیل قرار گرفتند. 24 ساعت پس از آخرین جلسه تمرینی، موش ها قربانی شدند و برای اندازه گیری ایریزین پلاسما، خون گیری از موش ها انجام شد. بافت عضله دوقلو و چربی احشایی جدا شد و برای اندازه گیری بیان mRNA PGC-1a و mRNA FNDC5 در نیتروژن مایع فریز شد. از آزمون آنالیز واریانس دوطرفه در سطح معناداری P < 0.05 استفاده شد. نتایج نشان داد که سطوح FNDC5 عضلانی در موش های تغذیه شده با رژیم غذایی پرچرب بیشتر از موش های تغذیه شده با رژیم غذایی کم چرب بودند ( P = 0.001 ). به طور قابل توجهی، بیان FNDC5 عضلانی همسبتگی مثبت با چربی بدن موش های C57BL/6 داشت ( P = 0.001, r = 0.8 ). همچنین، نتایج نشان می دهد که تمرین بدنی و رژیم غذایی بر میزان ایریزین پلاسما تأثیری نداشتند ( P > 0.05 ). نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد که رژیم غذایی پرچرب موجب افزایش بیان FNDC5 در بافت عضله دوقلو می شود. همچنین، احتمالاَ ارتباطی متقابل بین بیان FNDC5 عضلانی و توده چربی بدن وجود دارد که انجام مطالعاتی در آینده برای بررسی مکانیسم های سلولی و مولکولی آن لازم به نظر می رسد.
7,288	522674	وازژگان کلیدی: استعاره مفهومی. تحلیل انتقاد استعاری» روزنامه ابرار ورزشی» روزنامه خبر ورزشی, گفتمان اعزاط۲۵ ۱۳۳۵۲۳3۵1003 4.0 کع زد 00لا -ا هن ۲0 00لا زا طخ۸ ک00 0۳۳۳ عم جع هت 1۹ مطالعات مدیریت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ گفتمان‌ها همواره تلاش می‌کنند با کنترل ذهن مخاطب به گفتمان قدرت تبدیل شوند. گفتمان ورزشی به‌صورت ناخودآگاه شیوه‌های گفتاری و نوشتاری دست‌اندرکاران ورزش را تعیین می‌کند و درواقع» بر ناخود‌آگاه این افراد تأثیر می‌گذارد و آن‌ها را در خود احاطه می‌کند؛ به همین دلیل است که شیوه‌های صحبت کردن این افراد هم توسط گفتمان ورزشی که بر آن‌ها حاکم است. تعیین می‌شود و این گفتمان‌ها بر شیوه نوشتن خبر نیز تأثیر می‌گذارند. اکنون یکی از ابزارهایی که در گفتمان ورزشی بسیار زیاد به کار می‌رود. تعریفی جدید است که لیکاف و جانسون! (۱۹۸۰) در زبان‌شناسی شناختی از استعاره‌های مفهومی معرفی کرده‌اند. نظريه لیکاف و جانسون در سال ۱۹۸۰ با انتشار کتاب استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم» پژوهش‌های مربوط به استعاره را تغییر دادند. آن‌ها در پژوهش خود داده‌های زبانی استعاری را که به‌طور نظام‌مندی سازمان یافته‌اند. جمع‌آوری کردند و مدعی شدند که این داده‌های استعاری بازتاب ساختار فکری مرسوم در ذهن آدمی است (لی ۲, ۰۲۰۱۶ ماهیت استعاره مفهومی این است که چگونگی» چرایی و بی‌ارتباطی یک استعاره در بافت زبانی را توصیف کند و مشکل تنش معنایی:آن استعاره ,را از طریق برقراری ارتباط میان قلمرو مبدا و مقصد برطرف کند. از نظر ادیبان و سخنوران کلاسیک. استعاره موضوعی زینتی و مربوط به بخش غیرعادی زبان است که در آن یک يا چند کلمه خارج از معنای معمول خود و برای بیان معنایی مشابه به کار می‌رود. در دیدگاه کلاسیک. استعاره از زبان"«تفکیک پذیر» اسشت: صناعاتی که می‌توانند برای حصول تأثیرات ویژه و ازپیش‌اندیشيده» وارد زبان کرد. این آتأثیرات به: بان کمک می‌ کند تا به آنچه هذف اصلی‌اش تلقی می‌شود. یعنی افشای واقعیت جهانی که بدون تغییر ورای آن قزار دارد» برسد (هاوکس؟. ۳ ۱۳۵). استعاره مفهومی, دراصل «فهم و تجربه» چیزی در؛اضطلاحات و عبارات چیز دیگر است. لیگاف و جانسون آساس این رابظه:را که ب‌شکل تناظرهایی‌پمیان دو مجموعه اضورش م ی گیرده «نگاشت» می‌نامند. آن‌ها مجموعه‌ای را که:دارایی ممغهوّمی "عینی‌تر و متعارف‌تر است. قلمرو مبدا یا منبع٩ و مجموعه دیگر را که دارای مفاهیم انتزاعی و ذهنی‌تر است. قلمرو مقصد پا هدف* می‌خوانند؛ 0 عزاط۲۵ ۱۳۵۳۳۵1002 4.0 01006۲۷2065 - ادا 6 1060 طخ۸ ۲0۳۳۵۵۹ عادع ۲۲ 018 هت بدین‌ترتیب» لیکاف, دراصل استعاره را «نگاشت میان قلمروهای متناظر در نظام مفهومی» تعریف می‌کند و ازاین‌رو هر نگاشت را مجموعه‌ای از تناظرهای مفهومی -و نه یک گزاره صرف- می‌داند؛ به عبارت دیگر برخلاف آنچه نظریه کلاسیک مطرح می‌کند.» این کلمات یا عبارات نیستند که استعاره را می‌سازند؛ بلکه اساس آن بر روابط مفهومی دو حوزه مبدا و مقصد استوار است. از این منظر کار کلمات و عبارات» برانگیختن ذهن ما به برقراری ارتباطی است که در خلال آن» موضوعات. ویژگی‌ها و روابط میان دو حوزه منتقل می‌شود (لیکاف, ۰۱۹۹۳ ۱۸۶ برای روشن‌شدن مفهوم نگاشت از مثال‌های متون ورزشی استفاده می‌شود؛ مثال: جنگ دوباره تیم این عبارت درحقیقت متناظرها یا برابرهایی است که براساس نگاشت استعاره «فوتبال جنگ است» شکل گرفته است. برپایه این استعاره می‌توان متناظرهای جدول شماره یک را ارائه داد. لیکاف و جانسون با تکیه بر شواهد زبانی روزمره» نمونه‌های به‌دست‌آمده را به سه دسته اصلی استعاره- های جهتی ا استعاره‌ها ی کرش سا کنو ار هام ۸ 4اتوناوی سم گودند. استغاره‌های جهتی استعاره هایی هستند که عمدتا مفاهیم را براساس جهت‌گیری فضایی؟ مانند بالا پایین» عقب» جلو دور نزدیک و غیره سازمان‌دهی و مفهومی می‌کنند؛ برای مثال: تیم فوتبال استقلال» جلوتر از تیم پیروزت: آسبته استا وهای بهست وتا جک وهای از دی مگیم نامکسویی مانتت احساسات, 0 عزاط۲ ۱۳۳۵۲۳3۵1002 4.0 06۲/30065 62-۸0 ۸0060 نا طخ۸ ۲0۳۳05 عنا دص 0 هه هس ۳۹۴ مطالعات مدبریت ورزشی» دوره ۰۱۴ شماره ۰۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ فعالیت‌ها و عقاید را به‌مثابه هستی يا جوهر فراهم می‌کنند؛ برای مثال: مربی پرتغالی در راه هدایت تیم ایران (در اینجا فوتبال یک موجود جاندار فرض شده است). استعاره‌های ساختاری: لیکاف و جانسون» اساس استعاره ساختاری را سازمان‌دهی یک مفهوم در چهارچوب مفهومی دیگر می‌دانند و بر آن‌اند که بیشتر استعاره‌های گزاره‌ای از این نوع هستند (هاشمی, ۰۲۰۱۰ ۱۲۷ برای مثال: ورزش تغریف جدیدی, کد از ساره اهی‌شوده. با /فریگ‌هاق مستی, که دربارهاآننهاره عظرع می‌شده است: متفاوت است و استعاره درواقع در بطن زندگی روزمره ما وجود دارد و شیوه‌های نگرش ما را به دنیای ورزشی و ابعاد مختلف مسائل ورزشی تعیین می‌کند و به‌نوعی بازنمایی‌کننده آن‌ها نیز است. استعاره- هایی که روزنامه‌نگاران ورزشی به کار می‌برند» نشان‌دهنده نوع نگرش آن‌ها به ورزش نیز است و لازم است این نوع نگاه روزنامه‌نگاران به ورزش و به‌خصوص ورزش فوتبال به‌کمک نظریه لیکاف و جانسون و چارتریس-بلک بررسی شود. برای اینکه نظریه لیکاف و جانسون بر گفتمان ورزش فوتبال اجرا شود باید براساس مدل چارتریس-بلک از مسیری سه‌مرحله‌ای عبور کرد که شامل تعیین, تفسیر و تبیین روش پژوهش حاضر بیشتر مبتنی‌بر مدل سه‌مرحله‌ای چارتریس-بلک یعنی تحلیل انتقادی استعاره است که حاصل توجه بیشتر زبان‌شناسی شناختی به عوامل فرهنگی و اجتماعی در کاربرد زبان و پیوند با گفتمان و مجذوب‌شدن تحلیل انتقادی گفتمان به نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در زبان‌شناسی نخستین مرحله, تعیین استعاره‌هاست که مستلزم خوانش دقیق نمونه متون با هدف شناسایی استعاره‌ها براساس معیار وجود تنش معنایی است. پژوهش حاضر براساس مراحل ام‌آی‌پی ! به شناسایی استماره‌ها ذر گفتمان ورزقر هروه انیا رم کلم میا تما خوالهم می‌شوه آنا درک کلی از مسای آی بدست ایدم ۳ واحدهای دای در متناکقسان یی شود: الق سای سر والسن واوژگانی در متن مشخص شود؛ یخنی/اینکی نیوا ریک سم فعل یا صفت در موقعیتی که توسط متن فراخوانده شده (معنای بافتی) به کار رفته است؛ همچنین به واژه‌های قبل و بعد از این واحد واژگانی توجه شود؛ ب- برای هر واحد واژگانی مشخص شود که آیا هم‌زمان معنای اولیه‌تر و اصلی‌تر از معنایی که در این بافت به کار رفته است» در متون دیگر وجود دارد یا خیر. برای اهداف ما معنای اولیه‌تر معنایی است که عینی‌تر باشد؛ یعنی آنچه فراخوان می‌کند. بتوان تصور کرد» دید شنید. 0 عزاط۲۵ ۱۳۵۳۳۵1002 4.0 01006۲۷2065 - ادا 6 1060 طخ۸ ۲0۳۳۵۵۹ عادع ۲۲ 018 هت لمس کرد بویید پا چشید» به اعمال فیزیکی و جسمانی مرتبط باشد. آشکارتر و مشخص‌تر باشد (در تضاد با مبهم‌بودن) و از نظر تاریخی قدیمی‌تر باشد. گفتنی است معنای اولیه‌تر ضرورتا رایچ‌ترین معنای یک واحد واژگانی نیست؛ چ- اگر برای یک واحد واژگانی معنای اولیه‌تر از معنای آن در بافت مدنظر وجود دارد. مشخص شود که آیا معنای بافتی آن با معنای اولیه مغایر است یا خیر؛ ۳- اگر جواب سوّال مذکور مثبت بود» بر استعاری‌بودن آن واژه دلالت دارد. در مرحله دوم یعنی مرحله تفسیر استعاره‌های مفهومی و کلیدهای مفهومی به‌صورت نگاشت‌هایی میان دو حوزه مفهومی مبدا و مقصد استخراج می‌شوند. در مرحله سوم تبیین استعاره‌ها به تحلیل عوامل کاربردشناختی» گفتمانی» تاریخی و اجتماعی که گمان می‌رود در تولید استعاره‌های شناسایی‌شده نقش داشته باشند, پرداخته می‌شود و نقش اجتماعی استعاره‌ها در متقاعدسازی تعیین برای مثال: ابرار ورزشی» ۲۳ اردیبهشت ۶۱۳۹۸ تیتر: گزارش ۸10 از یک دهه پرافتخار تیم ملی معرفی تیم ملی ایران در آوردگاه قاره‌ای بسیار باشکوه بود. آنها آسیا؛را با قهرمانی در خاک خود مانند طوفان فتح: کردند و با اثبات موفقات حول مه بعدی: نگاو قهرمانی تضادفی نبود. آنها از آن پس به‌عتوان یک قدرت درااسلهگه گس شرس در این مثال, نویسنده با استفاده از کلمه «فتح» و شبیه‌سازی میدان ورزشی به‌مثابه میدان جنگ و تداعی ارکان جنگ ازجمله دفاع و حمله. سعی دارد درک بهتری از موضوع برای خواننده به ارمغان آورد و درنهایت به استعاره مفهومی «ورزش جنگ است» ختم می‌شود تا تنش معنایی استعاره از نگاهی اجمالی به روزنامه‌های ورزشی شاید در ابتدا این موضوع را قطعی کند که واژه‌هایی که به جنگ مربوط است. مانند دفاع, حمله. پیروزی و شکست از استعاره‌های پرکاربرد در روزنامه‌های ورزشی است. اما در این پژوهش سعی شده است با بررستی جنبه‌های آشکار و پنهان قلمرو مبدا مشخص شود که استعاره‌های کدام حوزه (سیاسی, اقتصادی» فرهنگی, مذهبی و غیره) در روزنامه‌های ورزشی پرکاربرد است و چطور این استعاره به تأثیرگذاری بیشتر متن بر مخاطب کمک می‌کند. در گزینش سوّال پژوهش» تحلیل کیفی لازم است؛ چون سوّال پژوهش مشخص می‌کند که در پیکره در 0 عزاط۲ ۱۳۳۵۲۳3۵1002 4.0 06۲/30065 62-۸0 ۸0060 نا طخ۸ ۲0۳۳05 عنا دص 0 هه هس ۳۹۶ مطالعات مدیریت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ جست‌وجوی چه چیزی هستید. تحلیل کیفی به‌دلیل مبنای قضاوتی که درباره معیارهای کاربرد زبان فراهم می‌کند. بسیار اساسی است. بدون تحلیل کمّی امکان نشان‌دادن جدید یا رایچ‌بودن استعاره‌ای خاص وجود ندارد؛ چراکه این موارد به یافته‌های کمّی وابسته هستند. تحلیل کیفی نیز برای تعبیر نقش کاربردشناختی استعاره‌ها لازم است؛ مثلا بزای اینکه آیا استعاره‌ها ارزش‌گذاری منفی دارند یا در ورزش فوتبال مسائل و مشکلات زیادی وجود دارد؛ ازجمله سیاسی‌شدن گفتمان‌های ورزشی. به‌دلیل ناآرامی‌های داخلی و طرح افزایش قیمت بنزین» فضای سیاسی و اجتماعی ایران وارد مرحله تازه‌ای شد؛ ازاین‌رو تأثیرگذاری این فضا در متون ورزشی محل بحث و تأمل است. از طرفی نگاه جنگ‌محور به فوتبال وجود دارد که باعث می‌شود بر جهان بیرون تأثیر بگذارد و درواقع این نوع نگاه غلط که تأثیراتی بر فوتبال ما می‌گذارد» چگونه خود را در گفتمان ورزشی نشان می‌دهد و باعث اگرچه اهمیت ورزش در خیلی از سطوح زندگی دیده می‌شود. اغلب جنبه‌های زبان‌شناختی آن برای ما مهم است؛ به‌ویژه عملکرد گفتمانی که آن را احاطه کرده است. مقالات زیادی به رویداد زبان‌شناسی گفتمان ورزشی پرداخته‌اند و ورزش را به‌عنوان قلمرو مبدا در نظر, گرفته‌اند و از آن برای درک بهتر سایز قلمروهای فعالیت‌های انسانی ماکمومن وه ماگ استفاد# کرده‌اند (مقایسه: کنید با پلین ا» بویل ۱۹۹۳؛ بیرنرآ ۳۰۰۱؛ و کالیس.۲۰۱۱). ورزش به‌عنوان قلمروی که به‌طور فعال هویت فرهنگی جامعه زبانی را تشکیل می‌دهد. اهمیت دارد؛ برای"مثال, کالیس (۲۰۱۱) به بررسی و تحلیل استعاره‌های مختلف در ورزش محبوب آمریکایی‌ها یعنی بیس‌بال پرداخت و آن را از جنبه‌های مختلف فرهنگ آمریکایی بررسی کرد. هویت پژوهش‌های او برپایه استعاره مفهومی «زندگی یک بازی است» استوار است. سیدنتاپ* و/و رکاوسخ و۳اوغا 0 بااتاکیناسا ملهیت/مدّهبی ورزش بیان کردند: اگر ورزش به شیوه درست و مناسب آن انجام شود» می‌تواند ارزش‌هایی مانند پشتکار» شجاعت و گذشت را به مردم آموزش دهد. لواندوسکی" (۰۲۰۱۲ ٩۸) ذکر کرده است. در فوتبال, تنها استعاره 0 عزاط۲۵ ۱۳۵۳۳۵1002 4.0 01006۲۷2065 - ادا 6 1060 طخ۸ ۲0۳۳۵۵۹ عادع ۲۲ 018 هت «فوتبال به‌مثاب جنگ» وجود ندارد. او به استعاره‌های دیگری چون قدرت سلطنتی و جادوگری نیز اشاره کرده است. وی براساس نظريه استعاره مفهومی در زمینه زبان فوتبال» پژوهشی انجام داده و از دو پیکره انگلیسی و لهستانی شامل متون نوشتاری, گزارش‌های زنده بازی‌ها, مصاحبه‌ها و غیره بررسی استعاره‌های ورزشی مدنظر متخصصان زیادی بوده است (بیردا ۱۹۹۸؛ چارتریس- بلک. ۱۲۰۰۴ سمینوآ ۲۰۰۸). بیرد (۰۱۹۹۸ ۵۳) معتقد است مطالعه استعاره‌های ورزشی نوشتاری به این دلیل اهمیت دارد که اصطلاحات و عبارات ورزشی» هم به لحاظ ریشه‌ای استعاری‌اند و هم اینکه ورزش می‌تواند به‌عنوان حوزه تا استعاری قلمداد شود. کلر۲ (۰۲۰۰۴ ۳) معتقد است. کاربرد زبان استعاری در رسانه‌های ورزشی باعث افزایش جذابیت. شفاف‌سازی متن شده و به سبکی خلاقانه منجر می‌شود. وی معتقد است. با کاربرد استعاره در گفتمان‌های ژورنالیستی» روزنامه‌نگاران می‌توانند برخی از مدل‌های ذهنی خاص خود را در شناخّت خوانندگان ایجاد یا تقویت کنند. قلی‌زاده و محمدکاظمی (۲۰۲۱)"دز"مقاله خود با عنوان «فرضت وکازآفرینی بین‌المللی: بررسی سیستماتیک. فراتر کیب و دستور کار اتحقیقات آینده» به بررسی: شکاف‌ها مضامین و روندها در پژوهش‌های مربوط. به فرصت اد رب ی امللی * از سل ۵ اسان ۲۰۱۹ پرداختند. هدف اصلی پژوهش وضعیت فعلی هنر در زمینه فرصت کارآفرینی بین‌المللی با بررسی مرزهای دانش و درنهایت پیشنهاد دستور کار پژوهش‌های آینده برای محققان بود: استیری» حقیقی و محمدکاظمی (۲۰۰۹) در مقاله خود با عنوان «صعود در لیگ برتر فوتبال» مهم اما ضعیف» به تلاش برای تببین و گسترش مفهوم‌سازی و سنجش فعالیت‌های تبلیغاتی در لیگ حرفه‌ای فوتبال ایران پرداختند. نتایج نشان داد لیگ ایران در مقایسه با لیگ ژاپن و کره جنوبی در موقعیت مطلوب قرار ندارد. محمدکاظمی, ابراهیمی و شیری (۳۰۱۹) در مقاله‌ای با عنوان «تأثیر بازاریابی سیار بر رفتار هواداران فوتبال: مطالعه موردی باشگاه پرسپولیس» به بررسی تأثیر بازاریابی سیار (عکس» ویدئو و سرویس پیام کوتاه» اس‌ام‌اس یا پیامک) در تبلیغ یکی از بهترین باشگاه‌های فوتبال ایران یعنی پرسپولیس, بر رفتار هواداران در فصل ۱۳۹۸-۱۳۹۷ برّداختنه. یافته‌های پژوهش نشان داد» بازاریابی سیار تأثیر 0 عزاط۲ ۱۳۳۵۲۳3۵1002 4.0 06۲/30065 62-۸0 ۸0060 نا طخ۸ ۲0۳۳05 عنا دص 0 هه هس ۳۹۸ مطالعات مدبریت ورزشی» دوره ۰۱۴ شماره ۰۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ مثبت بر وفاداری هواداران دارد. نوایی زمهریر» محمدکاظمی و شکرخواه (۲۰۱۹) در مقاله‌ای با عنوان «کارآفرینی رسانه‌ای برای کسب‌وکار رسانه‌های تبلیغاتی در ایران» به‌دنبال ارائه مدلی برای کارآفرینی رسانه‌ای در زمینه تبلیغات رسانه‌ای در ایران بودند. نتایج نشان داد عوامل کلیدی در مدل کارآفرینی رسانه شامل عوامل جداگانه (مانند ویژگی‌های کارآفرین رسانه منابع و ویژگی‌های شرکت)» فرایند فرصت‌های کارآفرینی رسانه‌ای (شناسایی» ارزیابی» طرز کار و خروجی کارآفرینی رسانه‌ای) و عوامل محیطی نقش دارند. محمدکاظمی, تندنویس و خبیری (۲۰۱۱) در مقاله دیگری با عنوان «مقایسه تطبیقی عنصر ترویج در لیگ‌های حرفه‌ای فوتبال ایران» ژاپن و کره جنوبی» نشان دادند از دیدگاه مدیران باشگاه‌ها بیشتر متغیرهای عنصر ترویج در لیگ ایران وضعیت چندان مطلوبی ندارند و لیگ ژاپن در مقایسه با لیگ‌های ایران و کره جنوبی از وضعیت مناسب‌تری برخودار است. آجرلو محمدکاظمی,» نادری خورشیدی و قربانی (۲۰۱۶) نیز در پژوهشی دیگر با عنوان «طراحی ساختار تشکیلاتی کلان ورزش جمهوری اسلامی ایران» به‌دنبال ارائه ساختار سازمانی پیشنهادی برای وزارت ورزش جمهوری اسلامی ایران بودند. نتایج نشان داد تعداد نمونه پژوهش در سازمان‌های اداره‌کننده کشورهای منتخب. ۴۷ نفر از مدیران و کارشناسان خبره بخش ورزش در کشورهای کانادا استرالیا انگلستان» کره جنوبی و ایتالیاست. علاوه‌براین» این ساختار شامل چهار معاون وزیر و روسای سازمان‌های ورزش پرورشی» همگانی, قهرمانی واحرفه‌ای است که هرکدام براساس مأموریت خود با وزارتخانه‌ها و نهادهای مرتبط تعاملفگاوسارن ور فش کی گان هآ زادفدا (۲۰۲۱) در پژوهش خود با عنوان «طراحی مدل جایگاه ورزش بانوان در بهبود شاخص‌های توسعه‌یافتگی در ایران» به‌دنبال طراحی مدل جایگاه ورزش بانوان در بهبود شاخص‌های توسعه‌یافتگی در ایران بودند. آن‌ها نتیجه گرفتند» پژوهش آن‌ها جایگاه بانوان را بهبود خواهد بخشید؛ به شرطی که مسئولان بسترهای مناسب را برای کاربردیکردن نتایج فراهم کنند. شریفی‌فر (۱۹۹۹) در مقاله‌ای به بررسی استعاره و نقش آن در زننگی رمقکلات احتمالی ترجه استضارها پرداحته است.می در بخش کوتامی از طقاله خود مثال‌هایی از زبان فوتبال ارائه کرده و این متال‌ها را ناشی از تصور استعاری «فوتبال جنگ است» دانسته است. ولیدی (۲۰۱۰) با تأکید بر نقشاستعاره‌ها در ساروّکارهای قدرت» سرشت استعاری قدرت را نشان داده است. رضاپور (۲۰۱۵) با بررسی داده‌های برگرفته از متون سیاسی نشان داده است. کارکردهای اصلی استعاره وجهیت در متون سیاسی شامل بازنمایی عینی ایدئولوژی‌ها بیان نگرش نویسنده و میزان قطعیت وقوع گزاره و برجسته‌سازی ایدئولوژی‌هاست. آئینه‌وند (۲۰۱۲) برای 0 عزاط۲۵ ۱۳۳۵۲۳۵110021 4.0 06۲/265 ۸0اه ۸0060/۳0۳ 0زا طخ۸ ک0 ۲0۳۳0 عم دص 1 هت بررسی انتقادی-شناختی پدیده استعاره در گفتمان سیاسی ایران از نظريه معاصر استعاره (لیکاف و جاشنون» 11۹۸۰ و رونکزد اتحلیل گفتمان انتقادی بهره گرفته استا, پژوهش حاضر در چهارچوب رویکرد «تحلیل انتقادی استعاره»! چارتریس-بلک (۲۰۰۴) به‌عنوان روش پژوهش و استعاره‌های مفهومی لیکاف و جانسون (۱۹۸۰) به‌مثابهه چهارچوب نظری انجام شده است. به‌کمک این دو نظریه یک پیکره زبانی بررسی شد که برگرفته از روزنامه‌های خبر ورزشی و ابرار برای بررسی گفتمان ورزشی در ایران و برای پاسخ به سوّال مقاله به‌صورت «از کدام حوزه‌های مبدا در مفهوم‌سازی‌های مطبوعات ورزشی در ورزش فوتبال بیشتر استفاده می‌شود؟ و چرا؟» صرفا داده- های دو سایت ورزشی "۲ مقالات مربوط به سال ۱۳۹۸ جمع‌آوری شد. در یک فایل ورد به‌صورت پیکره ذخیره شد و سه مرحله چارتریس-بلک روی آن اعمال شد. پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شد و داده‌های مورد نیاز به روش کتابخانه‌ای گردآوری و انتخاب شد. روش پژوهش پیکره‌بنیاد است. ازاین‌رو هیچ‌گونه جهت‌گیری در راستای پژوهش وجود ندارد و داده‌ها به روش کمی و کیفی بررسی قلمروهایی که در دو روزنامه ورزشی شناسایی شدند» عبارت‌اند از: ساختمان و مسکن, جنگه. سفر بدن, آتش » آب و هوا حیوانات» روشنایی و گیاه. در ادامه این استعاره‌ها تحلیل می‌شوند. استعاره‌های حیوانات: در روزنامه خبراورزشی» ۲۷ نوع استعاره در زمینه حیوانات وجود داشت که شیر با ۳۰ مورد و عقاب با ۱۰ مورد از بقیه بیشتر بود. مقال ۱: ابرار ورزشی ۲۰ مهر ۹۸ ۱۷؛ یرو اوقم منیا جام ملت‌های آفریقا استعاره مفهومی که از این خبر نتیجه گرفته شد عبارت است از: «ورزشکار به‌مثابه حیوان است.» 0 ۲۷ ۱۳۸۵۲۳30021 4.0 0065 6۲/3 00لا ادا ۵۲ 60 00لا - رد۸ ۲0۳۵۵۶ نامع ۳۰۰ مطالعات مدیریت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ مثال ۲: خبر ورزشی ۲۰ تیر ۱۳۹۸؛ بازی در خانه عقاب‌ها: تبریز خانه تراکتور و تیم محبوب اين شهر است و ماشین‌سازی هم تیم دوم محمدرضا زنوزی مالک تراکتور است. در این مثال, استفاده از استعاره حیوانات برای نشان‌دادن و تأکید بر توانایی ورزشکاران است؛ برای مثال, عقاب سریع و تیزبین است؛ ازاین‌رو تیم تراکتور را مانند عقاب تیزبین و سریع توصیف می‌کند. این استعاره مفهومی مثال ۳: خبر ورزشی ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۸؛ گرگ‌ها رویای عقاب‌ها را کشتند: لاتزیو! در دیدار مقابل لچه۲ در هفته سی‌ویکم رقابت‌های سری آ۲ متحمل شکست شد تا رویای قهرمانی برای این تیم کم‌رنگ شود. در این مثال, تیم لچه لقب گرگ گرفته است؛ زیرا لباس خانگی اين تیم از رنگ‌های ارغوانی امپراتوری و طلایی تشکیل شده است که برگرفته از لقب این تیم «جالوروسی»؟ به معنای زره و قرمزاست: نشان و نماد باشگاه: یک گرگ مادم‌پت که از اقسانه اساطیری شهر رم۹ الهام گرفته تیم لاتزیو یا لاتسیو به این دلیل عقاب نامیده می‌شود که نشان سنتی باشگاه لاتسیو عقاب است. لویگی بیگیالری موسس باشگاه» این نشان را انتخاب کرد و تصدیقی است بر نشان سپاه امپراتوری روم که به‌عنوان آکویلا" شناخته شده است. سپاه روم این نشان را.زمانی که به رزم می‌رفت. با خود حمل می‌کزد. دو لقب: عقاب‌های جروت ماه اشگاهحد استفاده لاتسیو از اين تماد است. نماد کنونی باشگاه یک عقاب ظلایی.را بالای یک سپر سفید با حاشيه آبی نشان می‌دهد که درون سپر نام باشگاه و یک سپر سه‌جزئی کوچک‌تر با رنگ‌های باشگاه را نمایان می‌کند. مثال ۴: محمدرضا زنوزی» مالک تیم فوتبال تراکتور و ماشین‌سازی» گفت: پرداخت اولیه آقای کیروش"" را نه سال پیش که ۶۰۰ هزار یورو بود. من دادم. هرکس که از گرگ می‌ترسد. گوسفند در متون ورزشی استفاده از نام حیوانات, الگوی نمونه! محسوب می‌شود. استفاده از نام گرگ عقاب و گوسفند به‌عنوان حوزه مبدا برای توصیف حوزه هدف که تیم فوتبال» ورزشکار و غیره است. روشی برای توصیف حوزه‌ای انتزاعی به‌کمک حوزه‌ای ملموس‌تر و برای جذب خوانندگان بیشتر است. استعاره‌های نور در روزنامه‌های خبر ورزشی و ابرار ورزشی: استعاره‌های نور نه درصد از انتتاردهای پنکره :بررسی‌شنه را تشکیل داده: انسقدمو استغازه اطلی این "گزوه: قانل روقنایی و مثال ۵: ابرار ورزشی ۱۸ فروردین ۱۳۹۸؛ ایسکو" تکلیف آینده‌اش را مشخص کرد: ایسکو حالا نه‌تنها به جدایی از رئال" فکر نمی‌کند. بلکه تصمیم خودش را برای ادامه حضور در رثال گرفته است. او به زیدان* اغتماد ذاره و مطمئن است که.با او روزهای روشتی در پیش ذارد. توصیف: روشنایی نشانه روز و تاریکی نشانه شب است و روشنایی نماد زندگی و تاریکی نماد مرگ است و این دوگانگی و تمایز به‌طور استعاری استفاده می‌شود. از طرفی می‌دانیم که در روز می‌توانیم ببینیم و زمین نمی‌خوریم؛ روشنایی نماد خرد آگاهی و دانش است: از طرفی در تاریکی نمی‌توانیم ببینیم و زمین می‌خوریم؛ تاریکی نماد جهل و نادانی است. لیکاف* سه نوع استعاره مفهومی "را برای"وشتایی شناسایی کرهه است؟"افیّد روشنایی است. عقاید منبع روشنایی است» هوش منبع روشنایی است. بسیاری از دوگانگی‌های پایه مانند موفقیت و شکست ريشه خود را از دو استعاره روشنایی و تاریکی گرفته‌اند. هدف از استعاره روشنایی می‌تواند به این معنا باشد که زوشتایی می‌تواند از دوز دیده شوگی‌یگهی #اظه‌رلطمای افزادی باشد که: در تاریکی قرار دارند. استعاره‌ها از طریق قلمروی مبدا ابهام و انتزاعی‌بودن قلمرو مقصد را آشکار می‌کنند. منبع نور استعارد: در متون ورزشی کالم خوطلیفیا \| ایجاد میا ودسگن ار اسجفاده: از استعاره‌های با ناسازگاری کاربردی مانند روشن و تاریک سعی می‌کند نوعی سازگاری فلسفی ایجاد کند؛ به همین 0 ۲۷ ۱۳۸۵۲۳30021 4.0 0065 6۲/3 00لا ادا ۵۲ 60 00لا - رد۸ ۲0۳۵۵۶ نامع ۳۰۲ مطالعات مدیبریت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ دلیل, با قراردادن تاریکی و روشنایی در کنار یکدیگر نوعی تناقض سطحی يا تنش معنایی ایجاد می‌شود که با توصیف‌ها و تفسیر آستعاره‌ها آين مشکل برطرف می‌شود. استعاره‌های گیاه در روزنامه‌های خبر ورزشی و ابرار ورزشی: استعاره‌های گیاه کمتر از ۱۰ درصد از کل استعاره‌های پیکره داده ما را تشکیل می‌دهند و با توجه به دانش و تجربه ما از مراحل کاشت تا برداشت یک دانه می‌توان در قالب استعاری به تقویت متون ورزشی پرداخت. همان‌طو رکه می‌دانید. مراحل طبیعی رشد گیاه با کاشت دانه شروع می‌شود. سپس رشد ساقه. برگ و غنچه روی می‌دهد و درنهایت به میوه ختم می‌شود. آنگاه می‌توانیم محصول را برداشت کنیم. هرکدام از این مرال بقشی از جرقه آرکانیگ و رش یاه است که سواعل یی مات نید کافی: آب تور خورشید و سایر موارد بستگی دارد. درواقع. این چرخه ارگانیک نوعی مدل نمونه اعلا برای تولد استعاره مفهومی «فوتبال گیاه است» از بررسی نمونه‌های پیکره به دست آمد که به روند و چرخه رشد یک گیاه اشاره دارد که در متون ورزشی به کار می‌زود. شواهد دیگری از انواع استعاره‌هایی که قلمروی مبدا آن به کشاورزی مربوط است. در پیکره بررسی‌شده مشاهده شد؛ استعاره‌هایی مربوط به زیشه گیاه که علت یک رویداد را نشان می‌داد. مثال ۶: ابرار ورزشی ۶ شهریور ۱۳۹۸؛ پاشازاده می‌ خواهد برود؟ اوکه با ما قرارداد دارد. به گزارش ابرار ورزشی» افشین ناظمی» مدیرعامل سپیدرود درمورد شایعه فضای مجازی مبنی‌بر تبانی با تیم گل ریحان» عنوان کرد: ما ضعیف‌ترین تیم از نظر مالی هستیم. نمی‌دانم با چه چیزی تبانی می‌کنیم. هميشه سعی کرده‌ايم فوتبال سالم ارائه بدهیم و به این مسائل معترضیم. دنبال این هستیم که:ريشه این کارها را کاملا خشک و قطع کنین: عاط۳۵ ۱۵۵۲۳۵0/2 4.0 6۲121065 0-10601۵۲2-۸00 طخ۸ ۲0۳۳۵۵۹ ۲۳6306 8 3 در نمونه مذکور ویژگی‌های ريشه روشن است: اول اینکه بدون ريشه گیاه نمی‌تواند زندگی کند. این ريشه است که باعث تولد یک گیاه می‌شود و بقیه گیاه به آن وابسته است. ريشه در زمین فرومی‌رود و جداکردن گیاه را مشکل می‌کند. این مسائل می‌تواند بیانگر استعاره مفهومی «فوتبال یک فرایند طبیعی است» باشد. ایران از نخستین کشورهایی در جهان است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز شده است. تقریبا یک‌سوم زمین‌های ایران قابلیت کشاورزی دارند. اهمیت موضوع کشاورزی باعث گزینش استعاره‌هایی در قلمرو مبدا در متون ورزشی شده است. از این موضوع مهم کلید مفهومی استعاره‌های غذا و نوشیدنی در روزنامه‌های خبر ورزشی و ابرار ورزشی: غذا و نوشیدنی یکی دیگر از قلمروهای مبدا برای استعاره در دو روزنامه خبر ورزشی و ابرار ورزشی است که هشت درصد مغال ۷ ابزار ورزشی ۶ آذر ۱۳۹۸؛ استقا هید پگ اتقلال را دیده بودیم که ائزی از تیم دیدنی استراماچونی! و حتی وینفره شفر۲ با خود ندارد! فرهاد مجیدای مرددمان کرده بود که آیا مرد جربزه‌دار همین لحظه‌ها و از آب درآ وزنه بازی‌های از دست رفتدکاملا هست يا نیست. جدول ۲- کلید مفهومی و استعاره‌های مفهومی کشاورزی در روزنامه خبر ورزشی و ابرار ورزشی 0 1۳۵0۵۳ حز سح اه‌فمو۸ اه ما36 آههمع م0 قصه معا هه م60 -2 13016 کلیدهای مفهومی 5(ع7۳ [002ع00136) استعاره های مفهومی 72/16120105 [ 60013660002 فوتبال کشاورزی است 273 15 ۳0010211 پرسپولیس به مثابه درخت است 0آاأن) 86756019 ورزشکار حیوان است [۸::1۵ ۵70 وز ۸11616 عابدزاده عقاب است ۳.2816 270 15 ۸6۵2۵061 71/7 0 عزاط۲ ۱۳۳۵۲۳3۵1002 4.0 06۲/30065 62-۸0 ۸0060 نا طخ۸ ۲0۳۳05 عنا دص 0 هه هس ۳۰۴ مطالعات مدیریت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ استعاره ساختمان: استعاره‌های ساختمان نّه درصد از کل پیکره بررسی‌شده را تشکیل می‌دهند. الا یوار فررشی ۸اقیر 1۳۹۸؛ گل‌محمدی: سیدجاال بقراسد شداحاقظی کید خودم جلویش,را می‌گیرم. سید چندین سال برای تیم زحمت کشیده و امسال هم در تمرین خوب و باانگیزه کار استعاره مفهومی «فعالیت ورزشی یک ساختمان است» از کاربرد ستون و فونداسیون برای ازبین‌بردن تنش معنایی نتیجه‌گیری شد. یک مفهوم انتزاعی را تنها با استفاده از استعاره می‌شود ملموس‌تر کرد. «ستون» یک شی مادی و درک‌شدنی است؛ آزاین‌رو می‌توان اهمیت یک بازیکن در تیم فوتبال را با ستون مقایسه کرد تا بیشتر برای مخاطب درک‌شدنی شود؛ زیرا مخاطب به‌طور کامل به اهمیت ستون در یک ساختمان واقف است و تجسم این موضوع باعث می‌شود اهمیت یک بازیکن فوتبال را بهتر استعاره‌های سفر در دو روزنامه خبر ورزشی و ابرار ورزشی استعاره‌های سفر ۱۰ درصد از کل پیکره بررسی‌شده در دو روزنامه را تشکیل می‌دهند. استعاره مفهومی «فعالیت ورزشی سفر است» و کلید مفهومی «ورزش «سفر است» نتیجه‌گیری می‌شود. مثال ٩: ابرار ورزشی ۲۲ مهر ۱۳۹۸؛ مهاجم بوندس لیگا!۲ در راه استقلال: به گزارش خبر ورزشی, با منتفی‌شدن حضور «گری هوپر»؟ مهاجم انگلیسی در استقلال» مدیران این تیم با دو گزینه خارجی از کلمه «کام» می‌توان استعاره مفهومی «ورزش سر است».راآنتيجه گرفت که معمولا بد:معنای حرکت یکنواخت و پیشرفت موفقیت‌آمیز برای دست‌یافتن به اهداف ورزشی است. مثال ۱۰: ابرار ورزشی ۱۵ تیر ۱۳۹۸:کامیابی‌نیا: رمز موفقیت کی‌زوش و برانکو؟ را می‌دانم: بعد از جدایی کالدرون4 پرسپولیس مسیر خوب خودش را با یحیی گل‌محمدی هم ادامه داد. ممکن است سفر با مشکلاتی همراه شودمانند: گم‌کردن سیر یا به‌دلیل تصادف و غیره از مسیر خارج شویم. در استعاره‌های سفر این موضوع با کمک کلمات روشن و تاریک نشان داده می‌شود. 0 عزاط۲۵ ۱۳۵۳۳۵1002 4.0 01006۲1۷21065 - دز 6۲ 60 10 اد ما۸ ۲0۳۳۳۵۵۶ ۳636 8 33 استعاره‌های جنگ در دو روزنامه خبر ورزشی و ابرار ورزشی: استعاره‌های قلمروی جنگ ۴۰ درصد از کل پیکره را تشکیل می‌دهند که مولا با افعالی مانند رویارویی دفاع کردن. شکست‌دادن. غلبه کردن و پیروزشدن و اسامی مانند سپر و شمشیر همراه است. در تعدادی از استعاره‌ها از کلمه مثال ۱۱: خبر ورزشی ۲۶ دی ۱۳۹۸؛ درخشش پرسپولیس و استقلال در آسیا سخت شد. ترس از ورزشگاه آزادی برای تیم‌های حوزه خلیج‌فارس که در خوش‌بین‌ترین وضعیت پنج هزار تماشاگر هم ندارند» مهم‌ترین سلاح استقلال و پرسپولیس در آسیا بود و آن‌ها امیدوار بودند تا با میزبانی در دور برگشت و با کمک هواداران راهی برای صعود پیدا کنند. کلید مقهومی فورزش» مباروه برای بقاه الست* نیج یر رسی سقال‌هایی از این نوع است: ارچه بری از استعاره‌های جنگ خشونت را برجسته. می‌کنند برخی هم بر دفاع متمرکز می‌شوند و از کلمه مثال ۱۲: ابرار ورزشی ۲۰ دی ۱۳۹۸؛ معادله چندمجهولی نیمکت استقلال: اگر روزگاری ورزشگاه‌ها از سکوت خارج شوند و پای تماشاگران به ورزشگاه‌ها باز شود و در یکی از آن بازی‌ها تماشاگران به شیوه بازی استقلال اعتراض کنند» آیا سعادتمند خود را سپر فرهاد خواهد کرد یا پشت سرمربی پنهان ذر روزنامه ابرار ورزشی کمتر تأ کیظ بو اگتهاره‌های جهگ اسکهمایتها ره گفهومی «وززش جنگ است» و کلید مفهومی «ورزش,» مبارزه برای بقا است» از استعاره‌های جنگ نتیجه‌گیری می‌شود. استعاره‌های آب و هوا در روزنامه‌های ابرار ورزشی و خبر ورزشی: شواهد موجود نشان می- دهند» استعاره آب و هوا در روزنامه‌های خبر ورزشی و ابرار ورزشی محدود است؛ یعنی چهار درصد از کل پیکره را شامل می‌ن وکا یاو ار فا اه ها لفات هه استغاره‌های مفهومی مثال ۱۳: خبر ورزشی ۱ اسفند ۱۳۹۸؛ با.چه منطقی۱۷۰۰.میلیارد تومان به ویلموتس! بدهیم؟! کریمی درباره بی‌اطلاعی برخی مدیران در انتخاب مربیان خارجی بیان کرد: کسانی که سرمایه کشور را به باد می‌دهند. نباید احساس راحتی کنند. به صرف اینکه آن فرد مسئول فدراسیون است. نباید 0 ۲۷ ۱۳۸۵۲۳30021 4.0 0065 6۲/3 00لا ادا ۵۲ 60 00لا - رد۸ ۲0۳۵۵۶ نامع ۳۰۶ مطالعات مدیبریت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ در این مثال» از کلمه «باد» برای ارجاع دادن به استعاره‌هایی با قلمرو مبدا فیزیکی و قلمرو هدف انتزاعی که فاقد ارزش است» استفاده مي‌شود. ازآنجاکه با جوهر تدارد و ماده نیست از این کلمد استفاده می‌شود. با علم به اینکه باد می‌تواند قدرت تخریب هم داشته باشد. از این زاویه نیز مدنظر مثال ۱۴: خبر ورزشی ۱۳ اسفند ۱۳۹۸؛ بیانی: با قرارداد ویلموتس پول مملکت را به باد دادند. باعث تأسف است که چنین قراردادی با یک مربی درجه دو فوتبال بسته شده است. لااقل می‌توانستیم برویم و یک قرارداد درست و حسابی ببندیم! فقط می‌توانم بگویم متأسفم که پول فوتبال مملکت که باید صرف جوانان آینده‌دار شود را به باد داده و بی‌دلیل به جیب یک خارجی ریختند که هیچ کاری لازم است ذکر شود استعاره‌های آب و هوا در روزنامه ورزشی تنها به کلمه باد ختم نمی‌شود؛ بلکه کلمات دیگری مانند طوفان در پیکره برر. 8 گر تیگ ات مثال ۱۵: ابرار ورزشی ۲۲ اردیبهش۱۳۹۸؛ گزازشن ۸۲ از یک کق#الزآفتخار تیم ملی فوتبال ایران معرفی تیم ملی ایران در آوردگاه قاره‌ای بسیار باشکوه بود. آن‌ها آسیا را با قهرمانی در خاک خود مانند طوفان فتح کردند و با الجاظمونیگا یگ در دهه بیان ده این قهرمانی تصاذفی نبود. آن‌ها از آن پس به‌عنوان یک قدرت :در آسیا محسوب شدند: ماهیت استعاره مفهومی این است که چگونگی» چرایی و بی‌ارتباطی یک استعاره در بافت زبانی را توصیف کند و مشکل تنش معنایی آن استعاره را از طریق برقراری ارتباط میان قلمرو مبدا و مقصد برطرف کند. کلمه «سیل» به‌عنوان استعاره آب و هوا استفاده می‌شود که می‌تواند در دو بعد معنایی به کار رود: سیل هم می‌تواند به‌عنوان بلایای طبیعی بسیار ویرانگر باشد و هم می‌تواند باعث مثال ۱۶: ابرار ورزشی ۱۷ آبان ۱۳۹۸؛ شمسایی: برای من آقای گلی جهان اصلا مهم نیست. این سیل عظیمی که به شما تبریک گفتند فقط شامل ورزشکاران می‌شود؟ نه‌فقط ورزشکاران» بلکه هنرمندان هم به من لطف داشتسپو با آگووی‌گی اننستاگرامی ویامک‌هایشان قرا خجالت دادند. درباره کلمه «سیل» و استعاره مربوط به آن باید این نکته را اضافه کرد که ازآنجاکه منبع سیل آب است. این امر می‌تواند موجب حاصل‌خیزی و همچنین ویرانی یک منطقه شود؛ پس این موضوع حائز اهمیت است که کدام جنبه از قلمرو مبدا برجسته می‌شود. زمانی که جنبه تخریب‌کنندگی سیل مدنظر است. درنتیجه تعبیر منفی دارد اما زمانی که منظور از آن اشاره به آب فراوان برای حاصل‌خیزی عزاط۲۵ ۱۳۳۵۲۳30021 4.0 65 درز 0 ولا -اد اه 0۲لا - نا طخ۸ کصم 0۳۳ عن جع هت یک منطقه است. درنتیجه معنای مثبت سیل برجسته می‌شود. معنای کاربردشناسی از طریق بافت و در یک گفتمان مشخص می‌شود. این مسئله یکی از مشکلاتی است که رویکردهای شناختی در بررسی استعاره‌ها با آن مواجه هستند؛ زیرا معنای مفهومی را به‌عنوان معنای ثابت و مستقل از معنای کاربردی آن در نظر می‌گیرد. همچنین بررسی‌ها نشان داد کاربرد استعاری باران در روزنامه ورزشی بار معنایی مثال ۱۷: ابرار ورزشی ۵ بهمن ۱۳۹۸؛ نتیجه بازی: دورتموند"! ۴-۰ شالکه آ: پس از مدتی که شیوع ویروس کرونا باعث تعطیلی فوتبال جهان شده بود» در نخستین دیدار بوندس لیگا دورتموند توانست شالکه را گل‌باران کند. تصویر ذهنی که باران در اين نمونه ایجاد می‌کند. نشان می‌دهد که باران می‌تواند بارشی سنگین و طوفانی داشته باشد و درنتیجه استعاره مفهومی «ورزش به‌مثابه شرایط آب و هوایی نامطلوب است» و کلید مفهومی «ورزش آب و هوا است» به دست می‌آید. در بررسی سایر استعاره‌های آب و هوا مانند تگرگ و برف در پیکره؛بررسی‌شده موردی یافت نشد. استعاره‌های آتش در روزنامه‌های خبر ورزشی و ابرار ورزشی: از مهم‌ترین استعاره‌های این مثال ۱۸: خبر ورزشی ۲۳ خرداد ۱۳۹۸؛ چالش بزرگ زیدان؛ وینیسیوس؟" یا هازارد؟؟ به گزارش خبر ورزشی» دو ستاره که به نظر می‌رسید در کنار هم می‌توانند آتش تهاجمی رئال مادرید را شعله‌ورتر از هميشه کنند. حالا در وضعیتی قرار دارند. که زین‌الدین زیدان.از هر دوی آن‌ها در یک پست بازی می‌گیرد و به همین دلیل هم‌زمان در ترکیب سفیدهای مادریدی قرار نمی‌گیرند. سهم زیادی از کاربرد کلمه «آتش» در متون ورزشی جنبه استعاری آن است و معمولا آتش در ترکیب با شعله به کار می‌رود و استعاره مفهومی «فوتبال به‌مثابه آتش است» برای ازبین‌بردن تنش معنایی پیشنهاد می‌شود. مرسوم‌ترین کاریزد استعاری آتش زمانی است که به‌صورت مفهومی برای نشان‌دادن عصبانیت به کار می‌رود. آنچه بدن تجربه می‌کند مانند قرمزشدن پوست و داغ‌کردن بدن می‌تواند از 0 ۲۷ ۱۳۸۵۲۳30021 4.0 0065 6۲/3 00لا ادا ۵۲ 60 00لا - رد۸ ۲0۳۵۵۶ نامع ۳۰۸ مطالعات مدیربت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ جدول ۳- استعاره‌های پرکاربرد در شش ماهه اول سال ۱۳۹۸ در روزنامه‌های خبر ورزشی و ابرار ورزشی :2 ۸۳۲۵۶ هز 2019 ۶و 6ط1ص30 زگ ۳۶۹۲ عطغ ز ما3 ۲00 3056 156 -3 عاطج 1 4 جاده 10۵0 فراز و نشیب 101715 2730 1705 150 جدول ۴- استعاره های پرکاربرد در شش ماههه دوم سال ۱۳۹۸ در روزنامه‌های خبر ورزشی و ابرار ورزشی دز 2019 ۶و 3/005۶ زگ ددع5 عطغ صز مومع صمصصی کحم 156 -2 عاطاج 1 0 عزاط۲۵ ۱۳۵۳۳۵1002 4.0 01006۲۷2065 - ادا 6 1060 طخ۸ ۲0۳۳۵۵۹ عادع ۲۲ 018 هت قلمروهای مبدا برای توصیف ورزش فوتبال در دو روزنامه ورزشی عبارت بودند از: ساختمان و مسکن, جنگه سفر بدن» آتش و آب و هوا حیوانات. روشنایی» گیاه. در این پژوهش» ۴۰۰ گزارش خبری در شش ماهه اول و دوم سال ۱۳۹۸ متشکل از ۹۴.۹۵۵ کلمه در طول این زمان بررسی شد و هر گزارش برای یافتن استعاره‌ها بررسی شد و (گا مارم ۳ قوله‌بندی به دست آمد: استعاره سفر( ۱۱۳ بار» استعاره سلاسو ۶۲ ار آگساره جنگ( ابا استعاره‌های به‌کاررفته در این موارد پرکاربردترین نمونه‌هایی است که از بررسی متون خبری در روزنامه ابرار ورزشی و خبر ورزشی دزاشش ماهه دوم به دست آمده است و استعاره‌های مفهومی, فوتبال جنگ است. فوتبال بیزینس است. فوتبال قمار است» فوتبال ساختمان است. نتیجه گرفته شد. اگرچه استعاره‌های سفر و جنگ در روزنامه خبر ورزشی گسترده‌تر بود مقایسه دو روزنامه خبر ورزشی و ابرار ورزشی نشان می‌دهد. شباهت‌ها درباره انتخاب استعاره استعاره مفهومی و کلید مفهومی بیش از تفاوت‌هاست و در هر دو پیکره استعاره‌های جنگ سفر آتش و نور مهم هستند و پايه استعاره‌های مفهومی مانند فوتبال به‌مثابه جنگ و فوتبال به‌مثابه ساختمان و همچنین کلید مفهومی مانند ورزش نتایج این پژوهش نشان داد» خبرنویسان روزنامه خبر ورزشی در شش ماهه دوم سال ۱۳۹۸ از استتاره‌هانی جنگ بیقی از سایر قلمروهای مدا استقاده کروتد: کلماق غذااتوقیدتی و حیوانات که در روزنامه ابرار ورزشی به‌عنوان قلمرو مبدا انتخاب شدند» در روزنامه خبر ورزشی بیشتر معنای لغوی دارند. برخی از استعاره‌ها مانند حیوان فقط مخصوص به یک روزنامه است؛ مثلا ورزشکار حیوان است 0 عزاط۳ ۱۳۵۲۳۵11002 4.0 11065 1-01006۲03 2ا ۵۲ 10-1060 طخ۸ ۳0۳۳۵۵۶ عاهعع ۳۱۰ مطالعات مدیریت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ یا استفاده از استعاره‌های خیوان مانند عقاب و شیر در روزنامه خبر ورزشی به دفعات وجود داشت. اما در روزنامه ابرار ورزشی استفاده از استعاره آب و هوا بیشتر از روزنامه خبر ورزشی به چشم می‌خورد. به نظر می‌رسد» کاربرد استعاره در متون ورزشی از ارکان اصلی محبوبیت فوتبال در میان جوانان است. بط نظر سی‌رمند: با توجه بتقایجی کدهر ختش مامه ان منال ۱۳۹۵ از پیکره درزشی بددست من تعیین کلماتی که در متن خبر تنش معنایی ایجاد می‌کنند و به‌عنوان استعاره در نظر گرفته می‌شوند. به استعاره‌های مفهومی حوزه اقتصادی و مسکن مربوط می‌شود و تکرار کلمات استعاری مانند ارزان و گران بیش از سایر قلمروهای مبدا به چشم می‌خورد. درواقع؛ استعاره مفهومی «فوتبال به‌مثابه بازار» در متون ورزشی شش ماهه اول سال ۱۳۹۸ نتیجه گرفته می‌شود. درحقیقت. فوتبال با سایر قلمروها به غیر از جنگ مانند غذا و سفر مفهوم‌سازی می‌شود. این پژوهش کاربرد اهمیت زبان را در چندقطبی کردن ورزش با نگاه قومی و نژادی نشان می‌دهد. اول اینکه ورزش فوتبال به‌عنوان مهارتی جدانشدنی تأکید می‌شود و حمایت از اين ورزش به‌گونه‌ای است که به‌طور خودکار ورزش‌های دیگر مانند کشتی ضعیف و بی‌اهمیت جلوهآذّاذه می‌شود.دوما به کمک زبانشتناشی شناختی این ظاهرسازی- جدول ۵- قلمروهای مبدا که در دو روزنامه ورزشی شناسایی شدند 500۲65 10 1 10001100 ۵۳۵ ک و2 ععسام5 -5 16 4 غذا و نوشیدنی 11:06 270 3۳000 گرسنگی 1772867 8 درصد 0 عزاط۳۵ ۱۳۳۵۲۳۵11002 4.0 11065 6۲21-01006۲2 0-060 طخ۸ ۲0۳۳۵۹ 1۷6دع ۳ هت از تمامی اساتید و بزرگوارانی که به هر نحوی در به ثمر رسیدن این پژوهش تیم تحقیق را یاری 061 ۸ .(2021) ماک م۳۵08 ۸:۵0 2 سظ رنصع 30520122 ظ منصنفقطی ,۳۰ منامادمز ۸‏ .1 7021 1۳۵0۰ 1 001260۳5 066100601 ۳0۵مذ ۲۵ کاو یک صذ 0۵6 ۵۴ موم عط و .(36۳1 0 0) 159-174 ,(20)53 ق500۲ 0ص ۵۵ 05 کعنو ناک عزع 50316 ۶و 607035 صزه‌کو110 غ م۸ منلنط مگ 313060 مط فطع 3/0002 36 منامادمز۸ . .2 م0۶ 700۵ ب1۳80 ۵۶4 1.8 9۶4 500۳ 1۵۳ ع هساک مد ناه منصمع ۵۳ عمصنصهزده1 .(2016) [هعان[وم صهنص۳2] صز «مطم‌قاع ۵۶ نی عخاتنصعم نی ۸ .(2012) .ظ ملاصدتطعصنو۸ . 3 .1۳30 ,صقطه11 مصقطکعآ ۵۶ وانهنصتا .رکزفعط) دک جماعقصه #ومطعناطدتآ) عکسمعنل 2707 لمصه ۳۳۵6۵ نصمنام‌عناد‌داماع فصه کنافدوناهه م50 .(2001) بش۸ ,+عصحنهط بل 5۰ آرازو ۲700767 5116 :0۳6 310 .ع نا عم عم صففعصس۸ ۵۳6۰ 376 وه 105000 .500۳5 ۵۶ ععمعصد1 156 .(1998) .2 و۳0قعظ عطا ها ات1۵6 آهصوناهد فصه مگ .(993ل) 3 لامصصو0:0 2 بط علومط ,2 تقاط .6 ,0211165 1۵ ۳۵۶627۰ 0۳ هام 6 نصهم که کادومادمع عطا ۷۷1۵08 «(2011) 3/۰ مدعنلله) ‏ .7 :65 ع فطع عطا دز زادنا هنعط .(ک0) بش۸ طعاقطاما ۵ مظ ۷۷۰ ,1۳۵116۲ ,2 700 نعنطم 2001 1نط2/صح 60 اعص۸ .(57+82 .00) فصمتهانهنا ۵ص دععصدمانقط ,دع۵ع ۸۷ 7 ,زو هد 0۳ ماع لمعنانی ما کعطل2 200۳0 6005 .(2004) .7 مل‌هاط-ععاحقط) ‏ .8 8 طز 3۳۵۵0۵ .(2009) بط بنصه‌ 2 وم ص30 ۶ .36 مخطی‌نطعق11 3۸.۰ ما5۲ .9 5005 00نامم۸ ۶و لقصس0ت آقدمناحصعاص] الم خبط ص100 ن+عع2 8۳-16 لد ۳۵۵ آهزاع0۳6ع 00 1310۳200۵1 (2021) .ظ منصع 2و مسحصحصحط3/0< ۸ مک مط306غنامط6 .10 ۳۵627 ۶۳6 200 ,کزده دا رک-د6 616/1 86 5۷10 ۸ وانس 0000۳۳ 00 هآ بط 0۳000560 که معط 0۳ مهاعص 0060۵ (2010) 7۰ منصعطعق11 .11 [هعنانی ۸ نععسامعنل هنلعص دععصتعط جز +عمصعع اصه «مطامهاع/3 .(2004) ۷۰ ,معلامگط .13 ,() .0 ,006268 0 .ام ماع ۵۶ معط جهممصعاصم) عط71 .(1992) ی کهآ .14 ع6ل 3/00۵ :۵۳۶ 310 مصناحعط .کعصنو 2 عزعدط +کعناعندعصنا عننصعمع و زد 700 6ط1 :10500 ط 1106 ۵ کحم ماع .(3980) 3 مطمکصط70 6 ی لها .15 0 ۲۷ ۱۳۸۵۲۳30021 4.0 0065 6۲/3 00لا ادا ۵۲ 60 00لا - رد۸ ۲0۳۵۵۶ نامع ۳۲ مطالعات مدیریت ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۷۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۱ [2ت06عع 0 ع6 3100-1016 :۸۷۵۶ ده امد کز [۳۵۵۲۵ .(2012) 34۰ ,16۷/۵00/5 :4 2016اند ۸ 1326286۰ م50 حاعناه2 وصه دعناعمط رز 0۳5 ما16 ۷۵۳_ 02۷ 0۲_کز_اله 261063031۳۵۵۲۳ لفط اعد 16 هه ددع63 081/۷ ) داوزاع۳ 01 21 70 [ه 1316۳۵0 +کزدتواهصه «محام‌هاعص آمعنانی وصفاصنطامط .(2016) ۷7۰ مضا 85 3/006 .(2019) .36 ننک 6 .۳ .ظ بنصنط۳۵طظ سظ مفطع 301632 0ص 1/0 ما70 [۵ 13۳0۳200 .کناوم86۳۶6 ۳۵ ۶و ععف 6ط ۲ +دمز هط صد؟ الم 1۵۵ ۵0 مدع از 000۵7306 .(2011) .34 مفزط ۵ ۵6۶ و۳۰ 100006 مط فص 062ص 1/0 ۰ 500 270 72020 ,1۳۵9 ۵۶ ماع 102 [2 1۵۵ نموم صن اصعصعله صمامصو 0۲ که و ۲۵16 156 1۵۳ 03116۳ ۵ عصنصعزد16 .(2021) .3 مطاققط 2 ,13 مفصعقق ی ,3 مفطایهاداد2/0 70۵1 .165ع 50216 کاز 40ص رصم عط حز الم ۵۳ او که خصعص م0661 عطا ص هنوعص که .36۳12 0) .363-392 ,(13)66 ,8و5 601 ع 2/0 500۳1 ۵۶ 3 .(2020) ۷۰ مطقطاهاماک ۵۶ بط ,306225 ص052 مط متقهطصهه7 زعه 1100 ۶ لقه70 ب1۳60 صز و۵00 هصاد0 300 کم کحعطزقتط ۵ط۲ ۰ ۶۵۳ منط 660۳6 14065 ۵۶ عکسامکنل آمعننامم عطا صز کنعولصد «مطامهاع اهنا .(2015) 8 ,67200 +( هنز) .49-64 ,(1)12 ,169627 ععق نع هه7 اه 702 1۳۵۵۰ ,3650206۲5 ۰ وا زنط ععلطاصق6 :علخ طاصشک +ععسامکنل صز 3/600۳ .(2008) ۰ ممصتصعک 655 ,601063105 آهعنکرطام ۲۵ 130000005 .(2012) 3۰ ,3/5 ۳عل ۷۵7۵ ۸ .0 ,16100 عز5 40 116۳20۳6 ۶و لفصسو7 عط بصمخقافعصوی بعگنا ,توطم‌ام< .(0999) 36 ,حدکق 5 ۵ 61۵080۳ 00ه 00۵۲ ۵۲ 10160606006066 عط1 .(2010) کل ,انعطامک +6 ماک رفن۸۷۵1 ,500065 وق عان]آ ه عوقعصها آمعنس که موز ۵ط1 بطم مصه 1360۹0620 کله۳۵ 0 عزاط۲۵ ۱۳۳۵۲۳۵11002 4.0 06۲02065 لاه ۵۳ ۸0060 مزا طخ۸ کصم۲0۳ عخجصی که استعاری ‏ در گفتمان ورزش فوتبال براساس رویکرد پیکره‌بنیاد ‏ به تحلیل [00۲۵م12ع3/1 .(2022) .۸ منصعااه‌ک حعطاوی۸ 6 .۸ متام .36 منلدع۸ 00۳0۶5 15۳۵8 1۳۵۵ حز [21 ۳۵۵1 ۵۶ عکسام 05 کامو مک صز رهم00 0 عزاط۳ ۱۳۵۲۳۵11002 4.0 11065 1-01006۲03 2ا ۵۲ 10-1060 طخ۸ ۳0۳۳۵۵۶ عاهعع	با بررسی استعاره های مفهومی به کار رفته در متون ورزشی می توان به نوع نگاهی که ناخودآگاهانه در پس ذهن نویسندگان وجود دارد پی برد. از این رو استعاره های به کار رفته در دو روزنامه خبر ورزشی و ابرار ورزشی در سال 1398 جهت دست یابی به شیوه-های مفهوم سازی و نگرش های پنهان در پس متون تولید شده بررسی شدند. از دو رویکرد "تحلیل انتقادی استعاره" چارتریس بلک - 2004 که حاصل تلفیق رویکردهای شناختی، تحلیل انتقادی گفتمان، کاربردشناسی و پیکره ای است، به مثابه روش تحقیق، و همچنین رویکرد "استعاره های مفهومی" لیکاف و جانسون- 1980، به منزله چارچوب نظری، برای بررسی داده ها استفاده شدند. مسئله اصلی این تحقیق پرداختن به این موضوع است که از کدام حوزه های مبدا در مفهوم سازی های مطبوعات ورزشی در ورزش فوتبال بیشتر استفاده می شود؟ چرا؟ برای پاسخ به سؤال مقاله از داده های دو سایت ورزشی مقالات مربوط به سال 1398 و نه همه جمع آوری شدند در یک فایل وورد بصورت پیکره ذخیره و سه مرحله چارتریس بلک اجرا شد. در همین راستا 400 متن خبری در شش ماه اول و دوم سال 1398 متشکل از 94.955 کلمه بررسی گردید یکی از خصیصه های زبان ورزش ترویج استعاره-های جنگ است اما تحقیقات ما نشان می دهد تصویری کمتر خشونت آمیز و حتی به لحاظ زیبایی شناختی زمینه ای لذت بخش از فعالیتهای انسان و قلمروهای غیر خشونت قابل ساختار بندی است.
12,674	450437	* نويسنده مسئول» تلفن: ۰۹۱۷۶۶۲۰۳۴۳ 0 انم 8 0 زنط +لنمفصط ۳۳۴ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ کشور چین در سال‌های اخیر به یک بازیگر مهم و تأثیرگذار در آسیا- پاسفیک تبدیل شده است. این کشور تا قبل از دهد ۰ میلادی قابلیت‌های اقتصادی و نظامی چشم‌گیری برای بر هم زدن توازن قوا در حوزه پاسیفیک نداشت, اما با تغییرات و انتقال قدرت و تغییر رهبران و نیز تغییراتی که در سیاست‌خارجی این کشور به‌وجود آمد رفته‌رفته بر قدرت و نفوذ این کشور در منطقه و نظام بین‌الملل افزوده شد. رشد و توسعه اقتصادی» سیاسی» و نظامی این کشور با اتخاد سیاست درهای باز در دهد ۱۹۷۰ میلادی رو به گسترش نهاد؛ به گونه‌ای که این کشور امروزه به یکی از بازیگران مطرح در نظام بین‌الملل تبدیل شده است. دست‌یابی چین به چنین موقعیتی» علاوه بر آنکه معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی را دست‌خوش تغییر کرده» ایالات متحده را نیز با شرایط و مقتضیات جدیدی مواجه کرده است. گرچه در مواردی گفت‌وگوها و تعاملات نسبتا سازنده‌ای میان پکن و واشنگتن انجام گرفته است» در این میان یکی از مواردی که نزدیک به سه دهه همچنان بر روابط دو کشور تأثیرگذار بوده و دائما در مورد آن بحث و گفت‌وگو می‌شود مسئله نوسازی و توس ترانمتنی‌های اتظامی, چین آسقه سطلهای, که ترنمایت تقاضای این کضور برای. آیفای آنقش, بر ار معادلات جهانی خصوصا در شرق آسیا را به دنبال خواهد داشت و این مسئله برای ایالات متحده» که خود را تنبما هزمون نظام بین‌المللی می‌داند و دارای منافع امنیتی فراوانی در این منطقه است» تهدیدی امنیتی محسوب می‌شود. از این رو این مسئله امریکا را بر آن داشته تا با پیگیری دو استراتزی مهار و مشارکت» درصدد پاسخ‌گویی و ایجاد موازنه در برابر چین برآید. سیاست امریکا برای جلوگیری از ظهور چین به‌عنوان یک هزمون منطقه‌ای در شرق آسیا با حمایت از قدرت‌هایی نظیر هند و ژاپن است. تا از این رهگذر با برعهده گرفتن نقش نوازن‌بخش» بتواند حضور خود در این منطقه را تضمین کند. در این میان» امریکا با انعقاد معاهداتی با هند به تقویت این کشور در برابر چین پرداخته و از سوی دیگر با زاپن دست به اتحاد استراتژیک زده و با تشویق این کشور برای تقویت نیروی نظامی و ایفای نقش بیشتر در عرصه بین‌المللی» سعی در ایجاد تعادل بین قدرت این کشور با چین.دارد. اتحادهای امنیتی امریکا و برقراری روابط گسترده نظامی با کشورهای پیرامون چین از جمله سنگاپور» ویتنام» کره جنوبی» فیلیپین» و تایوان نیز در این راستا قابل ارزیابی است. همچنین» بحران موشکی کره شمالی به‌عنوان یک معضل حاد امنیتی در سیاست خارجی واشنگتن در منطقه شرق آسیا قلمداد می‌شود که در این راستا کاخ سفید در صدد واداشتن پکن برای اعمال کنترل و فشار دیپلماتیک بر کره شمالی برآمده است تا از این طریق کیرنگهانگ رازن انجام‌دادن* و احامه آزمایش‌هایمگیته‌ای برحتر دازد با عنایت به آنچه آمد می‌توان گفت هدف از نگارش این مقاله بررسی و تحلیل فرایند رقابت امریکا و چین در منطقه استراتژیک شرق آسیا و تأثیر آن در محاسبات قدرت و نظم منطقه‌ای است. اهمیت و ضرورت بررسی این موضوع ناشی از خیزش و ظهور چین در منطقه آسیا- پاسیفیک است واتأثیری که این قدرت نوظهور می‌تواند بر ترتیبات و معادلات امنیتی در این منطقه و در پی آن جایگاه هزمونیک امریکا در سطح جهان داشته باشد. با وجود انتشار کتب و مقالات پرشمار پیرامون روابط و رقابت‌های امریکا و چین در شرق آسیا موضوعی که در این گونه آثار بررسی نشده است جایگاه و آینده رقابت این دو بازیگر و تأثیر آن در ساختار و معادلات قدرت در شرق آسیا و نظام بین‌الملل است و این موضوعی است که در این پژوهش تلاش شده در چارچوب نظريه موازنه تهدید به واکاوی آن پرداخته شود. استفان والت! تئوری موازنه تهدید»" را به‌عنوان فرمول‌بندی مجددی از تئوری «موازنه قدرت»؟ والتز ارائه کرده است. تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۳۳۵ والتز بر این باور است که دولت‌ها در درجه اول نگران امنیت خویش‌\|ند و از آنجا که در سیستم بین‌المللی تنها ضامن امنیت هر دولتی میزان قدرت نسبی است دولت‌ها با حساسیت به افزایش قدرت یکدیگر می‌نگرند و ائتلاف‌ها از تقلای دولت‌ها برای حفظ يا احیای موازنه قدرت سر برمی‌آورند. بنابراین؛ به باور والتز» ائثتلاف‌ها ابزارهایی برای تأمین امنیت در سیستم خودیار بین‌المللی‌اند (تقی‌زاده انصاری» ۱۳۹۴: ۴۸). والت با مطالعات خود در خصوص روند تشکیل اتحادها و اثتلاف‌ها در قرن بیستم و به‌ویژه در دوران جنگ جهانی اول و دوم و همچنین دوران جنگ سرد بر این باور است که دولت‌ها نه بر مبنای منطق توازن قوا بلکه بر مبنای توازن تهدید عمل می‌کنند (والت» ۱۹۸۷: ۱۲۶). والت با این پرسش آغاز می‌کند که امنیت در برابر چه چیزی؟ وی بر این باور است که امنیت بیش از آنکه در برابر قدرت طرح شود در برابر تهدید طرح می‌شود. والت در نقد والتز از تمایز بین قدرت و تهدید بهره می‌گیرد (والت» ۲۰۰۹: ۹۶). به باور والت» تهدید و نه قدرت در قلب نگرانی‌های امنیتی دولت‌ها قرار دارد و بر این اساس دولت‌ها ضرورتا از قدرتمندترین دولت‌ها نمی‌ترسند بلکه از دولتی می‌ترسند که بیش از سایر دولت‌ها تهدیدآمیز جلوه کند (والت» ۱۹۸۷: ۲۱). درواقع» هنگامی که دو یا چند دولت با تهدید مشترک قریب‌الوقوع مواجه شوند برای حفاظت از خود در شکل یک انتلاف به یکدیگر می‌پیوندند. والت ائتلاف‌ها یا اتحادها را تعهدات رسمی يا غیررسمی بین دو یا چند دولت برای همکاری امنیتی به‌منظور افزایش قدرت و نفوذ برای تأمین امنیت اعضا می‌دانند (والت» ۲۰۰۹: ۸۶). در این راستا باید گفت کشور چین طی سال‌های اخیر به‌شدت رشد کرده و پیش‌بینی می‌شود طی دهه‌های آتی این رشد تداوم پیدا کند. تولید ناخالص داخلی چین» در سال ۲۰۱۱ حدود ۷۳۱۸ تریلیون دلار برآورد شده است. با ثابت‌نگاشتن رشد اقتصادی چین» تولید ناخالص داخلی این کشور بین سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۵۰ بر طبق محاسبات. اقتصادی مختلف از امریکا پیشی خواهد گرفت (امام‌جمعه‌زاده و میرکوششی» ۱۳۹۲: ۸۰). که این وضعیت چالش و تهدیدی جدی.برای منافع امریکا و متحدان آن در آسیا- پاسیفیک تلقی می‌شود. از این رو امریکا رای زرویاژویی ,با شرابط انوظهور و جلوگیری از تبدیل چین به تنها کشور رهبری کننده امور آسیا به اتخاذ سیاست موازنه قدرت در مقابل نفوذ و رشد فزاينده قدرت چین مبادرت ورزیده است. برقراری روابط نظامی و امنیتی امریکا با کشورهای منطقه و متمهلّسناختن همسایگان چین به واشنگتن در اين چارچوب تحقیق حاضر از نظر نوع هدف کاربردی و روش آن از نوع کیفی است..در این تحقیق به توصیف, مطالعه, و تحلیل آنچه هست نیز پرداخته می‌شود. بنابراین» این تحقیق از لحاظ روش اجرا از نوع «تحقیقات توصیفی - تحلیلی» است. اطلاعات مورد نیاز برای این تحقیق نیز از طریق مطالعات کتابخانه‌ای (اسناد»ه کتب» مقالات و مجلات و وب‌سايت‌ها و ...) و جست‌وجو در شبکهه اینترنت و پایگاه‌های اطلاعاتی» فصل‌نامه‌ها و مجلات تخصصی جمع آوری و از آن‌ها استفاده شده رشد چشم‌گیر اقتصادی چین در پی اصلاحات اقتصادی آغاز شد که از سال ۱۹۷۸ در دستور کار پکن قرار گرفته است. از سال ۱۹۷۸ تا ۲۰۱۵ میانگین نرخ رشد اقتصادی چین حدود ۱۰ درصد بوده و این رشد در بخش‌های مختلف اقتصادی و نیز در زمینه‌های مختلف شامل تولید. صادرات» سرمایه‌گذاری» و موّلفه‌های مختلف رقابت‌پذیری مشهود است (تقی‌زاده انصاری» ۱۳۹۵: ۱۳۲). در این میان» چین پس از آغاز دوره اصلاح خیره‌کننده‌ترین رشد را داشته است. از ۱۹۷۹ تولید ۳۴۶ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ ناخالص ملی چین با میانگین سالیانه ۱۰ درصد رشد کرده است که بدین معناست که چین قادر بوده است هر هشت سا یک باز سوم آقتسافی‌اض را فوبرایو کننیچین تا ی از آغا نوزم ,حموازه او یک متزنهاسبی اقتضافی برخوردار بوده است. در سال ۱۸۲۰ تولید ناخالص چین حدود ۳۲ درصد از تولید ناخالص جهان را شامل می‌شد (بوزان و لاوسون» ۲۰۱۳: ۶۲۸). در پایان ماه مارس ۲۰۰۱ جاستین لين"» نایب‌رئیس بانک جهانی» در مجمع توسعد اقتصادی چین- هنگ‌کنگ» اعلام کرد: «اقتصاد چین تا سال ۲۰۳۰ تبدیل به برترین اقتصاد جهان خواهد شد» (حسن‌خانی و در سال ۲۰۱۰ چین کشور ژاپن را پشت سر گذاشته و پس از ایالات متحده به دومین قدرت اقتصادی تبدیل شده است و برآورد می‌شود تا ۲۰۱۵ تولید ناخالص ساليانه چین از تولید ناخالص سالیانه ایالات متحده پیشی بگیرد و این کشور به بزرگ‌ترین اقتصاد جهان تبدیل شود. درواقع» به‌رغم نوسانات احتمالی» روند کلی رشد اقتصادی چین چنین انتظاری را بسیار محتمل ساخته است. در سال ۰۱۹۹۰ از مجموع ۲۲۸۸ تریلیون دلار تولید ناخالص جهانی» کمتر از ۲ درصد آن متعلق به چین بود. این نسبت به ۱۵درصد از مجموع تولید ۷۴۸۶ تریلیون دلاری جهان در سال ۲۰۱۵ افزایش یاقتهاسه: (ساتاگ ,۳۳۱۶ ۳۱ چین موفق شده قرف چهاز دسا گنشته تخود را از سطح یک بازیگن منطفهاتی به سظح یک بازیگر قدرتمند جهانی برکشد و در همه موضوعات مهم بین‌المللی به‌ویژه اقتصادی جایگاه ممتازی برای خود کسب کنذ \|قاجایی که قضای کسب:ز کار زنجارت دز آلیریکا گرد یاضما تست تأثیر این ظهور آزام اقرار گرفتد است؟ نکته‌ای که برای تاجری همچون دونالد ترامپ اصلا خوشایند نیست و ترجیح می‌دهد این عدم توازن تجاری را که نوعی تحقیر و سواستفاده از فرصت و تکنولوژی امریکایی است پایان دهد. در دوره ترامپ» جمهوری خلق چین در «سند استراتژی امنیت ملی امریکا» ۳۳ بار» در «خلاصه استراتژی دفاع ملی امریکا» ۶.بار و همچنین در «بازبینی وضعیت هسته‌ای امریکا» ۴۱ بار مخاطب قرار داده شد و از آن به‌عنوان یک «رقیب» و «تهدید» یاد شده است (رضایی و فرح‌زاده» ۱۳۹۶: ۱۳۵- ۱۳۶). موضع راهبردی ترامپ حفظ منافع امریکا و اجتناب از هر تعهدی برای حفظ منافع دیگران است. ترامپ در زمره انزواگرایان اقتصادی است و دراغرصه سیاست داخلی و خارجی نوعی ناسیونالیسم اقتصادی یا حمایت‌گرایی را دنبال می‌کند (کولزه ۲۰۱۷ ۱۲۷). در دولت ترامپ نه ایدئولوژی, بلکه منافع ملی که عمدتا بر امنیت و رفاه اقتصادی مردم امریکا متمرکز است» هدایت‌کننده و راهبر سیاست خارجی امریکاست. واقع گرایانی که بر ملی‌گرایی متمرگرنده از جمله ترامپ: بر آن‌اند که آمریکا باید آن سلاست‌#فارجی را تعقیب کند کططتتی بر این:دیدگاه است: هریج و مرج ویژگی همیشگی نظام بین‌الملل است؛ هیچ دشمنو دوست دائمی نداریم و ما منافع دائمی داریم. بر این اساس» به علت اینکه دولت‌ها در اين نظم برای کسب قذزت و اقثیت رقابت می‌کنند, لذا تعاملات و کنش و واکنش‌های آن‌ها با هم تلاقی پیدا می‌کند». برخی بر آن‌اند که سیاست خارجی واقع‌گرا آن چیزی است که امریکا الان نیاز دارد و این بدویژهبا توجه یقرروابط آمریکا پا چین :و آسیا- پاسیفیک پسیار اهسیق:ذارد (لاولیس و همکاران ,۱۳۱ ۳۲۴ ترامپ در فرایند تبلیغات ریاست جمهوری» سیاست تهاجمی و تجدیدنظرطلبانه خود را از منظر ملی گرایی اقتصادی علیه چین مطرح کرد. از دیدگاه او با ایجاد موانع تجاری و افزایش تعرفه‌های گمرگی بر کالاهای وارداتی خصوصا کالاهای چینی» باید از کالاهای امریکایی حمایت کرد. از دیدگاه ترامپ» اگر چین از مزایای پیوستن به سازمان تجارت جهانی سود برده است» در عوض کارگران امریکایی بیکار شده‌اند (پوسپیتاساری» ۲۰۱۶: ۲۱). در سال‌های اخیر» فرایند توسعه در چین از حوزه اقتصاد به سایر حوزه‌ها گسترش يافته است. یکی از پراهمیت‌ترین حوزه‌هایی که شتاب توسعه و نوسازی در آن بحث‌ها و واکنش‌های زیادی را برانگیخته حوزه نظامی است. سیاست‌های اعلانی و اعمالی چین در اين حوزه نشان از تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۲۳۷ تلاش رهبران آن برای نوسازی و ارتقای سریع نیروی نظامی دارد (بهرامی مقدم» ۱۳۹۳: ۱۱۶). در گزارش سالانه وزارت دفاع امریکا به کنگره درباره قدرت نظامی چین در سال ۲۰۱۱ آمده است که چین اخیرا دست به نوسازی موشک‌های مستقر در خشکی خود زده و توان زیردریایی‌های خود را افزایش داده است. این کشور همچنین توان سلاح‌های هسته‌ای خود را بهبود بخشیده است (عراقچی و سبحانی» ۱۳۹۱: ۵۵). ترامپ اعلام کرده است که به دنبال افزایش تعداد نفرات ارتش ایالات متحده از ۴۵۰ هزار سرباز آماده به خدمت به ۵۴۰ هزار نفر افزایش سپاه تفنگداران دریایی از ۱۸۲ هزار نفر به ۲۰۰ هزار نفر و در نیروی دریایی از ۲۷۲ کشتی به ۳۵۰ کشتی و در نیروی هوایی از ۱۱۴۱ هواپیما به ۱۳۰۰ هواپیما است. این افزایش توانمندی‌ها به‌ویژه در بستر آسیا- پاسیفیک» که چین در آن در حال مدرنیزاسیون نظامی خود است اهمیت دارد (بوت» ۲۰۱۶: ۱۵). بی‌شک» نگرانی چین با توجه به آمادگی دفاع موشکی ایالات متحده و گزارش‌هایی از بازبینی موضع هسته‌ای ایالات متحده درباره هدف قراردادن چین عمیق‌تر شده است. علاوه بر اين» چین همواره توانایی سلاح‌های هسته‌ای را برای راهبردی که به‌منظور جلوگیری از قلاری ایالات متحده طراحی ده مریوقرقلی کرو است-همای‌طور کسنالی طریج کرد بایداقالات مه راآجیار پا سرگویی زد جاتشیتاج او نیز امروزه این گونه به ایالات متحده می‌نگرند. مدرنیزاسیون نظامی چین هم در حوزه متعارف هم درمورد حوزه غیرمتعارف تداوم دارد (فوت, ۲۰۰۶: ۹۱). تلاش چین برای افزایش قدرت نظامی با واکنش‌های فراوانی از سوی تذرقهای بزرگ راز همسایگای, آسبایی این کتگرمراجنگی سار این میان: ابالاق فا بذعترای ها ابرقدرت باقی‌مانده از عصر جنگ سرد به دلیل منافع گسترده خود در سراسر جهان به‌خصوص در شرق آسیا بیش از دیگر بازیگران بین‌المللی از افزایش قدرت چرآون /م 9۹6 اسست مقامات واشنکتن بر آن‌اند که نوسازی و مدرن‌سازی نیروی دریایی و هوایی چین با,هدف بسیار مهم و استراتژیکی صورت.می‌گیرد که در فرهنگ نظامی از آن به‌عنوان ضد دسترسی یاد می‌شود. به اعتقاد آنان» چین می‌خواهد در موقعیتی قرار بگیرد که بتواند از دسترسی ایالات متحده به مناطق دریایی نزدیک به سواحل خود جلوگیری کند (بصیری و همکاران, ۱۳۹۱: ۲۰۶-۳۰۱). قابلیت‌های ضد, دسترسی به طور روزافزونی در ترکیب با دیگر قابلیت‌های نظامی ارتش چین را قادر می‌کند که تأثیرگذاری نیروی نظامی امریکا را بر محاسبات و منافع خود در پاسیفیک کاهش دهد و در صورت ضرورت» بدون درگیری مستقیم با نیروی نظامی امریکا اراده سیاسی خود را در مناقشات دریایی با ژاپن و دیگر همسایگان و مهم‌تر از آن بر تایوان تحمیل کند. تلاش چین» برای مدون‌سازی ارتش و افزایش توان موشکی و هسته‌ای خویش» بیانگر این است که این کشور به دنبال تیدیل‌شدن به یکی از قدرت‌های نظام فرتر جهان ایهتبرنگراش مقّامات و استراتژیست‌های نظامی واشنگتن از این تکاپوی چینی‌ها به رقابت دو کشور در منطقه آسیا- پاسیفیک دامن زده است. به‌نظر می‌رسد استراتزی نظامی چین بو میناق بقظ تقاذن میان توس اقتصادی از سفظ فقاهای,امتیی ارم یرای ,تست اقتضادی, استه توسته اقتضادی‌ای که توان حاصل از آن به قدرت نظامی تبدیل و ترجمه می‌شود (گی‌یونه, ۱۳۸۶: ۶۲). بر اساس گزارش پنتاگون» چین همچنین در حال افزایش سرمایه‌گذاری بر روی تسلیحات هسته‌ای» موشک‌های دوربرد زیردریایی» ناوهای هواپیمابر, و جنگ اینترنتی در برخی مناطق است. از سوی دیگر تعادل نیروهای نظامی در مناطق مرزی چین و تایوان به نفع چین در حال تغییر است. گرایش فعلی در توانمندی‌های نظامی چین یک عامل بزرگ در تغییر تعادل‌های نظامی در شرق آسیاست و به چین این امکان را می‌دهد تا دارای نیرویی باشد که قادر به انجام‌دادن عملیات‌های نظامی در آسیا و فراتر از تایوان باشد. استراتژیست‌های چین به دنبال گسترش توانایی این کشور برای حمله به اهدافی فراتر از گوام از جمله زاپن و فیلیپین‌اند (خضری,» ۱۳۹۰: ۶۹۳-۶۹۲). نگرانی روزافزون ایالات متحده از توان نظامی چین روز به روز شدت می‌گیرد. پیتر رادمن» معاون وزیر دفاع ایالات متحده» در سال ۲۰۰۵ در کنگره گفت: «ظرفیت‌های کلی چین به میزان ۳۴۸ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ قابل‌توجهی رسیده که ان موضوع خطرهای زیادی برای قوای امریکایی به دنبال دارد». رامسفلد! هم در یک سخنرانی فر کنفراشی آمشیت آسیا خر ستگاپرود که توسما موس رین المللی ,سطالعات آمتراتژیکت تن خر همان ,سال برکزاز اهلد گفت: «بودجه نظامی چین» به‌ویژه سرمایه‌گذاری آن در موشک‌ها و تکنولوژی پيشرفته نظامی» تهدیدی نه‌تنها برای تایوان» بلکه برای منافع ایالات متحده و کشورهای سراسر آسیاست». او هدف سرمایه‌گذاری نظامی چین را مورد پرسش قرار داد و ادعا کرد: «هیچ کشوری چین را تهدید نمی‌کند» (دهقانی فیروزآبادی و امیری‌رز» ۱۳۸۸: ۱۱۶). در این راستا باید گفت سرمایه‌گذاری‌های چین در حوزه نظامی» که طیفی از افزایش قابلیت‌های نیروی دریایی و هوایی» افزایش توانایی‌های راداری و سیستم‌های پيشرفته موشکی و تسلیحاتی را دربر می‌گیرد توانایی نظامی چین را به کل منطقه آسیای شرقی گسترش می‌دهد و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما و جنگنده‌ها و زیردریایی‌های خریداری‌شده از روسیه درواقع» چین با استفاده از قدرت اقتصادی و نظامی خود در حال شکل‌دادن نظم منطقه‌ای است که به دولت‌های جنوب شرقی آسیا اجازه می‌دهد آزادانه» بدون ایجاد هیچ‌گونه تعهد پایداری برای آن‌ها از یکی از قدرت‌ها طرفداری کنند. چین با بهره‌برداری از قدرت خود در زمینه‌های امنیتی» تولید» و سرمایه‌گذاری تلاش دارد تا وضعیتی از توازن نامتعادل را در شرق آسیا حفظ کند (۵ کاسترو ۲۰۱۳: ۳۳۴). در این راستا باید گفت چین در تلاش است تا با سرمایه‌گذاری در حوزه‌های اقتصادی و نظامی,؛ ضمن تأمین و تضمین منافع و اهداف منطقه‌ای پکن و متحدان آن در شرق آسیا به شکل‌گیری نظم منطقه‌ای مطلوب و ایجاد هژمونی منطقه‌ای خود در آسیا- پاسیفیک مبادرت ورزد و از این طریق موازنه قدرت منطقه‌ای را به ضرر واشنگتن و هم‌پیمانان آن در شرق آسیا شکل دهد. در هر حال» جنگ تجاری کامل بین امریکا و چین همچنان غیرمحتمل باقی.می‌ماند. با وجود اين» تنش‌ها بین دو کشور احتمالا تداوم پیدا می‌کند. موضع سرسختانه ترامپ علیه چین همچنان در امریکا بسیار پرقدرت حمایت می‌شود و همچنان استمرار می‌یاید؛ نه ضرفا به خاطر کسزی تجاری دوجانبه یا ناامیدی دربار از دست رفتن فرصت‌های تجاری» بلکه عمدتا دغدغه امریکایی‌ها این است که چین در شزف ه چا کشاندن پیشگامی تکنولوژیکی امریکا در بخش‌های مختلف است که برای امنیت ملی امریکا در دو سوی آقیانوس آرام جنبه حیاتی دارد. دلیل یا منطق تنش چین و امریکا در بحث سرمایه گذاری مستقیم خارجی و انتقال اجباری فناوری خیلی قوی و شدید است؛ زیرا این مسئله راجع به توزیع درآمد بین انحصارطلب‌هاست. مقامات چین بر آن‌اند که در صدد رسیدن به رشد سریع و وسیع کلیدی‌اند؛ در عین حال» کمپانی‌های غربی همچنان انحصار بهترین فناوری‌ها در بخش‌های مختلف را در اختیار دارند. امریکا و چین سهم زیادی از تجارت جهانی را در اختیار دارند؛ اما آن‌ها به‌تنهایی بر اقتصاد جهانی مسلط نیستند. در جنگ سرد اقتصادی آینده» طرفی که بتواند حمایت قدرت‌های خننی را به‌دست آورد دارای مزیت راهبردی است. دیگر قدرت‌های بزرگ تجاری نظیر ژاپن و آروپا با آسریکا هم‌ستیده نیستند کفمچین را عقب نگه: ذارند. بنابراین: الحتمالا از اقذاماتتجاری غیرمنطتی حماییق نمی‌کنند. با این حال» اروپا و ژاپن با دغدغه‌ها و نگرانی‌های امریکا سهیم و هم‌عقیده‌اند که میدان بازی نابرابری با مداخله چین در اقتصاد جهانی ایجاد شده است. اقتصاد چین هم‌اکنون آن قدر قوی است که محدودیت‌های مالکیت خارجی يا هر فرمی از انتقال اجباری فناوری دیگر مورد نیاز نیست (گروس» ۲۰۱۹: ۵-۴). تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۳۳۹ منطقه شرق آسیا به‌عنوان یکی از مناطق پراهمیت در جهان» برای سیاست خارجی ایالات متحده از اهمیت فراوانی برخوردار است. نقش این منطقه در اقتصاد جهانی» وجود متحدان امریکا در اين منطقه» ظهور چین طی سالیان اخیر همگی نشان‌دهنده اهمیت تعیین‌کننده این منطقه در سیاست جهانی در قرن بیست‌ویکم است. رونالد ریگان در سال ۴ در اهمیت این منطقه چنین گفته است: «من به حوضچه اقیانوس آرام به‌عنوان منطقه آینده جهان می‌نگرم ... حوضچه بزرگ اقیانوس آرام با کليه کشورها و رشد و توسعه بالقوه‌اش منطقه آینده جهان به‌شمار می‌رود (دیوس و چندا ۶ ۲۳). با وجود برخی اظهارت مناقشه‌برانگیز از سوی ترامپ» به‌نظر می‌رسد ایالات متحده به‌منظور حفظ برتری خود در نظام بین‌الملل همچنان استراتژی حفظ وضع موجود در نظام بین‌الملل را در دستور کار خود قرار دهد. بنابراین» مشاهده نوعی تداوم در سیاست‌خارجی این کشور بعد از خاتمه جنگ سرد در دور جدید ریاست جمهوری ترامپ نیز آمری طبیعی است. البته» این تداوم به معنای رد هرگونه تغییرات تاکتیکی در راستای دست‌یابی به اهداف مطابق با شخصیت ترامپ يا تفکرات حزب جمهوری‌خواه یا تیم سیاست خارجی این کشور نخواهد بود. از این منظر استراتژی پساجنگ سردی ایالات متحده- که مبتنی بر نظام اتحادی این کشور در آسیا- پاسیفیک و همچنین توسعه روابط با قدرت‌های در حال ظهور یا تقویت حضور نظامی در این منطقه بوده است- همچنان ادامه پیدا خواهد کرد؛ اگرچه ویژگی‌ها و مشخصات جدیدی نیز خواهد یافت (قهرمانی» ۱۳۹۶: ۱۶۶). با توجه به رویکرد عملگرايانه ترامپ و همچنین توجه فزاينده وی به عملکرد نظامی چین» انتظار می‌رود حضور نظامی ایالات متحده در این منطقه همچنان حفظ و حتی ترامپ چین را یک دشمن اقتصادی مهم می‌بیند. وی در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۵ می‌گوید: «به علت اینکه چین یک دشمن اقتصادی است و مزایای استراتژیک ما را بیش از هر کس دیگری در تاریخ گرفته‌اند. آنچه نسبت به امریکا انجام می‌دهند آن‌ها را به بزرگ‌ترین دزد در تاریخ جهان تبدیل کرده است. راهبرد امنیت ملی ترامپ در سال ۲۰۱۷ این نکته را مورد تأکید قرار داده است که چین قدرت» نفوذ«و منافع امریکا:را به چالش کشانده است و تلاش می‌کند امنیت, رفاه» و شکوفایی امریکا را از بین ببرد» (شایک, ۲۰۱۸ ۴). ترامپ می‌خواهد امریکا را بر صدر قدرت اقتصادی و سیاسی جهان بنشاند. بر طبق دستورالعمل سیاست تجاری امریکا در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ سیاست تجاری امریکا باید هر چه بیشتر بر منافع ملی امریکا متمرکز شود و برای همین آمر کم بای با آستراتژی آمنیت آملی امریکا هماهنگی داشته باشد. استراتژی امنیت ملی امریکا در سال ۲۰۱۷ می‌گوید: «ما بر روابط اقتصادی متقابل و منصفانه برای تأمین موازنه تجاری پافشاری می‌کنیم. از اين رو دولت ترامپ نسبت به دیگر دولت‌های امریکا در این زمینه تهاجمی‌تر است و سرسختانه قوانین تجاری ملی را اعمال می‌کند. در جولای ۲۰۱۸ امریکا حقوق گمرکی ۲۵درصد بر واردات چین وضع کرد که ارزش آن ۳۴ میلیارد دلار بود. این حقوق گمرکی عمدتا به گروه محصولات فناوری پیشرفته نظیر قطعات هواپیما باتری‌ها تلویزیون‌های شیشه‌ای مسطح و تجهیزات پزشکی تخصصی تعلق دارد. نماينده تجاری امریکا بعد از اعمال اولین تعرفه‌های قانون ۳۰۱ لیستی منتشر کرد که شامل ۶۰۰۰ کالای تجاری ساخت چین می‌شود. ارزش تعرفه‌های تجاری این لیست حدود ۲۰۰ میلیارد دلار است. بر هر یک از این محصولات در اواخر سپتامبر ۲۰۱۸ به میزان ۱۰درصد حقوق گمرکی وضع شد و در یکم ژانویه ۲۰۱۹ این میزان به ۲۵درصد رسید. ترامپ مکرر سیکنال می‌دهد اگر لازم باشد. تعرفه‌ها بر واردات کالاهای چینی به ارزش ۵۰۰ میلیارد دلار وضع می‌شود (میلدنر و اآشوکر ۲۰۱۹: ۷-۶). از آغاز جنگ سرد ایالات متحده از طریق سیستم اقتصادی و نظامی خود و تعاملات گسترده با کشورهایی مانند ژاپن» کره جنوبی» و استرالیا تلاش کرده است به‌عنوان بازیگری فعال در منطقه آسیای شرقی نقش ایفا نماید. با این حال» افزایش روزافزون ۳۵۰ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ قدرت چین» به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش برای امریکا در این منطقه این کشور را نگران کرده است (چادا ۲۰۱۴: ۳۱). ایالات متحده به دنبال حضور نظامی و سیاسی در آسیای شرقی برای موازنه‌کردن خیزش چین و بازداشتن آن از گسترش قدرت منطقه‌ای است. این کشور برای جلوگیری از افزایش نفوذ چین در منطقهه آسیای شرقی تلاش دارد تا با استقرار قابلیت‌های نظامی کشورهای منطقه را به خود وابسته کند (جوزانی کهن و جوزانی کهن, ۱۳۹۶: ۳۷). بنابراین» واشنگتن در دکترین جدید خود مهار چین را مدنظر قرار داده تا از تبدیل‌شدن آن به یک هژمون منطقه‌ای جلوگیری کند و از این طریق معادلات و موازنه منطقه‌ای را در جهت اهداف و سیاست‌های منطقه‌ای واشنگتن و متحدان آن در منطقه در چنین شرایطی» ترامپ در تلاش بوده تا با تشکیل محور ایندو- پاسیفیک با قدرت‌یابی چین مقابله کند. مهم‌ترین ابزار این راهبرد» همکاری‌های نظامی با هند و ژاپن در اقیانوس هند و همکاری‌های سیاسی برای حفظ هنجارهای بین‌المللی برای آزادی کشتیرانی و نیز فشار سیاسی بر پکن است. رزمایش مشترک امریکا و هند همراه ژاپن در خلیج بنگال در جولای ۲۰۱۷ از سوی تحلیلگران نظامی تلاشی برای نمایش قدرت در برابر چین و پاکستان تفسیر شده است. اگرچه سیاست تقابل با چین در سال‌های گذشته وجود داشته و در دوران اوباما در چارچوب موافقت‌نامه‌هایی مثل ترانس- پاسیفیک پیگیری می‌شد» ترامپ سیاست سرسختانه‌تری برای مهار چین اتخاذ کرده است. او در جریان رقابت‌های انتخاباتی؛ ضمن اشاره به سرقت فرصت‌های شغلی آیکاب از رویکریهای تجاری چین بنشدت انتقاد کزدهرو پکن ,را مسئول بسیاری از چالش‌های امنیتی شرق آسیا دانسته بود. تحت تأثیر چنین نگرشی» ترامپ تنها به فاصله سه روز از آغاز رسمی ریاست جمهوری» طی فرمانی» دستور به خروج امریکا از معاهده ترانس- پاسیفیک را داد که معتقد بود یک پیمان» یک توافق‌نامه تجاری فاجعه‌بار برای امریکاست. او بر آن است. که؛ به جای توافق‌نامه‌های چندجانبه تجاری, توافق‌نامه‌های دوجانبه با شرکای تجاری امریکا در آن سوی اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس امضا خواهد کرد که, به گفتد وی» حفظ مشاغل را در داخل امریکا تضمین کند (شایک, ۲۰۱۸+ ۷-۶). امریکا و چین اخیرا در دریای چین جنوبی با یکدیگر وله منأرقهمستقيم شده‌اند. اقدامات چین شامل رفتار تهاجمی نسبت به همسایگان برای جاه‌طلبی‌های سرزمینی و ادعاهای نظامی گسترده, احیای اراضی مورد مناقشه» و ساخت یک زیرساخت جدیدی است که اهدافه نظاش "و ,غیرنظامی»+چیق را تأمین می‌کند ددغ اصلی امریکا این است کد فعالیت‌های چین نظم بین‌المللی موجود را به‌چالش می‌کشد و نقض قوانین بین‌المللی را در پی دارد. امریکا این اقدامات چین را تلاش برای افزایش نفوذ بین‌المللی و منطقه‌ای چین به قیمت نابودی منافع امریکا می‌بیند (لاولیس و همکاران» ۸ ۱۵۳). تداوم آزادی کشتی‌رانی برای امریکا به دو دلیل حیاتی است: نخست امریکا تمایل دارد دسترسی نیروهای نظامی خود در سراسر مناطق مشترک دریایی جهانی از جمله دریای چین جنوبی را تضمین کند. این جنبه از آزادی کشتی‌رانی منازعه‌برانگیزترین موّلفه برای چین است؛ دوم» اگرچه چین اعلام کرده است که به آزادی تجاری کشتی‌رانی احترام می‌گذارد و هیچ اقدامی برای محدودکردن آق انجام نمی‌دهد امریکا مدعی است یک دغدغه خیلی واقعی این کشور این است که چین ممکن است نظر خود را تغییر دهد و آزادی کشتی‌رانی بین‌المللی را در آینده محدود کند. در این راستا حضور نظامی قدرتمند» همکاری و مشارکت با متحدان و شرکای خود. و حضور در نواحی مورد مناقشه از جمله اقدامات امریکا در این منطقه برای مهار چین است. چین هم تأکید دارد حضور نظامی امریکا در این منطقه تجاوز به حاکمیت چین و نقض تمامیت سرزمینی چین است. همچنین» چین اعلام کرده است به رعایت قوانین بین‌المللی متعهد است و آزادی دریانوردی و پرواز در دریای چین جنوبی را همچنان حفظ می‌کند و همچنان از صلح و امنیت در تمام تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۳۵۱ نقشه ۱. ادعاهای مربوط به مناطق دریایی در دریای جنوبی چین در طول دور پس از جنگ جهانی دوم» هدف امنیتی ایالات متحده در منطقه آسیا- پاسیفیک ایجاد و حفظ نفوذ غالب سیاسی بوده است. امریکا چنین هدفی را با حفظ توانایی تفوق دریایی» هوایی» و در مقیاس کوچک‌تری نیروی زمینی در این منطقه دنبال کرده است. چنین تفوقی با همکاری متحدان منطقه‌ای و برجسته‌ترین آن‌ها یعنی ژاپن» در بخش وسیعی از حوزه گسترده آسیا- پاسینیی‌لستی 4 بود (ناکاکهش, مان ۴۱۷ نکته قابلتوجد: اینکه ترامپ در سند راهبرد امنیت ملی آشکارا پیوندزدن محیط امنیتی ژاپن؛ هند و امریکا را با هدف توازن‌سازی در برابر چین پیگیری می‌کند؛ موضوعی که تحلیلگران و استراتزیست‌های چینی آن را طبقه‌بندی جدید ژئوپلیتیک معرفی کردند. به‌رغم برتری ملاحظات اقتصادی ترامپ برای منطقه آسپا- پاسیفیک» واقعیت مهم منطقه دغدغه‌های امنیتی مهم موجود در این منطقه است. از این رو راهبرد امریکا مستلزم یک برنامه جامع و قوی برای تضمین امنیت منطقه‌ای از طریق معماری امنیت منطقه‌ای و توافق‌نامه‌های نظامی و تعاملاتی در خصوص تربیت نیروهای نظامی مسلح حرفه‌ای» آموزش‌دیده و توانمند برای حفظ صلح در این منطقه است. تلاش‌های" دیپلماتیکی آقدزتهند آمریکا را قادر می‌سازد تا بسیاری از چالش‌های منطقه‌ای را بدون توسل به منازعات اقتصادی یا نظامی حل کند (لاولیس و همکاران, ۲۰۱۸: ۳۲۴-۳۲۳). با توجه به قدرت‌یابی نظامی چین» امریکا از تهدید چین برای پیشبرد اهداف آسیایی خود بهره جسته و درصدد است تا موضوع نظامی‌شدن چین را به عامل همگرایی آسیایی‌ها با امریکا تبدیل کند. طبق نظريه موازنه تهدید اثتلاف‌های توازن کننده صرفا در قبال «نهدید» شکل می‌گیرند نه صرف افزایش «قدرت». از اين رو بسیاری از همسایگان چین از جمله هند ژاپن» سنگاپور» کره جنوبی» روسیه» و ویتنام برای مهار قدرت و نفوذ فزاینده چین به امریکا خواهند پیوست (سلیمان‌پور» ۱۳۹۳: ۱۳۲) درواقع» این گروه از کشورها عملا حلقه محاصره امریکا به دور چین محسوب می‌شوند. که ضمن تأمین و تضمین اهداف و منافع واشنگتن و هم‌پیمانان منطقه‌ای آن» درصدد کاستن از دامنه نفوذ پکن در شرق آسیا برآسته‌اآیی توغ تکرش میب بخواق, قذ, سرا خمولان .یک با گر سلحم,فر منظتهباقی پمال و زتوانه:فز معادلات آن تأثیرگذار باشد. مدرنیزاسیون نظامی چین به گونه‌ای بر محیط امنیتی منطقه‌ای تأثیر گذاشته است که منافع ژاپن و امریکا را تهدید می‌کند. رشد نیروی دریایی» هوایی» موشک‌های کوتاهبره میان‌برد و دوربرد قابلیت‌های هسته‌ای و فضایی چین در مقیاس حوزه غربی پاسیفیک تفوق نظامی امریکا را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. به‌طور ۳۹۲ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ مشخص, توسعهه قابلیت‌های نظامی که پکن آن را قابلیت‌های ضد دسترسی و انکار می‌خواند و همچنین قابلیت‌های فزاینده طرح قدرت نظامی چین به تهدیدی مشترک برای منافع امنیتی ژاپن و امریکا تبدیل شده است. واشنگتن نیات و مقاصد پکن در پیش‌برد قابلیت‌های ضد دسترسی و انکار و افزایش قابلیت همه‌جانبه طرح قدرتش را تقّلا برای سلطه سیاسی و امنیتی چین بر حوزه شرقی پاسیفیک می‌داند (تقی‌زاده‌انصاری» ۱۳۹۴: ۶۳-۶۲) و در این راستا در اتحاد با هم‌پیمانان منطقه‌ای خود در شرق آسیا در جهت سدکردن قدرت و محاصره چین و مات‌کردن آن گام برمی‌دارد. والت بر این باور است که افزایش ترس دولت‌ها از یک دولت است که به شکل‌گیری ائتلاف‌های توازن‌بخش می‌انجامد و دولت‌ها از دولتی بیشتر می‌ترسند که تهدیدآمیزتر دریافته شود. از این رو» توسعه سیاسی, اقتصادی» و نظامی چین و افزایش تأثیرگذاری این کشور بر معادلات منطقه و تغییر موازنه قوا در شرق آسیا به سود این کشور پایه‌های اتحاد ایالات متحده امریکا با ژاپن را که درصدد کنترل و کاهش نفوذ چین در منطقه آسیا- پاسیفیک و نظام بین‌الملل است. مستحکم‌تر کرده است. بنابراین» ایالات متحده در چند سال اخیر درصدد برقراری روابط گسترده با ژاپن در زمینه‌های اقتصادی» سیاسی» و به‌ویژه نظامی بوده است که در همین راستا قراردادهای امنیتی و نظامی متعددی با ژاپن منعقد کرده و همچنین رزمایش‌های نظامی مشترکی را با این کشور انجام داده است (نیاکویی و قیاسی» ۱۳۹۲: ۷۴-۷۳) که این اقدام واشنگتن» ضمن قراردادن توکیو در مدار امنیتی غرب» تأثیر بسزایی در معادلات و ساختار نظام قدرت منطقه‌ای در شرق آسیا خواهد داشت و این خود می‌تواند توازن آقوا را در,اسلیا- پاسیفنک به ضرر پکن و سیاست‌های آن در منطقه شکل بخشد. علاوه بر اين» امریکا در پرتو معرفی چین» به‌عنوان یک خطر ابقای نظامیان خود در ژاپن و حفظ پایگاه‌های نظامی در منطقه را تضمین می‌کند. با افزایش قدرت چین طبیعی؛است. که کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا درگیر مسابقه تسلیحاتی شوند یا خود را در سایه یک قدرت خارجی قوی‌تر قرار دهند. والت با بیان اینکه اتحاد آرایشی رسمی برای؛همکاری‌های,امثیتی میان.دو یا چندین دولت مستقل است, با تکیه بر نظريه توازن تهدید به جای نظريه توازن قدرت بر این باور است که دولت‌ها در نظام آنارشیک به جای موازنه در برابر قدرت و توانمندی‌های اقتصادی و نظامی یکدیگر در برابرتهدیدات و آنچه تهدید تلقی می‌کنند با یکدیگر متحد می‌شوند (شادمانی ۱۳۹۷: ۱۳۹). در این رابطه باید گفت یکی از مهم‌ترین دلایل توافق‌نامه‌های امنیتی دوجانبه ایالات متحده با ژاپن مقابله با چین و حفظ توازن نظامی "منطقه است. بنابراین» علاوه بر تقویت رهبری زوج ایالات متحده و ان در مبارزه علیه تروریسم» این قدرت در حال ظهور چین است که موجب گسترش همکاری مشترک بین توکیو و واشنگتن شده است. ۲۸ ژوئن ۲۰۰۵ حدود یک سال بعد از امضای قرارداد دفاعی بین ایالات متحده و هند. اتحاد جدید با ژاپن در استراتژی امریکایی مهار چین قرار گرفت. کشور چین در کثار کر شمالی به‌عنوان «نگرانی امنیتی» توکیو در برنامه دفاع ملی ایالات متحده معرفی شده است (دهقانی فیروزآبادی و امیری‌رز» ۱۳۸۸: ۱۱۹). نگرانی‌های امنیتی ایالات متحده نسبت به برنامه‌های هسته‌ای کره شمالی و قدرت اتمی چین به قوت خود باقی است و از طرف دیگر امنیت خطوط دریایی منطقه برای ایالات متحده حیاتی بوده و هر گونه محدودیت تجاری در این رابطه که به عدم دسترسی این کشور به مواد اوليه مورد نیاز از این منطقه منجر شود از دیدگاه ایالات متحده پذیرفتنی نیست (دهقانی فیروزآبادی و امیری‌رز» ۱۳۸۸: ۱۰۵). در شرایط فعلی» ژاپن آشکارا از افزایش سریع قدرت چین نگران است و به همین لحاظ نظریه «تهدید چین» در این کشور مورد اقبال نخبگان فکری و ابزاری قرار گرفته است. نگرانی ژاین توجیه‌پذیر است؛ زیرا از منظر رقالیسم» به‌عنوان جریان اصلی نظریه‌پردازی در سیاست بین‌الملل» در چنین وضمیتی «معمای امنیتی» پیش می‌آید؛ بدان لحاظ که افزایش قدرت یک بازیگر برای دیگری به‌طور خودکار تهدید می‌آفریند (چگنی‌زاد» ۱۳۹۲: ۲۴۱-۲۴۰). توکیو و واشنگتن قابلیت‌های فزاينده نظامی چین را در ترکیب با نیات و مقاصدی که از تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۳۵۳ موضع‌گیری‌های پکن درک می‌کنند تهدیدآمیز دریافته‌اند و بر این اساس در جهت موازنه تهدید چین اثتلاف زاین و ایالات متحده مورد بازبینی و انبساط بیشتر قرار گرفته است (اوسلین» ۲۰۱۶: ۲۴). این در حالی است که مقامات رسمی چین به‌طور دیپلماتیکی در اغلب موارد به اقدامات تهدیدآمیز واشنگتن در منطقه واکنش نشان داده‌اند. آن‌ها بر آن‌اند که برنامه نظامی چین کاملا دفاعی است و به طور حتم و هدفمند برای توجیه محاصره چین به تصویر کشیده شده است. امنیت ایاللات متحده با امنیت پاسیفیک گره خورده است و هرگونه تغییری در این موازنه قوا بر مسائل امنیتی طرفین تأثیر خواهد گذاشت. درواقع» امریکا میان قدرت‌های بزرگ و بازیگران اصلی منطقه یعنی چین» ژاپن» و هند موازنه ایجاد می‌کند؛ زیرا هرگونه تغییر موازنه ناگهانی» بازیگران آسیا- پاسیفیک را به رقابت با یکدیگر سوق می‌دهد. موافقت‌نامه‌های امنیتی با زان و هند در این راستا انجام می‌گیرد (دهقانی فیروزآبادی و امیری‌رز؛ ۱۳۸۸: ۱۰۵). کشور هند نیز قدرت منطقه‌ای دیگری است که می‌تواند نقشی موازنه‌گر را در برابر چین در منطقه داشته باشد. در چند سال اخیر روابط استراتژیک هند و ایالات متحده گسترش یافته است» زیرا از یک سو ایالات متحده و هند در جهت ایجاد توازن در مقابل قدرت چین در آسیا منافع مشترکی دارند و از سوی دیگر ایالات متحده پتانسیل هند به‌عنوان یک بازار در حال رشد و یک رقیب در مقابل چین را مهم ارزیابی می‌کند. مناسبات نظامی هند و ایالات متحده در فروش تسلیحات و تمرین‌های نظامی مشترک همواره نگرانی‌هایی برای چین به همراه داشته است؛ زیرا افزایش نقش هند در منطقه سبب افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در اين کشور شده است و رشد اقتصادی رقابت هند و چین بر سر منابع انرژی را به دنبال داشته است. بنابراین» امریکا سعی دارد به افزایش قدرت هند در مقابل چین کمک کند و تقویت نقش هند در ایجاد برتری سیاسی خود در منطقه و حمایت از نقش رهبری آن در جهان سوم به‌ویژه در آسیا بخشی از این برنامه است گفته می‌شود که دونالد ترامپ قصد دارد تا به تقویت موضع هندوستان در برابر طرح اقتصادی چین تحت عنوان «یک کمربند, یک جاده»! بپردازد. رکس تیلرسون وزیر خارجه سابق امزیکاه پیش از شروع سفر منطقه‌ای خود به خاورمیانه و سپس به شرق آسیا استراتژی امریکا در خضوص هند را؛ازائه کرد. او در سخنان خود تأکید کرد که ایالات متحده شریکی قابل اعتماد برای هند در مقابل اقدامات تحریک‌آمیز چین است (پانت» ۲۰۱۷: ۱۳). به‌رغم روابط گسترده بازرگانی» دو دولت چین و هند رقبایی ژئوپلیتیکی‌اند؛ به گونه‌ای که ترس رقابت با چین عاملی مهم در دگرگونی راهبرد هند از عدم تعهد به ائتلاف با ایالات متحده بوده است. هند جزو قدرت‌های نوظهوری است که ایالات متحده برای موازنه چین به روابطی پررونق‌تر» عمیق‌تر» و گسترده‌تر و به‌عنوان شریکی مهم در معماری صلح و ثبات منطقه‌ای به آن نگاه می‌کند. از طرفی» ایالات متحده سعی کرده است که هند. ژاپن» و استرالیا را به‌عنوان متحدان خود در نظام منطقه‌ای به پیوندهای قوی‌تر سوق دهد. ظهور چین ایالات متحده و هند را به پیوندهای نیرومند سیاسی و امنیتی سوق داده است. توافق تکمیلی هسته‌ای دهلی‌نو و واشنگتن در ۲۰۱۵ به‌مثابه همکاری امنیتی برای موازنه ظهور چین فهمیده شده است (جانسیز و بهرامی مقدم» ۱۳۹۴: ۱۳۴). استقرار ۲۵۰۰ نیروی نظامی امریکایی در استرالیا نشانه‌ای قوی از پاسخ ایالات متحده به رشد چین است. در جولای ۲۰۱۲ لئون پانه‌تا وزیر دفاع امریکا در نشست گفت‌وگوهای شنگریلا درباره راهیرد بازموازنه در پاسیفیک اظهار کرد که این راهیرد دربرگيرنده زمینه‌های غیرنظامی از جمله تجارت و توسعه است ۳۴ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ چینی‌ها بر این باورند که هند امروزه در کانون توجه مقامات امریکایی قرار گرفته و از آن به‌عنوان شریک راهبردی امریکا در منطقه و عامل مهار چین یاد می‌شود که در بعد دفاعی در حال تقویت توان خود است. در این راستا علاوه بر همکاری‌های گسترده هسته‌ای دو کشور در ژوئن ۰۲۰۱۰ قراردادی به ارزش ۳۱۳ میلیارد دلار منعقد کردند که بر اساس آن هند ۴۲ جت جنگنده اس. یو. ۳۰۰ هوا به هوا و هوا به زمین را خریداری کرد و توافق شد که شمار جنگ‌افزارهای این طرح تا سال ۲۰۱۸ به ۲۷۲ فروند برسد. خصوصیت بارز این جت‌ها این است که می‌توانند بدون توقف در فرودگاه جهت سوخت‌گیری تا اعماق کشور چین پرواز کنند (طباطبایی و قیاسی, ۱۳۹۲: ۲۷۹). ایالات متحده در تلاش است با توسعه توان نظامی هند و افزایش نقش آن در مناسبات منطقه و همچنین درگیرکردن آن در برقراری نظم منطقه‌ای آسیا- پاسیفیک از نقش و یر چین در این منطقه بکاهد. بنابراین» هند به مناسبات در حال رشد خود با امریکا به‌عنوان دروازه‌ای مهم برای تبدیل‌شدن به قدرتی بزرگ نگاه می‌کند. اکنون هند هدف بلندمدت خود را تبدیل‌شدن به چهارمین یا پنجمین قدرت برتر اقتصادی دنیا تا سال ۲۰۲۰ تعیین کرده است (خضری» ۱۳۹۰: ۶۸۹ که این خود می‌تواند نظم و ساختار منطقه‌ای را به ضرر پکن و متحدان آن در سطح منطقه شکل بخشد و به توسعهه هر چه بیشتر مناسبات و همچنین» ملاقات وزیر دفاع سنگاپور و وزیر دفاع امریکا در دسامبر ۲۰۱۳ در پنتاگون» تأکیدی بر گسترش همکاری‌های انظامی, در طرق: بود. استگاپور برامگم قاس نود. کفاده! اقتساقی .و اجتماعی, بچین اسنق: که اذر جست‌وجوی پیوندهای تنگاتنگ با ایالات متحده برآمده است. ویتنام» که تجربه جنگ خونین ۱۹۵۶ تا ۱۹۷۳ با ایالات مقحذه را ذارد: نیز متأثر از ظهور چین ذر جولاگ ناس وا۹ ۹ ۴اه لها ندید کرده است. تنها دو ماه پس از آن در سپتامبر ۲۰۱۱ دو طرف توافق پیشبرد همکاری دفاعی دوجانبه را امضا کردند و متعاقب آن گفت‌وگوهای دفاعی سالیانه دو دولت آغاز شده است. در رزمایش متحدان امریکا در ون ۲۰۱۲ نیز ویتنام مشارکت کرد و از دسامبر همان سال نیز با ورود ناوگان جورج واشینگتن به سواحل شرقی ویتنام» نیروی دریایی.امریکا به سواحل ویتنام نیز گسیل داشته شد که واکنشی به مواضع سرسختانه چین در دریای جنوبی ات (جانسیز و بهرامی مقدم» ۱۳۹۴: ۱۳۶). اثتلاف کره جنوبی و امریکا در طول شش دهه گذشته موّلفه‌ای نیرومند از نظم منطقه‌ای در آسیا- پاسیفیک بوده است. این انتلاف نقش مهمی در بازدارندگی کره شمالی و متحدانش در طول جنگ سرد بازی کرده است و هم‌اکنون و در پی افزایش وزن ژتوپلیتیکی چین به‌ظور قزاینده‌ای به‌ساختاری برای مقابله باهامدهای افزایش قدرشچین برای نم منطقه‌ای آسیاد با افزایش قدرت اقتصادی و نظامی چین و افزایش نقش آن در آسیا- پاسیفیک در سال‌های اخیر تأکید امریکا نیز بر تایوان برای فشار بر چین و افزایش تنش در این منطقه برای سرگرم‌کردن چین در منازعات منطقه‌ای و کم‌رنگکردن نقش جهانی آن بیشتر شده است (طباطبایی و قیاسی, ۱۳۹۲: ۲۷۲). پنتاگون و نیروی دریایی امریکا دائما بر تنگه‌های تایوای و مالاگان که دارای آخمیتی ژتوراهبرفی برای آنقتال نت و شابع به چی‌اننه نظارت می‌کتد. بد: علاوده آمریها فبگدای از اطلات‌های غلامی ,خر اظراف این آبراقه‌های میم کر اقبالوس هد آیجاد گرده آست.تا زمانی که چین ذارای یک مسیر امن انرژی که تحت نظارت این کشور نیست و توسط امریکا نظارت و کنترل می‌شود. همچنان چین در مقابل نیروی دریایی امریکا آسیب‌پذیر است. تایوان و سنگاپور متحدان نزدیک امریکا در جنوب شرقی آسیا هستند. سنگاپور و تایوان به‌شدت به واشنگتن نگاه نظامی دارند و مجهز به تجهیزات نظامی شده‌اند تا نظارت نظامی خود را بر این آبراهه‌های حیاتی» که تحت سناریوی جنگ بین امریکا و چین قرار دارده اعمال نمایند. هم سنگاپور هم تایوان» با ایجاد ائثتلاف با نیروی دریایی امریکا دارای برنامه‌های احتمالی جهت بستن ترافیک نفتی در رسیدن به چین هستند. اگرچه تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۳۵۵ تنگه مالاکا در درون سرزمین و قلمرو دریایی تحت حاکمیت مالزی قرار دارد فعالیت شدید نظامی سنگاپور با هدف نظارت و در صورت لزوم متوقف‌کردن جریان تردد تانکرهای نفتی در میان آب‌های مالاکا انجام می‌گیرد (ناظم‌رعایا و از چشم‌انداز کاخ سفید» تایوان جزو حوزه‌های کلیدی است. حفاظت از آ در برابر چین برای ثبات نظم منطقه‌ای اهمیتی حیاتی دارد. تقلای امریکا برای حضوری نیرومندتر در آسیا- پاسیفیک با استقبال تایوان روبه‌رو شده است. در حالی که چین سیاست انزوای تایوان را به‌ویژه در حوزه‌های سیاسی و امنیتی جست‌وجو می‌کند. تایپه! انگیزه‌هایی بیشتر برای گسترش پیوندهایش با ایالات متحده می‌یابد. بر این اساس» همکاری‌های اقتصادی و امنیتی تایوان و آمریکا افزایش یافته است. تداوم فروش تسلیحات و مساعدت به تایپه برای توسعه زیردریایی‌های هسته‌ای و قرارداد ۶,۴ میلیارد دلاری فروش سلاح از امریکا به تایوان بخشی از همکاری‌های دو طرف در رویارویی و مهار چین در آسیا- پاسیفیک قلمداد می‌شود (جانسیز و بهرامی مقدم» ۱۳۹۴: ۱۳۴-۱۳۳). استقرار سامانه سپر موشکی در تایوان و گفت‌وگوی تلفنی ۰ دقیقه‌ای ترامپ با این کشور در خصوص ائتلاف علیه پکن و تحریک مناطق جدایی‌طلب تبت و سین کیانگ در چین و ... در این راستا قابل ارزیابی است. این امر موج جدیدی از رقابت تسلیحاتی را در شرق آسیا به‌خصوص در عرصه فناوری موشکی به راه می‌اندازد که برای صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی خطرناک است. در واقع» باید گفت هدف اصلی امریکا از فروش تسلیحات به تایوان پرداختن به استراتژی موازنه نرم با چین و تضعیف و تحلیل‌بردن توانمندی نظامی و جایگاه و قدرت نسبی این کشور در تنگه تایوان است. یکی از مقامات امریکایی فروش تسلیحات به تایوان را این گونه توجیه می‌کند: «موازنه قوا در تنگه تایوان به نفع چین در حال تغییر می‌باشد و ایالات متحده می‌خواهد این تعادل و توازن را برگرداند» (احمدی و زارع ۱۰۱:۱۳۹۰). در این رابطه باید گفت مناسبات و همکاری‌های تسلیحاتی و نظامی میان امریکا و تایوان با اهدافی همچون رقابت و مقابله با نفوذ منطقه‌ای چین و تداوم موازنه و نظم موجود در چین و آسیای شرقی در حال تبدیل‌شدن به مراکز اقتصاد جهانی‌اند. هر روز به طور روزافزون همه راه‌ها به سرزمین اصلی چین ختم می‌شوند. به‌رغم پایان‌یافتن پیمان دفاعی رسمی دوجانبه بین امریکا و تایوان» امریکا و متحدانش به حمایت خود از تایوان به شیوه‌های مختلف ادامه می‌دهند. به این علت است که تایوان هنوز هم به‌عنوان بخشی از شبکه ائتلاف آمریکا در آسیا برای محاصره ارتش چین و مات کردن ی عمل مین‌کنده این راهبرد محاصره‌سازی در هیچ جایی آشکارتر از نقشی که اين کشور از طریق نیروی دریایی چین بازی می‌کند نیست (ناظم رعایا و هالیدی» ۲۰۱۲: ۱۴۳). اگرچه ترامپ در شعارهای انتخاباتی خود بر ارتباط"با تایواق و سیاست عدم"تبعیت از چین واحد تأکید داشت» او پس از تشکیل کابینه همانند دیگر روژسای جمهوری امریکا با شیوه عملگرایانه از سیاست چین واحد تبعیت کرد. این امر بیانگر درک جدید ترامپ از ساختار نطام بین‌الملل و معادلات قدرت منطقه‌ای و جهانی است. نقش وزارت امور خارجه در تعدیل سیاست خارجی ترامپ بسیار موّثر است. از دیدگاه تیلرسون» «اهداف روابط امریکا و چین نه ستیز و نه تقابل» بلکه همکاری برد- برد و رعایت ملاحظات متقابل است» (سوین» ۲۰۱۷ ۱۶). اگرچه ایالات متحده از ابتدا تاکنون در سطح استراتژیک سیاست چین واحد را پذیرفته و از آ حمایت کرده است از طریق حمایت‌های تاکتیکی تلاش داشته است که این موضوع را زنده نگه دارد تا در صورت لزوم در آینده بتواند از آن‌ها استفاده کند. به‌نظر می‌رسد رویکرد احتمالی ترامپ تغییری بنیادین از این رويه تاریخی ایالات متحده را تجربه نکند بلکه از آق به‌مثابه کارت بازی بسیار قوی برای پیشبرد سیاست‌های خود و تحصیل امتیازات به‌ویژه در حوزه تجارت استفاده کند. بنابراین» ترامپ نیز همچون گذشته می‌تواند از ۳۵۶ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ طریق حمایت‌های تاکتیکی هزینه‌های چین را بالا بیرد و مسئله جدایی‌طلبی را به چالشی داخلی بدل کند و در نتیجه از بنابراین» در شرایط کنونی به‌نظر نمی‌رسده» با توجه به حجم گسترده تبادلات اقتصادی میان دو طرف ایالات متحده به گونه‌ای پیش رود که باعث شکل‌گیری بحران در روابط دو کشور شود. در هر صورت» از نظر چین اصلی‌ترین علت حضور نظامی امریکا در روند معادلات نظامی- امنیتی آسیا و اقیانوس آرام مهارکردن چین بهعنوان یک بازیگر مهم در معادلات منطقه‌ای است. این دیدگاه چین بخشی از سیاست کلان پکن درباره نظم جدید بین‌المللی به‌شمار می‌رود؛ زیرا چین بر آن است که نظام بین‌المللی مطلوب همان نظام چندقطبی است که با نظام بین‌المللی مورد نظر امریکا نه‌تنها متفاوت, بلکه در تعارض است. نخبگان چینی بر آن‌اند که کنترل و مهارکردن چین در نظام امنیتی شرق آسیا بخشی از راهیرد کلان نظام تک‌قطبی دلخواه امریکاست. در همین ارتباط ژنرال‌های ارتش خلق چین نیز بر آن‌اند که امریکا با تلاش در جهت تغییر محیط امنیتی شرق آسیا درصدد جذب و هضم کره شمالی» جلوگیری از قدرت روسیه و تشکیل نظام امنیتی- منطقه‌ای با محوریت خود و با مشارکت ژاپن کره جنویی» تایلند, فیلیپین, و تایوان است. به طور قطع» چینی‌ها از روندی که از آن به شبیه‌سازی مدل امنیتی خلیج فارس در شرق آسیا تعبیر می‌شود نگران خواهند بود. رویکرد انتقادآمیز ترامپ به سیاست چین در قبال بحران موشکی کره شمالی در عرصه امنیتی» بحران موشکی کره شمالی مهم‌ترین مسئله در شرق آسیا برای ترامپ محسوب می‌شود. از زمانی که ترامپ قدرت را در ابتدای سال ۲۰۱۷ میلادی در امریکا به‌دست گرفته است شاهد راهبردی سرسختانه از سوی واشنگتن و پنتاگون در قبال کره شمالی هستیم؛ زیرا جهان‌بینی تزامپ به تأسی از استیو بنن" مشاور اسبق خود بر مبنای ساخت «اول امریکا»» «احیای دوباره امریکای بزرگ»» و «بازگشت به گذشته آرمانی» استواز شده که در شعارهای تبلیغاتی خود مظرح کرده است (بل و میلاتی, ۲۰۱۷ ۱۱). :نار یش ۷ ۳ که دولت‌ها در مقابل دولت‌هایی که منشا بیشترین تهدید هستند متحد می‌شوند. از این رو تاکنون ارتش‌های آمریکا ژاپن» و کره جنوبی رزمایش‌های دریایی مشترکی در اقیانوس آرام و آب‌های شبه‌جزیره کره و نیز رزمایش‌هایی هوایی بر فراز این شبه‌جزیره برگزار کرده‌اند. هدف از انجام‌دادن این رزمایش‌ها ارتقای بازدارندگی در برایر تهدیدات موشکی و هسته‌ای کره شمالی و همچنین تقویت بنيه دفاعی در برابر عملیات تهاجمی احتمالی این کشور علیه امریکا و متحدان آن؛دراشرق آسیا اعلام شده است. ترامپ در حالی از بودجه پیشنهادی خود برای سال ۲۰۱۸ رونمایی کرد که در آن تقاضای افزایش ۱۰درصد بودجه دفاعی امریکا با هدف بازسازی ارتش این کشور مطرح شده ات این ,افش ,فاریخی يدج دفاعی امریکا ناشی از توجه به نظامی‌گرایی به‌عنوان مولفه اصلی رویکرد واقع‌گرایی است (سلیمان‌زاده و همکاران, ۱۳:۱۳۹۷). ترامپ در مبارزات انتخاباتی‌اش وعده داده بود که بحران کره شمالی را با اعمال فشار بر چین حل خواهد کرد. او در یکی از توییت‌هایش نوشت: «کره شمالی به دنبال دردسر می‌گردد. اگر چین تصمیم به همکاری در این زمینه بگیرد؛ عالی است. اما اگر نخواهده ما بدون آن‌ها مشکل را حل می‌کنیم». اما با گذر زمان شرایط قدری تغییر کرد و ترامپ امیدواری خود برای همکاری چینی‌ها را از دست داد. وی چین را به خاطر آنچه مسئولیت‌ناپذیری برای مهار پیونگ‌پانگ خوانده مورد انتقاد قرار داده است. از دید ترامپ» چین آن‌چنان که باید با تحریم‌های بین‌المللی علیه کره شمالی همراهی نداشته است. ترامپ حتی بعد از انجام‌دادن آزمایش موشکی کر شمالی در روز تاریخی استقلال امریکا (۴ ژوئیه ۲۰۱۷) در توییتی نوشت: «از چین بسیار ناامید هستم. آن‌ها هیچ کاری برای ما در مورد کره شمالی انجام نمی‌دهند. فقط حرف تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۳۵۷ می‌زنند. دک اجازه تمی‌هيم. ان وقعیق اذاطه یاید. چین بفراحتی سی‌تواند این تلف راتحل کته (ترامبه ۲۶۱۷ ۱۳ دول آمریکا بر آن است که ذولت,چین: کبیقترین مرزهای زمینی :با کره اقمانی زا :دار سی‌تواتد عامل کنترل کننده پیونگ‌یانگ برای پایان بحران در منطقه باشد. چین همواره فشار خود بر کره شمالی را در ابعاد محدودی نگه داشته است و هرچند می‌تواند فشار بیشتری به پیونگ‌پانگ وارد کند از واردکردن فشار بیشتر به این کشور خودداری کرده است (سوین» ۲۰۱۷: ۶). تلاش ترامپ بر این است که با همکاری قدرت‌های بزرگ (مثل روسیه و چین) و نهادهای بین‌المللی (مثل شورای امنیت) بتواند این مسئله را به نتیجه برساند. ترامپ با تعقیب سیاست عملگرایانه و واقع گرایانه تلاش می‌کند از نفوذ چین برای حل بحران هسته‌ای کره شمالی بهره ببرد و بخشی از هرینه مهار کره شمالی را بر دوش چین بگذارد (کریمی‌فرد ۱۳۹۷: ۱۰). با وجود بدبینی ترامپ به چین» واقعیت این است که از سال ۲۰۱۶ پکن همراه و هم‌راستا با دیگر کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل فشارهای خود بر کره شمالی را تشدید کرده است. حتی در ژانويه سال ۶ به علت افزایش فعالیت‌های هسته‌ای پیونگ‌یانگ» روابط دو کشور تیره شد و در ادامه واردات زغال سنگ و سنگ‌آهن از کره شمالی و صادرات نفت به این کشور در سال ۲۰۱۷ متوقف شد (ساوت چاینا مورنینگ پست» ۲۰۱۷: ٩). درحقیقت» چین» ضمن ناخشنودبودن از آزمایش‌های موشکی کره شمالی» حضور نظامی امریکا در منطقه و استقرار موشک‌های تاد این کشور در کره جنوبی را نیز نمی‌تواند تحمل کند و درصدد به چالش کشاندن سیاست‌ها و اقدامات واشنگتن در منطقه برآمده است و از این طریق موازنه قدرت و نظم منطقه‌ای را در راستای اهداف و منافع پکن و آینده تقابل ایالات متحده امریکا و چین ذر نظام منطقه و بین‌الملل با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال ۱۹۹۱ ایالات متحده امریکا مطرح کرد قرن آینده «قرن امریکایی» خواهد بود و امریکا تنها ابرقدرت جهان خواهد شد. هم‌زمان, نظریه‌پردازان امریکایی مانند ساموئل هانتینگتون نیز با طرح نظريه «جنگ تمدن‌ها» مطرح کردند که تمدن غالب در این جنگ تمدن لیبرال- دموکراسی به رهبری امریکا خواهد بود. فوکویاما نیز با طرح نظريه «پایان تاریخ» مطرح کرد آخرین ایدئولوژی و تمدنی که بر جهان غالب می‌شود ایدئولوژی لیبرال- دموکراسی به رهبری امریکاست. روند تحولات جهانی» یعنی فروپاشی نظم دوقطبی و طرح تظریه‌های اشار‌شده, ظاهرا همه چیز را به نفع تک‌قطبی غالب امریکایی جلو می‌برد. غافل از آنکه. قدرت: توظهور آسیایی: یی جمهوری خلق چین پس از انقلایا 0۳۹( به رظیری) ما تشه‌دونگ با آرمان‌ها و اهداق چین کموئیست طی دو دهه تلاش از طریق تعارض با غرب درصدد بود تا چین را به قدرت اول جهان تبدیل کند. بعد از دو دهه تلاش» رهبران کمونیست چین به این نقطه رسیدند که از طریق تقابل و صدور فیزیکی انقلاب با حمایت از جنبش‌های چریکی ضدامپریالیسم در جهان نمی‌توان به‌راحتی و سرعت به این هدف رسید. زیرا این مسیر هزینه‌های زیادی برای توسعه چین به بار آورده و از جهت دیگر تحریم‌ها و محاصره اقتصادی غرب علیه این کشور بحرکنه توس آی را کند کرد و نمی گذاره به سرمتزل عقسره تال آید. برهمیی آساس بوذ که مذاگرانت شدای دیپلماسی پینگ‌پنگ شروع شد و چین مسیر تعامل و همزیستی با غرب را شروع کرد و باعث جذب سرمایه و تکنولوژی غربی شد. یعنی در عمل پس از این مذاکرات» مشکل اساسی جذب سرمایه و تکنولوژی غرب برای اهداف توسعه چین حل شد. از دهه ۱۹۷۰ میلادی» به دنبال سیاست تنش‌زدایی» به‌تدریج رشد اقتصادی چین افزایش یافت؛ به گونه‌ای که در دهه‌های اخیر این رشد به حدود ۸درصد رسید؛ رشدی که رقبای مدعی چین مثل ایالات متحده امریکا در این رقابت ۳۵۸ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ در حد یک‌چهارم یعنی ۲درصد تعقیب می‌کردند. شکاف معنادار رشد چین با رقیب بزرگ غربی آن یعنی امریکا و تسخیر گسترده بازارهای مصرف جهان حتی بازارهای غربی با کالا و خدمات ارزان چین تهدید جدی برای قدرت هزمون‌شدن امریکا قلمداد شد؛ به گونه‌ای که بار درگیری امریکا در جنگ‌های منطقه‌ای هزینه‌بر مثل افغانستان و عراق مرتب توان مالی- اقتصادی امریکا را کاهش داد و در مقابل رشد لجام‌گسيخنته اقتصادی چین با عدم درگیری این کشور در جنگ‌های نظامی فاصله زیادی بین اقتصاد رو به رشد چین و امریکا را بیش از پیش افزایش داد؛ به گونه‌ای که در دهد اخیر رشد اقتصادی چین به گونه‌ای افزایش پیدا کرد که اگر امریکا در اين رقابت حرکت جدی از خود نشان نمی‌داده برای هميشه گوی سبقت را چین می‌ربود و قدرت اول اقتصادی- نظامی به نام چین ثبت می‌شد. بنابراین» با توجه به این رقابت و مسائل دو کشور روسای جمهور اخیر امریکا به‌ویژه ترامپ» مهم‌ترین هدف سیاست خارجی خود را مهار چین قرار داده‌اند. مسائلی مانند حضور در قالب ناتو در افغانستان» جنگ‌ها و تنش‌ها در خاورمیانه» پیمان‌های دفاعی بین امریکا و متحدان آن در آسیا- پاسیفیک» خروج یک‌جانبه از پیمان‌های تجاری- نظامی و ... بین‌المللی؛ تحریم و مهار روسیه, کره شمالی و ایران و .. به‌عنوان قدرت‌های هم‌پیمان يا متمایل یه چین و همگی در همین راستا تحلیل‌شدنی است. مهم‌ترین حرکت امریکا حضور گسترده نظامی- اقتصادی در آسیا و عقد پیمان‌های نظامی- امنیتی و اقتصادی با شرکای خود مانند استرالیا ژاین» کره جنوبی» و اخیرا هند همگی برای مهار چین و ایجاد موازنه وحشت برای کنترل چین است؛ تا جلوی رشدفیلی و قظاول شین چین رل که پیش‌بینی‌ها سال ۲۰۵۰ میلادی را زمان عبور آين کشور از قدرت دوم و تبدیل شدن قد 9" "هللا میگ کرده‌انن. بگیرد. بر طبق تظريه والنت: کشورها به دنبال توازن‌دادن به هر قدرتی نیستند بلکه آن‌ها در پی توازن‌دادن در مقابل کشوری هستند که افزایش قدرت آن تهدید محسوب می‌شود. بدین ترتیب» می‌توان گفت یکی از اهداف اساسی سیاست‌های واشنگتن» به‌خصوص در دور ترامپ» تهدید جلوه‌دادن چین و جلوگیری از تسلط این کشور بر مقطقه اآسیا- پاسیفیک است. به بیان دیگر باید گفت منطقه آسیا- پاسفیک در حال حاضر بیش از مناطق دیگر مس ظهور قدرت هومون است و در صورتی که امریکایی‌ها به مدیریت معادلات و نظم این منطقه ورود ننمایند گزیز چین "از نظم و الگوی سنتی مستقر و امریکامخور بسیار قریب‌الوقوع می‌نماید. شاید به همین دلیل باشد که متفکران واقع‌گرا به‌خصوص مرشایمر و والت به مقامات واشنگتن توصیه می‌کنند که حضور و نفوذ بیشتری در منطقه شرق آسیا برای مهار چین داشته باشد تا از شکل‌گیری معادلات و نظم منطقه‌ای مخالف سیاست‌ها و منافع منطقه‌ای واشنگتن و هم‌پیمانان آن در شرق آسیا ممانعت ورزد. از ان .رو همه قلاش‌های دولت ترامپ :درس انلیا - شک خاوزمانه باروپا و امریکای لائین:دستیابی بان هدق است که قدرت چین مهار شود و امریکا به‌عنوان قدرت اوّل در جهان باقی بماند. اینکه سیاست‌های جهانی و منطقه‌ای امریکا این کشور را در این هدف موفق می‌کند يا با شکست روبه‌رو می‌کند را باید با گام‌های فعلی دولت امریکا تعقیب کرد و نقظر سرکاهای چین برای قابلبا آییبسنامت‌ها تست تاج قبایی نود را آشکان کند, وی رون اتحولانق رقابت این دو کشور در چند دهه گذشته این موضوع را نشان می‌دهد که امریکا با رشد پایین اقتصادی» هزینه‌های سرسام‌آور نظامی؛ کسری بودجه بدهی‌های خارجی» تعطیلی و ورشکستگی شرکت‌های امریکایی؛ شکست‌های نظامی؛ تنزل اعتبار و پرستیژ این کشور حتی بین متحدان خود و ... مرتب قدرت و جایگاه این کشور را تنزل داده و برعکس قدرت و جایگاه چین را ارتقا بخشیده است. اگر این روندها تداوم یابد- که ظاهرا تداوم هم خواهد یافت- و حادئه غیرمترقبه‌ای بین دو قدرت (مثل جنگ و ...) رخ ندهد. همه آمار و ارقام» روندها و تحولات تاکنون بیانگر این واقعیت است که در این رقابت و موازنه تهدید امریکا علیه چین در منطقه و نظام بین‌الملل امریکا بازنده و چین پیروز این میدان تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۳۵۹ آنچه در این پژوهش به‌عنوان مبنایی جهت تجزیه و تحلیل الگوی رفتاری امریکا و چین در شرق آسیا و رقابت این دو کشور و تأثیر آن بر معادلات و نظم منطقه‌ای قرار گرفت؛ دستگاه نظری موازنه تهدید است که به‌سبب بهره‌مندی از مبانی و مفروضات مناسب از توانایی قابل توجهی جهت تبیین فرایند رقابت اين دو قدرت در شرق آسیا و تأثیر آن بر معادلات قدرت منطقه‌ای برخوردار است. روابط چین» به‌عنوان یک ابرقدرت در حال ظهور با ظرفیت‌ها و استعدادهای فراوان» و ایالات متحده» به‌عنوان مدعی رهبری جهان» دچار فراز و نشیب‌های فراوانی بوده است. واقعیت این است که چین در سه دهد گذشته روند رشد اقتصادی را با اصلاحات سیاسی آغاز کرده و در این زمینه به موفقیت‌های چشم‌گیری نائل شده است. چین برای افزایش قدرت و بودجه نظامی با واکنش‌های فراوان قدرت‌های بزرگ و نیز همسایگان آسیایی مواجه شده است. در این میان» ایالات متحده» تنها ابرقدرت باقی‌مانده از عصر جنگ سرد به دلیل منافع گسترده خود در سراسر جهان و به‌خصوص آسیا بیش از دیگر بازیگران بین‌المللی از افزایش قدرت چین در عرصه‌های اقتصادی و بیش از آن عرصه نظامی نگران است. هرچند چین در سال‌های گذشته با رشد فزاينده اقتصادی تشویش خاطر امریکا را برانگیخته بود با تمایل رهبران این کشور برای نوسازی و ارتقای توان نیروی نظامی» این نگرانی‌ها با شدت بیشتری نمایان شده است. به همین دلیل است که برخی اندیشمندان برجسته روابط بین‌الملل در ایالات متحده» پیشنهاد کرده‌اند که این کشور با ایجاد مانع روند رشد اقتصادی و نظامی چین را کند سازد و با اتخاذ سیاست‌ها و راهبردهای گوناگونی برای کنترل و کاهش قدرت چین اقدام کند. از دیدگاه والت» موازنه تهدید نوعی از موازنه است که بر اساس آن ائتلاف‌ها جهت موازنه در قبال تهدیدات شکل می‌گیرند نه قدرت. بدین ترتیب» ایالات متحده نیروها و تجهیزات نظامی خود را در سال‌های اخیر در حوزه اقیانوس آرام تقویت کرده است تابه این ترتیب خود را برای مقابله با تهدیدهای ناشی از توسعه و تقویت نظامی چین آماده کند. این کشور نیز در راستای مهار روند رو به رشد قدرت‌یابی چین در منطقه آسیا- پاسیفیک در تلاش است با راهبرد برقراری روابط گسترده نظامی و امنیتی با کشورهای پیرامونی چین از یک سو آن‌ها را به خود متعهد کند و از سوی دیگر از ایجاد اتحاد و انعقاد پیمان‌های امنیتی این کشورها با چین جلوگیری کند و با نفوذ در کشورهای همسايه چین جایگاه راهبردی این کشور را در آسیا- پاسیفیک تنزل بخشد. در این راستا امریکا تلاش می‌کند با برقراری روابط گستردهه نظامی و امنیتی و افزایش حضور و انجام‌دادن تحرکات نظامی در آسیا و انعقاد قراردادهای نظامی با ژاپن» هند کره جنوبی» سنگاپور» و تایوان به‌عنوان رقبای چین و پیمان‌های سیاسی و نظامی با استرالیا و اندونزی» به‌عنوان قدرت‌های متوسط در منطقه» آیش کشور را در انزوا قرار دهد. در این میان؛ حتی آمریکا در راستای محدودسازی چین» عادی‌سازی روابط با دشمن دیرین خود یعنی ویتنام را در اولویت قرار می‌دهد. همچنین» فروش سلاح‌های استراتژیک مانند هواپیماهای بمب‌افکن پیشرفته و انواع موشک‌ها به تایوان» برگزاری مانورهای نظامی حساسیت‌برانگیز مستمر با متحدان خود در دریای چین» ارسال زیردریایی‌های اتمی و هواپیماهای تجسسی به آب‌های مورد مناقشه چین.؛ امضای قرادادهای اقتصادی- نظامی با هند به‌عنوان رقیب ديرينه چین. راه‌اندازی خنگ اقتصادی و افزایش تعرفه‌های تجاری ترامپ علیه این کشور ایجاد و حمایت از اعتراضات خیابانی در هنک‌کنگ علیه دخالت‌های قضایی چین در این جزیره» طرح محکومیت و فشار رسانه‌ای مستمر علیه نقض حقوق بشر و دموکراسی در چین» حمایت مستمر امریکا از اعتراضات و شورش‌های اقلیت‌های مذهبی مسلمان (اویفور) و بودایی (استقلال‌طلبان تبت) و .. مجموعه اقدامات تهدیدآمیزی است که ایالات متحده برای موازنه و مهار قدرت فزاینده چین در شرق آسیا در چند دهه اخیر انجام داده یا تشدید کرده است. از مسائل دیگری که سیاست‌های واشنگتن را در شرق آسیا با چالش روبه‌رو کرده است مسئله بحران موشکی کره شمالی است که دولت امریکا درصدد است این بحران را با اعمال فشار بر چین و با ۳۶۰ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ همکاری روسیه به نتیجه برساند. در این راستا مقامات واشنگتن کشور چین را عامل مهار و کنترل پیونگ‌یانگ برای پایان‌دادن به بحران موشکی در منطقه شرق آسیا قلمداد می‌کنند و در این راستا در تلاش برای اعمال فشار بر پکن برآمده‌اند. نتيحه نهایی مجموعه اقدامات موازنه‌ای و تهدیدآمیز آمریکا علیه چین تاکنون باعث کاهش رشد اقتصادی چین از حدود ٩درصد به ۶درصد و افزایش رشد اقتصادی امریکا از حدود ۴درصد به عدرصد شده است که می‌توان به این نتیجه رسید که اقدامات امریکا تا حدوی باعث مهار رشد لجامگسیخته اقتصادی- نظامی چین شده است. تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۲۶۱ احمدی» علی و زارع» محمده ۰۱۳۹۰ تحلیلی بر روابط امریکا و چین در پرتو تئوری توازن قوا, فصل‌نامه رهنامه سیاست‌گذاری» س ۲ ش ۴ امام‌جمعه‌زاده» سیدجواد و میرکوششی,» امیرهوشنگ» ۰۱۳۹۲ آینده روابط امریکا و چین: همکاری؛ رقابت» فصل‌نامه پژوهش‌های روابط بصیری» محمدعلی و موسوی, سید حسام‌الاین و رعیتی‌نزاده محمدعلی» ۰۱۳۹۱ خیزش نظامی چین و چالش‌های پیش روی هزمونی امریکا؛ فصل‌نامه تحقیقات سیاسی و بین‌الطلی؛ دوره ۴ ش ۰۱۱ صص ۲۱۸-۱۸۹ بمرامی :مق سجاد: ۱۳۵۳یپاشخ افریکا به رقذ,چین::استراتژی بازیانی قوازی»قصل ناه جات ساسی بیرانمانی: خورقاعاش از تقی‌زاده‌انصاری» محمد ۰۱۳۹۴ پیامدهای رشد اقتصادی و نظامی چین بر اتحاد دوجانبهه امریکا- ژاپن» فصل‌نامه پژوهش‌های روابط تقی‌زاده انصاری» محمد ۱۳۹۵ چالش ظهور چین و هزمونی امریکا در پرتو توافق تجارت آزاد فراپاسیفیک» فصل‌نامه پژوهشنامه بازرگانی, جانسیز احمد و بهرامی مقدم» سجاد ۱۳۹۴ امریکا و ظهور جهانی چین» فصل‌نامه روابط خارجی, س ۷ ش ۳ صص ۱۴۶-۱۱۳ جوزانی کهن» شایان و جوزانی کهن» شاهین» ۱۳۹۶ جایگاه امریکا و چین در ترتیبات امنیتی منطقه آسیای شرقی (۲۰۱۷-۲۰۰۹) ماهنامد چگنی‌زاده» غلامعلی» ۱۳۹۲ موازنه قوا و روابط زاهبردی چین با ایالات متحده امریکا فصضل‌نامه رویط خارجی» س ۵ ش ۴ صص ۲۶۳-۲۲۷ ۰ حسن‌خانی» محمد و مسرور» محمد. ۰۱۳۹۶ ظهور چین: چالش‌های ایالات متحده امریکا در مواجهه با قدرت روزافزون چین در روابط خضری» روّیا ۱۳۹۰ استراتژی امریکا و چین در منطقه آسیا- پاسیفیک: همکاری و تعارض»؛#فصل‌نامه سیاست خارجی» س ۰۲۵ ش ۳ دهقانی فیروزآبادی» سید جلال و امیری‌رز فاطمه ۱۳۸۸ بررسی روابط ایالات متحده و چین در منطقه آسیا- پاسیفیک پس از یازده سپتامبر (۲۰۰۸-۲۰۰۱)» دو فصل‌نامه پژوهش سیاست س یازدهم» ش ۲۷ صص ۰۱۳۲-۹۹ رضایی» مسعود و فرح‌زاده, ماریا ۰۱۳۹۶ معضل عدم قطعیت در تحلیل بحران کره شمالی و امریکا فصل‌نامه سیاست خارجی» دور ۳۱ سلیمان‌پور» هادی» ۱۳۹۳ امریکا و چین و چشم‌انداز نظام بین‌الملل فصل‌نامه پژوهشنامه علوم سیاسی» س 4٩» ش ۰۳ صص ۰۱۴۳-۱۱۱ سلیمان‌زاده» سعید امیدی» علی و براتی» سحر ۱۳۹۷ راهبرد سیاست خارجی ترامپ: هیبرید نوانزواگرایی- واقع گرایی» فصل‌نامه مطالعات شادمانی» مهدیه؛ یزدانی» عنایت‌الله و بصیری» محمدعلی, ۰۱۳۹۷ راهبرد اتحاد پیرامونی رژیم صهیونیستی و موازنه تهدید با ایران (بررسی تأثیر انقلاب اسلامی بر تغییر راهبرد اتحاد پیرامونی» فصل‌نامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی» س ۸ ش ۲۷ صص ۰۱۵۰-۱۲۷ طباطبایی» سید محمد و قیاسی» امیر» ۱۳۹۲ راهبرد سیاسی و امنیتی ایالات متحده امریکا در قبال چین (۲۰۱۲-۲۰۰۸) بر اساس تئوری موازنه قوا مطالعات سیاسی- اجنماعی جهان» دوره ۳ ش ۰۲ صص ۳۰۲-۲۶۹ عراقچی» عباس و سبحانی» مهدی» ۱۳۹۱ تقابل سرد در آسیا: پیامد رویکرد نظامی جدید امریکا در آسیا- پاسیفیک» فصل‌نامه روابط ار پژوهش‌های جغرافیای انسانی» دوره ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ ۹ قهرمانی» محمدجواد ۱۳۹۶ ژئواستراتژی امریکا در آسیا- پاسیفیک؛ تداوم يا تغییر؟؛ فصل‌نامه نوپلیتیک» س ۱۳ ش ۳ صص ۰۱۷۵-۱۳۹ ۰ کریمی‌فرد» حسین» ۰۱۳۹۷ سیاست خارجی ترامپ و واقعیت‌های نظام بین‌الملل» فصل‌نامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی» دوره ۱ گی‌یونه امیلی» ۰۱۳۸۶ توافق‌نامه استراتژیک بین توکیو و واشنگتن برای مقابله با چین» ماهنامه سیاست غررب» س ۴ ش ۴۵ ۲ مسرور محمد و خانی» محمدحسین, ۱۳۹۷ بازآرایی ژئوپلیتیکی در دریای جنوبی چین» فصل‌نامه زئوپلینیک» س ۱۴ ش ۲ صص ۰۱۹۶-۱۶۸ ۳ نیاکویی» سید امیر و قیاسی امیر» ۰۱۳۹۲ قدرت‌یابی چین و راهبرد ایالات متحده امریکا: نگاهی ابزاری به شورای امنیت» فصل‌نامه سیاست 6 و اهنآ ۳۵ حز کصمناهام۸ حصنط5-6ت] 4و کزوواس۸ ص۸ ,2012 ,3/05۵0 بعجق7 وصه نلن۸ منوحهصط۸ .24 83-4 ,4 .3170 ,قع ۷ 560000 ,و1000 و‌ناوط۵ ۲٩ 00۳۵۲ مو60ط 1 7 ع) ۵۶ 00560666 156 نعزع۸ صز داماد گص00 6010 ,2013 3/650 منصقططامک فص ععطاط۸ ,نطملد م۸ .25 35-7 .080 4 .370 ,ت63 ۳۵۳۲۵ رک 161000 ۲۳۵۲۵91٩ 00۳۵۲ منکن 2-دزع۸ ما هو صص۸ 0 300 کت ۰ ,2 370۰ ,95 0005.70 ۳۵۳۵۱9 بطع10 کاع6 ما۸ عناوم 310۳ کتص‌مهل ,2016 بامقطن/3 مصتاع۸ .26 6 3۵۹۵۲۲ ۳۵۲ ,506 عالطا عطا 1۳۵۵ ۷0۳ عط1 ,1986 مصقق< مقلصقطع فصه 36۳6 ,کعز27.32080 ۳ 5021680 ۸ :۳0 کمصنطع ما ععدممعم8 م۸ 6ط1 ,2014 مفهززدک مصعلمهطع0/< نصح‌حطد85 .28 93-۰ .88 ,20 .310 و6 ۷۵۰ بع9607ع 110۲۵0۵ 0۵ امعناو 2 ]0 با معا م0 مععصقلدط عصن ماک 4 ب,منل۸ ۵0 3/0۳5۳ موهزع< هط فصه ونو0ومصهه۲ 0عنرعک مفهعتا3/0 مصه نن۸ فمصصقط3/0 معط .29 40 20110001 ]٩ 0۵۲۸۵۲ ,1168605۲ صفمص۸ عصن ۲ دمودمانمطاع عطا فصه ععنط هن کمصنطح 2707 5100 صق0 ۵ط۷۷ +1306 056 عطا دا 1۳00 10ه02 ۷۷5۵ ,2017 ,م3860 ,تصقلن38 قصه عحماحه/3 ,856011 .30 6۵ 03-0۳ 0010-00-61 / 2017/02/231 اعد ۱/0 نصااط م21 ۳6 ,۳۵۳۵۷۳6 م۲0۳6 ۳۵۳۵۵ مصنلهم م۳۵ صععتمص۸ که خطعنا 1 10 دا ۳۹۲ معوس۸* دمص ,2016 م31 800 .31 -1-19-116 3-135 2/0536 2016/11/2 /صم ناو مدع ۳۵ //نعصکط نج عاطماند اه 22 310۷606۴ نز[ ۲ 0 065۷۲ 206166 ۵ط1 نصمامص ص1۳ نمی 6ط1 ,2013 ,66086 مط1]250 0ص وصقطظ ,ص82۵ .32 ۰ .3 .310 و57 70۵ 00716۲ 50165 ,7716۲۵0۵ ,۵13005 1016۳30605۵ 3006 ۶و ما2 ۳۵ 0 51۵16916 100ک۸ وروع51۳۹ 36۳0109 کت ۲1۳۵ ام 1 و170 ,2014 ,اع ۷ مقطلقط0 .33 1 .(37۳689 ۳61۵80) کععواقس۸ 6 کعنلنا5 10616656 1۵۳ عانهناگه1 بررواسشعگ ممزه۸ 0۵ 20۶ کنا 40 عطا از کصدونهام۴ عزععاد 5 فص 206۳ ۶و معصعلهط کمصنطاع ,2014 بننظ صحامطی مطع0همنصععطا) 34 .227-23 .08 4 .370 بقل طاگذ۳ ,۵1005 ۳۵۳۵9 00۳۵۲ مکعاها5 6 2۵5 3/0۳۳8 حمصنطع نامگ ,310606۳ صز 0۵۳6۵ 310۳5 ما کااو موم آزه که کادوصحه الم دمماد حصنط)" .35 - 10010307 /قصنحل / 0/05 50 60://۷۷/۷۷ 3 :81 211 2017 330 ,3 0۳00015-0۳11 - 0۳5-011 1-0 ج-عم ماک -هصنط /2 212571 /ع ناج /ع 0 1عل0 1 8081316۶ و8 170۷ :16 7۳۳۵۶ 0۳۵۶120 ,2017 و13 ,001695 .36 380.14 ,80068 #اعزبطتقا0 نعوفناگ .60 131 ,۸ و ۳۵۲-۳ ع۵ 0۵ کا م۳۵ 800۵۲ 37 ۵ 3۳۳۵۲ نعزهش ۵ 201 عزععاه50 کنصناه و۸ حصهط0 عط1 ,2013 مهس ماعصعط ماع 38.106 6 ٩ ,70۳۳۵ 10۳6۵ 7۳6 ,ققصنطا) اطع صه که اصعصصنداکد۲0 عزععاد 5 که ما سوام تأثیر رقابت منطقه‌ای امریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا ۲۳ 5 08لط ۲75-0 عصناهع 137250 ,2010 مطعص۳۵۱۵ متقط تحنصم۸ فص املد7 ف۵عووعک متفه هوزج نصقطعطع10 .39 .370 ,11 ۷7۵1 ,تلع 07ع8ع7 ۲20٩ 00۳۵۲ ,(2001-2001) ,9/11 «عاگ۸ صمنوعط ند ۳-دزع۸ عطا صز 40 6 ص 30۵2 ++علجه لماع عنطمصعع 15-0 ۵ صز کعزععادجی معمصنط) ,2006 ,ق۴۵۶6 ,40۰3۳0۵0 ۵۳8٩ 8100 صنطکه ۷ 40صه وا 1 دع۵ 6 اصعص و۸ عزععاد 5 156 ,2007 مولنهصط موعط۵۵ لا چقی بن4 ۳۳.16 ,45 .310 و62 1۵۳ بک0از\|80 ۷/۵5/6۲ ۳٩ 0۵۳۵۲ مقصنطاح ,6 0۳ 0۳07 نعقنج7-وزع۸ صز برععاد همع معخوصص۸ ,2017 م72۵0 فمفصصحط3/0 مخصفصح‌حطهطای .42 139-۰ .080 ,3 .370 وتقع لا 13طععنط1 معا م0 امعمنامرمعی6 ع[8ع00-521ع لصه لمعزعمامصط) 1۵۳ علعون۳ی ه کز از ,۷۵ 206 ه امد دز عنط7 ,2019 ,لعنصهه10 ,۳5 .43 م6 ۵۶ که‌عد10[م ۲۳ تفصنط) ۶و ععنط 6ط1 ,2017 ,305۵0 ساهتکق/3 هه فمفصصحطا30 منصقطگ صمککق3 بش4 ,16۳۵۵۵ ,3۵130050 [2ط 131020 صز 206۳ عصنکد هآ کمصنطع کم م۲۵ عطا صز کعاهاک معانصتا 159-3 .۳8 م3۵۳8 ا0اع1۷ 310۰ با ۷۵۰ 00167 ع0ع8ع 610005 ۲75-05۵ ۵۶ ۳۵ 6ط1 ,2013 ,حنص۸ منطکه‌طادم «ن36 وصحداع730 وصه 730 #عووعک مطع0هتعصد7 صقصئت .45 ۰ و9 .310 ,3 ۷۵1 ونزا 00716۲ 5620۳3 ۶1000۹ ,710۳۵۵0۵ مط انا 00006200-۲ تکصمه1م۸ بقصنطح ۶و ععنظ لدطاما6 عط فصه ععومص۸ ,2015 مفهززدک مصعلهداعمصنصححطهظ فصه فحصطم۸ معزقصه7 .46 113-16 .88 ,3 .370 ,63 لا 5076010 3610005 و۳0۳۵ ۳٩ واجه مسن0 عطا صز صمناژو20 کعمهصنطع مصه کمعص۸ ,2017 مصععطقطک مصقاعنصم302 هه صقوقطک مصقطامگ خصه702 .47 4 .310 ,2 ۷۵1۰ ,27011075 11 1696076/0 ,(2017 -2009) ,368108 صعزع۸ 8۵51 عط) ۶و کامعصععمدس۸ کاسهع5 ,6 1316۳2000۵1 عطا ۶و کعنانلدم3 عطغ قصه ی‌ناه2 «ع۳۵۳۵۵ 5 م1۳ ,2018 مصنعک 1 ملد نامگ .48 1-۰ .8080 ,26 :310 و8 ]۷۵ وا 007167 ن‌ناوط عناطس 1 کع فشک واه 5 2۰1 ۳۵۲۵9۲ ماعناگط۲0 فص 60006۵0 نعقن و 2-دنع۸ عطا ص رعواد5 عصنط)-کت] م2013 م8۵۲۵ مق .49 روع5۳۵1 .۲7.5 :0ه1۳ ۲۳۵ ۸۰۵۲۳9 ,2018 .۳ صطمل ,1۳0۳۵ فصه 0200 منقا نس وققایا10 :سل ,10۷6136 .50 ۳۲ 2010 ۵4 روع 5۳0 یکت :3۵۵0106 1۳۵ 300 عمط -منه۸ ۳۵ ۵ وصنع م6 ۲م وناو2 اجه 380.1 و۸ عطا ۶و ا 106026 ,6001066 ۵ 4 موعظ نو ما۸ ۵ ۵ وصعصسم0 عطا صز 102۳۳866۲ نامع ,2018 مصنعک170 ففصصحط3/0 منصقطکز فوصه. ص360 ,او 0ک3/3 .51 168-7 .080 ,2 .310 ,638 3۳016600 ور 00716۲ 660011060 مقع5 قصنطا6 طانام5 -۷9 نامهم 206 5ت] +عاصعنع عط) و 26 15۵ ,2019 مقنفنها0 ,مالک فص حعانصص۸ -ص اک ,6ص0 3/01 .52 ماعصاطاه0 ع ۸ فدمع5 عطا +علوصن ماه عص 1۳ هگ +صمصه7 همعط ,2015 منطکم۲۳ منطعتصععاه1< .53 ,83۳655 اقا ,2۸70 ]٩ 61060112000 7۳6 ,2012 ول فنط06 عفانم فصه عحسع13 0وط/3 موچه ص326 .54 10010۲ ۸ :5021687 کت 0صه 500۵۳6۵۳ کقصنطا0 ,2013 ,حنصم مذکه‌ونطی قوصه جنص۸ 56760 مننامغاهز1< .55 63-7 .88 ,3 .310 ,2 ۷7۵1۰ 201068 [0ط010 ۳ 00۳۵۲ ,هام۲ باسه‌ه5 ۵ط۲ 770100 7۳6 ,11694 کتا-هنو100 صز ععقط2 270 ۸ نقنوص1 ۵ دعمی صمععللن1 ,2017 ۷.۰ حاو ت11 ات2 .56 /65ا- 5اه 26-1 0 0و0و6 مع 2017/10/010 /صم هدما معط //+عصااط ,23 +ع م00 :6 ناه ماطهاند ۸ وناز دک م1 +عکد جصمصمعه ندداماع عطا ۶و ۳۵ ,2016 مطناهط مزه‌قهاز 57.۳ - 05 31-660301-36 عم 6-0۶ 1/5 2016/13/1 /منصعوه /ص اک مها ملد زع لا ۷۷۷7 // ۳۴ پژوهش‌های جغرافیای انسانی دورد ۵۳» شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ 370۳ عط)] ۶و کزوواس۸ عطا صز 2۳0160 واهنماجعهتا عط1 ,2018 مق0ع/3 ,له مطد۳ ۳ فص #مک3/1 منعقیعط .58 101-0 .080 ,4 .310 .۷۵٩ )زانط 1 ,007۳1۵۲ ن‌نا0ط و۳۵۳۵ مکنقز کت وصه 1۳0۳6۵۵ 3۶ قصنط6 طاناه‌5 عطا صز [06 م6 ۵۶ ,00006۳26 ملنقاستا0 ,2017 مب 7265 لاس۸ فصه عمط ,کم .59 4۰ -153 .88 ,0۳689 0011696 ۷۷۵۲ و۸ کت 180۵ کع نفک واه 5 8 20 200 00006۳205 10616086 کتا-صد‌مد7 1۵۶ کمصناعوندی 310 مط1 ,2016 ,صغلنطم109 ,عغاهاد5 .60 27-8۰ .880 م1 .370 ,8 ۷۵ ونن‌زا۵ط بک کعنا20 مواعهم معامط بچاسنهع5 عععصدمه 7 ع6 ان ,کع زد 067ه کاز 666 6200 وم ا0ا0 20 ۳۶ ما خطهن دز کت 154۵ ,2018 ,ما3 مک ,ععلقط5 .61 /5 0673110-3066 ۲00-/0- 2018/11/3 /عز و همه /کع 010 /ع ۳ ککنا 09://۷ط ناه اااندتاآ 1٩ رععاد50 6ط1 ,2018 بننظ 3/05۵۵ منعه8 فوصت طاعلاما۵ ۳۵ منصعوعد ۷ بطعنوط/3 منصفصل 50 .62 6 ۵۶ 1۳0۵0 عطا عصنمعناده) صو ۳ طازم خقم0ط 1 ۶و معصعلدط عطا فصه عصفوعط اعنطمن7 عطا 0ص0نه (ع۳ ,36۷۵100 151006 ۲٩ 0۵۳۵۲ ,نیع 5۳ کخصتا عطا که معصعط) عطا ۵۳ ۵00۳ عنصهاد1 ,6 1310۳200021 عطا ۵۶ 2050006 عطا هه حصنط6 هه ععخومصم۸ ,2014 من13۵0 ,ختاهمحقصنهامک .63 .3 -۳8.111 ,3 .310 وتق6 7 3100 50066 ۳۲200٩ ام سول هس00 ۸ :5021680۷ بزاه7 صع[3۳0۵۳۵ 1۳05 ,2018 متقطهک منا‌حقطظ مصه نل۸ منون09 بوععدک ,اعد مصمصنعامگ 64 2-8۰ .۳80 ,26 .310 ,8 ۷۵1۰ 00716۲ ناک و506 و‌ناوط عناطس مصکنلفه3160-8 ۲۲۳۵ 40 ملوعزا۳0 هزعش ماه عنصنصلو۸ ص71 عطا ۵۵۵ ۷1۵۳۹ ععمصنط) ,2017 .10 اعقط/2 بعصن5۳۵ .65 5 ۹:165/0013/ ۵0۷۵۲۵۲۵ ۷۷۷// +عصااطانه علطاملنو ۸ ب20.1-14 ,53 .30 ,0ان100 جنط 1000 ۳ 502168 اسهع5 لمصد آمعنناه2 کت ,2014 بنصم۸ مذکه‌ونط6 فصه. 2/05۵0 فعووعک من‌طاهاد 66۰13 7ع00۳1) 500165 500201 0۵ ,2۵16۵ 306۰۷۵۲1۵ که ووقط] معصقادط 5 82560 (2008-2012 مفصنطح 63 3/00 وصه عنس9مط۳0 منک و دعصعنوعکد00) عط1 ,2016 305۵۵0 مضعص۸ حاعلهمنطاعه1 67۰ ۰ ,و18 .370 بآ ۷۷۵1۰ و0067 ع07ع3ع ۵1005 11۵۳۳۵0۵ بععصهزان۸ نم عاملنط معصه7-کن] عطا 0۹ 71686020۲ صفخعص۸ مصه معنط کمصنط) اه ععوعللها) عط1 ,2017 ,ومهسحصقط3/0 مضععص۸ حاعلهمنطاعد1 68۰ ,81 .310 ,21 ۷۵1۰ ,]00716۲ (/ع0۳ع:ع 881655 ما 6و۸ 1۳۵۵6 ۳۵۵ عفن ۳-عص۳ 1 عطا که خطهنا ۵ط1 9 ,7۷106۲ ,310 از هد 10۶ عصنطام1< مل وعطا ... :16۳ ۵۵ م10 7 30910 ,2017 ,10هط130 ,ص10 .69 9449420971308670 4420162 0/135/891 0 هد م0 621 لمع // عبط نع ع1طهلند اه ,2017 لاد 5 رونت [00۳۵ :۵۳ 310 مقع۵ط1 ,۸11011665 ]0 کو و0۳ 7۳6 ,1987 ,36 صقطام‌عا5 ملد 70۰۹۷ 86-0 .38 ,01 .370 ,61 ۷۵1۰ ,801068 ۷۷۵۳1۵ ,۷۵۲1۵ جهامم‌نصده جز کمصدزان۸ ,2009 ,36 صعطم‌عا5 مخله ۷۷ .71	خیزش چین و ظهور آن به عنوان بازیگر تأثیرگذار بین المللی به واقعیتی انکارناپذیر در چند دهه اخیر تبدیل شده است. این مسئله برای ایالات متحده، که خود را تنها هژمون نظام بین المللی می داند و دارای منافع امنیتی فراوانی در منطقه شرق آسیا است، تهدیدی امنیتی محسوب می شود. از این رو، این مسئله امریکا را بر آن داشته است تا با پیگیری سیاست ائتلاف سازی با کشورهای منطقه درصدد پاسخ گویی و ایجاد موازنه در برابر قدرت روبه رشد چین برآید. در این راستا، مقاله پیش رو به دنبال پاسخ گویی به این پرسش اصلی است که رقابت امریکا و چین در شرق آسیا چه تأثیری در معادلات و نظم این منطقه داشته است؟ فرضیه پژوهش حاکی از آن است که از آنجا که امریکا خود را تنها قدرت هژمونی جهان فعلی می داند، خیزش چین را آشکارا چالش و تهدیدی اساسی برای جایگاه جهانی خود برمی شمارد. بنابراین، امریکا با ایجاد روابط گسترده امنیتی و نظامی با کشورهای شرق آسیا، در تلاش برای مهار و انزوای پکن برآمده تا از این طریق محاسبات قدرت و ترتیبات امنیتی منطقه را در راستای اهداف و منافع واشنگتن و هم پیمانان آن در منطقه شکل بخشد. امضای پیمان دفاعی- امنیتی اخیر بین امریکا و متحدان منطقه ای خود، جنگ اقتصادی و افزایش تعرفه های تجاری ترامپ علیه پکن، دخالت های مستمر در مسائل داخلی چین، برگزاری مستمر مانورهای نظامی در آب های مورد مناقشه این کشور و… همگی در این راستا قابل ذکر است. نتیجه ملموس این اقدامات امریکا در سال های اخیر به کاهش رشد اقتصادی چین از حدود 9درصد به 6درصد منجر شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و در چارچوب نظریه موازنه تهدید شکل می گیرد.
27,211	432279	واژه‌های کلیدی: حکمرانی مطلژب/ظاست انسان» یطیّض مفبت؛ افراد دارای معلولیت این مقاله» برگرفته از رساله دکترای سعید کیخا با عنوان «مبانی» ماهیت. و آثار تبعیض مثبت در حقوق معلولان» در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. دانشیار گروه حقوق عمومی» دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دانشگاه تهران» تهران» ایران دانش‌آموخته دکترای حقوق عمومی» دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی,» دانشگاه تهران» تمران» ایران فصلنامه راهبرد اجتماعی- فرهنگی, سال نهم. شماره سی‌وچهارم بهار ۱۳۹۹ صص ۱-۱۳۰٩ براساس برآورد سازمان ملل متحد. افراد دارای معلولیت. بالغ بر ۶۵۰ میلیون نفر یعنی حدود ده درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند که از این منظر, بزرگ‌ترین اقلیت جامعه انسانی به‌شمار می‌آیند. برآوردهای آماری» جمعیت افراد دارای معلولیت در ایران را نیز در همان نسبت جهانی برآورد کرده‌اند که البته همه انواع معلولیت (ازجمله جانبازان دفاع مقدسی) زا دربر می‌گیرد. بررسی وضعیت افراد دارای معلولیت در بسیاری از جوامع نشان می‌دهد که باوجود پذیرش و شناسایی بین‌المللی و داخلی اصل برابری به‌عنوان مهم‌ترین اصل حقوق عمومی و تعهد دولت‌ها به اجرای آن, کماکان برخورداری افراد دارای معلولیت از حقوق خود. نسبت به افراد دیگر جامعه, کمبودها و؛کاستی‌های فراوانی دارد. توجه به همین امر و لزوم انجام اقدامات مور در زمینه برخورداری افراد دارای معلولیت از حقوق خویش,» سبب طرح رویکردهای حمایتی و اقدامات مثبت در زمینه شناسایی و تضمین حقوق آنان شده است؛ امری که پیش‌آزاین و در مورد گروه‌های محروم و حاشیه‌ای دیگر اهمچوق اقلینت‌هبا (نژادی» قومی» زبانی» و مذهبی) و زنان, موثر واقع شده بود. دراین‌راستا اقدامات و سازوکارهایی به‌منظور حمایت بیشتر از حقوق افراد دارای معلولیت انجام شد که دربردارنده مواردی همچون تغییر نگرش جامعه در مورد معلولیت» آموزش حرفه‌ای» طرح‌های سهمیه‌بندی انگیزه‌مدار اشتغال انتصابی يا حفاظت شده (به‌عنوان مثال» تعیین سهمیه ۳درصدی در آزمون‌های استخدامی در قانون جامع حمایت از معلولان) و... است که از این اقدامات با عنوان «تبعیض مثبت"» یاد می‌شود. از این منظر کاربست اقدامات حمایتی و سازوکارهای تبعیض مثبت در حقوق افراد دارای معلولیت, در راستای تقویت حکمرانی مطلوب و در چارچوب شاخص‌های برابری» عدالت اجتماعی, مسئولیت پذیری» و مشارکت اجتماعی است که از مهم‌ترین شاخص‌های حکمرانی مطلوب به‌شمار می‌آیند (درخشه و شجاعی, ۴ ۲۲). براین‌اساس» می‌توان گفت. ارتباط راهبرد حمایتی تبعیض مثبت با حکمرانی خوب. در مظروفی به‌نام حقوق افراد دارای معلولیت تحقق می‌یاید و به‌همین‌سبب» مقاله حاضر درصدد بررسی این مهم است که خود این اقدامات حمایتی از گروه‌های خاص اجتماعی (در موضوع مقاله حاضر, افراد دارای معلولیت) با چه مبنای حقوقی و قانونی‌ای قابل توجیه است. اهمیت بررسی این موضوع. به‌این‌سبب است که به‌نظر برخی از حقوقدانان» سیاست‌ها و اقدامات حمایتی از گروه‌های خاص اجتماعی (ذر اینجا تبعیض مثبت در حقوق معلولان) با اصل برابری و قاعده عدم تبعیض, به‌عنوان اصل اولیه و قاعده زیربنایی حقوق عمومی, در تضاد است و ازاین‌رو هیچ مبنای توجیه‌کنننده و مشروعیت‌بخشی ندارد!؟. از این منظر تبعیض مثبت. مفهومی بحث‌برانگیز و فاقد مشروعیت است. زیزا اساسا تبعیض, قابل‌تفکیک به ااداییشمرأ یش نیست (65 :2004 ,فلقه) بلکه به‌لحاظ حقوقی» در هر نوع و شکل آن. منفی» نکوهیده» و نقض صریح اصل «برابری» است که از اصول بنیادین تمام اسناد و معاهدات حقوق‌بشری به‌شمار می‌آید"" (2008 ,01100010 :88 -87 :2007 ,1.11106 :2009 ,2/110 م8 ممصمآی 0 دراین راستا در مقاله حاضر تلاش شده است ضمن تبیین مفهوم تبعیض مثبت» به این پرسش پاسخ داده شود که «اقدامات حمایتی و سازوکارهای تبعیض مثبت. چگونه برمبنای اصل کراست ذاتی انسان در اسلام قابل‌تبیین هستند؟» «به‌بیان دیگر, کرامت ذاتی در اسلام چگونه می‌تواند مبنای کاربست مشروع سازوکارهای حمایتی تبعیض مثبت در زمینه حقوق معلولان باشد؟» طبیعی است که بررسی این مسئله ابتدا مستلزم تبیین و تصریح مفهومی تبعیض مثبت. کراست تبعیض مثبت که از آن در زبان فارسی به تبعیض روا عادلانه» جبرانی» و معکوس نیز یاد می‌شود- اصطلاح تقریبا تازه‌ای در ادبیات و متون سیاسی و حقوقی است. معادل این اصطلاح در ادبیات حقوقی آمریکایی» «اقدام مثبت"»» در متون اروپایی» «تبعیض مثبت؟"»» در قوانین هند «تبعیض مغایر"» یا «ذخیره؟»» و در کانادا «برابری استخدام» است (986 :1996 بفطصآ :8 5000). فرهنگ جدید آکسفورد" در تعریف «تبعیض مثبت» می‌گوید: «تبعیض مثبت» پاسخی به واقعصی کردن برابری است و هدف از آن تضمین تساوی ماهوی در برابر تساوی شکلی است» (405 :2008 ,0۳280۵۳ 8 ۲206). به‌نظر اندرسون» تبعیض مثبت» وسیله‌ای برای ایجاد فرصت‌های برابر اسلت تا نو امه مذّنی را بنیاد نهد که جامعه دموکراتیک امروزی به آن نیال داد" در پنداشت: او)"تبعیطق"مثبت در حوزه تبعیض نژادی» بهترین و بیشترین تأثیر و عملکنرد را ذارد. لویی فارو و ملین فردیناد سوکرامنین * نیز در تعریف تبعیض مثبت«می گویند: «تبعیض مثبت عبارت است از تفاوت حقوقی موقت در رفتار که قانون‌گذار آن را به‌نفع گروهی از اشسخاص حقیقی یا حقوقی و به زیان گروهی دیگر و با صدف رفع نابرابری‌های پیشین می‌توان گفت. تبعیض مثبت. بیشتر ناظر بر تفاوت حقوقی موقت در رفتار است که قانون‌گذار آن را به‌نفع یک گروه از اشخاص حقیقی و حقوقی (در این مورد خاضس, افراد دارای معلولیت) وضع می‌کند تا نابرآبری پیشیق را جبران کند:و برابری واقعی ایجاد شود. برایناساس, «تبعیض مثبت در حقوق افراد دارای معلولیت» به‌مثابه راهکاری است که در قالب وضع قوانین مختلف در جامعه با عدفآسخی تبعیض‌های نوجود از ایجاد برایری اجتماغی زاققی, سغی داره در چارچوبی قانونی» نوعی تبعیض موقت يا دام را در مورد افراد دارای معلولیت جامعه پیش‌بینی کند تا از این طریق آنان بتوانند در سطحی برابر با گروه‌های دیگر کرامت انسان ارزش فطری یا وجودی اوست که با ماهیت انسانیت» وجوه یافتهو به‌عنوان مبنای فلسفی و اخلاقی تمام حقوق بشر به‌رسمیت شناخته شده است. اهمیت کرامت ذاتی انسان به‌حدی است که اسناد حقوق‌بشری در همان مقدمه و مفاد اصلی, به‌صراحت به آن"اشاره کرده‌اند؛ همچتان که.مقدمه منشور سازمان ملل متحد. مقدمه و ماده یک اعلامیه جهانی حقوق بشر, مقدمه میشاقین !؟, مقدمه کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت7 و... به کزامتذاتی انسان توجه داشته‌اند. کف است گه‌اگل گراسش ذاتی "انسان در دوران؛قدیّم به‌عنوان یک مفهوم در فلسفه اخلاق طرح شده بود. در نظام بین‌الملل حقوق بشر و اسناد حقوق‌بشری, به‌مثابه یک اصل حقوقی و نه مفهوم اخلاقی مطرح شد؛ تاجایی که می‌توان گفت. کرامت ذاتی» تنها اصل دستوری و هنجازی‌ای اشت که تقریبا هر حق قابل‌تصوری برای انسان می‌تواند از طریق آن توجیه:شود. این برداشت از کرامت انسان, مبنای نیرومندی را برای حقوق بشر؛فراهم می‌کند؛ به گونه‌ای که امروزه بسیاری از اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای» به کرامت ذاتی انسان, به‌عنوان توجیه اساسی‌ای برای حقوق بشر استناد می‌کنند. افزون‌براین» مفهوم و نهاد حق» در درجه نخست. برپایه اصل کرامت ذاتی انسان توجیه‌شدنی است؛ به‌این‌معنا که انسان به این سبب که انسان است (انسان بماهو انسان)» از آنچنان ارزش و موقعیتی برخوردار است که به‌هیچ‌روی نباید به آن تجاوز شود و حق‌ها برای پاسداری از این ارزش و موقعیت در کار هستند. این گونه توجیه» به‌نوبه خود. به‌واسطه و از رهگذر اصل برابرزی انجام می‌شود. به‌عبارت روشن‌تر ادعای برآمده از حق» این است که انسان‌ها فارغ از نژاد» رنگ» ملیت» عقیده و مانند آن» صاحب مجموعه‌ای از حقوق هستند. دلیل اینکه تمام انسان‌ها صاحب حق هستند این است که آن‌ها با هم برابرند. هر انسانی به این سبب که انسان است» دارای ارزش ذاتی است و نباید او را وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف افراد دیگر قرار داد. این ادعا همان اصل کرامت ذاتی اصطلاح «حکمرانی مطلوب يا حکمرانی خوب"» به‌طور جدی از دهه ۱۹۸۰ و توسظ باتک جهانی, سبه‌غتوان یکی از تهادهای تخصضی سازمان ملل مقخبد در ادبیات حکمرانی مطرح شده اما پیش‌ازآن, در منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل, ایجاد شده و در سایه حمایت‌های شازماناملل متحد پرورش يافته بود. براساس مردم در امور اجتماعی و سیاسی» و.نیز براپری همه افراد در برابر قانون تبلور می‌یابد؛ ازاین‌ری حکمرانی خوب. دربرگیرنده راهکارها و نهادهایی است که افراد و گروه‌های اجتماعی از طریق آن» از توانایی پیگیری علایق و حقوق قانونی خود با توجه به محدودیت‌ها- برخوردار باشند: ازآنجاکه افراد دارای معلولیت. به‌عنوان یکی از محروم‌ترین گروه‌های اجتماعی, در برخورداری از حقوق و خواسته‌هایشان با محروميت‌ها و موانع فراوانی روبه‌رو هستند حکمرانی خوب می‌تواند در رفع و حذف این محدوديت‌ها و محروميت‌ها به‌گونه‌ای موثر عمل 6۵ با میجورپیت:توسعه و اقلالت اجتباقی بهفتران مبانی آمییلی حکمرانی مطلوب, به‌طور ویژه به حقوق افراد دارای معلولیت توجه نشان داد!؟ و در مفاد بسیاری» تعهدات دولت‌های عضو در حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت در زمینه‌های آموزش و تعلیم‌وتربیت (ششمین تعهد)» اشتغال (بند الف سومین تعهد)» بهداشت (ششمین تعهد) دسترسی و برخورداری اجتماعی (بند ات دومین تعهد) و... را یادآور شد؛ بنابراین» تضمین و تحقق حقوق افراد دارای معلولیت, ازجمله مهم‌ترین مصداق‌های توسعه و عدالت اجتماعی در جوامع انسانی است که خود. شاخص مهمی در حکمرانی مطلوب به‌شمار می‌آید. برایناساس» سند «توسعه هزاره» سازمان ملل متحد (نیویورک» ۲۰۰۰) به این موضوع توجه داشته و حکمرانی مطلوب را به‌عنوان شرط اساسی دستیابی به اهداف سند مطرح کرده است. همچنین» کمیسیون اقتصادی و اجتماعی ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه"» هشت ویژگی را برای حکمرانی مطلوب برشمرده است که مشارکت‌جویی و تضمین حقوق اقلیت‌ها و اقشار آسیب‌پذیر (مغلولان) از مهم‌ترین آن‌ها است. به‌طورکلی» هدف برنامه توسعه ملل.متحد از تعیین ویژگی‌های حکمرانی این است که مردم؛ در جامعه‌ای با حکومت مطلوب زندگی کنند (عیوضی و دیگران؛ ۱۳۹۶: کته دیگر در مورد حکمرانی خوب این.است که اگرچه اصول و ویژگی‌های اساسی آن. جهانی است. اما اجرای آن‌ها با توجه به تجربه‌های تاریخی, فرهنگ‌ها و ارزش‌های بومی کشورهای مختلف, متفاوت است. حکمرانی مطلوب با رویکرد اسلامی که تجلی آن در جمهوری اسلامی ایران و مبتنی‌بر قانون اساسی ایران» شریعت اسلامی, و مردم‌سالاری دینی است - می‌تواند جایگزین حکمرانی مطلوب در برداشت جهانی آن شود زیرا رویکرد حکمرانی مطلوب, برآمده از نوعی «جهان‌بینی مادی» و در طول و استمرار حکمرانی غربی است (ناظمی اردکانی, ۷ ۷ افزون‌براین» شرع مقدس اسلام مهم‌ترین منبع نظام حقوقی و قانون‌گذاری در ایران است و ازهمین‌رو بررسی مبانی قانونی تبعیض مثبت در حقوق معلولان که در قوانین ایران به‌رسمیت شناخته شده است (قانون جامع حمایت از معلولان سال ۱۳۸۳ و ۱۳۹۷)- امری لازم و ضروری به‌شمار می‌آید. واژه «کرامت»» از مصدر عربی «گرم»» به‌معنای ارزشمند و گرانبها است. در زبان فارسی نیز متأّثر از معانی این اصطلاح در زبان عربی» کرامت در معانی مختلفی مانند شرافت, سخاوت و بزرگواری» بزرگ‌منشی و درمقابل دنائت و پستی به‌کار می‌رود (دهخدا ۱۳۷۲: ۱۶۰۷۰؛ عمید. ۱۳۸۹: ۸۴۰). در تعریف کرامت نیز گفته شده است: («به هرچیزی که در جای خودش شرافت و بزرگی داشته باشد کراست می‌گویند...» (راغب اصفهانی, ۱۳۸۳: ۴۲۸). همچنین» گفته شده است: «کراست. همان نزاهت از پستی و فرومایگی است. روح بزرگوار و منزه از هر پستی را کریم می‌گویند» (جوادی آملی. ۱۳۸۹: ۲۲). بررسی انواع تفسیرها و تحلیل‌های موجود در ورد گرامت آنسانی در نگرش‌ هی اسلاگی, بلتأکید بر قرآن به‌غنوان ننضص صریح و مبنایی. نشان می دهسی‌کس یگ و رک ات زانگانمور< بیان قرآن» دوبغدی و دوساحتی است؛ به‌این‌معنا که قرآن. انسان را دارای دوانوع کرامت ذاتی و اکتسابی می‌داند. علامه جعفری, در این مورد می‌گوید: در اسلام؛ دو نوع کراست برای انسان‌ها ثابت شده است. نخست: کرامت ذاتی و حیثیت طبیعی که همه انسان‌ها مادامی که با اختیار خود به‌جهت ارتکاب به خیانت او جنایت بر خویشتن و دیگران آن را از خود سلب نکنند. از این صفت شریف برخوردارند. دوم کرامت ارزشی که از به‌کار انداختن استغدادها و نیروهای مثبت در وجخود آدمی و تکاپو در مسیر رشد و کمال و خیرات ناشی می‌شود» (علامه ج+عفری,» ۱۳۸۹: ۲۷۹). مقصود از کرامت ذاتی که از آن به کرامت فطری» تکوینی» عام» یا وجودی نیز یاد شده است» این است که انسان بماهو انسان و به‌لحاظ وجودی» دارای کراست است. از منظر دین اسلام» این نوع کرامت» حاکی از توجه ویژه خداوند به نوع انسان است سوای کرامت ذاتی, انسان می‌تواند با اختیار خود. کراست افزوده‌ای کسب کند که به آن کراست اکتسابی و غیرذاتی» شرعی, ارزشی, خاص, انتخابی, استحقاقی» و اقتضایی گفته می‌شود. این نوع کرامت. از این جهت که مقید به عقیده انسان است. غیرذاتی, از این نظر که در رابطه انسان با خداوند تعریف می‌شود. شرعی, و به این اعتبار که دارای درجه‌بندی و سلسله‌مراتب است., ارزشی, استحقاقی, و اقتضایی خوانده می‌شود. به‌این ترتیب می‌توان گت «کراست آکسا بیان نوع کرامتی است که انسان به‌صورت ارادی و از طریق به‌کار انداختن استعدادها و توانایی ذاتی خود در مسیر رشده کمال, و کسب فضایل اخلاقی, دوبعدی بودن مفهوم کرامت انسان در آیه‌های قرآن و روایت‌های اسلامی (ذاتی/ اکتسابی) موجب شده است که صاحب‌نظران در تبیین کرامت انسان در این منابع» دیدگاه های متفاوت و گاه متعارضی ارائه کنند؛ تاجایی‌که برخی از صاحب نظران بر این نظرند که در اسلام کرامت ذاتی انسان موردشناسایی قرار نگرفته و اشاره به کرامت انسانی در قرآن و روایت‌های متواتر دلالت بر وجه اکتسابی بودن آن دارد که خود مبتنی برد ر چات ایمان است (کاظم‌زاد» ۱۳۸۶: نفی کرامت ذاتی در اسلام موضوعیت حق کرامت ذاتنی, به‌عنوان یکی از مبانی تبعیض مثبت در حقوق معلولان را اتباه و اساسا اثبات تبعیض مثبت بر بنیاد کرامت ذاتی انسان را مختل می‌کند. ازآنجاکنه در این مقاله کراست انسانی از مهم‌ترین مبانی اسلامی تبعیض مثبت در حقوق افراد دارای معلولیت به‌شمار می‌آید. لازم می‌نماید که در ادامه, استدلال‌های موجود برای اثبات شناسایی مهم‌ترین استدلال در تأیید شناسایی کرامت ذاتی انسان در جهان‌بینی اسلامی» تصریح مستقیم آیه‌های قرآن است. قرآن کریم می‌فرماید: «وکقّ کشا بشی‌آدم وحملاهم فی‌ر والبخر و ررفتاهم من الطیبات و فضلام علی کثیر من فا تفضبیلاه و به‌راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا [بر مرکب‌ها] برنشاندیم و از چیزهای پاکیزه به ایشان روزی دادیم و آن‌ها را بر بسیاری از آفریده‌های خود برتری آشکار دادیم» (اسرای ۷۰) در این آیه» «بنیآدم») بدون هیچ قید و صفتی» متعلق تکریم الهی قرار گرفته‌اند. به‌اعتقاد علامه طباطبایی, این آیه ناظر بر کمال انسانی به‌لحاظ وجود مادی است و از این جهت. بر کراست ذاتی انسان‌ها دلالت دارد (علامه طباطبایی» ۰۱۳۷۴ ج۱۳: ۲۱۹). استفاده از لفظ بنی آدم در ابتدای این آیه که خداوند آنان را کرامت بخشیده» به همه انسان‌ها فارغ از هر نوع صفت عارضی‌ای همچون دین, عقیده, نژاده جنسیت. جسمیت (توانایی و ناتوانی)» و... و به‌عبارتی به عام بودن کرامت ذاتی انسان اشاره دارد. یکی دیگر از آیه‌هایی که به‌صراحت به کرامت ذاتی انسان اشاره کرده است.» آیه ۳۰ سوره بقره است: «و اذ قال ریک للملائکه نی جاعل فی‌الرّض...؛ و چون پروردگارت به فرشتگان گفت: من در زمین» خلیفه‌ای می‌آفرینم...). در تفسیر این آیه در مورد کرامت ذاتی انسان گفته شده است که منظور از خلیفهاللهی انسان, شخص حقیقی آدم نیست. بلکه منظور شخصیت حقوقی آدم و مقام انسانیت است. در مورد افراد دارای این مقام» براشاس آیّه یادشده» همه انسان‌ها به‌صورت بالقوه خلیفهاله هستند و می‌توانند با کسب صفت‌ها و شرایطی» چنین جایگاهی را بالفعل کنند و به این مقام دست یابشد (قاسمی» ۰۱۳۸۸ ج۱: ۸). این امر نه‌تنها حاکی از کرامت ذاتی گسترده انسان در مقام خلیفهاللهی است. بلکه عمومیت آن همچنین» آیه ۳۲ سوره مائده» یکی از مهم‌ترین آیه‌هایی است که کرامت ذاتی انسان را در عالی‌ترین سطوح طرح می‌کند. چنان‌که می‌فرماید: «من قنل نفسا بغیر تفس او فساد فی‌الارض فکائّما قنل الاس جمیعا و من خیاها فکانّما آحیا الّاس جمیعا؛ هرکس» انسانی را بدون؛ارتگاب نب فتتلد در روی زمین بکشد, چنان است که گویی همه انسان‌ها را کشته, و هرکس انسانی را از مرگ رهایی بخشد. چنان است که گویی همه مردم را زنده کرده است» (مائده, ۳۲). در تفسیر نور در مورد این آیه نکته‌های فراوانی ازجمله احترام به مقام انسانیت و کراست وی. مطرح شده است (قرائتی» ۱۳۸۷ جلد ۳: تفسیر سوره مائده). در این آیه» کشتن یک انسان, به‌مثابه کشتن همه انسان‌ها است و مقام انسان بما هو انسان» تکریم شده است؛ بنابراین» بر کرامت ذاتی نوع انسان به‌طور عام دلالت دارد. به‌طورکلی, این آیه‌ها و آیه‌های دیگری از این سنخ (همچون علق, ۵ نسای ۵۵ حجر, ۲۹ در سیره پیامبر و معصومین نیز به کرامست ذاتی انسان توجه شده است؛ چنان که پیامبر در «خطبه حجهالوداع» بر کرامت ذاتی انسان‌ها تأکید کرده و فرمود: «یا ایهاالناس ان ربکم واحد و ان اباکم واحد. کلکم لادم... و لیس لعربی علی عجمی و لا أبیض علی آأسود فضل الا بالتقوی؛ ای مردم همانا خدای شما یکی و پدر شما یکی است. همه شما از آدم و آدم از خاک است... و عرب را بر عجم و سفید را بر سیاه فضیلتی نیست.» جز به تقوا» (فراستخواه» ۱۳۸۰: ۵۰۱-۵۱۶). همچنین,» امام علی در عهدنامه مالک اشتر می‌فرماید: «... فانهم صنفان اما اخ لک فی‌الدین و اما نظیر لک فی‌الخلق؛ مردمان دو دسته‌اند: دسته‌ای برادر دینی تو هستند و دسته دیگر در آفرینش با تو همانندند» (نهج‌البلاغه نامه ۵۳). امام علی در این عهدنامه به مالک اشتر اسلتأل5 2 چگ توصیه می‌کند که مسالمان و غیرمسلمان را همنوع بداند و به یک دیده به آن‌ها بنگرد» چون ویژگی «نظیر لک فی‌الخلق» شامل همه انسان‌ها فارغ از اعقیده» نژاد آداین».و: می‌شود و این» بهترین ۳-۲. انسان. مخاطب کلام خدا و جانشین وی بر روی زمین استدلال دیگر مبنی‌بر شناسایی کرامت ذاتی انسان در اسلام» این است که مخاطضب کلام خدا در قرآن, انسان است و این خحظاب» فزع بر ذاشتن قابلیت کرامست در انسان است. این امر که انسان بما هو انسان سسوای هرگونه صفت عارضی‌ای-- مخاطب کلام خداوند است. دال بر کرأمت ذاتی انسان است؛ انسانی که خداوند او را شايسته هم‌سخنی دانسته است. همچنین» خطاب به انسان در آیه‌های قرآن» اولا هميشه متضمن درخواست از انسان نیست تا گفته شود درصورت انجام آن, انسان کرامت پیدا می‌کند بلکه بخشی از خطاب‌ها این گونه است که خداوند انسان‌ها را متوجه نعمتی می‌کند که در وجود آن‌ها به‌صورت وضعی و فطری,» نهاده شده است. افزون‌براین» براساس آیه ۳۰ سوره بقره» انسان» خلیفه و جانشین خدا بر روی زمین است و این مقام» ذاتی همه انسان‌ها يا انسان بما هو انسان است و امور عارضی نمی‌توانند آسیبی به آن وارد کنند. گفتنی است» هم‌کلامی انسان با خدا و وجه خلیفه‌اللهی او ناشی از دمیده شدن روح و نفخه الهی ار کالید انسان آسسگا؟ «ونفحت؟ فیه من روحی» (حجر ۹) و به همین سبب. انسان به این مقام دست می‌یابد و جمیع صفات الهی در این موجود نمایان می‌شود (موسی‌زاده» ۱۳۹۰: ۳). برخورداری از وجهه و نفخه الهی» به این معنا است که خداوند. انسان را به‌صورت خویش آفریده است و درواقع» ذات انسان به‌عنوان آیینه اسمای الهی, به‌لحاظ طبیعت روحانی و جوهر معنوی خود. با کائنات و هستی پیوستگی دارد. براین‌اساس, از دیدگاه اسلام انسان, جامع همه عوالم است و به‌واسطه انسان است که اسرار الهیه و معارف حقیقیه» ظاهر می‌شوند. همین ارتباط و خویشاوندی, مبانی اساسی هستی‌شناختی و متافیزیکی حقوق و کرامت انسانی را در جامعه بشری تبیین می‌کند. افزون‌بر موارد بالا که بر وجه شرعی و بیشتر جنبه فلسفی داشته و ندرا مان ار ۹ در استنباط کراست ذاتی آزادی اراده و اختیار از بنیان‌های مهم اخلاقی» دیتی» و فلسفی کرامت ذاتی انسان است. این استقلال اراده در اسلام؛ متضمن این مفهوم است که انسان» موجودی غایتسند است. به‌عبارت وش ی 5٩ بک ش یی یا بل تایه سول خابتمنانی انسان است. این امر مشابه اسعللال افافوئهل رکانشت "در فلسفه اخلاق است که می‌گوید: «بدون آدمیان, کل خلقت برهوتی» پوچ و بی‌حاصل و بدون غایتی نهایی بودا (سانعی دردپیدی» 1۳۹۴ ۹۷ هسیتین» نغذاوند به‌اين‌سیب اسان را اس له کرامت ذاتی که از مصادر الهی است- دانست که این انسان» می‌توانست قوهه اراده و اختیار داشته باشد و فصل برتری انسان بر فرشتگان نیز همین بود. در حدیثی از پیامبر(ص) نقل شده است که می‌فرماید: (هیچ‌چیز نزد خدا گرامی‌تر از انسان‌ها نیست». از پیامبر(ص) پرسیدند: حتی فرشتگان؟ حضرت فرمود: اآراظ» چون فرشتگان به‌سان خورشید و ماه مجبورند» ولی انسان, مختار آفریده شده است». این برخورداری انسان از اراده و اختیار» خود ناشی از وصف ذاتی دیگر انسان» یعنی برخورداری از صفت عقل است. فیلسوفان اسلامی بر این نظرند که وجه تمایز انسان از سایر موجودات. قوه عقل است و براساس همین نیرو است که اراده و اختیار معنا می‌یابد. مفسران در تفسیر آیه ۷۰ سوره اسرا (ولقد کرسا یی آدم..)» بر این امر تأکید کرده‌اند: «مراد از آیه این است که خداوند متعال, فرزندان آدم را به‌واسطه قوه تعقل و تفکر... و تدبیر دنیا و آخرت. کرامت و برتری بخشیده است» (طریحی, ۱۳۷۵: ۱۵۲). با توجه به بحث‌ها و استدلال‌های بالا می‌توان گفت. کرامت ذاتی انسان بما هو انسان به گونه‌ای صریح و قوی در اسلام شناسایی شده و براین‌اساس» بحث‌های مرتبط با کراست اکتسابی, نافی کراست در اسلام کرامت ذاتی افراداغیرقابل سلب, فرسایش و توهین, از طرف خود فرد» جامعه» و حکومت است. زیرا کرامّت انسان, همانتد حق آزادی و حق حیات (به‌معنای معمول در علم حقوق) از نوعحکم.است نه حق. براین\|اساس» برخلاف برخی جوامع غربی» اتونازی يا خودکشی اختیاری» که بر اثر معلولیت‌های سخت پدیدار می‌شود.» نیز نپذیرفتی, ممنوع, و گناه است» زیسراادر نظام حقوقی اسلام» کرامت ذاتی» حقی است که خدا به انسان داده است و هیچ‌کس جز خود او نمی‌تواند آن را از بین ببرد. همچنین؟ ازانجاکه هم انسان‌ها دارای کراست ذاتی هستند. هیچ نظام حقوقی‌ای حق ندارد کرامت انسانی معلولان و حقوق مترتب بر آن را نادیده بگیرد یا به آن اهانت کند. درهمین‌راستا در سیره پیامبر(ص) و امام علی(ع) که خود. الگوی ناب حکمرانی مطلوب اسلامی بوده‌اند-- بر رعایت حقوق افراد دارای معلولیت تأکید ویژه‌ای شده است و حکومت به‌هیچ‌روی مجاز نیست بنابر تشخیص خود يا مصالح جامعه. دست به طرده حذف. یا تصفیه معلولان بزند؛ درحالی که تاریخ بسیاری از جوامع بشری -حتی در دوران معاصر سرشار از چنین جنایت‌هایی در مورد افراد دارای معلولیت است. یکی از هدفمندترین اقدامات در این زمینه سیاست اصلاح نزادی ریا باگیرگی اژنتیکنی با توجه به جهان‌بینی اسلامی, کرامت ذاتی انسان‌ها از نوع ثبوتی و نه اثباتی است؛ به این معنا که از نوع وضعی و به‌اصطلاح» پوزیتیو نیست که دولت يا حکومت به انسان اعطا کند. بلکه همراه با انسان خلق شده و در زمره صفت‌های ذاتی او است که در آفرینش الهی ريشه دارد و هدف نظام حقوقی اسلام نیز نه وضع بلکه کشف آن است. به‌همین‌سبب گفته می‌شود که کرامت ذاتی در اسلام» به‌هیچ‌روی قابل نقض, نفی» يا انتقال نیست (خلفی, ۱۳۸۲: ۳۶۱). همچنین» کرامت ذاتی انسان در اسلام» بر ارزش و مرتبه وجودی:او دلالت دارداو به‌این‌سبب که همه انسان‌ها به‌لحاظ فلسفه وجودی و موجودیت "انسانی, مشتژک«هستند جنبه ذاتی داشته و اکتسابی و انتخابی نیست. در سنت فلسفی اسلامی, وجود در عالم هستی, ارزشمند و عدم. فاقد ارزش است؛ بنابراین» خود وجود. دارای کرامست است. به‌تعبیر ملاهادی سبزواری» وجود» منبع هر ارزئسمندی و شرافتی است (فیض,» ۷ ۴) براین‌اساس -برخلاف نظر امنتقدان" کرامت ذاتی در اسلام-- کراست به اصل ذات و وجود انسان مربوط است و هر انسانی به‌سبب انسان بودنش, از جنبه دیگری در اسلام و براساس آیه‌های قرآن, کرامت. صفت عامی است که خداوند به انسان سبه‌صرف وجود- داده است. لفظ بنی‌آدم در اد ۷۰ سوره اسرا (وقّد" کرسا نی آدم..) بر تمام انسان‌ها سفارغ از هرگونه صفت عرضی‌ای- دلالت دارد؛ بنابراین» ازآنجاکه خداوند. مصدر معدن, و منشأ کرامت است و اين کراست به بنی‌آدم» و نه‌تنها به مژمنان, عطا شده است» هیچ‌کس نمی‌تواند آن را از انسان دریغ کند یا برای گروه خاصی از انسان‌ها درنظر بگیرد. به‌همین‌سبب» کرامت ذاتی در اسلام ازجمله احکام است و برایناساس, برخورداری آدمی از این حق. متضمن دو قضيه بنیادین هنجاری و ارزشی است: انسان نباید حرمت و کراست خویش را مخدوش کند و هیچ‌کس حق تعرض به حرمت و کرامست دیگری را ندارد (نوبهارن ۱۳۸۲: ۶۱۸) و همه انسان‌ها -صرف‌نظر از درجه ایمان و تقوا-- باید از حقوق اجتماعی بهره‌مند شوند؛ بنابراین» می‌توان گفت. به‌لحاظ شمولیت کرامت ذاتی بر همه افراد بشر اسلام نیز همچون نظام بین‌الملل حقوق بشر عمومیت این حق را می‌پذیرد؛ اما به‌لحاظ منشأا و منبع آن» بین اسلام و نظام بین‌الملل حقوق بشر اختلاف وجود دارد» زیرا اسلام» منشا حق کرامت ذاتی انسان را خداوند می‌داند» درحالی که نظام بین‌الملل حقوق بشر که در اسناد و اعلامیه‌های حقوق‌بشری بین‌المللی بازتاب یافته است- خود انسان را در ارتباط با کرامت انسانی, در روابط انسانی"و تعامل‌های اجتماعی, قاعده‌ای زیرساختی و مبنایی است؛ به‌گونه‌ای که هر نوع امر انسانی,و هر نوع رابطه و حکمی از روابط و احکام اجتماعی, با این قاعده مخک می خورد.در خحکمرانی مطلوب اسلامی, روابط اجتماعی در فضای تکریم., سامان درستی می‌یابد و اصلاحات اجتماعی در بستر کرامت انسانی شکل می‌گیرد. جامعه‌ای که در آن تکریم انسان» محور روابط باشد و در هر حرکت اجتماعی و رابطه انسانی» کرامت آدمیان به‌عنوان اصل حاکم درنظر گرفته شود جامعه‌ای سالم و پیوسته در سايه رحمت حق است. در چنین جامعه‌ای» تعالی و رشد انسان معنا می‌یابد. زیرا انسان‌ها در فضای تکريم تربیت می‌شوند» و رشد می‌کنند. و جامعه‌پذیر می‌شوند. این امر به‌ویژه در زمينه نقشش دولت و حکومت در چارچوب حکمرانی مطلوب اسلامی و در مورد حقوق همچنین, نواقص فیزیکی و ناتوانی‌های جسمی, دارای مشکلات دوچندانی در برخورداری از حقوق خود در جامعه می‌شوند؛ بنابراین» حکمرانی مطلوب اسلامی ایجاب می‌کند که اقدامات حمایتی لازم به‌منظور مشارکت این افراد در نظام اجتماعی و برخورداری آن‌ها از مواهب آن. همچون افراد دیگر به‌عمل آید؛ هرچند این فعالیت‌ها در چارچوب اقدامات تبعیضی به‌نفع این افراد باشد. همه رفتارهای حمایتی باید با هدف و به‌منظور تأمین و تضمین کرامت افراد دارای معلولیت, ناتوانی» و محرومیت انجام شود. اقدامات امام علی(ع) در دوران پربار ولایتشان بر جامعه اسلامی در زمینه رعایت حقوق محرومان و کم‌توانان و همچنین, توصیه‌های ایشان به حاکمان و والیان خویش درراستای رعایت حال آنان و تضمین کرامت انسانی‌شان, به همین مسئله اشاره دارد. چنان‌که امام(ع) در فرازی به مالک اشتر می‌فرماید: «تیماردار پتیمان باش و غمخوار پیران ازکارافتاده که اینان؛ بیچاره‌اند و دست خواهش پیش کس دراز نکنند... پس همت خود را از پرداختن به نیازهایشان دریغ مدار و به تکبر بر آنان چهره دژم منمای و کارهای کسانی را که به تو دست نتوانند یافت» خود تفقد و بازجست نمای» (نهج‌البلاغضه» ۴ کرامت ذاتی انسان در اسلام؛ مبنای راهبرد حمایتی تبعیض مثبت در با توجه به مطالب مطرح‌شده در مورد کرامت ذاتی انقتائه. در این بخش درصدد هستیم این مسئله را بررسی کنیم که آچگونهمی‌توّان راهبردهای حمایتی -با تأکید بر تبعیض مثبت در حقوق معلولان- را برمبنای کرامت ذاتی انسان در اسلام تبیین ۱-۴ نهی و ممنوعیت اهانت. تخفیف و سلب کرامت انسانی افراد دارای معلولیت در خکمرانی مطلوب اسلامی سدر راستای رعایت کراست انسانی افراد دارای معلولیت- در وهله نخست و به‌طور عام» هرگونه استهزا اهانت» تحقیر تخفیف. سرزنش, و... که زایل کننده کرامت انسانی است» منع شده است. آیه ۱سوره حجرات در اين‌باره می‌فرماید: «یا ایا لین أمنوا لایسنخر فوم من قوم عسی آن گرا را هم ولاا ین ادیآ ی را ون ولاتبورا تتتم ولائنابروا بالقاب بس الامئم القوق بد الایمان و منم یب فأولشک شم الظالمون (آیه ۱۱)؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند. شاید آن‌ ها از این ها بهتر باشند؛ و نه زنانی, زنان دیگر را شاید آنان بهتر از اینان باشند؛ و یکدیگر را مورد طعن و عیب جویی قرار ندهید و یکدیگر را با القاب زشت و ناپسند یاد نکنید بسیار بد است که بر کسی پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید؛ و آن‌ها که توبه نکنند. ظالم و ستمگرند!». مفسران در شأن نزول این آیه گفته‌اند که جمله (لایسخر فوم من قوم» درباره ثابت‌بن‌قیس. خطیب پیامبر نازل شده است که دارای معلولیت کم‌شنوایی بود. همچنین» گفته شده است که «و لانسا من نسا» درباره ام‌سلمه نازل شد که بعضی از همسران پیامبر او را به‌دلیل کوتاهی قدش, مسخره می‌کردند (طبرسی, ۱۳۸۰ ج ٩: ۱۳۵). هردو این موارد» به نهی شدید قرآن از تحقیر و تخفیف انسان به‌دلیل نقص فیزیکی یا به‌اصطلاح, معلولیت اشاره دارند. باوجوداین» تنها نهی تخفیف و تحقیر معلولیت (اگرچه به‌لحاظ فرهنگی, موجب تغییر و ارتقای نگرش جامعه در مورد معلولیت می‌شود و از این جهت می‌تواند به‌طور غیرمستقیم در شناسایی و استیفای حقوق افراد دارای معلولیت موثر باشد) به‌طور مستقیم, متضمن شناسایی سازوکار تعلق حقوق انسانی و شهروندی به افراد دارای معلولیت شود. همان گونه که گفته شد. مفاد اصلی کرامت انسان که از دیدگاه اسلام پذیرفته شده است. این است که آدمی از قابلیت تعالی و تکامل تا قرار گرفتن در جایگاه برترین مخلوقات (خلیفه الهی) برخوردار است و ناتوانی‌های "حسمی نمی‌توّاند ,و نباید آن را محدود کند. آیات و روایات فراوانی که درباره جایگاه انسان وجود دارد (و به برخی از آن‌ها اشاره شد)» هیچ قید و محدودیتی از این جهت ندارند. حتی دین اسلام با علم به همین موضوع و در راستای کاهش رنج و مشقت فرد دارای معلولیت. عمل به برخی از وظایف و تکالیف شرعی را نادیده گرفته و به‌نوعی در رعایت احکام و عبادت‌ها برای افراد دارای معلولیت, تخفیف يا تبعیض مثبت قائل شده است. اين امتیاز و تبعیض‌های مثبت. حتی در حقوق و مسئولیت‌های اجتماعی نیز درنظر گرفته شده است تا کرامت انسانی فرد دارای معلولیت حفظ شود. در آیه ۶۰ سوره توبه تصریح شده است که برای ناتوانان» بیماران» و فقیران» تکالیف سخت درنظر گرفته نشده است: «لّیس علی‌الضعمّا و لا علی‌المرضّی و لا علی‌الذین لا یجدون مّا یفن حرج (ذا تصخوا له و رسئوله ما علّی المخسنین من سّبیل واله عفور یویر قاتاتاق ز بیماران ی انا که هزیده خویش نمی‌یابند» هرگاه دنل چراق خدا و پیامبرش اخلاص ورزند. گناهی نیست. اگر به جنگ نیایند. که بر نیکوکاران هیچ گونه عتابی نیست و خدا آمرزنده و مهربان است» (توبه» ۶۰). این آیه در شمار آیه‌های جهاد نازل شده است. ولی به‌ظاهر» حکم آن عام و فراگیر است و به جهاد محدود نمی‌شود. همچنین» شأن نزول آن تأیید می‌کند که درباره کسی که فاقد بینایی بود نازل شده است. ولی این مانع تعمیم آن به همه کرامت انسانی از منظر اسلام مبتتی‌براین اصل؛ است که پا افراد» به‌گونه‌ای رفتار شود که انسانیت آنان اقتضا می‌کند؛ بناپراین»,کامت آنشانی افراد در چارچوب حکمرانی مطلوب, زمانی تأمین تمی‌شود که مبتتی‌بر.اضئولی مانند احترام به کراست انسان» نگرش مثبت در مورد انسان؛ و مشارکت عملی و واقعی همه افراد در ساختارهای جامعه باشد. برایناساس» می‌توان جامعه و مناسبات اجتماعی را برمبنای کرامت انسانی ارزیابی, اصلاح, و تقویت کرد دراین‌راستا اگر قرار باشد طبق نگرش اسلامی» زمينه رشتد کرامعت,ذاتبی انسان‌ها فراهم شود مناسبات ازآنجاکه انسان, موجودی اجتماعی است. حفظ و توسعهه کراست انسانی او در گرو ارتباطات جمعی» دسترسی,» و مشارکت اجتماعی است. از این منظر, خیابان‌ها پارک‌ها سینماها تثاتر» و سایر مکان‌های عمومی,» بهترین گواه احترام به حقوق» شخصیت. و کرامت افراد دارای معلولیت هستند زیرا میزان حضور با نبود معلولان در این مکان‌ها مید این مطلب است (قاری سیدفاطمی» ۰۱۳۹۰ ج۲: ۷۳). همچنین, محیط اجتماعی و فرهنگی جامعه باید به‌گونه‌ای سامان یابد که نگرش‌های تحقیرآمیز یا ترحم‌آمیز به معلولان نتواند مانع حضور آن‌ها در فضای عمومی جامعه شود (فاضلیان, ۱۳۸۶: ۱۳). باوجود تأکید فراوان دین اسلام بر حفظ کرامت انسانی آحاد جامعه. به‌دلیل فقدان رویکرد مناسب کرامت‌محور در مورد معلولان, این حق تاحدودی در جامعه ما مغفول مانده است و قواعد و مقررات حمایت از معلولان, به احیای آن چندان توجه نکرده‌اند» ضمن اینکه نگرش جامعه نیز به‌حد مطلوبی برای پذیرش آن ارتقا نیافته است!؟. بسترسازی اجتماعی و فرهنگی برای ارتقای نگرش عمومی به این حق» به سازوکارهای قانونی شایسته و سیاست گذاری عمومی نیاز دارد که غفلت از آن, استمرار نگاه ترحم‌آمیز فارغ از کرامت را در پی دارد و همواره معلولان را ناتوان از حضور در ۳-۴. نهی تبعیض و ایجاد برابری در برخورداری افراد دارای معلولیت از کراست تجربه وضعیت معلولان در جوامع بشری نشان می‌دهد. به‌دلیل محدودیت‌های برمبنای معلولیت» زمينه برخوزداری افراد دارای معلولیت از حقوق انسانی و مشارکت فعال در امور اجتماعی را راهم آنمی‌کند و ازقضا در راستای تحقق اصل برابری که لازمه کرامت انسانی است- ضروری است که,اقدامات و امتیازهای حمایتی ویژه‌ای در چارچوب قوانین یا سیاست گذاری‌ها به‌نفع معلولان انجام شود زیرا اساسا هذف: تیعیضبفیت؛ سول نز فرگرافژی واقعی, است؛ بنایراین» اگنر افرادی در جامعه به‌دلیل صفت‌های جسمی‌ای همچون ناتوانی» ضعف. و... نتوانند از حقوق خویش به‌گونه‌ای برخوردار شوند که کرامت انسانی آنان حفظ شود حکمرانی مطلوب اسلامی در چارچوب دولت. نظام قانون‌گذاری؛ و مسئولیت مدنی جامعه» ایجاب و الزام می‌کند که اقدامات و سیاست‌هایی اتخاذ شوند که زمينه برخورداری آن‌ها را فراهم کنند؛ به‌عنوان مثال, در حيطه سیاست‌گذاری‌های حمل‌ونقل یا خدمات شهری در حکمرانی مطلوب, الزام قانونی و نه خیرخواهانه بر متولیان امر وجود دارد که تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات به‌سمتی هدایت شوند که افراد دارای معلولیت بتوانند با حفظ کرامت و استقلال فردی و انسانی خویش از در مورد افراد دارای ناتوانی و فروافتادگان و حفظ کرامت انسانی آن‌ها به‌طور مشخص بر حمایت مضاعف و به‌تعبیر امروزی» تبعیض مثبت تأکید کرده‌اند. دستورهای آن حضرت به مجریان و مدیران حکومتی, حاکی از اهتمام ایشان به دستگیری و مددکاری محرومان و ضعفا و تأمین عدالت اجتماعی است؛ چنان‌که خطاب به مالک می‌فرمایند: «ای مالک! درباره طبقه پایین از مردم جامعه. که چاره‌ای ندارند و در فقر و تنگدستی زندگی می‌کنند» خدا را فراموش نکن. آن‌ها بینوایان» نیازمندان» گرفتاران» و زمین‌گیرشدگان هستند. آنچه را خداوند از حق خود درباره ایشان دستور داده» رعایت کن و برای آنان قسمتی از بیت‌المال و سهمی از غنایم خالص اسلامی هر شهر ذرنظر بگیر». توصيه حضرت به فرمانداران و تصمیم‌سازان حکومتی ضمن اینکه.حاکی از توجه ایشان به حفظ کرامت انسان‌ها است. نوعی"شازوکار حمایتی تبعیض مثبقت:در مورد افراد ناتوان را نیز دربر می‌گیرد و اساسا حضرت. آن زا نوعی تکلیف و مسئولیت حکومتی در قبال این قشر می‌داند. ایشان در فراز دیگزای"در.همین مورد می‌فرمایند: «تیماردار یتیمان باش و غمخوار پیران ازکارافتاده که آبیچاره‌انه و دست نیاز پیش کس دراز نکنند...»). سپس» ضمن بیان وظيفه حاکم در مورد فقرا نیازمندان» و فروافتادگان. چنین می‌فرمایند: «(پس همت خود را از پرداختن به نیازهایشان دریخ مدار و به تکبر بر آنان چهره دژم منمای و کارهای کشائی زا که به تو دست نتوانند یافت. خود تفقد و بازجست نمای؛ اینان مردمی هستند که در نظر دیگران بی‌مقدارند و موردتحقیر رجال حکومت. کسانی از امینان خود را که خداترس و فروتن باشند. برای نگریستن در کارهایشان برگمار تا نیازهایشان را به تو گزارش کنند». این فراز از سخن امام نشان می‌دهد که توجه دوچندان (در کلام امام گماردن عده‌ای از امینان) به حقوق این افراده نه یک امر اخلاقی, بلکه وظیفه‌ای حکومتی است. درهمین‌راستا امام علی(ع) به شیوه رفتار عمومی رهبران جامعه با مردم و به‌ویژه قشر محروم و ناتوان می‌پردازد و خاطرنشان می‌کند: «با مردم چنان باش که در روز حساب که خدا را دیدار می‌کنی» عذرت پذیرفته آید که گروه ناتوانان و بینوایان به عدالت تو نیازمندتر از دیگرانند و چنان باش که برای یک‌یک آنان در پیشگاه خداوندی, در ادای حق ایشان, عذری توانی داشت» (نهج‌البلاغه, نامه ۵۳). ۴-۴. تبعیض مثبت؛ سازوکاری برای تضمین کرامت انسانی افراد دارای معلولیت کرامت انسان در اسلام» از جهت دیگری نیز می‌تواند مبنای راهبرد حمایتی تبعیض مثبت در حقوق معلولان قرار گیرد؛ توضیح اینکه کرامت انسان از این جهت که جنبه عام دارد شامل همه افراد انسانی می‌شود. حال اگر انسانی به دلایل فیزیولوژیک يا محدودیت‌های اجتماعی» از احقاق حقوق خود ناتوان باشد و این امر سبب پایمال شدن کرامت انسانی او شود. حکمرانی مطلوب اسلامی ایجاب می‌کند که اقدامات و سازوکارهایی/اتخاذ,شلوند تا دستگیر و یاریگر وی برای قوانین» ناقض صوری اصل برابری باشند و شائبه حمایت دوچندان از فرد را داشته باشند. اين نکته به‌خوبی از آیه‌های سوره عبت و شآأن نزول آن‌ها استخراج تأکید امام علی(ع) در توصیه به مالک اشتر بر دستگیری و حمایت ویژه از ضعفا و کم‌توانان تصریح آشکاری بر تبعیض مثبت در حقوق افراد دارای معلولیت. مبتنی‌بر اصل کرامت انسان در چارچوب خکمرانی مطلوب اسلامی است. این فراز از عهدنامه حضترت به مالک اشتر در مورد رسیدگی به محرومان و مستضعفان که می‌فرماید: «خدا را! خدا را! در مورد طبقات پایین و محروم جامعه که هیچ چاره‌ای ندارند... پس برای خدا پاسدار حقی باش که خداوند برای این طبقه معین فرموده است... مبادا سرمستی حکومت. تو را از رسیدگی به آنان بازدارد که هرگز انجام کارهای فراوان و مهم» عذری برای ترک مسئولیت‌های کوچک‌تر نخواهد بود. همواره به‌فکر مشکلات آنان باش و از آنان روی برمگردان؛ به‌ویژه امور کسانی از آنان را بیشتر رسیدگی کن که از کوچکی به‌چشم نمی‌آیند و دیگران آنان را کوچک می‌شمارند و کمتر به تو دسترسی دارند» نهایت توجه ایشان مربوط به افراد و گروه‌های دارای محرومیت و محدودیت اجتماعی است که می‌تواند الگو و مبنای مناسبی برای اقدامات قانونی و سیاست‌گذارانه باشد. ۵-۴.تبعیض مثبت و حمایت دوچندان در نظام اقتصادی و برخورداری اجتماعی تخفیف‌ها و چشم‌پوشی‌های فراوانی که نظام اقتصادی اسلام در امور و تکالیف اقتصادی و دریافت مالیات از افراد ناتوان و کم‌توان درنظر گرفته است (این امر افزون‌براین» شامل تکالیف عبادی» جهادی, و... نیز می‌شود) خود حاکی از نوعی تبعیض مثبت اقتصادی به‌نفع افراد معلول و ناتوان در الگوی حکمرانی مطلوب اسلامی است. از جهت دیگر و از زاويه ایجابی نیز احکام فراوانی در نظام اقتصادی اسلام وجود دارد که یکی از آن‌ها درنظر گرفتن سهم ویژه‌ای از بیت‌المال و بودجه اقتصادی حکومت اسلامی برای افراد دارای ناتوانی» ضعفا و محرومان است؛ به‌عنوان مثال» در؛موضوع زکات» می‌توان این توجه دوچندان و به‌تعبیر امروزی» تبعیض اقتصادی در حقوق افراد ضعیف» کم‌توان. و دارای معلولیت را مشاهده کرد. زیرا درواقع» ژکات. مالیات اسّلامی‌ای است که حکومست اسلامی آن را از ثروتمندان و"توّانگران ذریافت؛و,.دزمیشان قشر ضعیف جامعه اسلامی با هدف تأمین و تضمین کرامت ذاتی آحاد جامعه اسلامی-- توزیع می‌کند که خود این مسئله, متضمن ایجاد نوعی تبعیض مثبت اقتصادی به‌نفع درمقابل» امروزه با غلبه نگرش‌های مبتنی‌بر دموکراسی اکثریت گرا و مصلحت‌گرایی اکثریتی» عموما در توجیه هر اقدامی باید نفع اکثریت جامعه درنظر گرفته شود. با این تحلیل, بسیاری از راهبردها و اقدامات حمایتی تبعیض مثبت در حقوق معلولان, با این توجیه که به‌لحاظ اندک بودن افراد یا اقلیت بودن برای جامعه صرفه اقتصادی ندارد کنار گذاشته شده و درنتیجه, افراد دارای معلولیت از حقوق اساسی‌ای که لازمه حفظ کرامت انسانی آنان است. محروم می‌شوند؛ به‌عنوان مثال, در ساخت معابر عمومی, دسترسی به پارک‌ها مکان‌های تفریحی, و... این پرسش مطرح می‌شود که مگر چند نفر معلول می‌خواهند از این معابر پارک‌ها یا مجموعه تفریحی استفاده کنند که دولت يا سازمان مربوطه بخواهد با هزینه زیاد آن را مناسب‌سازی کند؟ درنتیجه, با همین منطق» بسیاری از طرح‌های مناسب‌سازی رفت‌وآمد شهری, استفاده از حمل‌ونقل عمومی, و... کنار گذاشته می‌شوند. حال آنکه با توجه به برداشست اسلامی از ضرورت حفظ و تضمین کرامت انسان که کرامت هر انسانی به‌مثابه کرامت همه انسان‌ها یا به‌اصطلاح انسانیت است- ساختن امکانات مناسب برای معلولان نباید با نگاه به تعداد انسان‌های نیازمند خدمات انجام شود. بلکه مبتنی‌بر الگوی حکمرانی مطلوب اسلامی» تک‌تک افراد جامعه» حق دسترسی به امکانات عمومی را دارند و وظیفه دولت و جامعه است که اين مکان‌ها را برایشان آماده کنند. کرامت ذاتی انسان یکی از مهم‌ترین اصول نظام بین‌المللی حقوق بشر و زیربنای دستوری و هنجاری‌ای است که تقریبا هر حق قابل‌تصوری برای انسان می‌تواند از آن توجیه کسب کند. این نوع درک از کراستانسان؛ مبنای نیرومندی را برای حقوق بشر فراهم می‌کند؛ تاجایی که.امروزه بسیاری از اسناد بین‌المللی» به کراست ذاتی انسان, به‌عنوان توجیه اساسی‌آی شرای حقوق بشر, استناد می‌کنند. در جهان‌بینی اسلامی نیز اصل کرامت ذاتی انسان, به‌صراحت» شناسایی شده است و قرآن کریم در آیه‌های فراوانی به کرامت انسان بما هو انسان» تصریح کرده است؛ کرامتی که از منظر قرآن» غیرقابل سلب» فرسایش؛ و آنتقال است؛ بنابراین» نه‌تنها فرد» جامعه» یا حکومت نمی توانند به ال اهانت کنند بلکه برعکس, همه افراد جامعه باید اقدامات و سازوکارهای لازم را در راستای تضمین و تحقق لوازم ازانجاکه افراد دارای معلولیت. به‌دلیل وجود موانع ساختاری» با محدودیت‌ها و محرومیت‌های جدی‌ای در برخورداری از حقوق انسانی خود روبه‌رو هستند ستاحدی‌که کرامت انسانی آنان در معرض تهدید قرار می‌گیرد- اتخاذ راهبردهای حمایتی در چارچوب سازوکارهای تبعیض مثبت به‌منظور برخورداری آنان از حقوقشان به گونه‌ای برابر با دیگران» لازم به‌نظر می‌رسد. براین‌اساس» گفته شد که اصل کرامت انسان در نظام حقوقی اسلام و الگوی حکمرانی مطلوب اسلامی متأثر از این نظام حقوقی» مبنای کاربرد سازوکارهای حمایتی تبعیض مثبت در حقوق افراد دارای معلولیت به‌شمار می‌آید زیرا اگر افراد دارای معلولیت به هر دلیلی (ساختارهای تبعیض آمیز ذهنی و عینی» و...) نتوانند به حقوقی که تضمین‌کننده کرامت انسانی آن‌ها باشد (ازجمله در زمینه‌های استقلال فردی» حقوق مالکیت. اشتغال, و...)» دست یابند. به‌گونه‌ای که کرامت انسانی آنان در معرض تهدید قرار گیرد» وظيفه دولت‌ها است که با کاربست اقدامات و راهبردهای حمایتی و تدابیر ویژه که از آن با عنوان تبعیض مثبت یاد می‌شود-- کرامت انسانی این افراد را با توجه به اينکه افراد دارای:معلولیت. درصد بالایی.از جمعیت جامعه ایران را تشکیل می‌دهند و ازآنجاکه الگوی حکمرانی مطلوب اسلامی ایجاب می‌کند که همه اقراد. جامغه از حقوق وگل گرااهای برایر سرگاز شوند» پیشنهاد می‌شود» سیاست‌های کلی نظام» الگوی پايه اسلامیبایرانی پیشرفت. و برنامه‌های توسعه» سازوکارهای تبعیض مثبت. به‌منظور شناسایی و تضمین حقوق این‌دسته از افراد. 9 بند نخست سیاست‌های کلی نظام در حوزه سلامت. بر («ارائه خدمات ارزش‌های انسانی-اسلامی» تأکید می‌کند. با توجه به اینکه توان‌بخشی» یکی از مهم‌ترین حوزه‌های تحقق حقوق معلولان است» پیشنهاد می شود. به‌منظور اجرایی‌سازی این بخش از سیاست‌های کلی نظام» کارشناسان خبره و متولیان امسر در وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی» اقدامات لازم را برای تدوین قوانین و یکی دیگر از مهم‌ترین حوزه‌های حقوق معلولان, برخورداری از امکانات عمومی» همچون سیستم حمل‌ونقل عمومی و مشارکت اجتماعی در عرصه‌ها و فضاهای عمومی مانند پارک‌ها پیاده‌روها و فضاهای شهری دیگر است. در این مورد» سیاست‌های کلی نظام, به‌عنوان یک سند بالادستی در حوزه شهرسازی, در بند ۱۱ بر «رعایت نیاز و آسایش جانبازان و معلولان در طراحی فضای شهری و اماکن عمومی» تأکید کرده است. ولی پایش, نظارت» و ارزیابی روند اجرایی‌سازی این بند» مبهم بوده و در حوزه عمل, شاهد هستیم که مشارکت اجتماعی و برخورداری افراد دارای معلولیت از اين خدمات اجتماعی کماکان محدود است؛ به‌گونه‌ای که به‌عنوان نمونه, فردی با معلولیت حرکتی يا بینایی» درعمل, قادر به استفاده از شبکه قطار شهری (مترو) يا سامانه اتوبوسرانی تندرو نیست. پیشنهاد می‌شود. اقدامات و سیاست گذاری‌های لازم برای ارزیابی و نظارت بر روند اجرایی‌سازی مفاد اسناد بالادستی در زمینه حقوق این گونه افراد» انجام شود؛ به‌عنوان نمونه. مجمع تشخیص مصلحت نظام» به‌عنوان متولی اصلی سیاست‌های کلی نظام» می‌تواند با تشکیل کمیته ایا کازگروهی با موضوع معلولان, به این 9 در ایران؛ با وجود اینکه اقذامات قابل‌توجهی در عرصه سیاست‌گذاری (همچون سیاست‌های کلی نظام؛ سند چشم‌انشدازن و...) و قانون‌گذاری (همچون تصویب قانون جامع حمایت از حقوق معلولان ۱۳۸۳ و ۱۳۹۷) در حوزه حقوق معلولان انجام شده است؛ کماکان حقوق این افراد در برخی حوزه‌ها تحقق نیافته است که بخشی از آن به بحث ناسخ و منسوخ‌ها مربوط می‌شود؛ به گونه‌ای که در برخی از این قوانین يا اسناده بندهایی وجود دارد که می‌تواند فرایند اجرایی شدن استاد دیگر را مختل کند. پیشنهاد می‌شود. در این زمینه» یک سند (به‌ظور خاص, قانون جامع حمایت از معلولان مصوب ۱۳۹۷) مرجع نهایی قرار گیرد تا از اخلال ۱. اساسی‌ترین انتقاد واردشده به تبعیض مثبت. این است که خود. نوعی تبعیض به‌شمار می‌آید که ناقشس ال براتری است ک«ورسده اسنادپین‌البللی حقوق بشر به‌زسمیت: شناخته شده و مبنا قرار گرفته است. برهمین‌اساس است که مخالفان: از اصطلاح تبعیض معکوس, که بار ارزشی منفی دارد؛ به‌جای تبعیض مثبت. تبمیش جیرانی» با ات جبراتی کنه ذاراق سار آرزشی قست سک استفاهه می‌کنند. نان تبعیض مثبت‌#اشتد لوق می‌کنند. دادن امتیاز ترجیحی به مردم براساس عضویت آن‌ها در گروهی خاض, باعث نقض اصل برابری افراد در برابر قانون می‌شود. آن‌ها بر این نظرند که چنانچه در گذشته گروه‌هایی از جامعه بدون هیچ دلیل موجهی مورد تبعیض قرار گرفته.و درنتیجه. دارای محدودیت و محرومیت از امکانات اجتماعی همچون آاموزش, اشتغال, و... شده‌اند» جبران این محروميت‌ها با دادن امتیازهای ویژه» يا به‌اصطلاح اقدامات جبرانی» خود. نوعی فعل تبعیض‌آمیز و ناقض اصل برابری است. به‌عبارت روشن‌تر تبعیض جبرانی خود. به‌منرله تبعیض در حق افرادی است که اکنون در جامعه زندگی می‌کنند و احتمالا هیچ نقشی در اعمال این تبعیض‌ها نداشته‌اند ,3/110۲ :8 07266ع/۱) (85 :2009 روش ای رآ رسد ها یا گنه باواعمال تبعیض ذوباره» مشکلی را در راستای عدالت حل نمی‌کند و به بیان اهل منطق, از دو خطای اخلاقی یا دو مقدمه غیراخلاقی, هرگز نتیجه اخلاقی به‌دست نمی‌آید ۲ البته گیلهولی بر این نظر است که باید بین تبعیض مثبت و اقدام مثبت. تفاوت قائنل شد. زیرا به‌نظر او به‌عنوان یک قاعده کلی» تبعیض مثبت ممنوع است. اما درمقابل» «اقدام مثبت» مجاز است و حتی ممکن است در شرایط خاصی لازم باشد؛ چنان‌که به‌نظر وی «حتی ضروری است که در زمینه اشتغال, کارکنان معلول ۳ مراد از میثاقین» دو کنوانسیون یا میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و میشاق بین‌المللی حقوق اقتصادی» اجتماعی» و فرهنگی (مصوب ۱۶ دسامبر ۱۹۶۶) ۴. بند «ح» ماده ۱۶ بیان می‌کند: «معلولین, یکی از بزرگ‌ترین اقلیت‌ها یعنی یک‌دهم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. اینان در اکثر موارد از روی ناچاری به فقر بیکاری» و انزوای اجتماعی تن در داده‌اند. افزون‌براین» در تمام کشورها. افراد مسن‌تر ممکن اسینت اوق برابر طردشدگی,» فقر و کنار گذاشته شتت آسیببپذیز ۵. منتقدان شناسایی کرامت ذاتی در اسلام استدلال اساسی خود را استناد به آیاتی از قرآن کریم (همچون آیات ۱۷۹ سوره اعراف» ۵۶ سوره ذاریات, ۲ سوره والعصر سوره محیق ۲۲و ۵0 سورد آقال, وم) ذاشتته‌ان که ذال بر زیانکاری» نقصی» وشرارت اسان با برخی از انسان‌ها استه بنابراین» بر این نظرند که اسلام براق انسان غیرمژمن هیچ گونه کرامتی قائل نیست. درنتیجه» در اسلام تنها کراست اقسایی شناسایی شده:است! که اسیتشیبر سلسله‌مراتب اق ادرجحات ایمان است: #الیته. در همین مورد. ماد ۱۲ قانون جامع حمایت از معلولان مقرر کرده استنه: ۷۲ ساعت از برنامه‌های هفتگی سازمان صداوسیما به موضوع آشنایی مردم با توانمندی‌های معلولان اختصاص یابد؛ هرچند باید درنظر داشت که این زمان. برای آشنایی مردم با توانمندی‌های معلولان, ناچیز بوده و در میان حجم زیاد برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی نمی‌تواند توجه مخاطبان قابل توجهی از جامعه را اعلامیه هزاره ملل متحد. اجلاس هزاره نیویورک ۸-۶ سپتامبر ۲۰۰۰ جعفری, محمدتقی (۱۳۸۹) پیام حرد. تهران: مسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری. جوادی آملی عبداش (۱۳۸۹)» «اخلاق در نظر و عمل»» دوفصلنامه حکمت معاصر, شال خلفی, مسلم 4۱۳۸۲ «نگرش برون‌دینی به حقوق بشر (امتناع یا ضرورت؟)»» مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی حفضوق بشر: مبانی نظری حقوق بشسر قم: درخشه. جلال؛ شجاعی. جبار (۱۳۹۴)» «شاخص‌های حکمرانی خوب در اندیشه و عمل امام علی(ع)» فصلنامه پژوهشهای علم و دین» پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات دهخدا علی اکبر (۱۳۷۲) لغت‌نامه دهخدا ج ۲ چاپ اوال» دوره جدید.» تهران: روزنه. راسخ. سا 1۱۳ «تئوری حق و حقوق بشز بین‌الملل»» مجله تحمیفات حقفوفی, راغب اصفهانی» حسین‌بن‌محمد (۱۳۸۳) المفردات فی‌غریب القرآن» ترجمه و تحقیق صانعی دره‌بیدی» منوچهر (۱۳۹۴) جایگاه انشان؛د رانديشه کانت» چاپ دوم» تهران: طباطبایی» محمدحسین (۱۳۷۴) نفسیر المیزان» ترجمه محمدباقر موسوی همدانی» چاپ طبرسی» فضل‌بن‌حسن (۱۳۸۰) مجمع‌البیان» ترجمه تفسیر علی کرمی» تهران: وزارت عمید» حسن (۱۳۸۹)» فرهنگ عمید شامل: واژه‌های فارسی و لغات عربی مصطلح در عیوضی» محمدرحیم؛ مرزبان, نازنین؛ صالحی, معصومه (۱۳۹۶)» «از بررسی حکمرانی خوب تا الگوی حکمرانی پایدار» فصلنامه راهبرد. سال بیست‌وششم» شماره 4۸۵ فراستخواه» مقصود (۱۳۸۰)» «واپسین نگرانی‌های پیامبر (ص)»» در: حفوق بشر از منظر فیض, سیدرضا (۱۳۸۷)» «مبانی عرفانی کرامت ذاتی انسان» مجله احلاقی پزشکی. دوره قاری‌سیدفاطمی, سیدمحمد (۱۳۹۰) حتقوق بشر در جهان معاصر, جلد دوم چاپ سوم قاسمی» حسین (۱۳۸۸) ترجمه علل الشرایع (شیخ صدوق): اسرار افرینش در فلسفه قاضی‌زاده کاظم (۱۳۸۶) «کرامت انسان از دریچه دو نگاه» در: اصول و مبانی کراست انسان, جلد یکم» همایش بین‌المللی امام خمینی(س) و قلمرو دین» تهران: نشر قرائتی» محسن (۱۳۸۷) تفسیر نور جلد سوم» چاپ پانزدهم» تهران: مرکز فرهنگی گرجی ازندریانی» علی‌اکبر؛ طبری» حامد؛ میرمحمدصادقی» مریم (۱۳۹۰)» «تبعیض مثبت: تبعیض عادلانه پا درمان اثرات تبعیض» مجله تحقیقات حقوقی, شماره ۵۵. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای‌ااسلامی (۷ 0 حکیم رای خحوب» بنیان نوسعه» شماره موسی زاده» ابراهیم (۱۳۹۰) «بررسی حقوق انسان از دو دیدگاه غرب و اسلام (رابطه حق و تکلیف در انديشه حقوقی اسلام)» فصلنامه حکومت اسلامی» سال شانزدهم ناظمی اردکانی» محمد (۱۳۸۷) «حکمرانی خواب با رویکرد اسلامی» مجله علوم انسانی. «نگرشی بر وضعیت حقوقی معلولان در ایران (در پرتو حمایت‌های رفاهی و نوبهار رحیم (۱۳۸۲) «دین و کرامت انسانی» مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی حقوق بشر: مبانی نظری حقوق بشر, قم: دانشگاه مفید قم. 01 7۳36770۷ ,(2008) (10۲5ن۳۵) عصصق0ل مصقطاعق 005 6 366۲ بعصق۲ 57 / .6۳6010۵1100 ید65 ۷۰ //:9 ۲0 وصمناق ۳۵ مدع اوانلمو۳ ۵۴ ع1م 20 عطا وصه دمامصنصای‌کز 06و۰۳ ,(2004) عصص۸ ,10۷۵06 7۵1۰ ,1196۳11721101101 209106 ]۵ عفکآ آونم مگ بعمامسا80 هآ ۳۳۵ 7 ,10 00 1/0270 7۳6 ,(2004) 3/006 .کل عمط 2 [ صعطم‌عا5 مععصه 1/10 :۸0 006 هناگ۵۸ که ۳۳۳۵ ۵ط1 ,(1996) تصقل جعنصتی عم صم‌کناگ ,5۳9 0۰ ,84 ۷۵1۰ و6۷16 10۷ 6011600 ,16 1۳00206 عطا عصنصنعا0ع اي 0۳60167/60 13.0 .منک همطل 5//:ع0ط ناه بواطهلند ۸ 953-1036 بل ناه حاا 60 641 1حمل ن 2 زی اصا ۷100 [2 1310۳200 ۵۶ 3600۳ نو فصه موی معا طامصتفاهگ 1۵۳ 66 060 ,0و۵ت]	حکمرانی خوب، گفتمان نوینی است که بیشتر با مؤلفه هایی مانند قانونمندی، مشارکت، مسئولیت پذیری، حقوق شهروندی، و عدالت اجتماعی توصیف می شود. تأمین و تضمین حقوق افراد دچار معلولیت که ازجمله محروم ترین اقشار جوامع انسانی هستند می تواند از مهم ترین شاخص های تضمین حقوق شهروندی، عدالت، و مسئولیت پذیری حکمرانی به شمار آید. در این مقاله تلاش کرده ایم با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین مفهوم حکمرانی مطلوب، کرامت ذاتی انسان در جهان بینی اسلامی را به عنوان مبنای مشروعیت بخشی برای کاربست سازوکار تبعیض مثبت، به مثابه مؤثرترین راهبرد حمایتی در حقوق معلولان، بررسی کنیم و در پایان پیشنهادهایی را در راستای ارتقای حقوق این افراد در چارچوب حکمرانی مطلوب اسلامی در ایران ارائه کرده ایم. دراین راستا، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که «کاربست سازوکارهای حمایتی تبعیض مثبت در حقوق معلولان، به منظور تأمین عدالت اجتماعی و تضمین حقوق شهروندی که از مهم ترین شاخص های حکمرانی مطلوب اسلامی هستند بر چه مبنای مشروعیت بخشی استوار است؟» فرضیه اصلی مقاله حاضر این است که «کرامت ذاتی انسان، مبنای مشروعیت بخش سازوکار حمایتی تبعیض مثبت در اسلام است.
40,733	424442	این مقاومت سیاسی گسترده در مقابل شاه که در بستر یک تحول اقتصادی صنفی شکل گرفته بوداو: با زهبری روحانیت و پیروی گسترده مردم و البته با استفاده بهینه از فناوری#تازه تیش تلگراف و درنهایّتا شوش گسترده توده‌ها تکمیل شد. تا آن روز بی‌نظیر بوداویسترآغازریکت‌های شیانتی‌ای شد که ۱۵ سال بعد به انقلاب مشروطه انجامید (اعتماذالسلطنه؛ ۱۳۸۹: ۹۷۶۵ ناظم‌الاستلام کرمانی» ۱۳۸۹: ۹۳۴ دومین پیوند میان تحولات اقتصادی و سیاسی را باید در انقلاب مشروطه جست‌وجو کرد. در بهار ۱۲۸۴ شمسی, اوضاع اقتصادی کشور نابسامان شد و قیمت گندم حدود ۰٩ درصد و قیمت قند وآشکر بیش از ۳۰ درص افزایش یافت (آبراهامیان ۴ ۴ عواملی مانندهشیوع وبا پدیدآمدن بحران در روسیه (مهم‌ترین شریک تجاری ایران) در پی شکست از زان و سپس وقوع انقلاب ۵ در روسیه» برای پدیدار شدن این وضع اقتصادی ذکر شده است. اما شاید مهم‌ترین عامل, اوضاع خراب ماليه ایران در پی دریافت وام‌های فراوان خارجی بود. سرآغاز انحطاط مالی حکومت قاجار به نخستین وام بلندمدتی مربوط می‌شود که ایران به دولت‌های خارجی مدیون شد و آن در پی لغو امتیاز تنباکو بود. پس از آنکه ناصرالدین‌شاه مجبور به لغو آن امتیاز شد کمپانی رژی جز به دریافت نقدی بازاندیشی رابطه تاریخی تحولات سیاسی با تحولات اقتصادی در ایران (۱۳۷۰-۱۳۹۷) 2 پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ > غرامت راضی نمی‌شد و ازاین‌رو دولت ایران مجبور شد مبلغ ۵۰۰ هزار لیر انگلیسی را در بازه چهل‌ساله از بانک شاهنشاهی (که امتیاز آن متعلق به انگلستان بود) وام بگیرد و درآمد گمرک بنادر خلیج فارس» بوشهر, بندرعباس, لنگه, و شهر شیراز را به‌عنوان وثیقه دراختیار آن بانک قرار دهد (کاظم‌زاده» ۱۳۷۱: ۲۵۳). روند استقراض‌ها در زمان مظفرالدین‌شاه ادامه یافت. در سال ۱۳۲۷۸ ایران ۲۲ میلیون و ۰ هزار روبل از روسیه وام گرفت و در مقابل آن» افزون‌بر گرو گذاشتن عایدات کل گمرکات (به‌غیر از آن‌ها که برای قرارداد رژی در گرو بانک شاهنشاهی بود)» متعهد شد که تا ده سال دیگر (تا هنگامی‌که وام خود را به‌طور کامل به روسیه نپرداخته است) از کشور دیگری وام نگیرد (همان: ۳۰۸). این وام کلان, پس از چند ماه هزینه شد و دوباره ایران در پرتگاه ورشکستگی قرار گرفت و در سال ۱۲۸۰ برای تأمین مخارج سفر شاه به اروپا دوباره:با شرایط بسیار سنگینی مبلغ ۱۰ میلیون روبل وام از روسیه ستاند (همان. ۳۴۴). در همان سال» قراردادی در مورد کشف ذخایر و استخراج نفت با ویلیام دارسی انگلیسی برای مدت ۶۰ سال امضا شد و در مقابل, مبلغ ۰ هزار لیره.انگلیسی:به‌صورت نقدی"و ۲۰ هزارآلیره سهام شرکت. آن امتیاز ننگین واگذار شد (همان» ۳۳۸۲).. واگذاری#ذخایزارازشمند کشور که بعدها موجب بروز مشکلات بسیاری دز تاریخ معاصر شد»:در مقابل این مبلغ ناچیز» خود بنابراین» گرانی گندم و قند و شکر در ابتدای سال ۰۱۲۸۴ نشان‌دهنده یک بحران اقتصادی ژرف بود که از چند سال پیش شکل گرفته بود و پيامد آن بحران؛ یک دسته تحولات سیاسی بود که درنهایت. آشبب انقلاب مشروطه‌آشد. اما واکنش حکومت قاجار در مقابل آن تحولات سیاسی, بسنیار نابخردانه بود. واکنش عین‌لدوله, صدراعظم, و علاالدوله, حاکم تهران» به گرانی‌ها این بود که وقتی قیمت قند و شکر در پاییز همان سال» دوباره افزایش يیافت» تاجر خوش‌نامی به اسم حاج سید هاشم قندی را در ۲۰ آذر ۱۳۸۴به فلک بستند. آن‌ها به‌گونه‌ای بسیار سطحی به مسئله نگاه می‌کردند و می‌خواستند به این نحو بحران را مهار کنند» ولی از این نکته غافل بودند که این بحران اقتصادی, تنها نشانه‌ای برای آغاز توفان سیاسی انقلاب مشروطه است که در فاصله چند ماه تمام کشور را درنوردید. سومین بحران اقتصادی» در پی جنگ جهانی اول نمودار شد. در سال‌های پایانی قرن سیزدهم شمسی که مصادف با پایان جنگ بود» اوضاع اقتصادی ایران در اثر جنگ» قحطی و شیوع بیماری‌های مسری و کشنده» بسیار وخیم شد. نماینده ایران در مجمع اتفاق ملل در ۱۴ آذر ۹ گزارش داد که در اوضاع وخیم سال‌های جنگ جهانی اول» تنها در تهران» ۹۰ هزار نفر از گرسنگی به دیار باقی شتافتند زیرا دولت‌های اشغال‌گر روس و انگلیس و یاغیان محلی, راه‌ها را بسته بودند و رسیدن آذوقه به پایتخت ممکن نبود (مکی, ۱۳۷۴ ج ۱: ۲۷۶). تنها پول منظمی که در آن زمان به خزانه مملکت واریز می‌شد. مبلغ ۰ هزار تومان وامی بود که دولت انگلیس ماهانه به ایران می‌پرداخت و خود مشخص می‌کرد که برای چه مصارفی هزینه شود و بخش مهمی از آن صرف قوای قزاق می‌شد. این بحران وخیم اقتصادی نیز پیامدهای ساسا بزرگی,داست: ابشدا قولیت انگلستان تلاش کرد با تحمیل قرارداد ,۱۹۱۹ ایران را به کشوری تحت‌الحمایه تبدیل کند. هنگامی که آن تلاش بر اثر مقاومنت نخبگان ایرانسی».نتیجه نبخشید. یک تحول بزرگ سیاسی دیگر سر برآورد. یک:روزنامه‌نگار به‌نام سید خسیاالدین طباطبایی با همراهی یک افسر نیروی قزاق به‌نام,رضاخان, در سوم.اسفند ۱۳۹۹ کودتایی را رهبری کردند که نظام سیاسی ایران را در فاصله کوتاهی به‌کلی:زیروّرو کرد. در این مورد. این دولت انگلستان بود که هوشمندانه» تختولات سنیاسیّ‌ای را که در بستر یک بحران اقتصادی شکل می‌گرفت. در راستای منافع خود مدیریت کرد (سمیعی» ۱۳۹۷: ۳۳۹). چهارمین تحول بزرگ اقتصادی» بیست: سال بعد در پی جنگ جهانی دوم روی داد. در پی اشغال ایران توسط قوای متفقین» اوضاع اقتصادی به وخامت گرایید و کمبود ارزاق عمومی و بیماری‌های فراوان؛ ازجمله تیفوس, روزهای سختی را برای مردم ایران به‌ارمغان آورد. مردم پس از ساعت‌ها معطلی در صف نانوایی‌ها چیزی به‌نام «نان سیلو» دریافت می‌کردند «که همه‌چیز در آن یافت می‌شد. جز گندم و جو» (عاقلی, ۱۳۷۷: ۱۵). در اثر ازدیاد میزان نقدینگی» قیمت پوند انگلیس از ۸ به ۱۳۵ ریال رسید (مکی؛ ۱۳۷۴ ج ۸ ۲۸۱ و ۲۹۴-۲۹۶). گرسنگی, قحطی, و گرانی ارزاق در زمان اشغال کشور به‌ویژه از شهریور ۱۳۲۰ تا پایان سال ۱۳۲۲ باعث ایجاد اعتراض‌های مردمی شد. تنها در این دو سال‌ونیم» شانزده حرکت اعتراض‌آمیز مردمی در شهرهای تهران کرمانشاه» داراب» رشت. بازاندیشی رابطه تاریخی تحولات سیاسی با تحولات اقتصادی در ایران (۱۳۷۰-۱۳۹۷) 2 پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ 3 بروجرد قزوین» آشتیان, گلپایگان. اراک ملایر تبریز نجف‌آباه سنندج, و زنجان گزارش شده است (طیرانی» ۱۳۷۲). مهم‌ترین این حرکت‌ها در ۱۷ آذر ۱۳۲۱ در تهران اتفاق افتاد که به «بلوای نان» مشهور شد. در صبح آن روز تعدادی از دانش‌آموزان و دانشجویان تهرانی» به‌طرف میدان بهارستان حرکت کردند و با شعار «نان می‌خواهیم!» وارد کاخ بهارستان شدند. رفته‌رفته محوریت شعارهای جمعیت از مسئله نان به مخالفست با قوام‌السلطنه» نخست‌وزیر تغییر یافت و با فاصله کوتاهی, دولت قوام‌السلطنه سقوط کرد اما پیامدهای سیاسی این بحران اقتصادی» بیش از سقوط دولت قوام بود. این پیامدها با گسترش سریع حزب توده و نفوذ اعضای آن حزب در مجلس و دولت و سپس, ظهور فرقه دموکرات در آذربایجان و کردستان و تجزيه آن دو استان زرخیز کشور شکل گرفت. سال‌های ۱۳۲۳.تا ۱۳۲۵ را باید سال‌های اوج‌گیری بی‌امان حزب توده دانست. در سال ۱۳۲۵» حزب بهجایی رسیده بود که می‌توانست ادعا کند که یک نیروی سیاسی مطرح ,و تأثیرگذار اسشت. از.مقام‌های رسمی, هشه نماینده در مجلس و سه.وزیر در کابینه؛(بعدی) قوام‌السلطنه دائست. حزب, مدعی بود که «شمار اعضای اصلی‌اش به.۵۰ هزار نفر و اعضای وابسته به ۱۰۰ هزار نفر رسیده بود. در بیش از ۷۸ شهر مختلف. یعنی در همه شهرهای دارای جمعیت بیش از ۱۰ هزار نفر شعبه دایر کرده بود»"(آبراهامیان؛ ۱۳۸۴: ۲۰۱). جعفر پیشه‌وری با راه‌اندازی فرقه دموکرات در آذربایجان» فرایند تجزيهه آن استان را آغاز کرد. فرقه در ۱ آبان؛ کنگره بزرگی"دز تبریز تشکیل داد پیشه‌وری در آن کنگره» خودمختاری آذربایجان را اعلام کرّد. فرقه دموکرات کردستان نیز چندی پس ازآفرقه دموکرات آذربایجان» با رهبری قاضی مخمد تأسیشن شد و در آبان ۱۳۲۴ نخستین کنگره خود را در شهر مهاباد تشکیل داد. البته درنهایت. این توفان سیاسی» با مهارت سیاست‌مداران داخلی و بر اثر تغییر معادلات قدرت در عرصه بین‌المللی» مدیریت شد (شوکت. ۱۳۸۵: ۲۰۶-۲۰۸ و ۲۱۶-۲۲۵ و ۲۵۴-۲۵۵). دراین مورد نیز محرومیت نسبی» یک تحول بزرگ سیاسی را رقم زده بود. پنجمین بحران بزرگ اقتصادی» ده سال بعد در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت و پس از اعمال تحریم‌های انگلستان ضد ایران» شکل گرفت. دولت انگلیس, جلو صدور نفت ایران را گرفت و درواقع» ایران را تحریم نفتی و حتی محاصره دریایی کرد. آن دولت, اجازه حمل نفت ایران را به کشورهای دیگر نمی‌داد و در یک مورد» یک کشتی نفت‌کش, که نفت ایران را حمل می‌کرد. توقیف کرد و به بندر عدن فرستاد. به‌اين ترتیب» درآمد نفتی ایران تقریبا به‌طور کامل قطع شد. مصدق توانست مقدار کمی نفت با تخفیف ۵۰ درصد به ایتالیا و ژاپن بفروشد. ولی با توجه به کم بودن میزان نشت فروخته‌شده و با توجه به تخفیف زیادی که داده شده بود این کارها مشکلی را حل نمی‌کرد. در چنین شرایطی, مصدق مجبور شد «بودجه بدون نفت» را تدوین کند وبه (اقتصاه پدیت نت بیندیشد.ولی تسقق این آرزو ساده نود طبیعتا او برای گذران آسور دولت, مجبور به چاپ اسکناس بیشتر شد و اثر مستقیم این کار کاهش ارزش ریال بود. «ارزش دلار در بازار سیاه از ۳۱ ریال به ۷٩ ریال و ارزش پوند از ٩۸ ریال به ۲۵۶ این بحران اقتصادی, طی چند ماه به کوذتا انجامید. در صبح ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ماشین‌های نظامی درحالی که به نفع شاه شعار مشی‌دادند., در خیابان‌ها به‌گردش زاهدی از رادیو قرائت شد. جمعی چاقوکش و اوباش بنه‌رهبری شعیان جعفری. معروف به شعبان بی‌مخ ساختمان‌های دولتی و بانک‌ها و شهرداری را به تصرف 1 خود درآوردند. آن‌قدر کار کودتا ستاده تمام شا که هندرسون. سفیر امریکا ۱ می‌گوید: «نه‌تنها هواداران مصدق بلکه هواداران شاه نیز از این پیروزی آسان و سریع شگفت زده شوناه ری دی ۳/۸(٩ یم ۳ ۸۳۵ البسبو دز ی کدنا دستان ۹ کشورهای خارجی قرار داشت و آن تحول سیاسی نیز مانند بقيه تخولات سیاسی» 7 نتيجه علل و عوامل متعددی بود اما به‌هرحال» این‌بار نیز ایجاد یک بحران اقتصادی 2 ششمین تحول اقتصادی که پيامد سیاسی داشت انقلاب سفید بود. براساس 4 تحلیلی که امریکایی‌ها در اواخر دهه ۱۳۳۰ ارائه کردند بیشتر انقلاب‌های بزرگ در ار جوامع غزبی و غیرغربی» انقلاب‌های روستایی بوهه‌اند؛ چیری که ذر تاریخ فراتسه ‏ ظ روسیه؛ و چین نیز به‌خوبی قابل‌مشاهده بود. برایناساس» دولت امریکا انجام چ اصلاحات ارضی و برخی اصلاحات دیگر را به‌عنوان تمهیدی برای از بین بردن پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ 5 اصلی‌ترین زمینه بروز یک انقلاب در ایران پیشنهاد کرد (نجاتی» ۱۳۷۹ ج ۱: ۱۳۷). دولت امینی که با اشاره امریکایی‌ها برای انجام اصلاحات ارضی به نخست‌وزیری منصوب شده بود» توانست بخشی از برنامه اصلاحات ارضی را اجرا کند. حسن ارسنجانی, وزیر کشاورزی وقت. به‌عنوان مجری اصلاحات ارضی انتخاب شد. ارسنجانی در این راه چنان سرعت و جسارتی به‌خرج داد که نه‌تنها مالکان, بلکه نخست‌وزیر و مخالفان دولت را شگفت‌زده کرد. آنجا بود که شاه تصمیم گرفت. خود پرچمدار این برنامه شود و ضمن تغییر دولت امینی و انتصاب اسداله علم به نخست‌وزیری,» اصلاحات ارضی را در قالب انقلاب سفید. مطرح کرد. شش اصل انقلاب سفید. ازجمله اصلاح نظام ارباب و رعیتی و سهیم کردن کارگران در منافع کارگاه‌های تولیدی و صنعتی» در جریان یک همه‌پرسی سراسری که در ۶ بهمن ۱ انجام شد. با اکثریت ۹۹/۹ درصد آرا به‌تصویپ؛ رسید (سمیعی» ۱۳۹۷: ۵۲۸). اما انقلاب سفید که یک تحول بزرگ اقتصادی در رابطه مالک و زارع و نیز کارخانه‌داران و کارگران بود یک.پيامد شیاسی دزرگ.نیز داشت که اوج آن در تظاهرات ۱۵ خرداد ۹۳۴۲شکلیاگرفت. در ۱۵ خمرذاد دهشم تهران» شیرازن اصفهان, و مشهد. تظاهرات گسترده‌ای به‌وقوع پیوست؛و اگر رژیم» قدری دیر جنبیده بود و دستور کشتار وسیع صادر نشده بود. دراهمان روز رژیم شاهنشاهی سقوط می‌کرد (فردوست. ۱۳۸۲: ۵۱۳). افراد زیادی کشته و مجروح شدند که تعداد آن‌ها تا چندهزار نفر برآورد شده است (نجاتی, ۱۳۷۹ ج ۱: ۲۳۶). رژیم شاه توانست این پیامد سیاسی را با سرکوب و کشتار مهار کند. ممکن است گفته شود که قیام ۵ خرداد. تنها به‌سبب دستگیری امام خمینی رخ داد و ارتباطی با تحولات اقتصادی نداشت» ولی باید توجه داشت؛ که اعلت اصلی مخالفت امام خمینی با رژیم شاه که در پی آن دستگیر شد. تصویب لوایح شش‌گانه انقلاب سفید بود. این مخالفت, در اعلامیه‌ای که در روز ۲ بهمن ۱۳۴۱ صادر شد. با اعلام غیرقانونی بودن همه‌پرسی,» اوج گرفت. آنجا امام به آثار ناخوشایند اقتصادی این لوایح اشاره کرده بود: «بازار ایران به‌کلی از دست می‌رود و بازرگانان و کشاورزان به خاک سیاه سرکوب قیام ۱۵ خرداد و بسته شدن فضای سیاسی کشور به‌معنای این بود که انجام هیچ گونه اصلاحاتی از راه‌های مسالمت آمیز شدنی نیست. مهدی بازرگان در سال ۳ در جریان دفاعیات خود در دادگاه نظامی» نکته‌ای را گوشزد کرد که آن سال را به نقطه عطفی در تاریخ سیاسی ایران تبدیل می‌کرد. او خطاب به رئیس دادگاو نظامی فرمایشی گفت: (ما آخرین کسانی هستیم که از راه قانون اساسی به مبارزه سیاسی برخاسته‌ايم. ما از رئیس دادگاه انتظار داریم این نکته را به بالاتری‌های بگویند...» (نجاتی» ۱۳۷۹ ج ۱: ۳۷۳). این هشدار بازرگان» به این معنی بود که رژیم شاه پس از آن مقطع باید به‌فکر رویارویی با مبارزات مسلحانه و نیز یک انقلاب همه‌جانبه باشد و دیگر دوران مبارزات اصلاح‌گرایانه در چارچوب نظام موجود به‌پایان رسیده است. هفتمین تحول اقتصادی» از نوع دیگری بود. پیش از این گفتیم که رونق چشمگیر اقتصادی نیز می‌تواند به تحولات سیاسی منجر شود. در جنگی که بین اسرائیل و مصر در اکتبر ۱۹۷۳ (مهر ۱۳۵۲) درگرفت و به جنگ؛«یوم کیپور» یا «جنگ رمضان» معروف شد. اسرائیل توانست با تجهیزات و مشاوژه‌های‌انظامی,کله از امریکا هلند و دانمارک دریافت کرده بود. بر ارتش مصر غلبه,کند: جهان"عرب,.که در آن تاریخ» یک‌صدا مخالف اسرائیل بود» تصمیم«به اعمال"تحزیم نفتی ضد کشتورهایی:یاری‌کننده اسرائیل 3 گرفت؛ درنتیجه» در آن سال, قیمت.نفت» چهاربرانز شده.یغنی از محدوده ۳ دلار که ذّ بیش از ۲۰ سال روی آن باقی مانده بود» پا به محدوده:۱۳ ذلار برای هر بشکه گذاشت. 1 تحریم نفتی اعراب» اگرچه چند ماه بعد پایان پذیرفت. ولی قیمت نفت هرگز به سطح : پیشین خود بازنگشت. درواقع» افزایش قیمت نفت. ریشه‌های عمیق‌تری از تحریم نفتی ‏ 75 سال ۱۹۷۳ داشت. در طول دو دهه پیش از آن» در دهه‌های:۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ جهان» ۹ شاهد رشد اقتصادی سریع» چه در کشورهای کمونیست و چه در غرب بود و نیاز به 7 انرژی به‌گونه‌ای فزاینده بالا رفتّه بود..تا آن"زمان».بازار نفت می‌توانست آن نیاز فزاینده را پاسخ دهد, ولی میزان عرضه و تقاضا درحال از دست دادن توازن خود بود. درواقع» زمینه افزایش قیمت وجود داشت و تحریم نفتی» جرقه‌ای بود که باعث شد. افزایش قست منت بنقایگر رطف نف رال مت رده ته بل وق مت هکوتقمان ارات را به یک کشور ثروتمند تبدیل کرد و تولید ناخالص داخلی ایران از سال ۱۳۵۱ تا اگرچه در آن موقع افزایش قیمت نفت به‌کام محمدرضاشاه شیرین آمد, اما درواقع؛ پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ 5 پیامدهای سیاسی آن برای وی بسیار تلخ بود. در سال ۱۳۵۳ در کنفرانسی که در گاجره تشکیل شده بود هنگامی که شاه حرف‌های چند اقتصاددان را شنید که توصیه می‌کردند دولت نباید همه درآمدهای نفتی را هزینه کند» خشمگین شد و به‌صراحت گفت. دولت باید «آهنگ متوسط رشد) را یکسره از سر بیرون کند و به رشد سریع اقتصادی بیندیشد. اگزچهبرای کارشتاسان اقتضسادی حاضر دو لس کاملا روشی بود قدایی سیاسته موجب ایجاد تورم مضاعف خواهد شد. ولی کسی جرئت اظهارنظر در برابر خشم شاه را نداشت (میلانی, ۱۳۸۰: ۳۵۳). اما اصولا فارغ از مشکل تورم» ساختارهای اداری کشور آماده پذیرش اين میزان واردات بی‌رویه نبود. هنوز مقررات گمرکی پیشین حکمفرما بود و ترخیص هر کالایی نیاز به بیست امضا داشست (شوکراس,» ۱۳۷۰: ۲۳۰). نتیجه این می‌شد که ۸۰۰ کشتی, ۶ ماه در نوبت تخلیه در بندرعباس بودند و فارغ از هزینه سرسام‌آور توقف کشتی‌ها اجناس بسیاری فاسد شده بود(فردوست. ۱۳۸۲: ۲۷۵). هزینه جريمه توقف زیاد کشتی‌ها بالغ بر یک.میلیاردادلار برآورد شده است (شریف‌امامی, ۰ ۷۷ ولی توسعهه بی‌قوار» یعنشی توسعهه مصضرف».بدون درنظر گرفتن توسعهه تزریق بی‌رويه پول نفت در اقتصاد ایران».خود را یکی پس؛از؛دیگری نشان می‌داد و قطع برق پی‌درپی که در تابستان به سه ساعت در روز می‌رسید.و ترافیک فزاینده در شهرهای بزرگ» به‌ویژه تهران زندگی روزمره مردم را فلج کرده بود. از همه مهم‌تر که به نظريه محرومیت نسبی ارتباط پیدا می‌کند- افزایش نابرابری درآمدی و کاهش عدالت اجتماعی بود؛ به‌گونه‌ای که در سال,۱۳۵۴, شاهد افزایش قابل‌توجه ضریب جینی و نیز نسبت درآمد ثروتمندترین به ققیرترین دهک در ایران هستیم (اصفهانی و پسران!» ۲۰۰۹). همه این عوامل اقتصادی بودند که زمینه را برایاانقلاب اسلامی ایران در قالب یک تحول هشتمین تحول مهم اقتصادی,» در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران رخ نمود. هفت سال پس از آغاز جنگ تحمیلی, در سال ۱۳۶۶ در پی بروز مشکلاتی که برای صادرات نفت پیش آمد و با توجه به کاهش جدی قیمست نفشت در بازار جهانی که نسبت به سال پیش» تقریبا نصف شاه بود- کشور شاهد کاهش ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخحلی خود بود. هزینه‌های سرسام‌آور جنگ و توقف چرخه تولید به‌دلیل بمباران» موشک‌باران» و حتی استفاده از سلاح‌های شیمیایی ترسط ازتش عراق: فشار غیرقابل تحملی را بر دولت انقلایی وارد می‌کرد و وضعیت اقتصادی را به‌گونه‌ای محسوس, بحرانی کرده بود. جیره‌بندی مواد غذایی و اقتصاد کوپنی» نمودی از این وضعیت وخیم بود. تمام این موارد را باید با شاخص‌های منفی اقتصادی در زمینه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مهاجرت بسیاری از نخبگان و فعالان اقتصادی در سال‌های پس از انقلاب» به‌ویژه در زمان جنگه در کنار هم قرار دهیم تا از عمق بحران اقتصادی در آن زمان آگاه شویم. با فاصله چند مام:قر ۲۷ یر ۱۳۶۷ دولت آیران قطعنامه ۵۹۸ شبورراق امتیت سازمان ملل را پذیرفت. آن قطعنامه,در ۲۹,تیر,۱۳۶۶+تصویب شده بود ولی ایران از پذیرفتن آن امتناع می‌کرد اما شرایط جنگی» دیگر.قابل‌استمرار نبود و امام خمینی با تشبیه تصمیم خود به نوشیدن «جام.زهر»» بالاخره به,مفاد قطعنامه رضایت داد. پذیرش قطعنامه و پایان جنگ یک تغییر پارادایم بزرگ«ذر وقعیت سیاسی کشور 3 بود. این تحول عمده سیاسی نیزامانند تخولات دیگنری که پیش از این مطرح ذّ کردیم علل و عوامل فراوانی ذاشت».اما به‌نظر می‌رسد» پذید آمدن این تحول عظیم 1 سیاسی» در پی آن تحول بزرگ اقتصادی, تصادفی بّود و تابع همان قاعد استقرائی ۱ نهمین تحول بزرگ اقتصادی در تاریخ معاصر ایران نیز از جنس رونق ۹ چشمگیر اقتصادی بوذ. هنگامی که در خرداه"۱۳۸۷ میانگین ماهاته قیمت نفت. 7 رکورد جدیدی را ثبت کرد و تا بشکه‌ای ۱۳۹ دلار افزایش یافت و البته در مقطعی» 2 قیمت روزانه حتی از مرز ۱۵۰ دلار نیز عبور کرد. پول زیادی به خزانه کشور 1 سرازیر شد. دولت هشتم که براساس سیاست‌های عوام گرايانه خود. بیشتر به‌فکر ت راضی نگه داشتن توده‌ها بود و چندان دغدغهه مصالح بلندمدت را نداشت. سیاستی مشابه سیاست شاه در دهه ۱۳۵۰ را درپیش گرفت و بدون ملاحظات اقتصادی و < سیاسی» درآمد سرشار نفت را وارد چرخه اقتصادی کرد. پژوهشگران با بررسی چ شاخص‌های اقتصادی, نشان داده‌اند که هرگاه درآمد دولت ایران از فروش نفت و پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ 3 گاز افزایش پیدا کند. باید انتظار بروز و ظهور نابرابری‌های درآمدی بیشتری را در جامعه داشت. علت افزایش نابرابری را می‌توان در عواملی همچون: رشد اعتباری بخش خصوصی, سرمایه‌گذاری در ساخت‌وساز و رشد واردات» جست وجو کرد (فرزانگات و گرایگر» ۳۱۹). این تابرابری‌ها که بخشن کوچکی را بسیار تروتمند می‌کند و فاصله بزرگی میان آنان و بقيه مردم ایجاد می‌کند» زمینه‌ساز بروز و ظهور محرومیت نسبی می‌شوند که می‌تواند تحولات سیاسی‌ای را در پی داشته باشد. تنها با فاصله یک سال, کشور در جریان دهمین انتخابات ریاست جمهوری» دچار یک بحران سیاسی بزرگ شد. در پی اختلافی که در اعلام نتایج انتخابات. میان دو کاندیدای منصوب به اصلاح‌طلبان, میرحسین موسوی و مهدی کروبی ازیک‌سو و رئیس‌جمهور وقت. محمود احمدینژزاد. ازسوی‌دیگر, پیش آمده بود. شهر تهران شاهد تظاهرات میلیونیآشد و آشوب و درگیری تا چند ماه در شهرهای بزرگ جریان داشت. درنهایت. در پی, تظاهراتی که در نهم دی‌ماه همان سال, در قالب یک حرکت متقابل توده‌هل(سئمیعی» ۱۳۹۸): درتأییلا نتيجه انتخابات شکل دهمین بحران اقتصادی, در پی اعمال تحریم‌های اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل, به‌دلیل غنی‌سازی اوّرانیوم توسطظ ایران؛در سال ۱۳۹۱ شکل گرفت. در پی این تحریم‌ها میزان صادرات نفت"ایران کاهش"یافت و ارتباط بین‌المللی بانکی ایران فلج شد؛ درنتیجه قیمت دلار آمریکا در بازار آزاد» تا بیش از سه‌برابر افزایش یافت و نرخ تورم» به‌شندت رشد کرد. البته اقتصاددانان در,مورد.اینکه علت اصلی این بحران اقتصادی» تحریم‌های اعمال‌شداه بوده است یا رشد لگام‌گسیخنه نقدینگی» اختلاف‌نظر دارند» ولی به‌هرحال, این بحران اقتصادی با ابعاد گسترده شکل گرفت و بار دیگر» حس محرومیت نسبی را ایجاد کرد. اما پیامد سیاسی این بحران اقتصادی,» به بهترین نحو در یازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری مهار شد. اين‌بار کشور توانست با یک انتخابات که در خرداد ۱۳۹۲ برگزار شده از ایجاد یک تحول سیاسی خشونت‌بار جلوگیری کند. حسن روحانی که توسط جناح مقابل محمود احمدی‌نژاد حمایت می‌شد. با احراز بیش از نیمی از آرا در دور نخست. به‌عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. پس از پیروزی حسن روحانی» مردم برای هفته‌ها در خیابان‌ها به جشن و سرور پرداختند و به‌این‌ترتیب» انرژی زیادی آزاد شد که اگر در قالب انتخابات مهار نشده بوده می‌توانست در لباس خشونت و شورش خودنمایی کند. به‌این ترتیب» ابزار دموکراتیک توانست به‌گونه‌ای مسالمت‌آمیز یک تحول سیاسی مورد درخواست مردم را در درون چارچوب حاکمیت شکل دهد. جدول شماره (۱). تحولات مهم اقتصادی سده گذشته و پیامدهای آن فروردین بی‌رويه خارجی؛ تورم و بروز یک سال ۱۳ ۴ ۱۳/۸۴ مشکلات در وارداث کالاهای او ما .۹ انقلاب مشروطه اقلا ۳ \| آبان ۱۲۹۷ ۱ جهانی اول» قحطی وامرگ‌ومیّر :1 بحران 1 را یس کودتا ۹ ۴ \| ان رم ۱ کضودنان: بیماری: قحطی؛آتورم: او ۱ دو ال 3 قرقهدموکزات چپ‌گرایاد 7 دی و تحریم نفتی ایران؛ ۲ برابر دن 7 کودتای ۲۸ مرداد کوذتا 2 ۶ بهمن تصویب اصلاح نظام ارباب و یر تخام اش بسا قیام ۱۵ خرداد ناآرامی‌های ط ۷ فروردین ۱ گران شدن چهاربرابری قیمت نفت رونق چهار سال ۱ پیروزی انقلاب اقلا ه ۳ \| وشروع تزریق آن راقتصاد ابر 8 \| اسلامی ایران : 2 ۸ بر ۱ صادرات نفت» افزایش هزینه‌های ۲۰ بحران ۰ ۵۹۸ توسط امام ۱ پایان جنگ و افاش ‏ اد جر وی ار وه واهی‌هی تن از 8 رظ وا ۱ ریش یه قیمت مت و ریق انتخابات ناآرامی‌های ی ۹ آن به اقتصاد ایران با سیاست‌های ۲ رونق ‏ ۱ یک سال ۹ 3 ۶ \| بهر ۱۱۳۹۲ فورای افنیت: افزایشن #برابری ۱ بحزان تیاه آنتخاب شدن ی اس پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ ۳ج درمجموع, همان‌گونه که در جدول بالا مشاهده می‌شود. می‌توان از مطالعه تحولات اقتصادی در تاریخ معاصر نتیجه گرفت که هر تحول مهم اقتصادی‌ای در ایران؛ با فاصله کمی» به یک تحول بزرگ سیاسی خواهد انجامید. در اینجا ابتدا به تحلیل یافته‌های مطالعات تاریخی بالا می‌پردازیم و سپس, در بخش نتیجه‌گیری به نتایجی خواهیم پرداخت که اين مطالعه دراختیار قرار می‌دهد و براساس آن می‌توانیم پیامدهای بحران اقتصادی‌ای را که از سال ۱۳۹۷ شروع شده است. مدیریت کنیم. مطالعه استقرایی تاریخ معاصر نشان می‌دهد که همه تحولات اقتصادی مهم یک تحول سیاسی را در پی داشته‌اند. البته این رابطه» یک‌سویه است و عکس این قضیه صادق نیست؛ یعنی تحولات مهم سیاسی‌ای وجود داشته‌اند که بر اثر تحول اقتصادی شکل نگرفته بودند. ازجمله؛ خلع اخمدشاه قاجار از سلطنت توسط ترکمن‌صحرا پس از پیروزی انقلاب اسلامی» جنگ.تحمیلی و درنهایت» پیروزی تحولات را نیز می‌توان به‌نحوی با شرایط اقتصادی پیوند داد, اما ما در تحلیل‌های خود از این نگاه افراطی پیروی نمی‌کنیم..به‌هرحال, نظريه اصلی این مقاله با این استقرا تأیید می‌شود و نمی‌توان تحول اقتصادی مهمی را یافت که محرومیت نسبی را به‌گونه‌ای گسترده ایجاد کرده باشد ولی به یک تحول سیاسی منجر نشده باشد. تحولات اقتصادی یادشده اجز دو مورد که بر؛اثز افزایش فوق‌العاده درآمد نفت اتفاق افتاده و از نوع روئق چشمگیر بودند در بقیه هشت مورد. از جنس بحران بودند. البته از این هشت مورد» یک مورد به‌دلیل اعطای امتیاز اقتصادی به یک شرکت خارجی و یک مورد دیگر به‌سبب تغییر رژیم مالکیت اتفاق افتاد که در این دو مورد. به‌موجب تحولات حقوقی, تنها بیم بحران اقتصادی می‌رفت و هنوز بحران, فعلیت پیدا نکرده بود. ولی در همه موارد» احساس محرومیت نسبی» نسبت به دیگرانی که بیشتر بهره‌مند شده بودند یا نسبت به وضعیت بهتر خود مردم در کمترین فاصله تحول اقتصادی با سیاسی, به‌فاصله ۴ ماه به اعطای امتیاز توتون و تنباکو و انقلاب سفید تعلق دارد که هر دو از جنس تغییر رژیم حقوقی بودند و هنوز بحرانی در آن‌ها فعلیت پیدا نکرده بود. شاید در این دو مورد به‌دلیل اینکه دولت به‌طور مستقیم مسئول اين تغییر بوده است» مردم و جناح‌های مخالف, به‌سرعت واکنش نشان دادند, ولی در مواردی که بحران به‌فعلیت درآمده بود یا رونقی چشمگیری اتفاق افتاده بود. و عوامل فراوان دیگری جز دولت در شکل‌گیری تحولات اقتصادی دخیل بودند. ظهور و بروز واکنش مردم» نیاز به زمان بیشتری داشته است. به‌هرحال» بیشترین فاصله میات حول اقصادی و سبای مرا ۴ سال‌ی. 1۱ ماه‌حصاق یه نتلوب اساهی آیرات است: بانظرمی‌رساه ایخ افاسبله طرلایی این سب برورگید بت تفت اقسبال ۳۵ج ۶ روند افزایشی خود را حفظ کرد و افزایش درآمد دولت» این امکان را به دولت می‌داد که بتواند با اتکا به درآمد بیشتن» بر مشکلات اقتصاذی» اگرچه به‌گونه‌ای مقطعی, سرپوزش بگذاره: مردم هنوز امید داشتند. که شرایط بهبود یابد و احساس محرومیت نسبی برای آنان حتمیت پیدا نکرده.بود.درواقع» بحزان.واقعی و بازگشت‌ناپذیر در سال ۶ شروع شد که افزایش«درآمدهای نفتی متوقف شد.دقیقا دزاهمان زمان, تحولات سیاسی, در قالب ناآرامی‌های گسترده» شروع شد وادربهمن ۱۳۵۷ با پیروزی انقلاب به اوج خود رسید. باری» میانگین آزمان.میان بخران اقتصادی "و سنیاسی در همه ده مورد؛ چنان‌که داده‌های جدول شماره (۱) نشان می‌دهد. تحولات سیاسی اتفاق‌افتاده بسیار متنوع بوده‌اند. دو مورد انقلاب, دو مورد کودتا دو مورد.ناآرامی‌های عمومی. یک مورد لغو امتیاز, یک مورد تجزيه دو استان» یک مورد پایان جنگ و درنهایت آخرین تحول پیروزی کاندیدای رقیب در انتخابات بود. دراین‌میان» کم‌هزینه‌ترین و سالم‌ترین تحول سیاسی, همان آخرین تحول بود که با اشتفاده از ابزار دموکراتییک شکل گرفت و پتانسیل انجام شورش و خشونت را در قالب یک جابه‌جایی مسالمت‌آمیز قدرت مدیریت کرد. به‌هرحال, تنوع تحولات سیاسی» به خودی‌خود. درواقع, اینکه از محرومیت نسبی ایجادشده در پی یک تحول اقتصادی» چگونه بهره‌برداری سیاسی شود و کدام نیروهای سیاسی هژمونیک شوند و جهت تحولات بازاندیشی رابطه تاریخی تحولات سیاسی با تحولات اقتصادی در ایران (۱۳۷۰-۱۳۹۷) > پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ 7 سیاسی به کدام‌سو باشده نه در اثر متغیرهای اقتصادی, بلکه براساس متغیرهای دیگر البته جهت تغییروتحولات سیاسی, با ارزیابی جامعه از علت بروز بحران اقتصادی» بی‌ارتباط نیست؛ به‌عنوان مثال, هنگامی که در داستان امتیاز تنباکو تحول سیاسی در کوتاه‌مدت به الغای امتیاز و در درازمدت به انقلاب مشروطه انجامید. با برآورد عمومی از اینکه عامل اصلی اعطای چنان امتیازهایی استبداد مطلی حاکمان بوده است» بی‌ارتباط نبود. یا زمانی‌که در مورد کودتای ۳ اسفند» رضاخان توانست با تقویت قوای نظامی» امنیت فراگیر را تضمین کند. بدون ارتباط با وضعیت بحرانی کشور پس از جنگ جهانی اول و ناامنی گسترده و ناتوانی سیاست‌مداران در دوران پیش از کودتا نبوده است. به‌هرحال, تفسیر علل مشکلات اقتصادی» خود در عوامل دیگر ایدئولوژیک ریشه دارد که درافضای فرهنگی وااجتماعی دوران موردبحث. در سال ۱۳۹۷ کشور دچار یازژدهمین تحول مهم اقتصادی ذرتاریخ معاصر شد و در بحرانی کم‌نظیر» تنها ظرف شش‌ماه» نرخ دلار امریکا در بازار آزاد تا بیش از چهار برابر افزایش یافت. بنا بر آنچه گذشت. می‌توان نتیجه اگرفت که اين تحول بزرگ اقتصادی در ماه‌های آینده یک تحول سیاسی را در پی خواهد داشت. اما تحول سیاسی, لزوما به‌معنای فروپاشی» تجزیه» پا تسلیم کشور نیست و به‌شرط اینکه به‌گونه‌ای هوشمندانه مدیریت شود مهارشگانق ,اس لشکانی که و زا۱۳۹۵ کنو با بحران اقتصادی مشابهی روبه‌رو شد و آن بحران می‌توانست به یک بحران سیاسی بینجامد چرخش پخرخ دموکراسی و برگزاری انتخابتات ریاست جمهوری و انتخاب شدن یک رئیس‌جمهور جدید با رویکردی متفاوت. توانست تحول سیاسی گریزناپذیر را مدیریت, و از آن به‌نفع کشور بهره‌برداری کند. بزرگ‌ترین مزیت دموکراسی» همین توان اگر به‌گونه‌ای هوشمندانه از شرایط بحرانی استفاده شود بحران می‌تواند به فرصت تبدیل شود. از یک جهت. بحران‌ها نعمت هستند» زیرا تنها در زمان بحران است که می‌توان اصلاحات اساسی را انجام داد. البته مبنای آن اصلاحات براساس افکار و راه‌حل‌هایی شکل می‌گیرد که در جامعهه بحران‌دیده وجود داشته باشد و تولید این افکار و راه‌حل‌ها وظیفه نخبگان است. آنان باید همواره افکار و تحلیل‌های خود را پراکنده کنند تا هنگام پدید آمدن وضعیت بحرانی» راه‌حل‌ها دراختیار رهبران سیاسی باشد و اصلاحات مطلوب در جامعه اعمال شود؛ بنابراین» نخستین گام برای مهار بحران این است که فضای گفت‌وگوی سالم در کشور شکل بگیرد و نخبگان بتوانند بدون هراس از برچسب‌ها راه‌حل‌های خود را دراختیار گام بعدی این است که فضای رقابت سیاسی سالم در کشور شکل کیره چرخ دموکراسی بگردد. و در طول انتخابات مجلس شورای اسلامی و سپس تحولات دموکراتیک است که می‌تواند.انرژی انباشته‌شده برای تغییر وضع موجود را که بر اثر محرومیت نسبی ایجاد شده است»:آزاد کند و؛از بروز.,خشونت و آشوب و بلوای عمومی جلوگیری کند. باید.به گفتمان‌های رقیب در عرصه سیاسی:اجازه ابراز اندام داد تا مردم» امکان ایجاد تحول در کشور.را اساس کنندوابه آن امیدوار باشند. تنها دراین‌صورت است که سنارکگ عاری۷ا اسگناده ۲ سرا وگراتیک در حد بالایی شکل می‌گیرد. درغیراین‌صورت. ممکنن است تحولات سیاسی در جهتی مغایر با مصالح ملی رخ دهد که بی‌تردید» خشونت‌بار» خسارت‌بار و جبران‌ناپذیر خواهد بود»* بازاندیشی رابطه تاریخی تحولات سیاسی با تحولات اقتصادی در ایران (۱۳۷۰-۱۳۹۷) 3 پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ 5 آبراهامیان, پرواند (۱۳۸۴) ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی» تهران: تشر نی. (۱۳۹۳) کودتا: کودنای ۰۱۳۳۲ سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و ایالات منحده در عصر جدید. ترجمهه ناصر زرافشان» تهران: نگاه. انطباعات در اواحر دوره ناصری مربوط به.سال‌های ۱۳۹۲۰ تا ۱۳۱۳ هجری قمری, با مقدمه پایا علی (۱۳۸۲)» «ابهام‌زدایی از منطق موقعیت» نامه علوم اجنماعی, شماره ۲۱. (۱۳۸۵) «ابهام‌زدایی از منطق موقعیت (بخشش دوم)»» نامه علوم اجتماعی, شماره سام‌دلیری» کاظم (۱۳۸۲)» «سنجش "محخرومیت نسبی در«نظويشه تد رابرت گر» فصلنامه سمیعی» محمد (۱۳۹۷) نبرد قدرت در ایرانچ را" چگونه روحائیت برنده شدگ تهران: (۱۳۹۸) «نقش سیاسی توده‌ها در ایران معاصر: بازخوانی و تحلیل تأثیر توده‌ها در تحولاات سیاسی»» فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۲. شریف‌امامی» جعفر (۱۳۸۰) تحاطرات ‏ جعفر شریفا/مامی» ويزاسته حبیب لاجوردی» پروژه تاریخ شفاهی ایران؛ مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد. تهران: سخن. شوکت. حمید (۱۳۸۵) در تیررس حادئه: زندگی سیاسی قوام‌لسلطنه. تهران: اختران. طیرانی» بهروز (۱۳۷۲)» «جنگ جهانی دوم قحطی و واکنش‌های مردمی در قبال آن عاقلی, باقر (۱۳۷۷) رضاشاه و قشون متحدالشکل (۱۳۰۰-۱۳۲۰)» تهران: نامک. عظیمی» فخرالدین (۱۳۸۷) بحران دم وکراسی در ایران ۰۱۳۲۰-۱۳۳۴۲ ترجمه عبدالرضا فردوست» حسین (۱۳۸۲) ظهور و سقوط سلطنت پهلوی» تهران: اطلاعات. کاظم‌زاده» فیروز (۱۳۷۱)» روس و انگلیس در ایران ۱۸۶۴-۱۹۱۴: پژوهشی درباره امپریالیسم. ترجمه منوچهر امیری» تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. گر تد رابرت (۱۳۹۶) چرا انسان‌ها شورش می‌کنند. ترجمه علی مرشدی‌زاد» تهران: مکی, حسین (۱۳۷۴) تاریخ بیست‌ساله ایران: کودتای ۱۳۹۹» تهران: انتشارات علمی. ملک‌آرا عباس‌میرزا (4)۱۳۶۱ شرح حال عباس‌میرزا ملکآرای به‌کوشش عبدالحسین نوائی. موحده محمدعلی (4)۱۳۷۸ خحواب آشفنه نفت: دکتر مصدق و نهضت ملی ایران» تهران: ناظم‌الاسلام کرمانی» محمدبن‌علی (۱۳۸۹) تاریخ بیداری ایرانیان» دو جلد. به‌اهتمام ۳ 8۵۵۲۶ ۴0۵۲۱۴ ۲۳۵ 200 0۳۷۵10۳ع0 ۰۶۵۶100۵۱" ,(2018) 8۲۵۵0 ,8۳۳9000 ۳ ۱۳۱۷۵۲۹۱۷ 06 3۲ ۴۲۳۵۶۵۵0 ,۷۵۵9 ها اهعزله۸ 200 ۲و۸ اه‌زوم۸ ۴۲۵0۵۲۱۷ 1۳30130 ۲1۳۵" ,(2009) ۳۵۶۵۲۵0 ۲۱۵۹۳۵۲ ۱۷۰ 300 ا۳عاد5 ۲۵۵۱ ,۴۶۲3۵۳۵0 . ع6ا959ز ,42 ۷۹۵۱۰ ,ر0/65اک5 1۲3013 ,۲۵۲۹۵۵0۷۵ اهطوا6 ۸ :۴۵۳۳۳۷ 1۷66۲۳ ۲۳۵ . 1556 ,23 ۷۵۱۰ ,۴0۵0/۳/5 ۵۵۷۵۱۵0/۵۶ ۳ ۸۵۷/۵۷ ,1۳30 ۱۵ زا1۳6۵ ا3ا500 ۱۵ ۲65زا2ا 1۳60 300 060۳1۷۵110۳ ۸۵۱۵۷6" ,(2019) اه ۵۲ ۲۰ ۱۷۵۳۵ ,6۲2956 ۰ ۱۳۱۷۵۲۹۱۲۷ ۲۳۱۳۲۵۲۵ :۳۳۱۵۵ ,اع۸۵۵۲ ۸۷۵۳۶ ۷/۳۶ ,(1970) ۵۲۲ط8۵ 160 ,رس 5 ۴۵۳۷۵۲۲۱۵۲۵۱ ۴0۳۲۵۲۱۵۵۲۵۲۷ 300 اهیزییداع" ,(2019) ,0.۰ 0ارداع ,فعام ۲۵۵ ۲۵۱9۲3۷6 736 ,(۴۵0۲) ااو۵ 86۲۳6۲ 866۲ :۱۵ ,۱۷۵۷۵۲۳۳۵۳۵ اها0م5 ۵۶ 6 +3۲ ع6اط 3 اند3۷ ,18001100 ۵۶ ۲۲۵۵۱۵۲ ۲1۳۵۵" ,(1953) ۴۵۲۱ ,۵۲مم۲ ۲۵۵۱۷۱۶۲ 5۳۵۵۷۱۵9" ,(2018) ۵۱۷۵۶۹6۲ 8۵۷۲۵ ادطصاع۳ 200 که ,ع۵0ش ۱۲۷ 40 ۵۵۲۱۷۵۲۵۲ ۸۵۱۵۷6" ,(2002) ۸۵۵۶6 بل ا۵علا 300 ۲۷۰ 1365 ,01900 ,(0) 51۳ ب[ ۲۵۵۳۳۵۲ ۵00 ۷۷۵۱۵۲ 130 :۱۵ ,1۳۱۵۳9 اه ۲0۵۲۲۵ پژوهشنامه علوم سیاسی م سال چهاردهم يم شماره سوم م‌تابستان ۱۳۹۸ 1ج ۲۵۳۵ :۴۳۵۲۵ ۲۲۵ ۲۵ ۹۷۵۷۱۵9" ,(2018) ریگ ,60۳۳۵۳۵ 3۵00 ۴۰ ,1۷۳۳۵۳۵4۵ 0 1۳6 ۱۵ ۱۵۲۳۷ 89۳۳ ۴۳۵۳۵ ۵ ۲۵۲ و۷۹۵ ۲۳۵۵۱۹۶ 060۳۱۷۵0۵ ع۷6داع۸ ۰ :(31)1 ۷۹۵۱۰ ,۲۹۷۳۵/۵9۷ ا2اع50 ۲ ۸۵۷۲۵۷ 7۳۵۲۵0۵۱ ,۴۱00 ۲۳۵۵060۵ 8۵۱311۷6 ۵۶ ۷۵۵۲۶ ۴۲۷" ,(2002) 5۲۳۳۳ ۰[ ۲۱۵۵۳۵۲ 200 1310 ,۲عماا۷۷/۵ ۸۵۱321۷6 ,(60110۲5) 5۳0۳ ۰[ ۲۵۵۲۵۲ 200 ۷۷/۵۱۵۲ 130 :۱0۵ ,86963۲0	مطالعه تاریخ معاصر ایران از ابتدای نهضت تنباکو تا به امروز نشان میدهد که همه تحوّلات بزرگ اقتصادی در کشور، تحوّلات مهم سیاسی را در پی داشتهاند. در این پژوهش، رابطه یکسویه میان اقتصاد و سیاست با روش استقرایی در همه ده مورد تحوّل مهم اقتصادی در این بازه زمانی مورد بررسی قرار میگیرد و برای برقراری ارتباط نظری میان تحوّلات اقتصادی و سیاسی از نظریه محرومیت نسبی استفاده میشود. هماکنون در سال 98، کشور بر اثر تحریمهای یکجانبه امریکا یک بحران اقتصادی بزرگ را تجربه میکند و این بحران اقتصادی، ناگزیر تحوّلات سیاسی را در پی خواهد داشت. هدف از انجام این پژوهش اینست که با مطالعه موارد تاریخی بتوانیم بهترین راه مدیریت تحوّلات سیاسی پیش رو را بیابیم. در پایان، نتیجهگیری میشود که بهترین راه برونرفت از بحرانهای سیاسی استفاده از ابزار دموکراتیک است. همین راه حل بود که کشور را پس از بحران اقتصادی سال 91 نجات داد و پتانسیل ایجاد خشونت را پس از پدیدار شدن محرومیت نسبی در آن سال، با یک رقابت انتخاباتی پرشور که میتوانست نوع نگاه سیاسی کشور را به صورت اساسی تغییر دهد، مهار کرد.
17,000	479862	صنایع دستی به عنوان موضوعی که می‌تواند مشمول حمایت نظام حقوق مالکیت فکری باشد تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است. از طرفی این نوع آثار هنری درسطح جهانی هم ازلحاظ مالکیت فکری و هم ازنظر تجاری اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است. سوال اساسی که دراین مقاله مطرح و مورد بررسی قرار گرفته این است که رویکرد نظام حقوق مالکیت فکری ایران و توافقنامه تریپس نسبت. به صنایع دستی چیست و چگونه یافته‌های مقاله حاکی از آن است که صنایع دستی از مصادیق هنرهای تجسمی بوده و در نظام حقوقی ایران و توافق‌نامه تریپس و سایر اسناد بین‌المللی رویکرد یکسانی در خصوص آنها وجود ندارد. حقوق ایران می‌تواند در نظام های حق مولف (کپی رایت) و یا طرح صنعتی نشانه جغرافیایی و علامت تجاری مورد حمایت قرار گیرد. در توافقنامه تریپس نحوه حمایت پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ به‌صورت کلی و بیشتر به جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری پرداخته شده و درخصوص واژگان کلیدی: توافقنامه تریپس» صنایع دستی» طرح صنعتی» کنوانسیون برن» علامت حفاظت از فرهنگ وکالاهای مبتنی برفرهنگ, بخش قابل توجهی از تلاش های یک ملت و دولت را برای حفظ میراث فرهنگی ملی» توسعه ای پایدار وکاهش فقر تشکیل می- دهد. درکشورهای درحال گذار به توسعه, برای سیاست گذاران دولت و بخش خصوصی, به منظور پی ریزی تجارتی موفق و افزایش تولید ثروت و حفظ هویت و تنوع فرهنگی, دفاع از منافع کارآفرینان صنایع دستی در برابر رقابت ناعادلانه امری مهم است (135 0 ,2003 ,5ات۸ ۷9۵1 40ص عاق) 8اع۸/121). دربخش صنایع دستی چالش‌هایی وجود دارد ازجمله محصولات ساخته شده به راحتی می‌تواند جایگزین آنهایی شود که در اصل با دست ساخته شده‌اند, به ویژه درزمان فن‌آوری بالا و دانش محورما که صنعت نوین امکان سفارشی,» انبوه و شخصی سازی محصول را افزایش داده است. با توجه به ارتباطات فوری وامکانات امروز وسهولت و سرعت: کپی کردن/ و کتلوکلوتواع ایا بازارمگا حمستیلاتی جواجه: شد که باهم یکسان هستند و يا نسخه هایی ضعیف بوده وبه عنوان «تقلبی» یا «جعلی» شناخته شوند. به این ترتیب چالش واقعی برای هنرمندان انه تنها تولید و سبقت دربازار محصولات جدید: بلکه جلوگیژی از رگایت ناغادلاته ی یا اگز قادر به جلوگیری از آن نیستند؛ برخورد موئّر در قبال سرقت ایده‌های خلاقانه ایشان است. از طرفی توسعه اقتصادی و اجتماعی هرجامعه تحت تأأثیر عواملی چون مقدار تولید ناخالص ملی, میزان جمعیت» سیر مهاجرت‌ها ظرفیت صادراتی» نیازهای ارزی و درجه تکامل فناوری آن جامعه قرار دارد و صنایع دستی هم به علت داشتن پیوندی نزدیک با هر / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب یک از آنها می‌تواند برروند توسعه تأثیر انکار ناپذیری داشته باشد (رحمانی خلیلی» ۰۱۳۸۱ ص ۱۲۰). همانطور که ظاهرعبارت نشان می‌دهد «صنایع هنری» دارای دوعنصر«هنر» و «صنعت» هستند. در اینکه آیا اثر مورد نظر باید ساخته دست باشد یا نه اختلاف نظر وجود دارد اما درهردوصورت» صنایع دستی دردایره شمول آن قرار می گیرد (75 :8 74 0 ,2008 ,5176۲۳۵ ۳7۵0 200 ۳20۸۷ [1006]). صنایع دستی از نظر مواد اولیه به ۱۵ گروه تقسیم می‌شود (رحمانی خلیلی» ۰۱۳۸۱ ص ۱۰۱) ودر تقسیم بندی دیگری که مبنای آن تکنیک تولید است درغ۲ دسته مختلف قرار گرفته اند (یاوری» ۰۱۳۸۶ ص ۱۶) که نشان دهنده تنوع وفراوانی صنایع دستی است. در حقوق انگلستان» هند و ایالات متحده از عبارت صنایع هنری استفاده شده است (2006 ,1۹9110 [16۵ع۸/11).صنایع دستی کشورمان را می‌توان از جهات مختلف طبقه بندی کرد ولی ازآنجا که روش تولید: فرآورده های دستی یکی از مهمترین وجوه تمایز این صنعت است» طبقه بندی به طورعمده برمبنای روش ساخت این محصولات به عمل آمده است: ۱) بافت های داری (مانند فرش و گلیم)؛ ۲) نساجی سنتی ودستبافی؛ ۳) بافتنی؛ غ) روکاری و رودوزی؛ ۵) چاپ های سنتی؛ ٩) سفالگری؛ ۷) شيشه گری؛ ۸) تولید فرآورده های.پوست و چرم؛ ٩) قلمزنی و حکاکی روی فلز؛ ۰) خاتم سازی؛ ۱۱) میناکاری؛ ۱۲) معرق کاری و غیره (موسوی» ۰۱۳۸۹ ص۱۶). صنایع دستی دارای ویژگی های ذیل است: ۱) انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید توسط دست. ابزار و وسایل دستی؛ ۲) حضور موثر وخلاق انسان در تولید و شکل بخشیدن به محصولات؛ ۳) تأمین قسمت عمده مواد یکمیه مصرفی از منابع داخلی؛ ۶) داشتن بار فرهنگی (استفاده از طرحهای.اصیل, بومی و سنتی)؛ ۵) عدم همانندی و تشابه فراوردههای تولیدی با یکدیگر؛ ٩) عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد در مقایسه با سایر رشته‌های صنعتی؛ ۷) دارا بودن ارزش افزوده زیاد در مقایسه با صنایع دیگر؛ ۸) قابلیت ایجاد توسعه درمناطق مختلف (شهر» روستا و حتی در جوامع پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ عشایری) و ٩) قابلیت انتقال تجربیات و رموز و فنون تولیدی به صورت سینه به حقوق مولف و ارزش تألیف درآثار هنری به رغم قوانین متعدد» آنچنان که باید شفاف وعاری از ابهام نبوده و حقوق معنوی هنرمند وحتی سفارش دهنده آثار هنری و راه های احقاق آن روشن نیست. به نظر می‌رسد نظام مالکیت فکری! بهترین ابزار می‌جود برای ایجاد ای سفط, اتسصنار بر خروجی, خلاقانه الب یراق حداگتر دوزه مشخص از زمان و مشروط به مطابقت این آثار با شرایط قانونی لازم برای حمایت برای بررسی موضوع مقاله در حوزه مالکیت ادبی و هنری آباید به قانون حمایت از حقوق مولفان» مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۶۸/۱۰/۱مراجعه کرد. ماده ۱ قانون حمایت مقرر می‌کند: هنرمند «پدیدآورنده» وابه آنچه از راه دانش يا هنر و یا ابتکار وی پدید می‌آید» بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن به‌کاررفته «اثر» اطلاق می‌شود. در بندهای ۹۱۰ و۱۲ ماده ۲ اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم و اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور") یا میراث فرهنگی او هنریاملی پدید آمده باشد و هرگونه اش مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد را مورد حمایت قرار گرفته.: درحوزه مالکیت صنعتی؟ باید به قانون ثبت اختراعات. طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب۱۳۸۹/۱/۷مراجعه کرد.. برخی از صنایع دستی میتواند به‌صراحت ماده۲۰ قانون مذکور خود مصداقی از یک طرح صنعتی* باشد. چراکه هرگونه ترکیب خطوط یاازنگها و هرگونه شکل سه‌بعدی با خطوط, / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب رنگها و یا بدون آن» به‌گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد» طرح صنعتی است يا می‌تواند بنابر ماده۳۰ تحت حمایت نظام علامت تجاری! (یعنی هر نشان قابل رژیتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد)یا علامت جمعیآ(هر نشان قابل ریتی که بتواند مبدا ویا هرگونه خصوصیات دیگر مانند کیفیت کالا یاخدمات اشخاص حقیقی و حقوقی را که از این نشان تحت نظارت مالک علامت ثبت شده جمعی استفاده در سطح بین‌المللی مقررات صریح و کاملی در چهارچوب نظام حقوق مالکیت فکری برای حمایت از صنایع دستی وجود ندارد. با فزونی گرفتن نقش نظام تجارت چندجانبه درقاعده‌مندی رفتار تجاری کشورها دغدغه پیوستن به سازمان تجارت جهانیدرکشورما نیز بالا گرفت (آشنائی اقوائ سازمان جهانی تجارت,۱۳۸۱). یکی از سه رکن اصلی موافقت‌نامه‌های آسازمان تجارت جهانی, موافقتنامه جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری آو از جامع ترین موافقت‌نامه های حقوق مالکیت فکری در سطع بین المللی است و خبط صللا نگ وا وا ی هداهای ربه برخی ازکتوانسیون های سازمان جهانی مالکیت نکری؟ کنیل پازیس برای حمایت ازمالکید صنعتی و کنوانسیون برنآبرای حمایت ازآثار ادبی هنری اشاره نموده و مقرررات ماهوی آنها را لازم الاجرانداشته است. اگرچه اعضا ملزم به تمیق خود با مواد ۱ تا ۹ کنوانسیین برن ههنتند اما مطابق آماده‌فیتشبت به ماده ٩ مکوار آن با موضوع حقوق معنوی الزامی نخواهند داشت. در توجیه آن گفته شده سازمان تجارت جهانی .۰ 45 3۳۵۵۲۷ [2 1310110 که کاوعم‌ع۸ 0عاقام۴ 1۳۵06 4۰ 6 56016006۴ ۸7۵۳۵۰ عناعناس۸ مه رانا اه دمنا 2 عط) ۶0۳ ص006 8606 .٩ پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ از سازمان های وابسته به سازمان ملل متحد با هدف مهم تجارت آزاد بین المللی بوده وجنبه اقتصادی معامله ها درآن پررنگ تر است وتوجه به حقوق معنوی این هدف مهم را تحت تأثیر قرار می دهد در نتیجه حقوق معنوی در موافقتنامه تریپس به رسمیت شناخته نشده است (زرکلام» ۰۱۳۸۷ ص۶۸۳). برن به عنوان مهمترین سند بین‌المللی در زمینه حمایت از آثار ادبی و هنری» تنها به ذکر مصادیقی از آثار ادبی و هنری اکتفا می‌کند وحمایت از برخی را اختیاری وبرعهده قانونگذار ملی کشورهای متعاهد گذاشته است و نسبت به برخی از آثار نیزسکوت شده است. به نظر می‌رسد مطابق تریپس» نظام های طرح‌های صنعتی(ماده ۲۵)؛علائم تجاری (ماده ۱۵) وعلائم جغرافیایی ا(ماده ۲۲) درحوزه مالکیت‌های صنعتی برای حمایت ازصنایع دستی نیز قابل اعمال باشد. بررسی این موافقتنامه زین .خی دارای اهمیت است که ایران درپی الحاق به سازمان تجارت جهانی نیازمند پذیرش تریپس و مستلزم دارا بودن نظام حقوقی است که حداقل با مقررات آن تعارضی نداشته باشد. ۲. نظام های حقوق مالکیت فکری تریپس در حمایت از صنایع دستی درخصوص صنایع دستی, تریپس فاقد مقرره خاص است. اما چنانچه «هنرهای کاربردی»" را معادل صنایع دستی يا لااقل دامنه آن را اعم از صنایع دستی بدانیم» می‌توانیم با استناد به ماده ی ۱۲ در بیان مدت حمایت, به شمول این دسته آثارحکم کنیم. این ماده مقرر می‌کند: «هرگاه مدت حمایت از اثری» غیر از اثر عکاسی يا اثر هنری کاربردی» بر مبنایی غیر از عمر شخص حقیقی محاسبه شود. چنین مدتی حداقل ۵۰ سال پس از پایان سال انتشار مجاز آن, یا در صورت عدم چنین انتشار(مجان)ی» ۵۰ سال پس از پایان سال خلق آن خواهد بود». بنابراین حمایت از / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب صنایع دستی در تریپس میتواند مشمول حمایت های نظام حقوقی کپی رایت قرارگیرد. با توجه به ماده ٩ این کنوانسیون مینی برالزام اعضا به رعایت مواد ۱ تا ۱ کنوانسیون برن و پیوست آن»؛ بررسی برن نیز ضروری است.در کنوانسیون برن مدت حمایت از آثار هنری کاربردی حداقل ۲۵ سال است. یکی از روش هایی که می‌توان ازآن برای حمایت از صنایع دستی بهره گرفت, نظام وج ای اسسدی ماد آمی‌افقه‌تامه تزیپس: طزی‌های صفعتی که یه ظوو‌مستقل تهیه شده وجنبه تازه یا اصیل! دارند را مشمول حمایت دانسته است. طرح عبارت است از جنبه تزئینی وهنری یک کالا که ممکن است در شکل وسطح کالا سه‌بعدی و در طرح و خطوط يا رنگ» دو بعدی باشد. طرح ممکن است ازطریق چاپ» نقاشی, و حکاکی در صنایع مختلفی از جمله کالای صنعتی» اشیای دکوری» سفال‌گری. نساجی و صنایع دستی به کار برده شود. در قوانین کشورها و مقررات بین المللی دو نوع طرح مورد شناسایی قرار گرفته است: ایکیطرح‌هایی که به ثبت می‌رسند وبه طرح‌های صنعتی معروفند؛ دوم»طرح‌هایی که ازطریق کپی‌رایت مورد حمایت قانونگذار بر تغییر ظاهر فرآورده های صنعتی یا صنایع دستی.به وسیله ترکیب لوط ی رنگها ی...االست, یاوق یکی ات رام هی نیاق سایع دستی ,جهرد گیری از نظام حقوق طرح های صنعتی است. این نظام از جنبه زیبایی شناختی و تزیینی کالا حمایت می‌کند. اگر ظاهر یک کالای صنایع دستی به عنوان طرح سه بعدی حمایت شود» در درجه اول نباید ازقبل کالای مشابهی با آن ظاهر به عنوان طرح» ثبت شده ۱ اگر با طرح‌های شناخته شده تفاوت چشمگیر نداشته باشند» تازه یا اصیل شناخته نمیشوند. پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ باشد و از آن به بعد نیز در قلمرو مورد حمایت. اثر صنایع دستی دیگری با آن ظاهر نباید ایجاد شود؛ چرا که نقض حقوق صاحب اثر قبلی محسوب خواهد شد ولی اگر طرح صنعتی به صورتی دیگر به طور مثال به صورت ترکیب رنگی خاص برروی اثر صنایع دستی ظاهر شود تنها همان ترکیب رنگ است که قابل کپی برداری نیست وخود اثر می‌تواند کپی برداری شود (البته اگر خود اثر به عنوان اثر هنری مورد حمایت واقع نشده باشد). در طرح صنعتی تأکید بر خود طرح صورت می‌گیرد» نه کالایی که با آن طرح تولید می‌شود. بنابراین» افراد تنها از تولید آن کالا با طرح به ثبت رسیده منع می‌شوند» ولی آنها می‌توانند همان کالا را با طرح دیگری تولید نمایند. یکی از شرایط اساسی ثبت» جدید بودن آن است بدین معنی که از قبل درکشور محل ثبت منتشر نشده یا به ثبت نرسیده باشد. حمایت نیزبه کشوری که درآن به ثبت رسیده باشد منحصر می‌گردد. ثبت بین‌المللی طرح‌های صنعتی» از طریق نظام موافقتنامه لاهه ادروخصوص ثبت بین‌المللی طرح‌های صنعتی که توسط سازمان جهانی مالکیت فکریالاری‌گشید. امکالاگایر اهن. مدت حمایت در قوائین و مقررات اکثر کشورها پنی‌ظال (است کاردا حایهگینه تمدید تا پانژده سال نظام حمایت از نشانه های جغرافیایی می‌تواند ابزار ارزشمندی برای کشورها درجهت کسب منافع اقتصادی از صنایع دستی و دانش سنتی و استفاده تجاری از آن باشد. با عنایت به اینکه صنایعم دستی اغلب براشاس.دانش سنتی-که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده- استوار است., اشتفاده از مبدا جغرافیایی ابزار مناسبی برای حمایت از این صنایع است. مبدا جغرافیایی بر ارتباط بین فرهنگ انسان وسرزمین ومحیط وی تأکید می‌نماید. مبدا جغرافیایی در بند ۱ماده ۲۲ موافقتنامه تریپس به شرح ذیل تعریف شده است: ویژگی هایی که یک کالا را که در سرزمین یک کشور (1925) کصعزی16 آهنساع0 دا که مناد سعزوع آهدمناهصعاصا عطا وصنصع دم اصعصمموه۸ عهه 1 ۱۰ / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب عضو یا یک منطقه یا یک محله از یک منطقه, متمایز می‌نماید و کیفیت بهتر و شهرت بیشتر یا دیگر ویژگی هایی که به ضرورت از مبدا جغرافیایی آن ناشی می‌شود وکلیه کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت موظف هستند که از ثبت علائم تجاری که گمراه کننده مبدا جغرافیایی است» خودداری نمایند و موظف هستند مقررات و شیوه های حقوقی را وضع نمایند که اعضای ذی‌نفع را قادر نماید رقبایشان را از قرار دادن علائمی بر روی تولیداتشان که مردم را در مورد مبداأ جغرافیایی آن کالا به اشتباه می‌اندازد منع نمایند. قانون مبدا جغرافیایی فرانسه مقرر می‌دارد: «اسامی جغرافیایی نمی‌تواند در محصولات مشابه یا محصول و خدمات دیگری استفاده شود؛ تا زمانی که چنین استفاده‌ای تمایز مبدا جغرافیایی را تضعیف نماید» (0.253 .2000 ,5ع101): مبدا جغرافیایی مصرف‌کنندگان را از اطلاعات قابل اتکا ومحصول اصلی اطمینان می‌دهد وبه نگرانی های تولیدکنندگان صنایع دستی,» بهتر از دیگر انواع حقوق مالکیت فکری پاسخ می‌دهد؛ بویژه حق کنترل مبدا جغرافیایی کالامی‌تواند به گونه‌ای اشتفاده شود که موجب انحصار استفاده از اطلاعات معینی نشوّد» اما ازطرفی تعداد, مردمی: لا که می‌توانند از علامت خاصی استفاده کنند» محدود نماید. یک نشانه جغرافیایی به صورت آزاد قابل انتقال نیست. نشان مبدا جغرافیایی نمی‌تواند به هیچ وجه به خارج از منطقه خودش فروخته شود. هر تولید کننده که حق استفاده از نشان جغرافیایی را به دست می‌آورد» نمی‌تواند آن را برای هميشه و بدون محدودیت استفاده نماید؛ لذا اگر محصولات تولیدکننده پائین‌تن از استاندارد تعریف‌شد برای استفاده از نشان مبدا جغرافیایی قرار گیرد» ممکن است که این حق را از دست بدهد. از قوانین بین‌المللی مرتبط دراین زمینه می‌توان به موافقت‌نامه مادرید ابرای جلوگیری از نشانه های منبع مصه (1891) عم اه صمنادسعنوعج نمدمنامعاصا عطا وصنصعصم) موه 31000 ۱۰ پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ غیر واقعی یا گمراه‌کننده و موافقت‌نامه لیسبونابرای حمایت از اسامی مبدا و ثبت مهمترین ویژگی علامت تجاری, متمایز کنندگی آن است و باید به گونه‌ای باشد که گمراه کننده نباشد و بتواند کالاها یا خدمات شخص را از کالاها یا خدمات شخص دیگر متمایز کند. علامت برای حمایت باید ثبت گردد و این امر هزینه و زمان بر است و با پرداخت هزینه تمدید می‌تواند مورد حمایت دائم قرار گیرد. صنایع دستی» از جمله آثاری است که می تواند تحت نظام حقوق علائم تجاری مورد حمایت قرارگیرد. با پیوستن به حقررات بین‌المالی یا پچ اسانا )ری چند جانبه میان کشیرها ی با توجه به اینکه اکثر کشورها این نظام حمایتی را پذیرفته‌اند» به راحتی میتوان ازصنایع دستی در سراسر دنیا حمایت یه عمل آورد (سلیمانی» ۰۱۳۸۸ ص۱۲). نظام علامت تجاری یکی از ابزارهای مهم حقوق مالکیت فکری اسنت.که می‌توان از آن برای حمایت از صنایع دستی بهره گرفت. یک علامت تجاری سه هدف مختلف و مجزا را تحقق می‌بخشد: ۱) شناسایی اصالت تولیدات. ۲- تضمین کیفیت محصولات. ۳) تبلیغ موثر تولیدات (384 0 ,2000 ,5061[17). براساس این نظام. گروه‌ها و اتحادیه‌ها نیز می‌توانند علامت جمعی به ثبت برسانند وبه حمایت از تولیدات اعضای گروه و رای فقال: حدم قبیله سری, مکزیگ ابرای مقابله با ولیدات: انبوه: علاست" ۵ات۸ 5671 "را به منظور حمایت از تولیداتی که به روش سنتی از چوب درختی به نام اولنیا تسوتا تولید می‌شد. به ثبت رساندند". علائم تجاری برخلاف کپی‌رایت که برای پاداش یه سبتگزان طراحی, قده است: پاسکی برای تولید: گننده اسب که دی سقطقه 1310۳20021 معط هه صزع0۳ که کصوندااهم‌ص۸ که صمنا‌عام2۳ عط) 0۳ و۸ صوطکنا ۱۰ / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب خاصی قرار داشته و روش های تولید وی با فرهنگ و عرف آن منطقه مرتبط است. این نظام به گونه‌ای طراحی شده است که پاداشی به حسن نیت و شهرتی باشد که در طول سالیان دراز و در برخی موارد» قرن ها به وسیله گروهی از تولید کنندگان فراهم شده است. در این چهارچوب» از آن می‌توان برای حمایت از صنایع دستی و دانش سنتی مرتبط با آن ها بهره جست. در بخش دوم وطبق بند اول ماده ۱۵ تریپس هرگونه علامت يا ترکیبی از علائم که بتواند کالاها یا خدمات یک فعالیت را از کالاها یا خدمات فعالیت‌های دیگر متمایز گرداند علامت تجاری به شمار آمده وعناصر تصویری و ترکیبی از رنگها وهمین‌طور هرگونه ترکیبی از این علائم» واجد شرایط لازم برای ثبت به‌عنوان علائم تجاری خواهند بود. اعضا برای ثبت می‌توانند بخواهند: که علائم ازلحاظ دیداری قابل مشاهده باشند. اعضا می‌توانند قابلیت ثبت را در بکارگیری علامت مشروط سازند (بند ۳). ماهیت کالاها نیز به هیچ‌وجه مانعی برای ثبت علامت تجاری مزبور محسوب نمی‌شود (بند ع). ماده ۱3 تریپس مقررمی دارد مالک علامت تجاری ثبت شده حق موافقت وی» در جریان تجارت از علائم یکسان یا مشابه استفاده می‌کنند» مشروط بر اینکه چنین استفاده‌ای به سردرگمی منجر شود. اعضا می‌توانند استثنائات محدودی را قائل گردند: مشنریچا _پرلیتکه: مخافع مشروع,مالک علامت تجاره ی اشخاض تالف دن نظر گرفته شود (ماده ۱۷). براساس ماده ۱۸ ثبت نخستین و هر تجدید ثبت علامت حداقل برای مدت هفت سال خواهد بود.و می‌توان آن راابه طور نامحدود تجدید کرد. تریپس اعطای پروانه اجباری برای علائم؛تجاری رامجانز ندانسته و مالک علامت حق خواهد داشت آن را با یا بدون انتقال کسب و کاری که اين علامت تجاری به آن ۳ نظام حقوق مالکیت فکری ایران در حمایت از صنایع دستی پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ ۱-۳ خفایت از ظریق نظام خق موّلف یا کپی رات حمایت ازصنایع دستی هنرمندان کشورمان می‌تواند از طریق نظام آادبی و هنری و بر اساس قانون حمایت حقوق مولفان»مصنفان وهنرمندان انجام گیرد. یکی از دلایلی که حقوق مالکیت ادبی و هنری برای حمایت ازصنایع دستی مناسب است وجود حقوق مادی و معنوی آن است. حقوق مادی آن می‌تواند برای منافع مادی» به ویژه از طریق قرارداد و اعطای مجوز بهره برداری وحقوق معنوی برای انتساب اثر» درج عنوان و نام پدیدآورنده» تصمیم برافشا و نمایش عمومی اثر استفاده شود. در بعضی از کشورها هنرمندان ازفروش بعدی آثار نفع می برند که به عنوان حق تعقیب قابل ذکر است (کلمبه ۰۱۳۸۵ ص۲۹)و به آثار هنری اصلی تعلق دارد که با اولین فروش از دایره اختیارات پدیدآورنده خارج می‌شود (ابطحی» ۰۱۳۹۲ ص۲). این حق به صورت اختیاری درماده ۱۶ سوم کنوانسیون برن گنجانده شده است. مزیت دیگر برای حمایت از این آفار دراین نطا مقوفگی عدم احتبا یط از است. ماده ۲ قانون مذکور که آثار مورد حمایت را تیان گردهها ست‌وبه گیراچنگ در بندهای ۷:۰۵ و ۱۹ به موضوع طرح ها پرداخته و نقشه قالی و گلیم را دربرمی‌گیرد که همگی جز صنایع دستی کشورمان قرار دارند. نکته مهم عدم تفاوت میان آثار ادبی و صنایع دستی از نظر اصیل بودن است. ماده ۲ نیز به بیان آثار مورد حمایت پرداخته که چند بند از آن به گونه‌ای با حمایت از صنایع دستی در ارتباط است. اگرچه صنایع دستی به طور مستقیم بیان نشده است. اما از‌آنجا که نقاشی و خط های تزئینی در قلمرو صنایع دستی هستند می‌توان گفت این بند اشاره به حمایت از چند اثر از صنایع دستی دارد. بند ٩ نیز حمایت را شامل هرگونه پیکره و مجسمه دانسته است. در بند ٩ نیز اش مورد حمایت را شامل اش ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم می‌داند. به موجب بند ۱۰ این ماده نیز هر گونه اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنر ملی پدید آید مشمول این قانون قرار می گیرد. آثاری که بدون هیچ گونه ابتکار و به صرف تقلید از پیشینیان است از شمول این / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب قانون خارج است. به طور کلی طول مدت حمایت در مالکیت ادبی و هنری برابر با طول زندگانی فرد است به علاوه مدتی که از طرف قانون گذاران اعطا می‌گردد. در ایران براساس اصلاحیه ۱۳۸۵/۵/۳۰ قانون حمایت» این مدت به ۵۰ سال پس از مرگ مولف افزایش یافته است. با اینهمه: این نظام حمایتی به دلیل مشکلاتی چون نبود اصالت محض,» محدود بودن حق انحصاری و عدم مالکیت مشخص, به طور کامل پاسخگوی نیازها نیست. اولین مشکل دربه کارگیری این قسم از مالکیت فکری در مورد صنایع دستی محدود بودن حق انحصاری است. هرچند در این باب پیشنهاد شده است که حقوق مالکیت ادبی و هنری نسبت به همه آثار فولکلوریک به نوعی حمایتی دایم اعطا کند (۳37167,1997.018). دومین شرط اصالت است که نشانه شخصیت ونتیجه تلاش آفریننده اثر است. این شرط دررابطه با هنرهای دستی کارایی زیادی ندارد زیرا صنعتگران در صنایع دستی به آنچه که از گذشتگان خود آموخته اند متکی هستند وکمتر پیش می آید که شخصیت هنرمند در اثردخالت داشته باشد و به نوعی اصالت به کار/رفته باشند.با توجه به عدماتوانایی در مشخص کردن مالک نبود اصالت محض و همچنین محدود بودن مدت حق انحصاری,» استفاده از این ظرفیت قانونی برای حمایت از صنایع دستی کافی به نظر نمی‌رسد. ماده ۲۰ قانون ثبت اختراغات ۱۳۸۹ که آغازگر فصل طرح‌های صنعتی است» هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها ی هرگونه شکل سه‌بعدی پا خولوط رنگ‌ها و یا بدون: آن: به‌گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی تعریف شده است. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی‌باشد و زمانی قابل ثبت است که جدید و یا اصیل باشد. مطابق ماده ۲۱ طرح صنعتی زمانی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و يا از طریق استفاده به هرنحو دیگر برای پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ عموم افشا نشده باشد. در ایران موضوع حمایت از طرح‌های صنعتی برای نخستین باردرقانون مذکورمطرح گردید. این ماده با ذکر صریح «صنایع دستی» آن را مشمول حمایت نظام طرح صنعتی می‌داند. براساس ماده ٩ (که طبق ماده ۲۳ درخصوص طرح صنعتی نیز مجری است) متقاضی می‌تواند همراه با اظهارنامه خود طی اعلامیه‌ای حق تقدم مقرر درکنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی را درخواست نماید. نکته مهم این است که بر خلاف آثار هنری» در اکثر کشورها ثبت هرگونه طرح صنعتی اجباری بوده و در مرحله اثبات دعاوی بسیار راهگشا است. ماده ۳ قانون حمایت از نشانه های مبدا جغرافیاییتصوب ۱۳۸۶ مقرر می‌دارد نشان مبدا جغرافیایی بدون توجه آبه !این که ثبت شده باشد ایا انه و نیز کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی و گروه هایی که در منطقه جغرافیایی خاصی تولید کالا می‌نمایند» مورد حمایت قرار خواهند گرفت. مطابق ماده ۷ نیزگروه های مصرف‌کننده یا هر مقام صلاحیتدار صالح برای درخواست ثبت نغناقاقبدا جغرآفیایی است. ایران همچنین به دی موافقتنامه مادرید مصوب ۱۳۸۲/۰۵/۲۸ برای جلوگیری از نصب نشانه‌های منبع غیر واقعی یا گمراه‌کننده کالا (۱۸۹۱) و موافقتنامه لیسبون مصوب ۱۳۸۳/۱۱/۲۷برای حمایت از اسامی مبدا و ثبت بین‌المللی آنها ملحق شده است. به نظر می‌رسد استفاده از نظام نشانه اهای"مبدا جغرافیایی برای حفظ وحمایت از کلیه محصولات تولیدی کشور از جمله تولیدات صنایع دستی درهمه سطوح» بسیار با اهمیت است. صنایع دستی هرمنطقه به واسهله کارا مرواق ان نطقه ابا استفاده از دانش بومی و ابزار و وسایل موجود درآن خلق می شود وکیفیت و شهرت آن به همان منطقه بستگی دارد. این ویژگی ها همان مواردی است که درتعریف ماده ی ۱ قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی آمده : «نشانه‌ای که مبدا کالایی را به قلمرو منطقه یا ناحیه ای از کشور منتسب می سازد. مشروط بر این که کیفیت و مرغوبیت» شهرت یا سایر خصوصیات کالا دراساس قابل انتساب به مبدا جغرافیائی آن باشد». ارزش خاتم- / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب کاری اصفهان, حصیر بافی جنوب» گلیم عشایر مناطق مختلف, به انتساب آن به همان منطقه جغرافیایی است. درست است که منافع حمایت از این طریق به طور مستقیم به خالق اقزر تعی ,رسد اما با ایجاد قیمی اتحصار برای هردم, آن مقطقهه انگاق, پدست آوردن بازار بزرگتر وجلوگیری از تقلب وکپی های غیرمرغوب را فراهم می نماید. از طرف دیگر بر اساس ماده ۳۰ قانون ثبت اختراعات « علامت جمعی یعنی هر نشان قابل رویتی که باعنوان علامت جمعی در اظهارنامه ثبت معرفی شود و بتواند مبدا و یا هرگونه خصوصیات دیگر مانند کیفیت کالا یاخدمات اشخاص حقیقی و حقوقی که او اایق نقباق, قح نطایت: مالک قلاست بت شه بجمعی استتقانه می کت متاین سازد».به طور مثال در مورد فرش این خصوصیات می‌تواند شامل مواردی از قبیل تار و پود» نوع گره» رنگهای سنتی و گیاهی او سایر مشخصات آن از جمله نقشه فرشهای منطقه خاص باشد که می‌تواند توسط اتحادیه های فرش و یا نهادهایی مانند مرکز ملی فرش ایران تحت عنوان علامت جمعی به ثبت برسد(حمایت حقوقی بین قانون ثبت علائم تجاری که یکی از قدیمی ترین بخش‌های مقررات نظام حقوق مالکیت فکری ایران بود با تصویب قانون جدید ثبت اختراعات تکمیل شده است. قانون جدید بسیاری از نواقص قانون سابق را برطرف نموده و با فراهم آوردن امکان ثبت علائم جمعی زمینه‌های بسیار مناسبی را برای حمایت از صنایع دستی ایجاد کرده است. بند الف ماده ۳۰ قانون یادشده علامت را هر نشان قابل ریتی می- داند که بتواند کالاها یا خدغات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد. جزاساس اه ۴۹ عق, استقانه اخعصاری او نگ علامی.تجاروی,چه گمنی, القتتاص دارد که آن را طبق مقررات این قانون به ثبت رسانده باشد. از جمله حقوق ناشی از ثبت علامت آن است که استفاده از هر علامت ثبت شده در ایران» توسط هر شخص پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ غیراز مالک مشروط به موافقت مالک آن می‌باشد ومطابق بند الف و ب ماده ۶۰ قانون» او می‌تواند علیه هر شخصی که بدون موافقت وی از علامت استفاده کند و یا شخصی که مرتکب عملی شود که به طورعادت منتهی به تجاوز به حقوق ناشی از ثبت علامت گردد در دادگاه اقامه دعوی نماید. این حقوق شامل موارد استفاده از علامتی می‌شود که شبیه علامت ثبت شده است و استفاده از آن برای کالا یاخدمات مشابه» موجب گمراهی عموم می‌گردد. از اصول نخستین حمایت های نظام حقوق مالکیت صنعتی» تأثیر ثبت اثر در اخذ حمایت هاست. هفت مورد از موانع ثبت علائم نیز ضمن بندهای ماده ۳۲ بیان شده است. مدت اعتبار ثبت علامت ده سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن می‌باشد که با درخواست مالک برای دوره‌های متوالی ده ساله با پرداخت هزینه, قابل تمدید است» بوحال حاضر با الحاق کشورمان به موافقتنامه مادرید در خصوص ثبت بین المللی علائم تجاری» زمینه آسان ثبت بین المللی علائم فراهم شده است؛ هر شخص حقیقی یا حقوقی می‌تواند طرح هنری یا به طورمثال طرح فرش بافته خود را در صورت داشتن شرایط, به عنوان علامت تجاری ثبت نماید و در سراسر دنیا در مقابل تقلید و کپی برداری غیر مجاز از آن حمایت ۴ حقوق مورد حمایت از صنایع دستی در نظام حقوق مالکیت فکری ایران در مقام بیان انواع حقوق پدیدآورنده» قانونگذار دی حق مادی و معنوی را مدنظر قرار داده و اقسام آن را بیان کرذه است: در ادامه مصاذیق حقوق ماذی: و مغتوی آثار در نظام حقوقی ایران مطابق ماده یک قانون حمایت ۰۱۳۶۸ پدید آورندگان» به‌عنوان ذینفعان حمایت شناخته می‌شوند. پدیدآورنده حقیقی همان صنعتگر و هنرمند است که با تلاش و استفاده از مواد خام و ذوق و قریحه ای که دارد محصولی را که نماد / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب تاریخ و فرهنگ کشورش است ارائه می دهد و می‌تواند شخص حقوقی هم باشد. آفریننده اثر» علاوه برکسب افتخار, انتظار برخورداری از منافع مالی بهره برداری از اثر را دارد و پذیرفته شده است که مولف باید مبلغی را در برابر زحماتی که در این راه کشیده است دریافت کند. به‌عنوان نمونه براساس ماده ۱۳ قانون حمایت» حقوق مادی اثر سفارشی تا ۳۰ سال به سفارش دهنده تعلق دارد مگر آنکه برای زمان محدودتری توافق صورت گرفته باشد. برطبق تبصره نیز جایزه او پاداش به پدیدآورندگان اثر تعلق خواهد گرفت. نخستین مالک حقوق مادی همان پدیدآورنده است» هرچند انعقاد هرگونه قرارداد سفارش صنایع دستی اماره انتقال حقوق مادی به میزان متعارف است. اما در خصوص اثر جمعی» شخص حقیقی یا حقوقی که اثر به ابتکار و با مدیریت ای پدید آمده در صورت فقدان دلیل مخالف نخستین مالک حقوق شناخته می‌شود. پاداش و جایزه نقدی و سایر امتیازات کلیه آثار اعم ازآنچه ناشی از سفارش و استخدام باشد نیز متعلق به پدید آورندگان می باشد. حقوق مادی شامل این موارد است:۱ ) حق تکثیر: یعنی تثبیت اثر مادی. ۲) حق عرضه: یعنی به اطلاع عموم رسانیدن آن به هر نحوی غیر از آنچه موجب حق تکثیر شود و موجب حق انحصاری به نفع پدیدآورنده است (کلمبه» ۰۱۳۸۵ ص۷۳). این حقوق نیز به موجب ماده ۳ قانون حمایت که بیان می دارد: «حقوق پدیدآورنده شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و اجرای اثر و حق بهره برداری مادی و معنوی از نام و آثار او است» پیش بینی شده است. براساس ماده ۲۸ قانون اختراعات ۰۱۳۸۹ حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی» بهره‌برداری ازآن و به‌معنای ساخت, فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن است. درماده۰ ۶ نین ازحقوق ناشی از ثبت علامت‌تجاری به حق ازآنجا که بعضی از هنرمندان صنایع دستی ابتکاری ندارند وآثارآن ها ممکن است به نوعی صرف تقلید از پیشینیان باشد اتفاق نظر وجود دارد که دراینگونه موارد؛ پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ حقوق مادی به مردم آن منطقه تعلق دارد. در این شکل از آثار دستی, مردم بومی جوامع سنتی سهام داران اصلی هستند و سزاوارترین افراد در بهره برداری از آن همان هنرمندان بومی و سنتی می باشند (125 .0 ,1998 ,۷180) و دولت به عنوان محافظ و نگهدار میراث فرهنگی نقش زیادی را در حفظ صنایع دستی ایفا می کند (خوشرو ۱۳۸۱ ص ٩۳۹). اما در مواردی که پدیدآورنده یک فرد است یعنی فرد با ابتکار و ذوق خود اثری هنری را خلق کرده است و در واقع به کار خود اصالت می بخشد. تمام این حقوق همچون مولف کتاب متعلق به شخص او می باشد. نظیر نقاشی که با ابتکار تابلویی را ترسیم کرده است که اصالت نیز در آن وجود دارد . نشر و تکثیر عبارت است از:«هر عملی که منجر به ساختن یا تهیه نمونه‌های دیگری از اثر اصلی می‌شود؛ از جمله عکاسی, گراور!, کليشه, قالب ریزی و نظایر آن (آیتی» ۱۳۷۵ ص ۱۲۵). چاپ آثار هنری می‌تواند به روش‌های مختلفی از جمله چاپ فلزی» چاپ سنگی» چاپ چوب» چاپ دیجیتال و چاپ لینو و فرایندهای هنری مبتنی بر با توجه به تعریف ارائه شده می‌توان گفت: مهمترین حق پدیداآورنده نسبت به اش خلق شده, حق تکثیر یا نشر اثر است که یا خود نسبت به اعمال آن اقدام خواهند نمود یا اجازه بهره برداری از آن را به اشخاص حقیقی .یا اشخاص حقوقی واگذار خواهند کرد. بررسی قوانین مالکیت فکری انگلستان, فرانسه و آلمان در ارائه تعریف از حق تکثیر موید این مطلب است که تکثیر در معنای عرفی ذخیره سازی اثر به هر شکل, صرف نظر از روش و کیفیتی که برای انجام آن به کار گرفته شده, معنی شده ۱ چاپ دستی که با نام‌های چاپ هنری و گراوّرسازی (به فرانسوی: 8۳3۷0۲6) نیز شناخته می‌شود. شاخه‌ای از هنرهای تجسمی است که در آن اثر هنری از طریق چاپ تصویر بر روی یک سطح» عموما کاغذ یا گاهی پارچه. / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب است.در بندهای ماده ه قانون حمایت به صراحت امگان استفاده از روش های مختلف برای تکثیر اثر ادبی و هنری بیان شده است: «...۳) ضبط تصویری یا صوتی اثر بر روی صفحه يا نوار یا هر وسیله دیگر... ۵ ) ترجمه و نشر و تکثیر و عرضه اثر از راه چاپ و نقاشی و عکاسی و گراور و کليشه و قالب ریزی و مانند آن... » بنابر این موارد اگرچه در قانون مذکور به تکثیر در اینترنت یا فضای مجازی اشاره نشده » اما با بیان «به هر وسیله دیگر» به صورت تلویحی فناوری های جدید تکثیر در قوانین در حقوق ایران عرضه مترادف نمایش اثر به کار رفته است: «عرضه به معنای در دسترس قرار دادن یا نمایش دادن یک اثر شنیداری يا دیداری برای عموم توصیف شده است (آیتی» پیشین » ص ۱۲۸). این طور به نظر می رسد که مفهوم «عرضه» اثر از نظر قانون گذار با نشر و پخش متفاوت است. اگر نشر مجموعه عملیات مادی و معنوی انتشار اثر و پخش» شکل فیزیکی نحوه انتشار باشد «عرضه» حالتی برای ار هنری است که مورد نشر يا پخش قرار نگرفته ولی به صرف اکران و عرضه شدن. حقوق و امتیازاتی را برای پدیدآورنده به ارمغان آورده است. این وضعیت مشابه قانونگذار ایران در خصوص مفهوم توزیع یا انتشار آثار تجسمی سکوت اختیار کرده, اما در بند ج ماده ۱۷ لایحه قانون جامع احمایت از حقوق مالکیت ادبی وهنری در شناسایی حق توزیع به مصادیق آن اشاره شده است: «پخش عمومی اصل يا ۱ پیش‌نویس قانون جامع حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط حاصل تلاش کارگروه نظام حقوقی و مالکیت فکری دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی درسال‌های ۸۷ تا ٩۸ تدوین شده است و هنوز در مراحل پیش پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ نسخه اثر از طریق فروش » عاریه عمومی» اجاره یا سایر موارد پخش عمومی مشروط بر اینکه از قبل با اجازه دارنده حق پخش نشده باشد». پس از آنکه یک اثر متری سنتقی یا نکگیر یا بایلید ی یا دررفرع منگری اق آکاز مفری اققاس,کنویت این حق برای پدیدآورنده اثر وجود دارد که نسخه‌های اثر منتشر شده را که تاکنون وارد بازار نشده اند در سطح جامعه پخش نموده و در دسترس عموم قرار دهد. پیدایش حق معنوی به زمان پیش از تولد حقوق مالی می‌رسد و به شخصیت افراد وابسته است. این حق دارای امتیازات متعدد است که وجه مشترک آنها وابسته بودن به فرد غیر قابل تبدیل بودن به پول, غیر قابل فروش بودن و مشمول مرور زمان قرار نگرفتن است. در قوانین اتران بر اخلاف موافقتنامه اتریپس برای هنرمندان حقوق معنوی پیش‌بینی شده وبراساس مواد ۱۸ ی ۱۹ قانون حمایت دو مصداق از مصادیق حقوق معنوی یعنی حق ولایت براثر وحرمت اثر پذیرفته شده است. اما هیچ یک از حق عدول و استرداد اثر در مقررات پذیرفته نشده است. در صورت الحاق ایران به تریپس بنا به اختیاری که موافقتنامه به کشورهای عضو داده است.» کشور مامی‌تواند مواد مربوط به حقوق معنوی را حفظ کند. مصادیق حق معنوی شامل این حق عبارت است از اینکه آفرینش های.فکری هنرمند به شخص وی نسبت داده می‌شود. پس باید از این مواهب افتخاری برخوردار باشد و عموم بتوانند اثر را به شخصیت آفریننده ارتباط دهند (کلمبه» ۰۱۳۸۵ ص ۸۵). به نظر می‌رسد این حق نیز برای صنعتگران صنایع دستی وجود دارد. اگر با هنرمندی روبه رو باشیم که در آکارش اصالت به کار برده است. حتما باید نام و عنوان آن را رعایت کرد و اگر / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب پدیدآورنده هیچ گونه اصالتی نداشته باشد و تحت نشانه های جغرافیایی مورد حمایت قرار بگیرد این مورد متعلق به آن جامعه است. حق حرمت اثر یا حق احترام مشتمل بر دوحق ایجابی و سلبی است. نخست اینکه به طور انحصاری شخص پدیدآورنده حق دارد در اثر خود تغییراتی دهد برآن بیافزاید» بخش هایی ازآن را حذف کند یا جا به جا نماید. چه پیشرفت‌های علمی ودستیابی به اطلاعات تازه وپویایی انديشه درگذر زمان امکان ایجاد دگرگونی را برای آفرینشگر اثر فراهم می‌سازد. ماده ۱۹ قانون حمایت در این باره چنین مقرر داشته است: «هر گونه تغییر یا تحریف در اثرهای موره حمایت این قانون و نشر آن بدون اجازه‌ی پدید آورنده ممنوع است». همچنین وجه اسلبی حق حرمت؛ امتضمن حق بازدارندگی دیگران از تغییر و تحریف به وسیله‌ی پدید آورنده و دفاع از تمامیت اثر می‌باشد. این حق به طوروسیع درصنایع آادستی» ازآنجا که این «هنر- اصنعت» به مردم خاص متطقه‌ای اختصاص, دازد نیز بل موه وی ال گنه که از نقشه‌های فرش اصیل ایرانی در سایر کشورها تقلید می‌شود و فرش هایی با این نقشه بافته و به نام برخی ازحقوقدانان معتقدند مهمترین حق هنرمند» حق انتشار است که مقدمه و شرط حقوق دیگر و بخصوص حق منتفع شدن و بهره‌برداری از اثر به شمار می‌رود. شناساندن افکار خود به دیگران؛ یکی از مسلم ترین حقوق شخصی هر انسانی است. انتشار اثر بدون رضایت مولف آن تجاوز به شخصیت و آزادی فردی او تلقی می‌شود. به همین سبب» حق شناساندن اثر به مردم یک حق شخصی, انحصاری و بی‌قید و شرط پدیدآورنده به حساب می‌آید. به موجب این حق, فقط خالق اثر می‌تواند انتشار یا معرفی کردن اثرش را اجازه دهد یا موافقت کند که دیگران» از اثرش به پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ منظور تنظیم یک اثر ترکیبی و یا جمعی استفاده نمایند (اورلئان» مترجم فرشاد ۵ ص 1۱-1۰). نکته دارای اهمیت آن است که درست زمانی که هنرمند تصمیم به عرضه اثر خود می گیرد. اثر ماهیت مادی پیدا می کند. در حقوق فعلی ایران نمی‌توان به صراحت حق افشای اثر را به عنوان یک حق معنوی مورد توجه قرار داد. زیرا اگر چهاس موان ۳ی۱۹ قانروق حمایت:از حق انتشار صحبت شده: اسا این میاد تاظر به: حق مادی انتشار است. تصمیم به افشای اثری که هنوز منتشر نشده از حقوق معنوی پدیدآورنده یا ورثه او محسوب می‌شود. حق افشا دراثر جمعی, اثر مشترک, اش ناشی از سفارش و اثر ناشی از استخدام متعلق به اشخاص حقیقی پدیدآورنده است که بعد از نهایی شدن ساخت اثر به آن ها تعلق می گیرد. در یک تعریف ساده اثری که در نتیجه هم فکری پدیدآورندگان متعدد پدید می آید. اثر مشترک محسوب خواهد شد. طبق قانون مالکیت فکری فرانسه پدیدآورندگان چنین آثاری می بایست اشخاص حقیقی باشند که به صورت افقی و با هم فکری یکدیگر اثری را پدیدآورند و با ریاست شخص حقیقی یا حقوقی اقدام به خلق اش نکرده باشند (وادقانی» ۰۱۳۸۷ ص ۳۲۸). درماده ٩ قانون حمایت در تعزیف اثر مشترک آمده است:«اثری که با همکاری دو یا چند پدیدآورنده به وجود آمده باشد.و کار آنان.جدا و متمایز نباشد» اثر مشترک نامیده می‌شود».در مورد حقوق معنوی و اعمال آن همه شرکا دارای حق رأّی هستند (امامی». ۸۳۷۹ ص ۱۶۱). به عنوان قاعده ای کلی در مورد آثار مشاع» همه پدیدآورندگان باید بیان خلاقانه خود را در اثرمذکور آوزده باشند. اما لازم نیست میزان مشارکت همه پدیدآورندگان برابر باشد (0:107 ,2001 ,600105161 321 ): ۴-۲-۴ حق درج نام و سمت پدیدآورنده بر روی اثر به موجب حق سرپرستی» پدیدآورنده حق دارد. درج نام وعنوانش را بر روی اثری که خلق کرده است بخواهد و مانع انتشار اثری گردد که به هر علت نام او را حذف نموده است. حق ولایت یا سلطه پدیدآورنده را نسبت به اثرش نمی‌توان نادیده گرفت حتی اگر اثرش به نام مستعار یا بدون نام منتشر شده باشد. در ماده ۳ قانون حمایت / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب به وضوح به حق بهره برداری مادی و معنوی از نام پدیدآورنده اشاره شده است و در ماده ۱۷ قانون مذکور آمده است: «نام و عنوان و نشانه ویژه ای که معرف اثر است. از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود و هیچ کس نمی‌تواند آنها را برای اش دیگری از همان نوع يا مانندآن به ترتیبی که الغا شبهه کند. بکار برد». با توجه به مفهوم مخالف ماده ۱۳ قانون حمایت که هیچ گونه تعریفی از اثر سفارشی به عمل نیاورده ولی مقرر داشته سفارش دهنده می‌تواند شخص حقیقی» سازمان» شخص حقوقی یا یک موسسه باشد. حقوق معنوی چنین آثاری به پدیدآورندگان تعلق می گیرد. حقوق معنوی آثار ناشی از سفارش و استخدام وآثار جمعی امتعلق به اشخاص حتیقی پلایذآروناه آست: با وجون لین: ذن پا جمعی شحسی, که آثر یذ ایشکان و با مدیریت او پدید آمده» نسبت به مجموع اثر حق معنوی جداگانه ای دارد. موافقتنامه تریپس یکی از مهمترین اسناد بین‌المللی و از حیث مقررات اساسی مقید به کنوانسیون برن است. تریپس به حمایت کلی از آثار هنری پرداخته و به صنایع دستی: اشاره نکرده است. در صورشااگاقی ااا‌بوآن. حتی در صورت نپیوستن به کنوانسیون برن» دولت ایران حق دارد تا از دیگر اعضا بخواهد که حقوق پدیدآورنده ایرانی صنایع دستی (حقوق مذکور در مواد ۱ تا ۲۱ این کنوانسیون) را رعایت کنند؛ اگر ایران عضو کنوانسیون برن نیز بشود» کشورهای دیگر عضو مکلف هستند حقوق معنوی پدیدآورنده را رعایت کند؛ در غیر اینصورت کشورهای عضو موافق‌نامه: تکلیفی به اعطای ای وق وید آیرنده نفلان. مقاله حاضن تین کرد که قوانین مالکیت فکری ایران ازجمله قانون حمایت ۱۳۶۸در رابطه با صنایع دستی ازحیث موضوع و پدیدآورندگان وبیان انواع حقوق با نقص‌هایی روبه رو است ۱ در قوانین مالکیت فکری ایران از اثر جمعی سخنی به میان نيامده.براساس ماده ۱ قانون حمایت» پدیدآورنده می‌تواند. شخص حقیقی یا حقوقی باشد که این نکته خود تا حدودی» مژید اثر جمعی در وضعیت فعلی می باشد. پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ وهمانند قوانین بین المللی وبسیاری ازکشورها صنایع دستی دسته بندی علمی و روشنی ندارند. بررسی نظام مالکیت فکری ایران و تریپس ما را به این نتیجه رساند که صنایع دستی می تواند از میان اقسام زیرشاخه های نظام مالکیت فکری» مشمول حمایت نظام هایی چون حق مولف (کپی رایت)» طرح صنعتی» نشانه های جغرافیایی و ارائه دسته بندی منطقی کمک زیادی به رفع ابهامات در تعیین مصادیق و جلوگیری از برخورد سلیقه‌ای دادگاه با مصادیق آثار هنری می نماید. پيشنهاد می‌شود وضع قوانین مخصوص مصادیق هنرهای تجسمی ازجمله صنایع دستی که باسایر مصادیق ادبی هنری متفاوت هستند از طریق گردآوری و جمع بندی دیدگاه ها و پیشنهادهای کارشناسان حقوق و فعالان هنری و نهادهای متولی و انطباق آن با کلیات حقوق مالکیت فکری با لحاظ شرایط فرهنگی» سیاسی و اقلیمی حاکم صورت بگیرد و با ارائه به قانون‌گذار» به قوانین رسمی لازم الاجرا تبدیل شود. در کشور ما که صنایع دستی جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد و توسعه فرهنگی دارد» ارائه تعریف و اختصاص حمایت‌های ویژه به آن در متون قانونی» اهمیت زیادی دارد ولازم است قانون ما نیز با توجه به نیازها و .منافع به دسته بندی» ارائه تعریف و تخصیص حمایت به آثار ۱ آشنائی با قواعد سازمان جهانی تجارت (۸۸ پرسش و پاسخ) اثر مرکز تجارت تن (واب ته به سازمان جهانی تجارت و آنکتاد)» ترجمه گروه کارشناسان / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب مذاکرات تجاری در نمایندگی تام الاختیار تجاری جمهوری اسلامی ایران؛ شرکت . آیتی» حمید» حقو قآفرینش های فکری» نشر حقوقدان» چاپ یکم. ۱۳۷۵. امامی» اسدالا. حقوق مالکیت معنوی» جلد یکم» نشر میزان» تهران» چاپ یکم. . حمایت حقوقی بین‌المللی از طرح‌ها و نقش ها و سایر ویژگی های فرش دستباف ایرانی در مقابل تقلید خارجیان» مسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی» ۱۳۸۵. ۵ زرکلام» ستار حقوق مالکیت ادبی و هنری» انتشارات سمت» چاپ یکم» ۰۱۳۸۷ ٩ کلمبه, کلود اصول بنیادین حقوق مولف و حقوق مجاور در جهان, ترجمه علیرضا ۷ _موسوی,» لیلا نمایی بر صنایع دستی استان مرکزی» تهران؛ نشر زرین و سیمین, ۸ ابطحی, فاطمه, سید محمد مهدی قبولی درافشان و سعید محسنی» حق تعقیب پدیدآورنده اثر هنری (مطالعه تطبیقی در حقوق اتحادیه اروپا فرانسه و انگلستان)» ٩. اورلگان» یوناسکو «حقوق موّلف رادیو و تلویزیون» ترجمه محسن فرشاد موسسه حقوق تطبیقی دانشگاه تهران؛شماره ۲ پاییز و زمستان ۰۱۳۵۵ ۰ وادقانی» علیرضا «تأملی در آثار مشترک او جمعی در حقوق مالکیت فکری» مطالعات حقوق خصوصی (حقوق) » دوره ۳۸ شماره ۲ تابستان ۱۳۸۷ ۱ سلیمانی» حسن» «نظام حقوق بین‌المللی مالکیت فکری و حمایت از صنایع دستی»» نشریه پژوهش حقوق عمومی, شماره ۰۲۹ بهار و تابستان ۰۱۳۸۸ پژوهش‌های حقوق نطییقی/ تابستان ۱۶۰۰/ دوره ۲۵/ شماره ۲/ پیاپی ۱۱۲/ صص ۱۰۷-۱۳۴ ۳ نجما خوشرو, حمایت حقوقی از صنایع دستی با تاکید بر نشانه های مبدا ۳ رحمانی خلیلی » عبدالحمید » بررسی حقوق مالکیت معنوی در صنایع دستی» پایان ۶ قانون ثبت اختراعات, طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۹/۸/۷ ۰۵ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان». مصوب ۱۳۶۸/۱۰/۱۱ 9 ملتنآ 5بچقان0 :10200 :و0 48 ,2۳۵۳6۲ م7611 .10 بععلوزطهنهط ۸ :3۲۵0۵۲ ۲1۵11۵ 3016 7۳6 تعا ۸ ۷۵۱ ۹۵ ]0۵ و10۵ 6 ۱۷۷۵۳2( [7۳7۵ 20/۳۵ 1۸۵1 ۶" بکش۸ ,60۳83505 200 ولسآ با[506 / حوویه قمسبریال ایکا ن سس جمایخ \| سابع دقن ,در لظالر وق رب 61 0 1001 8 06 00010 و2 آهنه 11اه 30۳ 0.8 ,102055 و25 1۵۷ ]۷۳۵۲۱۳۵۲۲۵ ]٩ ,70۳۵ عنطسام) ممعلها ۳ مصکط آهم 00و1۳ چ0010_ نام 7 مک ز کل نهاع 1 بصع / رباص 0 ۰/0 ۲ //: 305 ,5000165 وصنصصق21 وصه اصعصعع 3/0 1۵۳ عاختعها ها هل[ عاهخم که 6و5 .85.0 1۰ ,اژ 7006۳ 3/002۳65 12721 وهآ ۵۶ وال۳۵ ماع ص162 127 0۳۵16 ,2۳016850 .2 اون 02006۳۷ هن ع110[عتصز مقعنصه۳] عطا کعصتصعم علعناحه خمعععم 166 کین 2۳006۲ 110110 ۵1 عاعمع۸ 0عداعط-ع0 1 0۳ خمعصعم م۸ 6 ۷ ۹000760 6 صق کقطا اععزطاناه ۵ که کا 1۵000 ۷۷1۵0(۰) 0 2۳1600 طلست 766260 201 ققط عاعنزک کاطهزد باع م0 له 110110 062518 06006 کقط 2704 ۵۳ ع0ب عنطا مفصقط +عطاه عطا 05 .1۵۳ 0 5110ع00 طقص 156 امن حعصحصی فصه چاند‌داماع ۵۲۳ خصها منز 21 110ع از صقنص1۳ عطا ۵۶ حلع2 200۳0 عط) عز خمطی عز و5 عنط) صز 7 30۷۷ م۸ +عاگهنومقط ما خمعصععجود 18۸705 عط) فصه صعاکرک کااهز + و وعامصصقته عنه کاگدنوصقط خقطا عاعنمصز علعناه عطا ام عوصنوه 1۳۵ 1۳80 عط )۲ صز صطعط۲ ما طعق مدمه گنه م۵ دز ع۳عط) هه کاحه لمتعزی [هط۵10 ۳عاصز معطاه فص امعصععمو۸ 18705 عطا فصه صعاعرد آدوع1 7 ۵066 هنز 0ع0ع01م 86 ققع از وه صقنصه 1۵ مکاصعست 00 ۵ ۲۵۲۵۲۶ 0صه ,تقلنناهم صز 0صه [2عمعع صز اون بووممم لهته 16110 نع 3. هل 6 نها تلنفطظ 5 مطاه ود ۲000 +	مقاله حاضر به بررسی نظام حقوق مالکیت فکری ایران درخصوص صنایع دستی، با تأکید بر مقررات موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری سازمان تجارت جهانی (تریپس) پرداخته است. صنایع دستی به عنوان موضوعی که می تواند مشمول حمایت نظام حقوق مالکیت فکری باشد تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است. از طرفی این نوع آثار هنری درسطح جهانی هم ازلحاظ مالکیت فکری و هم ازنظر تجاری اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است. سؤال اساسی که دراین مقاله مطرح و مورد بررسی قرار گرفته این است که رویکرد نظام حقوق مالکیت فکری ایران و توافقنامه تریپس نسبت به صنایع دستی چیست و چگونه می تواند به حمایت مؤثر از این آثار بپردازد؟ یافته های مقاله حاکی از آن است که صنایع دستی از مصادیق هنرهای تجسمی بوده و در نظام حقوقی ایران و توافق نامه تریپس و سایر اسناد بین المللی رویکرد یکسانی در خصوص آنها وجود ندارد. حقوق ایران می تواند در نظام های حق مؤلف (کپی رایت) و یا طرح صنعتی، نشانه جغرافیایی و علامت تجاری مورد حمایت قرار گیرد. در توافقنامه تریپس نحوه حمایت به صورت کلی و بیشتر به جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری پرداخته شده و درخصوص حقوق ادبی هنری به کنوانسیون برن ارجاع داده است.
1,156	490201	تویستنده با استفاده از «رویکرد"شرق‌شناسانه و با بهره‌گیری از نظریات منتقدانی نظیر بیل اشکزافت و میخائیل باختین "و تمرکز بر موضوعاتی نظیر «دگرسانی زبانی»» چندضدایی ,وکارناوال درپی پاسخ "به این پرسش بنیادی است که چگونه نویسندگان اقلیت با استفاده از فزایند «ضد-زبان»"در آثار ادبی می‌کوشند گفتمان جغرافیای فرهنگی حاکم را کهبازمانده دوران استعمار,اسنت بازنویسی کنند؟ بدین منظور کتاب پرفروش شمه عشتی(۱۹۹۹) انوشته اهداف "سویف (501611 ]۸۳20)» نویسنده معاصر مصری-انگلیسی, بررسی می‌شود تا چگونگی تاثیر سبک زبانی را بر واشکنی پیش‌نویس‌های هویتی و بازتعریف مقوله‌های هویت و جغرافیای افرهنگی برجسته کند. چنین استدلال می‌شود که از آنجایی که جغرافیای فرهنگی معاصر مبتنی بر اصل «اصالت- گرایی» و تفکر دوقطبی دوران استعمار و خیال‌پردازی‌های شرق‌شناسانه است» نویسندگان اقلیت می‌کوشند تا با بازی‌های زبانی و استفاده از.واژگان بومی در آثار خود ساختار دوقطبی «ما/آنها» و «خشونت شناختی» غرب علیه گروه اقلیت را به چالش کشیده و واژگان کلیدی: پیش‌نویس‌های هویتی» جغرافیای فرهنگی» ضد-زبان نش عشتی, اهداف پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۴۸ اگر به گفته میچل «جغرافیای فرهنگی» به چگونگی ارتباط نظام فرهنگ/ قدرت با مفهوم جغرافیا بپردازد (۲۰۰۰:۲۶۳) گفتمان جغرافیای فرهنگی مقوله‌ای چند وجهی خواهد بود که به چگونگی بازنمود موضوعات متفاوتی نظیر هویت, نژاد و مذهب در فضای اجتماعی و جغرافیا محلی و جهانی می‌پردازد. از آنجایی که "فرهنگ‌ها همواره با جغرافیا و سرزمین خاصی تداعی می‌شوند" که قابلیت مرزگذاری دارد. می‌توان ادعا کرد که "پیش‌فرض‌های جغرافیایی /فضایی " از ابتدا نقش مهمی در شکل‌گیری مفهوم جغرافیایی فرهنگی داشته است (گوپتا و فرگوسن, به نقل از: میچل» ۲۰۰۰: ۲۶۰)؛ اما با چالش مفهوم «اقلیدسی» فضا (فضا به منزله مقوله‌ای فراساختاری و ظرفی ثابت)"و تاکید "پز"ماهیت کنشی آن. گفتمان جغرافیای فرهنگی نیز ناگزیر به اتخاذ رویکزدی تازه شد که از آن به (جغرافیای فرهنگی نو» یاد می‌شود؛ بنابراین اگر در رویکرد اولیه جغرافیایی فرهنگی مقوله‌های «نژّاد» و «قومیت» از طریق بررسی چگونگی مرزبندی‌های فضایی ی آتبیین ‏ وآقشریح می‌شدند؛ در تشخ جلایّد به فرهنگ نه به منزلذ متغیری فراساختاری بلکه به عنوان اپدیده‌ای اجتماغی و سیاسی نگریسته می‌شود که درپی درک فرایندهای درون فرهنگی با دنکن واه مکاوان ,۱۹ شاید بتوان گفت که از بین نخستین منتقدانی که ماهیت سیاسی و اجتماعی «فرهنگا».و به تبع آن مفهوم جغرافیا فرهنگی را در عرصه بین‌المللی برجسته می‌کند. ادوارد سعید است. سعید در کتاب شری‌شناسی(۱۹۷۸) با تشریح این موضوع که چگونه «مشرق زمین» به منزله مفهومی جغرافیایی ساخته و پرداخته «تخیل غربی» در رابطه با (ادیگری» فرهنگی خویش است» ماهیت«ساختگی» و سیال جغرافیا و در نتیجه فرهنگ را آشکار می‌کند و به تبیین این امر می‌پردازد که چگونه واقعیت‌های جغرافیایی به ظاهر ثابت محصول ساختارهای زبّانی, «پیش‌نویس‌های فرهنگی» و در نتیجه شبکه‌های قدرت هستند. تلاش سعید در افشای نسبی‌بودن مفهوم جغرافیا و در نتیجه مقوله هویت باعث شد «پیش‌نویس‌های هویتی»که تا کنون بر مبنای مرزهای ملی» جغرافیایی و «کلان-روایت‌هایی» چون «تاریخ»» «قومیت»» «نژاد» و «مذهب» شکل می‌گرفتند. از امری ثابت و اصالت‌محور به «برساختی» فرهنگی/ جغرافیایی تقلیل یابندکه دیگر قائم به ذات و مستقل از «دیگری» نیستند و تحت تاثیر جغرافیا و تاریخ رنگ می‌بازند. «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۴۹ به تبع این امر در دو دهه اخیر نویسندگان اقلیت بسیاری تلاش‌کرده‌اند با برجسته‌کردن ماهیت برساختی «فرهنگ» «جغرافیا» و در نتیجه «هویت» به واشکنی انگاره‌های دوگانه «غرب/شرق» و «ما/آنها» بپردازند و «خلوص فرهنگی» و «همگنی اجتماعی» نظام سلسله‌مراتبی مدرنیته را زیر سوال برند. از بین اين نویسندگان می‌توان به اهداف سویف» نویسنده معاصر مصری- انگلیسی» اشاره کرد. وی در اثر پرفروش خوده لش عشتی(۱۹۹۹)» ضمن استفاده از نوع ادبی «سفرنامه‌نویسی» از دیدگاهی ویژه به موضوع «پیش‌نویس‌های هویتی» و جغرافیای فرهنگی پرداخته است. این پژوهش از یک سو با تمرکز بر «بازی‌های زبانی» و از سوی دیگر با تأکین:بر گفتمان شرق‌شنناسانه:و کارناوال باختین می‌کوشندضمن آنبین مقوله (تبعیض زبانی)؟ و نقش زبان در تحکیم ساختار سلسله‌مراتبی استعماری به این پرسش‌ها پاسخ دهد: چگونه در اثر سویف رابطه بین «جغرافیایی تخیلی» نظام امپریالیسمی: و بازتولیدات فرهنگی در عصر حاضر برجسته و پررنگ شده اند؟ منظور از «ضاد-زبان» چیست؟ چگونه سویف توانسته است با به چالش‌کشیدن زبان استعماری در قالب نوع ادبی (سفرنامه‌نویسی» خوانشی نوین از گفتمان انسانگرای مدرن ارائه دهد؟ نقش محوری گفتمان «کارناول» و «چندصدایی» در خلق پدیده «ضد-زبان» چیست؟ چگونه مقوله «ضدسزبان» با رقم‌زدن "افرایندهای «قلمرو زدایی» و «بازقلمروسازی» می‌تواند نقشه جغرافیای فرهنگی عصر حاضر را بازتعریف کند؟ برجستگی اثرسویف باعث شده است تا منتقدان از نقطه نظرهای متعددی لش عشی را مورد بررسی قرار دهند. علاوه یرآثاری؛ که:به خوانشی پسااستعماری از اثرآسویف می‌پردازنده می- توان به مقالاتی نظیر متأله ویل حسن؟ درباره لقش غاملیت و تزجمه" و یا مقاله: "تغییر رمزگان" نوشته محمد البکری و پیستی هانکوک اشاره کرد. اگرچه در این آثار نیز مقوله زبان بررسی و برجسته می‌شود؛ اما لازم باذکر اس که آنچه این جستار را متمایز می‌سازد از یک سو بازنمایی رابطه زبان با گفتمان قدرت و هویت قومیتی است و از سوی دیگر تمرکز بر - مفهوم «ضدزبان» و نقش بازی‌های زبانی» ترجمه و یا تغییر رمزگان در راستای خلق یک پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۵۰ اپیایت: کارتانرالی ی شکل گیری: نوی نسگاگمان است: که نا کنرت سرره بروسی آقرار تگرفته رابرت فلیپسن! در اثر مشهور خود تحت عنوان امپریالیسم زبانی (۱۹۹۲) برای نخستین بار مفهوم «امپریالیسم زبانی» را مطرح می‌کند و می‌کوشد "تا با تشریح ساختار سلسله‌مراتبی زبانی به بررسی مقوله‌هایی نظیر علت کاربرد گسترده‌تر برخی زبان‌ها نسبت به انواع دیگر و یا ایدئولوژها و ساختارهای حامی اين گسترش بپردازد" (۴۷). از نظر وی «امپریالیسم زبانی» زیرشاخه پدیده «تبعیض زبانی» است-- که برّای نخستیّن بار در سال ۱۹۸۸ از سوی خانم تاو اس کانگس " مطرح شد-- و زاین رو در تلاش است تا رابظدبین ""زبان و دسترسی نابرابر به قدرت اجتماعی را" برجسته کند (۱۹۹۷: ۲۳۹). از نظر فلیپسن «امپریالیسم زبانی» زاییده "ساختار نابرابر اما غالب رابظه«شرق/غرب است." رابظه‌ای که در آن"ژبان با ابعادی دیگری نظیر فرهنگ, سیاست و اقتصاد درهم" تنیده آمی‌شوند (1۹۹۲ ۴۸). از نظر فلیپسن» ساختار سلسله‌مراتبی موجود (به ویژه در رابطه.باتلقی جهانی از»زبان انگلیسی به منزله زبان مشترک جهانی) یادآور دوران استعمار است. بااین تفاوت که برخلاف دوران استعمار و خشونت آشکار مبنی بر اجبار استفاده از زبان استعماری» در دهه‌های اخیر با تداعی کشورهای انگلیسی زبان با مقوله‌هایی نظیر اصلح» دموکراسی» حقوق بشر و رشد اقتصادی" و معرفی زبان انگلیسی به منرله _زبان پیشرفت_ از سوی بنیادهایی نظیز بانک"جهانی و کنسولگری انگلستان به صورت آشکار و یا ناخودآگاه ارزش‌ها و نگرش‌های,خاض این دول را در سراسر جهان منعکس می‌کنند و روش نوین استعمارگژی را رقم می‌زنند. (۱۹۹۷: ۲۴۴). از این رو فلیپسن نسخه‌های بومی شده زبان انگلیسی» گفتمان‌های اتگلیسی نوین در ادبیات پسااستعماری و جایگزینی زبان بومی در بافت‌های مرسوم ویژه زبان انگلیسی _همه روش‌های مسالمت‌آمیز جدید در مبارزه علیه زبان انگلیسی هستند که می‌کوشند «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۵۱ ارزش‌ها و ایدئولوژی‌های ساختارهای منتج از سلطه زبان انگلیسی را به چالش کشند. از این رو از نخستین افرادی که در راستای مبارزه با «امپریالیسم زبانی» نقش مهمی ایفا کرده و می‌کنند می‌توان به نویسندگان پسااستعماری اشاره کرد. بیل اشکرافت» گرث گریفیث و هلن تیفن» در کتاب امپراطوری بازپس می‌نویسد (۲۰۰۲)» بر اين باورند که ساختار مطلق دوانگاره‌ای و معنامحور زبان پیش از آنکه در نظریه‌های زبانشناسی پساساختارگرایانه و یا تئوری‌های آموزش زبان زیر سوال رود. در آثار پسااستعماری مورد چالش قرار گرفتند (۵۰)؛ چراکه نویسندگان این آثار با نوشتن اثر خود به زبان انگلیسی, سعی داشتند تا ماهیت امپریالیسمی گفتمان استعماری را آشکار کنند؛ اگرچه چنین تلاش‌هایی در راستای آفرینش زبانی نامتجانس در ابتدا در هیات «زبان رابط) نظیر کریولی و یا زبان شکسته ظهور یافت. نوعی سبک زبانی که اگرچه درظاهر به: جایگاه متمایز و"برجشته زبان امپراطوری (زبان انگلیسی) نسبت به زبان مادری لاله گرگ 81 ۹5یلا ارائه نسخه متفاوتی از آزبان استعماری تا حدودی "مرکزیت. ممتازهازبانانگلیسی " "زا به"چالش کشد و برای نخستین بار «فرهنگ بومی» کشورهای مستعمره زا.وارد متوان انگلیسی,و؛اراوّپایی کند. (همان). اشکرافت و همکاران بهترین نمونه دگرسانی زبانی .را مربوط به جریان «تشلشل کریولی»" در نیمه قرن تسلسل کریولی به ما خاطرنشان می‌سازد که زبان نوعی رفتار انسانی و مبتنی نیز مدعی است که به همان نسبت که زبان نوعی برساخت و فرایند است. نوشتارهای به‌زبان انگلیسی نیز نوعی برساخت هستند. [در واقع] مجوعه غنی- ساختارها و نو- واژگان معرفی شده از سوی اجنین نوشتارهایی به‌طور پیوسته آنچه که از آن به‌ادبیات انگلیسی تعبیر می‌شود را بازسازی می‌کنند (همان: ۴۵). ککور هههححو ز کر ائیب تتعر بیممی‌شود.ددر ااين نظر پیببیینم ممشودکک؟""مجمع‌ججز ایرکگکر ائیب تتجمیعی ااز اانواغد گویش‌ههمجزاذ نفت‌ت‌ببلککا انب ووو اازرروش‌۸۸ پیههم‌پوووننددگگفتدرر \| ااتکککگگویندگگرز زبینبببهراح تت[می‌تواننداازییکک پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۵۲ از نظر اشکرافت و همکاران این جریان--که ريشه در جنبش مذهبی- سیاسی رستافارین! در جامائیکا دارد--در تلاش است "قدرت ساختاری دستور زبان انگلیسی" که "تداعی‌گر کنترل استیلایی اعمال شده از سوی دولت بریتانیا بر روی اقوام سیاه‌پوست در تاریخ افریقا و کارائیب است" (همان: ۴۷) را واشکنی کند. چنین تلاش‌هایی از سوی گروه‌های اولیه نویسندگان پسااستسان. توانست با اقغاذ استزاتژی‌ها: و راهبردهای مختلف زبانی, (نظیر تغییر تاگهالی رمزگان, انطباق کلمات از نظر کاربری و املایی با گویش مورد نظر در هنگام بازنمایی نوشتاری آنها و ...) نوعی آزادی درونی را در زبان انگلیسی رقم زند و به تبع آن ساختار دوقطبی «زبان برتر معیار/ زبان روزمره» که. به گفته ویلسون هریس, "ريشه در الگوهای بی- پایان تسیر ی سلظه [اسکمازی دای برا بچلش کش زب بقل ازه اشگراف: و همکاران» در ادامه این نوع "سبک نوشتاری ضد ساختار" که .پل بندیا" از آن به جریان "زیباشناختی مقاومت" نیز تعبیر,می‌کند (۲۰۱۲: ۴۲۱)- ساختان زبانی جدیدی شکل گرفته است که از آن می‌توان به مقوله «ضد- زبان» یا دگردیسی زبانی تعبیر کرد. آنچه فرایند ضد- زبان را علی‌رغم نقاط مشترک فراوان, ازسبک‌های پیشین نظیر کریولی جدا می‌سازد آن است سبک‌های نامتجانس زبانی می‌توانند شامل ترکیبی از زبان‌های بومی/محلی» زبان- مایق استخاری و ریان‌های, تاسچاسی قدیمی نظیر کرووالی بباشنده: ابا هن از کاربرد آنهاژهمانند قبل] صرف ارتباط پا مرکز مترویّل امپریالیسمی نمی‌باشد. بلکه در تلاش هستند تا نوعی رویارویی را ما بین زبان‌های بومی و استعماری به نمایش بگذارند, به نحوی که [. . .]"روابط سلسله‌مراتتی زبانی را نادیده می‌گيرند. (بندیا به دیگر سخن, این سبک زبانی نوعی اعلان جدایی از زبان استعماری حاکم را اعلام می‌کند که به صرف دخیل واژگان و اصطلاحات صرفا بومی از زبان مبدا و یا تغییر کدهای زبانی و اختلاط کدها در پس‌زمینه‌ای از زبان استعماری اکتفا نمی‌کند (همان: ۴۲۳)؛ چراکه این روش‌ها «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۵۳ نه تنها تاثیر چندانی بر هژمونی زبان استعماری نداشتند» که حتی باعث پررنگ‌شدن مرزهای زبانی /فرهنگی و برجستگی رابطه سلسله‌مراتبی می‌شدند. بنابراین از نظر بندیا فرایند نوین(« دگرسانی زبانی » در تلاش است تا زبان "توده مردم را در تقابل با حاکمیت" به تصویر کشد تا آنکه به اختلاط صرف زبان استعماری قناعت کند (همان: ۴۲۴). در تعریف کلی «ضد-زبان»! می‌توان از آن به "کاربرد هنرمندانه ایهام؛ نو- واژگان» سبک روایت شنیداری و رمزگذاری‌های زبان‌شناختی" در راستای مبارزه با سلطه فرهنگی غرب تعبیر کرد (همان:۴۳۰)؛ نوعی «دگرسانی زبانی»»" نه تنها محصول کاربرد "بافت» ریتم» صدا و کلمات زبان مادری [بومی] در نوع آدبی غربی ماد چیه" بلکه پیامد "استفاده از زبان استعماری در توصیف موقعیت‌های کاملا جدید [و ناموجود در فرهنگ غربی]" بوده است (اشکرافت و همکاران, ۲۰۰۲: ۵۱) نه تنها"توانشته اسنت»ماهیت فرهنگی" و "هویت قومیتی " نویسنده پسااستعماری را وارد زابان«استعماژی, (زبان انگلیشی)کند.«بلکه قادر شده با برجسته- کردن عدم کفایت زبان استعماری داز" توصیف تجارب احاطنّ«فرهنگ بومی» ماهیت مطلق- انگارانه و جهانشمول زبان استغماری"(و درانتیجه فرهنگ انتتعماری"ژا) را بیش از پیش به - چالش کشاند (همان: ۵۲)؛ چراکه نویسنده پشااستعمازی. با.کاربرد واژگان بومی و غیر قابل ترجمه در متون انگلیسی گونه متفاوتی.از زبان استعماری را" بازتولید می‌کند که قادر به - توصیف موقعیت‌های فرهنگی خحاص بومیان باشد و آدر فرهنگ استعماری واژگانی جهت توصیف آن نیست. پيامد این امر به چالش‌کشیدن ساختار سلسله‌مراتبی و برتری‌جویانه گفتمان استعمار و در نتیجه انگاره دوگانه «خود/ دیگری» است که می‌کوشد رابطه‌ای هم‌ارز و افقی بین به اصطلاح «مرکز) و [حاشیه» زا برجسته کند؛ به دیگرسخن, "همنشینی «خود» و «دیگری» به فروپاشی رابطه طولی و سلسله‌مراتبی بین این دو و شکل‌گیری رابطهای دو سویه بین آنها منجر میشود. به‌گونه‌ای که فرد «بنودن» خود را وابسته به حضور «دیگری» می‌بیند" (طاهری, ۱۳۹۶: ۴۵۱). به‌علاوه این نویسندگان با کاربرد واژگان و ساختارهای بومی و پررنگ کردن ویژگی‌های منحصر به فرد اقومیت در حاشیه» توانستند «دیگر بودگی دیگری» غرب را ماحصل صرف «تفاوت‌های فرهنگی» معرفی کنند تا حقارت نژادی و قومیتی «دیگری» غرب. در چنین شرایطی است که زبان استعماری «هنجاری»" جایگاه خود را به منزلذ پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۵۴ «زبان معیار» از دست می‌دهد و در یک رابطه ریزومی» به گفته بندیا هم‌ردیف با دیگر گونه- های جدید برساخته از زبان استعماری ارزش‌گذاری می‌شود (۲۰۱۲: ۴۲۳)-- گونه‌هایی که "با اعلان تفاوت خود از زبان معیار به نوعی مرکزیت و برتری آن را زیر سوال برند و ماهیت خویش را به عنوان نوعی «ضدگفتمان» تثبیت می‌کنند" (اشکرافت و همکاران» ۲۰۰۲: ۵۳). پیامد:این, اغزهبه تعبیر استرارت هال یش از هر چیر تاکیت: برماهیت: رشندگی)" تا نبودگی؛ ۳ زبان بود (۲۰۱۱: ۵) که با معرفی زبان به منزله امری «مکان‌مند» و موقعیت‌مدار مفاهیمی نظیر «اصالت» و «سندیت» را زیر سوال می‌برد و انگاره زبان به عنوان ابزاری در راستای انتقال مفاهیم فرامتنی را مردود اعلام می‌کرد (اشکرافت و همکاران, ۴۲ به علاوه در فرایند «ضد- زبان» با جایگزینی ادراک(جهانشمولانه» و «عینی» زبان با "کارکرد استعاری" آن دريچه نامحدودی از معانی بر روی متن گشوده می‌شود که معنا رانه محصور در لغت که زاییده موقعیت زبانی می‌داند و بدین طریق و به نحو غیرمستقیم «مرکزیت گرایی» و «اصالت گرایی» حاکم بر گفتمان امپریالیسمی را به چالش می‌کشد (همان: ۳). اشکرافت این وضعیت را محصول "اختلاط و ناهمگونی تجربه پسااستعماری" برمی‌شمرد» تجربه‌ای که سبب می‌شود تا به هر نوع دیدگاه برتری جویانه از سوی زبان معیار با دیده شک و تردید نگریسته شود (همان: ۴۱) و «چند زبانی»؟ به منزله طبیعتی‌ترین تجربه گفتمانی عصر حاضر ترسیم شود (همان: ۴۳). از نظر بندیا خواندن آثار نوشته شده به این سبک زبانی به دلیل عدم توانایی در "بازنمایی معنایی واحد و جامع" در واقع "مرکز گریز هستند" (۲۰۱۲: ۴ چراکه در چنین ساختاری خواننده ناگزیر از تجربه "فرایند خواندن به منز ترجمه" است که خود در بهتریّن حالت نوعی («چندگانگی» معنایی را بر متن" حاکم می‌کند. اين سردرگمی معنایی در حالی اتفاق می‌افتد که ؛بسیاری از این" آثار علاوه بر ترجمه درون متنی این واژگان و اصطلاحات, بخشی شبیه لغت نامهارا جهت درک بهتر خواننده در انتها اضافه می- کنند (مانند سویف در اینجا)؛ اما به علت عدم تسلط خواننده تک- زبان معنا همواره در نوعی گریز از متن می‌باشد. در چنین فضاهای تاریک شکل‌گرفته است که طنز» هجو و کارناوال در متن بروز پیدا می‌کنند و به جز لاینفک فرایند «ضد- زبان» تبدیل می‌شوند. «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۵۵ سوالی که در اینجا مطرح می‌شود چگونگی ارتباط پدیده «ضد-زبان» با بازنویسی«پیش نویس- های هویتی» به جا مانده از دوران استعمار است. در وحله نخست پاسخ این سوال را می‌توان در ماهیت «ضد-گفتمانی» و استعمارستیزانه زبان و نوشتار انگلیسی جنبش‌هایی نظیر «زبان کریولی» مشاهده کرد (همان: ۳۸).در واقع» واستگی این نوع زبان‌ها به "فرایندپیوسته بازترجمه" در طی فرایند خواندن, به گفته آنیتا مانورا به ایجاد شکاف‌های معنایی گاه عمیق, به‌ویژه برای خواننده غربی» در متن منجر می‌شود که از یک سو جریان «ارجاع معنایی» را با مشکل مواجه می‌سازد و از سوی دیگرماهیت «چندنگاره‌گی»" و «چندلایه‌گی زبان»" را برجسته می‌کند که ناگزیز نوعی «گفتگو» بین زبان محلی او استعماری رقم می‌زند و برای نخستین بار به زبان و در نتیجه فرهنگ جامعه استعمار زده--با وجود سال‌ها انفعال در برابر زبان و فرهنگ استعماری-- "آنقش عاملیت" می‌بخشد (۲۰۰۸: ۱٩). این فرایند زبانی چنین آثاری را به امری کاملا "سیاسی" تبدیل می‌کند که با پزرنگ کردن ماهیت "اختلاطی " خود می‌کوشند تا هژمونی استعماری زا وارونه کنند و تعریف واحد از واقعیت بیرونی را زیر سوال زبان انگلیسی و زبان‌هایاروپایی [...] زبان نفوذ فرهنگی» زبان استثمار سیاسی و اقتصادی هستند که تهدیدکننده زبان‌ها فرهنگ‌ها و خرد بومی [کشورهای مستعمره] می‌باشند و گاه سبک‌های خاصی از زندگی را برای هميشه تغییر می‌دهند. با وجوه این. آنها می‌توانند [به منزله] ازبان مبارزات سیاسی و یا سبک جدیدی از اعتراض در راستای تحقق استقلال [کشورهای مستعمره] نیز ایفای به علاوه از آنجایی که «زبان» و «هویت» به گفته اشکرافت و همکاران, "مفاهیمی وابسته" هستند-- یعنی,» "هر فرد همانی است که صحبت یی کل (۲ ۵۳)-- ماهیت «(چندنگاره- ای» زبان این دست از آثار می‌تواند چالشی در برابر "اسطوره هویت ملی و فرهنگی خالص " پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۵۶ (چه از نوع استعماری چه از نوع ناسیونالیسم بنیادگرایانه) به شمار رود (همان: ۷۳) و نه تنها مقوله‌های «هویت جمعی»! و «نسخ زندگی»" گفتمان استعماری را به چالش کشد. بلکه مفهوم هویت را به‌طور کلی از امری ثابت و «هستی‌شناسانه» به امری سیال و شناور تغییر دهد-- مقوله‌ای پویا که مستقل از «دیگری» نیست و در گفتگویی مداوم با گذشته و حال ناگزیر از بازبینی خود است (سعید» ۱۹۷۸: ۳۵). با پیدایش چنین فضایی» جغرافیایی فرهنگی نیز می- تواند بازتعریف شود و نقشه جدیدی از جهان معاصر را ترسیم کند که در آن, روابط مبتنی بر موضوع دیگری که در همین راستا و با فرایند «ضد-زبان» مطرح می‌شود و در نتیجه بر بازتعریف نسخ هویت قومی نیز بسیار تاثیر گذار است آشکازشدن ماهیت «ریزومی» این فرایند است. «ریزوم» در معنای لغوی خود به نوعی زندگی گیاهی اشاره می‌کند که در آن"ساقه گیاه در سطح زمین و یا زیر آن در راستای افقی رشد می‌کند" (زمبرلین» ۲۰۰۶ ۵)؛ اما این مقوله در معنای استعاری خود می‌تواند به اهرچیزیاطلاق شود که قادر اشست فضایی نامتناجس» ازهم گسیخته" و یا سیال را رقم زند.(همان: ۴) که سرشار از "چندگانگی, گفتمان‌های نو و آرزوهای دیگر است که نوعی ناخودآگاهی رها از ساختارهای؛ اصلی دنیا را رقم می‌زند" (همان: ۷) و به نوعی چندصدایی منجر می‌شود که در عین آنکه آفریننده است همواره در نوعی «بیئیت»" به سر می‌برد (همان: ۱۰). این اماهیت آفرینندگی به طور علنی در برابر هر اقدامی برای تفیسر این آثار برمبنای ساختارهای موجود و فرامتن‌ها مقاومت می‌کند و معنا را به امری مکان‌مند و «موقعیت‌مدار» تبدیل می‌کند که فارغ از کلیشه‌های گفتمانی استعمار در ریزوم هیچ آغاز میانه یا پایانی ندارد. هنمواره در میانه به سر می‌برد و در جریان است. [. . .] درونمایه ریزوم مبتنی بر حرف ربط (و ... و ... و») است. این حرف ربط آنقدر قدرتمند است که فعل «بودن» (06 0]) را ريشه‌کن کند. کجا میروی؟ اهل کجایی؟ قصد چه داری؟ همگی سوالات بی‌فایده‌ای هستند. «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۵۷ در «بینیت» ارتباطی مبتنی بر مکان از یک چیز به چیز دیگر و یا بالعکس وجود ندارد بلکه یک حرکت عرضی در جریان است که نه تنها یک مسیر بلکه دیگر مسیرها را در می‌نوردد. فرایندی بدون آغاز و پایان (می ۱۳۳-۳۴). در چنین حالتی-- یعنی "درهم ریختن هنجارهای ساختاری و دستور زبانی و همچنین حذف بخش‌های رایج ادات گفتاری و استفاده‌های غریب از علامات نگارشی"-- زبان استعماری نوعی فرایند «قلمرو زدایی)" را تجربه می‌کند. به طوری‌که دیگر قادر نخواهد بود دیدگاه گروه و یا قومیت خاصی (قوم سفید غربی در اینجا) را بازنمایی کند. این فرایند "همراه با کاربرد اصطلاحات و نو- واژگان بومی" در متون انگلیسی می‌تواند همزمان به نوعی «بازقلمروسازی»" زبانی نیز منجر شود که دراطی آن "تقدس زبان انگلیسی استعماری تحریف" و مقوله چندگانگی زبانی برجسته"میی‌شود" (دلواژ و گاتاری» ۱۹۸۶: ۱۸). بنابراین در چنین آثاری "زبان نه تنها کارکرد (بازنمایی» و ابزارگونه خود را از دست می- دهد," بلکه "مقوله‌ای غریب و.در معرض.دگرگونی تلقی.می‌شود: که به جای بازنمایی نسخ هویتی در راستای خلق هویتی نون گام برآمی‌دارد؛ (کل,بروک؛ ۲۰۰۲: ۱۰۳-۱۰۴)؛ در این حالت «زبان» پدیده‌ای آشنازدایی‌شده است.که به جای توجه به الگوهای پیشین و ارائه تصویری منسجم و یکپارچه با هر بار خواندن نوعی «شدن» را به تصویر می‌کشد (همان: ۸ در همین راستا اگر هویت و زبان مفاهیمی به هم وابسته تلقی شوند و زبان پیوسته یادآور «تفاوت‌های اجتماعی» باشد-- "تفاوت‌هایی " که به گفته دلوز و گاتاری "هویت زاییده آنها است نه بالعکس" (۱۸.:۱۹۸۶)-- زبان این آثار در واقع» انعکاسی از زایش نوعی "هویتی موقعیت‌مدار" و موقت خواهد بود که کاملا نسبی و شناور است و نمی‌تواند در چارچوب‌های از پیش تعیین‌شده تاریخ» جغرافیا نژاد»ه قوّمیت. و مذهبی اخاص محدود شود (کل بروک. 7۲ ۱۱۶). دلوز از این وضعیت به"شیز و (856[1120) تعبیر می‌کند: شیزو در این تعبیر مقوله‌ای روانشناختی (اسکیزوفرنیک) نیست, بلکه نوعی پنداشست از سبک زندگی است که تحت استیلای هنجارهای ثابت و یا طرحواره‌های از پیش- تعریف شده از «خود» نیست-- «خودی» سیال و در حال «شدن» را[ به نمایش می- پژوهش ادبیات معاصر جهان, دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۵۸ گذارد] تا «خودی» که مقهور هنجارهای بیرونی است (به نقل از کل بروک. ۲۰۰۲: پيامد امر معجونی از اختلاط‌های زبانی» مذهبی و قومیتی نوعی چندصدایی است که در آن مرزهای نژادی و فرهنگی رنگ می‌بازند و انگاره دوگانه «ما/ آنها» جای خود را به «ما و آنها» می‌دهد در راستای همین امر است که بیشتر آثار پسااستعماری همگام با این فرایند چندصدایی می‌کوشند با درهم ریختن ساختار ژانرهای ادبی غربی و یا تلفیق آنها ساختار ادبی غرب را نیز درهم شکنند و به خلق طرح نوینی دست زنند. پیامد این امر همان‌طورکه پیشتر نیز اشاره شد. فراهم آوردن فضایی کارناول‌گونه در متن است که در راستای فروپاشی ساختار سلسله‌مراتبی گفتمان انسانگرای لیبرال تلاش می‌کند که در ادامه و در چارچوب نظریه باختین اگر به گفته مایکل خولکویست" کارنا ال ولا ی طسوت به: نمایش گذاشتن ذگربودگی ۲ باشد که روابط عادی را آشنازدایی می‌کند" (۳۰۲: ٩۸)» می‌توان کارناوال را نیروی گریز از مرکز و «ضد-ساختار» برشمرد که در راستای مبارزه علیه گفتمان تک‌زبانی قدرت ایفای نقش می‌کند. عبارت کارناوال " ازنظر "هولکویست. می‌تواند. تداعی‌کننده دق مفهوم باشد: مفهوم نخست. معنای لغوی آن است که به مراسم مذهبی مسیحیان کاتولیک اشاره دارد؛ مفهوم دوم استعاری است و به ماهیت چنین فرایندی بر می‌گردد: یعنی» آنچه کارناوال در قبال این روابط انجام می‌دهد. کارناول با برجسته‌سازی دگرسانی روابط اجتماغی از یک سو و با پررنگ‌کردن ماهیت برساختی نقش‌های اجتماعی به‌منزله ماحصل نظام طبقات اجتماعی از سوی دیگر می- کوشد روابط بین‌فردی را به منزله پدیده‌ایی کاملا فرهنگی تا امری حادث بازنمایی کند (همان). از این‌ری آنچه از مفهوم کارناوال در باختین استنباط می‌شود. همان معنای استعاری «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۵۹ این عبارت است که به شکل‌گیری سبک خاص ادبی تحت عنوان ادبیات کارناوالی منجر شده است. به گفته باختین اگر ادبیات فرهنگ حاکم, مقوله‌ای یکپارچه است. ادبیات کارناوالی "نوعی ادبیات نامتجانس می‌باشد که به طرز آشکاری بی‌نزاکت است و سبک‌های ادبی و لحن- های گفتاری متفاوتی را درهم تنیدیده است" (۱۹۸۱: ۴۱۱) که خواننده را به شورش و تغییر دعوت می‌کند. افزون بر آن ادبیات کارناوالی» بر خحلاف هم‌پارچگی سبکی و ادبی ادبیات حاکم که جهان واحدی را به تصویر می‌کشد. "افق هستی‌شناسانه متن را با شمول انواع ادبی مختلف نظیر: نامه مقاله داستان در داستان و غیره در هم می‌ریزد" (همان: ۴۱۲). پیامد اين امر «تنوع زبانی»)! است که ادبیات کارناوالی را از دیگر انواع ادبیات متمایز می- سازد (همان). از نظر باختین عدم تجانس فرمی ادبیات کارناوالی در انواع پیرنگ» تیپ‌های شخصیتی» مکان وقایعم داستان و موتیف‌های:اثر قابل«انعکاس است (همان: ۴۱۱). به گفته های:ادبی»" است که به جای: تلاو وا ای 63 یاه برتر اقتصادی و اجتماعی درپی پاسخ به "پرسش‌های بنادی" خوّد است (همان: ۴۰۸)و در راستای رسیدن به این هدف ناگزیر از شکستن مرزهای از پیش‌نوشته شا و فرش پنضای (گفتگوهای آستانه‌ای»" است. این «فضای آستانه‌ای»» که محصول""تزریق گفتمان‌های بیگانهذر دنیای بسته و هم‌پارچه متن روایت است. مصداق هجوم «جهانی» دیگربه آفضای رون متنی است که گفتمان واحد متن را درهم می‌ریزد و آن را به عرصه تقابل گفتمان‌های متفاوت تبدیل می‌کند" (هولکویست» ۲۰۰۲: ۰ نتیجه این امر تکثر پرسپکتیوها و شکل‌گیری نوعی کلاژ متنی است که با تمرکزگرایی و مرکزیت- محوری گفتمان امپریّالیسمی دز تضاد: است او این ماهیت.«هستی‌شناسانه» آن را با شمول زبان‌ها و لحن‌های گفتاری متفاوت به چالش می‌کشد تا نوعی «نقیضه»" از واقعیت قابل انتظار رقم زنده که فی‌نفسه ماهیت نسبی و برساختی «واقعیت بیرونی» را برجسته می‌سازد و بدین‌ترتیب افق‌های فرهنگی و تجغرافیایی گسترده‌تری نسبت به گفتمان تک قطبی امپریالیسمی نوید می‌دهد و طرحی نو در بازتعریف جغرافیای فرهنگی رقم می‌زند. باختین در این باره پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۶۰ هر زبان در رمان [بازنمایی] نوعی نقطه‌نظر است-- یک نظام مفهومی اجتماعی- ایدئولوژیک درباره یک گروه اجتماعی و نمایندگان آنها .. . هر نقطه نظر در رابطه با دنیای شکل‌دهنده رمان باید ملموس و انعکاسی از نظرات گروه اجتماعی خاص باشد نه امری انتزاعی و کاملا مفهومی. [. .. ] رمان [.۰. ] مبتنی بر تنوع گفتاری درپی این نوع تکثر زبانی (که از آن به «چندزبانی»! تعبیر می‌شود)» نوعی منطق گفتگو وارد حيطه زبان و در نتیجه ادبیات می‌شود و موجبات بالندگی و پویایی همزمان زبان مرسوم و زبان بیگانه و همچنین خودآگاهی خواننده را فراهم می‌آورد؛ صرفا در این تکثر زبانی است که» به گفته باختین» "آگاهی بشری از سلطه,زبانی خاص رها و اسطوره وحدت زبانی [و در نتیجه گفتمان قدرت] درهم شکسته می‌شود" (به نقل از: پترسون. ۱۹۸۵: ۱۳۳). پترسون معتقد است وقتی که محدودیت‌های گفتمان حاکم و تک‌زبانی,غالب بر آن فرو شکند معنای جدیدی خلق می‌شود و گفتمان نوینی شکل می‌گیرد؛ چراکه تعارض جز لاینفک زایش و شکوفایی است (۱۹۸۵: ۱۳۴). این تعارض از نقطه نظر باختین زاییده: وجود «کلمات نامناسب» در متن اثر شرمانه درباره امری مقدس» يا بی‌نزاکتی بی‌رحمانه-- که مهمترین ویژگی در راستای هجو نظام سلطه به شمار می‌روند. [... ] کلمات نامناسب در واقع شکلی از زبان بیگانه می‌باشند که با گفتمان حاکم زبان واخد مرسوم و یا حقیقت از پیش تعیین شده در نزاع هستند و ناگزیر نوعی فرهنگ گفتگومحور را رقم می‌زنند در چنین شرایطی, زبان «ساختاری باز»؟ خواهد داشت که در آن "هر واژه" به گفتد پترسون "آخرین واژه نخواهد بود و هر معنا مفهوم غایی [هر اثر] شمرده نخواهد شد" (۱۹۸۵: ۶). در نتيجه این امر معنا از شکاف‌های زبانی موجود در متن فرو خواهد ریخت. به طوری که از این پس آنرا می‌توان نه در گفتار نویسنده و نه در ذهن خواننده یافت» بلکه باید در «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۶۱ "جایگاه سومی" جستجو کرد؛ جایگاهی که محل تلاقی آن دو است (همان). در این حالت. معنا به جای آنکه معطوف به پیش‌نویس‌ها و قراردادهای ثابت باشد به پدیده‌ای آینده- محور و ناتمام تبدیل خواهد شد که فارغ از چارچوب‌های فلسفی پیشین پیوسته در حال «شدن» و دگرسانی است. تاثیر این امر بر فرد, به گفته باختین, فروپاشی تلقی ثابت از واقعیت اجتماعی و توجه به تناقض‌های ممکن است. در این هنگام است که جغرافیای فرهنگی نوینی در دهن فرد رقم می‌خورد. که در آن به جای ریشه‌های تاریخی/جغرافیایی» «اکنون و اینجا» نقشی تعیین‌کننده در ارتباطات بین فردی ایفا می‌کنند و واقعیت جهان پیرامون را رقم می‌زند؛ واقعیتی که در تضاد آشکار با فلسفه پدیدارشناسانه امپریالیسمی عرصه جولان «شباهت‌های وهمی» (511112672) می‌شود که بر مبنای هیچ منبع او یا شالوده فرامتنی نمی‌باشند (کل بروک» ۲۰۰۲: ۶) و فضا را برای ظهور تعریف نوینی از «هویت فردی» و واقعیت جغرافیایی مه عشتی (۱۹۹۹) اثر پرفروش"اهاذاف سویف, نویسنده:مصری-انگلیسی» است که به روایت زندگی آنا وینتربرن و سفر وی از انگلستان به کشور اعصر در اویل قرن بیست میلادی می- پردازد. روایت اضلی داستان از زبان"امل" زن لصری الاصّلی است که به نحوی تصادفی یاداشت‌ها و نامه‌های آنا را پس از سالها نگهداری در چمدانی قدیمی می‌خواند و بر مبنای آن و همچنین تحقیق و تفحص دراتاریخ مصر و بریتانیای "اوایلقرن بیست می‌کوشد مانند نویسنده خود اثر (سویف)» روایتی منطقی از زندگی آنا در اختیار ایزابل پارکمن» نوه دختری آنا قرار دهد؛ در واقع این ایزابل است که پس از آشنایی با.عمر, برادر امل» در نیویورک و قول وی مبنی بر کمک به ایزابل برای خواندن متون عربی موجود در چمدان با امل در مصر دیدار می‌کند و چمدان مادربزرگ مادری خود را در اختیار امل می‌گذارد. پا کشت اندک زمانی مشخص می‌شود که امل و ایزابل در واقع نسبت فامیلی دارند و مادر بزرگ ایزابل» نور البرودی» که دختر آنا بوده» در واقع دختر دایی پدر امل» یعنی احمد الغمراوی» است. روایت پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶. شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۶۲ اصلی داستان مربوط به سال‌های واپسین قرن بیستم» ۱۹۹۷ و ۱۹۹۸ است و در مصر اتفاق می‌افتد. داستانی سیر زمانی خحطی ندارد و پیوسته بین گذشته و حال در تغییر است. مکان داستان نیز از مصر به نیویورک و گاه به لندن تغییر می‌کند. نویسنده این تنوع زمانی و روایی با استفاده از قلم‌های متفاوت و حاشیه گذاری‌های خاص برای هر روای در متن داستان به تصویر می‌کشد. به طوری که روایت آنا به قلم ایتالیک (کج) و روایت امل با قلمی معمولی نوشته شده‌اند. نزدیک به نیمه‌های اثر است که سویف راوی اول شخص دیگری را علاوه بر امل و آنا به اثر اضافه می‌کند. این راوی لیلا نام دارد و مادر بزرگ پدری امل و عمرسیعنی, مادر احمد و خواهر شوهر آنا-- است. به منظور آگاهی خواننده» سویف روایت لیلا را با قلمی متفاوت و با تو رفتگی بیشتر خطوط در اختیار خواننده قرار می‌دهد. این تنوع قلم نوشتاری با توجه به استراتژی «ضد- زبان» حاکم بر اثرتوجیه پذیر است و می‌کوشد حتی نتظار خواننده از مواجه با رسم‌الخطی,ثابت.را در سراسر,داستان به چالش کشد. در همین حال و در راستای بازسازی ظاهری استراتژی «ضد- زبان» در ساختار داستان ست که خواننده با کلاژی از انواع ادبی (نظیر سفرنامه» شرح‌حال‌نویسی, نامه‌نگاری» خاطره- نویسی و شعر و ترانه است)» نقطه‌های دید (روایت پیوسته از اول شخص آنا به اول شخص مل تغییر دیدگاه می‌دهد) و «گونه‌های زبانی» در اثر رویارو می‌شود و نوعی ادبیات کارناوالی را رقم می‌زند؛ ادبیاتی که طبق تعریف باختین, برخلاف یکپارچگی سبکی و وحدت درونی موجود در ژانرهای ادبیات حاکم, افق هستی شناسی متن را به واسطه وجود انواع ژانرهای دبی و ساختارهای داستان بر هم می‌ريزد (۴۱۲:۱۹۸۱)؛ به دیگر, سخن::اگر در ابتدای داستان خواننده با نوعی بیوگرافی یا شرح‌حال‌نویسی مواجه است که به تشریح زندگی آنا نجیب‌زاده نگلیسی» می‌پردازد؛ اندکی بعد خواننده با یک رمان تاریخی مواجه می‌شود که نه تنها وضعیت مپراطوری بریتانیا در سال‌های واپسین.قرن نوزده و اوایل قرن بیست را تشریح می‌کند» بلکه به لشکرکشی بریتنیا به سودان» جنگ بوئر» همچنین استعمار مصر از سوی دولت بریتانیا و نحوه شکل‌گیری رژیم صهیونیسمی و اشغال فلسطین نیز می‌پردازد. نکته جالب‌تر آن است که سویف کلیه این جزئیات را تحت پوشش یک رومانس در اختیار خواننده قرار می‌دهد: ماجرای عشق آنا نجیب زاده انگلیسی» به شریف البرودی» پاشای مصری. «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۶۳ البته سویف در رومانس خود علاوه بر آنکه از ادبیات شرق‌شناسانه مرسوم قرن نوزده الهام گرفته بلکه تحت تاثیر ژانر ادبی «داستان اسارت»! رایج آن دوران نیز هست. اوج جذابیت اثر سویف را می‌توان در ترکیب این انواع ادبی با عناصر کمدی رومانتیک" دوره رنسانس برشمرد که ویژگی کاراناوالی اثر را بیش از پیش برجسته می‌کند و با نمایش شخصیتی «رند» از آنا به گفته باختین, نه تنها "خود را از تمامی قید و بندهای مرسوم رها می‌کند و حتی به آنها می- خندد" (۱۹۸۱: ۸) بلکه با تلفیق ناگهانی رومانس و ادبیات واقع گرا ادراک واحد خواننده از متن را بیش از پیش متزلزل می‌کند. داستان اگرچه در اصل روایت عشقی آنا به شریف پاشا است» اما اين ماجرای عشقی متضمن اسارت تصادفی آنا از سوی فعالان سیاسی منتسب به - شریف پاشا است. آنا که تحت تاثیر سفرنامه اروپایان اشتباق زیادی به دیدن صحرای سینا از نزدیک دارد. عازم سفری به صحرا می‌شود. اما به دلایل امنیتی و توصیه دوستان انگلیسی خود لباس مردانه به تن می‌کند. در میانه راه مردان شریف پاشا به این تصور که آنا یک سیاستمدار رده بالای انگلیسی است به کالسکه وی حمله می‌کنند تا با گروگان گرفتن آنا دولت بریتانیا را مجبور به آزادی حسنی الغمراوی", شوهر خواهر پاشا و پدربزرگ.امل» کنند. آنا به منزل پدری شریف پاشا برده می‌شود. آنا به"شریف "پاشا واقعیت.ماجرای"تغییر لباس را اعلام می‌کند و شریف تصمیم می‌گیرد که آنا را سریعا به سرکنسولی انگلستان ببرد. اما اصرار آنا به ادامه سفر به سینا باعث می‌شود که شریف برای محافظت از وی انا را در این سفر نسبتا خطرناک همراهی کند و در حین سفر این دو به هم علاقمند شوند. افزون بر آن. عناصر متنی .و پیرنگ روایت آنا شباهت بسیار به سفرنامه‌های رایج قرن نوزده دارد؛ بدین‌معنا که خواننده غربی در ابتدای خضور آنا در مفصرانتظار دارد که زن سفیدپوست غربی» همانند بسیاری از روایات کلیشه‌ای به‌جا مانده» به منزله ابژه دلخواه مرد شرقی بازنمایی شود که از سوی مرد شرقی دزدیده شده و مورد؛ آزار و؛اذیت قرار می‌گیرد (مانند سفری به هند) تا از یک سو اروتیسم و انحرفات ذهنی مردان شرقی را پررنگ کند. و از دیگرسو دوانگاره «غرب متمدن/شرق وحشی)» را به ذهن خواننده غربی متبادر کند. در اشاره ضمنی به همین کليشه‌ها است که سویف داستان خود را چنین شروع می‌کند: "هر قصه می‌تواند از چیز عجیب و غریبی شروع شود: از یک چراغ جادی از گفتگوهای شنود شده» از سای محترک پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۶۴ روی دیوار؛ برای امل الغمراوی این داستان از یک چمدان آغاز می‌شود" (۱۹۹۹: ۱۰). آنچه اثر سویف را متمایز می‌کند واشکنی این دسته کليشه‌ها استعماری در روایت آنا است. اگرچه آنا هنگام اسارتش ناخودآگاه به یاد "حکایات شرق‌شناسانه می‌افتد" (۱۹۹۹: ۱۳۷)» اما برخلاف روایت‌های شرق‌سناسانه و کلیشه‌ای اسارت زن سفیدپوست بی‌پناه غربی به دست مرد شیطان- صفت شرقی» در روایت سویف این اسارت کاملا تصادفی است و برخلاف کلیشه‌های رایج نه تنها با آزار و اذیتی همراه نیست. بلکه عشق‌آفرین است: [شریف] از من نترسیدی؟ که همون پاشای بدجنسی باشم که تو را توی تو که باید بدونی. اونا را؛توی داستانهای؛انگلیسی شما نقل کردند. اینکه من خواجه‌های سیاهپوستم رو صدا بزنم که بیایند و ترا ببندند و... ای دختر بد- البته از ایک کافر مگه ميشه بیشی,از این#انتظار داشت؟ لباس مردا را که می‌پوشه» صبیر بدبخت را هم که انصف جان می‌کنه. بعدش هم اولین مرد آنا در بخش‌های مختلفی از روایت خود آشکارا انگاره دوگانه «ما /آنها» را به چالش می- کشد تا از یک سو مرزبندی بین «خود/دیگری» را امری صرفا سیاسی اعلام کند تا طبیعی و از سوی دیگر پیش‌نویس‌های.هویتی موجو در آناخودآگاه غربی دربارهشرق را بی‌اساس جلوه دهد. این موضوع بیش از پیش در تمرکز آنا به مقوله مذهب بسیار برجسته می‌شود: آنجایی که در نامه‌ای تلاش اسقف‌های مسیحی انگلیسی را در راستای تغییر مذهب جامعه مصر زیر سوال می‌برد: "چه ضرورتی دارد که یک مسلمان«به کیش مسیحیت: درآید درحالی که وی نیز به وجود خداوند معتقد است [.. .] و همان خدا را می‌پرستد. اما به روشی متفاوت" (سویف» 4۹ 4۳۴). آگاهی آنا به سیاسی‌بودن این مرزبندی‌ها و در نتیجه عدم اعتماد وی به روایت اروپائیان از این سرزمین سبب می‌شود که بکوشد فارغ از اطلاعات کسب کرده از سفرنامه‌هایی نظیر اامه‌هایی از مصر سفری بر روی رود یل نامه‌های بیشتری از مصر" (سویف. ۱۹۹۹: 4۹) خود شخصا به تجربه جامعه, فرهنگ و تاریخ مصر بپردازد و بر خلاف کلیشه‌های رایج «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۶۵ "سرزمین [مصر را با توجه به آنچه تا کنون تجربه کرده ظاهرا بیشتر شبیه اروپای حوزه اما آنچه اثر سویف را از بسیاری از آثار مشابه متمایز می‌کند واشکنی‌های صرف دوانگاره- های شرق‌شناسانه پیشین و تلاشی ناحودآگاه در پررنگ گردن بیش از پیش مرزهای نژادی» قومیتی و مذهبی نیست. بلکه تلاشی در راستای بازتعریف این مرزها و ترسیم نقشه جایگزین در ناخودآگاه جهانی است؛ تلاشی که در راستای هجو آشکار این کليشه‌ها و به گفته باختین "حتی خندیدن به آنها" گام بر می‌دارد (۱۹۸۱: ۴۰۸)؛ هجوی که این بار در طی فرایند «ضد- زبان» و واشکنی ساختاری و معنایی زبان استعماری به اوج خود نزدیک می‌شود. ۴-۲. چالش «ضد- زبان» و بازنویسی «پیش نویس‌های هویتی) در لقشه عشق همان‌طورکه اشاره شد ضرورت چندفرهنگی"جهان امروز ناگزیر از شکل‌گیری جغرافیای فرهنگی متفاوتی از گفتمان انسان‌شناسی لیبرال است که در آن رابطه «همنشینی» بر«جایگزینی» برتری داده شود. دست یافتن آبه این آمهم. امکان‌پذیر انخواهد ,ود مگر در سایه واشکنی دوانگاره‌های برتری‌جویانه گفتمان استعماری و بیش از هرچیز مقوله «زبان استعماری) که به - منزلهه نخستین ابزار قدرت در اشکل گیرم مفاهیم «خود» و آدیگری» در سطح ناخودآگاه جمعی در واقع» دول استعماری "پس از سرکوب جلوه‌های فرهنگی بومی» در پی جایگزین کردن تمدن ملت استعمارزدهبا-تمن برتر" خویش؛ هبلتند و می‌کوشند "این باور را به ذهن ملت- های تحت سلطه تزریق؛ کند که برای نیل به پیشرفت" نیازمند الگوبرداری از دولت‌های اروپایی هستند (رضوان‌طلب و محراب:۱۳۹۷:. ۴۰۳). از اين‌رت از نظر اشکرافت و همکاران رمان پسااستعماری می‌کوشد ویژگی‌های زیباشناختی فرهنگ استعماری را از طریق روند استعمارزدایی زبان استعماری از بین ببرد (۲۰۰۲: ۳۸). استراتژی سویف"کاربردی اقلیت‌محور از زبان اکثریت [استعمارگر] است" (دلوز و گاتاری» ۱۹۸۶: ۲۰) که به گفته راجا رائوا می- تواند "در زبانی که از آن وی نیست روح فرهنگی را که از آن وی است منتقل کند" (به نقل از: پیلیاپیتا ۲۰۰۸: ۴۹). البته سویف از این مرحله فراتر می‌رود و می‌کوشد که چگونگی "شدن را در حیطه زبانی و فرهنگی بررسی کند(همان: ۵۶). از این رو سویف با کاربرد اصطلاحات. پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۶۶ واژگان و ضرب‌المثل‌ها عربی در اثر خود می‌کوشد تا با تغییر ساختار دستوری و جمله‌بندی زبان انگلیسی "زبان نظام قدرت را تقدس‌زدایی کند" (همان: ۶) و به تبع آن «بازنمایی‌های فرهنگی» صورت گرفته را واشکنی کند "تا اسطوره‌ها و نگرش‌های استعمارگران و استعمارشدگان را درباره زبان خود و زبان دیگری تغییر دهد" (همان: ۶۷). متن سویف مملو از اصطلاحات عربی است که درک معنایی آن برای خواننده انگلیسی زبان بعضا بسیار دشوار است: اصطلاحاتی نظیر " او مثل ماه می‌مانند"؛ "از جنس آرد دیگری است"؛ "یک لوبیا هم نمی‌تواند در دهان شماها خیس بخورد"؛ "اگر شیر پرنده هم بخواهد برایش فراهم می‌کنند"؛ "گردن من متعلق به‌شما است" و یا "جام تلخی ما سرریز شده است"؛ همه از جمله اصطلاحاتی هستند که بیش از آنکه با خواننده انگلیسی ارتباط برقرار کنند» برای خواننده عرب‌زبان قابل درک هستند و وی را برای نخشتین؛بار.دز جایگاه برتر قرار می‌دهند (مانورن ۸۸ وجود چنین جملاتی که.بعضا از نظر ساختار» جمله‌بندی و دستور زبان انگلیسی غریب هستند ادراک زبانی خواننده را.دچار چالش می‌کند.به طوری که خواننده با زبانی در اثر مواجه می‌شود که همزمان زبان؛انگلیسی هست و نیست. پدیده‌ای که.به گفتد آنیتا مانور از زبان معیار بسیار متفاوت است و بر نوعی زبان انگلیسی دلالت دارد.که با پیش‌زمینه فرهنگ مصری شکل‌گرفته است؛ چرا که به منظور فهم متن خوانناه باید توانایی بازترجمه متن به‌یکی از گویش‌های عربی رایج در مصر را داشته باشد"تا موّفق.به درک انگلیسی به کار رفته در متن شود (۲۰۰۸: ٩۸). گویا نویسنده می‌کوشد نسخهه جدیدی از زبان انگلیسی ارائه دهد تا هژمونی زبان معیار را به چالش کشد و در پی آن نقش فاعلیت خواننده انگلیسی نیز زیر سوال برد و "واقعیت زبانی مختلطی "تداعیی«کند "که در .سايه تعامل با زبان استعمارشدگان قابل ادارک است" (همان: ۹۰). در این اختلاط لایه‌های مختلف زبان انگلیسی نوعی«چندنگاره‌گی» را رقم می‌زند که نه تنها مالکیت زبان انگلیسی را از ,خواننده صرفا غربی سلب» بلکه دوانگاره «استعمارگر/استعمار شده» را به؛ چالش «می‌کشند و با اختلاط" مرزهای زبانی» آفرینش زبان مشترکی را رقم می‌زند که متعلق به قومیت يا فرهنگی خاص نیست (همان: ۲٩)؛ در چنین حالتی افق‌های متنی گشوده می‌شوند و به تبع آن صدای گروه سرکوب شده نیز در متن شنیده می‌شود و ویژگی‌های فرهنگی و قومیتی آنها بروز بیرونی پیدا می‌کنند. بدین منظور نویسنده اقلیت می‌کوشد تا سرحد ممکن از ظرفیت‌های زبان استعماری استفاده کند تا با ایجاد حداکثر میزان خلاقیت در زبان معیار» زبانی جدید و به تبع آن جغرافیای «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۶۷ فرهنگی نوینی را رقم زنده "[چراکه] آفرینش به معنای ایجاد ارتباط نیست. بلکه مقاومت در براپر روند ارتباطی موجود است؛" گویا "نویسنده می‌کوشد درباره گروهی بنویسد که قرار است به وجود آید. گروهی که هنوز زبان خاصی ندارد" (دلوز به‌نقل از: زمبرلین» ۲۰۰۶: ۵). در راستای همین درون‌زایی زبانی است که سویف دست به آفرینش نوواژگانی" نظیر «2 اه[ 0۲2۷۷۵" می‌زند که ترکیبی از دو واژه لاتین (براو) و عربی (علیه) است؛ واژه‌ای که اختلاط فرهنگی عصر حاضر رانه تنها در بهترین حالت بازنمایی می‌کند. بلکه با ایجاد همنشینی واژگانی توجه خواننده را به امکان شکل‌گیری ساختارهای دیگری جلب می‌کند که فرای دوانگاره‌های موجود هستند. در چنین حالتی نوعی «ضد-گفتمان»" در اثر پسااستعماری شکل‌می‌گیرد (مانور» ۲۰۰۸ ۱٩) که هم زمان آفریننده و مخرب است. آنچه امل در گفتگو با در قلب هر چیزی نطفهنابودی آن چیز نیز وجودادارد.«هرچه به قلب یک موضوع نزدیک‌تر باشی به براندازی آن نیز نزدیک‌تر می‌شنوی. [. ۰ . ] بنابراین هربار که واژه‌ای را به کار"می‌بری, آن واژّه با خود تمام اشکالی که"از یک ريشه نشات می- البته سویف در راستای رقم‌زدن این ضد-گفتمان, افزون بر ترجمه‌ای تحت الفظی اصطلاحات و تعبیرات عربی به زبان انگلیسی, از واژگان و عبارات صرفا عربی (علاوه بر واژگان خاص مربوط به لباس» غذا و مکان) نیز در متن اثر استفاده می‌کند؛ کلماتی نظیر «خحلاص)»» «ست» «حبیبی)».(فلاح» و «خبر» چنان در متن به ‏ وفور دیده می‌شوند که گویا آشنازدایی شده و جز لاینشک زبان انگلیسی رایج در مصر هستند. تکنیک دیگر سویف در این راستا استفاده از زبان سومی نظیر فرانسه اسنت. وقتی که آنا با شریف آشنا می‌شود» آنا زبان عربی نمی‌داند. شریف پاشا هم نمی‌تواند به زبان انگلیسی ضحبت کند؛ از این رو هر دو تصمیم می‌گیرند که زبانی سومی» یعنی فرانسه را برای هم‌صحبتی انتخاب کنند. اگرچه سویف در موارد محدود از اصطلاحات فرانسه مستقیما در متن اثر استفاده می‌کند. اما مابقی گفتگوهای آنا و شریف به زبان انگلیسی نوشته می‌شود که خواننده باید آنها را در ذهنش به - پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۶۸ زبان فرانسه تصور کند. به منظور ایجاد این تصور در ذهن خواننده» سویف مجبور است دوباره نسخه جدیدی از زبان انگلیسی را ارائه کندکه به گفته جان مولان! "با نوعی رسمیت ناشیانه خاص همراه است که به‌خواننده این امکان را می‌دهد که گفتارشان را مصنوعی و غیر مرسوم برشمرد" (۱)» که البته از نظر آنا بسیار "آزادی‌بخش" است» چراکه زبان فرانسه "هر دو را یک خارجی نشان می‌دهد. این حس خوبی است که باید به منظور ملاقات با تو تلاشی بکنم" (سویف» ۱۹۹۹: ۱۱۴). تعبیر آنا را می‌توان در واقع نتيجه رهایی وی از پیش‌نویس‌های هویتی و فرهنگی ناگزیر زبان برشمرد که همواره معطوف به مرکز/ ایدئولوژی خاص است و یک رابطه سلسله‌مراتبی بر مبنای «خود/دیگری» را رقم می‌زند. به علاوه این امر با ایجاد نوعی شکاف عامدانه بین «نشانگان»" و «مفهوم»" «همپارچگی» گفتمان استعماری را به چالش می- کشد و زبانی می‌آفریند که به فرهنگ و ایدئولوژی خاصی دلالت ندارد (مانور» ۲۰۰۸: ۸۸) و بر اکنون و اینجا متمرکز است..سویف#این مساله را در»نقطه نظر«.امل درباره واژه «طرب» چگونگی ادراک ایزابل (و در کل خواننده غربی) از این شکاف درون‌زبانی و چگونگی برخورد با این شکاف‌ها در بازنویسی نقشه هویتی به,خوبی بیان کرده است: چگونه واژه «طرب) را.ترجمه کنم؟ چگونه بی آنکه عجیب و غریب به‌نظر رسد می‌توان آن موقعیت خاص احساستی, زوخانی و حتی جسمانی را آن هنگام که موسیقی خوب شرقی در روح فرد رسوخ می‌کند برای ایزابل تشریح کنم.[...] آنا ثسبت به این موسیقی خاص چه حسی داشته است؟ حدسم آن است که هماتنت دیگر شرایط در زندگی جدید و غریبش» آنا [این بار هم] دزیچه قلبش را به‌سوی از نظر سویف با گمرنگ‌شدن این مرکزیت‌گرایی و پذیرش اختلاط موجود است که آزادی فردی معنا پیدا می‌کند. انسانیت به اوج می‌رسد و نقشه عشق به‌جای نقشه جغرافیا الگوی «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۶۹ اگر عناضری از فرهنگ قربی, دز فرهنگن ما پذیذار است: نیج حضور ما در کشورهایتان؛ یادگیری سنن شما و اغوش باز ما نسبت به فرهنگ شما است. آزاد بوده‌ايم که آنچه از عناصر فرهنگی شما را که با تاریخ» رسوم و خواسته‌های ما سنخیت داشته است انتخاب کنیم. این امرتبادل درست انسانیت است. (سویف, چنین دعوتی بر پذیرش بهترین‌ها در هر فرهنگ و مذهب بی‌توجه به‌مرزهای جغرافیایی» فرهنگی و قومیتی موجود نه تنها فضایی دوباره جهت شنیده‌شدن صداهای خاموش‌شده و هویت سرکوب‌شده گروه اقلیت فراهم می‌آورد. بلکه جغرافیای فرهنگی پویا و سیالی را رقم می‌زندکه در آن هیچ‌کس به‌علت زادگاه» مذهب»انژاد و قومیت خویش منزوی نمی‌شود و از آنجایی که که «زبان» نخستین"ابزار" قدرت در شکل‌گیری مفاهیم «خود» و «دیگری» در سطح ناخودآگاه جمعی و تثبیت شبکه قدرت استعماری.است و از آنجایی که واقعیت‌های فرهنگی به ظاهر ثابت. محصول شبکه‌های قذرت"می‌باشند. ترسیم"دوباره نقشه فرهنگی و به تبع آن بازتعریف کلیشه‌های هویتی ناگزیر از تغییر ساختاری زبان معیار و استفاده از استراتژهای «ضدزبان» به منظور واشکنی و بازنویسی گفتمان حاکم است. از این رو نویسندگانی چون سویف با نوشتن آثار خود به زبان انگلیسی, علی‌رغم آن که در ظاهر به جایگاه متمایز و برجسته زبان امپراطوری نسبت به‌زبان مادری خود اذعان می‌کنند. ولی با ارائه نسخه متفاوتی از زبان استعماری بیش از پیش "مرکزیت ممتاز زبان انگلیسی" زا زیر سوال می‌برند و در نتیجه ساختار برتری‌جویانه زبان استعماری و ذر نتیجه انگاره آذوگانه «خود/ دیگری» را به چالش می‌کشند. بهره‌جستن از تکنیک‌های «بازقلمرو سازی»» تمرکز بر بازی‌های زبانی و نوآوری‌های ساختاری و واژگانی در راستای شکل‌گیری «ضد-گفتمان» و رقم‌زدن نوعی کارناوال ادبی می- تواند نقشی اساسی در بازتعربف مفهوم «خوده» ایفا کند و با ترسیم نوعی اختلاط ادبی افق‌های هستی شناسانه متن را در هم ریزد و با تحمیل روایتی زنانه» مختلط و شرق‌محور-که از درون خود غرب (آنا) نشات گرفته است- گفتمان مرکزگرا مردانه و اروپامحورانه نثوامپریالیسم را به چالش‌کشد و با پررنگ‌کردن رابطه همجواری» نوید دنیایی را به خواننده دهد که در آن عشق پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره ۲۶ شماره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۷۷۰ به انسانیت و نه محدودجغرافیایی تعیین‌کننده مرزهای بین«خود/ دیگری» است؛ مرزهایی که در روایت تاریخی سویف, علی‌رغم تاکید غرب» بیش از آنکه واقعی و ثابت باشند نسبی ۳ عع لها ۸ نعزددهاع 110100 ون‌هانا اهندمام‌مای ۶ له مقنلصهظ 4 ,ونر 9 ,7۳۵۳۶/1۵۵ 1 5ع01اک .۳۵۳300068 مها قسه 1 عمانصع 110۵6 ,78] 162۵5 :کف 1 169100 عاو وله 7۳۵ م300۵ مصناحه‌ط 3060 ۷/۲068 301۲۵ 7۳۵ بصن 016 مصه عطاقلس طاعحدی ید۸ اازظ 6۰ 1/0۳7 ۸ 70۵۲۵۶ :]8۵ مطقااهی جناع3۳ فصه 261026 وعللنه 6۰ ,83۳655 2/10069013 01 بجاز مه نصت] نعناه مد 2/00 اسآ ]0 060۳5 ]1 کو160< مط۷۷ تصمتاع لها" باجهنک ,11۵0 1-7 :2011 ,5286 :100000 و6 10 2۰ 0صه [[11۵ .5 بط 0عن۵ط و1009 ۰ ,86 160 م8 :۷۵۳6 310 0/0913 ۰(عقطل 30 ماکنت 110100 :۲06 1080 لغندم[م۳0:1 چ حز 0اه اقص1 م۵۸۵۵ نتسش ,1/200 مقصله5 0ص 15۵۳007 نفک ۵۶ ۷۵۳۵۰ عطا هنز صمناحساعد60 ععهع :12 60-9۰ :(2008) 37.12 مطاعلاو 1 ۷۷۳۹۵ 0۵6 ۷۷۵۲/۵ عتوطعن ۴ عل ۶ه کممز م16 لهعزعملهز1 عطا وصه حاطلوظ انقطلن/۹ 10210۰ م۳260 ۰ -1985(:131) 44.2 ,و ر5نع 01 اب۵۸ 0۵ ۵۸۵۹1۳۵8 ]٩/70۳۵ 156 21001۰ ,1۱۵۲۲۵۵۲۵ ۵۳ 95 ۳۳9153 [٩ 201068 آمسفاس 7۳۵ سنماعد‌ن۸ ,4امم/0ط806 «ضد-زبان» و نقش آن در بازتعریف جغرافیای فرهنگی در نقشه عشق اهداف سویف ۷۷۱ 9ع16عع521 عنادندع سنا نععمتع ما ۵ ۳0۳/۵۶ عصتاعزدم ۰ نصعطاعنکط مهوتازمه1ز۳ ۰ ,78۳] 07070 :060۳0 1067101151۰ ع کنو 7 عمط مصمعمنالنط2 238-8۰ :(1997) 18.3 ,60610066 اه قا ل1 00 آمسو اعا 1۳ م۸6 ۶ اطاهنا عطا دز ام کنطت‌حط0 055 صز صکناعنصمامی ۶و کععصعنوعکد0 1-6 ع ۳ ۳02] ۲0۳۵۵۳۵ ۷۵۲1۵ 00۵0۲۵ 1 ,6۹60۲6 ۰ ف106 کعجندع06 7 ,و,کعا300 ۸۵07 :۷۵۳۵ 316۷7 10۵۰ ۵۳ 260 7۳۶ . کق9ط۸ گنفنو5 5 588800 صقع6ل. ها عزعلهاه0< عناعتلهتومصا ۵ط1" بوحطه7 منتعطه 1 67 2167 173720065 عکناآ ۶و رفک عط1 تعنطدن۸ نهک حز علمعنطاح .(006) ,ع86 مج :۵۳6 310 012050676۰ 3۰ سع3 مستاحع ص72	مقاله حاضر به بررسی مقوله «ضد-زبان» و تاثیر آن بر بازنویسی «پیش نویس های هویتی» در عصر حاضر می پردازد. نویسنده با استفاده از رویکرد شرق شناسانه و با بهره گیری از نظریات منتقدانی نظیر بیل اشکرافت و میخائیل باختین و تمرکز بر موضوعاتی نظیر «دگرسانی زبانی»، چندصدایی وکارناوال در پی پاسخ به این پرسش بنیادی است که چگونه نویسندگان اقلیت با استفاده از فرایند «ضد-زبان» در آثار ادبی می کوشند گفتمان جغرافیای فرهنگی حاکم را که بازمانده دوران استعمار است بازنویسی کنند؟ بدین منظور کتاب پرفروش نقشه عشق (1999) نوشته اهداف سویف ( Ahdaf Soueif)، نویسنده معاصر مصری-انگلیسی، بررسی می شود تا چگونگی تاثیر سبک زبانی را بر واشکنی پیش نویس های هویتی و بازتعریف مقوله های هویت و جغرافیای فرهنگی برجسته کند. چنین استدلال می شود که از آنجایی که جغرافیای فرهنگی معاصر مبتنی بر اصل «اصالت گرایی» و تفکر دوقطبی دوران استعمار و خیال پردازی های شرق شناسانه است، نویسندگان اقلیت می کوشند تا با بازی های زبانی و استفاده از واژگان بومی در آثار خود ساختار دوقطبی «ما/آنها» و «خشونت شناختی» غرب علیه گروه اقلیت را به چالش کشیده و بستری نوین برای بازتعریف جغرافیای فرهنگی فراهم کند.
9,517	487236	در واقع سرمایه انسانی» حیاتی ترین عنصر راهبردی و اساسیترین راه افزایش اثربخشی و کارایی سازمان است و پیشرفت و ترقی جامعه را به دنبال خواهد داشت. از آنجایی که تربیت نیروی انسانی مورد نیاز جامعه و تضمین سلامتی و نشاط آن‌ها عمدتا از وظایف نظام آموزشی هر کشور است. موضوع تعهد سازمانی در این سازمان به عنوان نهادی که رسالت تربیت نسل آینده جامعه را بر دوش دارد» از حساسیت بیش‌تری برخوردار است» زیرا چنین سازمانی برای توسعه و پیشرفت به کارکنان متعهد و مسوّلیت پذیر نیاز دارد تا علاوه بر ماندگار بودن در طی زمان و جلوگیری از هزینه‌های مجدد» کار مفید بیش‌تری در قبال مشاغل و وظایف محوله انجام دهند (۴). نیروی انسانی متعهد به اهداف و ارزشهای سازمان» نه تنها است بلکه مزیت رقابتی پایداری و برای بسیاری از سازمانها تلقی می شود (ع). امروزه مزیت سازمانها برای پیشی گرفتن از یکدیگر نه در به کارگیری فناوری جدید بلکه در بالا بودن اعتماد به نفس و میزان تعهد کارکنان به اهداف سازمانی نهفته است. میزان تعهد به سازمان و رضایت از شغل, از عوامل پنهان ولی تأثیرگذار در رفتار شغلی کارکنان است. شناخت و نگهداری از متایع انسانی سرفا نگه داشن افراد در سازمان )له جوش دادن آنها با سازمان و ایجاد همبستگی متقابل فرد و سازمان است. چه بسا افرادی که سالها در سازمان می ماننده ولی عامل ماندن آنها اجبار است و در این صورت نه تنها باری از دوش سازمان برنمی دارند بلکه اگر فرصت پیدا کنند. بار سنگینی بر دوش سازمان می گذارند. نیروی انسانی وفادار و سازگار با اهداف و ارزشهای سازمانی که حاضر باشد فراتر از وظایف مقرر در شرح شغل فعالیت کند عامل مهمی در سازمان» نه تنها موجب بالا رفتن سطح عملکرد و پایین آمدن نرخ غیبت» تأخیر و ترک خدمت می شود بلکه وجهه و اعتبار سازمان را در اجتماع مناسب جلوه می دهد و زمینه رشد و توسعه ی آن را فراهم می آورد (۱۸). همانطور که می دانیم برای دستیابی به این اهداف مهم در حوزه تربیت بدنی در آموزش و پرورش» علاوه بر نیاز به بودجه, امکانات مناسب مورد نیاز و مدیران کارآمد به معلمان و مربیان با انگیزه» متمهد و ماهر نیازمند است تا با اجرای برنامه های تنظیم شده توسط مدیران و امکانات و ابزار لازم به اهداف والای تربیت بدنی دست یافت. معلم ورزش ارتباط مستقیمی با توسعه سلامت جسمی و روانی دانش آموزان و آموزش شیوه های صحیح زندگی سالم دارد. در سالهای اخیر با ورود طرح های مختلف ورزشی در پایه های مختلف مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه دور اول» لزوم اجرای هرچه بهتر تک تک این طرح ها نیاز به معلمان تربیت بدنی کارآزموده و با انگیزه را بیش از پیش نمایان می کند. در این خصوص علاوه بر امکانات لازم در این زمینه ایجاد فضای لازم جهت اجرای طرح های ورزشی» افزایش اثر بخشی و رضایت شغلی و توجه به نیاز های ضروری معلمان ورزش انکار ناپذیر بنظر میارسد. از جمله معضلات ریشهای و اساسی جامعه ما در (٩). تعهد سازمانی را می توان به عنوان قدرت تشخیص افراد با فنانگلاو ماوت در یک سازمان ویژه تغریف کرد (۱۷) تعهد سازمانی به عنوان وابستگی عاطفی و روانی به سازمان در نظر گرفته می شود که براساس آن فردی که بسیار متمهد است. هویت خود را از طریق سازمان تعیین کرده» در سازمان مشارکت می کند و در آن درگیر می شود و از عضویت در سازمان لذت می برد تحقیقات نشان می دهد که تعهد سازمانی» عملکرد کارکنان و برونذاده های سازمانی از قبیل تمایل به ترک خدمت. فروش و سودآوری موّسسه و نیز غیبت کارکنان را تحت تأثیر قرار می دهد به طوریکه وجود تعهد سازمانی موجب افزایش سودآوری موّسسه و کاهش ترک خدمت می شود و با تأثیر بر عملکرد کارکنان به افزایش بهره وری» بهبود و افزایش کیفیت ارائه خدمات می انجامد (۵). رضایت شغلی نیز یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت شغلی هر فرد است و موجب افزایش کارایی و نیز احساس رضایت در فرد می شود. رضایت شغلی مفهومی پیچیده و چندبعدی است که با عوامل جسمانی» روانی و اجتماعی گوناگون ارتباط دارد (۲). رضایت شغلی شرط اساسی حضور و همکاری فرد با سازمان است و این به دلیل نقش مهم رضایت شغلی در افزایش بهره وری» تعهد به سازمان» تضمین شغلی و افزایش روحيه فرد است (۱۹). فیشر و هانا (۲۰۰۴) رضایت شغلی را عامل روانی قلمداد می کنند و آن را نوعی تحلیل رگرسیونی رضایت شغلی و تعهد سازمانی با اثربخشی معلمان تربیت بدنی شهرستان های استان تهران سازگاری عاطفی با شغل و شرایط اشتغال به حساب می آورنده یعنی اگر شغل مورد نظر لذت مطلوب را برای فرد تأمین کنده فرد از شغلش راضی است. در مقابل» چنانچه شغل مورد نظر رضایت و لذت مطلوب را به فرد ندهد, فرد شروع به مذمت شغل می کند و درصدد تغییر آن برمی آید. رضایت شغلی پدیده ای است که از مرز سازمان فراتر می رود و آثار آن در زندگی خصوصی فرد خارج از سازمان نیز مشاهده می شود. در کارکنان به واسطه کار کردن در یک شغل حالتهای متفاوتی ایجاد می شود. چنانچه افراد از شغل خود راضی باشند این وضعیت سبب می شود با انگیزه و علاقه بیشتری به وظایف خود همت گمارند. چنانچه کارکنان از شغل خود ناراضی باشند سبب میشود علاقه و تعهد کمتری به انجام وظایف داشته باشند در نتیجه اثر بخشی هم کاهش می یابد. به طوری که سطوح بالای تعهد سازمانی و رضایت شغلی ناشی از تلاش مضاعف در جهت دستیابی به اهداف سازمانی است که با اثربخشی سازمانی مرتبط است (۱۶). در این راستا مطالعات زیادی در حوزه های مختلف به بررسی رابطه بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی» رابطه بین تعهد سازمانی و اثربخشی و ارتباط بین رضایت شغلی و اثربخشی انجام شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی در حد مطلوبی قرار دارد و معناداری وجود ندارد (۱۱). شعبانی بهار و همکاران (۱۳۹۰) در تحقیقی تحت عنوان تعیین رابطه تعهد سازمانی و رضایت شغلی که بین تعهد سازمانی و رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی رابطه معناداری وجود دارد (۷). بازوند و همکاران (۱۳۹۲) در تحقیقی کل تربیت بدنی استان لرستان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (۲). غلامپور و همکاران (۱۳۸۹)» در تحقیقی با عنوان ارتباط بین رضایت شغلی با تعهد سازمانی در مدیران و معاونین تربیت بدنی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور به این نتیجه رسیدند که بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی رابطه بعد رضایت از سرپرست و مافوق و ارتقا و ترفیع را به عنوان متغیرهای اصلی و منتخب برای پیش بینی تعهد سازمانی نشان داد. بطوریکه این دو متغیر ۳۴/۴ درصد از تغییرات تعهد سازمانی تحقیقی با موضوع رابطه استفاده مدیر از انواع قدرت با اثربخشی و تعهد سازمانی دبیران به این نتیجه رسیدند بین تعهد سازمانی و اثربخشی دبیران رابطه معناداری وجود ندارد (۸). ابیلی و دارد (۱). موسوی و همکاران (۱۳۹۳)» در تحقیقی دریافتند که و منابع طبیعی رامین خوزستان رابطه معناداری وجود دارد (۱۳). سازمانی و عملکرد شغلی مدیران شرکت های مالزی» به این نتیجه رسید که رضایت شغلی بر تعهد سازمانی و عملکرد شغلی نشان داد که میان اخلاق اسلامی» رضایت شغلی و اثربخشی با عملکرد مدیران ارتباط مستقیم وجود دارد و افزایش این متغیرها شغلی (رضایت از ماهیت کار رضایت از ارتباطات» رضایت از می‌کنند که موّلفه رضایت از زندگی نقش بیشتری در این پیش بینی دارد (۳). نظریان و مختاری (۱۳۹۲) در تحقیقی با عنوان رضایت شغلی حدود ۵۳ درصد از تغییرات تعهد سازمانی را پیش بینی می‌کند (۱۴). اوتمن و آنوگراه ‏ (۲۰۰۹)» در پژوهشی به این نتیجه زسیدند که تهد سازمانی» رضایت شغلی را پیش بینی با توجه به روند فزاینده‌ی گرایش آموزش و پرورش به رضایت شغلی و تعهد سازمانی» منابع انسانی باید به عنوان استراتژی مهمی در نظام آموزش و پروش معلمان تربیت بدنی مورد توجه بیشتری قرار گیرد تا تأثیرات منفی آن بر رفتار سازمانی افراد بیشتر شناخته شود. نکته‌ی مهم این است که شناخت ارتباط بین مولفه های رضایت شغلی» تعهد سازمانی و تاثیر آنها بر اثربخشی زمینه ی ارتقا بهره‌وری و کاهش هزینه های سازمان را به وجود می‌آورد. باتوجه به اینکه در مطالعات انجام شده تحقیقی در زمينه شناخت ارتباط بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی با اثربخشی معلمان تربیت بدنی» در داخل کشور مشاهده نشد و با توجه به اهمیت پژوهش در این حوزه» از این رو در تحقیق حاضر محقق به دنبال بررسی وضعیت این موضوع در منابع انسانی حوزه تربیت بدنی آموزش و پرورش می‌باشد. مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش» دوره سوم» شماره ۱۱ پاییز ۱۳۹۵ به این منظور تحقیق حاضر درصدد پاسخ گویی با این سوال است که تحلیل رگرسیونی رضایت شغلی و تعهد سازمانی با است؟ تا با پاسخ به این سئوال» نظر برنامه ریزان نظام تعلیم و تربیت را به رضایت شغلی و تعهد سازمانی به عنوان یک متغیر در جذب و استخدام معلمان تربیت بدنی و همچنین بهبود که به صورت میدانی انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه ی معلمان تربیت بدنی شهرستان های استان تهران بالغ بر ۰ نفر بود که بر اساس جدول مورگان ۳۱۹ نفر به صورت ها در بین معلمان توزیع شده و از پرسشنامه های عودت شده» تعداد ۳۱۹ پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ابزار هرزبرگ حاوی ۷۲ سوال» پرسشنامه تعهد سازمانی آلن و می پر حاوی ۲۴ سوال و پرسشنامه اثربخشی ۲۰ سوالی گلدبرگ بود. روایی هر سه پرسشنامه به تائید ۱۵ نفر از متخصصین رسید و پایایی آنها در یک مطالعه مقدماتی با ۳۰ نفر آزمودنی و با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب ۰/۷۹ ۰/۸۳ و ۰/۸۱ محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده» از آمار توصیفی (فراوانی و درصد فراوانی) و آمار استنباطی از جمله چندگانه و تحلیل مسیر با کمک نرم افزار 505519 استفاده شد. جدول ۱. اطلاعات فردی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران جدول ۳. رگرسیون خطی جهت پیش بینی تعهد سازمانی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران از رضایت شغلی آنها با توجه به جدول شماره ۲ و با تأکید بر میزان ۴ بدست آمده معلمان با تعهد سازمانی آنها وجود دارد. از این رو جهت شناسایی جدول ۳. ضرایب رگرسیونی خطی مرتبط رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران با تمهد سازمانی آنها تحلیل رگرسیونی رضایت شغلی و تعهد سازمانی با اثربخشی معلمان تربیت بدنی شهرستان های استان تهران نتایج جدول ۳ نشان می دهد که با توجه به ضریب وجود دارد؛ بنابراین رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی رگرسیونی خطی و همچنین سطح معنی داری و 1 محاسبه شده شهرستانهای استان تهران پیش بینی کننده تعهد سازمانی آنها بین رضایت شغلی معلمان با تعهد سازمانی آنها ارتباط معناداری می باشد. جدول ۶. رگرسیون خطی جهت پیش بینی اثربخشی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران از رضایت شغلی آنها منبع تغییرات مجموع مجذورات ‏ درجه آزادی میانگین مجذورات میزان ۲ سطح معناداری با توجه به جدول شماره ۴ و با تاکید بر میزان ۳ بدست آمده معلمان با اثربخشی آنها وجود دارد. از این رو جهت شناسایی و می‌توان مطرح نمود که ارتباط معناداری بین رضایت شغلی تبیین ضرایب رگرسیون» ضروری است تا جدول ضرایب جدول ۵. ضرایب رگرسیونی خطی مرتبط رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران با اثربخشی متغیرملاک متغیر پیش بین میزان 5 ضریب بتا میزان ۲ سطح معناداری نتایج جدول ۵ نشان می‌دهد که با توجه به ضریب رگرسیونی شغلی معلمان با اثربخشی آنها ارتباط معناداری وجود دارد؛ خطی و همچنین سطح معنی داری و ] محاسبه شده بین رضایت بنابراین رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان جدول 1. رگرسیون خطی جهت پیش بینی اثربخشی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران از تعهد سازمانی آنها منبع تغییرات مجموع مجذورات درجه آزادی میانگین مجذوّژات". میزان ۲ سطح معناداری با توجه به جدول شماره ۶ و با تاکید بر میزان ۴ بدست آمده می ضرایب رگرسیون» ضروری است تا جدول ضرایب رگرسیون توان مطرح نمودکه ارتباط معناداری بین تعهد سازمانی معلمان عنوان شود. با اثر بخشی آنها وجود دارد. از این رو جهت شناسایی و تبیین جدول ۷. ضرایب رگرسیونی خطی مرتبط تعهد سازمانی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران با اثربخشی متغیر ملاک ‏ متغیر پیش بین میزان 85 ضریب بتا میزان ۲ سطح معناداری نتایج جدول ۷ نشان می دهد که با توجه به ضریب دارد؛ بنابراین تعهد سازمانی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای رگرسیونی خطی و همچنین سطح معنی داری و ] محاسبه شده استان تهران پیش بینی کننده اثربخشی آنها می باشد. بین تعهد سازمانی معلمان با اثربخشی آنها ارتباط معناداری وجود جدول ۸ رگرسیون چندگانه جهت پیش بینی اثربخشی معلمان تربیت بدنی از طریق رضایت شغلی و تعهد سازمانی آنها منبع تغییرات مجموع مجذورات ‏ درجه آزادی میانگین مجذورات میزان ۲ سطح معناداری مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش» دوره دوم» شماره 5 بهار ۱۳۹۶ با توجه به جدول شماره ۸ و با تاکید بر میزان ۴ بدست آمده معلمان با اثربخشی از طریق تعهد سازمانی آنها وجود دارد. از این رو جهت شناسایی و تبیین ضرایب رگرسیون» ضروری است تا جدول ٩. ضرایب رگرسیونی مرتبط با اثربخشی معلمان با تعد سازمانی و رضایت شغلی آنها نتایج جدول ٩ نشان می دهد که با توجه به ضریب رگرسیونی چندگانه و همچنین سطح معنی داری و ۲ محاسبه استان تهران از طریق تمهد سازمانی» پیش بینی کننده اثریخش شده بین اثربخشی معلمان با رضایت شغلی آنها و همچنین آنها می باشد. شکل ۱. تحلیل مسیر ارتباط رضایت شغلی و تعهد سازمانی.با اثربخشی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران شکل ۱نشان می دهد که رضایت شغلی معلمان به صورت مستقیم با ضریب مسیر ۰/۵۳ با تعهد سازمانی ارتباط مستقیم معنادار و همچنین با اثربخشی با ضریب مسیر :۰/۴ ارتباط شغلی معلمان به طور غیر مستقیم با ضریب مسیر ,۰/۶۳ و از یافته های پژوهش نشان داد که بین رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی و تعهد سازمانی آنها ارتباط معناداری وجود دارد و رضایت شغلی معلمان عامل پیش بینی کننده تعهد سازمانی آنها می باشد که یافته های پژوهش با نتایج مطالعات موسوی و (۱۳۹۰)» غلامپور و همکاران (۱۳۸۹) و اوتمن و آنوگراه (۲۰۰۹) مفهوم رضایت شغلی, می توان اینگونه بیان کرد که رضایت شغلی بلافاصله پس از ورود به سازمان شکل می‌گیرد درحالیکه تعهد سازمانی به کندی توسعه می‌یابد. از اینروه رضایت شغلی پیش شرط تعهد سازمانی قلمداد گردیده است (۱۴). در توجیه داشت» افزایش میزان تعهد موجب چشم پوشی کارکنان از برخی از کاستیهای سازمان شده و از کاهش میزان رضایت آنان جلوگیری می‌نماید (و بالعکس) که این موضوع می تواند برای سازمانها به عنوان یک فرصت تلقی شود. در نتیجه افرادی که به آن سازمان تعهد بالایی دارند. نتایج این پژوهش حاکی از آنست که با افزایش میزان رضایت شغلی معلمان» مقدار تعهد آن ها نیز افزایش می‌پابد و بالعکس. به نظر می‌رسد مدیران با توجه معلمان تربیت‌بدنی شوند. رضایت از شغل در معلمان تربیت بدنی به احساس تعهد بیشتر آنان منجر شده و سبب می‌شود این معلمان در کلاس‌های تربیت بدنی بهتر به ایفای نقش پرداخته تحلیل رگرسیونی رضایت شغلی و تعهد سازمانی با اثربخشی معلمان تربیت بدنی شهرستان های استان تهران و مسئولیت خود را با دقت بیشتری انجام دهند. از طرفی کاهش مدارس یک تهدید باشد؛ چون با کاهش میزان تعهد معلمان می تواند همراه باشد. همچنین از آنجا که در پژوهش حاضر مشخص شد که رضایت شغلی معلمان عامل پیش بینی کننده تعهد سازمانی آنها می باشد» توصیه می گردد مسئولین وزارت آموزش و پرورش و به ویژه معاونت های تزبیت بدنی در انتخاب و کارکنانی متعهد به عنوان یکی از معیارهای انتخاب قرار دهند. خدمت برای معلمان تربیت بدنی را فراهم کنند تا سبب افزایش معناداری بین رضایت شغلی معلمان با اثربخشی آنها وجود دارد پیش بینی کننده اثربخشی آن‌ها می باشد؛ که این یافته ها:با نتایج تحقیق یزذان پناه (۱۳۹۳): ابیلی و همکاران بر ۹یا همخوانی این يافته می توان اینگونه بیان کرد» رضایت شغلی شرط اساسی حضور و همکاری فرد با سازمان اسا زمانی که فرد از شغل خود راضی باشد خود را جزئی از سازمان دانسته و تلاش در جهت همراستا کردن اهداف خود با اهداف سازمان را خواهد داشت به همین خاطر رضایت شغلی یکی از عوامل مهمی است که در موففیت شغلی نقش داشته و باعث افزایش کارایی و اثربخشی سازمان می شود. با توجه به این يافته پژوهشی مبنی بر اینکه رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی پیش بینی کننده‌ی اثربخشی معلمان می باشد. از اینرو توصیه می گردد مسئولین ویژه ای به رضایت شغلی معلمان داشته باشند چرا که با بررسی بخش دیگری از یافته های پژوهش نشان داد بین تعهد پیش بینی کننده اثربخشی آن‌ها می‌باشد؛ اين یافته با نتایج تحقیق طهماسبی و همکاران (۱۳۹۳) همسو نبوده (۸) و با نتایج تحقیق روگانک و اشوین (۲۰۰۵) اوتمن و آنوگراه (۲۰۰۹) و تمایل به ترک خدمت» فروش و سودآوری موّسسه و نیز غیبت کارکنان را تحت تأثیر قرار می دهد به طوریکه وجود تعهد می شود و با تأثیر بر عملکرد کارکنان به افزایش بهره وری و اثربخشی می‌انجامد. از آنجا که تربیت بدنی آموزش و پرورش که عملکرد آن در ابعاد ورزش تربیتی و پایه اثرگذار است لذا معلمان تربیت بدنی متعهد و مسئولیت پذیر نقش بسزایی در رسیدن به اهداف سازمانی و افزایش اثربخشی دارند» با توجه به این يافته پژوهشی توصیه می گردد برای افزایش اثربخشی در حوزه ورزش مدارس به موضوع تعهد سازمانی معلمان توجه ویژه ای گردد و برای پیش بینی اثربخشی سازمان در آینده» میزان در بخش پایانی پژوهش مشخص شد که بین رضایت شغلی استان ‏ تهران ارتباط مساهاری وجود دارد له آين یافته بااصایج تحقیق ابیلی و همکاران (۱۳۹۳) و باسامی و همکاران (۱۳۹۲) کلیدی در موفقیت هر سازمانی محسوب می شوند. سطوح بالای تعهد سازمانی و رضایت شغلی ناشی از تلاش مضاعف در چهت دستیابی به اهداف سازمانی است که با اثربخشی سازمانی مرتبط است. نبود رضایت شغلی با آثاری از قبیل غیبت‌های مجاز و غیرمجاز کاهش تعهد شکایت و اعتصاب و... همراه است که در کاهش دهد (۱). چنانچه افراد از شغل خود راضی باشند این وضعیت سبب می‌شود با انگیزه وتعهد بیشتری به وظایف خود همت گمارند و اگر از شغل خود ناراضی باشنده سبب می‌شود علاقه و تعهد کمتری به انجام وظایف داشته باشند (۲). اگر معلمان از رضایت شغلی بالایی برخوردار باشند و به سازمان خود مناسب و جوی مناسب می‌توانند میزان رضایت شغلی و تعهد سازمانی معلمان تربیت بدنی را افزایش داده و از این طریق اثربخشی این معلمان نیز افزایش یابد. به طور کلی با توجه به سازمانی معلمان را با توجه به رضایت شغلی و تعهد سازمانی آنها گردد تا از آزمونهای رضایت شغلی در هنگام استخدام آزمایشی برای جذب نیروهای متعهد به سازمان استفاده کنند تا از این مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش» دوره دوم» شماره 5 بهار ۱۳۹۶ ۱ ابیلی» خدایار؛ نادری» ابوالقاسم؛ اورعی» بدرالدین؛ ناستی زایی ناصر. تأثیر مدیریت مشارکتی بر رضایت شغلی و اثربخشی سازمانی؛ مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه. ۰۱۳۹۳ ۱۳ (۲): ۰۱۰۱-۱۰۸ ۲ بازوند» کیومرث؛ کاشف» میرمحمد؛ اسماعیلی» محمد رضا. رابطه هوش هیجانی» تعهد سازمانی و رضایت شغلی کارکنان اداره کل ۳ باسامی, احمد؛ چیذری, محمد؛ عباسی» عنایت. تأثیر ویژگی‌های فردی و رضایت شغلی بر تعهد سازمانی کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان. مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی. ۰۱۳۹۲ ۱(۶): ۸۱-۹۶ ۴ ثناگو » نیکروش م» دباغی ف. بررسی مفهوم تعهد سازمانی ازدیدگاه اعضای هیات علمی پرستاری و مامایی. مجله دانشگاه علوم پزشکی ۵ جهانگیر» فریدون .یازارگادی» مهرنوش .محفوظ پور سعاد .اکبرزاده باغبان» علیرضا بررسی رابطه بین تعهد سازمانی رضایت شغلی و عوامل فردی پرستاران در بخشهای داخلی جراحی بیمارستانهای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی» پژوهنده. ۰۱۳۸۶ ۶ رضائیان» علی کشته گر عبدالعلی. بررسی رابطه هوش هیجانی و تعهد سازمانی» چشم انداز مدیریت. ۰.۱۳۸۷ ۲۷(۷): ۲۷-۳۹ ۷ شعبانی بهار» غلامرضا؛ فراهانی» ابوالفضل؛ جعفری» عبدالله. تعیین رابطه تعهد سازمانی و رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی آموزش و پرورش استان همدان» پژوهش‌های فیزیولوژی و مدیریت در ورزش. ۰۱۳۹۰ ۸(۲): ۳۳-۴۲ ۸ طهماسبی» عبدالرضا؛ طاهری» عبدالمحمد؛ احمدی» عبادالله. رابطه استفاده مدیر از انواع قدرت با اثربخشی و تعهد سازمانی دبیران» ٩. علمی» محمود و همکاران. بررسی ارتباط بین تعهد کاری با کارکنان شرکت بیمه ایران» علوم مدیریت. ۰۱۳۸۶ ۱(۱): ۰۱۰۵-۱۲۰ ۰ غلامپور» محمد؛ طالب پور» مهدی؛ امیرنژاده سعید؛ حسینی» سید عماد. ارتباط بین رضایت شغلی با تعهد سازمانی در مدیران و معاونین تربیت‌بدنی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور. پژوهش‌نامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. ۰۱۳۸۹ ۱۲: ۲۵-۳۸ ۱ کشناورزه لقمان؟: کمندی» عیسی؛ فریدفتحی؛ اکبرتلاساطتی: «رنعا وتا کارآیی دوره‌های آموزش ضمن خذمت: با رضایت:شغلی معلمان تربیت بدنی. نشریه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش. ۰۱۳۹۴ ۵(۲): ۷۹-۸۷ ۲ موسوی, مرضیه؛ آجیلی» عبدالعظیم؛ محمد زاده» سعید. شناسایی رابظه بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان» تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. ۰.۱۳۹۳ ۲(۴۵): ۳۳۳-۳۴۱ ۴ نظریان مادوانی» عباس؛ مختاری دینانی» مریم. ارتباط بین رضایت شغلی» هوش هیجانی و تعهد سازمانی کارکنان ادارات تربیت بدنی دانشگاه های تهران» پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی. ۰۱۳۹۲ ۲(۲): ۴۳-۵۶ ۵ یزدان پناه» انور» تحلیل عملکرد مدیران بر اساس اخلاق اسلامی و ارتباط آن با رضایت شغلی و اثربخشی در مجتمع‌های آموزشی, پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان» دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. ۰۱۳۹۳ :05 ما5 قاس صز کعطعع مادعا تصحصم مد ناه منصدع 0۳ بش ماع ودنک گ .۸.۵ 1160060 7.8 16۰1266 603-۰ :[4 .2006 ۳۵۵00۰ قطن .کعسط سای سدع اه عاعکئه عطا عصنصنصه۳ دوز ۶ امه دوع 156 بصد‌ع۸ و مصنلچ۸ 3/50 مک ووعصتای ی 16۲/22 .17 0065100۵16 ۸ مک56 ۵۶ امصعصنصصی لمدمناهمنصدع0۳ مصه ععصعهز 1اعاصز تمصمتامصه علق :61606 زا1عاصز آمدمنامصهه و۷۷۵ .ی ,1100066 هه بل بلعاسه11 .31 ,تعقصعغاطاع۸ 8۰ 19.700 6 730۵۵ .کت1۵0 لذمع هه ککعصعناعالم دعع منم صعا ما منطعصه‌ناهاه فص خصعص ماع عل0 کاطاعنعطز نصمناهاصعخه +عصماعت 06505 کعله5 هصناد 3/00 7۰ ۷۰ مصنمطاع۸ 200 1۰ ۷۰ لدع 3/0 .20 584-۰ :۳ ,58 .2005 .حل ۳:6۳ کععصزقاط ۵1 لقدس 70 ملعم ناما هط نامز 104۵ 67 0۵۳ امعصانصصی جععجی همع صمع نااعاصز تفصمتمصه که عاعانط .بط مطدعوس۸ کمصق 21.0 -3:46 .2009 .( 02060677 /206 2/17/8/0/ ا ‏ هن 2 وه نصاخط نصصم محععععند دا ل0صه ا 6 ص0۳ نفدمناهمنصدع0۳ ۵۳ صمنا‌هتعنهک دام[ که الط عط1 یک مطقفصنصدک .22 ۰ مس 3/1 کنقندوجملنه/2 صذ کمعقصق/3 ۲و ععقع ۸ امنطعده‌ناداع عع 806102	هدف از پژوهش حاضر تحلیل رگرسیونی رضایت شغلی و تعهد سازمانی با اثربخشی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران بود. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه ی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران بالغ بر 1850 نفر در سال تحصیلی 94-1393 بود. بر اساس جدول مورگان 319 نفر به صورت تصادفی طبقه ای برای نمونه تحقیق انتخاب شدند. برای دستیابی به اهداف تحقیق از پرسشنامه های استاندارد رضایت شغلی هرزبرگ که حاوی 72 سوال، پرسشنامه تعهد سازمانی آلن و می یر حاوی 24 سوال و پرسشنامه اثربخشی 20 سوالی گلدبرگ استفاده شد. روایی هر سه پرسشنامه به تائید 15 نفر از متخصصین رسید و پایایی آنها در یک مطالعه مقدماتی بر روی30 نفر آزمودنی و با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب 79/0، 83/0 و 81/0 محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده، از آمار توصیفی (فراوانی و درصد فراوانی) و آمار استنباطی از جمله آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، رگرسیون خطی، رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر با کمک نرم افزار spss19 استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که رضایت شغلی معلمان به صورت مستقیم با ضریب مسیر53/0 با تعهد سازمانی ارتباط مستقیم معنادار و همچنین با اثربخشی با ضریب مسیر 4/0 ارتباط مستقیم معنادار دارد (05/0>p). همچنین تعهد سازمانی با ضریب مسیر 34/0 با اثربخشی ارتباط مستقیم دارد(05/0p< ). رضایت شغلی معلمان به طور غیر مستقیم با ضریب مسیر 63/0 و از طریق تعهد سازمانی با اثر بخشی معلمان تربیت بدنی شهرستانهای استان تهران ارتباط معناداری دارد(05/0p<).
52,596	301947	کلیدواژه؛ حق» تکلیف, حسن معاشرت» تشیید مبانی خانواده» مضاجعت» تمکین. * کارشناس ارشد تفسیر و علوم قرآن, پژوهشگر و مدرس جامعه الزهرالس). ز لا ۲ حق در لغت به معنای «مطابقت» یکسانی» هماهنگی و درستی است» و در اصطلاح به فرموده شیخ انصاری» «حق عبارت است از نحوه‌ای از سلطه و توانایی که در رت آق صاخ حقاسی تون هلق ,یرای خودیه دست آوری اتکلیش‌در معنای لغوی به معنای«مشقت و سختی است»و در اصطلاح به معنای «موظف کردن در مقابل تعالیم الهی و تبعیت از امر و نهی پروردگار است». میان حق و تکلیف رابطه تنگاتتگی است» وقتی حق در مقابل تکلیف می‌آیده» به معنای «امتیازیر» یا «حق‌بر» کسی يا چیزی است. در اینجا تلازم حق و تکلیف مورد لحاظ است؛ یعنی وقتی از «حق» سخن به میان می آید در مقابل آن «تکلیفی» مطرح رو ازاين رو هنگام صحبت از حقوق و وظایف متقابل زن و شوهر» چیزی که که حق زن است» همان وظیفه‌ای الا که به عهده شور گذاشته شده و وظیفه زن همان اموری است که حق مرد معرفی گردیده است. پسن به دلیل عدم امکان تفکیيک آنها از یکدیگر در این مقاله از ذکر جداگانه حقوق و وظایف اجتناب نموده‌ایم؛ یعنی آنگاه که وظایف مرد برشمرده می‌شود» به معنای برشمردن حقوق توازن حق و تکلیف» برای خود فرد نیز صادق است؟؛ یعنی هر جا برای شخص حقی ثابت شده» در مقابل تکالیفی نیز برای او قرار داده شده است. بنابراین» هیچ حقی بر کسی واجب نمی‌شود مگر در مقابل آن حق» وظیفه‌ای مقرر است. بر این اساس» رابطه حق و تکلیف رابطه توازن و تقارن است و آنها موازن و قرین یکدیگرند. در اسلام» سنگک بنای روابط سالم و حسنه انسان‌ها» بر پایه اخلاق بنا نهاده شده است و همواره در آیات» روایات و دستورهای دینی» اخلاق مد نظر شارع مقدس بوده است. بر همین اساس» در تنظیم روابط انسان‌ها قبل از آنکه آنها زابه سمت حاکمیت قانون و حقوق سوق دهند» آن‌ها را به رعایت دستورات اخلاقی توصیه نموده‌اند. این وی ژگی در خانواده که زیربنای جامعه انسانی است» بیشتر رخ نمایانده است. بر این اساس» اگر روابط زوجین به جای آنکه بر پایه حاکمیت اخلاق استوار باشد با اپزار حقوق اداره شود» سستی و سردی بر روابط اعضای خانواده سایه می گستراند و زندگی بی‌روح و تهی از نشاط و شادابی خواهد شد. اگرچه این نوشتار» وظایف مشت رک و اختصاصی زوجین را با استفاده از منابع اخلاقی» فقهی و حقوقی مورد توجه قرار داده است» به دلیل ترجیح بعد اخلاقی» بر مباحث قانونی و حقوقی» در زمینه روابط اخلاقی تا کید بیشتری دارد. با اندکی دقت در وظایف و مسئولیت‌های زوجین در خانواده ممکن است این سوال مطرح شود که چرا وظایف زن و مرد متفاوت است؟ چرا مدیریت خانواده بر عهده مرد است و چرا زن برای خروج از منزل وبرخی امور دیگر باید از شوهر توجه به ظاهر این وظایف و منفک نمودن آنها از دستورات نظام‌مند دین در باب خانواده و به ویژه در بحث روابط زن و شوهر» برخی افراد را در اتقان و استحکام این احکام و به تبع آن اصل دین اسلام» دچار شک و تردید می‌نماید و آنها را سبب ظلم به زن می‌دانند. در پاسخ باید گفت که بی‌تردید محور تقسیم وظایف زن و مرد در خانواده براساس تفاوت‌های تکوینی آنها با یکدیگر است که خداوند در متن خلقت هریک از آنها قرار داده است و این تفاوت‌ها در حوزه خداوند بر اساس این تفاوت‌ها در وجود زن و مرد استعدادها علایقی و نگرش‌های خاص همان جنس را قرار داده است؛ همین تفاوت در تکوین و طبیعت آنهاست که زیربنای تفاوت‌های تشریعی و تقسیم وظایف را تشکیل می‌دهد. بی‌شک این تقسیم وظایف از سوی کسی صورت می‌گیرد که نظام هستی رابر پایه حق محوری و عدالت آفریده و چون به تمام زوایای وجودی زن و مرد احاطه کامل دارد مسئولیت‌ها و وظایفی متناسب با توان و ظرفیت آنها بر عهده‌شان قرار داده و هماهنگک با آن وظایف» ابزار کار لازم را نیز به آنها داده است تا با انجام درست این وظایف در زندگی مشت رک زمینه تفاهم و همدلی هرچه بیشتر آنها فراهم شود. بنابراین» تفاوت در وظایف زن و مرد ريشه در خلقت متفاوت آنان دارد و این تفاوت‌ها بر اساس عدل و حکمت خداوند تفسیر می‌شود. توجه به این تفاوث‌ها انگیزه بیشتری در وجرط زن و مرد برای انجام بهتر وظیفه‌شان ایجاد بین زن و مرد تفاوت‌های تکوینی وجود دازد؛ یغنی زن و مرد استعدادها و روحیه‌های متناسب با مسئولیتی که نظام آفرینش بر عهده آنها گذاشته دارند. طبیعت نقش‌های متفاوتی بر عهده زن و مرد قرار داده و ابزار جسمی "روانی ایفای این نقش‌ها را در اختیار آنان گذاشته است. این تفاوت‌ها در آفرینش به منظور دست‌یابی به اهدافی خاضص پی‌ریزی شده است و هرگز بیهوده نیست.نادیده انگاشتن این تفاوت‌ها در واقع نادیده گرفتن برخی از نیازها و استعدادهای طبیعحی انسان‌ها و ظلم به آنهاست. از آنجا که قانون برای تأمین بحق نیازمندی‌ها و آماده ساختن عرصه حیات برای رشد و بالندگی استعداد انسان‌ها و احقاق حقوق آنان است؛ باید تفاوت‌های بین زن و مرد در وضع قانون» بیان حقوق و وظایف که نتیجه قانون گذاری است» انعکاس یابد و در نتیجه حقوق و وظایفی هماهنگک و ۱ متناسب با نقش‌های طبیعی برای هر کدام وضع گردد تا آنان را در ایفای نقش‌های طبیعی یاری دهد. چیزی که در قانون گذاری اسلامی تجلی یافته و موجب تفاوت‌های بین حقوق و وظایف زن و مرد شده است؟؟ در نت پا نمونه ذیل آیه شریفه «ا هم به ی وت ریک خی دش ی معیشتهم فی الا الطیا و رقشا بضهم وق بغض درّجاتر لخد بلضهم بضا : اگر همه انسان‌ها از نظر هوش و استعداد روحی و ساختمان و ظرافت و مقاومت همه شبیه هم بودند نظام جسم کجا و سلول‌های ظریف شبکه چشم کجا؟» هر کدام از این دو مأموریتی دارندکه بر طبق آن ساخته شده‌اند. هر گروهی (از در يک رشته از مسائل زندگی می‌توانند فعالیت کنند و اگر گفته شود جمله (را بنس ق بش درجات» دایل بر عدم قیقت عدالت آن:است که مر چیز در يک سازمان در جای ال خود قرار گیرد. ممکن است افرادی در مقام شعار» کلمه 3 «مساوات» را بدون توجه به مفهوم واقعی آن در همه جا به کار برند» ولی در عمل هرگز نظم» بدون تفاوت‌ها امکان‌پذیر پس از بیان این مقدمه باید بدانیم که وظایف متقابل زوجین در دو حوزه وظایف مشت رک و وظایف اختصاصی قابل بررسی است که نخست وظایف وظایف مشت رک زوجین که در قانون مدنی ذکر شده است عبارتند از؛ حسن معاشرت» معاضدت در تشیید مبانی خانواده و تربیت فرزند و وفاداری. حسن معاشرت از اصولی است که قرآن کریم در آیات متعدد با بیان مختلف بر ری ان تا کید می‌ورزد "و استقرار در روابط بین زوجین را وظیفه آنها می‌داند و در سس دوازده مورد؟" به نهادینه کردن این اضل در خانواده می‌پردازد. ماده 1103 قانون مدنیهز گنه بیان می یوار بیش هر مکلف بهه حسن : معاشرت با یکدیگرند».!؟ روشن است که برای تأمین دوام خانواده» سکونت 1 مشت رک زن و شوهر کافی نیست؛ آنان در ضمن ازدواج» داوطلب شده‌اند که با هم به سر برند و در غم و شادی هم شریک باشند. همسری زن و مرد به معنای آن 3 است که سلوک و رفتارشان با هم با خوشرویی و مسالمت و مهربانی باشد و از اعمالی که باعث ایجاد نفرت و کینه یا غم و اندوم نگرانی و اضطراب در دیگری نکته مهم این است که تعیین مصادیق سو معاشرت و یا حسن معاشرت از سوی قانون به دلیل تأثیر عادات» رسوم اجتماعی و..» به طور دقیق ممکن نیست. بنابراین» نمی‌توان شکل واحد و استانداردی را برای حسن معاشرت از سوی مراجع قانونگذاری تعیین نمود» بلکه تعیین نوع و کیفیت آن را قانون با رجوع اشخاص به عرف معقول و توجه به مقتضیات زمانی و مکانی حل می‌نماید." به علاوه همه حقوقدانان معترفند که در حریم خانواده» نفوذ قانون و التزام برای تحقق مفاد آن بدون پشتوانه اخلاق» امری غیرممکن است و ورود دولت‌مردان و مسئولین قضایی به حمایت از آیین‌نامه‌های حقوقی» کمتر توانسته است به معضلات خانواده پاسخ مناسب دهد و هرچه اين کانون از دست‌برد جنجال‌ها و کشمکش‌های حقوقی مصون‌تر باشد» ثبات و استحکام بیشتری دارد و افراد آن از شخصیت کامل‌تری بهره‌مندند. با اند کی مسامحه می‌توان پاره‌ای از مصادیق حسن معاشرت را اینگونه قرآن کریم از ویژگی‌های برجسته شخضیت خضرت سول اکرم رانرمی اخلاق و خوش‌رویی و نفوذ در انسان‌ها معرفی می کند,ذ پرخورد با روی خوش و چهره باز با دیگران» باعث جذب دل‌ها فزونی محبت» نشاط و شادی» زدودن کینه از دل‌ها "سلامت جسم و روان» جلوگیری ازابتلا به ضعف اعصاب و بیماری‌های روانی و محبوبیت انسان درنزد دیگران و در نهایت پیروزی بر تعامل خوب زوجین با یکدیگر علاوه بر فراهم نمودن فضای گرم و صمیمی در خانواده» گام بزرگی در تأمین امنیت روانی» نشاط» شادابی ذن سلامت جسمی و روحی اعضای خانواده خواهد بود.از این رو امیرالمومتین 7 بهترین زنان را چنین بهترین زنان شما پنج صفت دارند» سبکبار و کم صداقند؛ نرم‌خو و خوش رفتارند؛ مطیع و موافقند؛ آنگاه که همسرش خشم گیرد» خواب به چشمش نرود تا از او راضي گردد؛ در در مقابل نیز» آموزه‌های دینی به این ویژگی زن توجه نموده است که زن از نظر خلقت و آفرینش موجودی بسیار ظریف» لطیف» کانون مهر و عاطفه و منبع عشق و علاقه و شرم و حیا است, بنابراین» به مرد توصیه می‌کند که در رفتار خود با همسرش این ویژگی‌ها را که با روحیه لطیف او سازگار است» رعایت کند.به همین دلیل قرآن کریم با خطاب «و عاشروهن بالمعروف» آ» به مردان سفارش می‌کند که با زنان خود به نیکی و معروف رفتار کنند. تغادل رفتازی در برقراری روط انگاگ ز اخلاگوا میگ است: در روایات اسلامی نیز در موارد متعددی به خوش رفتاری با زن سفارش شده است؛ از جمله پیامبراکرم می‌فرماید؛ «خیرکم خیرکم لنسّائه و انا خیرکم لنسّائی؛ ‏ بهترین شما مردی است که با زنش خوش‌رفتارتر باشد و من از همه شما نسبت به زنانم رعایت احترام و حفظ شخصیت همنتر و خانواده او» از دیگر مصادیق حسن معاشرت است؛ دوست داشتن شخصیت و نیاز به حفظ شخصیت توسط دیگران از نیازهای همه انسان‌هاست و تا کید آموزه‌های دینی و اصول تربیتی دین اسلام بر حفظ شخصیت دیگران در راستای پاسخ گویی به این نیاز و حفظ کرامت ذاتی در روایات رسیده از بزرگان دین» زنی که احترام شوهر را نگه می‌دارد و او را اذیت نمی کند» زن خوشبخت و سعادتمند معرفی گردیده است,امام صادق * می‌فزماید: شیا شین افراه نکر وا ولا تووی بو خوشیخت است خوشبخت. زنی که شوهرش را تکریم نماید و او را اذیت نکند». از سوی دیگر از منظر پیشوایان دین» اکرام زن توسط همسرش» حکایت از کرم و طبع بلند مرد دارد و اهانت به زن نشان‌دهنده حقارت نفس اوست یکی از تفاوت‌های روانشناسی زن و مرد» نیاز زن به احترام و نیاز مرد به تقدیر است. وقتی مرد در رفتارش به اندیشه‌ها و احساسات همسرش توجه می‌کند. زن کاملا مطمئن می‌شود که شوهرش برای او احترام قایل است و وقتی زن حس کند که مورد احترام شوهرش قرار گرفته است» به راحتی از همسرش تقدیر می‌کند و با این کار یکی از نیازهای اساسی او را برآورده می‌سازد." بی‌تردید حفظ احترام و شخصیت یکدیگر باعث صمیمی تر شندن و تحکیم ژوابط آژوجین و در نتیجه» حفظ استحکام خانواده خواهد بود و بر فرزندان تأثیر مثبت مستقیم دارد؛ به آنها می‌آموزد که به همگان احترام بگذارند و از توهین و تحقیر دیگران بپرهيزند. رعایت نظافت و آراستگی از دیگر وظایف مشترک زوجین نسبت به یکدیگر است که به دلیل اهمیت آن»در آموزه‌های وحیانی مورد توجه قرار گرفته است. نبی مکرم اسلام- وظایف مرد رانسبت به همسرش این گونه برمی‌شمارد؛ «بر مرد واجب است که غذا و لباس همسرش را تأمین کند و با صورت و قیافه بد بر او ظاهر نشود. اگر چنین کرد.» حقش را ادا کرده لست۸ * دز سخن دیگری امام باقر آمی‌فرماید؛ «زنان دوست دارند در مرد همان چیزی را ببینشد که مردان دوست دارند در زنان ببینید؛ یعنی زینت و آراسنگی را» !2 سیره عملی رسول اکرم به وضوح بیانگر توجه حضرت به آراستگی و امام کاظم می‌فرماید: #آزاسته و مرقب بودن از آموری, است که پاحفزیاد شدن عفت در زنان می‌شود و ابرخی) زناق بداق غلت از طریق عفت خارج ندنل که مردانشان به مرتب بودن و زیبایی مقید نیرد ی 1۹ به فرموده پیامبراکرم "» بر زن نیز لازم است که برای شوهر» بهترین لباس‌ها بهترین عطرها و بهترین آرایش‌ها را استفاده نموده و خود را صبح و شب بر شوهر عرضه نماید.* اگرچه مسئله آراسته بودن برای همسر از وظایف مشترکک زن و ترد توب می‌شوده امااتز مه 2 کهوان ان اف زمینه پیشتر است. این سئله اص به قدری اهمیت دارد که در صورت عدم رعایت زن نسبت به نظافت و آراستگی خود» در صورتی که شوهر خواستار آن باشد مصداق نشوز به شمار می‌رود. 1 بی‌شک توجه دین اسلام به نظافت و آزاستگی زن و مرد» به علت تأثیر زیاد آن 1[ در ایجاد اطمینان و اعتماد بین آنها و ازدیاد محبت و عواطف قلبی آنها نسبت به یکدیگر است که این امور خود باعث ایجاد امنیت اجتماعی و حفظ سلامت روان : سفارش اسلام به زن به زینت کردن و معطر نمودن خود برای شوهر هیچگاه ۲ مجوز استعمال عطر و آرایش,برایگنامحماق ملی‌کاشند؛بر همین اساس, تا کید ی آموزه‌های اسلامی بر حفظ خود و خودداری از استعمال عطر و آرایش زن برای نامحرمان است. سخن رسول اکرم * که می‌فرماید؛ «هر زنی که عطر بزند و بیرون رود و بر گروهی بگذرد که بوی خوش او را استشمام کنند. زناکار است»؛** دلیلی تأکید اسلام بر رعایت حقوق همسر به دلیل تأثیر بسیار مثبت در روابط زوجین و سلامت روح و جسم اعضای خانواده و در نتیجه حفظ استحکام خانواده و تعادل و ترقی جامعه می‌باشد. در این صورت» آرزوی داشتن جامعه‌ای متعالی و ایدهآل تداوم و رشد و تعالی اعضای خانواده که واحدی منسجم است» نیازمند همدلی و مشا ر کت همه اعضای خانواده به ویژه زوجین است. بر همین اساس» آموزه‌های دینی به گونه‌ای وظایف اعضای خانواده را تقسیم نموده است که همه خود را در برابر آن مسئول بدانند تا خانواده بتواند کار کردهای خود را به نحو بهتر و مورتری اگرچه بخشی از فعالیت‌های منزل بر عهده مرد یا زن نیست» ولی نکته مهم همکاری و مساعدت آنان با یکدیگر ات که زمینه‌ساز صمیمیت و تفاهم بین آنها و فراهم نمودن فضای شادابی و نشاط در خانواده می‌شود. اگرچه انجام امور منزل به عنوان واجب شرعی و قانونی بر عهده زن نیست و حتی در فقه آمده است؛ «مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور کند» ا ولی این امر از وظایف اخلاقی زن محسوب می‌شود؛ چراکه این کار نقش اساسی در شادابی» دوام و استحکام خانواده دارد و مرد را نسبت به خانواده دل گرم‌تر و امیدوارتر خواهد کرد و نشان دهنده عشق و علاقه زن نسبت به شوهر و فرزندان خواهد بود و همچنین زمینه‌ساز اظهار عبودیت و بند گی بیشتراعضای خانواده و تربیت نسلی صالح می‌باشد. به همین دلیل زن باید به ارزش خدمت خود در خانه پی برده و هیچگاه نپندارد که زحمات و خدمات روزمره و تکراری او اموری بی‌فایده و بیهوده است یا امراه وتا من بت روجهّا شیقا من موّضع ای موّضم رید بو ساسا رل ها وم تظر له یه بینیه * هر زنی در خانه شوهر به منظور زیباسازی چشم انداز چیزی را جابجا کند خداوند به او نظر رحمت اندازد و هرکه مورد نظر و در سخنی دیگر امام باقر * ارزش نس زقابه شوه ر را زمیته‌سا دستیابی نه هیچ زنی نیست که جرعه‌ای آب به همسرش بنوشاند مگر این که این کار برای آن زن از عبادت یک سالی که روزهایش روزه باشد و شب‌هایش به عبادت بایستد.بهتر است و خداوند به بهشت شهری می‌سازد و شصت خطا از خطاهای او را از سوبی» علاوه بر بیان ارزش خدمت زن در منزل» مردان را نیز تشویق به کار در خانه و کمک به همسر می‌نمایند. رسول اکرم. * به امام علی ‎ .‏ می‌فرماید: اي علي» خدمت نمي‌کند به خانواده مگر صدیق یا شهید یا مردي که خداوند بخواهد خیر:دنیا و آخرت را به او دهد. مردي نیست که به همسرش در خانه کمک کند مگر آنکه به تعداد موهاي بدنش» عبادت یک سال روزه با نماز در شب- هایش براي او پاداش قرار مي‌دهند و خداوند پاداش پیامبران صبوري مانند داوود 7 و یعقوب و عيسي 7 را براي او این تعاون و همکاری نه فقط در سخنان بلکه در سیره رفتاری اولیای دین نیز به چشم می‌خورد. چنانکه در زندگی حضرت علی ال ایشان تهیه آب و هیزم خانه و جارو و نظافت را بر عهده می گرفت و حضرت فاطمه 7 آرد کردن» خمیر و پخت مسلم است که همراهی و همکاری زن و شوهر در اداره امور زندگی و انجام کارها در منزل» رعایت نظم و پرهیز از مسامحه کاری در امور زندگی» علاوه بر کمک به صمیمی تر شدن روابط آنها و کاهش خستگی‌های روزانه» بهترین الگو برای فرزندان در جهت یادگیری تعاون و همکاری با دیگران و آموزش نظم به آنچه که از آیات قرآن ۰" و توظیه هلا معصومیواو شیولاعملی آنها به دست می‌آید این است که» ازدواج زمینه‌ساز مودت و رحمت بین زن و شوهر است و محیط خانه جایگاه صمیمیت» آرامش» عطوفت» زحمت و گذشت از خطاهای یکدیگر, چشم‌پوشی از لغزش‌های دیگران که در مباحث تربیتی «تغافل) نامیده می‌شود» از اصول تربیتی دین اسلام است و توجه به:آن سبب نزول رحمت الهی و افزایش محبت بین اعضای خانواده می‌شود. بنابراین» کسی حق ندارد به هیچ بهانه‌ای به خشونت متوسل شود:در سیزه پیامبر اکرم * که الگوی جهانیان است ؟ هیچ مجوزی برای اعمال زور خشونت در خانواده وجود ندارد» بلکه سخنان و سیره پیامبر اکرم * حکایت از ترغیب مسلمین به ایجاد فضای صمیمیت و رحمت ایشان حتی نشستن نزد خانواده و گفتگوی صمیمی و روابط مود تآمیز با اعضای خانواده را معادل برخی پاداش‌ها و يا برتر از آنها می‌داند؛ «نشستن نزد خانواده از اعتکاف در مسجدالنبی» نزد خدا محبوب‌تر است»اذ, پیامپر اکرم 8 ایجاد چنین فضایی در خانواده را سبب نزول رحمت می‌داند و می‌فرماید: هر مردي که سفره غذا را بگستراند و زن و فرزند خویش را بخواند و غذا را با نام خدا شروع کنند و با شکر خدا به پایان برند» هنگامي که هنوز سفره برداشته نشده است» خدا رحمت و آمرزش را بر آنان نازل فرماید 39 مراد از تشیید مبانی خانواده» تلاش زن و شوهر در نزدیک ساختن منش و روش و ,قاتگه‌خلق و خوی آنها به یکدیگر است. به گونه‌ای که از ازتباط صمیمی و تفاهم آن دو در ابعاد مختلف» یکی‌شدن و وحدت و در نتیجه استحکام پیوند زناشویی زوجین» علاوه بر یاری یکدیگر برای اداره خانواده» باید به هنگام بیماری و درماندگی از مواظبت و پرستاری همسر خود دریغ نورزند. تعیین حدود این وظیفه نیز با عرف است." بنابراین» مبانی خانواده که قانون زن و شوهر را مکلف به تحکیم آن نموده» اموری است که خانواده بر پایه آن قزار گرفته است و استواری و استقامت خوه را حفظ می‌فبزید: آنقمامور قراتر آزررگایت حقوق ولج قمسر است و شامل حقوق غیرواجب نیز می‌شود و روابط کلامی و غیرکلامی زوجین را نیز در بر می‌گیرد. بر این اساس» تلاش زوجین برای یاری رساندن به همدیگر برای اداره امور خانواده و نیز توجه به مسایلی همچون رعایت احترام متقابل» وجود رابطه صمیمی و محبت آمیز با یکدیگر صداقت داشتن» گذشت» توجه به تأمین نیازهای عاطفی و جنسی یکدیگر و..» از اموری است که سبب محکم‌تر شدن پیمان زناشویی بین آنها شده و به استحکام خانواده می‌انجامد, ازاین‌رو زن موظف به پذیرش مدیریت و قوامیت مرد است و باید او را در انجام این وظیفه پاری رساند و مرد نیز وظیفه دارد به نیازهای مختلف همسر توجه نماید و با فراهم نمودن فضای مودّت و محبت در خانواده و تحمیل نکردن خواسته‌های غیرمنطقی و پرهیز از آزار و اذیت همسر به بهداشت روانی خود» همسر و فرزندان» کمک کند و به اعتقاد حقوقدانان» باید پذیرفت که وظیفه مربوط به معاضدت زوجین» با تکالیف ناظر به حسن معاشرت و سکونت مشت رک همبستگی و ارتباط فراوان دارند," در این بحث نباید از علاقه و ابرازمحبت زوجین نسبت به یکدیگر که اصلی مهم و اساسی است» غفلت نمود؛ زیرا ابراز علاقه و محبت زوجین به یکدیگر ضامن تحکیم خانواده و حفظ عفت و پرهیزگاری زوجین می‌باشد. آموزه‌های دینی این نیاز زا مورد توجه قرار داده و زوجین را همواره به رعایت این امر مهم توصیه و تشویق می‌نماید. پیامبر اکرم ؟ فرمود: « فول لرجل للمراه ی ایک لا یه من قلبها آیدا" ای گفته مردابه همسرش که دوستت دارم اگر زن در معرض نسیم روح‌افزای محبت و علاقه همسرش قرار گیرد» فرزندان را در معرض نسیم مهربانی و محبت‌های بی‌دریغ خود قرار خواهد داد, شهید مرد مانند کوهسار است و زن به منزله چشمه و فرزندان به منزله گل‌ها و گیاه‌ها. چشمه باید باران کوهساران را دریافت و جذب کند تا بتواند آن را به صورت آب صاف و زلال بیرون دهد و گل‌ها و گیاه‌ها و سبزه‌ها را شاداب و خرم نماید. اگر باران به کوهستان نبارد» یا وضع کوهسار طوري باشد که چيزي جذب زمین نشود» چشمه خشک و گل‌ها و گیاهان مي‌میرند» پس همان طوري که رکن حیات دشت و خانوادگي احساسات و عواطف مرد نسبت به زن است. !٩ نیاز زن به محبت» عاطفه» و عشق‌ورزی و نیاز مرد به تحسین به علت تفاوت‌های روانشناسی زن و مرد است."" بهترین الگوی روابط عاطفی زوجین در خانواده زندگی سراسر عشق حضرت علی * و حضرت زهرا است و ابراز محبت آنان به یکدیگر از درخشان‌ترین صفحات زند گی مشت رک در طول تاریخ است.؟ اگرچه در قانون مدنی» هیچ اشاره‌ای به تکلیف وفاداری زن و شوهر نشده و تعریفی از آن ارایه نگردیده است. ولی باید توجه داشت که سکوت قانونگذار به : خاطر بدیهی بودن این تکلیف است,مراد از وفاداری متحصر نمودن رابطه جنسی 1 -با همه مظاهر آن "با همسر است؛ از این رو در فرهنگک اسلام» رابطه آزاد بین : زنان و مردان با غیر همسر خویش, در هر حال ممنوع و ناپسند است. ۹ لطمه‌ای که به علیث رابظه شرع زن یا شوه با" آفرد آ دیگری» بر بنیان 9 خانواده وارد می‌شود؛ از نظر حقوقی نیز بی‌مکافات نیست .ا" پس» نباید تکلیفی وفاداری همسر را فقط تکلین اخلاقیچنداشت؛ زیرا حقوق نیز رابطه جنسی کسی 798 را که ازدواج کرده با کسی غیر از همسر ممنوع کرده است.؟" بر همین اساس» خداوند متعال در سوره نور به مسلمانان توصیه نموده است که از هر گونه رابطه با نامحرم که منجر به افتادن در ورطه گناه و انحراف اخلاقی و جنسی است» بپرهیزند و زن و شوهر را موظف به رعایت حدود و مرزهای الهی نموده است که باید نسبت به یکدیگر وفادار باشند و از هرگونه رابطه غیرمشروع با زن يا مرد دیگری در قانون مجازات اسلامی» کیفر زن شوهردار (محصنه \| که با مرد دیگری رابطه نامشروع دارد؛ یا مرد زن‌داری (محصن \| که با زن دیگر رابطه نامشروع برقرار کرده است» ممکن است تا اعدام نیز (در صورت وجود شرایط خاص )ل معین شود. این امره اهمیت تکلیف مربوط به وفاداری و ارتباط آن با نظم عمومی را به خوبی نشان عدم وفاداری زن و شوهر به یکدیگر به شکل‌های گوناگونی خود رانشان می‌دهد از جمله؛ عدم رعایت حریم و حدود شرعی در سخن گفتن با نامحرم» پوشش نامناسب در مواجهه با او و یا خیانت به همسر با نگاه هوس آلود به نامحرم و از نظر اسلام» تأمین هزینه خانواده و از جمله مخارج شخصی زن» بر عهده شوهر است. ورب نققه رز سهامانت افقه ومحقترق اسلای لست و آبارت و روایات زیادی مژید این مطلب است. به موجب ماده 1107 قانون مدنی» نفقه عبارت است از؛ مسکن, البسه غذا و اثاث‌البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و نیز داشتن خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم يا احتیاج او در فقه و قانون مدنی» اندازه‌ای برای نفقه معین نشده است» بلکه ملاک و میزان در پرداخت نفقه» عرف و نیاز عرفی است. بنا بر فرموده امام خمینی ره \| نفقه شرعا" اندازه‌اي ندارد بلکه قاعده این است که به آنچه زن احتیاج دارد از قبیل غذا» خورش» پوشش» فرش و... و خادم داشتن و وسايلي که براي آشامیدن و پخت و پز و نظافت و غیر اینها به آن نیاز دارد» قیام نماید. ؟؟ اگرچه میزان نفقه از نظر فقه اسلامی به عرف و شأأن عرفی زن موکول شده است» ولی بنا به گفته برخی حقوقدانان به نظر می‌رسد که موقعیت و وضع مالی شوهر نیز باید مورد نظر باشد؛ زیرا زن و شوهر پس از نکاح یک خانواده را تشکیل می‌دهند و جدای از هم نیستند, بنابراین» اگر مردی ثروتمند با زنی فقیر ازدواج کند. حق ندارد وضع گذشته او را مبنای تعیین مقدار نفقه بداند, همچنان که اگر زنی ثروتمند با کارگر ساده‌ای ازدواج کند نمی‌تواند از او انتظار فراهم آوردن البته وجوب نفقه در صورتی است که عقد دایم باشد؟ و زن نیز از شوهر خود تسکین ساید لا در صورت عدم تمکین زن» بدون هیچ مانع مشروعی,» نفقه او از از سوی دیگر نیز اگر مرد به وظیفه خود عمل ننماید و نفقه همسر خود را بدون هیچ دلیل مشروعی نیردازد به موجب ماده 105 قانون مجازات اسلامی (تعریزات ‏ هر کس با داشتن استطاعغت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد» دادگاه می‌تواند او را به شلاق تا 74 ضربه محکوم نماید,!؟ماده 89 قانون مدنی برای تأییّد بیشترآو عاذلانه بتودن»اینطور بیان می‌کند که در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه» زن می‌تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق می‌نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه ؟ در تنظیم روابط زوجین» هميشه اخلاق مقدم بر قانون است و قواعد اخلاقی بیش از قواعد حقوقی حکومت دارد. در این رابطه» سخن از عواطف انسانی» عشق و صمیمیت و وفاداری است و حقوق برای حکومت کردن بر آنها ناتوان است. از این رو به زور اجرائیه داد گاه» نه می‌توان مرد را به حسن معاشرت با زن و رعایت حقوق او واداشت و نه می‌توان زن را به اطاعت از شوهر و وفاداری و ادای وظیفه خود در قبال او مجبور کرد. فقط «اخلاق» می‌تواند این وحدت معنوی را حفظ نماید نه زور قانون و در مواردی می‌توان به حقوق و قانون مدنی متوسل شد که آموزه‌های دینی همواره قوانین مربوط به خانواده را با رعایت مسایل اخلاقی تلطیف می‌کند تا اخلاق و قانون در کنار هم فضای متعادلی ایجاد کنند. از این رو اگرچه دین نفقه زن را متناسب با عرف متعارق و شأّن زن» بر مرد واجب می‌داند» ولی در کنار آن با بیان احادیثی سعی می‌کند مترد.را در وسعت دادن بر عیال و خانواده خود تشویق نماید و یا اینکه در صورت عدم توانایی مالی» سعی کند به گونه‌ای با رفتار خود» رضایت خاطر همسر و خانواده را جلب نماید. امام سجاد 7 می‌فرماید؛ «مقرب‌ترین شما کسی است: که خوش اخلاق‌تر باشد و آن کس که بیشتر به زندگی عیال خود توسعه بخشد» بیشر مورد خشنودی خداوند است» ؟ اگرچه زن در صورت دریافت نکردن نفقه, می‌تواند به دادگاه شکایت کند و درخواست طلاق نماید» ولی اخلاق حکم می‌کند در صورتی که مردی در تأأمین مخارج همسر و فرزندانش کوتاهی نمی کند» ولی به دلایلی توان پرداخت نفقه را ندارد» زن با او مدارا و همراهی نماید و حتی با حمایت عاطفی از همسر دل‌داری ۰ دادن و دلگرمی بخشیدن» او را تشویق به تلاش برای کسب در آمد از راه حلال نماید و در آن شرایط تقاضای خارج از توان مرد ننماید, پیامبر اکرم می‌فرماید؛ هر زني که با همسرش مدارا نکند و از او چيزي را طلب کند که انجام آن در قدرتش نباشد از چنین زني هیچ حسنه‌اي قبول نخواهد شد (و روز قیامت) خدا را در حالي ملاقات بر اساس آیه شریفه 34 سوره نسا» دومین وظیفه مرد» مدیریت و ریاست او بر خانواده است. کلمه («قیم» یعنی» مسئول قیام به امر شخص دیگری است و کلمه «قوّام) و نیز «قیام) مبالغه در همین قیام است.؟؟ سرپرستی و ریاست مرد در دو س الف \| قوامیت شوهر [ریاست شوهر بر زن \| که در رابطه زوجیت است؛ راهب )ولایت پدر (ریاست:پداز بر فرزند ] که در ارابطه ابوت و بنوت است. برای استمرار حیات خانواده» مدیز و رئیسی نیاز است.تا اداره امور آن را بر عهده گیرد. تنها شکل مدیریت صحیح خانواده» همان است که دین اسلام بدان سرپرستي و مدیریت اجرايي مرد (است) که این حالت براي اداره منطقي خانواده» شرط لازم و فوق‌العاده با اهمیت است» به شرط آنکه اعضاي شورا با کمال تقوي و عدالت و بي- طرفي از تمایلات شخ ي در ادارزه خانواده دست به کار سوال اصلی این است که دلایل سپردن این مسئولیت به مرد نه زن : چیست؟ در پاسخ به سه دلیل عقلی» نقلی و قانون مدنی می‌توان اشاره نمود, از نظر عقلی» مدیریت مرد بر خانواده و زن» به این دلیل است که مبادرت به انتخاب همسر و تشکیل خانواده» حمایت از همسر تأمین معاش زن و فرزندان و حفظ مصالح آنها به طور طبیعی بر عهده مرد است. بنابراین» اگر قرار باشد نیازهای حمایتی» اقتصادی و نیز حفظ و حراست از آنها و کیان خانواده به عهده مرد باشد و ریاست و سرپرستی به عهده کسی دیگر ظلم بزرگی به مرد خواهد شد. دلیل نقلی واگذاری این مسئولیت به خوبی در قرآن مجید قابل ملاحظه است» آنجا که می فرماید؛ «الرجال قومون علّی النّسا بما فضل اه هم علی بض و ریاست مرد بر خانواده در قانون مدنی نیز مورد توجه قرار گرفته است.بر این اساس, ماده 1105 قانون مدنی می گوید؛ «در روابط زوجین» ریاست خانواده از اکنون این پرسش مطرح است که آیا قوامیت» حق مرد است با تکلیفی بر نخست» ریاست و قوامیت مرد مسئولیت و وظیفه تلقی می‌شود. پس از آن موقعیتی برتر و امکانات و اختیاراتی ویژه برای فعلیت بخشیدن به وظایف ناشی از این مسئولیت است. بنابراین» ریاست بر خانواده و قوامیت) تکلیفی برای حمایت» کاراندیشی و حفظ صلاح و مصلحت خانواده و اعضای آن است و از امور مربوط به نظم عمومی می‌باشد» ولی با در نظر گرفتن اختیارات و امتیازات ناشی از این اقتدار قانونی و روا نبودن ممانعت و مزاحمت دیگران با آن» چهره‌ای از حق به خود می گیرد و در نهایت» ریاست مرد بر خانواده» به صورت آمیزه‌ای از حق و نکته دیگر آن است که مسئولیت مدیریت و ریاست بر خانواده به دلیل امری و تکلیفی بودن آن» قابل اسقاط يا واگذاری نیست. بنابراین» زوجین نمی‌توانند با انعقاد قرارداد مخصوصی يا شرط ضمن عقد این موقعیت را نادیده انگارند يا از آقدآر قانوزتی,آن بگاهد پا قلسر و آقبر] سجتوق سازه ۱ حال این سوال پیش می آید که دامنه این مدیریت تا کجاست؟ آیا در همه امور مربوط به زن» مرد مدیریت دارد یا مدیریت او فقط در امور خاصی است؟ در محدوده قوامیت شوهر بر زن» از آنجا که حاکمیت از آن خداست و اصل اولی عدم سلطه» حاکمیت و ولایت انسانی بر انسان دیگر است» مگر اینکه دلیل معتبری از ناحیه شرع مقدس بر این امر اقامه شود» این محدوده قوامیت و ریاست شوهر بر زن» فقط مربوط به زندگی خانوادگی و همسرداری و محدود به شئون زوجیت است و از آن فراتر نمی‌رود. بنابراین» ریاست شوهر فقط امور مربوط به + خانواده و مصالح آن را شامل می‌شود." از این رو علامه طباطبایی (ره ) می‌فرماید: 1 قوامیت مرد بر همسرش به گونه‌اي نیست که اراده و 1 تصرف زن را در ملک خویش سلب کند یا زن را از استقلال : و حفظ حقوق اجماگیی؟ هدش ود و دقاع از آن باز دارد؛ 0 بلکه معني آن این است که چون مرد در مقابل تمتع خود از زن» مالي را به او مي‌پردازد» زن نیز باید در آنچه مربوط به و تمتع مرد و کامجويي او از زن است» مطیع و در غیاب البته تعیین این محدوده» به معنای کم اهمیت جلوه‌دادن مدیریت مرد نیست» بلکه تأکیدی است بر اینکه زن در حفظ مصالح خانواده» رعایت شئون زوجیت و حق تمتع شوهره وظیفه سنگینی به عهده دارد» در عین حال قوامیت مرد بر او سبب قرآن به مرد حق حکومت و ریاست عادلانه داده است نه حق تحکم و زو رگویی, از این روه مرد موظف به انجام صحیح این مسئولیت به دور از هرگونه اعمال سلیقه و ایجاد فشار بر دیگر اعضای خانواده است و زن نیز موظف است این ریاست را بپذیرد و در جهت مصالح خانواده و تأمین فضایی آرام و توأم با یکی دیگر از وظایف مرد در برابر همسرش» «مضاجعت بیتوته یا قسم» است. از نظر بسیاری از فقها مرد باید هر چهار شب یک شب نزد همسر دایمی خود بماند؛* یعنی شب را با او به سر برداو در خورد و خوراک با او باشد و در بستر او بخوابد و صبح هم با او باشد البته برحسب متعارف و مغمول:* مگر در حالت عذر با مسافر بودن يا با اجازه همسر یا بخشیدن حق خود. برخی از فقها نظیر امام خمینی (ره)» مضاجعت به شکل مذکور را واجب کسي که یک زن دارد این زن بر او حق هم‌خوابگي هر شب را ندارد» بلکه بنابر اقوي در هر چهار شب یک شب هم حق ندارد؛ بلکه آنچه لازم است. این است که از او دوري نگزیند و او را مانند معلقه که نه صضاحب شوهر است و نه «قّسم» در موردی است که مردی دارای چند همسر است» در این صورت باید زني خدمت پیامبراکرم ٩۶ رسید و از حق شوهر بر زن پرسید» حضرت فرمود: «اینکه او را اطاعت کند و با او مخالفت ننماید» از خانه او چيزي بدون اجازه صدقه ندهد؛ او را از کام‌گيري منع ننماید هرچند بالاي شتر باشد و بدون اجازه شوهر از خانه خارج نشود. اگر بدون اجازه از خانه همگي او را لعنت مي‌کنند تا به خانه برگردد. 7 بنابراین» با توجه به احادیث و موارد موجود در متون فقهی و حقوقی» وظایف «تمکین» در لغت به معنای قبول کردن و فرمان بردن است و در اصطلاح به معنای؛ «فراهم آوردن زمینه‌ها و برآوردن نیازهای مرد می‌باشد. تمکین که از وظایف مهم و اساسی زن است» دو قسم دارد: تمکین خاص؛ تمکین عام. تمکین خاص یعنی» برآوردن نیازهای غریزی و جنسی مر که در قرآن کریم * بدان اشاره شده است. قرآن کریم زنانی را که نسبت به شوهر خود تمکین و اطاعت پذیری دارند زنان صالح؛ خاضع و متعهد در برابر همسر و نظام خانواده معرفی می‌فرماید: «فالصّالحات قانتات حافظات لغب بما حفظ اله» !4 چراکه اولین نشانه این زنان» تعهد آنان در پذیرش حکم خداوند و انجام رسالت همسری کلمه (قنوت) عبارت است از: دوام طاعت و خضوع و از اينکه در مقابل اینگونه زنان» زنان ناشزه را قرار داد. از «و الاتي تخافون سور هن» به دست می‌آید که مراد از «صالحات» نیز همسران صالح است» نه هر زن صالح و حکمی که روی مخصوص زنان در حال ازدواج است نه مطلق زنان !؛ بنابراین» تمکین شوهر فقط ارضای نیاز جنسی او نیست» بلکه در حقیقت» خشوع در مقابل امر خدای تعالی و در راستای علاقه به حفظ قداست و استحکام خانواده و ارج نهادن به شخصیت خود و همسر است. این وظیفه مهم زن راباید فراتر از نگاه حیوانی و شهوانی به آن تفسیر نمود و تمکین در مقابل شوهر را باید نه فقط آیات. بلکه زوایات نیز به بیان این وظیفه مهم پرداخته‌اند. در حدیثی از بر زن لازم است از بهترین عطر استفاده کند» زیباترین لباسش را بپوشد» خود را به نیکوترین وجه آرایش دهد و صبح و شب خود را به شوهر عرضه نماید و حقوق شوهر فرا مي‌خواند» ولي این دست و آن دست مي‌کند تا شوهرش به خواب رود» چنین زني را فرشتگان دائما" نفرین و لعنت تعالیم و دستورات دین مبین اسلام مطابق با طبیعت و فطرت انسان است و به همه نیازهای جسمانی و روانی انسان‌ها توجه دارد» نیاز جنسی و علاقه به آن نیز مورد توجه آموزه‌های دینی قرار گرفته است. از آنجا که ارضای نیاز جنسی در اسلام فقط از راه ازدواج صورت می‌پذیرد» دین اسلام این امر را رکن اساسی ازدواج می‌داند» به طوری که اگر وجود بیماری‌ها و یا عیوبی خاص در زن يا مرد» مانع ارضای نیاز جنسی آنها شود هر یک از آنان حق فسخ عقد ازدواج را دارند ٩؟ از نظر فقها نیز تمکین خاص, از مهم‌ترین وظایف زن نسبت به شوهر است؟و در صورت عدم تمکین» بدون هیچگونه عذر شرعی يا پزشکی» مصداق نشوز محسوب شده و علاوه بر این که گناهکار است» مستوجب قطع نفقه از سوی شوهر 5 روابط جنسی زوجین علاوه بر اینکه باعث حفظ عفت و پا کدامنی فرد و در نتیجه سلامت خانواده و جامعه می‌شود. همچنین باعث ایجاد محبت و صمیمیت بیشتر بین زن و شوهر بروز نشاط و شادمانی» رفع آفسردگی و نیز تسکین برخی دردها و تنش‌های جسمی می گرده * که .در کلمات اولیای دین به این امر تصریح تأکید روایات " به زن درباره توجه به نیاز جنسی شوهر» شاید به دلیل وجود حیای بیشتر زنان نسبت به مردان باشد که ممکن است این حیا مانع تمکین خاص زن از شوهر و پا ابراز نیاز خود شود علت دیگر را می‌توان به تحریکک‌پذیری بیشتر مرد و فعالیت جنسی فزون‌تر او نسبت داد" که ریشه در تفاوت‌های زیستی زن و تمکین عام از دیگر وظایف زن در مقابل شوهرش است که مشتمل بر موارد زیر 1 پرهیز از آزار شوهر تندخویی و بدزبانی و قهرکردن گاه به دلیل فشارهای روانی و کشمکش در روابط زن و شوهر» آنان متوسل به تندخویی» بدزبانی و قهرکردن می‌شوند و فضای خانواده و مناسبات حاکم بر آن را تحت تاأثیر رفتار خود قرار می‌دهند. این امر علاوه بر ایجاد فشار روانی مضاعف بر آنها به فرزندان نیز آسیب‌های روحی "روانی شدید وارد می‌کند و در صورتی که این نوع رفتار به رویه‌ای معمولی در زندگی آنان تبدیل شود» فرزندانشان را به سوی انحرافات اخلاقی و ناهنجاریهای اجتماعی سوق خواهند داد. بر این اساس» ۰ ۸ در روایات به طور مکرر بر پرهیز از اتندخویی» بندزبانی و قه رکردن در خانواده ٩ ملعون است ملعون» زني که شوهرش را بیازارد و وي را غمگین و غصهدار کند و خوشبخت. است و سعادتمند زني که احترام شوهر راانگه دارد و وي را آزار نرساند و در هر گاه در زندگی» شرایط بسیار سخت و طاقت‌فرسایی پیش می آید که تعاملات نامناسبی میان زن و شوهر ایجاد می‌کند. امام صادق 7 می‌فرماید؛ «.,أیسا امراه قالت لزوجها ما رایت قط من وجهک خیرا افقد حبط عملها؛ «زنی که به شوهرش بگوید من هرگز از تو خیری ندیدم, تمام عملش نابود می‌شود». ۲ گاه:مشاچرات بین زن و شرفرن ممکنز است مر را بهسمت برخوره فبزیگی ۶ با زن و کتک زدن او سوق دهد که در روایات با الفاظی تند» صریح و عتاب آلود از آن نهی شده است. چنانچه از امام باقر 7آنقل شده که حضرت رسول اکرم ٩ فرمود: « بضرب أحدکم مره ثم بطل معاه* آیا زن را کتک می‌زنید سپس او را در آغوش می‌گیرید» (کنایه از اينکه چگونه زن را کتک می‌زنید و حال آنکه برای رفع نیازهای خود به او نیازمندید و ناچارید به او پناه ببرید ]. همچنین در «هر کس عیال خود را بدون هیچ حقی بزند. من در قیامت دشمن اویم» نزنید زن‌های خود را؛ هر کس بی‌حق آنها را بزند از فرمان خدا و رسول سرپیچی کرده قهر کردن نیز اگرچه انعکاس ناراحتی زن يا مرد از بروز اختلاف ایجاد شده با همسر است» ولی به جای حل مشکل زمینه تیره‌تر شدن روابط زوجین را فراهم می‌آورد. به همین دلیل» پیامبر اکرم * قهر را سبب لعنت ملانکه بر فرد دانسته و ص می‌فرماید؛ «هنگامی که زنی دور از بستر شوهر شب را به روز آورد. فرشتگان تا از آنجایی که ممکن"الللشت دراهنگام مشاجره‌او اختقتلاف در خانواده» زنان به : دلیل احساسی و نیز ارتباط محوربودنشان» در مقایسه با مردان صفات ناشایستی 1 همچون بدزبانی و قهر کردن را داشته باشند» در این موارد در احادیث,» زن‌ها بیشتر مخاطبند. در مقابل» مردها هنگام اختلّ و مشاجره با همسر به دلیل قدرت بدنی بیشتر و بروز خشم زیادتر» ممکن است به برخورد فیزیکی و کتک زدن و متوسل شونده» از این رو در احادیث " در این مورد به آنها هشدارهای جدی داده علاوه بر بعد اخلاقی» از نگاه فقهی و حقوقی نیز این وظیفه اهمیت زبادی دارد و بنا بر نظر فقها یکی از علایم نشوز زن» تغییر عادت او در روابط کلامی یا غیرکلامی با همسر بدون هیچ دلیل موجهی است؛ بدین معنا که قبلا با همسر با نرمی و مهربانی سخن می‌گفته است» اکنون با ترشرویی» بدرفتاری و تندخویی؛ که ان آتییر عادنکهنشانه نقوز زق اس؟ زیرااق سادریق سوو سا رک می پات ۹٩ در حالی که تعالیم اسلامی به روابط کلامی و غیرکلامی اعضای خانواده توجه ویژه‌ای دارد» همواره توصیه کرده است که گفت وگوی اعضای خانواده با هم باید محترمانه و با آهنگی ملایم باشد. از نشانه‌های احترام در گفتگو این است که زن و شوهر یکدیگر رابه بهترین نامی که هر یک دوست دارند» خطاب کنند,!!! ابراز محبت و دوستی با گفتار» نسبت به یکدیگر به عمیق‌تر شدن روابط عاطفی کمک می کند, بنابراین» لازم است به جای برخی رفتارها که مانع برقراری روابط عاطفی محکم و قوی میان زن و شوهر و فرزندان می‌شود مانند قطع حرف یکدیگر جدال» توهین» تحقیر و انتقاد تند» با به کارگیری رفتارهایی مانند سپاسگذاری و تشکر از یکدیگر قدردان عملکرد همسر بودن و...به استحکام روابط خانواده چنانچه در فقه وارد شده است» زن بدون اجازه شوهر نمی‌تواند در مال او تصرف نماید و از مال» او صدقه یا هدیه دهد و یا بدون اجازه او نذر کند,۹؟" بنابراین» تمام تصرفات زن در مال شوهر باید با اذن و اجازه شوهر صورت گیرد. البته چنانچه در سایر کتب فقهی از جمله تحریرالوسیله آمده است. موارد استثنائی نیز وجود دارد» مانند زکات يا نیکی به والدین و صله رحم ,1۹۹ یکی از وظایف زن در برابر شوهر این است که بدون اجازه او از منزل خارج نشود و در غیاب: او حافظ مال و اسراز شوهر باشد. پیامبر اکرم ۶ نهی فرمود از این که زن بدون اجازه شوهرش از منزل خارج شود. هر زنی که بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود» همه فرشتگان آسمان و همه چیزهایی که بر او عبور می کند او را لعنت می‌کنند تا وقتی که به منزلش خروج زن از منزل با اذن و توافق شوهر یکی از وظایف واجب و مهم زن است که در متون دینی و فقه اسلامی» بدان اشاره شده است, از جمله حضرت امام و از جمله حقوق مرد بر زن این است که زن اطاعت شوهر را بنماید و معصیت و سرپيچي از او ننماید و از منزلش بدون اجازه شوهر خارج نشود و او براي رفتن نزد خانواده‌اش حتي براي عیادت پدرش يا شرکت در عزاي او در توضیح المسائل مراجع آملام,اسعت از نیع کمیشقیایمی شده است. نباید در واقع تشریع این حکم از دو بعد قابل تحلیل و بررسی است؛ نخست از بعد ریاست و قوامیت شوهر بر زن. طبق این بعد» شوهر بر اساس تکلیفی که در ریاست و قوامیتش بر زن و خانواده و حفظ و رعایت مصالح خانواده و اعضای آن و حفاظت از حرمت و حیثیت ناموس و عفت آن دارد» این اختیار برای او وجود دارد که به دور از هر گونه اعمال ظلم و بدبینی رفت و آمد و معاشرت‌های زن را تحت نظارت و کنترل خود در آورد و حتی مخدودیت‌هایی برای او منظور نماید. دوم» از آنجا که زن کانون مهرورزی» عاطفه گستری و آرامش‌بخشی در خانواده و مربی فرزندان است بدون تردید برای ایفای اين رسالت عظیم این سنگر (خانواده \| بسیار ضروری است, چه کسی باید این سنگر را حفظ و مراقبت نماید؟ آیا می‌توان گفت این دانشگاه عظیم انسان‌سازی را از مربی خالی نمود و بگوییم وقتی حفظ و حراست خانه و خانواده از تعرضات روانی و اخلاقی به دست زن ات :و تأثیرروانی فقدات ماقر قار اضطراپ» تشو ین وتابسامانی افراه خانواده بنه اثبات رسیده است» چگونه می‌توان القا کرد که زن برای رفت و آمدش نیازی به تبادل نظر با شوهر و اذن در خروج ندارد؟ ٩٩" پنابراین» لزوم اذن شوهر برای خروج زن از منزل» به این دلیل است که مرد بتواند به وظیفه سنگین سرپرستی خانواده و اجازه زن از شوهر برای خروج از منزل» او را در قبال شوهر و خانواده متعهد تر می‌کند و مرد را نیز در احساس مسئولیتش نسبت به همسر و فرزندان قوی‌تر و باانگیزه می‌نماید در حقیقت» می‌توان ادعا نمود که تشریع چنین حکمی از سوی شارع مقدس, در راستای پاسخ گویی به نیازهای؛روانی زن و مرد است. مردان نیازمند اعتماد:همسرشانند .دز مقابل» زنان‌آنیاز بیشتری به مراقبت (و حمایت ) از سوی همسر خویش ذارند. اجازه زن از شوهر برای خروج از منزل» نوعی ارضای نیازهای روانی زن و شوهر است که تأأثیر مثبتی بر آنها دارد و غیرمستقیم به فرزندان نیز می‌آموزد که به والدین احترام بگذارند و بدون اطلاع نکته مهم این است که اگرچه زن موظف به اجازه گرفتن از همسر برای خروج از منزل و اطاعت از شوهر و عدام عصیان در مقابل اوست» مرد نیز اگر نسبت به همسر خود اعتماد دارد» نباید آزادی او را سلب نماید و بدون عذر شرعی و عرفی» همسرش را از دیدن والدین» فامیل» خروج از منزل و...نهی و یا برای رفتن به جایی مجبور نماید ۹۹" که در این صورت» مصداق ظلم به زن است. برای خروج زن از منزل بدون اجازه شوهر موارد استثنایی وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از؛ انجام واجبات عینی که موقوف بر خروج از منزل است» مانند سفر حج واجب ** و خروج برای تأمین معاش» چنانچه شوهر قادر به تأمین معاش نباشد يا از انفاق سرپیچی کند ۹!!. موارد دیگری نیز وجود دارد که لازم است هر مکلفی در این مسئله به نظر مرجع خود رجوع نماید. حتی در موارد استثنایی» در صورتی که خروج زن از منزل بدون اجازه شوهر منجر به زیاد شدن اختلاف‌های خانوادگی می‌شود» زن باید سعی کند رضایت تفاوت حقوق و تکالیف زن و مرد به تفاوت‌های فطری و تکوینی آنها بستگی دارد و همین تفاوت‌هاست که عامل جذب و انجذاب آنان به یکدیگر و تلاش ی آنها در جهت حفظ و استحکام پایه‌های زندگی مشترکک است. بنابراین» هیچ یک اهاز حقوق و تکالیف زن و شوهرانمی‌تواند و نباید» زمینه‌ساز تفاخر» تحکم و ابزاری 1 رابطه میان حق و تکلیف رابطه دو سویه و غیرقابل تفکیک است که در روابط همه 0 انسان‌ها با یکدیگر حاکم است و توجه به این رابطه دوسویه» زن و شوهر رابه سمت تکالیفی که خداوند برایشان در قبال یکدیگر وضع نموده» سوق می‌دهد. این و مسئولیت‌ها که در دو بعد وظایف مشت رک و اختصاصی,» از رهگذر وحی و تعالیم ۴ انبیاو معصومین * به دست ما رسیده است» شامل حسن معاشرت» تلاش در جهت تحکیم مبانی خانواده» تربیت فرزند و وظایف اختصاصی اموری مانند وجوب مدیریت خانواده بر مرد و تمکین از ناحیه زن می‌شود. اگر اساس رابطه زن و شوهر بر پایه روابط معروف و شایسته» پایه گذاری شود» این مهم» خود زمینه‌ساز توجه به سایر حقوق یکدیگر خواهد بود؛ به شرط آنکه زن و شوهر هر دو از وظایف و حقوق خود نسبت به همسر آگاهی لازم داشته باشند و فارغ از دستاویز قرار دادن برخی از تفاوت‌های حقوقی خود با یکدیگر و پذیرش این تفاوت‌ها که مایه جذاب و انجذآب: آنان می‌باشده تعهد برای رغایت آن حقوق رآ نیز قرخوه لحاس کنند: در چنین شرایطی است که بر اساس سخن الهام بخش قرآن کریم؛ «هن باس کم ور لاس له» ال آنان لباس یکدیگر خواهند بود که علاوه بر پوشاندن عیوب» زینت‌بخش یکدیگرند و اساس رابطه‌شان مودت و رحمتی است که زمینه‌ساز رسیدن به کمال و رستگاری» سلامت روح و روان فرزندان و تحکیم بخش [. حسین بن محمد راغب اصفهانی, مفردات راغب. تهران؛ مرتضویه بی‌تا. ص 246. 2 مرتضی انصاری, مکاسب, قم, دارالذخائر, 411 1ه .ق, اوایل کتاب بیع . 3. محمدین مکرم ابن منظور لسان العرب. ج 3 بیروت. داراحیا التراث العربی,. 1408 هق, ص 115. 4 عبدالّه جوادی آملی, حق و تکلیف در اسلام, قم, اسرا 1384 ص 238. 5 سیف‌اله صرامی, حق, حکم و تکلیف أگفت‌وگو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه/ قم. پژوهشگاه 8 اسدالّه جمشیدی و دیگران, جستاری در هستی شناسی زن, قم» مرکز انتشارات موسسه آموزشی و 8 ناصر مکارم شیرازی, تفسیر نمونه, ج 21 تهران, دارالکتب الاسلامیه, 1374 ص 32. 10 ره 228 231229 سا: ۸ 10 20 طاواو ره [. ناصرکاتوزیان, دوره مقدماتی خفری مدنی خائواذه, تهوان میزان*3872[. ص 160. سس 32 عزت‌السادات میرخانی, رویکردی نوین در روابط خانواده, تهران, سفیر صبح»؛ 1380 صص 231 و 4 رک؛ محمدین یعقوب کلینی, کافی, ج 4 تهران, الاسلاميه. 1365 ص 107؛ عبدالواحدین محمدتمیمی آمدی» غررالحکم و دررالکلم, قم. دفتر تبلیغات حوزه علمیه, 1366 صص 91 ۰ 92. 3 محمدین الحسن حرعاملی, وسائل الشیعه, ج 14 قم, آل‌البیت الاحیا التراث. 1347 ص 169. 8 مهدی مهریزی, شخصیت و حقوق زن دراسلام. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی, 1382 ص 239. 9 محمدین علی‌ین الحسین بایویه قمی صدوق, من لا یحضره الفقیه, قم, جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 1 رک ؛نهج الفصاحه, تحقیق, ترجمه و تدوین علی سلیمی, تهران» جمهوری, 1386 ح 136. 2 جانگری, مردان مریخی, زنان ونوسی, ترجمه سیدرضا نیازی, قم, نجبا 1381 صص 187 -188. 4 رضی‌الدین حسین‌بن فضل طبرسی, مکارم الاخلاق, قم. شریف رضی, 1412 هق, ص 10. 46 کافی, ج 3ص 367 وسائل الشیعه, ج 14 ص 308 8 رک؛ روحالّه خمینی, تحریرالوسیله, تهران, دفتر تنطیم و نشر آثار امام خمینی (ره) بی‌تا کتاب 8 ورام ابن ابی‌الفراس؛ مجموعه ورام قم. مکتبه الفقیه. بی‌تا. ج 2 ص 122. 4 مرتضی مطهری, نظام حقوق ززن در اسلام, تهرآن, صذرا) 4370 ص‌ 36 :1 6 رک؛ مهدی نیلی پور, فرهنگ فاطمیه, اصفهان, نشرمرکز فرهنگی شهید مدرس, 1380 صص 186 - 47 ر.ک: مصطفی محقق داماد, حقوق خانواده. نکاح و انحلال آن» تهران, مرکز نشر علوم اسلامی, 32 رک ؛ تحریرالوسیله, کتاب النکاح, فصل فی النفقات, مسئله 1. 3 دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواد. ص 142 تحریرالوسیله, کتاب النکاح, فصل فی النفقات, مسئله اش 0 3. تحریرالوسیله, کتاب النکاح, فصل آقی النفقات؟ مسئله..1: 39 سید محمدحسن بنی‌هاشم خمینی» توضیح المسائل مراجع».ج 2 قم» جامعه مدرسین حوزه علمیه 3 محمدحسین طباطبایی, المیزان فی تفسیر القرآن. ج 4 جماعه المدرسین فی الحوزه العليمه, بی‌تا..ص 6 محمدتقی جعفری, ترجمه و تفسیر نهج‌االبلاغه, ج 11 تهران, دفتر نشر فرهنگ اسلامی, 1379 89 محمدمهدی مقدادی, ریاست خانواده, شورای فرهنگی اجتماعی زنان, 1385 صص 47 و 38. 0 ناصر کاتوزیان, مقدمه علم حقوقی, شرکت سهامی انتشار 1377 ج ل ص 227. 3 توضیح المسائل مراجع, ج 2۵ احکام نکاح, مسئله 2417. 4 علی مشکینی, ازدواج در اسلام, قم. الهادی, 1306 ص 181. 5 تحریرالوسیله, کتاب النکاح, فصل فی القسم و النشوز و الشتقاق, مسئله 1. 7کافی, ج دص 506 من لایحضر افقیه: ج 3ص 438 4 رک: آل عمران: 14؛ وسائل الشیعه, ج :20.ص 143 ابواب مقذمات نکاح. 5 رک؛ تحریرالوسیله, کتاب النکاح, القول فی العیوب الموجبه لخیار الفسخ و التدلیس؛ دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده. صص ۰203 204 ماده 1122 و 1123 قانون مدنی. 6 توضیح المسائل مراجع, ج 2۵ احکام عقد دائم, مسئله 2411 8 آلن:و باربارا پینر, آنچم رایمه ردان اتوجمد یز هرزا/افتمارم, هرا سل نواندیش, 1383 8 رک + مجیا‌باقر مجلسی؛:بیحارالال نت وه الرفای 1403 ص 291: سس 0 من‌لایحضرهالفقیه. ج 3 ص 468 وسائل الشیعه, ج 14 ص 117.کافی, ج 3 ص 308. [ 32 رک : آنچه زنان و مردان نمی‌دانند. صص 2035 - 268. 46 حسن بن ابی الحسن دیلمی, ارشاد القلوب. بی‌جا شریف رضی, 1412 ج ل ص 173. 8 رک ؛ارشادالقلوب, ج 1 ص 3 17. مستدرک الوسائل, ج 14 ص 250. 8 رک !تخر برالوسیه کاب اکام ول فی موز مستله 11 40 سید جواد مصطفوی, بهشت خانواده, ج ل قم, دارالفکر, بی‌تا. ص 17. 4 تحریرالوسیله, کتاب النکاح, فصل فی القسم و الشنوز و الشتقاق, ابتدای فصل, 5 توضیح المسائل مراجع, ج 2 احکام عقد دائم. مسئله 1411 پاش 107. مریم معین‌الاسلام و ناهید طیلیزوانشناسی‌ازن دزنهخ ابلاغ قعقطر سعادت, 1300 ص 88. ن 8 آیا شوهر حق دارد زن را مجبور کند که به منزل فلان فامیل برود در حالی که زن به هیچ وجه راضی نیست به منزل آنهابرود. آیا اطاغت از او.در این امر واجب است؟جواب : شوهر حق دارد از خارج شدن زن از خانه ممانعت نماید ولی اینگونه موّارهبهتر است,زن رضایت شوهر را به دست آورد. (حضرات آیات امام خمینی (ره بهجت. تبریزی, فاضل»مکارم, به نقل از سید مسعود معصومی, احکام 9 استفتائات امام خمینی ره ج 3 ص 148 توضیح المسائل آیت الّه خوئی, مسئله 2425و... 10 رک ؛ توضیح المسائل مراجع, ج 2 احکام نکاح, مسئله 2416	حقوق و وظایف متقابل زوجین از اموری است که دین مبین اسلام برای تحکیم خانواده و رشد و بالندگی آن وضع نموده است. رعایت این حقوق و انجام مسئولیت های مربوط به آن، سبب نزدیکی و صمیمیت بیشتر زوجین می شود و از بروز هرج و مرج در خانواده جلوگیری می نماید. بررسی این موضوع از دو نظر ضرورت دارد؛ نخست آنکه امروزه بر اثر ضعف مبانی دینی برخی افراد و نیز نفوذ جریان های فکری- فرهنگی و معرفتی غرب به ویژه تفکرات فمینیستی، آموزه های اسلامی خانواده کم ارزش، زوجین به تکالیف خود در قبال یکدیگر بی توجه شده اند و وظایف خود نسبت به همسر را به خوبی انجام نمی دهند. واضح و روشن است که بی توجهی به این وظایف (با توجه به نقش محوری و تاثیرگذار آن ها در خانواده) علاوه بر آسیب پذیر نمودن رابطه همسران، می تواند روابط سایر اعضای خانواده را آشفته نماید و حتی خانواده را در معرض خطر فروپاشی قرار دهد. دوم، هجوم سیل آسای بسیاری از شبهات مثل تفاوت حقوق و تکالیف زوجین در خانواده، با جدا نمودن بخشی از دستورات دین از متن دین و بدون نگاه جامع به نظام مندی قوانین اسلام، زمینه سوء استفاده از آموزه های دینی را فراهم کرده و این شبهه را ایجاد نموده است که اسلام با نگاهی مردمحورانه به وظایف و حقوق زن و مرد، به زن ظلم کرده است که این امر باعث منحرف شدن بسیاری از افکار از تعالیم آسمانی دین اسلام است. نوشتار حاضر، با بهره گیری از آیات و روایات، نظرات فقها و حقوقدانان و نیز با استفاده از نظریه های روانشناسی درباره فلسفه تفاوت های حقوقی زوجین، علاوه بر تبیین صحیح وظایف مشترک و اختصاصی زن و مرد، علت این تفاوت ها را با نگاهی درون دینی (آیات و روایات و فقه اسلامی) و برون دینی (روانشناسی) بررسی کرده است.
12,978	480976	مقادیر بالای واریانس و انحراف داده‌ها بوده و این گویای این موضوع است که متغیر ضخامت جو و دمای دوره سرد سال ایران از پراکندگی موضوع است که داده‌ها حول و حوش مقادیر بالا از که مقادیر ضخامت. جو و دمای دوره سرد سال ایران بالاتر از میانگین بوده و نسبت به مقادیر کمتر از جدول ۲: مشخصات آمار توصیفی ضخامت جو آبران به متر و دمای تراز ۱۰۰۰ هکتوپاسکال به سانتی‌گراد طی دوره سرد سال گرمایش جهانی و تغییرات ضخامت جو طی دوره سرد سال در ایران ایران در طی دوره سرد سال طی چهار دوره مطالعاتی متر است که با خط آبی بر روی نقشه‌ها نمایش داده ایران را طی دوره اول تا چهارم نشان می‌دهد به گونه‌ای که کم‌ترین آن در دوره اول و بیش‌ترین آن در متوسط بلند مدت سه دوره اول حدود ۴۴/۴۴ درصد و در دوره چهارم به ۵۰ درصد رسیده است که گواهی اول) در طی دوره اول تا دوره چهارم به سمت عرض- درصد طی دوره سوم و ۳۸/۸۹ درصد طی دوره چهارم پوشش آن بر روی کشور طی دوره دوم تا چهارم افزایش ضخامت جو بر روی نوار شمالی را نشان داده و دوم(۵۵۵۰ تا ۵۶۰۰ متر) از دوره اول تا دوره چهارم پربندهای بزرگتر از ۵۶۵۰ متر طی دوره اول تا سوم برابر با ۱۳/۸۸ درصد و طی دوره چهارم ۲۷/۷۷ درصد شکل ۲: توزیع مکانی میانگین ضخامت جو ایران طی دوره سرد سال همراه با ناهنجاری آن برای هر دوره ات نشریه پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی / سال دوم / شماره مسلسل هشتم / زمستان ۱۶۰۰ که در دوره اول بیش از ۹۷/۲۳ درصد مساحت کشور نشان داده و این ناهنجاری‌های مثبت از نظر مکانی به مثبت به میزان ٩۱ متر در دوره چهارم و کم ترین این ناهنجاری‌ها به میزان ۱ متر در دوره اول و دوم اتفاق دوره اول نسبت به سایر دوره‌ها کم‌تر بوده و از دوره‌ای متر) در دوره اول به سمت نواحی شمالی بوده و این جدول ۳: مشخصات طبقات میانگین ضخامت جو ایران همراه با ناهنجاری آن طی دوره سرد سال برای هر دروه سال ایران و مساحت تحت پوشش آن به ترتیب در شکل (۳) و جدول (۴) نمایش داده شده است. بررسی توزیع روند ضخامت جو طی دوره اول بیانگر این است که ضخامت جو طی این دوره بر روی کل ایران روند کاهشی داشته و در این بین ضخامت جو در شمال نواحی نیمه جنوبی کشور بوده است. با توجه به اینکه گرمایش جهانی و تغییرات ضخامت جو طی دوره سرد سال در ایران درصد از مساحت کشور بوده اما از این مقدار حدود اطمینان بوده که تمرکز آن بر روی غرب» شمال غرب» ضخامت جو طی دوره اول در جو ایران در سطح این روند در نواحی شرقی به اوج خود به میزان ۳تا غربی کشور به ۰/۲ تا ۰/۶ متر رسیده و به خوبی افزایش شدید ضخامت جو این ناحیه را نسبت به دوره ضخامت جو در نواحی غربی و شمال غربی هستیم. به و غرب کشور نسبت به دوره ول و دوم به ترتیب سمت نیمه شمالی و غربی کشور کشیده شده و به در دوره چهارم همانند دوره دوم و سوم ضخامت جو غرب» غرب و نواحی مرکزی و شرقی کشور بوده و هسته مرکزی آن با روند افزایشی ۲/۸ متر بر روی دوره هر قیاس با سایر دوره کاهش یاقته و به ۳۸/۸۸ دوره (دوره دوم دوره سوم و دوره چهارم) ۱۰۰ درصد میزان ۳ تا ۳/۲ متر در نواحی شرقی کشور و ۰/۲ تا ۶ متر در نواحی شمال غربی در دوره دوم رخ داده است. تغییرات افزایشی روند طی دوره اول تا چهارم به جو ایران بوده و این افزایش در ناحیه شمال غربی و غربی کشور ایران نسبت به سایر نواحی در دوره سوم و ایران طی دوره سرد سال همراه با معنی‌داری آن در نشریه پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی / سال دوم / شماره مسلسل هشتم / زمستان ۱۶۰۰ جدول ۴: مشخصات روند ضخامت جو ایران طی دوره سرد سال همراه با مساحت تحت پوشش آن برای هر دوره در شکل (۴) و جدول (۵) نتایج حاصل از برازش سطح اطمینان ۹۵ درصد بر روی ضخامت جو و دمای قوی بین تغییرات ضخامت جو و تغییرات دما در سطح گرمایش جهانی و تغییرات ضخامت جو طی دوره سرد سال در ایران داشته و سهم هر کدام به ترتیب ۸۰/۵۵ درصد و بین ۰/۸۹ تا ۰/۷ می‌باشد بر روی نواحی شمال شرقی, گرفته و همبستگی بسیار زیاد به میزان ۱ - ۰/۹۰ بر روی سایر نواحی رخ داده است. در دوره دوم میزان نسبت به دوره دوم بوده و بالاترین نرخ همبستگی بین ۰ تا ۰/۹۴ بر روی نیمه غربی, شمال غربی و جنوب غربی کشور رخ داده است. در دوره سوم ۶۳/۸۸ دوره دوم نسبت به دوره قبل بسیار کاهش یافته و به قبلی شده و میزان آن ۷۷/۷۸ درصد از مساحت کشور را تحت پوشش خود قرار داده است. در دوره دوم شکل ۴: توزیع مکانی همبستگی پیرسون بین ضخامت جو و دمای تراز ۱۰۰۰ هکتوپاسکال همراه با معنی‌داری در سطح اطمینان ۹۵ درصد برای هر دوره(زمینه سیاه و سفید) شمال شرقی و جنوب شرقی کشور بوده است. در دوره شمال غرب و جنوب غربی کشور قرار گرفته است. در ۹ نشریه پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی / سال دوم / شماره مسلسل هشتم / زمستان ۱۶۰۰ فارس» دریای عمان و جنوب شرقی کشور قرار گرفته و همیستگی زیاد و بسیار زیاد هر کدام میزان ۳۸/۸۹ از مساحت کشور را پوشش داده است. با توجه با مطالب جو و تغییرات دما بر روی مناطق غربی» شمال غربی و همبستگی به میزان ۰/۹۶ در دوره چهارم رخ داده و نشان می‌دهد که این مناطق در مقایسه با سایر مناطق جدول ۵: مشخصات همبستگی پیرسون ضخامت جو ابران و دمای تراز ۱۰۰۰ هکتوپاسکال طی دوره سرد سال همراه با مساحت بین دوره اول و چهارم حدود ۲۸/۴ متر بوده و اختلاف عددی مد طی دوره اول تا چهارم برای دما و ضخامت که تکرار دماهای بالا و ضخامت جو بالا از پایان دوره افزایش ضخامت جو و دماهای دوره سرد ایران باشد و دوره سرد سال ایران بالاتر از میانگین بوده و نسبت به کم‌ترین آن در دوره اول با مقدار ۵۵۵۲/۵۸ متر و بیش‌ترین آن در دوره چهارم با ۵۵۷۶/۸۵ متر رخ داده متر می‌باشد. که در این بین مساحت تحت پوشش آن در دوره اول تا سوم برای هر دوره ۴۴/۴۴ درصد از مساحت ایران و برای دوره چهارم به نیمی از مساحت ایران گسترش یافته و این روند خود گواهی دیگر بر ۰ متر می‌باشد. در طی دوره اول تا چهارم مقادیر گرمایش جهانی و تغییرات ضخامت جو طی دوره سرد سال در ایران دوره دسته اول روند کاهشی و مقادیر دسته آخر روند مساحت آن در این دوره به ۱۰۰ درصد مساحت کشور ضخامت جو ایران شده و مشخص گردید که در طی کاهشی ضخامت جو بوده و با پایان دوره اول و آغاز کل ایران طی دوره دوم سوم و چهارم بوده‌ايم. میزان حاکم بر کل ایران در طی سه دوره آخر(سال ۱۹۹۷ تا جریانات ورودی به ایران و گرم شدن آن‌ها در مقاببل و دما همبستگی زیاد و بسیار زیادی در سطح اطمینان در طی چهار دوره در نواحی شمال غرب» غرب و تغییرات ضخامت جو را در این مناطق در قیاس با داشته و این روند از دوره دوم شدت بیشتری یافته و مشخص گردید که بین ضخامت جو ایران و دما ارتباط ایران در طی دوره سرد سال بوده است. بهرامی و نشریه پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی / سال دوم / شماره مسلسل هشتم / زمستان ۱۶۰۰ پرفشار جنب حاره برفراز خاورمیانه و رابطه آن با اقلیم . کنعانی» رضا. ۱۳۸۷. تغییر اقلیم و گرمایش جهانی با ۴ نوری» هادی. ۱۳۹۵. کاربرد روش‌های آماری در آب و هواشناسی با استفاده از نرم افزار 5۳58. جلد اول چاپ گرمایش جهانی و تغییرات ضخامت جو طی دوره سرد سال در ایران نشریه پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی / سال دوم / شماره مسلسل هشتم / زمستان ۱۶۰۰	هدف اصلی از این تحقیق بررسی تغییرات ضخامت جو و ارتباط آن با تغییرات دمایی در طی دوره سرد سال است. برای نیل به این هدف اقدام به استخراج داده های ارتفاع ژئوپتانسیل و دمای تراز 1000 هکتوپاسکال برای سال های 1960 تا 2020 میلادی از سایت NCEPNCAR شده است. در گام بعدی با استفاده از امکانات برنامه نویسی گردس اقدام به استخراج عددی ضخامت جو بین تراز های 1000 تا 500 هکتوپاسکال به واحد متر و داده های دمای تراز 1000 هکتوپاسکال به درجه سانتی گراد شده سپس به منظور بررسی دقیق تر 60 سال آماری به چهار دوره 15 ساله تقسیم شده است. توزیع مکانی میانگین 15 ساله و میانگین بلند مدت 60 ساله و همچنین ناهنجاری های مثبت نشان داد که طی دوره اول تا دوره چهارم ضخامت جو افزایش قابل توجه ای داشته و این افزایش در دوره چهارم به حداکثر خود رسیده است. بررسی روند در دوره اول کاهش ضخامت جو را برای کل ایران نشان داده ولی با آغاز سال 1976(آغاز دوره دوم) شاهد روند افزایشی شدید ضخامت جو بوده ایم که این روند افزایشی تا دوره چهارم ادامه داشته است. نتایج ضریب هبستگی پیرسون نشان داد که ارتباط معناداری بین تغییرات ضخامت جو و تغییرات دمای دوره سرد ایران در سطح 95 درصد اطمینان وجود دارد. از لحاظ مکانی این همبستگی در پهنه غرب، شمال غرب و جنوب غربی کشور به بالاترین حد خود می رسد. در نتیجه می توان بیان داشت که ضخامت جو ایران طی سال های اخیر روند افزایشی محسوس و معناداری داشته و یکی از علل آن تغییر ماهیت جریانات ورودی به ایران و البته گرمایش جهانی می باشد.
49,294	418476	در رابطه با نظریه های کارآفرینی طبقه بندی های مختلفی صورت گرفته بطوریکه یکی از این طبقه بندی ها شامل رهیافتهای اقتصادی بوده است (مقیمی و همکاران»۱۳۹۶). اقتصاددانان بر فاکتورهای بازار متمرکز شده و کارآفرین را به عنوان یک عامل منطقی و مشار کت کننده در فعالیت های اقتصادی در نظر از ابتدای عصر انقلاب صنعتی و با توسعه فعالیتهای اقتصادی جهان طی دهه های گذشته» با هدف فراهم نمودن رفاه و وضعیت معیشتی بهتر برای مردم کشورها انسان و دولتها بدون توجه به ملاحظات و الزامات زیست محیطی,» دنیای امروز را دچار چالش ها و بحران های عظیمی چون تهی شدن منابع طبیعی» تغییرات آب و هوا بحران آب» فرسایش خاکها و نابودی جنگل» تراکم و انباشت مواد زاید خطرناک و انواع آلودگی های زیست محیطی نموده است (هایامی ۱۳۹۲۷۲). بر اساس دیدگاه اقتصاد دانان محیط زیست, منابع طبیعی و دارایی های متفاوت محیط زیستی به دلیل این که ارزش اقتصادی دقیقی ندارند از طریق فرآیند بازار آزاد به درستی تخصیص نیافته» ضمن اینکه نارسایی در قوانین فعلی در همین زمینه و نبود آگاهیهای محیط زیستی در بخش بزرگی از جامعه» منجر گردیده تا شرکت ها در ایجاد آلودگی (پیامدهای منفی) و بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی نقش داشته و از پرداخت هزینه های جبرانی بابت تخریبی که ایجاد کرده اند نیکولاوا و همکارانش " (۲۰۱۱) در پژوهش خود» پنج نقص عمده بازار را که منجر به ایجاد مشکلات زیست محیطی شده بصورت: کالاهای عمومی -- آثار خارجی همانند ترافیک و تردد و یا آلودگی های منجر به کاهش رفاه مردم و افزایش هزینه های صاحبان تولید به جهت رعایت استانداردهای محیط زیستی -- قدرت انحصاری فروش - اطلاعات ناقص و مداخله نامناسب دولتها معرفی نموده اند. با این وجود» ادبیات کارآفرینی نشان می دهد که برخی نقص های موجود در بازار» عامل ضروری برای بهره برداری از فرصت های جدید توسط کار آفرینان است. در واقع برخی از پیامدهای زیست محیطی» کارآفرینان را تشویق به ایجاد کسب و کارهای جدید در زمینه صنایع خدمات محیط زیستی می کند. بعبارت دیگر» تخریب محیط زیست منجر به فرصت های کارآفرینانه جداید مي شود (عبداله زاده و شریف زاده»۱۳۹۳). در این پژوهش ضمن پرداختن به موضوعات کارافرینی سبز (زیست محیطی) و همچنین بررسی نقش آن بر عملکرد زیست محیطی» سعی می کنیم تا این موضوع را در چرخه مدل خودسازماندهی بررسی کنیم. چرخه ای که نقش آفرینانش» در نقش کارآفرینی سبز بر بهبود عملکرد زیست محیطی« براساس مدل خودسازماندهی» ۳ عبارات کارآفرینی سبز» کارآفرینی زیست محیطی و کار آفرین سازگار با محیط زیست» برای نخستین بار در پژوهش های بنت* (۱۹۹۱) و برله" (۱۹۹۱) مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس مرور این منابع» کارآفرینان سبز افرادی هستند که از فرصت های جدید کسب و کار و سرمایه گذاری که معمولا از ریسکک بالایی برخوردار بوده» استفاده نموده بطوریکه نتیجه این سرمایه گذاری ها در کسب و کار غالبا غیر قابل پیش بینی است. کار آفرینان سبز با داشتن انگیزه ذاتی» فعالیتهای کسب و کارشان» اثرات کلی مثبت بر محیط زیست طبیعی و پایداری اقتصادی ایجاد می نماید بطوریکه این فعالیتها به طور آگاهانه معطوف به تضمین آینده های پایدارتر است. (رضایی و همکاران» ۲۰۱۶). والثی رگ" (۲۰۱۲) کار آفرینی سبز را عمل شروع کسب و کار جدید در پاسخ به یک فرصت شناخته شده برای کسب سود و حداقل سازی اثرات جانبی زیست محیطی دانسته اند. کاره* (۲۰۰۳) در پژوهش های خود علل نیاز به مسئولیت پذیری زیست محیطی را ۴ عامل: محدودیت منابع» رشد جمعیت» تخریب منابع طبیعی و کاهش تنوع زیستی عنوان نموده و دلایل نیاز به تبدیل رفتارهای کارآفرینانه به کارآفرینی شکل ۱- تبدیل رفتار کا رآفرینانه به کارآفرینی زیست محیطی - منبع: (2003,ع1۵۳6) علاوه بر این- شکل ۲- نوع شناسی کار آفرین سبز را توضیح داده است. کاره (۲۰۰۳)» معتقد بود که چهار نوع کا رآفرین سبز وجود دارد» یعنی «فرصت طلب نو آور»» «کارآفرین زیست محیطی غیر رسمی»» «مستقل مبتنی بر اخلاقیات» و «تاثیرپذیر از فشارهای اجتماعی». فرصت طلبان نوآور آن دسته از کارآفرینانی هستند که گرایش اقتصادی بالایی دارند و از نفوذ ساختاری بسیار بالایی برخوردارند (تنظیم کننده ها گروه های فشار محیط بازار» مصرف کنندگان سبز و غیره). کا رآفرینان زیست محیطی غیررسمی» همچنین دارای جهت گیری اقتصادی بالایی هستند» اما دارای تأثیرات ساختاری کم می باشند (شبکه های شخصی,» تجارب گذشته» خانواده و دوستان» تحصیلات و ...). در جهت گیری پایداری» معیارهای اخلاقی وجود دارد که دارای تأثیرات ساختاری کم بوده و در خصوص گروه تاثیرپذیر از فشارهای اجتماعی نیز باید گفت که اين گروه تمایل به تأثیرات ساختاری زیاد دارند. ۴ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۲۵» زمستان ۱۳۹۸ ص ۵۹-۷۱ سارومپ (۲۰۰۵) عملکرد زیست محیطی "را.بصورتمجموعه عملیاتیک,سازمان که سازگار با محیط زیست بوده و عمدتا از طریق اندازه گیری معیارهای مشخص شده توسط نهادها و آژانس های مربوط ملی و بین المللی تعیین می گردند» تعریف نموده است. یکی از شاخص های بین المللی پذیرفته شده از طرف کشورهای جهان» شاخص عملکرد زیست محیطی (۳81)می باشد که بر دو سیاست "محوری زیست محیطی آبهداشت محیط؛ و «سرزندگی اکوسیستم» استوار است. شاخص عملکرد زیست محیطی, با بهره گیری از ۲۴ نشانگر در ۱۰ مقوله سیاستی «بهداشت محیط» «(آب -اثرات بر سلامت انسان»» «آلودگی هوا - اثرات بر سلامت انسان»» «آلود گی هوا - اثرات زیست محیطی»» «منابع آب - اثرات زیست محیطی» «تنوع زیستی»» «جنگل»» «شیلات»» «کشاورزی» «تغییزات آب و هوا و انرژی» برآورد می گردد (م رکز قوانین و سیاست های زیست محیطی دانشگاه بیل ۲۰۱۸۸۲). براساس پژوهشهای لوپز و میترا!! (۲۰۰۰)»:در کشوزهای فقیر به دلیل پایین بودن در آمد سرانه» مردم نسبت به سایر نیازهای رفاهی خود ارزش کمتری نسبت به محیط زیست قائل می شوند اما وقتی کشورها به یک سطح کافی از درآمد سرانه می رسند» توجه مردم به محیط زیست بیشتر می گردد چون با افزایش در آمد کشش در آمدی تقاضا برای محیط زیست مطلوبیتش بیشتر از یک بوده و محیط زیست در این کشورها به عنوان یک کالای لوکس تلقی می شود. این امر باعث می شود که ساختار سیاسی کشورها از طریق تدوین» تصویب و اجرای قوانین زیست محیطی مناسب» سیاست های (08۳12) [801 40 1.2۷ ها 6 510 0۵۳] جعاصع0 مج ۹ 16 نقش کارآفرینی سبز بر بهبود عملکرد زیست محیطی« براساس مدل خودسازماندهی» ۵ مالیاتی و يار انه ای مناسب و سایر اقداماتی که منجر به بهبود محیط زیست می شود» در مقابل مردم پاسخگو باشند در توسعه پایدار» کسب و کارها باید برای اهداف زیست محیطی و اجتماعی در مقابل اهداف اقتصادی,» اهمیت یکسان قائل شوند (هال و همکاران" ۲۰۱۰) لذا باید به گونه ای از منابع استفاده نمود که فرصتهای نسل بعدی تخریب نشود. پس برای کاهش این مشکل کارآفرینان» مخصوصا کارآفرینان زیست محیطی به دنبال نوآوری هایی هستند تا محصولات و خدمات پایدار تولید نموده و یا تولیداتشان سازگار با محیط زیست باشد. ۵. مدل خودسازماندهی جامعه در کار آفرینی سبز و بهبود عملکرد زیست محیطی خودسازماندهی فرایندی است که در طی آن سازمان یافتگی درونی یک سیستم به سمت پیچیدگی افزون تر تکامل مییابد بدون اینکه توسط عوامل بیرونی» هدایتی يا اعمال مدیریتی بر روی آن صورت گرفته باشد (قربانی و عدالتیان شهریاری» ۵ بسیاری از سیستمهای طبیعی بر طبق فرایندها و قانون درونی خودشان و در پی خودسازماندهی است که ساختارمند و نظامدار می شوند. خودسازماندهی فرایندی است که در آن شکلی از نظم از اثرات متقابل بین قسمتهای یک سیستم براساس نظریه مار کس» جامعه دارای زیربنا و روبناست بطوریکه نیروهای اقتصادی زیربنا و افکار» آداب» رسوم» نهادهای حقوقی» سیاسی» مذهبی و غیره روبنا هستند. زیربناها اساسا از نیروهااو روابط تولیدی تشکیل شده و حال آنکه نهادهای حقوقی و سیاسی و همچنین طرز فکرها ایدئولوژیها همه» جزو روبنا هستند:(اسدای نژاد جمالی» ۲۰۱۵). در مقابل نظرات مار کس» برای نخستین بار آقای تیتو مدل خودسازماندهی را در مسائل اقتصادی مطرح نمود و بر همین اساس بنگاههایی را بصورت خودگردان تاسیس نمود تا خودشان نسبت به دخل و خرجشان متعهد بوده و بهره وری بیشتری را ایجاد نمایند (قربانی و عدالتیان شهریاری» ۱۳۹۵). با طرح این مدل در اروپا در سال ۱۹۹۶- آقای پیتر وایر"- برای تشریح تکامل و خودسازماندهی قوانین توسعه اقتصادی از فرآیند خود سازمانده استفاده کرد و بیان نمود که اگر ما اقتصاد را به عنوان یک فرایند اجتماعی-اقتصادی» بر گشت ناپذیر و زمان بر تعریف کنیم که در آن اقتصاد خود را بازعمل آوری نموده و عناصر خود را تغییر می دهد» متوجه می شویم که اصل خودسازماندهی مسئول تکامل است. فرایندهای خودسازماندهی - در واقع - قوانین تکاسل اقتصادی را تشکیل داده و یا نابود و مجددا بازسازی سی نماید (وو و ۶ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۲۵» زمستان ۱۳۹۸ ص ۵۹-۷۱ از آنجائیکه مدل خودسازماندهی تبدیل به فراگرد تکاملی می شود با تغییراتی در آن به عنوان مدل پایه مفهومی برای مباحث کارآفرینی زیست محیطی و بهبود عملکرد در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد تا به یک مدل مفهومی در این شکل ۳- مدل مفهومی خودسازماندهی برای مباحث کا زآفرینی سبز (7۵196,1996) حال برای درک بهتر مدل به تشریح عناصر آن می پردازیم: برای درک مفهوم انسان مفروض کارآفرین زیست محیطی, ابتدا انسان مفروض اقتصادی و انسان مفروض علوم اجتماعی را می بایست معرفی نماییم. انسان مفروض هر مکتب» تعیین کننده نگاه و دیدگاه آن مکتب است. منظور از «انسان مفروض اقتصادی» انسانی است: که فاقد احساس و دارای عقلانیت بوده و کاملا منطقی و عقلائی است. این انسان؛ تنها به نیازهای خود فکر می نماید. او به هنگام خرید» کالایی را انتخاب می نماید که مطلوبیت را حداکثر کند و حداکثر نیازهایش را پوشش دهد. وی در مقام تولید کننده محصولاتی را تولید می نماید که بازار هدف مناسپی داشته باشد. انسان اقتصادی» انسانی آزاد است که خودخواهانه» بدون هرگونه عشق و تنفر و احساس» فقط تمایلات خود را در استفاده کردن از منابع تحقق بخشیده و با انسانهای دیگر فقط رابطه ای در حد مبادله ارزشهای برابر» برقرار می نماید «انسان مفروض علوم اجتماعی»» انسانی است که در قالب هنجارها نرم ها و ارزشهای جامعه رفتار می کند. از خود اختیاری ندارد و همه رفتارهایش در چارچوب های اخلاقی و اجتماعی بوده و همگی قابل پیش بینی هستند. انسان مفروض اجتماعی نیز غیرقابل اطمینان است چون خود را با نبایدها و بایدها هماهنگ نموده و با هر تغییری در قانون» نقش کارآفرینی سبز بر بهبود عملکرد زیست محیطی« براساس مدل خودسازماندهی» ۷ و اما «انسان مفروض کارآفرینی» انسان مفروض ما در کارآفرینی» ترکیپی از هر دو انسان اقتصادی و انسان علوم اجتماعی است. در واقع این انسان اقتصادی - اجتماعی» نه بر اساس مطلوبیت نهایی یا پیش بینی آینده که براساس هزینه جایگزینی يا هزینه فرصت از دست رفته تصمیم می گیرد و با در نظر گرفتن قیمت ها و هنجارها به طور همزمان عمل انسان کار آفرین مد نظر ما یک انسان اقتصادی-اجتماعی است که نقش اجتماعی آن پررنگ تر از نقش اقتصادی اش بوده بدلیل اینکه کارآفرینی» در عمل ارزش آفرینی است. هرچند که معیار سود نیز برای وی بسیار با اهمیت است (قربانی فرصت در دید گاه های اقتصادی اغلب به عنوان هزینه فرصت بکار رفته است. مفهوم هزینه فرصت در اقتصاد به زبان ساده هزینه از دست دادن فرصتی است که به خاطر اتخاذ یک تصمیم دیگر به تصمیم گيرنده تحمیل میشود (کسون و ویدسون۲۰۰۷). ضمن اینکه برای یک کارآفرین» این یک اصل است که عمل کارآفرینی را بر اساس هزینه و فایده براساس پیش بینی برای آینده انتخاب نماید. در واقع «هزینه بدلیل» يا «هزینه فرصت» ريشه رفتاری انسان کارآفرین است. نکته مشترکی که در اکثر تحقیقات مربوط به تشخیص فرصت به چشم میخورد تأکید بر نقش کلیدی- اطلاعات در شناسایی فرصت - توسط افراد است. کار آفرین باید بتواند به طریقی اطلاعاتمربوط به صنایع خاص» تکنولوژیهای در دسترس, بازار و سیاستهای دولت را به دست آورد» تفسیر کند و در جهت ایجاد و رشد آن ها خود از کسب و کار استفاده کارآفرین زیست محیطی (کارآفرین سبز) به معنیافردی است که با حفظ محیط زیست و ترجیح دادن آن به منافع شخصی,» رفتاری کارآفرینانه دارد. کارآفرینان زیست محیطی علاوه بر ویژگی های عمومی کارآفرینی (خلاقیت و نوآوری» ریسک پذیری» استقلال» پیشگام بودن)» دارای ویژگی های مشترکی نیز هستند که شامل موارد ذیل است ۳ نو آوری در خلق راه حل های قابل قبول با هدف پاسخگویی تقاضاهای مخالفی که ایجاد می شوند * بکارگیری عوامل طبیعی و منبع یابی در تولید محصولات پاک و انتخاب بسته بندی سازگار با محیط زیست * تولید محصولاک پا کک» افزایش کارائی های زیست محیطی (فرایندهای زیست محیطی) ۶ مسئولیت پذیری زیست محیطی و فرهنگک مشترک و عضویت در انجمن های محیط زیستی (ارزشهای سالم). ۸ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۲۵» زمستان ۱۳۹۸ ص ۵۹-۷۱ امروزه عملکرد زیست محیطی بنگاهها و پیروی از قوانین زیست محیطی» یک مزیت رقابتی برای بنگاهها محسوب می گردد (تسنگ*" و همکاران»۲۰۱۳) فلذا سا زگاربودن هرگونه نوآوری با ملاحظات زیست محیطی حائز در عملکرد اقتصادی هر دو سطح بنگاه و محصول مورد مطالعه قرار می گیرد. ضمن اینکه» تمایلات بیشتر شرکت ها برای درگیر شدن در فعالیت های پایدارمحور» حفظ شهرت» جلوگیری از خدشه به این اعتبار و از همه مهمتر دستیابی به مزیت رقابتی از طریق ارائه فرصت های نوآورانه» توسعه بازار و بهبود کارآیی هزینه است (هارمون و در نگاه ایده آل به موضوع» می توان گفت که در بنگاهها به جهت دستیابی به حداکثر سود» فقط توجه به مسائل بنگاه می بایست صورت گیرد اما دقت در این نکته ضروری است که هر بنگاهی علاوه بر سود می تواند با ملاحظه جنبه های اخلاقی و اجتماعی» شهرت و اعتبار نیز برای خود کسب نمایند. فلذا بنگاههایی که از روشهای پایدار در فرایندهای خود بهره می جویند از فرصتی مطلوب در مقایسه با سایر رقبا پرخوردارند. ۵-۳. فناوری کارآمد و حامی محیط زیست (ت ر کیب توابع تولید) ایجاد و توسعه تکنولوژی در سطح بنگاهها از شرایط کشور و اقتصاد تاثیر می پذیرد. از طرفی همانطور که توابع تولید که ترکیبی از سه عامل: سرمایه» نیروی کار و زمین می باشد مورد. توجه سیاستهای نهادها» دولت و بنگاه است» تکنولوژی نیز نیاز به سیاستهای حمایتی در شرایط نامتعادل اقتصادی دارد چراکه در زمره سرمایه های واقعی بنگاه قرار می گیرد و نهایتا در شرایط نامتعادل اقتصادی پس از دوران گذار عامل تعیین کننده بقا و سود آوری بنگاه می باشد. به موجب ضرورت و اهمیت سازگاری نوآوری با مسائل زیست محیطی» مفهوم جدیدی تحت عنوان نوآوری سبز پدید آمده» بدین معنی که هرگونه نوآور ی باید سهمی در ارتقای بهره وری زیست محیطی سازمان داشته باشد (مورات مروتی شریف آبادی و همکاران (۱۳۹۳) ذر مطالعات خود نوآوری سبز را متشکل از چهار بعد - به شرح جدول ۱- نقش کارآفرینی سبز بر بهبود عملکرد زیست محیطی« براساس مدل خودسازماندهی» ۹ جدول ۱- ابعاد نوآوری سبز (مروتی شریف آبادی و همکاران۱۳۹۳۰) ۳ قابلیت سازمان در توسعه و پیاده سازی پروژههای سبز همانند سیستمهای مدیریت سا بهبود فرآیندهای موجود و توسعهه فرآیندهای جدید با هدف افزایش بهره وری با توجه به اینکه بسیاری از فتآوری های نوین عواقب زیست محیطی به دنبال دارند و منجر به وارد شدن خسارات جبران ناپذیری به اکوسیستم می شوند» این نوع فناوری ها اززش,وابهای خود را از دست داده و امروزه سازمانها آمادگی دارند فقط در فناوریهای جدیدی سرمایه گذاری کنند که اینگونه پيامدها را به دنبال نداشته باشند (تسنگک و همکاران» نظام اقتصادی در واقع مجموعه ای از قواعد اصول و نهادهایی است که فعالیتهای اقتصادی و روابط فیمابین آنها را تنظیم می نماید. با رجوع به ريشه اندیشه های نهاد گرائی» ما به آدام اسمیت می رسیم که توجه ویژه ای به نهادها داشت. منظور از نهادها مجموعه قواعد و قوانینی است که رفتار اقتصادی مردم را تعیین می کنند؛ به عبارت دیگر رفتار اقتصادی جامعه در چارچوب نهادها معین می گردد. فلذا توسعه اقتصادی منوط به مناسب بودن نهادهای موجود در کشور خواهد در کل بهره وری یک زیرنظام اقتصادی در چرخه خودسازماندهی که شامل موجودی منابع و فناوری است» تحت تاثیر فرهنگک و نهاد های جامعه است. در مدل پیشنهادی خودسازماندهی برای مبحث کارآفرینی سبز عامل نظم دهنده و هماهنگ کننده را هم بازار و هم نرم ها که همان قانون است» در نظر گرفتیم. کار آفرینان سبز همزمان با تعقیب پتانسیل های موجود در بازار و پذیرش ریسک» خود را ملزم به رعایت اصول زیست محیطی میدانند بطوریکه بنگاههای سبز از طریق کار با دولت های محلی (نهادها) که نیاز همیشگی به کالا و خدمات ۱ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۲۵» زمستان ۱۳۹۸ ص ۵۹-۷۱ دولتها و نهادها می توانند با رفتارهای حمایتگرایانه خود از کار آفرینان سبز حمایت نموده و باعث سرعت بخشیدن به روند توسعه پایدار اقتصادی جوامع شوند. بطوریکه این حمایتها می توانند شامل موارد مطرح شده در جدول ۲ باشند. جدول ۲- استراتژی توسعه کار آفرینی سبز (برزگری و زمانی»۱۳۹۰) تغییر انگیزه های مالیاتی یعنی پاداش برای توسعه بنگاه سبز و تنبیه برای استفاده غیر منطقی از منابع طبیعی توسعه انگیزه کارآفرینی سبز توسعه خلاقیت و انگیزه کارآفرینی سبز در استانداردهای مدیریت بخش دولتی توجه به سرمایه اجتماعی استفاده از کارآفرینی زیست محیطی به عنوان یک ارزش و سرمایه اجتماعی بازنگری در قوانین به منظور تعهد بنگاه ها در قبال نتایج بنگاه های اقتصادی ناپایدار مثل بازنگری در قوانین اجباری شدن بازرسی زیست محیطی - ابلاغ دستورالعمل های مرتبط با فعالیت زیست محیطی - اجباری شدن برچسب - استقرار سیستم مدیریت زیست محیطی بنگاه های اقتصادی سبز امکانات زیادی را هم برای محیط زیست و هم برای کارآفرینان سبز ایجاد می کنند. با این امر و با حمایت از منابع طبیعی» هزینه ها را کاهش داده و باایجاد فضای جدید و متفاوتی در بازار در توسعه اقتصادی پایدار جوامع» به کارآفرینها کمک می کنند .با حمایت های مناسب و به جا کارآفرینان از فرصت های ایجاد شده توسط شرکت های سبز بهره مند شده و آگاهی رها گم ییصرف کننگلن۷ آ#تتلمی دهند. جوامع نیز ازاین طریق سود می برند زیرا مسئولیت تعهد زیست محیطی مشاغل کمتر متوجه سازمانهای دولتی بوده» از سوی دیگر از محیط زیست حمایت شده و مشاغلی ارائه می شود که منجر به کاهش کیفیت زندگی نمی گردد. کار آفرینان شخصی به این امکانات برای اداره کمبود ها و پیوستگی اطلاعات مجهز می شوند. مشار کت طبقه کار آفرینان شخصی و برنامه هایشان نقش مهمی را در اشتغال افراد در بنگاه های سبز دارد» آنها را با منابع لازم ارتباط داده و به آنها درتبدیل منافع زیست محیطی کسب وکارشان به سرمایه کمک می کند. در عصر حاضر اکثر جوامع و سازمان ها به دنبال تغییر» تحول و نوآوزی در فرآیندها و ساختارهای خود بوده به این معنا که در پی روش های نوین کارا در این زمینه هستند. با توجه به بافتی که در حال حاضر بر دنیای کسب و کار سازمان ها حکمفرماست. سازمان ها ناگزیر از انجام تغییراتی در نگرش» دانش» رویکردها رویه ها و نتایج مورد انتظار خود هستند. هر انسان براساس امکان دریافت اطلاعات وقدرت تجزیه تحلیل از محیط و عوامل ساخته و پرداخته بشری که ناشی از نظام اقتصادی با مکانیزم هماهنگک کننده بازار و همچنین ارزشها که در اینجا قانون هستند براساس منافع خود و هزینه های مختلف رفتاری» رفتارهای مشخصی را بروز می دهد که جمع این رفتارها بر روی منابع تولید و فناوری ها تاثیر گذاشته» ضمن اینکه این تاثیر گذاری هم روی بازار و هم روی ارزشها اثر داشته و باز این عوامل بر روی عملکرد اقتصادی موثر بوده و این چرخه ادامه می یابد. بر اثر تاثیر این عوامل بر روی یکدیگر در طول زمان در هر جامعه ای به نقش کارآفرینی سبز بر بهبود عملکرد زیست محیطی« براساس مدل خودسازماندهی» ۱۱ یک حالت خود سازماندهی می رسیم. در این حالت نرم ها یعنی قانون با ثبات می شود. این سازماندهی که در طول زمان شکل گرفته را نمی توان به آسانی اصلاح و یا تغییر داد. اسدی نژاد جمالی. (۲۰۱۵). کدام زیربنا کدام روبنا؟ مار کس» دور کیم و وبر می گویند ...فصلنامه ند کتاب برزگری» زهره و محسن زمانی» ۱۳۹۰ کارآفرینی سبز؛ نگرشی نوین در توسعه اقتصادی (موانع و محرکک ها)» کنفرانس مل یکا رآفرینی» تعاون» جهاد اقتصادی» نایین» دانشگاه آزاد اسلامی واحد نایین. رضایی» بیژن» نادری» نادر» رستمی» سحر. (۱۳۹۷). ضرورت توسعه کارآفرینی سبز در بخشش عبدالله زاده» غلامحسین» شریف زاده» محمد شریف. (۱۳۹۳). تلفیق پایداری در فرآیند کارآفرینی: تبیین مفهوم» ضرورت و ملزومات کار آفرینی پایدا رگرا و کسب و کار سبز. کا رآفرینی د رکشاورزی, ۳(۱), ۶۳-۳۹. عدالتیان شهریاری جمشید» مهندسی فرهنگک در حوزه اقتصاد ماهنامه مهندسی فرهنگی, سال دوم» شماره قربانی» پرویز و عدالتیان شهریاری» جمشید. ۱۳۹۵ جهانی سازی کسب وکارها و مدل خودسازماندهی» کنفرانس بین المللی ن وآوری و تحقیق در علوم انسانی مدیریت و معارف اسلامی» قم» م رکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی - انجمن علمی ار تباطات و تبلیغ حوزه علمیه. کریمی پور مهدی و طهمورث سهرابی ۱۳۹۵ نقش و تاثیر؛اقتصناد آزاد بر رشد و توسعه تکنولوژی بر اساس الگوی خود سازماندهی» کنفرانس بین الملل ی مهندسی صنایع و مدیریت پایدار» اصفهان» دانشگاه آزاد اسلامی متفک رآزاد» محمدعلی» محمدی خانقاهی» رباب. (۱۳۹۱). بررسی اثرات رشد اقتصادی» مصرف انرژی و درجه باز بودن تجاری بر کیفیت محیط زیست دز ج. ا. ایران «پژوهشنامه اقتصاد آنرژی ایران ۳(۱)» ۱۰۶-۸۹ مقیمی» سید محمد و دیگران. (۱۳۹۶).نظریه ها یکا رآفرینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. . مروتی شریف آبادی» علی» نمک‌شناأس جهرمی, مهسا ضّیاییآبیده» علیرضا. (۱۳۹۳). بررسی تأثیر ابعاد نوآوری . هایامی» یو جیرو. (۱۳۹۴). اقتصاد نوسعه: از فقر تا ثروت ملل (نسخه چهارم). غ. آزاد (ارمکی), (مترجم) تهران: 0 3۵۳۸ ۳۵ 50۷۵ 007 7۳0 0000۲/۵6۹ 3۵1۳655 :۳۵۳۵۳۵۵۳ 0۳6۵۳ 706 1991 ی ما8 .12 ۳600۹12 انصص سک عولون۴ علاط ,ککع2۳ 11۵11 بوا نا برع 10 اما م17 5 80816۶ [/57۳۵ 1۵ ع4 6 عاعآم 00 7۳۵ :و30۳ 1991 ملک طاعصصع8 .13 6600 عط توارط +عمخ نم 0000۳ 0۴ تمعن 156 .(2007) 37۰ ق۷۵06 6۶ 3 مط80فق0 .14 285-3 ,(28)4 ,۳60107۳65 3811685 ۵11 رک 0006066 عطا کم ومع ۲ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۲۵» زمستان ۱۳۹۸ ص ۵۹-۷۱ :راکسا 60060۳6 16 هتفای ۵۶ و معط 2 1020 .2007 .7.5 ,3/10/16 200 13 30622 15۰ -50 :22 ۷۵۲۵۲۲9۰ کباظ 7 بصمتاه آمنسعد مع 6 حاع تا محطا جمنعلهوعل نماصعصهصو‌تذجصه وصلت ۳۵ .65 7۵] 51216 منط0 156 مصمناعاعععنل 002 10) 1011 ع اه ازع نس ۵ عوعمعلها 0 06610060۲ 16 مستفاهناگ 2010 .2.3 رمع هه مش ,عاعصه0 کل ما11 17۰ :5 ,7۵۳۵۲۱۳9 8811655 ]0 70۵ مکصمناععنل عسی2 وصه کصمنایطخطصم اکه2 :نک 60160۳6 و واگ لقتسص۸ ۳۳۹۲ .2012 ۷۷7۰ ,[1عکعت 200 .3 ,ق6۵6۲ کل م10عقنند۳ وق م1100 18۰ داعاهاجنه۳ .2۳112/210 0۳۵ ۳11۵۲0۲1۶6 ع ام هگ ۵۲ 766 نانطامصنهاهگ ککعصتعباظ پوع 6[ ۸۵۵ ۳3۵0۲۵۲۱۵۳۹۰ ۳٩ ۵16 و توش 71۳۵ :که 30 (2003) معفصحطعص۸ 0۳۰ ,1۵6 19۰ 5اع یگ عط وصه 80100 مصصفاص۲0۳" ,(2000) 3200۵ 50 هه صمصقط متعدم.1 20۰ ‎ 7۳۵۱ [۳۳۵۱/۵۵ ۳۲۵0۳۵۲۳65 ۵۳۵ 2/01096767 370۰ 40, 00. 137-‏ تس ۳۳۵6 0 06۳10۳۵۲6 0 ۵۳ 200ص ۳0006 صععتع ۵۶ عمط 156 .(2012) 1 م۸ 21.3۵۲ - ۳۳۵۲۵۵0 0066۰ هدع هه لمع مصقص اه عم ندعم عطا نمی عتتقخعصصی 0۳050605 56 ۵۶ ماه م۸ 2011 6.8۰ رففاه 2ع12 0صه 0 کناف6 16۳20 .8 مقتا0 7726013 .22 70۵ 1016۳۵00۵ .کل هه 5۸/01 2 وصنعت 00610064 منطکس 60۳60۳6 8۲660 4 06710۳۵۲۴ 8 نصا .(2013) ۷۰ مطفا 8 و ,60608 م۸ مونافطک 8 ,۷۷228 سآ-31 ,15608 .23 71-2 ,40 ,0۳۵۵۶0 1607167 ]٩ اه سمل مواصتهاع هت +عوص کععنا هم مناج مصص عع۲ع ,5803 2107 10ص ۸ :هدع 6دک ۳660 ۵ دوع هه هس83 .2012 .2 ,عه اهلد ۷7 24 ,۳:00 5و8 0ص ک ۳000 رز ععصعنک که +عاعق/2 ۶و ععوعل عطا صنقاداه ۵ دزفعط 1" 1۵۵ /واژ 63 /تصت] کاصک2 3۳۳ ,ک6 ۳۲007 بروعه 5۳ 04۵ه متطاک ع ۳0۲۵ نله اعد 001 0۵ ,۲700۳۵٩ 70۳۵۱ تاه نصدع 561-0 فصه ۵05 .(1996) 2۰ معقنه ۷7 25۰ 716-7 ,(152)4 مالک ما5 عاص‌کعی عز ۳۳ کسط‌کانه7 \| (ط 7 77) ۳0۳۰۲۵ 21۳ ۳ 0۵0518ع/2 0۳۵ ,۳۳۵۲۵5565 01۵0۳۵۵۲15016 70۳۵۵01 .(2019) 0۰ مصقا3 ۵ کل 7۶ :26 نقش کارآفرینی سبز بر بهبود عملکرد زیست محیطی« براساس مدل خودسازماندهی» ۱۳ 603۳0۳60۵1 وصه صنطکسع هه که ک10عا عطا صذ منطکسعص عم ع0ص6 صععتع صعا عطا کم ععصقا دمص 1۳۵ ۵ 5عسااند؟ 61اه +عنکصم مفصقط 006 عط ۵۳ وکاکنصمص60 ماع دمص کحطا اصعاجه عطا ما کز کعنصمصمعه 6۳۳۵0۳۳۵ مفصقط معطاه عطا ۵۳ فصه صمطامم تعاصعصحصمصه که عععتی کصقاممصز اکمص عطا 06 7 ۵ع۳ع011 کعنانس 0000۳ 26۷ عهصنازمآصجه صز عام۲ اصقاومصن صه تجغام کعساند؟ اععا فص اقطا کاکه‌ع ود 1110۳6 8 دز 3۵16 فا ۵ص سدع ما60 صععتع 0066 ۷6 ,0206 کنطا 0 بکس 6060۳6 هصنفه1 216۳6۲5 ما عطا وواخدعوععطاناک بعلی اعومص دمناهمنصهعم-1 م5 عط جعوه ععصعص عم نماد عص هحفص ,0۳0۷۵6 06۳10۳۳۵۵6۵ فصه موعمامصطاع اصعنغاه مدعلبد فصه دوعص 0عاهاع که طعنه ,علهی عنطا ,۵۳۵۷۹۳۵۳۳۵۵۲۵ ۵ صمناصعااه ,کصمزکته‌کنل صنطعع 6 مع0ا0ه صععتع 1۵۳ کلع0مط ,ت06ع3/07 بوعففته‌قنل عجه عنطا ۵۶ کاآباو۲ ۲۳6 ۶و کب۵0] 6 066 526 (رعاعا هس 0صه 5عل) کصوناهتاعصنز او دمص عطا فص رعمامصط 40 ع نهک مکعنص ۳00 0ص اصعصعقصه/3 که سناکس ۳60۳6 صز عاملونوصع) 2.10۰ 1۰ ,168 ,8780 صقطع1 وواننصتاآ وهع۸ عنصعاع خصعصعع 3/2 که خصعصهم136 ,رمکعع3۳ اصاعزوک۸ .2	اهمیت اصطلاح کارآفرینی سبز در دو حوزه علمی کارآفرینی و اقتصاد محیط زیست به حدی است که از یک طرف اقتصاددانان محیط زیست نواقص بازار را مهمترین دلایل آلودگی محیط زیست دانسته و از طرف دیگر، ادبیات کارآفرینی عنوان می نماید که نواقص بازار نقش مهمی در بهره برداری از فرصت های جدید توسط کارآفرینان پیشرو دارد. در این مقاله با مرور مطالعات پیشین و با معرفی کارآفرینی سبز و نقش آن در عملکرد زیست محیطی تحت چرخه «مدل خودسازماندهی» می پردازیم. در ادامه، عوامل اساسی این چرخه مانند نهادها و قوانین مرتبط، تکنولوژی کارآمد و بهبود عملکرد مورد بررسی قرار گرفته است. بطوریکه ارائه مدل برای مباحث کارآفرینی سبز، توجه به تکنولوژی حامی محیط زیست و تاثیرات نهادها (قوانین و بازار) از محور های نتایج این تحقیق بوده است.
11,103	458322	مردم به تدریج پی برده‌اند که اقدامات سازمان‌ها سود و زیان هایی برای جامعه در بردارد و لذا توجه وافری برای بهبود بخشیدن به نتیجه خالص تأثیر سازمان‌ها بر جامعه معطوف گردیده است. به یا هرگیر بوذن اجتماعی خوانده می‌شنوند. سازمان‌ها ای ۳ نگ خدماتی باشند یا تولیدی» خصوصی باشند يا دولتی» نفوذ مهمی بر نظام اجتماعی دارند و خود بخشی از این نظام هستند و لذا در برابر آثار و نتایج فعالیت‌های خود که بر جامعه تأثیر دارده باشگاه ها و سازمان های ورزشی جز مهمی از جامعه به حساب می آیند, فعالیت هایشان در قبال جامعه وذی نفعانشان سازمان با کارمندان» تامین کنندگان و مشتریانی است که با آنها در ارتباط است و در بردارنده میزان تلاشی است که هر سازمان سلامتی و محیط زیستی می دانند که سازمان ها برای رسیدن به معقوله های مسئولیت اجتماعی خود باید کارکردهای ویژه ای شود که سازمان ها می بایست در جچهت حفظ و مراقبت و کمک به جامعه ای که در ان فعالیت می کنند انجام دهند. انجام این وظایف می تواند تاثیر زیادی بر سیستم اجتماعی جامعه داشته باقلدو چگونگی انجام این قعالیت ها باید ید گونه ای باشه که زیانی به جامعه نرسد (شاهینی ۱۳۹۰). در تحقیقی دیانا الکساندرا اجتماعی بسیار مورد توجه قرارگرفته است که از سازمان ها و کارکنان انتظار می رود و در قانون مدون نشده اند (قاسم زاده و همکاران, ۱۳۹۳). انجام مسئولیت اجتماعی از ابتدا کم و بیش در ورزش وجود داشته است. به طوری که در المپیک باستان این فعالیت ها در قالب کمک به فقیران برای شرکت در بازی ها صورت گرفته است. در فوتبال فعالیت های بسیار ارزشمندی در باشگاه ها این امکان را فراهم می کند که بسیاری از مسئولیت های اجتماعی معقولانه و بدون هزینه انجام شود و منجر به جذب سرمایه و حسن نیت جامعه و هواداران گردد. بنیاد های خیریه فوتبالیست های معروف مثالی از این قبیل می باشد. بنیاد خیریه مسی در سال ۲۰۰۷ برای کمک به تحصیل و سلامتی (ماتن و مون » ۲۰۰۴). تمامی ارکان جامعه دارای مسئولیت اجتماعی در قبال یکدیگر هستند و ورزش به عنوان یک رکن تاثیرگذار در جامعه مطرح شده باید کارکردهای ان مورد توجه قرار گیرد ( افروزه و همکاران» ۱۳۹۶). منندز و فرناندز ریو ( ۶) در تحقیق خود عنوان کرده اند فعالیت ورزشی و اوقات فراغت به عنوان یک مکانیسم کارامد برای توسعه مسئولیت های فردی و اجتماعی» است. ورزش بهترین بستر برای اموزش اخلاق و ارزش های اجتماعی است و می تواند نقش بسیار مثبتی برای سازمان ها در قبال مردم و جامعه فراتر از ارائه خدمات و کالا می باشد و سازمان ها باید این مسئولیت را احساس کنند زیر بخشی مسئولیت اجتماعی سازمان ها به منظور انجام وظیفه و فعالیت سازمان ها یا انجام وظیفه انها در قبال ذی نفعان می باشد (براون جمعی با اتحادیه بازیکنان, انها را در فعالیت های خیرخواهانه شرکت می دهند تا بتوانند از طریق ورزشکاران برنامه های مسئولیت اجتماعی خود را پیاده سازی کنند مانند لیگ ملی مهدی گودرزی و همکار: طراحی الگوی توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۳ سی و دو نفر از اعضای تیم ها در وبسایت خود در مسایلی مانند الودگی و آموزش فعالیت می کنند. برنامه محیط زیست سازمان ملل (1۳۳ل]) نیز با تدوین یک استراتژی ورزشی و محیطی که مردم وسازمان ها را درگیر در ورزش می کند که به تسهیل ابتکارات اجتماعی را اغا زکرده است. از جمله ارتقای اگاهی محیط سازمان ها شناخته شده است. به نحوی که اهمیت دادن به رعایت ان توسط سازمان ها در چارچوب نظریه هدایت اجتماعی نه تنها احتمال ارتقای تعهد سازمانی را به همراه دارد بلکه محیط زیست» برای شرکت‌ها به امری حیاتی تبدیل شده است. را در اقدام به گزارش اجرای مسئولیت اجتماعی شرکت تحریک مشتریان» کیفیت محصولات و ...می‌گذارد و با توجه به هریک از این عوامل» پیامدهای گوناگونی برای شرکت و جامعه به اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور متولی اصلی ورزش در مراکز مجری پیام نور در سراسر کشور محسوب می‌شود. و از آنجا که به طور مستقیم و غیرمستقیم باید به طیف وسیعی نسبت به جامعه دانشجویی از جمله گسترش تحرک و فعالیت فکری دانشجویان پیام‌نور و به طور کلی بهبود وضعیت سلامتی روحی و جسمی دانشجویان را بر عهده دارد که در واقع» این وظایف بیشتر ایفای نقش در مسئولیت اجتماعی دانشگاه پیام نور را موجب می شود. از طرف دیگر مسئولیت اجتماعی نیازمند توجه به نسل آینده است و با توجه به اینکه دانشگاه ها یکی از مهم ترین سازمان های پرورش دهنده نسل های آینده هستنده این مسئله برای اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور که بخش عظیمی از دانشجویان کشور را تحت پوشش خود قرار داده است می تواند از اهمیت دوچندانی برخوردار باشد. لذا با توجه به گستردگی و عظمت جامعه هدف ضرورت دارد که اداره کل نور به شناسایی عوامل موثر بر آن بپردازد تا بدین وسیله بتواند میزان عملکرد به مسئولیت اجتماعی را در این اداره کل بهبود با توجه به موارد ذکر شده و اهمیت مسئولیت اجتماعی برای تمامی سازمان ها ورزشی و غیر ورزشی این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال اساسی بود که عوامل موثر بر توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور کدامند روش تحقیق حاضر به لحاظ جمع آوری اطلاعات از نوع پژوهش‌های آمیخته (کیفی و کمی) و به لحاظ هدف يا جهت گیری کلی از نوع تحقیقات پژوهشی کاربردی بوده است که در فرایند اجرای پژوهش ابتدا در بخش کیفی با استفاده از مصاحبه عمقی طبق مولفه‌ها و گویه‌های مد نظر خبرگان» عوامل موثر بر توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور شناطاظر شد. و بر اساس آن‌ها: پرسشنانه تحقیق تدوین شذ مدیریت ورزشی انجام و روایی سازه آن با کمک تحلیل عاملی میدانی بود و از مصاحبه و پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده شد که به منظور بررسی روایی ابزار تحقیق در اختیار استاد راهنما و ۱۰ نفر از متخصصان مدیریت ورزشی قرار گرفت و پس از اعمال نظرات آنها مورد تایید قرار گرفت. همچنین به منظور بررسی پایایی ابزار تحقیق» در یک نمونه اولیه ۳۰ نفری, ضریب آزمون آلفای کرونباخ برای پرسشنامه ۰/۹۶ به دست آمد. در این پژوهش از تحلیل عاملی اکتشافی برای تعیین و بدنی دانشگاه پیام نور استفاده شد. از آنجا که واریانس مشترک همه گویه‌ها بیشتر از ۵/۰ گزارش شده است. بنابراین تمامی برد پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی» سال نهم» شماره ۴ بهار ۱۳۰۰ حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی و استخراج ۲۲گویه و ۵ عامل قبلی و کنونی اداره کل و اعضای علمی گروه مدیریت ورزشی پیام نور که سابقه مدیریت در سازمان های ورزشی و بخش ها پیام نور را داشته‌اند بودند. همچنین در بخش کمی نیز کلیه اعضای هیئت علمی تربیت بدنی دانشگاه پیام نور و کارشناسان و مدیران اداره کل تربیت بدنی دانشگاه های پیام نور کشور به عنوان جامعه در نظر گرفته شدند که تعداد ۱۱۵ نفر به صورت کل شمار به عنوان نمونه انتخاب شد. در این پژوهش» برای تجزیه و تحلیل داده ها آزمون فرضیه ها و در کل» برای تعمیم نتایج از نمونه به جامعه آماری» از کلموگروف اسمیرنف» تی تک جنسیت نشان می‌دهد» ۴۴,۳ درصد از نمونه زن و ۵۵,۷ درصد مرد بودند بر اساس سن (سال) نشان می‌دهد ۴۳ درصد از نمونه ۱ تا ۵۰ سال بودند در حالی که ۴۷ درصد زیر ۳۰ سال بودنده لیسانس بودند در حالی که ۵۶/۵ درصد دارای مدرک فوق لیسانس و ۱۲/۳ درصد دارای مدرک دکتری بودند و بر اساس رشته تحصیلی نشان می‌دهد رشته تحصیلی ۸۱/۷ درصد از نمونه در این پژوهش از تحلیل عاملی اکتشافی برای تعیین و بدنی دانشگاه پیام نور استفاده شد. به همین دلیل پیش از انجام تحلیل عاملی, به منظور اطمینان از کافی بودن تعداد نمونه از معیار کایرز- می‌پر- اولکین ۲ (۳۸/0ا) و برای تعیین همبستگی (1۹0) رد2060 عدنامسد5 که عسههمحه حنا 0 ی مگ .3 با توجه به یافته‌های جدول ۱ مقدار 163/0 به دست آمده نمونه‌های تحقیق به منظور تحلیل عاملی کفایت می‌کند و انجام تحلیل عاملی برای داده‌های مورد نظر امکان‌پذیر بوده و می‌توان داده‌ها را به یک سری عامل‌های پنهان تقلیل داد. همچنین نتایج گویه‌ها همبستگی بالایی وجود دارد ازاین‌رو ادامه و استفاده از سایر مراحل تحلیل عاملی جایز است. در ادامه نتایج به دست آمده از تحلیل عاملی موّلفه‌ها به تفکیک با مقدار پارعاملی به با توجه به جدول اشتراکات (جدول ۲) برآورد اولیه میزان اشتراک هر متغیر نشان داد که مقادیر تمامی آنها برابر با یک است. ستون واریانس عامل مشترک در جدول ۲ نشان دهنده مقداری از واریانس هر متغیر است که مجموعه عوامل مورد نظر بهتر است و مقادیر کوچکتر هر متغیر نشان از آن دارد که متغیر (گویه یا سوّال).مورد نظر به اندازه کافی برای تحلیل عاملی مناسب نبوده و بنابراین باید از تحلیل خارج شود. بنابراین اعتقاد (یا ۵۰ درصد) از تغییرات آنها را تعیین کنند تعدیل و یا از مجموعه متغیرها حذف می‌شوند. همانطور که در ادامه مشاهده خواهد شد واریانس مشترک همه گویه‌ها بیشتر از ۰/۵ گزارش شده است. در جدول ۳ مقادیر ارزش ویژه» درصد واریانس و درصد واریانس تجمعی تبیین شده از مجموعه داده‌ها توسط هر عامل گزارش شده است. بر اساس معیار کیزر تنها عامل‌هایی انتخاب می‌شوند که مقدار ویژه آنها بالاتر از یک باشد و سایر عامل‌ها با مقادیر کمتر از یک نیز از مجموع عامل‌ها حذف می‌شوند و در نظر گرفته نتواختد ند بنابراین تقایج‌انشان می‌ذهد که ۷۲ کوید در تحقیق حاضر قابل تقلیل به ۵ عامل بوده و می‌توان از ترکیب مهدی گودرزی و همکار: طراحی الگوی توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۹۵ این ۲۲ گویه, ساختار جدیدی بر اساس عامل‌ها با ترکیب جدید طراحی و بر اساس آن داده‌ها را تحلیل کرد. تلاش برای تولید زباله کمتر در برنامه های اجرایی ۱ ۶ توجه به استفاده از اجناس قابل بازیافت و دارای استاندارد محیط زیست ۱ ۸۵۹ توجه بیشتر به رشته هایی که سیب کمتری به محیط زیست می زنند ۱ ۵۵ صرف بخشی از درآمد برای کمک به سلامت محیط زیست ۱ ۸۹ ارایه پروتکل های حمایت از محیط زیست در هنگام برگزاری مسابقات ۱ ۸۳۸ تلاش برای شرکت در برنامه های خیرخواهانه اجتماعی ۱ ۸ شرکت فعالانه در برنامه های مناسبتی مانند جشن نیکوکاری و ... ۱ ره ایفای نقش مناسب در هنگام بروز حوادث اجتماعی ۱ ۳۲ به حداقل رساندن مصرف بی رویه منابع مالی ۱ ۸۵ تلاش برای افزایش کارایی و اثربخشی در هنگام برگزاری برنامه ها ۱ ۹۷ توجه به رضایت ذی نفعان و مشتریان در برگزاری پرنامه ها ۱ ۸۳ توجه به میزان آمادگی تمامی افراد برای شرکت در برنامه های ورزشی ۱ ۸۰ توجه به علاقه و سلایق کلیه دانشجویان برای شرکت در برنامه های ورزشی ۱ ۸۳۳ توجه به تفاوت های جنسیتی دانشخویان و تلاش برای رعایت عدالت جنسیتی در ۹ ۸ برگزاری برنامه های داوطلبانه خارج از مسوولیت آداره ۱ ۹ کمک به سایر ارکان دانشگاه در زمان های مناسب ۱ ۲ فعالیت بر اساس اهداف کلی و راهبردهای تعیین شده دانشگاه ضمن توجه به ۳۶ کمک به ورزشکاران در حد توان و گاهی بیش از مسوولیت قانونی ۱ ۸۹۲ اکنون برای دسته‌بندی گویه‌ها در بین عامل,» بر اساس بار عاملی بزرگترین بار عاملی تک‌تک گویه‌ها به دسته‌بندی آنها با توجه به آنها بای از نقایج مانویس عوامل چرختن یافتد استفاده اشیوق/رپا توجد میزای هخمیستگی با یکنیگر .پردآهته امک لتق آین نکن نو حاقط به نظر محققان بارهای عاملی با مقادیر بالاتر ۰/۵ قابل قبول هستند اهمیت بوده که ممکن است یک يا برخی از گویه‌ها هیچگونه بار (صفری و حبیب‌پور» ۱۳۸۸ در این جدول محقق بر اساس عاملی معناداری روی هیچکدام از عامل نداشته باشند که این گویه‌ها پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی» سال نهم» شماره ۴ بهار ۱۳۰۰ بر مبنای یافته های حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی و استخراج ۵ عامل در پرسشنامه تحت بررسی» سوالات متناظر با اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور از نظر نمونه‌های تحقیق از آزمون رتبه‌بندی فریدمن استفاده شد. با توجه به نتایج بین عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور اولویت معنی داری مشاهده شد. بالاترین اولویت جدول ۵. رتبه‌بندی عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور از برازش مناسبی مهدی گودرزی و همکار: طراحی الگوی توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۹۷ برخوردار نیست. ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور با بر اساس عوامل ده گانه شناسایی شده موثر بر ارتقا مسئولیت توجه به این عوامل طراحی خواهد شد. اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور مدل عوامل موثر بر جدول ۶. مسیرهای مدل عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور مسیرهای مدل عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی رگرسیوتی مقدار 0 بعد اجتماعی ---> ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۳۵ ۱۳۳۹۵ ۱ بعد اقتصادی ---> ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۸ ۰۱۲ بعد دی نفعان ---> ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۸۷ ۹۳۷ ۱ بعد داوطلبی ---> ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۰.۳۷ ۱۳/۸۷ ۱ بعد محیط زیستی ---> ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۳۹ ۱۳۹۱۴ ۱ شکل ۱. مدل عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور در حالت بار عاملی ۹۸ پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی» سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ شکل ۲. مدل عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور در حالت تی همان‌گونه که نشان داده شد» نتایج حاکی از این است که همه عوامل موثر بر ارتقا مسئولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور شناسایی شده از مقدار 1" و بار عاملی قابل قبولی و مثبتی برخوردارند و عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور محسوب می‌شوند. در ادامه شاخص‌های نیکویی برازش مدل ارائه شده است که براساس آنها می‌توان گفت آیا مدل از برازش قابل قبولی برخوردار می‌باشد پا خیر. قبل از اینکه مقادیر شاخص‌های برازش مدل ارائه شود ابتدا این شاخض‌های معرفی و مقادیر قابل قبول برای هر شاخص جدول ۷. معرفی شاخص‌ها و مقادیر قابل قبول برای هر شاخص نسبت کای اسکوآر به درجه آزادی مقدار بین ۱ تا ۳ مهدی گودرزی و همکار: طراحی الگوی توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۹۹ جدول ۸. شاخص‌های برازش مدل عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور قبول و مطلوب برخوردار بوده و مدل تحقیق تأیید می‌شود. مقدار هدف از این تحقیق» شناسایی عوامل موثر بر ارتقا مسئولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور اولویت بندی عوامل موثر بر ارتقا مسئولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور و در نهایت طراحی و تدوین الگوی ساختاری عوامل موثر بر نتایج تحلیل عاملی اکتشافی مربوط به فرضیه اول تحقیق نشان داد که ۲۲ مولفه به دست آمده قابل تقلیل به ۵ بعد (عامل) شامل بعد ذینفعان» بعد اجتماعی» بعد توجه به محیط زیست بعد اقتصادی و بعد داوطلبانه است. نتیجه "به دست. آمده با نتیجه و همکاران (۱۳۹۷) افروزه و همکاران (۱۳۹۳)» هان و همکاران محققان و گزارش ها نیز در تحقیقات خود به ابعاد مختلفی از مسئولیت اجتماعی در سازمان های ورزشی و غیر ورزشی اشاره نمودند و نشان داده اند که سازمان های ورزشی در سراسر دنیا به روش های مختلفی تلاش می کنند که مسئولیت های اجتماعی خود را به انجام برسانند و نقشی سازنده در جامعه خود ایفا کنند. همانطور که پیشتر نیز بیان شده ارزش های حاصل از داشتن دیدگاه مسئولیت اجتماعی در یک سازمان می تواند شامل محکم به شمار می آید که توجه رسانه ها را به خود جلب می کند. از طرف دیگر مسئولیت اجتماعی نیازمند توجه به نسل آینده است و با توجه به اینکه دانشگاه ها یکی از مهم ترین سازمان های پرورش دهنده نسل های آینده هستند این مسئله برای آن ها می تواند از اهمیت دوچندانی برخوردار باشد. کسانی که تصمیمات شان رفتار سازمان را هدایت می کنند باید مطمئن باشند چارچوب اخلاقی آنها در کل سازمان تعمیم یاید. نور بایستی"به گونه ای باشد که مسئولیت اجتماعی آنان را مد نظر قرار دهد. این درحالی است که شاید بسیاری از مدیران ارشد این اداره نسبت به عوامل موثر بر مسئولیت اجتماعی سازمانشان از نقطه نظر مشترک و دقیقی برخوردار نبوده و هر یک بنا بر تجربه و ادراک خود از مسئولیت اجتماعی عمل نموده باشند. بر این اساس و به منظور شناسایی دقیق عوامل و ابعاد موثر بر مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور» تحقیق پلش ره هام گزفنت: و اقایج انقای خاد که مدیرای آین آذاره مسئولیت اجتماعی اداره» پنج بعد ذینفعان» بعد اجتماعی» بعد توجه به محیط زیست. بعد اقتصادی و بعد داوطلبانه را مد نظر قرار دهند. در توضیح ابعاد یاد شده» باید توجه داشت که ذی نفعان ادازه کل تزبیت بدتی ,دانقنگاه زا ذر اضل کارکنان :و ذانشجویان این دانشگاه تشکیل می دهند و لذا ضرورت دارد به این افراد به نحو شایسته ای توجه شود و برنامه های اداره در راستای ارضای نیازها و علایق آنان تدوین و اجرا گردد. از طرف دیگر برنامه های اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور باید به گونه ای باشند که مصلحت اجتماعی و رفاه عمومی را نیز در پی داشته باشند به گونه ای که بتواند ارزش ها و هنجارهای اجتماعی موجود را ۱*۰ پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی» سال نهم» شماره ۴ بهار ۱۳۰۰ تحت پوشش قرار داده و زمینه ارتقای رفاه اجتماعی در جوامع محلی را نیز فراهم نماید. همچنین» ضرورت دارد که تمامی برنامه ها به گونه ای تدوین و اجرا شوند که کمترین مشکلات محیط زیستی را ایجاد نموده و حتی به ارتقای وضعیت محیط زیست یاری رسانند. بدین منظور می توان به مواردی همچون تاسیس مراکز ورزشی سبز و یا درختکاری در اطراف اماکن ورزشی دانشگاه و ... اشاره نمود. بعلاوه» باید توجه داشت که تمامی برنامه های اداره تربیت بدنی مستلزم صرف هزینه هایی هستند و باید در این مورد» مدیریت هزینه ها به نحو مطلوبی برقرار باشد که بخشی از آن صرف کمک به سلامت محیط زیست و سایر برنامه های خیرخواهانه گردد. در نهایت» مدیران اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور باید با توجه ویژه به داوطلبان» زمینه فعالیت هرچه بیشتر آنان در امور مربوط به خود را فراهم نمایند تا از این طریق» علاوه بر ارتقای میزان مشارکت دانشجویان در فعالیت های مختلف این اداره» زمینه کاهش هزینه ها و حتی بهبود مسئولیت اجتماعی خود در بخش هایی همچون توجه به محیط زیست و فعالیت های مختلف خیرخواهانه را نیز فراهم نمایند. به این ترتیب» به نظر می رسد که مدیران اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور می توانند با استفاده از ابعاد شناسایی شده در این تحقیق» دید کاملتری نسبت به ابعاد مسئولیت اجتماعی این اداره داشته و در برنامه و تصیمات خود با توجه به نتیجه آزمون فریدمن مربوط به سوال دوم تحقیق؛ بین عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور اولویت معنی داری وجود دارد؛ بطوری که بالاترین اولویت مربوط به «بعد اجتماعی» بود. نتیجه به دست آمده با نتیجه تحقیقات نیازی تبار و همکاران (۱۳۹۸)» شعبانی (۱۳۹۷) و قربانی و همکاران (۱۳۹۷) همسو بود. نیازی تبار و (۱۳۹۷) نیز به این نتیجه رسید که کدهای اخلاقی, اثربخش بودن ارتباط و رفاه و آسایش مردم» از مهمترین دغدغه‌های (۱۳۹۷) دریافتند که در روند پذیرش مسئولیت اجتماعی در میان و کار در اولویت اول و موّلفه نیازهای اقتصادی در اولویت آخر جای دارند. در رابطه با نتیجه به دست آمده می توان بیان داشت که در اغلب مواردی که بیش از دو متغیر یا عامل بر موضوعی تأثیر می گذارنده طبیعی است که از وزن و اهمیت یکسانی برخوردار نباشند. بلکه از اولویت های مختلفی برخوردار باشند. در نتیجه به دست آمده نیز همین موضوع تائید شده است و نشان می دهد که ابعاد پنجگانه موثر بر ارتقای مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور از اولویت های متفاوتی برخوردارند» به طوری که به ترتیب بعد اجتماعی» بعد داوطلبانه» بعد محیط زیستی» بعد ذی نفعان و بعد اقتصادی از اهمیت برخوردارند. درتفسیر این موضوع لازم است که در ابتدا ماهیت و رسالت اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور را مد نظر قرار داد چرا که این اداره به نوعی سازمانی غیرانتفاعی محسوب می شود و رسالت آن در راستای رسالت دانشگاه و در اصل خدمت به اجتماع محسوب می شود. در واقع» یکی از وظایف و مسئولیت های اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور به عنوان بخشی از دانشگاه پیام نور در درجه اول ارائه خدمات اجتماعی در راستای ارزش ها و هنجارهای جاری جامعه است. امروز بیش از پیش» از سازمان ها این انتظار می رود که در زمان تصمیم گیری های خود» اصول اخلاقی و ارزشی را مد نظر داشته و همواره تلاش کنند که تعادلی بین امور اقتصادی و اخلاقی برقرار سازند. جوامع مختلف بشری» اخلاقیات خود را به شکل قانون يا مقررات» سنن و آداب و.رسوم و اعتقادات مذهبی در وجدان تک تک افراد جامعه. حک می کنند. از این رو» مشکلات و مسائل اخلاقی زمانی برای یک سازمان به وجود آید که در عمل» از نظرات کشور ما از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چراکه اصول اخلاقی و ارزش های اجتماعی, حاکمیت خاصی بر مردم دارد به نحوی که" مردم آنسبت به عدم رعایت آنها حساسیت خاص دارند؛ بنابراین اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور نیز از این قاعده مستثنا نبوده و در راستای ارائه خدمات منطبق بر این ارزش ها باید گام برذارد. بدیهی است که این اداره و به طور کلی دانشگاه پیام نور» خود .از عدم رعایت موازین اخلاقی و ارزش های اجتماعی .متنفر می شود؛ چراکه بی توجهی به ارزش ها به شهرت و آبروی دانشگاه لطمه وارد کرده و باعث می شود که دانشگاه» دانشجویان و حتی کارکنان خود را از دست بدهد. از طرف دیگر اگر پایبندی به ارزش های انسانی از جانب مسئولان و مدیران این اداره رعایت نشود و ارزش های انسانی تحت الشعاع ایمان شخصی و منافع صنفی و گروهی قرار گیرد. ضد ارزش ها و ناهنجاری ها جای ارزش های را می گیرند و معیارها و میزان ها متزلزلم می شوند. از این رو ایجاد جامعه سالم؛ ژطانی مسر اس که هط افراذرق سازمان ,ها وا تمامتبلذهای اجتماعی دست در دست یکدیگر نهند و با وحدت نظر و وحدت هدف و احساس این نکته که «کلکم راع و کلکم مسئول» همواره از نهال طهارت, قداست» کرامت و تقوی اجتماعی خود پاسداری کنند. بر این اساس» اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور می تواند با انجام برنامه ها و فعالیت هایی همچون ایجاد مهدی گودرزی و همکار: طراحی الگوی توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۱۳۱ رابطه مناسب با جامعه هدف, تلاش برای شرکت در برنامه های مانند جشن نیکوکاری و ... و ایفای نقش مناسب در هنگام بروز حوادث اجتماعی» بخشی از مسئولیت اجتماعی خود را به نحو مطلوب اجرا نماید. علاوه بر بعد اجتماعی» بعد داوطلبانه نیز به عنوان یکی دیگر از ابعاد موثر بر ارتقای مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور شناسایی شد و در درجه دوم اهمیت قرار گرفت. در تفسیر این نتیجه باید بیان کرد که امروزه های خود را به وسیله داوطلبان به انجام می رسانند» چرا که با این کار: علاوه بر ارتقای مسئولیت اجتماعی افراد داوطلب» میزان کارایی و اثربخشی فعالیت های آنان نیز ارتقا می یابد. حال باید توجه داشت که دانشجویان به عنوان رکن اصلی داوطلبان فعالیت های ورزشی دانشگاه پیام نور می توانند با ایجاد گروه های داوطلبی و برگزاری برنامه های داوطلبانه خارج از مسئولیت اداره تربیت بدنی» زمینه کمک به سایر ارکان دانشگاه در زمان های مناسب را فراهم نموده و با فعالیت بر اساس اهداف کلی و راهبردهای تعیین شده دانشگاه» ضمن توجه به منافع جامعه, در دیگر بعد مسولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه را که در درجه سوم اهمیت قرار گرفت, بعد توجه به محیط زیست تشکیل می دهد. در این زمینه باید بیان نمود که با آغاز انقلاب گوناگون زیست محیطی رشد فزاینده پافت؛ به نحوی که امروزه یکی از اساسی ترین زمینه های مسئولیت اجتماعی سازمان ها حفظ محیط زیست است. افزایش گازهای سمی در نتیجه فعالیت واحدهای مختلف سازمان های تولیدی و ایجاد آلودگی دز هوا و آب رودخانه و دریاچه ها بر اثر ریختن پساب های صنعتی و مواد زائده صدای شدید برخورد چرخ های ماشین های صنعتی شده اند که محیط زیست آلوده ای در اطراف خود داشته باشیم. (اعم از آلودگی هوا آلودگی زمین» آلودگی آب» آلودگی صدا و بخش ضایعات ) ادامه حیات را برای نسل انسان با مشکل همراه کرده اند لذا علاوه بر این سازمان ها سایر سازمان ها همچون دانشگاه ها نیز باید در راستای بهبود وضعیت محیط زیست گام های مهمی بردارند و دانشگاه پیام نور و اداره کل تربیت بدنی این دانشگاه نیز از این قاعده مستثنا نبوده و بایستی سهمی از این این مهم را برعهده بگیرد. بدین منظور اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور می تواند با تلاش برای تولید زباله کمتر در برنامه های اجرایی» توجه به استفاده از اجناس قابل بازیافت و دارای استاندارد محیط زیست» توجه بیشتر به رشته هایی که آسیب کمتری به محیط زیست می زننده صرف بخشی از درآمد برای کمک به سلامت محیط زیست و ارایه پروتکل های حمایت خود را به نحو شایسته و بایسته ای به انجام رساند. اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور» بعد ذی نفعان قرار دارد. در این رابطه باید بیان داشت که بخش عمده ای از نیروی انسانی هر جامعه ای ذر سازمان ها و موسسات مختلف مققول به کار هستند و از آنجا که اکثر مردم» بیشترین وقت خود را در درون سازمان ها می گذرانند. این انتظار از مدیران وجود دارد که به کارکنان تحت امر خود توجه بیشتری داشته باشند. به عبارت دیگر» مردم از مدیران می خواهند که به نیازهای کارکنانشان بیشتر توجه کرده و تلاش کنند نیازهای آنها را برآورده سازند. جامعه از مدیران این توقع را دارد که یار و غمخوار کارکنان خود بوده به شخصیت آنها به عنوان یک همنوع احترام گذارده و در زمان لازم به عملکرد خوب آنها پاداش دهند. کارکنانخود را زشت قلمداد کرده آنان را از چنین رفتاری برحذر می دارند. با وجود این» چون نیروی انسانی جز مهم ترین منابع هر جامعه ای است» این توقع را هم از مدیران و سازمان ها دارد که از کارکنان خود به بهترین شکل استفاده کرده و بهره وری نیروی انسانی خود را بالا ببرند. بعلاوه» ازمدیران انتظار می رود که با اختضاص حداکثر زمان ممکن برای هدایت و آموزش راهنمایی کنند و در صورت ارائه روش های جدید و طرح های نو از سوی آنها از طرح های فوق استقبال کنند و تلاش به خرج دهند تا حس نوآوری در افراد تقویت شود. بنابراین» توجه ویژه به کارکنان اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور و سایر کار کنان وابسته به آن واحد نیز از مدیران انتظار می رود و بخشی از مسئولیت اجتماعی مدیران این اداره را شامل می شود. نسبت به جامعه» مسئولیت نسبت به مشتریان از اهمیت خاص اجتماعی به وجود می آید. به عبارت دیگر شکل گیری سازمان به خاطر وجود مشتریانش است و این می تواند ملاک خوبی برای تعهد خدمت مدیران به شمار رود. اگر سازمان به درستی به مسئولیت اجتماعی خود عمل نکند. اولا مشتریان خود را از ۹1 پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی» سال نهم» شماره ۴ بهار ۱۳۰۰ دست داده آثانیا: باعث می شوذ که دولت از طریق قواتین و مقرارت و مجازات های مختلف» آن را مجبور به انجام این مهم کند. بر این اساس» جامعه از سازمان ها انتظار دارد که در زمینه های مختلف نسبت به مشتریان احساس مسئولیت کنند از جمله اینکه به موقع و به درستی نیازهای مشتریان را بشناسد و محصول سالم و خدمات درست به آنها عرضه کنند. آنها را از جنبه های مختلف محصول و نظارت ایمنی نسبت به آنها مطلع کنند و نیز این حق را به مشتریان بدهند که آنچه را که دولت داشته و تمایل دارند ابتیاع نمایند. چنانچه مشتری از مصرف کالا پا دریافت خدمتی» زیانی متحمل شد خسارت وی را تقبل و تلاش کنند که رضایت او را جلب سازند. به علاوه» مردم از سازمان ها می خواهند در ازای ارائه محصول یا خدمت به مشتری» رعایت انصاف را به عمل آورده و نسبت به آن اجحاف نکنند. با توجه این موضوع نیز باید توجه داشت که مشتریان اصلی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور را دانشجویان آن دانشگاه تشکیل می دهد که غالبا به واسطه استفاده از امکانات و برنامه های آق اداره و در واقع» دریافت خدمات ورزشی به لک مراجعه می نمایند. در این راستا مدیران و مسئولان اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور می توانند علاوه بر توجه به آموزش و رعایت عدالت و انصاف در برخورد با کارکنان» با توجه به رضایت ذی نفعان و مشتریان در برگزاری برنامه ها توجه به میزان آمادگی تمامی افراد برای شرکت در برنامه های ورزشی؛ توجه به علاقه و سلایق کلیه دانشجویان برای شرکت در برنامه های ورزشی و توجه به تفاوت های جنسیتی دانشجویان و تلاش بخشی دیگر از مسئولیت های اجتماعی خود در قبال دی نفعان در نهایت امر و در اولویت آخر ابعاد مسئولیت اجتماعی ادازه کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور» بعد اقتصادی «قرار دارده همانطور که بیان شد ماهیت دانشگاه پیام نور و به تبع آن اداره کل تربیت بدنی آن دانشگاه» ماهیتی خدماتی و آموزشی و در واقع غیراقتصادی است. با این وجود. لازم است که در صرف هزینه های خود مدیریت مالی مناسبی برقرار نموده و بتواند در صرف منابع در دسترس آن اداره جهت اجرای برنامه های مختلف خود به نحو کارا و موثری عمل نماید. این موضوع به ویژه در زمان کنونی که کشور در معرض ظالمانه ترین تحریم ها قرار دارد از اهمیت بیشتری برخوردار است و لازم است که تمامی سازمان های دولتی از هزینه های خود تا حد امکان بکاهند و شعار اقتصاد مقاومتی را به نحو مقتضی به منصه ظهور برسانند و از بار مشکلات اقتصادی کشور تا حد امکان بکاهند. در این راستا اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور می تواند با استفاده مسابقات» به حداقل رساندن مصرف بی رویه منابع مالی تلاش برای افزایش کارایی و اثربخشی در هنگام برگزاری برنامه ها و برگزاری برنامه ها با حداقل مصرف منابع سازمان» بخش دیگری از مسئولیت اجتماعی خود را به نحو شایسته به انجام رسانده و موجبات ارتقای مسئولیت اجتماعی این اداره و به طور کلی با توجه به نتیجه تحلیل معادلات ساختاری مربوط به سوال ذی نفعان» محیط زیستی و داوطلبانه از مقدار [ و بار عاملی قابل قبولی و مثبتی برخوردار بوده و عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت لذا مدل عوامل موثر بر ارتقا مسوولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور طراحی شد و برازش آن نیز به تائید رسید. نتیجه به دست آمده می تواند نقشه راهنمای مناسبی برای مدیران اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور در راستای ارتقای مسئولیت اجتماعی این اداره محسوب شود چرا که به طور مختصر و مفید اجتماعی را در اختیارشان قرار دهد. بر کسی پوشیده نیست که است که با توجه به ارتباطات کلیه سازمان ها با جامعه» به سازمان ها برای تعریف قاعده مند کردن و به تصویر کشاندن نقش و مسئولیتی جدید برای سازمان ها است تا سازمان ها تمرکز و توجه خود را با محوریت رسالت انتفاعی تعریف شده, بر حوزه ای به نام؛اجتماع خود معطوف دارند. از لحاظ تاریخی سازمان ها (ی اقتصادی) با رویکرد ایجاد سود برای سهام داران خود پایدار مانده اند؛ اما امروزه این رویکرد برای تضمین بقا کافی نیست. در دنیای مدرن» سازمان ها با هر اندازه و در هر بازاری» باید برای بقا خود رضایت جامعه را کسب و حفظ کنند و این رضایت فقط در صورتی حاصل می شود که جوامع باور داشته باشند عملیات سازمان ها تأثیر سودمندی بر انسان ها و محیط زیست باقی می گذارد. این موضوع در رابطه با اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور نیز صادق بوده و لازم است که مدیران آن به نحو مطلوبی زمینه ارتقای مسئولیت اجتماعی آن اداره را فراهم نمایند» لذا مدل به دست آمده می تواند آنان را در در پایان می‌توان گفت که اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور با انجام برنامه ها و فعالیت هایی همچون ایجاد رابطه مناسب پا جامعه ععقه قلاش برای شرکت دز برنامه سای خیرخوامانه مهدی گودرزی و همکار: طراحی الگوی توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور ۱+۳ نیکوکاری و ... و ایفای نقش مناسب در هنگام بروز حوادث اجتماعی» بخشی از مسئولیت اجتماعی خود را به نحو مطلوب اجرا نماید و با ایجاد گروه های داوطلبی و برگزاری برنامه های داوطلبانه خارج از مسئولیت اداره تربیت بدنی» زمینه کمک به سایر ارکان دانشگاه در زمان های مناسب را فراهم نموده و با فعالیت بر آساس آهذاف کلی و راهبردهای تعیین شده دانشگاه, ضمن توجه به منافع جامعه» در ایفای نقش مسئولیت اجتماعی با توجه به یافته‌های پژوهشی می‌توان نتیجه گرفت با تلاش برای تولید زباله کمتر در برنامه های اجرایی» توجه به استفاده از اجناس قابل بازیافت و دارای استاندارد محیط زیست. توجه بیشتر به رشته هایی که آسیب کمتری به محیط زیست می زننده صرف ۳ وعناه3 عزاط۳ 0۶ [۵ام: ۳ بط بقتامطممظ ۰ - بخشی از درآمد برای کمک به سلامت محیط زیست و آرایه مسابقات» مسئولیت اجتماعی خود را به نحو شایسته و بایسته ای به انجام رساند و پیشنهاد می شود اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور علاوه بر توجه به آموزش و رعایت عدالت و انصاف در برخورد با کارکنان» با توجه ویژه به رضایت ذی نفعان و مشتریان (دانشجویان) در برگزاری برنامه ها توجه به میزان آمادگی تمامی افراد برای شرکت در برنامه های ورزشی» توجه به علاقه و سلایق کلیه دانشجویان برای شرکت در برنامه های ورزشی و توجه به تفاوت های جنسیتی دانشجویان و تلاش برای رعایت عدالت جنسیتی در برگزاری برنامه های ورزشی» بخشی دیگر از مسئولیت های اجتماعی خود در قبال ذی نفعان را به جای آورند. 1 1068 .(2012) بش بظ 531000 6 .36 )826 - +[ 1۵1608 ۷۵۵ فصه 0.8.36۰ ماعنظ ۷۵۵ وت ,ق8060 - ارم پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی» سال نهم» شماره ۴ بهار ۱۳۰۰ ۳۵1 .(2016) 37۰ ۶۶ ۶ ول 11 بنطنگل .لآ 17۵ -16 86522 2/ از زد وی ه زو / دا ص060 0 .وناز تعم و۵5 آهزه و5 عا وم که 0۵1200 :(73)6 , 8 2/2066 ۲و آقل. اه عنام مد رد1۵10 مهدی گودرزی و همکار: طراحی الگوی توسعه مسئولیت اجتماعی اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور 35-48 .00 ,2 310۰ ,52 ۷۵1۰ بقصناعانق/3 ۲و آقص 10 16۰ م0۳66 80108 با۳۵۹ ۵1ط) 201 18 1۳ سا .ل مطنایه5 45-2 .۲0 با .370 35 ۷۵1۰ ,قعنهاک۸ +عص م00 ۶و ۱.۶ پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی» سال نهم» شماره ۴ بهار ۱۳۰۰ 16 ۶ه م سل م۵ ع دهم ۳ [ 1100۵ عم و01 ۲۳۵ وصه انا زط عم مرک آهنهه5 .(2010) .02	هدف از پژوهش حاضر، طراحی و تدوین الگوی توسعه مسئولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور بود که برای این منظور، 115 عضو هیئت علمی تربیت بدنی، مدیرکل، کارشناس اداره کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور کشور در دو بخش کمی و کیفی به صورت کل شمار انتخاب شدند و به پرسش نامه محقق ساخته 22 سؤالی پنج ارزشی لیکرت پاسخ دادند. روایی صوری و محتوایی پرسش نامه بر اساس نظرات محققان مدیریت ورزشی مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (96%) به دست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از عاملی اکتشافی، آزمون رتبه بندی فریدمن و تحلیل معادلات ساختاری با کمک نرم افزارهای SPSS نسخه 23 و اسمات پی ال اس استفاده شد. یافته ها نشان داد که مدل عوامل موثر بر ارتقا مسئولیت اجتماعی اداره تربیت بدنی دانشگاه پیام نور متشکل از 5 بعد ذی نفعان، اجتماعی، توجه به محیط زیست، اقتصادی و داوطلبانه است که با توجه به نتیجه آزمون فریدمن مبنی بر اولویت معنادار میان آن ها (18/26=2χ، 01/0>P)، به ترتیب ابعاد اجتماعی، داوطلبانه، محیط زیستی، ذی نفعان و اقتصادی از اولویت برخوردارند. و شاخص های برازش مدل از مقدار قابل قبول و مطلوب برخوردار بوده و مدل تحقیق مورد تأیید است.
1,919	514882	اقتصاد کشاورزی و توسعه, سال ۳۰ شماره ۱۱۸ تابستان ۱۴۰۱ عوامل مور بر قصد خرید مواد غذایی ارگانیک در شرایط همه‌گیری توجه به نیازها و خواسته‌های مصرف‌کنندگان نخستین گام برای توسعه بازار محصولات ارگانیک است» زیرا شناخت رفتار مصرف‌کننده و بررسی عوامل موثر بر آن نقش بسیار مهمی در موفقیت هر سامانه اقتصادی دارد. از این‌رو» هدف مطالعه حاضر بررسی قصد خرید مواد غذایی ارگانیک در شرایط بحرانی وجود ویروس کرونا و درک خطر ناشی از آن به‌عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر قصد خرید مصرف کننده با استفاده از نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده بود. بدین منظور داده‌ها ۱- استاد اقتصاد کشاورزی» دانشکده کشاورزی» دانشگاه فردوسی مشهد» ایران. ۲- نویسنده مسئول و دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی» دانشکده کشاورزی» دانشگاه فردوسی مشهد.» مشهد» ایران. و اطلاعات مورد نیاز در سال ۱۳۹۹ از طریق پیمایش‌های میدانی و تکمیل پرسشنامه گردآوری شد. جامعه آماری تحقیق شامل مصرف‌کنندگان مواد غذایی ارگانیک شهرستان تربت حیدریه بود و بر اساس رابطه کوکران» حجم نمونه ۰ نفر تعیین شد. برای نمونه گیری و انتخاب افراد در جامعه» از روش تدونه گیری تصادفی طبقه‌ای و برای تحلیل داده‌ها از مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که ضرایب همبستگی درک مصرف‌کنندگان مواد غذایی ارگانیک این شهرستان از خطر ویروس کرونا با نگرش,» هنجارهای ذهنی» کنترل رفتار درک‌شده و ترس پیش‌بینی‌شده آنها به‌ترتیب» براپر با ۰/۲۲۲ ۰/۶۵ ۰/۶۲۵ و ۰/۵۹۲ است و نگرش مصرف کننده با مقدار ۰/۴۵۲ درک خطر با مقدار ۰/۲۶۸ و ترس پیش‌بینی‌شده با مقدار ۰/۱۰۱ بیشترین تأثیر را در قصد خرید مواد غذایی ا رگانیک دارند. بنابراین» با شناساندن مزایای محصولات ارگانیک از طریق رسانه‌های جمعی» می‌توان نگرش افراد را به سمت محصولات ارگانیک تغییر داد؛ همچنین» می‌توان با آگاه کردن افراد جامعه از خطر ویروس کرونا به فرهنگک‌سازی در زمینه قرار دادن محصولات ارگانیک در سبد مصرفی خانوار کلید واژه‌ها: د رک حطر رفتار برنامه رپزی‌شده» کووید ۱۹ (ویرو سکرونا)» مدل معادلات ساختاری» تگرش. بیماری‌های واگیردار هميشه در تاریخ بشر وجود داشته‌اند؛ اما با گذشت زمان» بیماری‌های واگیردار جدیدی ظاهر شده که به‌سرعت در حال پیشرفت است. این بیماری‌ها به‌عنوان بیماری‌های نوظهور شناخته شده‌اند (2016 ,8/00206). یکی از بیماری‌های واگیردار نوظهور در چند ماه اخیر بیماری کرونا ویروس ۲۰۱۹ یا همان کووید ۱۹ است. ویروس کرونا شامل خانواده بزرگی از ویروس‌هاست که باعث ایجاد بیماری در حیوانات يا انسان‌ها می‌شوند. بیماری ویروس کرونا نوعی بیماری عفونی و همه‌گیر جهانی است که از دسامبر ۲۰۱۹ در پوهان چین آغاز شد و پس از آن» اکثر کشورها از جمله ایران درگیر آن شدند ( ,170 0). همه گیری ویروس کرونا در ایران به‌صورت رسمی در ۱۸ فوریه ۲۰۲۰ تأیید شد. در ۱۹ فوریه ۲۰۲۰ روابط عمومی وزارت بهداشت اعلام کرد که نتایج آزمایش اولیه دو مورد از موارد مشکوک به مبتلا به ویروس کرونا در قم «مثبت» گزارش شده است؛ و چند ماه بعد» دیگر تمام ایران درگیر این پییماری شده بود (2020 ,.له 61 720601082040200). نکته اصلی در چنین شرایطی سلامتی دستگاه ایمنی بدن و قوی بودن آن است. محصولات ارگانیک حاوی مبزان زیادی ویتامین و مواد معدنی باکیفیت است که باعث تقویت دستگاه ایمنی بدن می‌شود (2009 مقلم2 0صه سهته. غذاهای ارگانیک عبارت‌اند از غذاهایی که بدون علف کش‌ها سموم دفع آفات» آنتی‌بیوتیک‌ها» کودهای شیمیایی و هورمون‌های رشد تولید می‌شوند (2006 ب.له ۵۲ 71016206). در ادبیات گوناگون» تعاریف متفاوتی از غذاهای ا رگانیک: ارائه شده که تقریبا همه بر اساس ویژگی‌هایی از جمله ایمنی» تغذیه» کیفیت‌های حیاتی» و یکپارچگی ارگانیک و طبیعی واقعی است (2012 ..[۵ 6۲ [1)۵0). با توجه به نقش مهم مصرف مواد غذایی در تأثیرگذاری بر محیط و بهزیستی فردی و عمومی ( .21 61 60اناق77 9) موضوع مصرف مواد غذایی ار گانیک مورد توجه بسیاری از محققان و دست‌اندر کاران قرار گرفته و همچنین» پژوهش‌های گسترده در این زمینه صورت پذیرفته است. کوچکی و همکاران (2013 ,.ل2 2۲ [4أع1)0001) به بررسی عوامل موثر بر تمایل به مصرف محصولات ارگانیک در شهرستان مشهد پرداختند. پزشکی نجف آبادی و الحسینی المدرسی ( ۳6269010 ا رگانیک را بررسی کردند و رنجبر شمس و امیدی نجف آبادی ( :00۵ 220 عصقط5 0۵۳زمم1 4 ,ن372213020) به بررسی عوامل موثر بر نگرش مصرف محصولات کشاورزی ارگانیک پرداختند. بر اساس نتایج این مطالعات» مصرف کنندگان به سمت استفاده از مواد غذایی ارگانیک تمایل نشان می‌دهند. برای نهادینه‌سازی این تمایلات به سمت بروز رفتار مطلوب» محققان علوم اجتماعی استفاده از رهیافت‌هایی همچون نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده" را پیشنهاد می‌کنند (2015 وله 6۲ لهص۷2202002). تاکنون مطالعات مختلفی در خصوص نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده صورت گرفته است؛ از آن جمله» فراتی و همکاران (2018 ..ل۵ 61 ۳0۳۵1)» با استفاده از معادلات ساختاری» به بررسی عوامل موئثر بر مصرف سبز پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که سودمندی ادراک‌شده بر نگرش مصرف کننده تأثیر مثبت و ریسک ادراک‌شده بر نگرش مصرف کننده تأثیر منفی داشته و قدرت کنترل و باور کنترل از تأثیر به‌سزایی بر کنترل رفتار مصرف‌کننده برخوردار بوده است. همچنین» علیزاده زوارم و رجب‌زاده ( ۸11220617 7 ,ط8۵[202206 200 2207۵) عوامل موئثر بر رفتار خرید اینترنتی مشتریان را بررسی کردند و یافته‌های پژوهش تأأثیر متغیرهای پیامدهای مطلوب» راحتی» صرفه‌جویی و اعتماد بر قصد خرید اینترنتی را تأیید کرد و تأأثیر متغیرهای هنجارهای ذهنی» کنترل رفتار درک‌شده» نگرش شخصی و قصد خرید بر رفتار خرید نیز معنی‌دار ارزیابی شد. صندوقی و راحلی (2017 ,فاه ۵۳ 200 نطع52000)» در تببین قصد تولید خیار ارگانیکک» بدین نتیجه دست یافتند که.متغیر آنگراش در مدل نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده قادر است ۳۷ درصد از تغییرات قصد گلخانه‌داران نسبت به تولید محصول ارگانیک را تبیین کند و با به‌کارگیری مدل رفتار برنامه‌ریزی‌شده توسعه‌یافته» متغیرهای نگرش و هنجارهای ذهنی ۵۸ درصد از تغییرات قصد تولید محصولات ارگانیک را تبیین می‌کنند. افزون بر این» شیذاتولقما و همکاران (2019 .له 6۳ 1۵00۳۵ 220ه5۳)» با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری (/51:8)» عوامل موثر بر قصد خرید مصرف‌کنندگان مسلمان نسبت به مواد غذایی ارگانیک حلال را بررسی کردند و نتایج حداقل مربعات جزئی (81.5) نشان داد که نگرش, کنترل رفتار و قیمت درک‌شده تأثیر معنی‌دار بر قصد خرید مصرف‌کنندگان مواد غذایی ارگانیک حلال داشته» در حالی که تأثیر هنجارهای ذهنی ناچیز بوده است. مدل رفتار برنامه‌رپزی‌شده در زمینه‌های گوناگون کاربرد داشته است که در پی» به پاره‌ای از پژوهش‌های مرتبط اشاره می‌شود. علویون و همکاران (2014 .له 6۲ ۸127107)» در بررسی پذیرش بازاریابی الکترونیک از سوی کارشناسان کشاورزی» از مدل رفتار برنامه‌رپزی‌شده استفاده کردند. همچنین» عباسی و همکاران (2019 ,.له 2۲ [۸09) و بوتو و همکاران (2019 .,.ل۵ ۵1 310110) در بررسی قصد مصرف کننده برای خرید محصولات سبز عندلیب اردکانی و کشاورز ( ۸۳۵۵۵۳ طانله0م۸ 6 ,..1)6802۷872 300) در بررسی توسعه محصول سبز و تأثیر آن بر تصویر ذهنی مشتریان» یاداو و همکاران (2018 ,.له ۵1 2042۷27) در بررسی پذیرش کشاورزی ارگانیک» ایرانتو (2015 ,1132010) در بررسی عوامل موثر بر نگرش خرید محصولات ارگانیک و نیز هاجر و همکاران (2018 ,.ل2 61 112[27) در بررسی قصد خرید والدین مالزیایی در زمینه غذاهایی با کار کرد «از شیر گرفتن کود کان» از همین نظریه بهره گرفتند. اگرچه در سال‌های گذشته» تولید و توسعه محصولات ارگانیک در کشورهای توسعه‌يافته بیشتر رواج یافته» اما به‌تازگی این محصولات در کشورهای در حال توسعه نیز در حال ترویج و پذیرش است (2011 ,.له 2۲ ۷00). ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و فرهنگک استفاده از محصولات ارگانیک در سبد غذایی خانوارهای ایرانی مشاهده می‌شود (2015 ,3۳۵۳02۵۵ ۵ص حلقصه ص220 ). گام نخست در پرداختن به توسعه تولید محصولات ارگانیک و سالم و حرکت به‌سوی آن شناسایی رفتار مصرف‌کنندگان است» چراکه عامل اصلی رشد هر نظام اقتصادی داشتن دانش مدیریت بر مبنای شناخت رفتار مصرف‌کننده» عوامل تأثیرگذار بر آن و قدرت پیش‌بینی رفتار وی است (2011 ..له 6۲ 0ز0اق112). در شرابط بحرانی» چه‌بسا رفتار مصرف‌کنندگان از درک خطر تأأثیر بپذیرد. بنابراین» ضروری است که دانشمندان به یک بحران ویژه مانند ویروس کرونا توجه کنند. برای نمونه» پنیینگس و همکاران (2002 له ۵۱ 8ع۳ن8۳220) دریافتند که درک خطر با مصرف گوشت گاو در مورد بیماری جنون گاوی ارتباط منفی دارد و اثر آن در کشورها متفاوت است. در واقع» رفتار مصرف‌کننده» به احتمال زیاد از درک روان‌شناختی ریسکک نسبت به خطری واقعی تأثیر می‌پذیرد که با آن روبه‌روست. علاوه بر اين» عواقب منفی ریسک غذایی تأثیر مستقیم بر سلامت افراد دارد. بنابراین» درک خطر احتمالا بر قصد خرید مصرف کنند گان تأثیر می گذارد (2007 ,یله 6۲ دنام :2005 له اع 006 ۳طنص710 :2001 ,3/0۳۵ هه ۵۵8 ۷). از آنجا که تأثیرگذاری بر رفتار خرید مواد غذایی به‌ویژه در بحران‌ها حائز اهمیت است» مطالعه حاضر با استفاده از نظريه توسعه‌یافته رفتار برنامه‌ریزی‌شده» به بررسی عوامل موثر بر رفتار مصرف‌کننده در زمینه خرید غذاهای ارگانیک در شرایط همه گیری ویروس کرونا می‌پردازد. بدین منظور عواملی همچون هنجارهای ذهنی» نگرش شخصی و کنترل رفتار درک‌شده از نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده و نیز ترس‌پیش‌بینی‌شده» درک خطر ویروس کرونا دانش مواد غذایی ارگانیک وآگاهی سلامت برای آزمایش نظریه توسعه‌يافته رفتار برنامه‌ریزی‌شده انتخاب نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده مدلی قوی برای تبیین عوامل موثر بر تمایلات و رفتار است (1991 ,ط۸[26). این مدل پیچید گی روابط بین رفتار انسانی و عوامل تعیین کننده آن را بیان و مهم‌تر از آن» اشاره می‌کند که رفتار انسان نتیجه قصد و یا نیت اوست. در واقع» نیت طرحی آگاهانه و یا تصمیم به عمل و تلاش برای انجام رفتار است. بنابراین» در این نظریه» رفتار عامل مرکزی است که توسط نیات فرد تعیین می‌شود و نیات رفتاری نیز به‌نوبه خود توسط نگرش» هنجار ذهنی و کنترل رفتار درک‌شده پیش‌بینی می‌شود (2011 ,۸[260). در پی» ساختار نظریه در نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده» نگرش به‌صورت مستقیم نمی‌تواند رفتار را تعیین کند بلکه به‌صورت غیرمستقیم از طریق نیات رفتاری» تعیین کننده رفتار است ( 1327770678 7 ,3/096۲ 204). نگرش شخصی! درجه‌ای است که شخص یک ارزیابی مطلوب یا نامطلوب از یک محصول خاص داشته باشد (2009 ,2060 200 1180). نگرش شخصی عبارت است از نگرش فرد نسبت به رفتار یا جذابیت رفتار پیشنهادی يا به دیگر سخن» ارزیابی مثبت يا منفی فرد در مورد خرید يا عدم خرید غذاهای ارگانیک ( ,۸26 :2001 ,۸[2608 دومین عاملی که روی قصد افراد برای انجام رفتار و يا عدم انجام رفتار تأثیر دارد» هنجارهای ذهنی " است که به عامل اجتماعی مربوط می‌شود. هنجارهای ذهنی بدین نکته اشاره دارد که تصمیم یا عدم تصمیم به مصرف را دیگران تأیید می‌کنند؛ یعنی» درک یک فرد از فشارهای اجتماعی» فرد را متقاعد می‌کند که رفتار مورد نظر را انجام دهد يا خیر ( ,ط۸[26 5 ,0ع26ز۸ :2008 مبله 2۲ ۸۳۷۵1۵ :1985). بنابراین» هنجارهای ذهنی نشان‌دهنده اعتقادات افراد در مورد چگونگی مشاهده آنها توسط گروه‌های مرجع خود در صورت دخیل بودن در رفتارهای خاص است. این هنجارها از دو مولفه متقابل تشکیل شده است: اعتقاد به علاقه افراد دیگر چگونگی دوست داشتن دیگران در رفتار (اعتقادات هنجاری) و داوری منفی یا مثبت درباره هر حقیده (ارزیابی یجه). این درک حملا می‌تواند روی فرد.پرای خرید محصولات ارگانیکت تأثیر بگذارد» زیرا با عقاید افراد دیگر که ممکن است قدرت نفوذ فرد بر یک محصول خاص را داشته باشند» ارتباط دارد. بنابراین» این مفهوم می‌تواند به میزان قابل توجهی بر قصد خرید غذاهای کنترل رفتار درکک‌شده" عامل سوم موثر بر تمایلات و رفتار فرد در مدل رفتار برنامه‌ریزی‌شده است. کنترل رفتار درک‌شده به میزان سهولت يا دشواری درک افراد برای انجام رفتار اشاره دارد (1991 ,۸[2610)؛ همچنین» این عامل به محدودیت و توانایی درک‌شده وابسته است و روی قصد خرید مشتریان تأثیر می‌گذارد. بدین ترتیب» قیمت و عدم دسترسی موانع اصلی در مصرف مواد غذایی ارگانیک محسوب می‌شوند. ممکن است مشتریانی که قصد مصرف این محصولات را دارند» آماده پرداخت یک قیمت استثنایی باشند» اما به‌دلایل مختلف, از جمله رکود اقتصادی يا مشکلات مالی» قادر به پرداخت هزینه نباشند ( 1300 7601 2 ,01308 200). بنابراین» فرد رفتارهای خود را کنترل می‌کند. این مفهوم به باور یک فرد درباره توانایی‌هایش در پذیرش رفتارهای توصیه‌شده به‌منظور انجام اقدامات لازم همراه با اخذ اگرچه موفقیت مدل نظریه برنامه‌ریزی‌شده در پیش‌بینی رفتار ثابت شده ( ,1713010 4 20آ :2010 یله 6۲ سا و3 :2019 له 6۳ مصوهانهدمنقط5 :2018 له اع نت2 :2015 7 ..له)» اما دگرگونی و پیشرفت آن متوقف نشده است؛ و به باور دانشمندان حوزه‌های مختلف تحقیقاتی» ممکن است که برای برخی از رفتارها و زمینه‌ها» گنجاندن متغیرهای دیگر موجب افزایش قدرت پیش‌بینی مدل شود (2015 ,بله 2۳ ۷320270200 :1991 مطع2زه). بنابراین» مدل رفتار برنامه‌ریزی‌شده برای اصلاح باز است؛ برای نمونه» بر اساس پيشنهاد آجزن (1991 ,۸[260)» می‌توان این مدل را با اضافه کردن متغیرهای جدید يا تغییر مسیر متغیرهای قبلی» عمیق‌تر و گسترده‌تر کرد (2017 ,7210 200 ۷202۷). از این‌روه در تحقیق حاضر, متغیرهای ترس پیش‌بینی‌شده از ویروس کرونا آگاهی سلامت» درکک خطر ویروس کرونا و دانش مواد غذایی ارگانیک به مدل اضافه شده» که مدل مفهومی تحقیق به‌صورت مأخذ: زیوهیو و همکاران (2018 ,.[2 61 01ت0()؛ ژانگک و همکاران (2019 ,.ل3 61 7۳8208) یکین از غوامل مدل توسعه‌پافته: رفثار برنامه‌ریزی‌شده ترس پیش ین‌شده" است: تأثیر یکت عنصر گسترده در مدل نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده نشان می‌دهد که احساسات مثبت یا منفی انجام یک رفتار را پیش‌بینی می‌کند که ممکن است بر عملکرد افراد تأثیر بگذارد (2011 ,ط۸[26). همان‌گونه که احساسات روانی افراد نسبت به درک موقعیت‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد (1994 ,۳۸[08)» تأثیر پیش‌بینی‌شده به احساسات مثبت یا منفی فرد نسبت به انجام یا عدم انجام رفتار مورد نظر اشاره دارد (2009 ,.ل2 ۵1 ۷19). در مطالعه حاضر از واکنش عاطفی خاص به‌عنوان ترس پیش‌بینی‌شده استفاده شده است. افراد احتمالا هنگام خرید غذای ناسالم طی دوران همه گیری کرونا ترس را تجربه و از خرید غذای ناسالم خودداری می‌کنند. همچنین» آگاهی بیلانیت؟ یکی یگ از بای ملع ,رقتار ینام ربزی‌شنده توس بافته استه آ گاقی سلافت مصرق محصولات ارگانیک به‌عنوان یک سرمایه گذاری برای سلامتی فرد در نظر گرفته می‌شود ( ,67:00 2 ,3/6008 200 رانک :2010 له اه ۵6نی :2009). افرون بر اين» غذاهای ا رگانبک غالبا از غذاهای معمولی سالم‌تر توصیف می‌شوند ( 1.6۵ :2001 ,7320066 200 ۸7:18 5 ,۷۷7۵۲۵1 24). آگاهی سلامت آمادگی فرد را برای تصمیم گیری در مورد اقدامات بهداشتی ارزیابی می‌کند و مصرف‌کنندگان دارای آگاهی سلامت از جمله کسانی که به‌عنوان خریدار مواد غذایی ارگانیک شناخته می‌شوند» به‌خاطر آگاهی و نگرانی از سلامتی خوده انگیزه دارند تا سلامت و کیفیت زندگی خود را حفظ کنند و یا بهبود بخشند ( 51110751610 8 ,و000 0006 30). خریداران مواد غذایی ارگانیک از اثرات مصرف مواد غذایی آگاه هستند و خطرات مرتبط با سموم دفع آفات را می‌فهمند (2003 ,3/6951 200 5808)؛ و از این‌رو غذاهای سالم را برای محافظت از بهزیستی خود ترجیح می‌دهند. آگاهی سلامت برای پیش‌بینی قصد خرید مصرف‌کننده در ارتباط با غذاهای ارگانیک آشکار شده است (2015 له اع عن2 :2008 مصه‌فعق17 ۵صه ا00ن1ه۸/182). یافته‌های لودویجا و همکاران (2012 یله ا2 82 آلیواس و برنابئو (2012 ,3670206 200 0128)» زاگاتا ( ,ها2ع72 2) و همزاو اسوسی و ضحاف (2009 ,720 200 ۳550۶51 ا۲13220) نشان می‌دهد درک خطر! نیز به‌عنوان یکی از اجزای مدل گسترش یافته نظريه رفتار برنامه‌ریزی‌شده در نظر گرفته می‌شود تا اهداف مصرف‌کنندگان برای خرید مواد غذایی ارگانیک در یک بحران به گونه‌ای بهتر شناسایی شود. درک خطر نکته‌ای مهم است که رفتارهای خرید فرد را تعیین می کند. در بسیاری از مطالعات» اهمیت درک خطر در پیش‌بینی رفتارهای خرید به‌ویژه در بحران‌های ایمنی مواد غذایی مانند آنفلوانزای مرغی و بیماری جنون گاوی برجسته شده است (2005 .له ۵۳ 08ن۳161۵). درک خطر می‌تواند بر تصمیم خرید مصرف‌کنندگان تأثیر بگذارد (2014 له 6۲ 562072 :1994 مصناعهاک 200 58 100۳11). بر پایه یافته‌های اوبایلو ( ,08237618 7) به‌دلیل ترس از ابتلا به آنفلوانزای مرغی» حدود هشتاد درصد از خانواده‌های نمونه مطالعه در نیجریه تصفیه و مصرف فرآورده‌های طیور را کنار گذاشتنند. ژو و همکاران ( 71۳0۷ 6 ,له 1ع) نیز دریافتند که ترس از بیماری 117379 با مصرف واقعی مرغ ارتباط دارد و مصرف مرغ در سال آینده هرگز پس از اولین ظهوراین بیماری در سال ۲۰۱۲ افزایش نیافته است. البته» در مطالعه حاضره منظور از درک خطر ریسک درک‌شده از ویروس کروناست. آخرین متغیر مدل رفتار برنامه‌ریزی‌شده گسترش‌یافته دانش محصولات آرگانیکه! است: برخی مطالعات خاطرنشان می‌کنند که نگرش مثبت مصرف‌کنندگان به محصولات ار گانیک می‌تواند بر قصد خرید آنها تأثیر بگذارد (2015 ,1۷/۵ 20 ۲۳۵۳8 :2001 له ۳ ع(2۳0]). این نگرش از دانشی که مصرف‌کنندگان درباره یک محصول جمعآوری کرده‌اند» شکل گرفته است. یافته‌های بسیاری از پژوهش‌ها گویای تأثیر مثبت دانش زیست‌محیطی بر قصد خرید مصرف کننده و خرید واقعی محصولات ارگانیک است ( :2017 ,2016 ,586 1/0۳۵ بر اساس مبانی نظری پیش گفته» می‌توان فرضیات مطالعه را به‌صورت زیر عنوان کرد: فرضیه ۱: نگرش فرد به محصولات ارگانیک» تأثیر مثبت و معنی‌دار بر قصد خرید این فرضیه ۲: هنجارهای ذهنی تأثیر مثبت و معنی دار بر قصد خرید محصولات ار گانیک دارد. فرضیه ۳: کنترل رفتار د رکک‌شده تأثیر مثبت و معنی‌دار بر قصد خرید مصرف کننده دارد. فرضیه ۴: ترس پیش بینی‌شده از غذای ناسالم در دوران همه گیری کرونا تأثیر مثبت و معنی دار بر فرضیه ۵: آگاهی سلامت تأیر مثبت بر قصد خرید مصرف کننده دارد. فرضیه ۶: درک خطر ویروس کرونا تأثیر مثبت بر قصد خرید مصرف‌کننده دارد. فرضیه ۶۵: درک خطر ویروس کرونا تأثیر مثبت و معنی‌دار بر نگرش مصرف‌کننده نسبت به فرضیه ۶0: درک خطر ویروس کرونا تأثیر مثبت و معنی‌دار بر هنجار ذهنی دارد. فرضیه ع۶: درک خطر ویروس کرونا تأثیر مثبت بر کنترل رفتار درکک‌شده دارد. فرضیه ۶۵: درک خطر ویروس کرونا تأثیر مثبت و معنی‌دار بر ترس پیش‌بینی‌شده دارد. فرضیه ۷: دانش محصولات ارگانیک تأثیر مثبت و معنی‌دار بر قصد خرید این محصولات دارد. فرضیه ۷2: دانش محصولات ارگانیک تأثیر مثبت و معنی‌دار بر نگرش نسبت بدین محصولات فرضیه ۷0: دانش محصولات ارگانیک تأثیر مثبت و معنی‌دار بر هنجار ذهنی درباره این فرضیه ۷2 دانش محصولات ارگانیک تأثیر مثبت و معنی‌دار بر کنترل رفتار درکک‌شده درباره در مطالعه حاضر یک بررسی پیمایشی مبتنی بر پرسشنامه برای بررسی رفتارهای مصرف کنند گان در ارتباط با قصد خرید مواد غذایی ارگانیک در سال ۱۳۹۹ با در نظر گرفتن شرایط همه‌گیری ویروس کرونا با استفاده از روش نمونه‌ گیری تصادفی طبقه‌ای (بر حسب گروه‌های د رآمدی) انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل مصرف‌کنندگان مواد غذایی ارگانیک شهرستان تربت‌حیدریه بود. از آنجا که آمار دقیق مصرف‌کنندگان مواد غذایی ا رگانیک در این شهرستان وجود نداشت» اطلاعات از افرادی که به فروشگاه‌های مواد غذایی مراجعه می کردند» جمعآوری شد. مصرف کنند گان مواد غذایی ارگانیک با پاسخ مثبت بدین پرسش که «آیا مواد غذایی ارگانیک مصرف می‌کنید يا خیر؟»» شناسایی شدند و با گردآوری دیدگاه‌های آنها پرسشنامه پژوهش حاضر به‌صورت حضوری يا غیرحضوری تکمیل شد. به‌منظور برآورد حداقل حجم نمونه» ابتدا برآورد واریانس گویه‌ها با نمونه اولیه‌ای به حجم سی نفر از جامعه آماری پژوهش صورت گرفت و سپس با استفاده از رابطه (۱)» با در نظر گرفتن سطح اطمینان ۹۵ درصد» انحراف معیار ۰/۷۴ و خطای نمونه‌گیری ده درصد» مشخص شد که تعداد ۲۱۰ نفر برای پاسخ گویی به پرسش‌های طرح شده لازم است: ابزار گردآوری داده‌های مطالعه حاضر پرسشنامه‌ای شامل دو بخش بود: بخش اول شامل مشخصات جمعیت‌شناختی و بخش دوم شامل سازه‌های نظریه رفتار برنامه‌رپزی‌شده. پرسشنامه از طریق ایمیل و ابزار رسانه‌های اجتماعی از جمله تلگرام و واتساپ برای پاسخ‌دهند گان مورد نظر ارسال شد» همچنین» برای سهولت در بازیابی اطلاعات» به‌صورت حضوری نیز پرسشنامه به تعدادی از پاسخ‌دهندگان ارائه شد. پرسشنامه پژوهش حاضر شامل ۲۹ گویه بدین شرح است: نگرش مصرف کننده مواد غذایی ارگانیک (چهار گویه)» هنجارهای ذهنی (چهار گویه)» کنترل رفتار درک‌شده (سه گویه)» دانش محصولات ارگانیک (سه گویه)» درک خطر (چهار گویه)» ترس پیش‌بینی‌شده (سه گویه)» آگاهی سلامت (سه گویه) و قصد خرید (پنج گویه). برای اندازه گیری متغیرهای موجود در مدل» از یک مقیاس هفت گزینه‌ای لیکرت از «شدیدا مخالف» تا «شدیدا موافق» استفاده شده است (جدول ۱). در مطالعه حاضر» متغیر وابسته «قصد خرید» بوده که بنا به تعریف آجزن (1991 ,۸[260)» عبارت است از «نیروی ذهنی برای کار با طراحی پرسشنامه با مطالعه مقالات بر اساس اهداف پژوهش صورت گرفت. گویه‌های مربوط به نگرش» هنجارهای ذهنی» کنترل رفتار درکک‌شده و دانش مواد غذایی ارگانیک ب رگرفته از مطالعات کلر (1993 ,121167)» زیوهیو و همکاران (2018 ب.له 6۲ فا) و آصف و همکاران (2018 ..له ۵1 ۸۶1)» گویه‌های مربوط به درک خطر برگرفته از مطالعات پلتز و همکاران (2007 ,.له ۵ ۳6112) و تام و همکاران (2007 ,.21 ۵1 120) و گویه‌های مربوط به ترس پیش‌بینی‌شده ب رگرفته از مطالعه ژانگ و همکاران (2019 ,.أ2 61 70208) است. به‌منظور سنجش پایایی» پرسشنامه پژوهش بین یک گروه سی‌نفره از جامعه مورد نظر توزیع و میزان ضریب پایایی با روش ضریب آلفای کرونباخ با استفاده از نرم‌افزار 26 58255 محاسبه شد. از آنجا که برای پژوهش‌های علوم انسانی» ضریب آلفای کرونباخ بالاتر از ۰/۷ قابل قبول است» مقدار این ضریب برای تمامی گویه‌ها بر اساس جدول ۱ تأیید شده است. مصرف محصولات ارگانیک که بدون اصلاح ژنتیکی و استفاده از هورمون‌ها تولید می‌شوند» خطر کاهش قدرت دستگاه ایمنی بدن را تا میزان زیادی کاهش کشاورزی ارگانیک برای محیط زیست مفیدتر است» چراکه مواد آلاینده محصولات ارگانیکک» در مقایسه با محصولات متعارف» ارزش غذایی بیشتری برای اطمینان از سلامتی» غذا را با دقت انتخاب می‌کنم. خودم را یک مصرف کننده آگاه به ابعاد سلامتی می‌دانم. اغلب در مورد مسائل مربوط به سلامت در زمان [همه گیری ] ویروس کرونا هنگام تصمیم گیری در مورد خرید یا عدم خرید غذای ارگانيکک و سالم طی دوران همه گیری ] ویروس کرونا نظر دیگران را در نظر میگیرم. خانواده من فکر می‌کنند که من باید مواد غذایی ارگانيکک و سالم بخرم و نه پزشک يا کارشناس بهداشت فکر می‌کند که در وضعیت وجود کرونا باید افرادی که نظرشان برای من ارزشمند است» خرید مواد غذایی ارگانیک را به فکر می‌کنم خرید مواد غذایی ارگانیک و سالم طی دوران [همه گیری] فکر می‌کنم خرید مواد غذایی ارگانیکک و سالم طی دوران [همه گیری] در حال حاضر احتمال شیوع ویروس کرونا را بسیار زیاد درک می‌کنم. نگرانم که مواد غذایی ارگانیک و سالم فاقد پسته‌بندی در زمان [همه گیری] اگر طی دوران همه گیری ] ویروس کرونا غذای ناسالم بخرم يا بخورم» می‌ترسم. اگر طی دوران همه گیری] ویروس کرونا غذای ناسالم را بخرم یا بخورم» اگر بخواهم» امکان خرید غذای ا رگانیک و سالم به‌جای غذای غیرا رگانیبکک می‌توانم مکانی را برای خرید یا خوردن غذای ارگانیبک و سالم طی دوران طی دوران همه گیری] ویروس کرونا منابع اقتصادی و زمان کافی برای خرید قصد دارم که غذاهای ارگانیک و سالم را در صورت موجود بودن در زمان برنامه دارم که در آینده» اگر غذاهای ارگانیک و سالم در دسترس برای خرید در دوران همه گیری] ویروس کرونا خرید غذاهای ارگانيکک و سالم رابه برای اینکه روال زندگی سالم‌تری داشته باشم» قصد خرید مواد غذایی ا رگانیک روایی صوری- محتوایی پرسشنامه نهایی به تأیید چند تن از صاحب‌نظران و اساتید خبره مسلط به موضوع تحقیق رسید و روایی سازه نیز با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی (0۳۸) مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور با استفاده از شاخص کفایت نمونهگیری کیزر- میر- اولکین! و آزمون بارتلت"» توانایی ارزیابی تحلیل عاملی برای سنجش متغیرهای مورد نظر بررسی شد. همان گونه که در جدول ۲ مشاهده می‌شود» از آنجا که شاخص 1310 برای متغیرهای مورد مطالعه بالاتر از ۰/۶ بوده» داده‌های مورد نظر (اندازه نمونه) برای تحلیل عاملی مناسب است. همچنین» بر اساس آزمون بارتلت» چون میزان معنی‌داری برای تمامی متغیرها کمتر از ۰/۰۵ بوده» تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار (مدل عاملی) مناسب تشخیص داده شده است. در پژوهش حاضر با توجه به امکان استفاده از تحلیل عاملی برای تعبین روایی پرسشنامه» تحلیل عاملی تأییدی مورد استفاده قرار گرفت. برای آزمون تحلیل عاملی تاییدی» برازش مدل معادله ساختاری و آزمون فرضیه‌های ارائه‌شده نیز از نرم‌افزار23 ۸۳08 استفاده شد. بر اساس نتایج جمعیت‌شناختی» ۴۹ درصد نمونه مورد مطالعه را مردان و ۵۱ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. اکثر پاسخ‌دهندگان در رده سنی ۲۱ تا ۳۰ و نیز ۳۱ تا ۴۰ قرار دارند؛ بنابراین» بیشترین حجم نمونه را جمعیت جوان تشکیل داده است. سطح تحصیلات ۳۹ درصد پاسخ‌ گویان کارشناسی و ۲۲ درصد کارشناسی ارشد و بالاتر بوده و تنها دوازده درصد پاسخ‌گویان از تحصیلات زیر دیپلم برخوردارند. از نظر سطح درآمدی» از آنجا که روش نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای بر حسب گروه‌های درآمدی است» هر کدام از گروه‌های در آمدی در آمد خانوار (تومان) دو تا سه میلیون ۴۳۲ ۲۶ برای تحلیل ساختار درونی پرسشنامه و تعیین روایی همگرا از نتایج تحلیل عاملی تأییدی استفاده و بدین منظور بار عاملی استاندارد برای تمامی گویه‌ها و متغیرها محاسبه شد (جدول ۴). روایی زمانی برقرار است که مقدار بار عاملی برای تمامی متغیرهای اندازه گیری بزرگ‌تر از ۰/۵ باشد (1981 ,1.27167 200 ۳07611). از آنجا که مقدار بارهای عاملی برای تمامی متغیرها بزرگک‌تر از ۰/۵ است» می‌توان نتیجه گرفت که پرسشنامه تحقیق حاضر از روایی کنترل رفتار د رک‌شده ر 0 ۸۴ دانش محصولات ارگانیک برای تعیین برازندگی مدل ارائه‌شده در مطالعه» با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی» شاخص‌های برازندگی مختلف در نظر گرفته شده است (جدول ۵). برای برازش مدل نیز از معیارهای مختلف برازش استفاده شده است. به‌طور کلی» هر کدام از شاخص‌های به‌دست آمده برای مدل به‌تنهایی دلیل برازندگی مدل يا عدم آن نیست؛ بنابراین» باید تفسیر این شاخص‌ها با یکدیگر و در کنار هم انجام شود. از آنجا که شاخص‌های نیکویی برازش در بازه مورد قبول قرار گرفته‌اند» می‌توان از مجموعه شاخص‌های یادشده این گونه برداشت کرد که مدل به سطح مطلوبی از برازش دست يافته و بر اساس آن» می‌توان ساختار هر کدام از متغیرها را تأیید کرد. ريشه میانگین مربعات خطای بر آورد (83/157۸) ۸ ک 30/5۳۸ ۶ کای اسکوثر بهنجارشده به درجه آزادی (۴3/777/07) ۳ 02/77/0۳ ۱ ۱/۷۶ در مطالعه حاضره پس از آزمون مدل اندازه‌گیری (جدول ۴)» از مدل معادلات ساختاری برای تجزیه‌وتحلیل ضرایب مسیراستفاده شد. شکل ۲ نتایج حاصل از برازش مدل را نشان می‌دهد. اعداد داخل مدل در مسیرهای مختلف معرف ضرایب استانداردشد مدل ساختاری است. مقدار ضریب مسیر نشان می‌دهد که در مسیر مربوط, به ازای تغبیر متغیر مستقل» به چه میزانی متغیر وابسته نیز تغییر خواهد کرد. نتایج آزمون فرضیه با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری در جدول ۶ آمده است. معنی‌داری متغیرها در نرم‌افزار ۸۹/05 با استفاده از نسبت بحرانی (14-) بررسی می‌شود. نسبت بحرانی از نسبت مقدار برآوردشده غیراستاندارد برای پارامتر به خطای معیار به‌دست می‌آید و معرف این است که در صورت رد «فرضیه صفر) مبنی بر صفر بودن مقدار این پارامتر» تا چه حد احتمال خطا وجود دارد (2010 ,11296ت)). چنانچه مقدار نسبت بحرانی هر متغیر در دامنه ۶- تا ۱/۹۶ قرار گیرد» بیانگر آن است که تأثیرگذاری آن متغیر بر متغیر وابسته معنی‌دار نیست (2013 ,.له 21 ط1/]016). ضرایب مسیر نشان داد که نگرش با مقدار ۰/۴۵۲ و هنجار ذهنی با مقدار ۰/۰۹۴ با قصد خرید رابطه مثبت و معنی دار دارند. بنابراین» یافته‌های تحقیق حاضر حاکی از تأیید فرضیه اول تحقیق است. این نتیجه همسو با نتایج مطالعات آندرواژ و همکاران (2020 له ۵۲ ط۸۵0۲۷۵2)» محد سوکی (2016 ,5 3/1080) و محمدیان و بخشنده (2015 ,ط۵0صمطعطله8 200 ۳۵۵۵۳ 1/]052) مبنی بر تأثیر مثبت نگرش بر قصد خرید مواد غذایی ارگانیک است. همچنین» نتیجه مطالعه حاضر فرضیه دوم تحقیق را تأیید می‌کند؛ یعنی» مصرف‌کنند گان پا هنجار ذهنی بالاتر از قصد خرید بالاتری برخوردارند» که ضمن همخوانی با یافته‌های صندوقی و راحلی (2017 ,72611 200 ن[ع52000)» دلالت بر این دارد که افراد به احتمال زیاد از ادراک دیگران تأیر می‌پذيرند. نتایج نیز نشان داد که ترس پیش‌بینی‌شده با مقدار ۰/۱۰۱ بر قصد خرید تأثیر مثبت و معنی‌دار دارد» در حالی که کنترل رفتار درک‌شده و آگاهی سلامت بر قصد خرید مصرف‌کننده تأثیر معنی‌دار ندارند. بنابراین» نتایج موید فرضیه چهارم است» اما فرضیه‌های سوم و پنجم تحقیق را پشتیبانی نمی‌کند. البته؛ رد فرضیه سوم تحقیق مغایر با نتایج مطالعات شیذاتولقما و همکاران (2019 ,.له 21 51212210120708) وزیوهیو و همکاران (2018 .,.[۵ 2۲ 301 ) مبنی بر موثر بودن کنترل رفتار درک‌شده بر قصد خرید مواد غذایی ارگانیک است. اما تأیید فرضیه چهارم مطالعه حاضر هم‌راستا با نتایج مطالعه ژانگگ و همکاران (2019 ببله 2۲ 78208) مبنی بر تأثیرگذاری ترس از مصرف مرغ ناسالم در دوران همه گیری ویروس 117819 بر کاهش مصرف مرغ است. همچنین» فرضیه پنجم تحقیق که حاکی از عدم وجود رابطه بین آگاهی سلامت و قصد خرید مواد غذایی ارگانیک است. با نتایج مطالعات میسرا و سینگ (2016 ,.51080 204 1/97۵)» گروبور و ژوکیچ (2016 ,.ع010ز7 204 620007) و آصف و همکاران (2018 .,.[۵ 2۲ ۸۶[1) مغایرت دارد. ضرایب مسیر نشان داد که درک خطر ویروس کرونا از سوی مصرف‌کنند گان با نگرش» هنجار ذهنی» کنترل رفتار درکک‌شده و ترس پیش‌بینی‌شده آنها ارتباط معنی‌دار دارد و مقدار ضرایب آن» به‌ترتیب» برابر با ۰/۲۲۲ ۶۵/» ۵ و ۰/۵۹۲ است؛ بنابراین» فرضیه‌های ۶۵ «اغ ۶2 و ۶۵ تحقبق تأیید می‌شود. همچنین» درک خطر دارای ارتباط مستقیم معنی‌دار بر قصد خرید بوده و مقدار ضریب آن برابر با ۰/۲۶۸ است و از این‌رو فرضيه ششم مطالعه تأیید می‌شود. این نتیجه با نتایج مطالعه ژانگک و همکاران (2019 .له 6۲ 78208) مطابقت دارد. افزون بر این» ضرایب مسیر نشان داد که ارتباط دانش محصولات ارگانیک با نگرش شخصی و کنترل رفتار در ک‌شده معنی‌دار بوده و مقدار ضرایب آن» به ترتیب» برابر با ۰/۰۷۴ و ۰/۲۹۱ است. اما ضریب مسیر متغیر دانش محصولات ارگانیک با هنجار ذهنی نشان داد که این متغیر با هنجار ذهنی رابطه معنی‌دار ندارد و مقدار ضریب آن برابر با ۰/۰۱۷- است. از آنجا که یافته‌های تحقیق نشان‌دهنده تأثیر مثبت دانش محصولات ارگانیک بر نگرش شخصی و کنترل رفتار درک‌شده است» فرضیه‌های ۷۵ و ۷2 مطالعه مبنی بر تأثیر مثبت دانش محصولات ارگانیک بر نگرش شخصی و کنترل رفتار در کک‌شده تأیید می‌شود» اما نتایج مطالعه فرضیه ۷0 را پشتیبانی‌نمی‌کند. این یافته‌ها هم‌راستا با مطالعات آندرواژ و همکاران (2020 ,.له 2۲ ۸۳۵6۲۷۵) و سینگ و ورما (2017 ,۷۵۲۳۳۵ 2۳۵ 510817) است. ضریب مسیر متغیر دانش محصولات ارگانیک بر قصد خرید مصرف‌کننده در سطح ده درصد معنی‌دار است و با توجه به ضریب مسیر دانش محصولات ارگانیک» می‌توان بدین نتیجه رسید که دانش محصولات ارگانیک بر قصد خرید مصرف‌کننده به‌طور مستقیم و مثبت تأثیرگذار است؛ از این‌رو نتایج به‌دست آمده فرضيه هفتم تحقیق را پشتیبانی می‌کند و از این نظر با مطالعات زیوهیو و همکاران (2018 ..له 61 203001 )» السویدی و همکاران ( ,.له 2۳ ۸1-5101 4)) و مسیاس دیاز و همکاران (2014 ,.ل۵ 61 1182 1/]65138) همسویی دارد. کنترل رفتار د رکک‌شده -* قصد خرید 9۷ ۳۳ ۱۹۱ درک خطر -+ کنترل رفتار د رک‌شده ۳۵ ۰ ۹/۳۴ اراک ,نحطر + انوس تن بیش شنده ۵۹۲ ۰ ۶۸۴۸ هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل و پیش‌بینی قصد خرید مواد غذایی ارگانیک با کمک مدل رفتار برنامه‌ریزی‌شده بوده و افزون بر اين» تأثیر متغیرهایی مانند درک خطر ویروس کرونا و دانش محصولات ارگانیک بر متغیرهای مدل رفتار برنامه‌ریزی‌شده تحلیل و ارزیابی شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از تأیید فرضیه اول تحقیق مبنی بر «تأثیر مثبت نگرش شخصی بر قصد خرید مواد غذایی ارگانیک» است. بنابراین» شایسته است که در راستای بهبود نگرش و نهادینه‌سازی مفاهیم ذهنی در زمینه اثرات مصرف غذای ارگانیک در بین افراد» بیش از پیش فعالیت شود. از آنجا که «نگرش» پیش‌بینی کننده قوی‌تری نسبت به متغیرهای دیگر در قصد خرید مواد غذایی ارگانیک است» هرچه نگرش افراد به محصولات ا رگانیک بهتر باشد» تمایل آنها به خرید این محصولات بیشتر خواهد بود. بنابراین» در راستای فرهنگک‌سازی برای خرید محصولات کشاورزی ارگانیکک, باید اقدامات لازم برای بهبود نگرش افراد صورت گیرد؛ برای نمونه» با تهیه و ارائه برنامه‌هایی از طریق رسانه‌های جمعی در زمینه مزایای محصولات ارگانیکک» می‌توان نگرش افراد را به سمت محصولات ارگانیک تغییر داد. بر اساس نتایج بررسی فرضیه دوم پژوهش حاضر مبنی بر تأیید «رابطه مثبت و معنی‌دار هنجارهای ذهنی با قصد خرید مصرف کننده»» همسو با دیگر پژوهش‌های مرتبط پیش گفته» می‌توان یادآور شد که ارزش‌ها و باورهای ذهنی افراد به بروز رفتارهای آنها می‌انجامد. بنابراین» پیشنهاد می‌شود که نسبت به ایجاد هنجارهای ذهنی در افراد با به‌دست آوردن اطلاعات دقیق در مورد غذاهای ارگانیک از طریق شبکه‌های اجتماعی موجود اقدام شود» چراکه این شبکه‌ها می‌توانند بلافاصله اطلاعات را به کلیه کاربران انتقال دهند؛ بدین ترتیب» هنجارهای ذهنی به‌عنوان یکی از پیش‌بینی کننده‌های قصد خرید افراد جلوه گر می‌شود. فرضیه سوم تحقیق مبنی بر «رابطه مثبت و معنی‌دار کنترل رفتار درک‌شده با قصد خرید مصرف کننده»» بر پایه یافته‌های پژوهش حاضر رد شد. البته» فرضیه چهارم بتحقیق مبنی بر «رابطه مثبت و معنی‌دار ترس پیش‌بینی‌شده از خطر ویروس کرونا با قصد خرید محصولات ارگانیکک و سالم» بر اساس یافته‌های تحلیل آماری» تأیید شد و به دیگر سخن» اگر مصرف‌کنندگان طی دوران شیوع بیماری کرونا پیش‌بینی کنند که پس از مصرف غذای ناسالم ترس را تجربه می‌کننده با خودداری از خرید غذای ناسالم» به خرید محصولات ارگانیک و سالم روی می‌آورند. نتایج تحلیل داده‌های مربوط به فرضیه پنجم نشان داد که بین آگاهی سلامت و قصد خرید مواد غذایی ارگانیک ارتباط معنی‌دار وجود ندارد. البته» رابطه مستقیم درک خطر ویروس کرونا با قصد خرید مواد غذایی ارگانیک و سالم معنی‌دار بود و فرضیه ششم تحقیق تأیید شد. بنابراین» در همین دوره همه گیری ویروس کرونا می‌توان با آگاه کردن افراد جامعه از خطر ویروس کرونا به فرهنگک‌سازی بیشتر در زمينه قرار گرفتن محصولات ارگانیک در سبد مصرفی خانوار اقدام کرد. علاوه بر این» تأثیر درک خطر ویروس کرونا به‌طور غیرمستقیم از طریق نگرش شخصی,» هنجارهای ذهنی» کنترل رفتار درک‌شده و ترس پیش‌بینی‌شده بر قصد خرید معنی‌دار شد و از این‌رو» فرضیات ۶۵ ۶0» ۶۵ و ۶۵ تأیید شد. با توجه به نقش غیرمستقیم درک خطر بر قصد خرید مواد غذایی ارگانیک. می‌توان گفت که در واقع» هرچه افراد خطر ویروس کرونا را بیشتر درک کنند» در خرید مواد غذایی ارگانیکک» از آمادگی ذهنی بیشتری برخوردار بوده و احتمال بیشتری دارد که مواد غذایی ارگانیک و سالم را خریداری کنند. همچنین» درک بیشتر خطر ویروس کرونا موجبات ترس بیشتر از این ۳ ۰ 3 ۰ 3 0 ۵ 2 ۰ ۵ ویروس را فراهم می‌کند و این ترس پیش‌بینی‌شده خرید مواد غذایی ارگانیک را افزایش می‌دهد. نتایج بررسی فرضیه هفتم تحقیق رابطه مثبت دانش محصولات ارگانیک و قصد خرید مواد غذایی ارگانیک را تأیید کرد. بر اساس نتایج به‌دستآمده» فرضیات ۷8 و ع۷ مبنی بر ارتباط دانش محصولات ارگانیک با نگرش شخصی و کنترل رفتار درک‌شده تأیید شد و از اين‌رو دانش محصولات ارگانیک از طریق نگرش شخصی و کنترل رفتار در ک‌شده بر قصد 65 هصناد‌عهناکه 137 .(2019) .7 مفولرعظ مصه مک ,نطها1م200٩ .۸ مذققط۸0 7 013060 ۵۶ معط عطا وصنعت تکام صععتع ععق طلسم ۲۵ ۱۳60 8 770۷ ]٩ ,700۵ 001۵486۰ فصه صععصی غامد عصصمنصه از ۰ 01360 ۵۶ 60۳ ۵ ن+عدمناه ما عدمناصعاصذ ۳۳۵۵ .(1985) بآ مطع2ز۸ ۵ صمنانصهمی ۳۵۳ تلمجصی صمناع۸ (عل) صصعصملع2 .7 هه نگل 7 :10 4 200 ,۷۵ وصه عتنله عز سامنتقطط #مصصعام که معط 156 .(2015) .1 مصعرز۸ 5و۸ مه 8۳65562 مقاامطاعندگ ۵۵ اوقهاصعحصم که نعتتاع3 ما 12037 [ 3۵۷10۷ ]۸۳۵ ,کعونخناد ۶و ما00 قصه عسها3 بر2001 ) بآ مصعدز۸ 00 0 زامرچ۸ ]٩ 70۵1 ۳منقطعط معصصفام ۵۶ معط عطا فصه مامطصی 5 له ۳20005 نسمنقط 6 معصصفام که معط 156 .(2011) .آ مصعدز۸ 7 مه هام۸0 .(2014) 3.5۰ مضه تطدان۸ هه 3/۰ مضععنطا) نگ ۸1810 5 ع۳ ۲۳ 2008ع 1 .(2017) 3/.8 مط207206زهظ فصه .۸ ,73609 (اع0 ۸12 :(1)3 ,۸۲۲09 0۵ 100961 13 کع نع ریاشع ۶ع72 مزقطع0 7 200 .3 ,7131662 113700 ,یک ,06و73 احشققط 0عحصقط3/0 م۸ نوزم ۸1-5 0 0۶ معط جز کم عناعزطاند هم 6[ عط1 .(2014) 36 ماکهط5 1/050 ۰أ 7۵۲۲1۵ ۳۵۵۵ 8۳1۶ بصمنامصعصی 1۵۵۵ عنصعع 0۳ اه جعاصی عطا صز «منتهط 0 ع13 ۵۶ ۸9695601 .(2016) .8 166908۷872 فصه .0 منصصعاعلج۸ طنلعوم۸ ۰ ععقطز اعد 5 عصماعنه ۵۵ اعومطز کاز فصه کصعصمماهعل0 000001 40 طذ ع۵ 2 1۵۵۵ وی ععف) طلعوم ۳ص عصناعومص مهو ما5 (۳6۲۹3۵0) .85-112 :(1)3 ,و1000 26013101 1 660۳65 1700673 .(ع 030 5 ع۲۳ هصنر50 .(2020) یک منصدزهه7 فصه .5 منلنلهل سل ۸06۳۷2 :65 1۵۵۵ عنصعع۳ه عصنسط که صمتصعتصذ هه علهناه عطا هصنع‌اند سا بفلقسطعع1 قآ م۸ ,ق5830 .۳ ,13000118 ,3 ت16 3.۰ وصلله‌ککه ۷٩ .۸ مقا۷0ح۸ عطا :۶۵0۵ عنص2ع0۳ ععقطسام ۵ کصمتاصعاصذ هصنان200 .(2008) بج ,ام عط5 هه 060هام ۵۶ معط عطا صز کعلعناند لصمص هه عنعاکه ۵۶ ۵[6 5 1616920۲ .(2018) .5 وطتوچ۸ مه .۸ مننعه< ,۷۷ ,نت22 .3 بکزف۸ و ۲1۵ عنام عومص عطا فصه «متاصعاص ععقط‌سم 1۵۵۵ عنصمع۳ه وصنمصع انم -144 :63 ,عع۲6۲ع]ع۳۲ 0۳۵ ونام0 ۳۵۵۵ معنولعصه 02206 هم ه :655 3/3360 5اه 0صه 063۵05 "کعصع00 .(2009) .80 هام2 فصه بش۸ ,ق۸72۳ 5۰ لقدمتاعص۶ هه عنصدوته او ععی عطا نعاا۳0م 1۵۵۵ چطالدط 1۱۵۳۵۳۵ زوم ۸ منک شهط 1131 عطا که صمناهاصد2۵ 16۶ 0معوم۳۳ جعمصد ۳ 66۰ ۰ ۷۷/01۵0 عصنعصهالها) ج حز صتقطح ۳۵۵۵ هه بجعت ۳۵۵۵ ۳۳006۵0 ,0 ,و706 «عاکد کهع7 1۳۵0۲ .(2007) .ی ,30566 فهه .5 ,802006۲8 -0۳0 ۵۶ کاصقصنصعاع0 همطل روم ۵۶ کز رصع -هاعص ۳ع2 که :1096۵ مه -14 :(27)1 نرو/۳۵عر۹ ,۳۷1۳۵۲۵۳۶۵ ۵۳ ۵ 70 مت فطع اعد 60 6 ۹۵٩٩ .(2019 ).38 مصقطک ۵صه ۰ ,500006 وج و7608 و2 80110 1 ناه نادمه هه نام صعع۳ع عصنوتاط ها هه صمنعنعل +عصعصیمی -0۳0 0۵ 1۳38 86 65:2 ۶و معانه 166 .(2015) مک ,۷7 200 38.6 مقصقط0 0 علعذم 06۳۵60 ۵۶ اعلمه ۸ .(0994) بط مصناعقاک فصه یی ,قوصنام120 -34 :(21)1 ,6۹۵0۲ 002۵۲ ۳۲٩ ,70۳۵ ناه وصنلوصعطعاعند 0ع0 از ,1628 ,.ل.۸ ,11601637 و1 و1379 وملا ۳ و110 و۷۷۰۷ و1879 و ی 711100005 ۳۵۲910 10۳8۵۰ 110۳8 مدمنام‌ع۳ع0 عفن هدع که صعن۸ .(2005) 06 نا لد 3300۳5 .(2019) .34 ,3100۳0۹۵ 200 0۰ ,زهاهط1 1۳ و۳0۳۵ ۰ 1 عدعتنان :و۳0 ععق) معط +منتقطط #مصصفام عطا ۵5 فععقط صمنامصعصیی ۵ ۲ز۹۲۵گ ۵۳۵ ۳۵۲۵۵۵۳ ,3۷۳۵۵۳۵ ۲٩ ۵ 730 با۲ م00 .(23ه0 065 ماهتا وه هتساک هصناهتله۳ ,(2981) 10.۳۰ ,لها هه ۰ ,۳0۳۵۵ 9 ]70۳۳۵ 6۳۳۵۲۰ 1 660 تاکه 6 0ص کعاطاهند ع1طع مصت 5ات .3 :10 +عص ۵ط ۵۶ عمط قداص عجه کصمنام .(1994) .31.1 م۳۳0۵ 7 .5 00 با آهادع لوا نصمنامصه و مهد 156 رعله 5مع20 ۰ج مه 8 ۲۶27 لهنم5 صز عسناع0امص صمناهدوه هتساک .(2010) ۷۰ منصععقطای عطا صز عناوم +عصعصی 1۵۵۵ عنصدع0 .(2016) .37 از فصه بش۸ ,ت0طنصی6 ,6 .020-10615 ,62/05-ط0 ,ق0۳60 10۵۵ عنصمع۳ 1۵۳ کعزععاد ی عصنعا 2 مقلکتاظ 200 8.6۰ ,قکادظ- 2/310 .۸.3 ,صفتاع2 .38 ,8۳66 م6 و0ففتا6 6 ام ۵ صمناصعاصز عطا صذ اخلمدمععم و0۳ فصه ناه که عم عط1 .2010 0 .200۳0۵63 مهصناعمص مناقوه آه ناتساد ۵ :0۳000 1۵۵۵ عنص2ع 0۳ متاطاعه1 00 ۰ظ ,تقطه 8150 مظ رنع 3/0002 مظ مفا۵/چه11 ,36 مناصزطاع11۵ 0۳6 2 چم ۵ ککعصوصنللز لمتاصعامم "عصعصی هصنا‌عگکد ما۳ .(2011) 1 ۶ ما عنصنصف۸ لدسحله‌نو۸ نوی ععف) 0۳00005 1۵۵۵ عکدد 10۵7 ۳3۳۵۵6071۰ 16 ناگ ۵۳۵ 500666 واه ۲و۸ [٩ آمدس0ل. رصفزند‌ط م۸ 6 ۸ .(2018) .0 مفاق130۳2 0صه .8 بانط .36 مق2/8200 .3 ,11۵۵5 05 عصنص2 ۳ 200521 که تاه ععقطسم "عاهه‌جوم صقاک ره له ۵۶ بووند 1/0716 2۲۵۵۷5 ۳۵۵۵ ]٩ ۵۱ 70۳ دمقطعط فعصصفام کم معط عط عصنکت 0005308 06 ما .(2009) 36۰ مکقطه7 هه با ,ندکتاه5ظ نجام 113022 5۰ ۳۶ 00 کدمناه ام :کت عصعصم 1۵۵۵ عنصفعهه صعتفقصع) او ععع0۳۵ 0 ععتله۷ 30۵1 .(2006) 5.0 ,صعف01 هه ۰ظ ,صع6لصقام۳ ۷ ,8 ,110206۵06 ۰ :(5)5 ,86۳0۷10۲ 00167 ]٩ ,70۵ ععزمل 1۵۵۵ عنصعوجه سل کم 8 .(2005) بش۸ بعصق۳ فصهه 36 محطاحد/2 ببشیگ علم0 ن10 65۰ 1۳8۴ هز کععقط‌سیم 066۶ ۵۶ ععی عطا عافد ۵۶ صمنام‌ع 067 40 0۳8۶2006 ۵۵۳۵5 صمناصعاصز فص عفانم "عم .(2015) .17 ,1۳۵010 6۰ 86006۴ هل 7مزهط06 فعمصعام که معط که صمنعصعاه هه +ععقط تام ,1 ,06لکتاک1 و2 و1106 و.ل3 (062لفکتاظ وگ ,[عقناظط و1 و8تق8ظ ول بلتاقگ1 ۰ ,120107-1613867 200 ب... مک ,56106 .0 بلنصطصگ مطل مقکلد مادص 40 صمنانصناعل مامع۵۳ 1۵۴ 1۳360۲ ۵ نوفده 1۵۵۵ عنصع0۳ .(2012) 4 ۳۵۵2 ]٩ 506۶۵ ]٩ 70۵ 06750606۰ ۳۳۵0620 عطا ۲۵ ناحادم -0081067 ۵28108 200 ,عصناکهع 3 رهم0006 .(1993) ماک ,6ع[1ع 1 (03)) .3 مطع2027206زه8 0صه 31 و نصقطمطی لا و نامکصه/3 م۸ و 0اع 1۳۵0 . 70005 عن20ع۵۳ عکت ۵ کوعموصنللن هصناع‌اند عماد؟ ۶و «دمناهلد ۳۷ [۵ادع ۵00 فصه 7136 .(2012) هط موصلع< هه بط لاک 0 عنص2ع0۳ ۶م ععقطل‌سم عطا فص سامزتقطع0 ۵۶ کادمی ,ککعمکتامتکد0 7 ۵۵۷۹۳0۳۵۵۲ 1۵۳ عمط چقم ما وصنلله عجه مطی کعصعصیی ,۵165 1000 عنصعوجه افصعنله‌ ۸ .(2005) 1 ووع[۷۷۵۳۹ 200 8۰ ,168 855-۰ :(107)11 ,70۵ ۳۵۵۵ 8۳1۶ کع اه فصه کعنطحه ی مصعل 7 و دصقم ۵۶ 1560۳ (2007) 0.6 ۷6۵۰ 0صه سابل ,60369 وس و1180 :ع6ع[ 6-96۳۷ ۶ عفن م#عتصاصم عطا صز صمناج‌عنهد +عصماعه فص (طظ037) [دسخآنه-ک دی لفصه 1061061 (2009) ۷۷ معط 00ه 8۰ ,11885 165 هزساه 6006076 عتعقع ما کصعصهتساعصن عم ج که صمنی‌نادمه جوز عصنا1ه2/00 .(2007) ۷۷.8۰ بللنه17 0صه .306 منطعع2/13770 .۸ وط100 40 ۶٩ ووعطا عط صنطانی دمص چاهگکدد 1۵۵۵ صذ اعس هه صمنامع067 0 سامهطعط +ع ص00 .(2012) با مقصنده‌گ۸ فصه .۸.0 ,صنام02 بآ ق1018 200۳026 صنقط 6208-600 ۵ نعلناهآ هز ععزمطل 1۵۵۵ عنصععه عصنضل کعناه۷ 5 )ی عنطصلز۷ ,2012 صمتا۳۵۵ مصه معصععمه/3 ,ککعصتعاظ هرز کعتاکو] 40 .ل[ و8227 3/2706 آعنع3/0 ,۳۰ ,عازه21 مک ه0)-عصت 3/30 ,۳۰3 و1122 کد1دع/1 318-4 :114 ,70۳۵ ۳۵۵۵ 8۳۶ .65 ماقم عنصهع ۵۳ 1۵۳ چم ۵ ددع ید11 ,655 3۵۵10 ۵۶ ۳۵16 عط1 .(2008) .1.76 مصق‌ففق77 200 27۰ ,12/00261100 05 121650006 وصه دعلونهنااده 0۳ تغل نمعنطاه فصه صععصی بچاکدد 1۵۵۵ 163-۰ :(32)2 ,0165نا5 0011567 ]۹ ,۵۳۳۵ 1۵۳۵۵۳۵۱ ۵۵۵۰ عنصهع 0۳ 4 ۳0۲ع وصناعنند ماد ۶و عنعولقعه م۸ .(2016) .0 مطههنک فصه ب ,1/5۳۵ 04 8786۶ .(هن10) 26180-360 صز حعصعصی که صمنام‌ع 06۳ :1۵۵۵ عنصعع 0۳ 6 معا ۳10۳8 .(2015) بط ,طعلو مق عطله8 فص 36۰ مصعنوهصص 1/0۳ م۵۶ 020 طذ نصماصعاصذ ععقطسم وم صعع۳ی .(2016) .3 لاناک 1/050 2893-2۰ :(118)12 ما۵ 70 ۳۵۵۵ 8۳5 عع101 تم هه معلنهناکه مک9صه0۳ 05 ‌تطعط1۵00ع۲ لسا اک نعهدکت کا۳0۵0م ۳66۵ .(2017) .3 رفاناگ 1/050 مف20 2/0۳۵3 صعلناگ 0صه .5 ,206 2ص هط .36 متاطعه1 .36 ,1/106 85 دز 000 1161 لمح فصه کعععععنل عامناعگهاآ .(2016) ۳.۸۰ ,1/0506 ۰ (0)) .3.۸ ,ثا۲7 200 .۸ ,1000 وکل.ظ ,6زتاق37 و2 رت6لزتاق17 11.۷ ,6ل2تاق17 605 ۵۲ ععصصاکصز عطا تاماقم عصنععهه مه جز کععقطسام 1۵۵ عنصهع0 71107۵10۵1 510۳6۹۰ 1۵۵۵ که کععناد۳م عصناعا فص صععتع فصه دماج آمدم 06 :01 .1037 :(16)6 ,776010 علاط ۹۵ ۳۵۹۵0۲۶ ,۳1۳۵۳۳۵۳۵ ]٩ ۵۱ 70۳ 40 ص106 ,کط0۳ط ,۸0065 .(2010) .0 ,1712261 0صه وس وق02لنآ .10 ,کت 0اق111 ۵ ۳ا0ز 362 #عصصقام ۵۶ ومعط فعصقصحه صه ونکت نامز معط اعد 600 آ۵ 70 8۲6۶۳ 0۳08۳26۰ کصنلیم عنطجعما ج صز صهمنهمننخهم انعم 270 ۵۴ کاعدمطز عطا که عنعولقصه عنصمدمع-منوک (2007) ما۸ ,ات0۳ ب54 5316 1۳۵۳۵ ۵۶ دمناههناکه دز همه تعنهع 71 صز باعتوصز 0 2۲000066 ۷۵۵۵۶ هه ص31 .(2012) 8 ,867۵06 00 8 ,کق 010 [ 70۲۵۱ کتک 5000 عقف طاعتصه‌می5 چه نصمنامصعص 1۵۵۵ عنص2ع0۳ ۲05 0۳0۵06۲ 66 ۳ع 8صنان2700 .(2016) .7 ,لعته2 مصه .۸ ,3/100 ,.ل وأتاق8 9 ,700۳۵ 2000۰ ۳250260 0ص «مقطعط فعصصعام ۶و معط عصنعت 111۳665 .(2007) .۷ ,3827-08385 0صه .6 ماقم ۸6-5 بط ,806112 6 6۷۵۵۳ عع نایم فصه عع1ه1ممصل نو ععصع5 ماکععاصز رکطمنامصه عناطاتام ۶و ععقطم اکتا عطا وصنسل جمناعا موم نو عصعع علو مهد عطا وصه معحه #عاعاند 545-0 :(55)6 ,۳۲7000٩0 ۵ 70 .اعدا هن علمع ما0 20 0۳۵ 2 3016 ۸ .(2002) 3.1.6۰ ,3/01620678 هه .ظ ,علصنعهه ۷۷ ,7.36 کقصتصص۳ 6۰ 0۳ م0۵ ۳۵ که ععف عطا تعنفی ج ما کدمناه +عصعصیم عصناع00 عطا عصاعت 0۳00005 1۵۵۵ عنصمع۳ه عصعصی ما جمناصعاصز عطا هصن2ع 13۷50 5 ]0 7۵۲۳۵۱ ۹۵۷۵۷ 26۵6۲ ]80۳۵ معط فمصصفعام ۵۶ معط 13010۳5 وصنا م۸۲ .(2014) .31 ,نوهطدگدزه1< 0000 فصه .17 +عصقطک جه‌طازصمط 70۳۵1 16۵۰ هذ کاا م0۳ اه‌هد عنصدو 0 ۵۶ کعحناه "صمنامصعصیی 6 ع۳۶) 3020008 .(2009) .لس ,ععقانصس۸ فصه .2 مصععع 5 بش۸ وقلنظ ۰ -36۵ ۵8 :06۵10۳ #مصصفقام ۵۶ ووعطا عطا که عاصعصمصصی عتمصمد مه 01[ 16#0آمم۸ ]٩ ,70۳۳۵ +کص0د نذ<مص فص ععگکد 0عام‌منناصد که کندوامهصه 40 1۵۵۵۶ عن20ع۵۳ ۵۵۳۵5 علمن ۸ .(2003) .3 مقصلدع/2 هه بش۸ م5320 4 نام 7۵۵۵ ,ععلننادعم طانس معاهنمععد صمنام‌ع۳عم کن اعد 0 از 40 0۶۴ لع0مط عطا مصنفصمم .ر2017) .3 مناعطقط فصه بش۸ منطعمفاهد5 8 0۳0666 عنصقع۵۳ ص0۳0 ۵۶ صمناصعاصز عطا انعم ما هط -961 :(47)4 ,36۹60۲6 0۷۵100۵۲ ۵۳۵ ۳60۲0۲65 آم سا و۸ ۹۲ ۵۱ 70۳ وام ۳۵۵۵ .لوصا ما30 16ص مادم 1۵۵۵ عنصده 0۳ که کاصفصنص 0 ۶و ععمناکطز عط1 .(2014) ۰ ,تامطصعاعم1 مصه سابل ,فعاصوط۸ وس ,563078 و ۵۳۲۵۲۵ باعگدد فصه 0016601 ععقطسام 0۵ صمنامع6۳م علکز 1۳۳۳۹۵ 5 ع۳ ۲۳ 8وصنا2ع 650 .(2019) .م۸ مطهنقطق1< 0ص 3۰ ٩ کل مقصوقان 2 2نه 5 1 130180 همم اک ما۳ (2017) .8 ق۹۷۳9 فصه بش۸ مطاوصن5 کزواهس۸ .(2020) .37 ,۷20200202 فصه 1۰ منفنع 720 ,3 مصتق لقاع معط 1 9۶ 27685 [۳۳۵ تعقق وکتسز 0۳۳۵ اعصنمهه هط 0۳۵۷606 0۲ (۳6۲۹1۵) .1-24 :(9)33 ,26۷۵1001167 اه سط 040 065 0ع3 ععصنک جنه 4۵ هه 0۵۵ 5۸5 ۶ 10020 .(2007) .5.5 ,166 200 .5 ,166 یک10.1 ,13878" 5 نانز که کاصقصنصصعع13 .(2011) .۸ ,و۸ فصه .ککل مفناق٩ ,7.8 ,700 0 5۳0۵1 هطزکت و5800 ماه ماه هه :1۵۵ عنصدهته ععقط‌حام ۲۵ :(14)2 ,6۷16 1009011۵7۸ 5ع 11 1کا ۲و۸ ۹۳۵ ۳۵۵۵ ,7130۳۵۵۵۵ عصناع0۵ ,۵۳۷۵۳۵۲۵ 01 اون 267۵۵۵ .(2001) کال اکن ص712 فصه ۳.۴ ,ق۸111 ا بکصنم) هم فصه ,کصعع 0 هم ,کع00نا عم نموم عنصعع۳ه هه 67 .(2015) .37 ,08ق78 200 ۰ ,۷۷۵28 1 ,۷۵28۶ سا ,۷۷۵8 و8 بعنکل ق نا ۳816۳0 صز کاا 0۳0 000 عنصعع 0۳ ۲و ععلوهناه وصه کدمنام‌ع 06۳ 85 ۳3010۳ .(2018) 8 ,۲0لق م1 200 .7 شآ و۳۰ ,886100 و۷۷ وفتاطتا20 85 ع۳6 1 0هه کعنصای عصزم 210 عل صز دمناصعاصز ععقطسام 1۵۵۵ عنصهع0۳ ۲0۹6۲5۲ ۵۲ کاصقصنص 13066 .(2017) یکی ملقطاه2 فصه 1 ,۷302 7 عطا نوماه مصه هصنواممه نصمناهد وصزم‌م1ععل0 ج صز «مزقطع0 ععقطجتام ۶ کزوولدصه ۵طا عصزوامم۸ .(2018) .اک مصه‌حگنه7 هه 36۰ منصعا٩ 1۳ 73013733 [ 70۳۵۱ .ع08ن1 عنصعع0۳ ۶و صمتم‌00ه ۵۵ معط جمنتقطعط فعصصعام (۳6۲۹1۵) .169-183 :(28)1 ,2۲۵۵0 ع ام هگ 0۵ عع 5016 لو اس و۸ ۶ ۵0۳۲ عطا که صمناع‌نامص۸ .(2015) 36۰ مفص3۳0۵۳02۵ 0صه ,36 مطقفهه 7370300 و0۳ ععقط‌سام ما صماصعاص "عاصعونی صعنصعتا انوم ما عمط عصصعام من0ق7290 00ه .5 ,تعاینا5-+عصنه 110 .10 مفاق 11۵7 ,3 مطلق ۷32201320080 7 8 ۲82۳00 «منتقط6ط هه صمتاصعاصز "اععصسدگ عصناصا ت1۲ .(2014) نهذ 50007 عقق و نهنگ۸ 30۳5 فص اک2800010-3۳2 عطا صز صمنادععصم 40 ع0106ععع2 عناطانام وصناعتاکهصذ نصا هنز صمتاعصه بروعهه که ع ص60 مزع 10 مطل 500-5 عمط کع‌ضنامک روجعهه 100/2016 عکت ۵ ککع نانز ۳ د0اصعاصز ععقط‌سم +عصعد00) (2011) .7 وقصتحا60 0هه 1۳ ملک ۵0۵ -40 :(28)1 ,2/07۵9 00۹۵۲ ]٩ ,70۳۳۵ 0۳6۵0 عف لقطم5 06 عنص2ع0۳ 6۳۲۵ 0۳۹۳6۲ عاکزد چاه‌کدد ۳۵۵۵ .(2001) .7 ,3/000 0هه 3.36 ,۷۵۲۵8 ۰ 5 13161106 هم ۵طع فصه عنام دعص م00 .(2012) سا مقاههد7 81-۰ :(59)1 ,عاناع منبش معفاط دامع 02603 عطا 1۳۵۵ عع ص۵06 :1۵۵۵ عنصصع 0۳ 8 .(2019) بش۸ متقط10 200 .2 ,ق2066 ول و308 ولا 70۵08 ۳۵,۵01 0۳۵ 370۵۲ .عمط «منتقطعط معصصعام که معط عطا که «دمنعصعاه 7 ناعتضا 0صه 36۵7 .(2016) بط ,۷128 200 ۷۷۰ ,تالآ یتک ,11۳۷69 مسآ وقا780 ۶ ل1صق 06 5۲ +عصصساعدمه عحعصنطا که همع اک هار2 ۵۶ کصمنام عم اک	توجه به نیازها و خواسته های مصرف کنندگان نخستین گام برای توسعه بازار محصولات ارگانیک است، زیرا شناخت رفتار مصرف کننده و بررسی عوامل مؤثر بر آن نقش بسیار مهمی در موفقیت هر سامانه اقتصادی دارد. از این رو، هدف مطالعه حاضر بررسی قصد خرید مواد غذایی ارگانیک در شرایط بحرانی وجود ویروس کرونا و درک خطر ناشی از آن به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر قصد خرید مصرف کننده با استفاده از نظریه رفتار برنامه ریزی شده بود. بدین منظور، داده ها و اطلاعات مورد نیاز در سال 1399 از طریق پیمایش های میدانی و تکمیل پرسشنامه گردآوری شد. جامعه آماری تحقیق شامل مصرف کنندگان مواد غذایی ارگانیک شهرستان تربت حیدریه بود و بر اساس رابطه کوکران، حجم نمونه 210 نفر تعیین شد. برای نمونه گیری و انتخاب افراد در جامعه، از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و برای تحلیل داده ها، از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که ضرایب همبستگی درک مصرف کنندگان مواد غذایی ارگانیک این شهرستان از خطر ویروس کرونا با نگرش، هنجارهای ذهنی، کنترل رفتار درک شده و ترس پیش بینی شده آنها، به ترتیب، برابر با 222/0، 65/0، 625/0 و 592/0 است و نگرش مصرف کننده با مقدار 452/0، درک خطر با مقدار 268/0 و ترس پیش بینی شده با مقدار 101/0 بیشترین تأثیر را در قصد خرید مواد غذایی ارگانیک دارند. بنابراین، با شناساندن مزایای محصولات ارگانیک از طریق رسانه های جمعی، می توان نگرش افراد را به سمت محصولات ارگانیک تغییر داد؛ همچنین، می توان با آگاه کردن افراد جامعه از خطر ویروس کرونا، به فرهنگ سازی در زمینه قرار دادن محصولات ارگانیک در سبد مصرفی خانوار پرداخت.
21,816	317841	واژه‌های کلیدی: دانشجویان» هوش معنوی» هوش هیجانی» دانشگاه علوم کی اصفهان گیجگاهی است و عصب شناسان این بخش را «منطقه خدا» ۳- استادیاره گروه روان‌شناسی» دانشگاه پیام نور اصفهان» اصفهان» ایران ۳- مربی» گروه روان‌شناسی» دانشگاه پیام نور اصفهان» اصفهان» ایران ۴- کارشناس ارشد» گروه روان‌شناسی» دانشگاه پیام نور اصفهان» اصفهان» ایران معنی در زندگی انسان می‌شود. به گونه‌ای که وی رفتارهای عقلانی و منطقی را جهت پیروی در زندگی استفاده می‌کند (۵). ارتباطات وی با دیگران یک ارتباط انسانی و اعتقادی خواهد بود و نگرش مثبتی به خود و دیگران دارد. در شروع ۵- کارشناس ارشد مدیریت آموزشی, مرکز تحقیقات علوم رفتاری» دانشگاه علوم پزشکی اصفهان» اصفهان» ایران تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۶ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱ که در زمینه فیزیک» فلسفه و مذهب به مطالعه می‌پرداختند» یا 50) منتشر کردند که سرآغاز هوش سومی» به عنوان هوش‌های چندگانه است که به طور مستقل می‌تواند رشد و وحدت زندگی درونی ذهن با زندگی در دنیای هستی است (۷). بر همین اساس» ۳11005 و 0276050 (۵) و 70۳۵7 و [[1/12790۵ (۶) معتقدند که هوش معنوی موجب می‌شود تا فرد در برابر رویدادها و حوادث زندگی بینشی عمیق بیابد و از سختی‌های زندگی نهراسد و با صبر و تعمق با آن‌ها مقابله نماید و راه حل‌های منطقی و انسانی برای آن‌ها بیاید. اثرگذاری بر عملکرد وی می‌شود؛ به طوری که شکل واقعی آگاهی و ترحم در عین حال حفظ سلامت و آرامش درونی و هوش معنوی یک هوش ذاتی انسانی است و« همانند هر هوش دیگر می‌تواند رشد کند این بدان معنی است که می‌توان آن را توصیف و اندازه‌گیری کرد () مومس آگاهی معنوی» هوش هیجانی» بهره هوشی و هوش فیزیکی را در یک هرم ترسیم نموده است؛ به طوری که هوش معنوی را بالاترین و با ارزش‌ترین هوش در انسان و در رس هرم قرار لازما سازژگاری پر پا سحیط ست:و اقرافی که از سوش تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۶ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱ زندگی بیشتر است و توانایی بالاتری را جهت سازگاری با محیط از خود بروز می‌دهند. وی ده مهارت هوش معنوی را (000108): استفاده از ایمان و اعتقاد مذهبی برای حل مسایل داشتن هدفی مشخص در زندگی با در نظر گرفتن مسایل مکان‌های مذهبی و رهبری مذهبی, ۵) خارج شدن از اصول (0 1۷108]): فاصله گرفتن از اصول و عقاید کلیشه‌ای در مذهبی: در زندگی» ۸) نیایش (۳۳۵16۲): دعا کردن و اعمال ملکوتی» خردورزی» توانایی گوش دادن» توکل بر خدا و تعهد یت که ارم بر لطافت بو اتسطاف‌پدیری اف رقتان موجت خودآگاهی و بینش عمیق فرد به زندگی و هدفدار نمودن آن به گونه‌ای که فراتر از دنیای مادی, اهداف ترسیم می‌گردد و همین فرایند موجب سازگاری مناسب فرد با محیط به جهت خشنودی و رضایت دیگران می‌شود» زیرا با این سازگای وی در صدد رضایت خداوند متعال است. بر همین اساس می‌توان اذعان نمود که ارتباط مستقیمی می‌تواند بین هوش هیجانی و 60 (۱۶) نشان داد که بین هوش معنوی و هوش معنوی به رشد و غنا و تقویت هوش هیجانی کمک و یاری می‌رساند و همچنین هوش هیجانی در رسیدن فرد به یک کرد که برای رسیدن به یک زندگی شاد و خوشبخت همراه با سلامتی جسمی و روانی» هوش معنوی و هوش هیجانی شناختی می‌داند که توانایی‌های فرد را در برخورد موفقیت‌آمیز با رفتارهای سازگارانه و اسان ذوستانه از سوی فرد می‌ ۵۷۱8۵ علمی» دارای اصول و فنونی است که برخی در آن تبحر دارند و عده‌ای هم ضعیف هستند. این که شخص چه قدر در هوش هیجانی مهارت دارد و خبره باشد. می‌تواند.وی, را در دوست و موفق سازد. در صورتی که فرد از هوشیاری عاطفی تا در دنیای علم» پیشرفت داشته باشد ولی در زندگی شخصی و اجتماعی در روابط با دیگران نمی‌تواند رفتار مفید و موئر مهمی در موفقیت و هدایت فرد دارد. بنابراین هوش معنوی به لحاظ تأثیری که بر فرد دارد می‌تواند رفتار فرد را به سوی در زمینه اثرگذاری که هوش معنوی می‌تواند بر هوش هیجانی دانشگاه روشن خواهد نمود زیرا هر دو هوش معنوی و هوش هیجانی را می‌توان با آموزش تقویت نمود و با این موضوع از این رو پژوهش حاضر در صدد سنجش رابطه هوش هیجانی و روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. با بهره‌گیری از فرمول برآورد حجم نمونه, ۴۲۴ نفر تعیین شد. جهت انتخاب خوشه‌ایی چند مرحله‌ای استفاده شد. به همین منظور از بین ۳ دانشکده به اطور تصادفی ساده انتخاب شد. سپس از بین انتخاب شدند که از این تعداد ۲۷۵ نفر دانشجوی دختر و متشکل از ۳۰ ماده می‌باشد که به هر ماده از نمره ۱ تا ۷ (به طور کامل متخالف تا به طور کامل موافق) تعلق می‌گیرد (۱۹). پرسش‌نامه مذکور هوش هیجانی را در چهار حیطه: ۱) درک عوطف و آحساساره خوه, و فیگرایه ۲) کتترل احساسات: و تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۶ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱ ساخته تهیه شد. این پرسش‌نامه با آلهام از مهارت‌های ذکر شده توسط موسسه آگاهی سنجی پرودیو و 57۳10 در مورد سوّال می‌باشد و به سنجش هوش معنوی در هشت حیطه: ۳ بای قوربننای رزره شود ۳) توژکل برکلا برایم سل و خدا دوستانه)» ۶) دعا و نیایش, ۷) اعتقاد به مفاهیم دینی و ۸) صبر و تحمل دیگران پرداخته است. طیف این پرسش‌نامه به صورت پنج گزینه‌ای (به طور کامل موافقم» موافقم» نظری ارم ماقم به طور کامل مقالگم) ضی‌باشد گه به ترتیب نمره ۱ تا ۵ به آن‌ها تعلق گرفته است. جهت تعیین روایی با اهداف پژوهش و فرم ارزیابی» برای تعدادی از استادان و متخصین علوم دینی ارسال و از آنان خواسته شد .تا پرسش‌نامه را بررسی و در فرم‌های ارزیابی نظرات خود را بیان آرزشی لیکرت) بوده است که بیانگر روایی مطلوب ابزار است. همچنین پایایی ابزار نیز» پس از اجرای مقدماتی با استفاده از داده‌ها با توجه به این پژوهشگران به دنبال تأثیر هوش معنوی بر هوش هیجانی است و در صدد سنجش میزان تأثیرگذاری بودند» جهت تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل در سطح آمار طبق نتایج جدول ۱ از حیطه‌های هوش معنوی پنج حیطه خیرخواهانه و خدا دوستانه) و صبر و تحمل دیگران بر آگاهی از عواطف خود و دیگران از هوش هیجانی تأثیر داشته است. خیرخواهانه و خدا.دوستانه) و صبر و تحمل دیگران در کنار موّلفه آگاهی از عواطف خود و دیگران از هوش هیجانی قرار آگاهی از عواطف خود و دیگران دانشجویان از پنج حیطه جدول ۱. نتایج ضریب رگرسیون چندگانه وزن‌های خالص و ناخالص سهم نسبی هر یک از حیطه‌های هوش معنوی بر حیطه آگاهی از تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۶ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱ جدول ۲. نتایج ضریب رگرسیون چندگانه وزن‌های خالص و ناخالص سهم نسبی هر یک از حیطه‌های هوش معنوی بر حیطه کنترل جدول ۳. نتایج ضریب رگرسیون چندگانه وزن‌های خالص و ناخالص سهم نسبی هر یک از حیطه‌های هوش معنوی بر حیطه مهارت‌های طبق نتایج جدول ۲ از هشت حیطه هوش معنوی شش و نیایش» اعتقاد به مفاهیم دینی و صبر و تحمل دیگران» بر کنترل عواطف و هیجانات از هوش هیجانی تأثیر داشته است. دینی (انجام آمور خیرخواهانه و خدا دوستانه)» دعا و نیایش» اعتقاد به مفاهیم دینی و صبر و تحمل دیگران» در کنار موّلفه کنترل عواطف و هیجانات از هوش هیجانی قرار داشته باشد. طبق نتایج جدول ۳ از هشت حیطه هوش معنوی شش دینی و صبر و تحمل دیگران بر حیطه مهارت‌های اجتماعی اعتقاد به مفاهیم دینی و صبر و تحمل دیگران» در کنار موّلفه تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۶ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱ جدول ۴. نتایج ضریب رگرسیون چندگانه وزن‌های خالص و ناخالص سهم نسبی هر یک از حیطه‌های هوش معنوی بر حیطه حیطه آن یعنی» محوریت اعتقاد به خداوند در کارها توکل بر خیرخواهانه و خدا دوستانه) و اعتقاد به مفاهیم دینی بر موّلفه خوش بینی و نگرش مثبت از هوش هیجانی تأثیر داشته آن یعنی» محوریت اعتقاد به خداوند در کارها توکل بر خدا خیرخواهانه و خدا دوستانه) و اعتقاد به مفاهیم دینی» در کنار موّلفه خوش‌بینی و نگرش مثبت از هوش هیجانی قرار داشته یافته‌های پژوهش در زمینه سهم نسبی هر یک از حیطه‌های هوش معنوی بر حیطه‌های هوش هیجانی» نشان داد که از تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۶ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱ خیرخواهانه و خدا دوستانه) و صبر و تحمل دیگران می‌تواند بر آگاهی از عواطف خود و دیگران از هوش هیجانی» شش دوستانه» دعا و نیایش» اعتقاد به مفاهیم دینی و صبر و مفاهیم دینی و صبر و تحمل دیگران بر حیطه مهارت‌های اعتقاد به خداوند در کارها توکل بر خدا برای حل مشکلات دوستانه) و اعتقاد به مفاهیم دینی از هوش معنوی می‌تواند کارها و آمور دنیوی خود با توکل بر خداوند و محوریت قرار دادن فرامین او با دیگران ارتباط برقرار کند و در هر شرایطی خداپرست و خدا ترس بود. به واقع» این گونه عمل نمودن, موجب بهبود رفتار اجتماعی و احترام به عواطف و احساسات و رعایت حقوق دیگران یا به عبارت دیگر» بهبود و تقویت به یک رابطه مستقیم بین هوش معنوی و هوش هیجانی پی آمریکا نشان داد بین هوش معنوی و هوش هیجانی یک رابطه تعاملی وجود دارد و هر دو بر یکدیگر تأثیر مستقیم دارند (۱۰). به عبارت دیگر با افزایش و رشد یکی افزایش و رشد ذیگری نیز حاصل ,خواهذ شد. پنایراین: علانه ان تلا حاضر تأیید می‌شود که نشان دهنده رابطه مستقیم بین هوش معنوی و هوش هیجانی می‌باشد. دعا و نیایش تنها حیطه از هوش معنوی است که بر سه حیطه آگاهی از عواطف خود و هوش هیجانی تأثیری نداشته‌اند و این می‌تواند ناشی از این موضوع باشد که دعا و نیایش از اعمال به طور کامل شخصی است و هر شخصی با هر نگرشی و هر چه قدر آگاهی نسبت به عواطف» دست به دعا و نیایش می‌برد و دعا و نیایش به تنهایی نمی‌تواند موجب بالا رفتن آگاهی از عواطف خود و دیگران و یا ایجاد نگرش مثبت و خوش‌بینی در فرد شود زیرا چه بسا فردی گوشه‌گیر و بدبین نیز دست بر دعا و نیایش بر سیاسی و زندگی شخصی شود. هر چه قدر فرد در زندگی خود در چگونگی انجام کارها خداوند را به عنوان ملاک خود قرار دهد و کارها و اعمال خود را بر اساس دانش و آگاهی و نیز صبر و بردباری داشته باشد» کارهای روزانه خود را در زمان استراحت او آسودگی مرور کند و تجربه‌های نادرست را خود را فراهم کند. بر همین اساس» می‌توان با تقویت هوش معنوی دانشجویان و حتی از سنین مدرسه و قبل از آن (دوره پیش دبستانی)» موجبات پرورش هوش هیجانی را در آن‌ها به وجود آورد و به دنبال آن شاهد رفتارهای درست و منطبق با :(38)2 :2001 5000 35 [ اصل تشگنا عطا جز +معصم اقوط خاک کاصهع تس عحمصتطا۲ که کععسام‌قمد نامگ با طط) .1 [ .کاصه 020 «ز6ط) ۶و کلعمد آمخزحی عطا ما کععصو0 ۳65 "کموسه ۶ وود خصعلخمصز آمعنی ۸ .3 060۹ م۸ تصه‌عقصه د 31۵۳ 2 :6 ۳۵۳۵ نکاتآ مط00صم1 مفصنصه صعفصسطعطی ۵1 کعفععوه عطا هام2۳ تصنص۳ط عطا هز کصمتصقط2 ۷5۰ صووصقطا ص83 3 6 ۵۲ کعدع 0۳0 6 نع 000 عطا صنطانی کصمناد‌طسعم #ععصه که 165 اعقم که کوصنام۳ .31۸ +معصاد20 بل 6 عالافا5 301 ۳۵۳۵01 انم معط اهتما فصد نان‌ها عزطاهنا حصم کمصونا‌طناصم اعد کم عفصعد عطا 179-84 :(18)4 :2004 3۳۵01 دساا3 اعنام13 بععقه آهنهسزمی انعم 1۵۳ صقام ج عصنم 06610 بج 6۵600 ,36 کصفالاط ۰ هط دزاط2 برساطا 5100 :37۷ ,۵۳۵ 316 بععصمع نااعاصذ عامصنانی ۵ط ۲ +ععصمعنا(ماصذ آمنهسنمک .0 حقطا20 16-3 :(42)2 :2002 برع مامطرد2 عزا کعمس ۵۶ مدا 2 عع0مع ماه (هنهسزمی عز هط ۳۰ صقطع2 ۷ .7 تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۶ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱ 0 ناهن م5 کععععه ما معصعزععل علعد هناد ج که جنفنندی عصاعدی عط1 .2 160046 ,2 006 ,۷۷ جصعطی 3 .8 723-4 :(39)7 :2002 5000 308 [ اما بعجیه هن نزمه :93 معدعن50 م5 فصه آمعنناه2 ۶و وصعفد۸ +کعصععصی بصدممصعاصی که بوانتم نم فوصه طالمه33 3/8۰ عن3 .9 7 0۶10695 ۵۵۵ ط ۷۷ ها 62906 ۳6 هصق 110 هاز دز هط +ععصمع زا12۵1 آههسزمک مکاناک 2 کبام 00550 .10 231-3۰ :(10)4 :2004 وومامام 1۵ اند فص ععصمونا امدآ مدمه که صمناجعاص عط عصضواصط مک طانص5 +11 کعا0 80 (020 113 :37۷ ,۵۶۵ 316 باه از پچطی فصه ععصععن فاص منک نمی سور حاکن عصماصنط 1 ۰ج ۷۷۵۱۵۹ .12 439-7 :(19)3 :1994 عصندساا< ۵ععصد ۸0 ۵۶ آممسهل. که و کامعمعد آهنه زگ شا ددم .13 33-8۰ :(17)9 :2012 هاگ عصنکسا٩ بععیه هزم وصه طالمعط 3/6 1۰ 150050 14۰ 65 [وزو156 7ط۳] بعع 00و نز111 لمصمتامصه هه عحی نمزم فص نادنم که کصمنامع عم "عععس< .1630 05۵10 .15 234-6۰ :(48)3 :2004 دسااذ ۸۵ [ بععفه آهناسزد 16۵۶ دعنممع مهم هصاد3 .8 096116 مان 16۰۷20 16011186066 ۳005۵1 منم بل خطمصفنع نصا مصمناه‌عناهنه هام فصه ععدمونااماصن لفدمنامه۳ بط 3827-00 .17 ۰ ۳۳6۵۶ بوعمامط رد۳ :1۷٩ ,لز۵ لا 310 معقنا جقلاجوبه 14-۰ :(58)3 :2000 منطعوهم]آ آهممنام ۳۵ +دجدد حاععه‌ععد عطا ۷/۵ +ممصمع نماد هدام .70 +36 ,600 م6 ,18 40 06۳10۳۳۳۵۲6۶ ع 36206 صز ععصمونا ماه مصمتمصه ندیه کم عامد ۵ط1 بش۸ صقطص۳ ,3 م۳۳۵۵ ,16 36065 .19 .277-93 :(36)2 :2004 دععد 1 اهاز و1 فصه وناهدم 2 .اممطع5 که ما حقطط اصهعل تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۵ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱ ۷ ۵ 0136۳ طاعه ۲ دعصعاصصم تفس ععصمعنااماصز مدمه فص ععمعوزا فاص آمونمک توصممواهط فصد صسنه 13۳08 5ع از ۶و من همنازطاهاه ما کفوع[ ععصمعنااماصذ هزم مفصقط عصه عطا 05 بعکنا چطالمعط ج ععلقص ما 0۳۵6۳ 65 8666 نع از لمدمنامصه ,فصقط حعطاه عطا ۵۳ فصه کصماخجصی عیام‌زهناه< مصه ونلمهسنم؟ عصز یز 0671600 ۵۵۲5 ۳0۷۵ ما کله 10 نوصز صاعط تجقص کنط1 دوصناعم۶ وصه عصمنا‌عگکد عامجصی قصه کدمنهاه۲ هنود 4 060ص ععزد عامسد5 عطا هه مولک تدعاسم -ع نا م‌ععل ه کم کنط :ع[33160۵ فصد ک0مط20 ال معهاد- اه عصنکت 0ع60[ع5 ۵۲۵ مطا ,2011 هنز کععصعنک 2/0001 ۵1 ده متا صعطه‌نع ۵1 کاصعوند ۵4 عط از علمم صمناعلام ما0 کممزقصه فصه کعنله‌د) خصعممکنه ۳۶۵۹ #مطاعص عصنامصصدد 3000 لتطسزط5 عوهصمطل ۳86 چ فصه (عا0۳10) سقطص۳ وصه 2600065 که عحنفصصمنادعن ععصمع نا ماصز آمدمنامصعه 0 ع01 3/010 .( ۳6906007617 ,0.87 قصه 0.84 که کاصعن‌شاعی بونانهناه نمی عحتفصصم‌ناکهی ععصمع ز ام از تسده 06660 صمتاقاعجم مه ۷۵5 ۵۳۵ اقطا 0عتمطک کنعولقصه جرمزدوعو۲ ۶ کالناه۲ 156 :کع ۲۵ 0 ۷۵ ماع نگندهند نی ناعناهاد کم حلعنطانی وصنطعص ناهام عنط 1 +ععصمع زا اعاصز انامه فص ععدعع زا[ از هت امه ,10660 هه ععصمعناامصز لمدمامصه +عطونط ما کوهع1 ععدععنلاماصز لمهسزمی معطون +عصمزف ۲ ۸10 0۳6۶00۵8) 1۳۵۵ مصقطهاک وبوعمامصط76 فص ععدعن5 #عناموص۸ ۵۶ وانکه هت ووعمامط رد2 که اصعص 3602 ,1350 1۰ ,طق2 152 ونوانکه/نص7] 2100۳ صع‌بره2 صمطهگکه ووعمامط و2 او اصعص م1306 بنمککع 8۳1 اصهازفک۸ .2 ,ص2 1512 وان نصتآ 3700۶ سووه۳ صمطعگگا روعمامط و2 که 13626 ماه 3 ۵۵ ,صق ادف ووانگه نت 3700۶ م۳ صحطگکآ وعمامط رد2 که اصعص 3060 4۰ ,بطق هک ,ومع 50 3/00۵1 ۵1 بوانده خصتا مدع عاصع) دعوم کمصعن5 اون معط معصتصص21 آمدمنق۵ ۳۵ .5 ۵۸ تحقیقات علوم رفتاری / دوره ۱۰ / شماره ۶ / ویژه‌نامه سلامت روان ۱۳۹۱	زمینه و هدف: هوش معنوی و هوش هیجانی می تواند مکمل یکدیگر در جهت سالم سازی زندگی انسان باشد. از سویی، هوش معنوی با تقویت معنویات و اعتقادات دینی موجب ثبات صفات پسندیده می شود و از سوی دیگر، هوش هیجانی موجب بهبودی روابط اجتماعی و کنترل عواطف و احساسات می گردد. بدین ترتیب فرد می تواند به سوی کمال حرکت کند. مواد و روش ها: روش پژوهش، توصیفی- همبستگی است و حجم نمونه برآورد شده برابر با 424 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 1390 بود که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای از دانشکده ها و رشته های مختلف انتخاب شدند. ابزارهای اندازه گیری شامل دو پرسش نامه سنجش ویژگی های هوش هیجانی Petrides و Farnham و پرسش نامه هوش معنوی محقق ساخته بود که ضریب پایایی به دست آمده برای آن ها به ترتیب 84/0 و 87/0 بود. جهت تحلیل داده های حاصل از روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته ها: یافته ها طبق برآورد تحلیل رگرسیون نشان داد که بین هوش معنوی با هوش هیجانی رابطه وجود دارد و این ارتباط در ابعاد مختلف هوش معنوی و هوش هیجانی مشاهده شد و رابطه معنی داری بین آن ها وجود داشت. نتیجه گیری: هوش معنوی بیشتر موجب هوش هیجانی بیشتر می شود و به واقع هوش معنوی تقویت کننده هوش هیجانی است.
43,604	490678	توجه به این تفاوت‌ها و مقایسه نقاط.قوت. و ضعف هر کدام از این دو دیدگاه در این چارچوب از منظرهای فلسفی و قلمی, می‌تواند قمرات نظری فررو انش سارک از طریق تأکید بر شباهت ظاهریق سهم نویسندگان: مسعود طوسی سعیدی (نویسنده اول)» نگارنده/پژوهشگر, اصلی (1:0۰)؛ سیدحسن حسینی (نویسنده :10000 7نعل 0ص ,76 ,هه 5 .(1920) 5 +عل ص۸۱ - ,7 8105۳ بش۸ 86066۳۵ :10 ناهن توط2 ع نا ص30 فص 306 .(01992) ۸ صصحصح ملع - عل تصناجه8 عنام نودام ۵۳۵۵۵ 6۳ کاع مک ما۳0 ۵۳ ععصعع ۳۳ کم مه رز 0گ :6 مناد ۵۶ کاع0ع1 عطغ فصد امد ع ناه دنامب خصعع ۳۵۳ (2013) 0 عناظ - ۰ :10000 0۳6۰ ۸26ص ععقام کز وصه فصن عط7 .ر1925) 60 5۳۵۵۵ - 2)4(:501-۰ 3160050666۰ توصنصه عط فوصد عع 0 عع 6۳ .(1977) 34 886 - 0 :00۳0 .۵۳۶005655 م۲ صطصهنی 1۳۵۵۵ تععصعععصهه فصد 300 (2006) ۶ صموعام - 11۳065 ۳۵۳8605۳ ۸۵ط1 نععدعع ۵۳ ۶و ععدعع ع-۸۵ 156 ر2006) ۶ کعزه0 ,ط2 رهام - 111-0۰ .00 001106۰ مرنطکعدامطک 00۳0 :00۳0 مصمنوناع۸ ۲۵ 506066 ۲۳۵۳ ۳ 021[ هدو 130۳6۳2۲ عماعه 11 ۷/1۵00 برط اعد خصعوحعصهه عطا ۵۶ معط (2000) ۴۵ علاط - 40 ,0۵ رانام5 60160۳۰ ,زگ 60۳۵۳۵۵ :1۵ بکععصها ناگ 8۵۳00۴ که 26۳۶0۵5 .(20012) ۷۷ عما م11 - 5۰ بمجازو ۵۳ 170 [[۵۵ 60۳ نفهطغ] بکطدمع عم هط ۵۶ کعزک روط داعم عط۲ 0 کردککه :له 0/1 5۰ لباز 70 [[60۳۵ :1۳۳2۵ غاع5 موه ع6ط1 .(ط2001) ۷۷ «عماعد 11 - ۶ بوانازطازدد۳ عطا وصد وصنصد 1 ۶و صمنخمصنسعت نععناس) .(2020) 34 نونهدک زدعمم1 ماک نصنه‌ک105] .( 113 زحطهصهه) طععع ۵5 جمزهنا۴ ۶ بوطممعمانط2 +کاصعععحصط هام۸ برد ناک مصعن0 2۳2 7 -1(:1) 64 506066۰ 0۶ برط کم انط۳ بعععصسه عناوم وم 110۶ .ر1997) ۶ کوعحطا ص۹۵ 06۰ 2310500۰ عنصهاک1 صز کعاص۳۳۵ آه وم معمانط2 آه+عصع6 .(20102) 6۲ نصعصزط نصنطد۳ط [۳6۳۹1۵۳] +کعنوباک لها 0ص کعطانص ۲ ۵۳ عانطنعط] تصوحطع 1 ۰ 16 .وطم 31050ط۳ عنصهاک] رز کعامم2۳ نم رطممکمانط۳ ادحعصع6 .(ط2010) 6۳ نصقص۵ نصنطح۳ط: [۳6۳۹1۵۳] .کعنو یاک لوا 0ص کعانصحع۲۳ ۵۶ عا نع تصححطع 1 .۰ [ 20۳۳۵۲۵۵ ۵۶ بومعط عط ۵۳۵ بر ام عصصصی ۸ .(2018) ۴ ملظ ر2۸ مطعصصنمععدک ,ز3۸ نع 020 طع 2 ۰ 5۸0۶۵۲ موز عقتاصعنک لقتصصهنظ صکقاصعع 50 مت عصنومعه امک کم صمتعصنعفه 2 1۳۵۳۵۳ :10000 بانط 200 عقنا ۵۶ 3۳۵۱0۶ .(1879) 01 1665 - 01۳70 :020۳۵ بط0اعق وصه فصن ۵۶ کعزد روط ماع عط۲ وود اقدم 2۳5 .(2010) [ظ 1.0۳۵ - 0 :00۳0 ص000 1 موصنصه صز ععصعععط «ر2010) کحمتنفه ,3160 صقطع6۳ ره 0لق 11300 - «گا ,۲ ۳ط 810 بش 866166۳۵0 :۵] بحصکنخ عم عمط کاس ۶و الج؟ وصد عع عط7 .(1992) 5 صناطوده102 - 6 0۶ 10۷۷ 06060 2 08ا6ط +ع نز فص 00006 عنهما ۶و رد ۸ .(20131) کز [ز/2 - 7 620۳662 :1 ۷۵6 مومع عانعن او کل مطخعحهد عط۲ 0ص ,ععصع از کم کعاممصا ۳ص 55 بچازد ۲ 70 عع لاس6 +عولوسطصه) وطاممعمانطام - صماعلای 4(:658-78) 39 .31085 .06806 01 کعزکترطا معط 156 .ر(2005) ۷۷۷ 1۵۳8 ,7 0600۳ - :00 .1 ۷۵1۳6 کرک آهعنطمو05عط ۲ کو ودک قالی 26 6 نع 0 1۳000 ٩۸۹ (20092) ۸ 2و۵ 0 - :00 .3 ۷۵۵۳۵ بصعاکبرک آهعنطام 156050 که هک ها 1 مت دنل 1306 ۸ .(ط2009) ۸۸ 2۲و0۵ - [۳۵۳۹۱۵۵] +ع 15۲ 0962۳63 وصد صمنخع ۳00 نصعص مگ ۵0] 25 3/011 ۲۵ 1000905 ۸ ۳۳۵۵) 15000 ۳2365606۴ ۵۶ و۳۳۵۵ .(2014) ۸ 2۲و 0۳ - بش۸ ۴اسفطع 11 13۳۳0۵0 530۴۲ 7و۷ ۸ و 60ط1 صطصع0 (2009) ز عم مطع ۳۵1 - 5 6 50666 50۳۵86۲ :۷۵۳ 310۷ بصنو۳ط کاز 200 ۶[ع5 عط1 .(1985) ع[ ععلعط ,۹۴ ۳۵006۳ - ۷۵۷۷ 0۶ ام عط ۲۳۵۵ 66۳۵ 0ص +عاخ هه عصاطصم ۲۵ 1310 «(2009) ۸ خعوونو 0 رل نعددعط - -[۸) ۲ع۳۵[10ز عطا ۵۶ کوعد جوز ۶۵۵۳ عطا ۵۶ بوطاممعمانطم خصعلصع‌عصد عط7 .(2013) 524 نمحنطک - -[ه 7۳۵۳ 152 02۳ تاین86 .3 ۵۵ رطع 31-۸ حاه‌وونا و۸ "-اج مدای 1-۸" ۸ طد‌ووناد ها 31-1 ۲۵۳ 40 11:00 ۵۶ ماو[ 1۲۳200 ۴صعع+عصه فصه حصکناخصعحه ۶ ععمعاعل دا «(1991) 8۸۷۷ وصوزک - بش 860166۳2 :10 بکاعع؟ آهعزماعنط کاز ۵ 10 عه کرک هد 66 0عع ۳۵۳ «ر1992) ۸ صقطاصع5 - 6 ۶۴٩ 0۳۵۶۳6۶ ۵طا ۵۵ 63525 :۳۵032 ۵۳ 66طعع ۵۳ مک مانله رز صگ ,1 ۳ط۴۱0 0۳۵[ ترطام م5 0انط2 صعنصصن ۸6 وحم معمانطم فص کعنکوطم صز صععک کج 3126۶ .ر2007) ۴ نصعصه داب - ۳۵۵51360۳6 بش۸ نص2 ناک .رح انز -ا۸ کج هدزای حصملعنه ۶و م6۳ عط7 .(2008) 11 ندطهاد 13 - بش۸ نانک .( ۸-۲ دوع 83) عزع روط ماع عنصهاک ۶و خصعصعلاه عط1 .(2010) 4 ندطهاد 136 - ۳ 0۳۵۱[ [2 10۳6۳200 ۸ تکع‌نفندک لهعنطممکمانط۳ مععصهاعطانی خصعع 0 ب(2008) ۶ 106۳ - ۶ \|2۳ ۵ط۲ ۵ خمعمرکعج انس حمکتاصعع ۵۳ ۵۶ کزعواهص۸ آهعتن) .ر2020) ۵4 نفنعدک زدعم10 - [2۳ز۳6۳۹] «کعزو یک ساب 0ص کعنخنص ۲ ۲۵۳ عشستاعطا تصمحطع7 .رکزقعط7 0ط۳) صکنله0 دمکناصعع 0006 ۵۶ زانط دصصمعصذ عط مصنصنداوط .ر2020) اک نصنکعی را نونعدک زععمو10 - 683 6۷ ۵ 0۳0۶6 فصد بعتاعم عم آهعنعماماده عط۲ ۵۳ کزعقطاصصه صه روط کناهزک وم تبیین تفاوت‌های هستی‌شناختی میان دیدگاه حکمت متعالیه و نوخاسته‌گرایی در باب رابطه نفس و بدن ۲۸۵ ۱ باید دقت داشت که این پیشرفت‌ها به لحاظ فلسفی شاهدی علیه نوخاسته‌گرایی محسوب نمی‌شد. اما فضای فکری اردوگاه ۳ مفهوم «ابتدا» در اینجا با مسامحه به کار رفته است چرا که در وجود سیال حرکت. مسافت و زمان منطبق بر یکدیگرند. در نتیجه ابتدا در اینجا به معنای ابتدایی‌ترین مرحله وجود و حرکت است که عبارت است از تحقق چوهر جسمیه.	دیدگاه نوخاسته گرایی شباهت هایی با دیدگاه حکمت متعالیه در باب رابطه نفس و بدن دارد. در عین حال و علی رغم این شباهت ها، به نظر می رسد تفاوت هایی اساسی در تصویر هستی شناسانه حکمت متعالیه و نوخاسته گرایی در این باره در کار باشد. مسأله اصلی مدنظر این مقاله، تشخیص این تفاوت هاست. نتیجه این تلاش را به طور خلاصه می توان چنین بیان داشت که مبانی هستی شناختی نوخاسته گرایی، سازگار با یافته های علمی است در حالی که این امر درباره حکمت متعالیه صدق نمی کند و این مهم، تفاوت هایی اساسی را میان تصویر هستی شناختی حکمت متعالیه و نوخاسته گرایی در باب رابطه نفس و بدن رقم می زند؛ تفاوت هایی که ریشه در مغایرت تصویر کلاسیک یا ارسطویی با تصویر جدید علمی از جهان دارند.
53,284	516370	فصلنامه علمی - ترویجی مطالعات هنرهای زیباه دوره ۳ شماره۸» تابستان ۱۴۰۱ ارتباط بین آثار رنه مگریت با نوشته‌های ادگار آلن پو و ۱انشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنز ذانشکن‌گان هنرهای زیبا: دانشگاه تهران: تهران: یزان هنر و ادبیات» همواره رابطه نزدیکی داشته‌اند و پازتاب این آنزدیکی و الهام بخشی, در اد ار ادبی و هنری یاری مشهود است. گاهی هم ترجمه. عنصر مهمی تلقی گردیده که‌پسبب نزدیکی نقاش و نویسنده از دو فرهنگ مختلف شده‌است؛ ترجمه. به‌مثابه پلی است که ارتباطی فرامرزی میان این دو حوزه را شکل ذادهاست. در پژوهش حاضر, تأثیرپذیری رن هریت تاغل سورگالهست از نوشته‌های آذ‌کار آلن,پوه نویستننه آمریکایی که به لطف شارل بودلر ترجمه و چاپ شده بودند. واکاوی شده‌است. این پژوهش, به شیوه توصیفی- تحلیلی» این اثربخشی را در قالب دو نمونه آدبی که به صورت:هدف‌مند انتخاب شده‌اند مورد بررسی قرار داده و شارل بودلر دلیتل اصلی این تأثیرپذ یاری درنظر گرفته شده‌است. هدف از این پژوهش. ارائه در کی عمیق‌تر از تا پذیری نقاشی از ادبیات به میانجی ترجمه است و پرسشی که مقاله سعی دارد به آن پاسخ دهد. این است که با درنظر گرفتن نقش میانجی مترجم (بودلر)» آثار آلن پو چه تأثیری روی آثار مگریت گذاشتند و این امکان» چگونگهافراه#‌گردیده کلد نقاش بشه این الهام‌پذیری رسیده است. رنه کرت نقاش, سورقالیسم آذکار آلن‌ریوه قانقاق» ضارل یودلو متریکم. فصلنامه علمی-ترویجی مطالعات هنرهای زیبا ه دوره۳. شماره۸ تابستان ۱۴۰۱ هنگامی که آثری ادبی یا هنری خلق می‌شود. مدتی زمان می‌برد دیگر؛ شناخته و درک شود؛ کوششی نیاز است که متن» به زبان‌های دیگر ترجمه شود در دسترس دیگر فرهنگ‌ها قرار گیرد و به شناخت جهانی برسد يا اگر تابلوی نقاشی است.» در موزه‌ها و گالری‌های کشورهای دیگر به نمایش گذاشته شود تا مورد مطالعه قرار گیرد و بستری برای خلق و ابداع هنری و ادبی بیش‌تر را فراهم آورد. این اثر گاهی به چنان شهرتی می‌رسد که مردم نقاط مختلف جهان را با هر فرهنگ و زبانی, تحت تأثیر قرار می‌دهد و هریک به نوبه خود از آن اثر برداشتی می‌کنند. آفریننده اثر هنری ممکن است مردم زمانه خویش را درنظر گیرد اما هستي راستین اثر اوه همان چیزی است که می‌تواند آن را بگوید و این هستی, بدین معنا یک اکنون بی‌زمان را در اختیار دارد تا در هر دوره‌ای برداشت از آن مقدور باشد. طی دو قرن» سه شخصیت پیشروی تاریخی که هرک‌دام نوآور سبکی در حرفه خود هستند. نمونه‌های مطلوبی برای بررسی این بی‌مرزی و بی‌زمانی به شمار می‌آیند. معمولا وقتی که از هنرمند موّلف صحبت می‌شود. نوآوری و خلاقیت فردی وی مورد توجه قرار می‌گیرد. حال آن که هنرمندان موّلف بزرگ نیز تحت تأثیر عوامل و افراد گوناگونی قرار گرفته‌اند. این پژوهش در نظر دارد به سه شخصیت شناخته‌ششده بپردازه که چون زنجیره‌ای به هم متصل هستند: ادگار آلن پوا پیشگام ادبیات پلیسی و داستان‌های کوتاه که آثارش به همت بلند شارل بودلر» شاعر سمبولیست و پدر مدرنیسم ادبی» به زبان فرانسه برگردانده و شناخته شد و دسترسی به این ترجمه‌ها الهام بخشتش رنه مگریت درخشانی از ادگار آلن پو را به چاپ برساند و مردم فرانسوی‌زبان را با وی آشنا کند. هیچ‌گاه نمی‌توان شهرتی که پو در فرانسه و اروپا به دست آورد را با شهرت وی در زادگاهش مقایسه کرد. و نمایشنامه‌نویسان بسیاری از وی الهام گرفتند و وی را پیشگام سبک ادبیات پلیسی دانسته‌اند؛ از جمله کسانی که تأثیر عمیقی از وی گرفتند. رنه مگریت نقاش سورئالیست بلژیکی است. مگریت با خواندن ترجمه‌های جاودانه آثار پو توسط بودلر در دورانی که در سبک خود نیز صاحب‌نام بود» آرای فراواق ع گرایانه و رمزآلودی را استخراج کرد و توانست «جناس تصویری» را که به آن شهره است. خلق کرد. با تحلیل دقیق این نقاشی‌ها می‌توان عناصری را یافت که یادآور داستان‌های گوتیک پو هستند. این توهم و خيال‌پردازي حاصل از آثار مگریت را می‌توان در داستان‌های کوتاه پو نیز یافت. مگریت. داستان‌های پو را به زبان مادری خود؛ بارها خوانده بود و اثر از آلن پو را می‌توان نام برد که تأثیر عمیقی بر وی گذاشته‌اند. مگریت از اثر قلمرو آرنهایم؟» مجموعه آثاری را خلق کرد و عنوان مشابهی را برای این مجموعه برگزید. اثر دیگری از آلن پو که آن را بسیار ارج می‌نهاد رمان ماجراجویی‌های آرتور گوردون پیم؟ بود که خود کتاب را به‌صورت مستقیم» در یکی از نقاشی‌هایش به تصویر کشید. پرسشی که مقاله سعی دارد به آن پاسخ دهد این است که با درنظر گرفتن نقش میانجی مترجم (بودلر» این مسیر چگونه برای مگریت مهیا شد تا به این سطح از تأثیرپذیری و ابداع در باب هترو زبان» پل ریکور"* پرسش مهمی را مطرح می‌کند که «آ ام توانم در میان هستندگانی که زبان ندارنده به هنر فکر کنیم؟ زیان؛هنر به معنای افزونگی معنایی است که در خود اثر هسری حاضر است. پایان‌ناپذیری‌ای که زبان هنر را از هر ترجمه‌ای به مفاهیم متمایز می‌کند.» بر این افزونگی معنا تکیه دارد.» هرمتوتیک. به مثابه هنر انتقال گفته‌ای از یک زبان خارجی به‌فهم شخص دیگر بی‌دلیل از نام هرمس۷ تأویل گر پیام خدایان به انسان» ريشه نگرفته است. با سرچشمه نام هرمنوتیک. روشن می‌شود که ما با رویدادی زبانی طرف هستیم» با یک ترجمه از زباسی به زیان دیگسر, و ازینرو با رابطه دو زبان. اما تا جایی که کار مافقط ترجمه از زبانی به زبان دیگر باشد. یعنی فهمیدن معنای آتچه گفته می‌شود و ارائه آن در زبان میانجی دیگر چنین رویداد زبانی‌ای؛ قهنم را پیش‌فرض خواهد کرد (گادامر؟ و ریکور ۰۱۳۸۸ ۷). براین اساس» در خصوص چارچوب نظری پژوهش حاضر باید گفت مبدع جناس تصویری است از نوشته‌های ادگار آلن پو که همواره با رویا و خیال‌پردازی همراه هستند. می‌پردازد و نقش مترجم به مثابه میانجی در این اقتباس نیز مورد تأکید است. پژوهش‌های بسیاری باموضوع الهام گیری مگریت از آلن پو ازجمله مقاله اختلاط پوبه زندگی شخصی و حرفه‌ای بودلر ازجمله مقاله«تأثیر آلن پو بر روی شارل بودلر» (1930 ,۴۵۵ هن 26۵ ۸02) به نگار ش‌ درآمده‌اند» اما نقش مترجم» همواره کم‌رنگ‌تر از این دو شخصیت اصلی بوده است. اطلاعات و داده‌های گردآوری‌شده در این پژوهش, چالشی در باب هنرمند مولف: ارتباط بین آثار رنه مگریت با نوشته‌های ادگار آلن پو و ترجمه شارل بودلر به منظور تمرکز بیش‌تر بر نقشش کلیدی مترجم» با ارائه دو نمونه از دو داستانی که در این تحقیق به‌صورت هدفمند انتخاب شده‌اند. نمونه‌ای از تأثیرپذیری ادبیات و ترجمه را بیان می‌کنند. با تحلیل به این ارتباط پرداخته است. آنچه در پژوهش حاضر صورت گرفته. واکاوی دو اثر از رنه مگریت است که همت بلند بودلر در ترجمه آثار ادگارالن پو امکان خلق آن‌ها را فراهم آورده است. وی را می‌توان به گونه‌ای فراواقع گرایانه, نمادین و روایی تعبیر کرد. اشپای معمولی در محیطی که مگریت خلق می‌کند. دیگر و در آن‌ها زمان حال, واقعی‌تر از یادبود گذشته نیست و امید که همه ابعاد زمان در نقاشی‌های مگریت درهم می‌ریزد؛ آسمان در نیمه‌های شب هم‌چنان روشن است. درنتیجه, وضع ثابت اشیا و خود واقعیت. مورد سوال واقع می‌شود و تنها یک تجربه گذرا به نظر می‌رسد. رنه مگریت. نقاش فیلسوفی بود که بعد از گذراندن «کار نقاشی برای او وسیله رسیدن به دانش بیشتری از زندگی بود و در عین‌حال می‌خواست اشیا را از نقش‌های مأنوسی که در زندگی هستند گشوده به روی زندگی» اما منطق زمان و مکان را به یکسو می‌نهند تا طبیعت درون اشیا را آشکار کنند» (نوئل۰۱۳ ۰۱۳۶۲ ۰ مگریت. رای ودرا یادداشت می‌کرد و فلسفه آثار خود را که در اثنای نگاه کردن به یک نقاشی داریم نباید از نقاشی و از خود ما مجزا شود. احساس» نقاشی و خود ما مجددا در راز و رمز سورثالیست‌ها, خصوصا آندره برتون"" و سالوادور دالی ۱۵+ وی را یکی از چهره‌های اصلی این مکتب کرد. ماکس ارننست۰۱۶ هنرمند نمی‌خوابد. بیدار هم نمی‌ماند» بلکه به طور جدی و در چارچوب اصولی مشخص پا را از حدود جاری فراتر گذاشته و می‌درخشد» طبق اسناد» مگریت در سال‌های دهه‌ی ۰۱۹۶۰ کتاب «واژه‌ها و چیزها»ی فوکو" را خواند» این کتاب» توجه نقاش را به خود جلب کرد و نمایشگاهی با همین عنوان در شهر نیویورک برگزار کرد. جایگاه پیکره و جایگاه متن در آثار مگریت. همواره از نوعی فقدان مناسبت میان تصوير اشیا و عنوان تابلو برخوردار است. مگریت. مفاهیم شاعرانه و آدبی‌اش را در قالب تصویرهایی عکس‌مانند عرضه می‌داشت ولی اسلوب واقع‌نمایی را به قصد بازنمایی جنبه‌ی قابل ریت چیزها به کار نمی‌گرفت بلکه بدین وسیله» بر حضور یا عمل رمزأمیز و ناشناخته‌ی آن‌ها تأکید می‌کرد. از همین‌رو در شیوه‌ی سورثالیسم او نام رئالیسم را نیز قرار دادند. معمولی‌بودن جیمز ها زگنیین۱۸ با توجه به نظرات فوکو درباره‌ی شیوه‌ی مگریت نیز تصاویر پرداخته‌ی نقاش به راستی با چیزی که در حضور حاکمش به آن سویه‌ی الگو یا سرچشمه‌ای را اعطا کند. است. کنایه به این نکته داریم که دومی, به هر ترتیب از دیدگاه هستی‌شسناختی برتر با واقعی‌تر از اولی است» رونوشت. در مقام رونوشت. هستی خود را محمول بر چیزی قرار می‌دهد که خادمانه از آن تقلید کرده است. مکتب‌های اصلی اندیشه‌ی غرب توان تفکیک با به کارگیری شیوه‌هایی چون ژرف‌نگاری و شبیه‌سازی- کوشید تا صحنه‌ها یا تصاویر را با الگوهایشان یکی کند. اما همانطور که فوکو دیگر به درون فضایی وارد کرد که بنا بود از آن رانده شده باشد. درون نقاشی (که دست کم از دیدگاه نظری بنا است فراورده‌ای کار مگریت» میان این دو کرانه. بازی واژه‌ها و تصاویر را به کار می‌گیرد. عناوین که اغلب پس از پایان کار و به دست کسان دیگر از پیش,» دست کم مجاز شناخته شده است و در اینجا به ایفای نقش مبهم می‌پردازند. «آثار مگریت گرچه زیبا و خوش‌ساخت به نظر می‌رسند؛ اما همزمان به گونه‌ی ناسازه‌واری» ماهیت گزنده و فصلنامه علمی-ترویجی مطالعات هنرهای زیبا ه دوره۳. شماره۸ تابستان ۱۴۰۱ تکان‌دهنده‌ای دارند که ذهن را پریشان می‌سازد. او عناصری غریب به اثر می‌افزاید تا نظم درونی تصویر را آشفته سازد و ذهن بیننده بدون استناد به یک برابری پیشین. او از زیربنای سخن تاییدکننده که همگونی با آسودگی بر آن آرمیده می‌پرهیزد؛ و درون بی‌ثباتی ۲) آرای مگریت در نامه‌ای به میشل فوکو در ۲۳ امیدوارم این چند نکته., که به مطالعه‌ی کتاب شما واژه‌ها و واژه‌های هم گونی و هم‌سانی به شما اجازه می‌دهند تا با توانایی» حضور یکسر بیگانه‌ی جهان و خود ما را القا کنید. با وجود این این دو واژه از دید من مطلقا از یکدیگر متمایز نشده‌اند» واژه‌نامه‌ها به هیچ‌رو پرده از آنچه یکی را از دیگری تمیز می‌دهد. برنمی‌دارند. برای نمونه» به گمان من نخودسبزها در میان خود مناسبتی و اصالت و غیره نیز صادق است. «چیزها» هم‌گون نیستند؛ یا تنهاانديشه هم‌گون است. انديشه با یکی بودن با آنچه می‌بیند» اندیشه» به آندازه‌ی لذت یا درد یکسره نامرئی است. اما نقاشی مسئله‌ای را به میان می‌کشد: اندیشه‌ای هست که می‌بیند و اندیشه‌ی نامرئی ولاسکز است. پس آیا امر نامرئی گهگاه مرئی است؟ به‌این شرط که اندیشه منحصرا از تصاویر مرئتی شکل ملموس مرئی, امر مرئی دیگری را ناگزیر پنهان می‌کند-اگر به در نقاشی مگریت. انديشه. بیش‌تر از منظره در معرض خطر است. اندیشه‌ای که ما معمولا آن را به گفته‌شده و شنیده‌شده ارتباط از دیده‌شدنی نیست. و شاید بتوان گفت که هیچ ماسکی بهتر از آشکاری نیست. و اما سکوت. چه‌کسی به آن گوش می‌دهد؟ و تازه چه سکوتی است که در کار مگریت. به وسیله‌ی آدم‌هایی که پشت به ما دارند» تنها هستند. آن‌ها هم با همان چیزی روبرو هستند که ما: توهم تصویر. اما آن‌ها امکان رو برگرداندن از آن را ندارند. و پرداختن به توهم مستلزم سکوت است و سکوت تنهایی را نشان می‌دهد. مگریت یک شی را طوری قرنطینه می‌کند که خود خودش باشد و در عین حال کاملا از خودش دور شده باشد. مگریت به طرزی عینی و بدون احساساتی‌گری نقاشی می‌کند. و یک شی را طوری به کار نمی‌گیرد که از آن تابلوئشی به وجود بیاورد» بلکه آن را به جهانی وارد می‌کند که در آن اشیا برای خود چشم دارند. راز و رمز افسون می‌کند و نومید می‌سازد. زیرا وعده می‌دهد اما آن منظره‌ای که می‌تواند ما را از پریشانی در بیاورد» نمی‌زداید. راز و رمز به همان اندازه‌ی تشنگی است.» هریک از تصویرهای مگریت یک دیدگاه است به طرزی نامحدود. تنها به خود راه می‌دهد. به این ترتیب راه به راه ختم می‌شود نه به هدف» (نوئل, ۰۱۳۶۲ ۱۸). ادگار ار( پو نویسنده‌ای نبود که بتوان وی و شیوه‌ی متفاوت وه اذبیقات ,و هنر آمریکا را تحت تأثیر خود قرار نداده است؛ اما اب ای رگ گام رگش در سال ۱۸۴۹ تأثیر غمیق توشته‌های وی چه در نشر و داستان‌های خیالی و چه در نقد. به هیچ‌وجه مقبول واقع نشد. در سال‌های آخر زندگی‌اش در ایالت متحده. آلن پو عموما با عنوان نویسنده‌ی «کلاغ» شناخته می‌شد. تعدادی از داستان‌های کوتاه وی در اواخر ۱۸۴۰ به زبان‌های فرانسوی و روسی ترجمه شده بودنشد» با این وجود یک دهه به درازا کشید تا اروپا؛ آثار و نبوغ وی را کشف کند. بی‌شکه شارل بودلر بیش از بقیه به شناساندن پو و انتشار آثارش کمک کرد. بودلر پو را هم‌زاد خود می‌دانست؛ پو همان کسی بود که ایده‌های نانوشته‌ی بودلر را زودتر از خود وی در متن متجلی کرده بود. این اقبال خوب پو بود بودلر نه تنها باعث شد که پو جایگاهی به مثابه‌ی یک نویسنده‌ی ملی در جامعه‌ی فرانسوی پیدا کند بلکه مسیری را فراهم آورد که متون پو طی دهه‌ها در سراسر اروپا ترجمه و چاپ شوند. این نویسنده» رمان‌نویس» شاعر و منتقد آدبی, مدت مدیدی با دنیای متمدن در افتاد و جنگید. فقر و بدبختی جز لاینفک حیات کوتاه او شد و برای فرار از تمدن تمدن ماشینی و تمدن فاقد احساسات به شراب‌خوارگی افتاد. افرادی که از رمان» داستان کوتاه و شعر آنتظار نتیجه‌ی اخلاقی دارند. نمی‌توانند آدگار پو را درک کنند. با یک آمریکایی از پوصحبت کنید. ممکن است به نبوغ او چالشی در باب هنرمند مولف: ارتباط بین آثار رنه مگریت با نوشته‌های ادگار آلن پو و ترجمه شارل بودلر اعتراف کند. چه بسا از این نبوغ به خود ببالد؛ اما با لحنی» آمیخته به نیشخند» هرچند با حالتی که انگار می‌خواهد خوبی شاعر را بگوید.» از زندگی نابسامان او سخن خواهد گفت؛ از بوی دهانش که اگر شمعی را نزدیک آن می‌کردی» آتش می‌گرفت؛ از عادتش به ولگردی و این که هميشه در سفر بود و عجیب می‌نمود و سیاره‌ای بود که دور هیچ ستاره‌ای نمی‌گشت؛ از بالتیمور به نیویورک و از نیویورک به فیلادلفیا از فیلادلفیا به بوستن از بوستن به بالتیمور و از بالتیمور به ریچموند در سفر بود. ادگار آلن پو می‌کند و به دنیای دیگری پناه می‌برد که زاییده‌ی تصورات بدیع و نیروی خلاقه‌ی اوست؛ دنیایی که زیبا و در عین‌حال» شگفت‌آور تصوره رویا خواب و خیال کلیدواژه‌های آشنایی هستند که در آثار پومی‌توان آن‌ها را یافت و شاید بی‌ربط نباشد که از میان نقاشان قرن نوزدهم و بیستم» رنه مگریتی که به دنبال همین دنیای خیال‌انگیز و فراواقع گرایانه است. به آلن پو احساس نزدیکی مشترکی است که منتقدان این حوزه به آثار پو و مگزیت سب این آثار با وجود لطافت و ظرافت شاعرانه» مرموز و کابوس‌وارند. پو در مقدمه‌ی یکی از آثارش می‌نویسد: «این کتاب را به:افرادی تقدیم می‌کنم که به خواب و رویا همچون واقعیت مطلق ایمان دارند». شاید این کتاب را به نقاش در یک قرن بعد تقدیم می‌کند. اگبرمقام پو قدری بالاتر درنظر گرفته شود می‌توان گفت که او تقریبا عقیده‌ی هنر برای هنر را بیان داشت. در واقع او بیش‌تر به مافوق‌الطبیعه معتقد بود. پو در سخنرانی‌ها و نوشته‌های خود. داستان از همان‌جایی شروع می‌شود که باید خاتمه یابد.این شکل دایره‌ای نه تنها در ساختمان داستان بله در حوادث ضمن آن نیز به چشم می‌خورد. به عقیده‌ی او نجات يا رستگاری نباید از گردش معمولی طبیعت خارج حاصل شود. در هر حادنه‌ای, در واقع هم علت و هم معلول رابطه‌ای کاملا دایره‌وار نسبت به هم دارند چون جنایت. مجازات روحی مخصوص خود را به وجود می‌آورد و مجازات هم ممکن است سبب جنایت بوده باشد و یا در داستان آن را تولید کند. رابطه‌ی بین جنایت و مکافات بعدها توسط داستایوفسکی به تأثیرگذاری پو بر هنر از مرز ادبیات نیز فراتر رفت. مالارمه؟؟ علاقه‌ی خود به پو را با ادوارد مانه" نیز در میان گذاشت.» در سال ۵ برای خلق تصویری «کلاغ» که ترجمه‌ی مالارمه از کلاغ پو بود» آدوارد مانه وارد جریان شد. مالارمه هم‌چنین با پل گوگن؟۲ نیز دوستی نزدیکی داشت. وی پرتره‌ای از مالارمه که کلاغی بر دوش دارد را به تصویر آورده است. خواندن ترجمه‌های بودلر از پو گوگن را حتی هنگامی که به جنوب اقیانوس آرام رفت نیز مشغول خود کرد. او تحت تأثی‌ر پارادوکس داستان لیژیا" قرار گرفته بود. ایده‌ای که زیبایی را با عجیب‌بودن همراه کرد. گوگن, پیرو اثر زن همراه گل" که در تاهیتی به تصویر آورد؛ اشاره کرد که پیشانی این زن با «یادآوری عظمت سطرهای باشکوه داستان پو» کشیده شده» گوگن دراین تحسین از پو تنها نبود؛ اوژن دلاکروا!" نیز ترجمه‌ی بودلر از لیژیا را خوانده بود و قسمتی از متن را در خاطرات نیز از ترجمه‌های بودلر لذت بسیاری برده بود هیچ آثری مانند «برنیس»؟۲ بر او تا این اندازه تأثیرگذار نیوده به‌طوری که تأثیر آن را در کلاژها نقاشی‌ها و نقدهای ارنست می‌بینيم. شیوه‌ی اتوماسیون ارنست» با وسواسی همراه است که یادآور رفتار راوی فراتر رفت. نمونه‌ی دیگر آن» رابرت مادرول"؟ است که مجموعه‌ای شکل ۰۱ پل گوگن, زنی با گل, ۰,۵ ۳۶,۵۷ سانتی‌متر ۰۱۸۹۱ رنگ‌روغن روی فصلنامه علمی-ترویجی مطالعات هنرهای زیبا ه دوره۳. شماره۸ تابستان ۱۴۰۱ تأثیر پو در جهان ادبیات. تا قرن بیستم نیز به طول انجامید. عبارات فرانتس کافکا!" از آزار و ازخودبیگانگی» یادآور رموز و تخیل آثار آلن پوست. والتر بنیامین؟" نیز پس از خواندن مرد شلوغی"" و اصالت و توانایی‌اش برای آفرینش آثاری که والاتر از زمان خود بوده را تحسین کرده است. پو همواره منبع الهامی برای هنرمندان و نویسندگان پس از خود بوده است. عده‌ای باور دارند که اگر بودلر, شانزده سال از عمر خود را صرف ترجمه و نقد آثار پو نمی‌کرد. از هم‌نسلان هنرمند و ادیب خود بهکرات می‌پرسید و با پاسخ منفی مواجه می‌شد و سپس به سراغ داستان معروف «گربه سیاه» می‌رفت و آن را با اشتیاق تعریف می‌کرد. گاهی این قضیه؛ بودلر را بسیار ناراحصت و عصضبی می‌کرد که میک گالت: «آه هیچ از پو نمی‌داند و از او نخوانده!». آمریکایی‌های مقیم فرانسه هم با اینکه پو را می‌شناختند به علت زندگی نانتما رخ :ی ها ذست‌کم می‌شمرذند؛ تضور آنان از پوه شاعری ولگرد وهست ی تصورش را کنید که این عکس‌العمل‌ها چه تأثیری بر بودلر جوان گذاشته‌است. بودلر در تلاش بود که زبان و ادبیات انگلیسی خود را تقویت بخشد تا بتواند بیش‌تر پو بخواند و لذت ببرد. وی بعد از خواندن پوه مسرور می‌گشت و ادعا داشت که «دقیقا من هم همین را می‌خواستم بگویم و بنویسم». شباهت عجیبی که بین خودش و نویسنده‌ی آمریکایی یافته بود. او را شانزده سال گرفتار ترجمه‌های آثار پو کرد. او دشواری‌های ادبیات پو و اتهاماتی که به وی از جهت سرقت ادبی می‌شد را به جان خرید و به جایی رسید که امروز همه او را به‌عنوان پوی فرانسوی می‌شناسند. با گذشت زمان و به مرور آلن پو هویت آمریکایی خود را از دست داد و یک محصول ناب فرانسوی شدو بودلر به پو می‌تواند مثال خوبی از رفتار یک سیستم دموکراسی نمونه‌ی جهان با مردی نابغه باشد» خوانندگان فرانسوی,» سال‌های سال آثار ترجمه‌شده‌ی پو را خواندند و پو در آدبیات فرانسه» هویتی مستقل شارل بودلر خود با شعر گل‌های شر در جهان ادبیات شناخته شده است. وی شاعر سمبولیست و منتقد آدبی صاحب‌نامی است. است که برخی وی را پدر مدرنیسم ادبی می‌خوانند؛ پژوهش‌هایی که در باب وی انجام شده مربوط به جایگاه رفیع وی در ادبیات و شعراست و نام او هميشه در کنار نام استفان مالارمه و آرتور رمبو قرار گرفته‌است. هرجا صحبت از مدرنیته می‌شود.» نام بودلر را می‌بينيم. جایگاهی که وی در شعر نوی فرانسه دارد قابل قیاس کار ادبی بودلر با یک اثر نقادی شروع می‌شود. سال ۰۱۸۴۵ بودلر به هیچ‌رو در پی گسستی ناگهانی و تکان‌دهنده با گذشته نبود. کاری که او می‌کرد این بود که یک رشته ایده‌های مرده یا در حال مرگ را می گرفت و زندگی تازه‌ای در آن‌ها می‌دمید؛ بودلر دنیا را مالامال از علائم» اشارات و حقایقی پنهان می‌دید او با قدرت ادراک خود. این احساسات را تفسیر می‌کرد و لازمه‌ی بیان این تخیلات, شعری بود همراه با زمزمه‌ی آرام و مبهم. کاربرد منظم وزن و آهنگ و نثر شاعرانه از ویژگی‌های اثر اوست و به همین دلیل, در آثار وی همواره می‌توان نوآوری در سبک اصطلاحاتی همچون مدرنیته, زندگی مدرن و هنر مدرن را مشاهده کرد (بودلر, بی‌شکه بودلر را می‌توان پدر شعر مدرن نامید. جایگاه وی به عضوان مترجهع به همین ارجمندی است. وقتی صحبت از آلن پو می‌شود. بای بودلر این شخصیت بیش از یک نویسنده‌ی میدا برای ترجمه‌ی متون به زبان فرانسه است. بین سال‌های ۱۸۴۶ و ۱۸۴۷ بود که بودلر با پو آشنا شد. او به زندگی و آثار پودر علاوه بر آرای آن‌ها «ظاهر و زندگی آن‌ها هم خیلی از هم دور نبوده است. با نگاه‌کردن به تصویر هردوی آن‌ها می‌توان متوجه مشکی دارند چشمان هردو احساس وحشتی به ما می‌دهد. هردو ذاتا آریستوکرات بودند و به ظاهر خود اهمیت می‌دادند. هردو در رفاه بزرگ شدند و بعدتر در فقر تمام زندگی می‌کردند و هردو معتقد بودند که ادبیات. تنها حرفه‌ی آن‌هاست. هردو عاشق زنی بودند که مادرشان نبود اما او را مادر می‌نامیدند. هردو کفالت پدرشان را رد کردند. هردو عاشق همسرانشان بودند و هردو در خوانندگان فرامرزی پو نگرش بسیار متفاوتی از پو را گسترش دادند. هرچند که این نگرش هم از همان مبنا سرچشمه می‌گیرد. داستان‌های پراکنده‌ای که بودلر در اواخر ۱۸۴۰ با آن مواجه شد. در وی کششی را به سمت پو ایجاد کرد و با خواندن نقد جان. ام. دنیل", وی شخصیت پو ۳ بی‌نهایت جذاب برداشت کرد. شیوه‌ای که دنیل» پو را در آن به تصویر کشیده‌بود» مانند تصویری بود که بودلر از خود. در ذهنش داشت. در نگاه بودلر, تصویر دنیل از پو قابل تمجید بود نه نکوهش. دنیل, بر ویژگی‌های منفی پو تأکید چالشی در باب هنرمند مولف: ارتباط بین آثار رنه مگریت با نوشته‌های ادگار آلن پو و ترجمه شارل بودلر کرد. علی‌رغم اینکه دنیل, اصالت آدبی پو را تحسین می‌کرد. گفته‌های دنیل, پو هرچه را که دوست داشته بر زبان می‌آورده و یا انجام می‌داده است. پو نه می‌توانست مصرف الکلش و نه نظرات انتقادی‌اش را کنترل کند. او الکل را وارد دهانش می‌کرد و عقایدش را از دهانش قی می‌کرد. بدون هیچ توجه‌ای به نظر دیگران, اوه موجودی دورافتاده از جامعه, انسانی بود که برخلاف مسیری که در سال ۰۱۸۵۲ بودلر مقاله‌ای انتقادی درباب زندگی‌نامه و آثار پو به چاپ رساند. با وجود اینکه بودلر این ادعا را نداشت. اما دو سوم این مقاله ترجمه‌ی کلمه به کلمه‌ی مقاله‌ی دنیل در روزنامه‌ی کوتاه پو و مقالات انتقادی‌اش را ترجمه کرد. پیش از مرگش در سال ۰۱۸۶۷ پنج جلد از ترجمه‌های آثار پو را منتشر کرد. به‌طور شگفتی, بودلر اشعار پو را ترجمه نکرد و آن را به شاعر فرانسوی دیگری واگذار کرد. در سال ۰۱۸۸۹ استفان مالارمه" مجموعه‌ای از اشعار پو را به فرانسوی منتشر کرد. این ترجمه, به پیشرفت شعر پذیرش پو در فرانسه و سراسر اروپا داشت. گی دو موپاسان:" از آنچه در آثار پو خوانده و آموخته بود» برای ارتقای داستان‌های خود بهره برد و همین الهام‌بخشی, به وی جایگاه بهترین داستان کوتاه‌نویس بسیاری بر ژول ورن!؟ گذاشت که مجذوب سفرهای تخیلی پو بود. ژول ورن» کتاب ابوالهول قطبی , ماجراجویی‌ای تخیلی در قطب را پیرو رمان پو ماجراجویی‌های آرتور گوردون پیم" خلق کرد. ورن, به‌صورت نسخه‌ی دست دوم بود و به جای ترجمه از نسخه‌ی مترجمان لهستانی بیان کردند که از متن بودلر بهره بردند. سال ۱۸۹۵ داستان‌های پو را ترجمه کرد نیز از همین منبع بهره برده‌بود. بالمونت هم‌چنین اشعار پو را به روسی ترجمه کرد که الهامی از آثاری در دیگر اشکال هنری و شاعران سمبولیست روسی نیز بود. سمفونی کورال راخمانینف"" به نام زنگ‌ها"" نیز براساس ترجمه‌ای از بالمونت از یکی از شعرهای مشابه پو بود. مگریت نقاش در طول فعالیت هنری‌اش؛ از منابع بسیاری الهام آمریکایی» ادگار آلن پو است. در زندگی‌نامه‌ای"" از وی» همسر نقاش اشاره کنرفه است که مگریست. آفارروی را بارها وبارها می‌خوانده و بوده است. در سال ۰۱۹۶۵ هنگامی که مگریت به نیویورک سفر کرد. بسیار مشتاق بود کلبه‌ای را ببیند که پو همراه همسر بسیار جوانش؛ در آن» فقیرانه و عاشقانه زندگی می‌کرد. بی‌شک آثار رنه مگریت را نمی‌توان بدون این الهام‌پخشی بررسی کرد. بسیاری از نمادها و تصاویر وی» مشتق از داستان‌های کوتاه پو هستند گویی یک رابطه‌ی عاطفی و حرفه‌ای بین این دو برقرار بوده است. به یقین نمی‌توان گفت که مگریت. مرید تمام و کمال پو بوده‌است. چراکه در طی ین دوره‌ی حرفه‌ای و پرباره مگریت از افراد بسیاری الهام گرفته بود. ازجمله‌ی شباهت‌ها در آثار هردو می‌توان به حضور «شب در روز» و «روز در شب» آشاره کرد که منطقی برای آن نمی‌توان یافت. به‌عنوان نمونه. هم نقاش و هم نویسنده توانایی فرا انسانی را در شخصیت‌های خود ایجاد کرده‌اند که درواقع» دیدن از طریق اشیا کیدر است؛ابه این معنا که این جامدات» رسانای دیدن هستند. پو داستان مردی به نام الیسون روایت می‌شود که در جستجوی آرمان‌شهر خود در قلعه‌ای به نام آرنهایم است؛ راوی به‌صورت آیده‌آ لگرایانه‌ای این قلعه را توصیف می‌کند و رنه مگریت هم در مجموعه‌ای از آثار خود به همین نام» کوهی را به تصویر می‌کشد کوه به تصویر آمده است. بهترین نمونه‌ی این مجموعه, اثری است که در آن» لانه‌ی پرنده‌ای را همراه تخم‌هایی به تصویر کشیده این تخم‌ها تخم غقاب یا هرپرنده‌ی دیگری که ممکن است باشند. این منظره را بارور کرده‌اند و این باروری و حاصل‌خیزی, محصول شکل ۲. رنه مگریت. قلمرو آرنهایم» ۲۷۳۵ سانتی‌متر» ۱۹۶۲ رنگ‌روغن روی فصلنامه علمی-ترویجی مطالعات هنرهای زیبا ه دوره۳. شماره۸ تابستان ۱۴۰۱ در آسمان» ماه دیده می‌شود که عنصری نوظهور برای این رموز است. نکته‌ی قابل توجه این است که در اثر مکتوب پو باهمین این تأثیرپذیری, واژه‌ی «آرنهایم» است که در زبان آلمانی به معنای «لانه‌ی عقاب» است و مگریت. هنرمندانه علاوه بر آرجاع تصویری» از ارجاع زبانی هم استفاده کرده است» همان‌طور که در نمونه‌های دیگری, ازجمله آثار این یک پیپ نیست و کلید رویاها همین ارجاع زبانی را به‌کار بسته است. نویسنده و نقاش» هردو این مفهوم را می‌رسانند که با اشاره به عقاب و زایش آن» جسارتی را به تصویر اضاقه کرقماتن ک مان گا سالک پربانگان خستن هام مگریتا: تأکید بر سفری به برتری و والایی است و آرنهايم نویسنده علاوه است. تأکید دارد. مگریت در اثر دیگرش با عنوان «پارناس»» به این بخشی از متن آلن پو در داستان قلمرو آرنهایم» به این ترتیب است: «هیچ ترکیبی بدین شکل در طبیعت وجود ندارد که نقاش نابغه‌ای بتواند آن را به تصویر دربیاورد» هیچ بهشتی را این‌گونه در واقعیت نمی‌توان یافت که کلود (لورن)" آن را قبلا روی بوم آفریده است. در دلرباترین مناظر هم گاهی یک کمبود یا یک افراط مشاهده می‌شود. گاهی بیش از یک کمبود یا بیش از یک افراط. هنگامی که اجزای آن ممکن است شروع به دفاع کردن از خود کنند. به طور مستقل, برترین مهارت یک هنرمند هماهنگی این اعضا در مسیر پیشرفت است. به طور خلاصه, هیچ جایگاهی در چنین سطح عظیمی از زمین طبیعی به موفقیت نمی‌رسد. با دید هنرمندانه و حتی نگاه کردن پیوسته به آن هم نمی‌توان به چنین است! در باقی موارد ما به نگاه کردن به طبیعت به عنوان عنصری والا آموزش داده شدیم اما با جزئیاتش ما از این رقابت خودداری می‌کنیم. چه کسی ادعا می‌کند که رنگ لاله را می‌تواند تقلید کند یا چه کسی می‌تواند تناسب زنبق وحشی در ینک دره راارتقا قلمرو آرنهایم» شاید بهترین اثر آلن پو باشد» خود پو هم ارزش بسیاری برای این داستان قائل بود. وی گفته است: «قلمرو آرنهایم» بخش عظیمی از روح من را بیان می‌کند» (2 ,2009 80۰ع0/21). دامنه‌ی آرنهایم رنه مگریت نیز منظره‌ی ایده‌آلی که پو بیان کرده را نمایش می‌دهد. مگریت. هم‌چنین از یک عقاب گرانیتی در نوک کوه استفاده کرده که در آثار دیگر عناوین مختلفی دارند. تصویر کوه شبیه یک عقاب است که زودتر از موعد در تصویر دامنه‌ی آرنهایم وجود داشته است و در تابلوی «پیشرو» در سال ۱۹۳۶ و سایه» نشان داده شد. در اثر دیگری با همین عنوان قلمرو آرنهایم» مگریت. تصویری از آلپ وسیع و سردی را از پنجره‌ی اتاق!؟ پذیرایی یک بورژوا به بیننده عرضه می‌دارد با خرده‌شیشه‌هایی روی زمین که هنوز هم تصویری از این والایسی و تصویر کوه و عقاب را در خود دارند. این هنرمند» با تکیه بر داستان چندصفحه‌ای پوه مجموعه‌ای غنی خلق کرده‌است؛ چند نمونه‌ی شاخص از این مجموعه در شکل ۴. رنه مگریت: قله‌ها ۶۵۵۴ سانتی‌متر: ۱۹۴۳ رنگ‌روغن روی بوم: چالشی در باب هنرمند مولف: ارتباط بین آثار رنه مگریت با نوشته‌های ادگار آلن پو و ترجمه شارل بودلر شکل ۵:رنه مگریت» نقطه‌ای روی نقشه. ۲۸۲۶ سانتی مترووق 9 ۹ ۱ یگ ی از دیگر تأثیرپذیری‌های مگریت. اثری با عنوان غیرقابل تکثیر ات که در آن, تصویر آدوارد جیمز ۵۰ حامی و سفارش‌دهنده‌ی این اثر به تصویر کشیده شده‌است. وی روبروی آینه ایستاده با این تفاوت که تصویر وی در آینه منعکس نشده و درست همان تصویر پشت سر وی در آینه دیده می‌شود. رمزآلودگی و غیرواقعی‌بودن از ویژگی‌های نقاشی وی است آما نکته‌ی دیگری در این عکس توجه‌برانگیز است؛ روی طاقچه‌ای زیر آینه. کتابی را می‌بینيم که تصویر آن کاملا طبیعی در آینه بازتاب داده شده‌است. کتاب. تنها رمان آلن پو به نام ماجراجویی‌های آرتور گوردون پیم» و به زبان فرانسه است. اینکه ادوارد جیمز و کتاب, هردو مقابل یک آینه هستند ولی خاصیت آینه فقط بر یکی از آن‌ها تأثیر گذاشته. با دفت بیش‌تر به کتاب» می‌توان متوجه نام مترجم شد که شاعر بلندآوازه و سمبولیست فرانسوی یعنی شارل بودلر است و مگریت همین نسخه‌ی ترجمه‌شده را دارد. پیش‌تر اشاره شد که مگریت. آثار پو را خوانده و بازخوانده است. اما این نقاش بلژیکی, چگونه با ادبیات و زبان نویسنده هم‌ذات‌پنداری کرده درحالی که با زبان و فرهنگ نویسنده بیگانه بوده است؟ چگونگی این الهامگیری و تأثیرپذیتزی زا:باید به لطف و همت بلند بودلر در ترجمه‌ی دقیق در اثر غیرقابل تکثیر رنه مگریت. باز ارائه‌ای از موضوع خود شاعر سورتالیست را به تصویر کشیده و تابلو سفارشی از طرف خود جیمز است. مگریت. استاد قراردادن اشیای آشنا و روزمره در محتوای نامعقول است. وی استفاده‌ی بسیاری از آینه و شيشه در کارهای خود کرده است. درواقع, با قابلیت آن‌ها در پنهان کردن از طریق بازتشاب» بسازی کرده است. در این نقاشی» موضوع را از پشست به بیننده نشان می‌دهد. بازتاب آینه بی‌\|حترامی به قانون طبیعت اسثت که همان تصویر پشت را بازتاب می‌دهد. ما از شانه‌ی مرد نگاه می‌کنیم و انتظار داریم صورتش را ببینیم»؛ خصوصا هویت وی را بشناسیم ولی در عوض» همان چیزی را در آینه می‌بینيم که در دید چشمان ماست.ما این شخص و هویتش را می‌شناسیم اما نقاش, مارا از این شناخت محروم کرده است تا شاید به هویت دیگری, گوردون پیم» اثر آلن پو را نزدیک جیمز روی طاقچه گذاشته است. کنار هم با بازتاب صحیح از آینه» مگریت این نقاشی را با حقیقت دوگانه و تصوری متناوب خلق کرده است. خود کتاب هم سرنخ مگریت. دوستدار حقیقی پو بود. او از تمایل آلن پو به ادغام واقعیت فصلنامه علمی-ترویجی مطالعات هنرهای زیبا ه دوره۳. شماره۸ تابستان ۱۴۰۱ رمان پوه درواقع داستانی غیرتخیلی از یک سفر دریایی شگفت‌انگیز به سرزمین سیمزونیا (جنوب اقیانوس آرام) است. در طی این مسیر, می‌کند؛ تخیلی که یک تخیل دیگر را در لفافه می‌گوید. عده‌ای معتقدند که این کتاب. نانمام مانده و توضیحی که خود پوهم در قسمت فرضیات می‌دهد این شبهه را ایجاد می‌کند که دو سه فصلی از کتاب نانوشته باقی مانده يا از بین رفته‌است. داستان‌های کوتاه پو در عین حال که از منطق و استدلال تاریخ هنر و ادبیات» سرشار از روابط بینامتنی و ارتباط آثار هتری به این تأثیر و تأثر کمتر پرداخته می‌شود. حال آنکه او نیز از این قاعده مستثنی نیست. واقعیت این است که وقتی هشردر ادبیّات یا ادبیات در هنر بازتاب داده می‌شود» آثار بسیاری خلق می‌شوند که نقوش و واژگان را پربارتر می‌کنند. مخاطب را درگیر ارجاعات و الهامات کرده و به اکتشاف دعوت می‌کنند. با ارجاع به:تازیخ هنر به نمونه‌های متعددی می‌توان اشاره کرد که دنیای ساختگی نویسنده در قالب نقاشی به تصویر درآمده است يا نقاشی‌هایی که سبب نگارش آثار مکتوب بسیاری شدهه‌اند. در این پژوهش, عنصر سومی هم مطرح است که دو فرهنگ و زبان بیگانه رابه هم متصل می‌کند. نمونه‌ای از این آثرپذیری» تابلوهای فراواقع گرایانه رنه مگرست است که حاضل شیفتگی وی به نثر سنت‌شکر) ادگارآلنن پواست. این تأثیرپذیری از ترجمه‌هایی است که شارل بودلر طی شانزده سال تلاش از آثار آلن پو به زبان فرانسه صورت داده است و معضلل تقاوت زسان رآیرای مگرست بلویکی رقم تون یه گر آبق ماجرایی هیجان‌آور نیست. شگرد پو در این است که سعی می‌کند در قالب واقعیت‌های عینی که گاه عجیب و غریب و گاه دور از ذهن هستند. واقعیت‌های ذهنی را که مقصود و غایت اصلی اوست سفر به سیمزونیا سفری است به درون زمین» سفری که در جقیه اد آکق اف استه سقری که پوچی رس بای اد سانفن آرمان‌شهر خوب است و وجود ندارد. سفر به درون زمین» سفر نهایی است و درواقع غیرممکن است. در این داستان خیال‌پردازانه سفر به درون اعماق ذهن است. که حاصل آن گشایش عمیق‌ترین دراشت ,و کوشش بودلر نبود هیچ‌گاه مگریت به این آندازه به ارجاع زبانی و جناس تصویری که به لطف پو آن را منسجم کرد دست نمی‌یاشت. مترجم» تنها برگردان یک متن به زبان دیگر نیست؛ مترجم از مرزی فراتر می‌رود» دریچه‌هایی را می‌گشاید و دو فرهنگ مترجم» زنجیره آن را شکل داده‌است. دو شاهکار پو که مگریت از و دیگری داستانی کوتاه. از همین داستان کوتاه» مگریت. مجموعه‌ای خلاق, مرموز و نمادین آفرید. از رمان» نقاشی تأثیرگذار و متفکرانه‌ای را خلق کرد که مخاطب را درگیر پرسش‌هایی عمیق می‌کند. نقاش» کتاب را نیز به تصویر کشیده آما به زبان فرانسوی که با دقت بسیار می‌توان نام بودلر را روی جلد کتاب خواند که همه نشان از ایلن دارد که مگریت. پو را به گونه‌ای می‌شناخته است که بودلر" آن ,را در دنیای فرانسه‌زبان بازتولید کرده و با تلاش‌های بسیار باعث شهرت و محبوبیت وی در جامعه اروپایی شده است. چالشی در باب هنرمند مولف: ارتباط بین آثار رنه مگریت با نوشته‌های ادگار آلن پو و ترجمه شارل بودلر آادگار آلق پو (۱۸۴۹-۱۸۰۹)» نویسنده, شاعر و منتقد آمریکایی است و ای نا راق یی انس که رامع وب ,نی زد اس عاقهای وی به رازآلودگی و ترسناک بودنشان شهرت دارند. وی هم‌چن داستان‌های کارآگاهی است و برای نخستین‌بار از ژانر علمی تخیلی در ادبیات استفاده کرده است. آثار تخیلی وی را می‌توان داستان گوتی تایه ویس یی گای رورش امرای بس بارس از جسل زان توت ویلیام فاکنره هرمان ملویل, فشودور دا تایوه کی و خورخه لوئیس بورخ از وی تأثیر گرفته‌اند. شارل بودلر هم غلاوه بر این تأثیرپذیری, آثار وی را به فرانسه ترجمه کرده است. که باعث شهرت پو در اروپا گردید. ازجمله آثار پو می‌توان به گربه سیاه» طلایی, قلب رازگو شارل بودلر (۱۸۶۷-۱۸۲۱)» شاعر و نویسنده فرانسوی است. وی از است که واژه مدرنیته لور مقالات خود به کار برد. وی در سال ۰۱۸۴۸ بعضی از آثار ادگار آلن پو را به زبان فرانسه ترجمه کرد و این رویداد» مسیر آادبی وی را تغییر داد. ازجمله معروف‌ترین آثار وی» دیوان گل نقاشان قرن بیستم استه آثار وی را می‌توان با-آرا18 .4 هایدگر, سارتر و فوکو تطبیق داد. آرای وی به آرای فوکو خ ) در تاب الفاظ و اشیا» نزدیکند. وی علاوه بر فوکو از ادگار آلن ب تأثیر بسیاری گرفت. آثار مگریت. مدام در حال تغییر بودند وادر برخی آثار وی می‌توان به پسر انسان, بازگشت. اسرار افق و پرنسس پاییز آدگار آلن بو استت که اف راسال ,۱۸۴۶ به چاه رنشید. آلن پواغشا ده است که این اثر برای خود او هم بسیار ارزشمند بوده \| چرا که داستان روح خودش است. داستان مکالمه انسان ثزوتمندی به نام الیسون با طبیعت است که پرسش‌هایی درباب طبیعت و ماجراجویی‌های آرت رگ ردون پیم یا سرنوشت آرتور گوردون پیم» تاماتها رعان اذگاز آلی بو اس که ور سال 1۸۳۸ بسخاپ رسیده است. داستان زندگی فردی است که به‌صورت مخفیانه وارد ی شتی شکار نهنگ می‌شود و در این بین» ماجراهای مختلفی را تجربه می‌کند. ادگار آلن پو که هدفش ارائه داستانی واقع گرایانه بود» در نوش این رمان از تجارب واقصی خود در سفرهای دریایی و از اش‌خا گوناگون در این سفرها الهام بسیاری گرفته است. این داستان به طور پل ریکور (۲۰۰۵-۱۹۱۲)» فیلسوف و ادیب فرانسوی است که با ترکیب هرمنوتیک در قرن معاصر شناخته می‌شوند. ازجمله مهم‌تریین آشار وی می‌توان به فلسفه آراده و تاریخ و حقیقت اشاره کرد. پسر زئوس و همسرش مایا بوده است. علم هرمنوتیک که به معنای تفسیرکردن \| \| واژه هرمس هم‌ریشه است. هرمنوتی که نوی روش‌شناسی تفسیر است که تلاش می‌کند تفسیر تمام افعال معنادار وانم ی شک ورن کاداع وق طارفا ور جس که آلمانی اسیتر وی از پیشگامان هرمنوتیک فلسفی است. درواقع او بود که هرمنوتیک را فلسفی کرد و آن را به کمال رساند و از نظریه ادبی جدا ساخت. امپرسیونیسم یا دریافت‌گری» نام جنبش هنری نقاشان در نیمه دوم ۰ نوزدهم میلادی \| در فرانسه ظهور کرد و جهانگیر شد. ازجمله امپ ها هیفاق تهمونه قاته ورن وار آشتارق کرق: فوویسم» مکتب گروهی از نقاشان فرانسوی بي ال‌های ۱۸۹۸ تا ۱۳۹۸ 3 در آفا رخود: دورگیرج‌ه ای رمک مان رنگ‌های تن و نامتعارفت ورشکل‌های زمخت به کار می‌بردند و از سه‌بعدنمایی و رناللگ با اژاقع گرایسی, یکی از جنیش‌های هضری قرن بیستم ۱ ریش بنه ساورای واقیت یا واقیت برتر است. پسد از فروپاشی مکتب یر یروان آن به دور آندره برتون که خود نیز ز مانی از داذا: د. گردآمدند و طرح مکتب جدیدی را این جنبش, می‌توان رنه مگریت و الوادور دالسی را نام ؛ ۵ ۲۳ بعد از مواجه‌شدن اتفاقی مگریت با اثر «آواز عشق» دکریکو که گر سال: ۱۹۱۴ کشپدذم شده‌بوفه وی قد به جلو برداشت. دکری اد 8 لاو ی کقرق که بندها توسطظ شام منتقه ود 4 تحت تأثیر افکار فروید قرار گرفته بودند. تلاش می‌کردند تا تصاویری را که با چشم قابل دیدن نیستند. نقاشی کنند. تصاویری که از ناخودآگآقلشان نشأت می‌گرفت. آن‌ها تلاش کردتد تا از چیزهای مسوج ,و اشیای تخیلسی بای بازنمایی ای واقصی در جهان استفاده کنند. بنابراین» آثار فراواقع گرایانه» سرشار از نمادهایی هستند که قصد رساندی پیاشی ,به بیننده‌شبان ,زا خازند, آقار هبری سالژادور ذالی#دوست و هم‌دوره مگریت. نمونه‌ای از این مکتب هنری است. دالی» چیزی که واقعصی بود را دگرشکل می‌کرد تا ی زمین رویا یا یک تصویر و آقد ره پرستون آ(غ۸5 01۹2201 پیش کام .ی تظریه‌برداز سورفالیست رای فصلنامه علمی-ترویجی مطالعات هنرهای زیبا ه دوره۳. شماره۸ تابستان ۱۴۰۱ داداکسم د سورفالسم یز تال مت خاقبقه زیت بسن تال ها ۹۳۹ میغیل فوک و (۶ ۹۸۴-1۹ )نخس ین کسی آستت که از فرشره روشتگری قرب اره عینی‌بودن شناخت. خلع ید کرده است. فوکو عنوان ۵ که زبان, ان را بیان نمی‌کند بلکه بازتابی از تجربه شخصی فرد است. نوشته‌های فو یا توش تن این کقاب يب و تأثیر این درون‌مایه‌ها را بر دانش؛ قدرت و ذهنیت انساتی نشسان می‌دادند. وی در این کتاب. به بررسی رابطه این درون‌مایه‌ها با تاریخ د ر از خلال پژوهش‌های خود نکته‌هایی بیرون کشید که 4 علم همه علم‌ها تبدیل کرد. وی با نگترش به زبان به عنوان اصل بنیادین در زبان‌شناسی» آن را شاخه‌ای از < دتا آنجا که به تحله‌ای نظری بدل ث اامدیت هه شاخه‌هایی سر برکشید که بسیاری از رشته‌های علوم انسانی را ت تأثیر قرار داد. زبان‌شناسی پیش از ره مدعی بود واژه‌ها درازبان و ارتباط میان دال و مدل ل ,دلبخواهنیی ن بلکه بر مبنای عقلاتی و ثابت استوارند و بنابرایین» ی جهان مول می‌یابند اما پس از سوسور دیگر زبان بر پایه که ارائه می‌داد. استوار نبود بلکه نظامی از صورت‌هایی تلقی می‌شد که تحت مالکیت قوانین خاص ۰ خود مگریت یادداشتی دارد که: «مناسب با نقاشگی مناشبتی با جهان مرئی به نحوی چاره‌ناپذیر ناتوان‌اند. هیچ‌یک را نمی‌توان می‌کوشیم از راه تصاویر و استعاره‌ها و تشبیه‌ها آنچه می‌گوییم زانقان دهی و مگانی کر گقته‌ها در آن هش وه هی رس ند ندز چشم‌هایمان» که در عناصر متوالی نحو جا 5 ونام خاص؛ در این مین ترفتفایی بی ت: به ما انگشتی می‌دهد برای اشاره‌کردن. یا به عبارتی ب ای گذری پنهانی از فضا یی که در آن حرف می‌زنیم به فضایی که در آن نگاه می‌کنیم؛ به بیان دیگر برای تا زدن یکی ۱ ندیمه‌ها پا لاس یماس از خواخسق ری نقافی‌های دا ولا کز نق بزرگ ۰ در اسپانیاست که در موزه دل پرادو ای ی د. این تابلو از دیرباز یکی از مهم‌ترین نقاشی‌های تاریخ هنر غرب و عصر طلایی اسپان ده است و بحث‌ها و تحلیل‌های بسیاری را پیرامون فضا زمان» شخصیت‌ها و واقصی یا آرتور رمبو (۱۸۹۱-۱۸۵۴)» از برترین شاعران فرانسوی زبان است و او را بنیان‌گذار شعر مدرن برمی‌شمارند. وی با پل ورلن» رابطه دوستانه عمیق و عجیبی داشت. از آثار مشهور وی می‌توان ب ۷ سوزی #ابلی ک. مگریگت (نیوی و رک: تامسس و قوس ون- ۱۹۸۸ همانطور خود نقاش به وی گفته بود: «آن‌ه \| بیه ده خانه را گشتند. بعد متوجه ردپایی در بیرون و در پیاده‌رو شدند. آن‌ها ردپا را دتبال کردند تا به پلی روی رودخانه سامیر رسیدند. رودخانه‌ای که از درون شهر می‌گذشت. مادر نقاش خودش را در آب انداخته بود و وقتی آن‌ها جسد را پیدا کردند. لباس شب او دور صورتش پيیچیده بود. هیچ‌وق ت معلوم زث او خودش چشمانش را ؛ ته با د تامرگی را 4 انتخاب کرده بوه نبیند یا با جرد ان گردش آب آن‌طور پوشیده شده بود.» این پارچه و چشمان بسته: منبع آلهامی برای مگریت شد عمر خود را در ایتالیا به د. وی منظره‌های درخشانی با بوه‌ای تمایز پدید آورد که بر پ هنری اواخر قرن ۱۷ و قرن ۱۸ تأثی شت. ادگار آلن پو ذر داستان قلمرو آرنهایم» تنها به نام ده که مناظر وی برایش نبع الها بوده و شارل چالشی در باب هنرمند مولف: ارتباط بین آثار رنه مگریت با نوشته‌های ادگار آلن پو و ترجمه شارل بودلر ٩۹ پنجره» یکی از موتیف‌های مهم نقاشی‌های مگریت است. ما پنجره‌ها را می‌بينيم و از کنار آن‌ها رد می‌شویم بدون آنکه متوجه شویم که در آن مکان وجود دارند. پنجره‌ها دریچه‌ای از اتاقی به اتاق دیگرند. آن‌ها دقیقا راهی برای دیدن دنیاهای دیگرند. ما به‌ندرت آن‌ها را می‌بینیم چراکه اکشرا از طریق پنجره‌ها نگاه می‌کنيیم. با این همه, دیدی که آن‌ها عرضه می‌کنند. ناکامل و محدود \| نگاه‌کردن به بیرون پنجره» با بودن در بیرون برابر نیست. پنجره‌ها ی قهوه, صدای ماشین‌های جاده, گرما و رطوبت عذاب‌دهنده ۹۸ درصدی را پس می‌زنند. نگاه‌کردن از پنجره به‌طرز معناداری با بودن در آن متفاوت است. هم‌چنین, پنجره‌ها هميشه بسته هستند و ما باید از شيشه نگاه کنیم. پنجره به خودی خود می‌تواند دید ما از دنیای ون را تحریف کند. پنجره‌ها چیزهایی که ما می‌بينيم را محدود می‌سازند و تنها احساسی که پنجره‌ها فراهم می‌آورند. بینایی راهم تس تواقشت بامسوریه اسان وق خذاکقر خافت کارا یی اقانقه بانقشنقه و مگریت. هم از مزایا هم از محدودیت‌های پنجره آگاه بود. در هر رت» پنجره‌ها و محدودیتشان نمادی از محدودیت دانش انسان و توانایی‌اش در فهمیدن جهان و واقعیت نهایی است. به‌نظر می‌ر مگریت متقاصد شده که در بیسرون وجود فیزیکی اکنون ما واقعیت ی وجود دار که جهان ت فرای آنج \| می‌بینی م#لسس این وجود. وجودی بزرگ‌تر يا واقعیت حقیقی را ببینیم. در عین حال که می‌توانیم تلاش کنیم که آن فضای بزرگ‌تر را درک کنیم. مگریت ما جهان را می‌بینیم. آن را خارج از خودمان می‌بینیم. در عیسن حال, ما فقط بازنمایی‌ای از آن را در خود داریم. به همین صورت» بعضی \| در گذشته‌ای قرار می‌گیریم که اکنون در حال روی‌دادن \| بنابراین» زمان و فضا معنای عوامانه‌شان را از دست می‌دهند و در حد بود. تصویر وی را در تابلوهای سفارشی وی به مگریت می‌توان دید. بودلر شارل. (۱۳۹۲). نقاش زندگی مدرن و دیگر مقالات. ترجمه رمزگذاری در آثار رنه مگریت»» نشریه مطالعات فرهنگ» ۱ ۱۹ (۴۱): نوشل, برنار. (۱۳۶۲). آشنایی با آثار رنه ماگریت. ترجمه محسن اش 00 2/1۵18 3۳6۰ ععصد 5 .(2009) قطن مصهع 2/8 - 2 20 ۳8/۷/00 صنتاع دهع ۳ // عمط قاتا -ع 61 از رمع 00 /کا 017 /ع زاس // نع طااط شلات هط مه -۲ و -صنه م10 -ع ۲ - حصژه ط سول -عصنه 010 - 00-00 د-ع 1110/13 ی 006-2 اجه /منسحطامه//:9 0۲0 نت7۸	هنـر و ادبیـات، همـواره رابطـه نزدیکـی داشـته‌اند و بازتـاب ایـن نزدیکـی و الهام‌بخشـی، در آثـار ادبـی و هنـری بسـیاری مشـهود اسـت. گاهـی هـم ترجمـه، عنصر مهمـی تلقی گردیـده که سـبب نزدیکی نقـاش و نویسـنده از دو فرهنـگ مختلـف شده‌اسـت؛ ترجمـه، به‌مثابـه پلـی اسـت کـه ارتباطـی فرامـرزی میان ایـن دو حوزه را شـکل داده‌اسـت. در پژوهـش حاضـر، تأثیرپذیـری رنـه مگریت، نقاش سورئالیسـت از نوشـته‌های ادگار آلن پو، نویسـنده آمریکایـی کـه بـه لطـف شـارل بودلـر، ترجمـه و چـاپ شـده بودنـد، واکاوی شده‌اسـت. ایـن پژوهـش، به شـیوه توصیفـی- تحلیلـی، ایـن اثربخشـی را در قالـب دو نمونـه ادبـی کـه بـه صـورت هدفمنـد انتخـاب شـده‌اند مورد بررسـی قـرار داده و شـارل بودلـر، دلیـل اصلـی ایـن تأثیرپذیـری درنظـر گرفته شده‌اسـت. هدف از ایـن پژوهش، ارائـه درکـی عمیق‌تـر از تأثیرپذیـری نقاشـی از ادبیـات بـه میانجی ترجمه اسـت و پرسشـی که مقاله سـعی دارد بـه آن پاسـخ دهـد، ایـن اسـت که بـا درنظر گرفتـن نقش میانجـی مترجم (بودلـر)، آثار آلـن پو چـه تأثیری روی آثـار مگریـت گذاشـتند و ایـن امـکان، چگونـه فراهـم گردیده کـه نقاش بـه این الهام‌پذیری رسـیده اسـت.
40,666	447234	واژه‌های کلیدی: ماهیت قدرت نرم» قرآن؛ قدرت نرم مطلوب, اسلام نفسیر استنطاقی قدرت نرم از مفاهیم نوپدید در ادبیات علمی جهان است که از ورود آن بیش از چند دهه نمی‌گذرد. قدرت نرم» امروزه با مفاهیمی همچون جنگ نرم» تهاجم نرم» امنیت نرم» پدافند غیرعامل و مفاهیم مهع دیگری ارتباط پیدا کرده است. در جامعه جهانی» امروزه سیاست‌گذاری کشورها از قدرت سخت به قدرت نرم و جنگ نرم تغییر یافته و این نیست مگر به سبب مزایای چشمگیری که قدرت نرم و به‌تبّ آن جنگ نرم در درون خود داراست. ازطرفی» با اینکه اسلام غنی‌ترین مکتب جهان‌بینی را دارد و از زمان پیدایی خود عمدتا با قدرت نرم خود توانسته بیش از ۱میلیارد از جمعیت کنونی جهان را به خود جذب کند. بااین‌حال» قاطبه پژوهش‌ها در زمینه قدرت نرم را غربی‌ها و به‌ویژه دشمنان اسلام» انجام داده‌اند. در چنین برهه‌ای از تاریخ علم» لازم است با رجوع به اصلی‌ترین منبع اسلامی و برترین سند بالادستی پژوهش‌ها و فعالیت‌های سیاسی مکتب اسلام یعنی قرآن» سعی در کشف نظریه قرآن در مورد قدرت نرم شود. دراین‌بین قبل از انجام دادن هر تحقیقی در این زمینه موضوعی که در ابتدای تحقیقات اسلامی در حوزه قدزت نرم باید بررسی شود دیدگاه قرآن در مورد ماهیت قدرت نرم است. بدیهی است که تحقیقات لازم درمورد جنبه‌های دیگری از قدرت نرم همچون: منشأها مولفه‌ها لایه‌ها انواع» منابع» ابزار» توزیع و کنشرل متوقف بر فهم صحیح از ماهیت قدرت نرم در قرآن است. از قدرت نرم در ادبیات سیاسی دنیا تعاریف بسیاری بیان گردیده است» اما باید توجه کرد که آیا در ایدئولوژی قرآنی نیز قدرت نرم مطلوب بر همین اساس تعریف می‌گردد؟ يا باتوجه‌به مبانی خاص قرآنی و الهی باید بازتعریفی از قدرت نرم مطلوب دینی ارائه گردد که دیگر تحقیقات در حوزه اسلامی این مقاله برای بررسی پاسخ به این سال و بیان چیستی قدرت نرم مطلوب از منظر قرآن فایده‌ای که از رهگذر این تحقیق به‌دست خواهد آمد شناسایی ماهیت قدرت نرم است که در نتيجه آن؛ تحقیقات آینده چهارچوب مشخص خود را خواهد یافت و از خروج تاکنون درباره این سوال که قدرت نرم از منظر قرآن چیست» هیچ تحقیق مستقلی صورت نپذیرفته است. عمده تحقیقات صورت‌گرفته در این زمینه در چند دسته قابل بیان است. برخی در مورد مژلفه‌های قدرت نرم از منظر قرآن انجام شده است؛ همچون پایان‌نامه قدرت نرم از منظر قرآن نوشته وحید کرباسی عامل که در صفحات اندکی از این پایان‌نامه به چیستی قدرت نرم پرداخته شده است که نتيجه آن تحقیق نیز با نتيجه مقاله پیش رو متفاوت است و بقیه تحقیق به بررسی عوامل قدرت نرم پرداخته است نه ماهیت و چیستی قدرت نرم. برخی به قدرت نرم از دیدگاه اسلام پرداخته‌اند؛ همچون رساله نقد و ارزیایی نظريه قدرت نرم از دیدگاه اسلام نوشته مهدی جعفری‌پناه» کهعمدتا منابع اسلامی را نیز با رویکرد ماهوی قدرت نرم غربی بررسی کرده است. برخی در مورد جنگ نرم در قرآن است؛ همچون پایان‌نامه اصول جنگ نرم در قرآن از روح‌الله سعیدی فاضل. این تحقیق در مورد جنگ نرم است نه قدرت نرم و به بحث چیستی قدرت نرم نیز نپرداخته است. برخی تحقیقات نیز در خصوص قدرت نرم از منظر امام‌خمینی:* يا امام‌خامنه‌ای انجام پذیرفته؛ همچون شاخص‌های قدرت نرم ج.۱۸ از دیدگا امقام معظم رهیری نوشته داود شهرکی‌نیا که در این تحقیقات نیز به بحث ماهیت قدرت نرم پرداخته نشده است. دسته دیگر تحقیقات در خصوص قدرت نرم از دیدگاه‌های غیراسلامی است که سلسله کتاب‌های متعددی که دانشگاه امام‌صادق؛:+ منتشر کرده است» همچون قدرت نرم در برابر قدرت سخت نوشته جاناتان استیل از این زمره‌اند. پرواضح است که تحقیقات مزبور هیچ ارتباطی به قدرت نرم اسلامی و قرآنی ندارند. پس می‌توان ادعا کرد که اين مقاله اوّلین تحقیق مستقل درباره روش به‌کاررفته در اين تحقیق کیفی بوده و از رویکرد تحلیلی - توصیفی استفاده شده است. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای بوده و عمده متن محوری اين تحقیق قرآن و تحقیقات صورت‌گرفته در حیطه قدرت نرم بوده است. روش تفسیری که در این تحقیق استفاده شده» روش تفسیر اجتهادی قرآن به قرآن است. از روش تفسیر استنطاقی شهید صدر نیز استفاده شده است؛ به این معنا که موضوعات موردبحث از خارج از قرآن بر قرآن عرضه شده و احکام و نظر الهی از دیدگاه قرآن استنباط شده است. توضیح اینکه: اگر موضوع و مسئله از تجربیات بشری و علوم انسانی و تنوری‌ها و مکتب‌ها گرفته شده باشد و هدف» عرضه این موضوعات و مسائل بر قرآن و یافتن پاسخ قرآن به آن‌ها باشد در این‌صورت روش تفسیر موضوعی» استنطاقی است. (قاضی‌زاده» ۹۹ ۱۳: ۱3) موضوع‌های میان رشته‌ای همچون: اقتصاد مقاومتی در قرآن؛ نظام مهندسی فرهنگی در قرآن» دیپلماسی عمومی در قرآن» و بایسته‌ها و مبانی گردشگری اسلامی در قرآن از این نوع تحقیق‌های در روش استنطاقی به دلیل اينکه موضوع از خارج از قرآن براقرآن عرضه می‌شود. بدیهی است که دلالت‌های منطوقی آیات بر موضوع بحث يا موجود نیست. يا در حداقل ممکن است. لذا توجه به دیگر دلالت‌های مورد قبول در تفسیر قرآن حائز اهمیت است. دلالت‌های مختلفی همچون: دلالت عقلی» دلالت‌های وضعی شامل تطابقی» تضمنی و التزامی» دلالت اقتضا دلالت تنبیه و اشاره و بقيه دلالت‌های التزامی کلام از این جمله هستند. توجه و استفاده از این دلالت‌ها در تفسیر استنطاقی جزو ارکان روش تفسیری است؛ زیرا اگر فقط مدلول‌های منطوقی آیات مورد توجه باشد» هرگونه تحقیقی که موضوع آن خارج از قرآن باشد» در قرآن غیرممکن می‌گردد. در این تحقیق نیز در فهم آیات و دلالت معانی آیات بر ماهیت قدرت نرم» به این دلا لت‌ها توجه شده است و محقق خود را ملتزم دانسته که در فهم معانی ضمن بهره‌وری از این دلالت‌ها پا را از آن فراتر نگذاشته و پیرو اسلوب محاوره‌ای عقلا و اصول عقلی در فهم کلام خداوند باشد. در روش استنطاقی ابتدا سوال‌ها درباره موضوع مورد بحث از خارج از قرآن بر آن عرضه می‌شود؛ سپس دیدگاه قرآن درباره آن سال دریافت شده و درنهایت با کنارهم قرار دادن اين جواب‌ها نظریه قرآن در مورد موضوع عرضه‌شده بر آن به‌دست خواهد آمد. برای مثال در تعریف مشهور از قدرت نرم که به قدرت جذابیت تعریف شده است.» مشاهده می‌شود اطلاق موجود در این تعریف همه‌گونه جذابیتی را در بر می‌گیرد؛ اعم از اينکه این جذابیت ازنظر دین حلال باشد یا حرام. حال این سوال به‌وجود می‌آید که آیا در تعریف قدرت نرم» قید مطابقت با رضایت الهی وجود دارد» یا این تعریف ازنظر قرآن نیز مطلق است؟ بدیهی است که پاسخ این سوال صریحا در قرآن نیامده است» زیرا سژال در مورد موضوعی است که اساسا در قرآن در مورد آن سخنی به میان نیامده و اصطلاحا موضوع برون‌قرآنی است. اینجاست که روش استنطاقی بیان می‌دارد که سوال را باید بر قرآن عرضه و به جوابی که از آیات به هریک از دلالت‌های مذکور به‌دست می‌آید توجه و آن را پاسخ سوال محسوب کرد. با مراجعه به قرآن و مطالعه یه «و قل جا العف ورمق الباطل ان الباطل کان رهوقا) (سرا: ۸۱) مشاهده می‌شود اين آیه بیان می‌دارد که باطل سرانجام نابود شدنی است. از آنجاکه در آیات قرآن باطل بر هرآن چیزی که ناپسند الهی باشد اطلاق می‌شود. این نتیجه حاصل می‌گردد که قدرت نرمی که به وانظه باطل به دسست آید قطعأا نابودشدنی است و همواره قدرت باقی نخواهد ماند. درنتیجه قدرت نرم مطلوب نخواهد بود. به این طریق قید «مورد رضای الهی» بودن در تعریف قدرت:نرم مطلوب قرآنی» کشف می‌گردد. واژه قدرت در زبان فارسی به‌معنای توانایی یا توانمندی است که میزان تأثیر بالقرّه یا بالفعل یک فرد یا شی بر افراد یا اشیای دیگر را نشان می‌دهد. (دهخدا ۱۳۶۰: ۱۷3) در لت عرب قذر علی الشی به‌سنای‌بانک برون (فراهیدی ۱ ۵:۹ /۱۱۳) فا شنه استه یعنی داشتن قوه و یرو در انجام دادن یا ترک کردن کاری؛ به‌این‌معنا که هرگاه بخواهد؛ نیروی انجامش را داشته باشد و هرگاه نخواهد» بتواند آن را ترک کند (مصطفوی» ۱4۰۲: ۹/ ۵) و همان‌گونه که ابن‌فاس تصریح کرده» ريشه معنایی اين واژه «رسیدن به چیزی و انتها و کنه آن است» (ابن‌فارس» ۱۶4۰۶: 1۲/۵) و هم ایشان» شخص دارای قدرت را این‌گونه معنا می‌کند: «شخصی که با آسانی و با دارایی‌هایش به آنچه اراده کرده است می‌رسد.» در زبان عرب لفظ قوّه نیز به همین معنا به کار می‌رود؛ چنان‌که راغضب به آن تصریح دارد (اصفهانی» ۱۶۱۲: 1۹۳) به‌گونه‌ای که برخی قدرت را به قوی شدن بر کاری و تمکّن پیدا کردن بر انجام آن معنا کرده‌اند (فیّومی» بی‌تا: 4۹۲/۲). در زبان انگلیسی نیز الفاظی همچون ۳0۵۷/۵۲ و 21100117 که هم‌معنای قدرت به کار می‌روند در اصل معنایی خود به: توانایی یا ظرفیت انجام چیزی يا فعالیت به یک طریق ویژه معنا می‌دهند ( 0۸۵۲۵ آنچه در این تحقیق مورد نظر است در حقیقت اصطلاح شناسی قدرت نرم است. اما باید توجه داشت که اصطلاح قدرت نرم در چند ده اخیر جعل شده است و در کلام دانشمندان پیشین اثری از این اصطلاح نیست. نکته مهم این است که قدرت نرم بحثی انشعاب‌یافته از بحث قدرت است که سال‌هاست مورد بخث دانشمندان بخصوص غربی‌ها قرار گرفته است: و چه‌بسا آنان در لابه‌لای مباحث خود مطالبی را مطرح کرده‌اند که به اصطلاح امروزی جزو مباحث قدرت نرم می‌گنجد. لذا در این تحقیق اصطلاح قدرت نیز بررسی می‌گردد تا از دریچه آن بتوان زوایای مختلف قدرت نرم را وارسید. قدرت به‌معنای کنترل رفتار دیگران (لوکس» ۱۳۷۰: ۶) یا امکان تحمیل اراده فرد بر رفتار جمعی دیگر (دوورژه» ۱۳۵۶: ۲۰) يا توانایی دارنده آن برای واداشتن دیگران به تسلیم در برتراند راسل آن را پدید آوردن آثار مطلوب (راسل»۱۳۹۷: ۵۵) و ماکس وبر امکان تحمیل اراد خود بر رفتار دیگران تعریف کرده‌اند (وبر» مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی» ۵۸و برخی آن را داشتن توانایی برای رسیدن به هدف می‌دانند (پورطاهر زرعی, ۳۹۱ ۵) و به بیان رساتر قدرت. ظرفیت و استعداد درونی یک فرد یا واحد سیاسی است. قدرت از جنس نفوذ است و بر توانایی واداشتن دیگری بر انجام دادن یا ندادن کاری دلالت می‌کند (جمعی از نویسندگان» ۱۳۸۹: ۶۷). ازنظر حوزف نای» قدرت به‌معنای توانایی نفوذ در رفتار دیگران برای گرفتن نتيجه مطلوب است. (نای» 43:۱۳۸۷) در جامعه‌شناسی, اصطلاح قدرت با مفهومی وسیع‌تر و عام‌تر از قدرت سیاسی که دانشمندان علوم سیاسی تعریف کرده‌اند» شناسانده می‌شود. به‌گونه‌ای که بتواند همه روابط قدرتی جامعه اعم از سیاسی يا غیرسیاسی را تبیین کند. دیدگاه‌های مختلفی در مورد قدرت در جامعه‌شناسی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین مارکس پس از تقسیم جامعه به دو طبقه سرمایه‌دار و کارگر» بیان می‌دارد: قدرت عمومی, به‌معنای دقیق کلمه همانا قدرت سازمان‌یافته یک طبقه برای ستمگری بر طبقه دیگر است. (مارکس؛ به نقل از آرون» ۱۳۸۹: ۱۹۹) از این روست که وی قدرت سیاسی را مظهر بنابر این» از دیدگاه مارکس قدرت با سه ویژگی شناخته می‌شود: قدرت خصيصه طبقاتی دارد و پیوسته در رابطه یک طبقه با طبقهه دیگر تحقق‌پذیر خواهد بود؛ قدرت هیچ‌گاه نمی‌تواند مشروع باشد؛ زیرا از علائم ناسالم بودن جامعه است؛ قدرت خصيصه اضافی و ارتباطی دارد و تنها در میان دو طبقه می‌تواند شکل بگیرد. نکته مشهود در تعریف مارکس از قدرت که عینا در قدرت نرم نیز می‌تواند جریان پیدا کند. این است که قدرت را زاییده طبقاتی بودن جامعه می‌پندارد. اگر این نکته صحیح باشد» در جامعه‌ای که طبقات وجود نداشته باشد (البته نظر مارکس بیشتر بر طبقات اقتصادی معطوف است. ولی اين تحقیق نظر کلی‌تری را مدنظر قرار می‌دهد؛ چرا که در جامعه غیر از وجه اقتصادی طبقات دیگری نیز وجود دارند) قدرت مطرح نخواهد بود. درصورتی‌که براساس مبانی قرآنی که بعدا خواهد آمد قدرت‌افزایی نرم منحصرا منوط به وجود گروه دیگری برای اعمال زور و ظلم بر آن گروه نیست. چنان‌که به‌عنوان مثال» ایمان به خدا باعث تقویت فرد و جامعه می‌شود و حتّی اگر در جامعه طبقات هم نباشد این قدرت محقّق می‌شرد. آلبته بذیهی است که در ضورت وجود طبقات نیز این قدرث فی‌نفسه: باس بنابراین» چه‌بسا به دلیل تفکرات مارکسیستی که مبتنی بر طبقات‌گرایی است» برخی در تعریف قدرت نرم نیز دائم به تأثیرگذاری یک طرف بر طرف دیگر تکیه دارند و ایجاد قدرت برای فرد یا جامعه را بدون در نظر گرفتن طرف دیگر در تعریف خود بیان نکرده‌اند (مثلا تعاریف جوزف نای از قدرت نرم از این دسته است). زیربنای فکری قدرت نرم اوّلین بار توسط دانشمند ایرانی پروفسور حمید مولانا در سال 5 در کتاب "اطلاعات و ارتباطات جهانی؛ مرزهای نو در روابط بین‌الملل" به شکل علمی مطرح شد. اگرچه در محافل بین‌المللی به غلط و همانند بسیاری از علوم که پیدایی آن را به غربی‌ها نسبت می‌دهند شکل‌گیری این موضوع را نیز به جوزف ناي امریکایی نسبت می‌دهند (هاشمیان فرد۲۵/:۱۳۹۰۰). اما آنچه مسلّم/است. جوزف نای که شخصیت نئولیبرال امریکایی است نظریه خویش را به‌صورت علمی پرورش داد. وی این نظریه را در سال‌های ۱۷۹۹۲۲۹۹۸ درامقاله‌ای با عنوان "ماقیت متحول قدرت جهان" مطرح و در آثار بعدی به‌تفصیل بیشتر آن را پردازش کرد (قهرمانپور» ۱۳۹۳: ۱۷). برخی,» قدرت نظامی را قدرت سخت و قدرت اقتصادی را با عنوان قدرت نیمه‌سخت بیان و سپس قدرت نرم را این‌گونه تعریف کرده‌اند: آقدرت نرم عبارت است از توانایی کسب مطلوب ازطریق جاذبه, نه ازطریق اجبار و تطمیع (نای» ۱۳۸۷: ۲۶) و همو قدرت نرم را قدرت جذابیت (همان: ۶ 4) يا توانایی تعیین اولویت‌های دیگران يا قدرت متقاعد کردن آنان (همان: 44و71 4) ازطریق جذابیت‌های فرهنگی» سیاسی و شخصیتی تعریف می‌کند. وی در جای دیگر بیان می‌دارد: "از بین سه راه تأثیر بر رفتار دیگران» اجبار؛ ایجاد انگیزه و جذب کردن, من واژه قدرت نرم را برای سومی استفاده می‌کنم (نای؛ ده برخی» قدرت نرم را ناظر بر شرایط و روابطی می‌دانند که یک بازیگر یا کشور ازطریتی ایجاد خودآگاهی کاذب در بازیگر یا کشور دیگر به‌گونه‌ای ارجحيت‌ها خواسته‌ها انتظارات و منافع او را شکل دهد که وی همان چیزی را بخواهد. ترجیح دهد و انتخاب کند که مطلوب بازیگر و کشور اوّل باشد (دهقانی فیروزآبادی» ۱۳۹۰: ۸) بسیاری پژوهشگران این تعریف از قدرت نرم را پذیرفته‌اند (کرباسی عامل» ۱۳۹۱: ۱۵). برخی دیگر از محققان با انتقاد به دیدگاه نای در تعریف منبع محور قدرت نرم» تعریفی رفتارمحور از قدرت نرم ارائه داده‌اند؛ به‌این‌معناکه قدرت نرم نه براساس منابع آن که نرم یا سخت باشد تعریف می‌شود بلکه قدرت نرم به نوع استفاده از قدرت بستگی دارد و حتّی اگر از قدرت نظامی و اقتصادی هم در جهت تولید جذابیت استفاده شود این از مصادیق برخی نیز مدعی شده‌اند قدرت نرم در ادبیات غرب همان چیزی است که در اصطلاح امروزی جنگ نرم تلقی می‌شود و سپس جنگ نرم را عبارت از هرگونه اقدام نرم» روانی و تبلیغات رسانه‌ای تعریف کرده‌اند که جامعه هدف را نشانه گرفته و بدون درگیری و استفاده از زور و اجبار به انفعال و شکست وادارد. (هاشمیان‌فرد۱۳۹۰۰۰: ۲۵ و ۲1) هرچند در مورد تعریف اخیر باید بیان کرد جنگ چنان‌که از معنای لغوی آن نیز بر می‌آید» به‌معنای اقدام برای سلب امنیت» مال و مردم از یک جامعه است (ر.ک: خمیری» ۱۶۲۰: ۱۳۸۳/۳) اما قدرت چنان‌که در معنای لخوی آن نیز نهفته است توانایی انجام کار است» نه اقدام به آن. و اساسا جنگ در معنای خود نسبت‌به قدرت‌الا بشّرط است» به‌این‌معنا که جنگ ممکن است رخ دهد ولی قدرت وجود نداشته باشد؛ یا جنگ ممکن است رخ دهد و قدرت هم اختلاف ماهوی تعاریف غربی قدرت نرم با قدرت نرم قرآنی آنچه در تعاریف غربی مشاهده می‌شود که عمدتابراساس مبانی غیردینی استوار است» توجه به دوطرفه بودن قدرت و ارتباط قدرت در میان انسان‌ها و جوامع است. توضیح مطلب اینکه این متفکران چون عامل قدرت و تأثیرگذار در عالّم را فقط انسان‌ها می‌دانند» وقتی سخن از تأثیرگذاری بر دیگران می‌شود فقط به این جنبه توجه می‌کنند که چگونه یک انسان» یا دولت بر انسان» یا جامعه دیگر تأثیر بگذارد و درنتیجه جامعه هدف را با خود همراه کرده و ارزش‌ها و باورها و اعمال و رفتار جامعه هدف را همان‌گونه که او می‌خواهد تغییر دهد. (نمودار ۱) همین ایدئولوژی فکری باعث گردیده که اوّلا قدرت نرم به‌گونه‌ای تعریف شود که در بیان هدفی از آن» فقط تأثیرگذار ی بر دیگران مطرح باشد. به‌عبارت‌دیگر» منابع و مژلفه‌هایی که یک فرد یا جامعه دارا باشد ولی ایجاد جذابیت برای دیگران نداشته باشد در تعریف قدرت نرم جذابیت در جامعه هدف نگردد. جزو منابع قدرت نرم به حساب نمی‌آید. درحالی‌که در نظام قرآنی اوّلا تأثیرگذار در الم خداست و اگر هم مخلوقات عالم بر دیگری تأثیر می‌گذارند» ثانیا و بالعرّض بوده و در طول اراده خداوند است. درنتيجه این تفکر تأثیرگذار بر دیگران نه‌فقط انسان‌ها و دولت‌ها هستند» بلکه عامل دیگری نیز می‌تواند اراده» ارزش‌ها رفتار گرایش‌های دیگران را تغییر دهد وعامل اصلی تأثیرگذ ار در آن‌ها باشد و آن خداست. (نمودار ۲) نمودار ۲. مدل تأثیرگذاری در قرآن نمودار ۱. مدل تأثیرگذاری در نظام غربی نکته اساسی و مبنایی دیگر.در تفکر قرآنی این است که تأثیرگذار حقیقی و تکوینی خداوند است و تأثیر انسان‌ها بر دیگری با اذن الهی و به‌عبارت‌دیگر» در طول تأثیرگذاری خداوند است و اگر خداوند اراده بر تأثیرگذاری نداشته باشد» تمام عالم هم جمع شوند ذره‌ای تغییر در عالم ایجاد نخواهد شد. «ما یفتج اللّه لاس من رحمه فلا میک لها و ما شیک قلا مرسل له من ده و هو اریز الحکیم (فاطر: ۲)؛ هر رحمتی را خدا به روی مردم بگشاید» کسی نمی‌تواند جلو آن را بگیرد و هرچه را امساک کند» کسی غیر از او قادر به درنتیجه این تفکرات بنیادین قرآنی قدرت نرم در قرآن» فقط توجه به ایجاد جذابیت برای دیگران نیست تا از رهاورد این جذابیت تغییر در ارزش‌ها بینش‌ها و رفتار جامعه هدف صورت بگیرد زیرا چه‌بسا امری برای جذابیت طرف مقابل صورت بگیرد ولی چون اراده خداوند بر آن تعلق نگرفته است تغییر در جامعه هدف اتفاق نیفتد. مطابقت با اوامر الهی, عنصر اساسی ماهیت قدرت نرم مطلوب باتوجه‌به مطالب بالا در تعریف قدرت نرم به عامل اساسی موثر در تغییر در عالّم که خداوند باشد توجه می‌شود. درنتیجه در تعریف قدرت نرم مطلوب فقط جذابیت نزد جامعه هدف مطرح نیست بلکه قبل از آن» جذابیت آن منبع نزد خداوند مطرح است که از این عامل در تعابیر قرآنی» به اطاعت فرمان خدا یا مطابقت با خواست خدا تعبیر می‌شود. این عامل از این جهت مورد توجه است که جامعه اسلامی برای اعمال قدرت نرم باید به تطابق براساس توجه به این عامل است که هر نوع ایجاد جذابیتی برای تأثیرگذاری در طضرف مقابل جایز نیست. مثلا اگر آزادی‌های جنسی در جوامع غربی به‌عنوان قدرت نرم آن‌ها برای جذب انسان‌ها به فرهنگ آن‌ها مطرح باشد» در تفکر قرآنی این منبع قدرت نرم نخواهد بود؛ زیرا هرچند ممکن است تا اندازه‌ای باعث گرایش جامعه هدف و تغییر در آن‌ها شود» چون مطابق خواست خداوند نیست موفقیت دائم نخواهد داشت و سرانجام باعث شکست خواهد شد. چراکه این تغییر» حق نبوده و باطل است و آیات قرآنی همچون «و قل جا العق و رمق الباطل زنّ الباطل کان رهوقا» (سرا: ۸۱) و «و متل کلمه حبیته کشجره حبيکه اجن من قوق الرّض ما لها من قراره (براهیم: ۹ ۲) بیان می‌دارند که باطل هم هیچ‌گاه دوام تأثیر دیگر مبانی قرآنی در تعریف قدرت نرم» توجه به عامل خدا به‌عنوان تأثیرگذارترین عامل تغییر در عالّم است. غربی‌ها به دلیل نادیده‌انگاری این عامل تنها به نیروی خود در تأثیرگذاری بر دیگران تکیه می‌کنند اما در قرآن همان‌جایی هم که به‌ظاهر, انسان‌ها در دیگران تأثیرگذارند و موفقیت از آن انسان‌هاست» همین موفقیت به خداوند متعال نسبت داده شده است: «فلم تععلوهم و لکنّ اللّه تلهم و ما رمیت لذ رمیت و لکن اللّرمی» (أنفال: ۱۷). براساس توجه به همین نکته منابع قدرت نرم در مکتب قرآنی بسیار وسیع‌تر از قدرت نرم غربی خواهد بود و بسیاری مولفه‌ها و شاخصه‌های قدرت نرم قرآنی با در نظر گرفتن این در آیات فراوانی خداوند متعال از مژمنان می‌خواهد که به‌جاي اصلاح روابط خود با طبیعت يا با انسان‌ها و جوامع دیگر به اصلاح رابطه خود با خدا بیندیشند و در نتيجه آن و غیرمستقیم و به‌واسطه خداوند تأثیرگذاری بر طبیعت یا دیگر انسان‌ها را انجام دهند. و براساس همین مبنا قرآن بیان می‌دارد کسانی که ایمان به خدا دارند و همه اعمال صالح را انجام می‌دهند.» خدای متعال» دیگران را دوست‌دار آن‌ها می‌گرداند و محبت آنان را در دل دیگر انسان‌ها قرار می‌دهد. این همان قدرت نرم جذاب است که غربی‌ها از فهم آن عاجزند ولی در مکتب قرآنی پذیرفته‌شده است. النّ الّذین امنوا و عملوا الصّالحات سیجعل له الحمن ود» (مریم: 47) يا در روایات آمده است: هرم ابن‌حیان از پیغمبرهه روایت کرده: «ما اقبل عبد پقلیه الی‌الّه الا اقبل‌الّه لوب المومنیّن ال خی یره مودّتهم و رحمتهم؛ هیچ بنده‌ای دل خود را متوجه حق سبحانه و تعالی نسازد مگر آنکه خداوند سبحان دل‌های جمیع مومنان را به جانب او معطوف سازد و مودت و عطوفت و رأفت همه را روزی او گرداند تا آنکه همه‌کس او را دوست داشته باشند» (کاشانی» ۱۳۳۹: 2۶۶۳/۵) و ربیع‌ین‌آئس ایو از «انّ ال اذا حت مومنا قال لجبرئیل آنّی أحببت فلانا قأحبه فیحبّه جبرئیل ثم ینادی فی‌السّما الا انّ اللّه احت فلانا فاخیّوه فیحبّه هل السّما ثم یوضع لّه قبول فی ال یعنی چون حق سبحانه مومنی را دوست دارد» جبرئیل را گوید که من فلان را دوست می‌دارم» تو هم او را دوست دار! جبرئیل او را دوست گیرد و منادی ندا کند در میان اهل آسمان که: ای ساکنان آسمان! بدانید حق سبحانه فلان بنده را دوست می‌دارد» شما ناور دوست 3 آرین یی جمیع ال آسمان آوبرا,دوست گیرنت, آرکایمخبیت آورا در زمین قرار می‌دهد تا همه زمین نیز او را دوست گیرند (همان: ۵ /55۳). توضیح بیشتر اینکه در تفکر غربی و لانیک» همانا انسان فقط خود را تأثیرگذار در عالّم می‌داند؛ ولذا در تعاملات با دیگران به دنبال این است که چگونه عوامل موفقیت و پیروزی بر دیگران را کسب کند. مثال ساده در مورد قدرت سخت این است که فقط عدّه وعدّه (انسان‌ها و تجهیزات آنان) است که در تفکر غربی عوامل موفقیت هستند. ولی در قرآن‌کریم علاوه بر سفارش به مسلمانان مبنی بر تدارک عدّه و عدّه: «و أعدوا لهم ما اسمطعنم من فوّهّ» (آنفال: 1۰)» می‌فرماید اگر ایمان خود به خداوند را تقویت کنند» می‌توانشد پیروزی خود را تا دّه برابر بالا ببرند (..۰ ان ین منکم عشرون صابون یغلبوا این و (ن یک منکم ماد یغلوا الا من الّذین کمروا...» (آنفال: 1۵) و حتّی اگر ایمان آن‌ها ضعیف باشد باز هم به دلیل مسلمان بودن و همین ایمان اندک به خداوند متعال می‌توانند موفقیت خود را تا دو برابر بالا ببرند. «قرن یک مکم مانه صابره یغلوا این و ان یکن منکم نف یلوا ألقین بنابراین» ایمان به خدا و به‌عبارت‌دیگر» اصلاح رابطه خود و خدا می‌تواند در ارزش» بینش» رفتار و کردار جامعه هدف تأثیرگذار.باشد» ولی نه مستقیم» بلکه با محوریت اعمال باتوجه‌به همین نکته در آیات قرآن بیان می‌شود که دعای مضطر به درگاه الهی می‌تواند احوال بد را برطرف کند «أمن یت المضظرّ (ذا دعا ویکشف الشو» (نمل: ۲٩) ویا «اذغونی تن لکم» (غافر: 7۰) چرا که خواست (دعا) از درگاه خداوند می‌تواند باعث استجابت شود. حال این عامل خود یک قدرت نرم در رویارویی بادشمنان محسوب می‌شود درحالی‌که تفکر غربی به دلیل عدم پذیرش چنین جهان‌بینی نمی‌تواند بپذیرد که تأثیرپذیری بر علل و اسباب» توسط نیرویی غیبی به نام خداوند و با وسیله‌ای قدرت‌افزا به نام دعا به درگاه خداوند صورت پذیرد. ازاین‌رو مسلمانان برای اثرگذاری بر دشمنان خویش افزون بر استفاده از انواع و اقسام قدرت‌های متعارف» از سلاح نرم دعا هم استفاده می‌کنند. این جنبه از تأثیرگذاری علل و عوامل قدرت نرم در عالّم فقط براساس پذیرش ملاک‌های قرآنی مبنی بر فاعلیت خداوند در عالّم توجیه‌پذیر است. برای توضیح مطلب براساسي مکتبی که دين را از اداره عالّ جدا می‌داند ازدیاد مال و ثروت فقط ازطریتی تلاش» تجارت و به کارگیری قوّه معاش و عواملی از این قبیل امکان‌پذیر است» ولی در مبنای قرآنی که روزی‌دهنده خدا معرفی می‌گردد و نیز نقش فعال در به دست آوردن روزی توسط انسان‌ها در عالّم دارد» عوامل بیشتری به‌عنوان مژلفه‌های ازدیاد روزی معرفی می‌شود. یکی از این مزلفه‌ها شکر است: «و لذ تن ریکم لین شکردم لأریدنکم و لین کرنم ّ غذابی لشدید» (\|براهیم: ۷) در این مولفه انسان به اصلاح رابطه خود و خداوند می‌پردازد و این اصلاح به‌واسطهه ایمان به خداوند و تقوا یعنی انجام واجبات و ترک محرّمات است (طباطبایی» ۱۶۱۷: ۲۲/۱۲) و می‌داند که به فرموده خود او اگر کسی اين عامل شکر را که همان اعتقاد به منعم بودن خداوند و به کار بستن این نعمت‌ها به منظور رضای الهی باشد. به جای آورد خداوند هم» که تأثیرگذار اصلی در اعطای روزی به بندگان است» روزي او را بیشتر می‌کند. درنتیجه یک مسلمان افزون بر توجه به موژلفه‌های رایج کسب روزی» می‌تواند برای به دست آوردن روزی به عواملی همچون شکر خداوند نیز دست یازد. باتوجه‌به مطالب بیان‌شده» حتّی اگر پذیرفته شود که در چیستی قدرت نرم مطلوب,» تأثیرگذاری بر اندیشه و رفتار دیگران وجود دارد» منابع قدرت نرم مطلوب» فقط با عبارت «جذاب نزد انسان‌ها» تعریف نمی‌گردد. بلکه قدرت نرم» متشکل از دو محور جذاب نزد خدا (که از آن تعبیر به اعمال صالح عنداللّه می‌گردد) و «جذاب در بین مردم به شرط عدم نکته مشهود دیگر در تعریف قدرت نرم غربی» توجه به این نکته است که هدف از قدرت نرم تأثیرگذاری و غلبه بر دیگران تعریف می‌شود؛ غلبه‌ای که در آن فقط خواست انسان‌ها یا اما قرآن هدف از زندگی را عبادت و اطاعت فرمان خداوند «وّما حلقت الجن والوشت الا لیعبدون» (ذاریات: ۵7) معرفی و هدف مطلوب انسانی را به دست آوردن رضای خدا مطرح می‌کند و استفاده از نعمت‌های بهشتی را برای کسانی می‌داند که در اين دنیا رضای خدارابه دست آورند (.. و من یقعل ذیک اغا مرضات اللّه سوت نویه آجر عظیما» (نسا: ۱۱۶ درنتیجه هدف از قدرت نرم اسلامی تسلط بر دیگران برای ایجاد تغییر در آن‌ها نیست» بلکه هدف رضایت خداوند است. همین تغییر در هدف قدرت نرم» ماهیت قدرت نرم در قرآن را در تضاد با ماهیت قدرت نرم غربی معرفی می‌کند. در اسلام اگر هم قدرت نرم یا حتّی قدرت سخت (عمال می‌شود برای دست‌یابی به اهداف متعالی قرآنی همچون گسترش توحید و اعتقاد به خداوند و اجرا کردن نظام الهی در جامعه است» نه صرفی غلبه بر دیگران. لذا مشاهده می‌شود حضرت سلیمانائه که هم از قدرت سخت بهره‌مند بود و هم از قدرت نرم» برای غلبه بر مه سبا قبل از دست‌یازیدن به جنگ نظامی» از تهدید نرم «ازجغ (لیهم فلنبنهم ینود لا قبل لهم بهاو خرجنه منها و هم صاغرون» (نمل: ۳۷) استفاده کرده و از قدرت نرم خود در جهت غلبه فکری و اعتقادی بر ملکه سبا بهره برده است. عوامل جذابیت‌زایی که سلیمان؛#+ از آن‌ها استفاده کرد یکی قدرت علمی غیرعادی ومعنوی در آوردن تخت ملکه و ایجاد شگفتی در او بود و دیگری استفاده از قدرت نرم علمی عادی در درگاهش که عبارت بود از ساخت قصری منحصربه‌فرد که دیدن آن» عظمت سلیمان#+ را برای ملکه تثبیت کرد. ولی بااین‌همه هیچ‌کدام از این قدرت‌نمایی‌ها را به هدف مطلق غلبه استفاده نکرد؛ بلکه هدف او از بهره‌وری از قدرت نرم و غلبه بر انديشه‌ها و ارزش‌های ملکه سبا ارانه توحید به اوو درنتیجه موحد ساختن جامعه تحت فرمان ملکه سبا بود. (طباطبایی» ۱۶۱۷: ۹/۱۵ ۳۵) همین نکته نشان می‌دهد که در ماهیت قدرت نرم قرآنی عامل دست‌یابی به رضای خداوند و توحیدمحوری نقش اساسی ایفا می‌کند. چنان‌که حکایت قول ملکه سبا بعد از ایمان به سلیمان که "له" بودن عملش زا بیان کرده اين نکته را به دست می‌دهد «قالّث رب نی لت تفو أسلت مغ یمان له رب العالمیج» (نمل: ۶ 4). درنتیجه قدرت نرم غربی از منظر اسسلامی سلبی وغیرارزشی است که به انگیزه تسلط بر دیگران به کار گرفته می‌شود ولی در مبنای قرآنی» قدرت نرم ایجابی و ارزشی بوده و ابزاری برخی محققان قدرت نرم را توانایی اثرگذاری بر دیگران به هر شیوه‌ای جز تهدید می‌دانند و درنتیجه منابع قدرت نرم نزد آنان گسترده‌تر از منابع نزد «نای» خواهد شد (2003,13 ,۳۵۱۳۵۱۵). در این تعریف» قدرت نرم معنایی عام‌تر می‌یابد و هر نوع اثر گذاری بر دیگران را که حالت سخت‌افزاری نداشته باشد شامل می‌شود. برایناساس» جذابیت تنها یک عامل در اثرگذاری بر دیگران است و عوامل دیگری همچون سازمان‌های بین‌المللی» اعتبار و مشروعیت را می‌توان ذیل عنوان قدرت نرم دسته‌بندی کرد (کرباسی عامل» ۱۳۹۱: ۱۸). در تعریف دیگر از قدرت نرم که برخی محققان اسلامی مطرح کرده‌اند» قدرت عبارت از توانایی و کارایی است. در این تعریف اثرگذاری بر دیگران و همراه کردن آنان با خود مقصود نیست بلکه قدرت نرم به مجموع منابعی گفته می‌شود که حالت نرم‌افزارانه داشته باشد و باعث افزایش توان یک بازیگر در جنبه‌های مختلف فردی و ابعاد اجتماعی مثل بعد نظامی» اقتصادی و فرهنگی شود. کنش‌گر در اين نوع از قدرت نرم به دنبال اثرگذاری بر قلب و ذهن دیگران و جذب آن‌ها نیست.بلکه به دنبال افزایش کارایی و توان خویش است عده‌ای نیز در تعریف خود از قذرت؛نرم به سه عامل تهلداید به \|عمال قدرت و زور تطمیع کردن و سوم جذب کردن و همکاری به‌نحوی که آنچه را می‌خواهید انجام دهند اشاره کرده و بعد گونه سوم را شکل اعمال قدرت نرم می‌نامند. براساس نظریه قدرت نرم» استفاده از قدرت سخت تنها وسيله در دسترس برای نیل به اهداف نیست. مفهوم اساسی قدرت نرم» چیزی بیش از صرف توانایی نفوذ بر دیگران است؛ بلکه توانایی جذب دیگران به‌نحوی که به آنچه می‌خواهید بدون ضرورت کاربرد قدرت نرم برسید. قدرت نرم توانایی یک بازیگر - که البته لزوما همواره یک کشور تیست -برای اعمال نفوذ به‌روی دیگران ازطریق قانع ساختن آن‌هاستو در این مسیر ضرورتا از تهدید یا زور استفاده نمی‌شود. قدرت نرم برامردم نفوذ پیدا می‌کند ولی این کار را ازطریق جذب آن‌ها - از نوشتار اين محقق برمی‌آید فقط عواملی که نقش جاذبه را دارند در حیطه مفهومی قدرت نرم می‌گنجند. اگرچه این برداشت از پاره‌ای تعاریف دیگر همچون تعریف جوزف اما آنچه در تفاوت ماهوی قدرت نرم و سخت خودنمایی می‌کند این است که باید توجه داشت اگرچه قدرت به توانایی تعریف شد توانایی مفهومی انتزاعی است که ممکن است آنچه این مفهوم از آن‌ها انتزاع شده است یکسان نباشند و گاهی این مصادیق نیز منابع و ابزار توضیح مطلب اینکه در بحث قدرت نرم توانایی تأثیرگذاری بر افکار» عقاید» خواسته‌ها و... مطرح است که همه اين‌ها از مصادیق باور هستند. اگرچه که این باور ممکن است درنهایت به عمل نیز منجر شود قدرت سخت توانایی تأثیرگذاری به‌واسطه قوای فیزیکی و اصطلاحا نظامی است. و پر واضح است این توانایی وقتی درک می‌شود که عملا اقدام نظامی و مسلحانه صورت پذیرد و تا زمانی که اين اقدام صورت نگرفته باشد» قدرت سخت حال اگر جامعه یا کشور يا دولتی با لحاظ دارا بودن نیروی نظامی قدرتمند فقط از تهدید تبلیغاتی استفاده و دیگر جوامع رابّه حمله نظامی تهدید کند. عملا این کشور یا جامعه از قدرت نرم خویش برای تأثیرگذاری بر افکار جامعه هدف بهره برده است وعمل وی در زمره قدرت نرم می‌گنجد» و نه قدرت سخت. بنابراین» در تعریف قدرت نرم باید لحاظ کرد که توانایی تأثیرگذاری بر جامعه هدف اگرچه با ابزارهای سخت باشد باز هم قدرت نرم محسوب می‌شود و تنها زمانی می‌توان گفت جامعه‌ای قدرت سخت دارد که عملا در عرصه عمل از ابزارهای سخت برای اعمال باتوجه‌به این نکته» می‌توان دریافت که وقتنی قرآن‌کریم می‌فرمایند: «و أعذوا لهم ما اسمطعنم من قرو و من رباط العیل وهبون به عدو ال و عدوکم و رین من دونهم لا تعلموتهم ال یعلمهم» (أنفال: ۰)» دست‌کم دو نکته را بیان می‌دارد: اول» استفاده از این ابزار سخت برای ترساندن دشمنان خدا و دشمنان مسلمانان و غیر از این دشمنان از کسانی که مسلمانان نمی‌شناسند ولی خدا آن‌ها را می‌شناسد. این بعد از قدرت» اشاره به قدرت نرم جامعه اسلامی است که واجب است مسلمانان آن را به دست آورند» زیرا اگرچه اين تهدید به‌واسطه ابزار جنگی اتفاق می‌افتد» به دلیل اینکه جنگی به وجود نمی‌آید و اساسا تمام این توانایی برای آن است که جنگی اتفاق نیفتد» اين توانایی بازدارندگی از نوع همان قدرت نرمی است که قرآن آن را از مسلمانان می‌طلبد. دوم: اطلاق امر در (ما استطعتم» دلالت دارد که هر آنچه باعث بازدارندگی می‌شود باید برای جامعه اسلامی تهیه گردد. اعم از اينکه اين ابزار» ابزار جنگی باشد یا غیرجنگی, که شامل همه ابزارهای فرهنگی» اجتماعی» علمی و... می‌گردد. و اگر به این اطلاق استناد گردد. به‌طریق آولیی «ترهبون به عدواللّه» از زمره تهدیدهایی قرار می‌گیرد که مصداق قدرت نرم در جامعه اسلامی است. به دلیل اينکه قدرت نشئت‌گرفته از ابزار نرم» طبق تعریف مشهور از قدرت نرم نیز از مصادیق قدرت نرم است. مثلا تهدیدی که از جانب تسلط علمی غرب مشاهده می‌شود» خود باعث جذب نخبگان علمی کشورهای ضعیف به کشورهای نکته دیگری که باید در مفهوم شناسی قدرت نرم به آن توجه کرد این است که طبق این تعریف «تطمیع» نیز از حیطه قدرت نرم خارج است. اما باید متوجه بود که اوّلا طمع به معنای آزمندی» آن چیزی است که انسان ندارد و به حسب اینکه متعلق طمع چه باشد به دو در اسلام وقرآن؛ طمع به دنیا و هر آنچه غیرخدایی است مذموم و برعکس طمع داشتن به آخرت و هر آنچه مورد رضای خداوند است نیکو شمرده شده است خداوند متعال در سوره مدنّر درباره کافرانی که با آیات خداوند عناد ورزیده‌اند درحالی‌که خدا به آنان اموال و فرزندان داده است بیان می‌دارد: این فرد طمع دارد که خدا روزی‌اش را زیاد کند. بلافاصله خداوند این طمع وی را بی‌جا وصف کرده و تخقق آن را انکار می‌کند: «ل عم ید لاه کان ناما عنیدا) (مدتر: ۱۵)؛ ازطرف‌دیگر» در بیان طمع خوب و نیکو بندگانی رااوصف می‌کند که خدای خود را از روی ترس و طمع عبادت می‌کنند «تتّجافی منوبه من المضاجع بدعون ربهم خوفا و طمّعا و ممّا ررفناهم فون» (سجده: ۱5) (ر.ک: مصطفوی» ۱۶۰۲: ۱۱۹/۷ و ۱۲۰). حال باتوجه‌به اینکه تطمیع» هم خوب و شایسته و هم بد و ناشایست دارد باید به نک دوم توجه کرد که ازنظر کسانی که تطمیع را خارج از قدرت نرم می‌دانند باید پرسید: تطمیع در کدام قدرت جای می‌گیرد؟ مسلّما تطمیع به‌معنای تمایل به دست‌یابی به چیزهای خوب. خارج از تعریف قدرت نرم نیست و چون چنین تطمیعی برای تأثیرگذاری بر نات و اعتقادات جامعه هدف صورت می‌پذیرد. بی‌تردید از مصادیق قدرت نرم است. بنابراین» در قرآن تطمیع نیز برای قدرت‌افزایی نرم مورد استفاده قرار گرفته است و تمام آیاتی که وعده‌های دنیوی و اخروی را بیان می‌کنند برای این منظور بیان شده‌اند. لذاست که در تعریف قرآنی از قدرت نرم» مولفه تطمیع نرم نیز داخل است. -قدرت نرم قرآنی اعم از قدرت تأثیرگذاری و قدرت نرم بازدارنده برخی دیگر از نویسندگان به دلیل توجه به عامل تأثیرگذاری که در بعضی تعاریف بیان شده است» میان قدرت سخت و قدرت نرم تفاوتی از این جهت قائل شده و گفته‌اند: در قدرت سخت» یک بازیگر به توان خود نگاه می‌کند و چندان کاری به افکار عمومی ندارد اما در قدرت نرم همه وجهه همت یک بازیگر جلب توجه دیگران و جذب آنان به سمت خود است. به تعبیر نای: قدرت نرماناظر به اذهان عمنومی بازیگران بوده به‌گونه‌ای که اولویت‌ها و سلایق آن‌ها را به نفع نتایج مطلوب بازیگر رقیب تغییر می‌دهد (آقا مهدوی و درحالی‌که در قدرت نرم قرآنی لزوما عنصر تأثیرگذاری شرط نیست. قرآن عامل قدرت را اوّلا در اصلاح یکایک افراد جامعه تعریف می‌کنداو معتقد است اگر فردی به اصلاح نفس خویش و به‌تعبیردیگر» ایجاد قدرت نرم فرهنگی» اعتقادی و رفتاری در درون خود توجه کند از چنان قدرتی برخوردار می‌گردد که هیچ عامل خارجی تهدیدکننده او نخواهد بود و این فرد در امنیت به سر خواهد برد. «یا ها دیق أمنوا علیکم أنفسکم لا سرکم من ضل [ذا اتدینم» (مائده: ۱۰۵) همین نکته بیان می‌کند که در قدرت نرم وجود دو طرف انسان که یکی بر دیگری تأثیرگذار باشد لازم نیست» بلکه اصلاح رابطه بین فرد و خدا خود اساسی‌ترین قدرت‌افزایی در جهت ایجاد امنیت است. پرواضح است که مقصود از قدرت‌افزایی در این آیه اصلاح اعتقادات و رفتارهاست که نرم‌افزارانه #رقن آن را تقان می‌دهد. درنتیجه در مکتب قرآن چنین قدرت نرمی فرد را از هر گونه تهدید نرم ایمن داشته درنتیجه؛ نگاه قرآن به منابع قدرت نرم اعم از منابع تأثیرگذار بر دیگران و منابع قدرت‌افزای درونی و فارغ از نگاه به تأثیرگذاری بر دیگران است. به‌عبارت‌دیگر» عواملی که باعث واکسینه شدن فرد و جامعه اسلامی می‌گردد نیز خود به‌عنوان منابع قدرت نرم به حساب می‌آیند و همان‌گونه که تأثیرگذاری بر دیگران مهم است تأثیر نپذیرفتن از دشمن نیز موضوعیت دارد. در جنگ نرم نیز که تقابل قدرت‌هاست» هم تأثیرگذاری بر حریف و هم تأثیر نپذیرفتن از او اهمیت دارد. کسی قدرتمند نرم است که هم در تأثیرگذاری وهم در تأثیر نپذیرفتن قدرتمند باشد؛ لذاست که خداوند متعال مومنانی را که حرف حق و باطل را می‌شنوند ولی از بین سخنان فقط سخن حق را پذیرفته؛ از آن تبعیت می‌کنند و سخن باطل را رد می‌کنند» می‌ستاید. «الّذین یستمعوق القول تبون أحستد ولیک النیح دام اللهو ولیک هم ولا اللّباب» (زمر: ۱۸) زیرا اینان کسانی هستند که قدرت نرم جبهه باطل بر این نکته که قدرتی که تقویت‌کننده فرد و جامعه درامقابل تهدیدهای دشمن باشد نیز داخل در ماهیت قدرت نرم است غلاوه بر اینکه در سطرهای بالا با ادله قرآنی ثابت شد -دلیل عقلی بر مندرج شدن قدرت بازدارندگی در مفهوم قدرت نرم قدرت به‌معنای توانایی است. طبق تعریف مشهور توانایی تأثیرگذاری ازطریق جاذبه بر حال طرف مقابل یعنی تأثیرپذیر نیز یا دارای قدرت بازدارندگی از این تأثیر هست» يا نست. اما اگر باشد و توانایی داشته باشد» این توانایی یا ازطريت توانایی سخت و ابزارهای جنگی است» يا نیست. اگر باشد» که قدرت سخت است و اگر نباشد» سال اين است که: چه نوع قدرتی است که در مقابل قدرت نرم دشمن مقابله کرده است؟ جواب عقلا خارج از قدرت نرم نخواهد بود؛ زیرا حالت دیگری برای آن متصور نیست. بنابراین» برای این طرفی که توانایی تأثیرناپذیری دارد» به دلیل اينکه توانایی موجود است و بیان شد که توانایی همان قدرت است» لذا قدرت وجود دارد و چون این قدرت سخت نیست» پس قدرت نرم است؛ زیرا حالت سومی موجود نیست. پس باید این نوع قدرت را جزو تعریف قدرت نرم و از مصادیق آن دانست درحالی‌که در تعریف مشهور از قدرت نرم که نای ارائه داده است به دلیل اينکه او فقط قدرت تأثیرگذاری را قدرت نرم محسوب کرده» این مصداق از قدرت جایی نخواهد داشت و این اشکالی بر تعریف نای است. بنابراین» عقلا نیز قدرت نرم هم شامل قدرت تأثیرگذاری و هم تأثیرناپذیری(قدرت بازدارندگی) می‌شود و این قید باید در تعریف قرآنی از قدرت نرم لحاظ گردد. همین استدلال عقلی درباره جنبه دیگری از تعریفی نای که پیش‌تر نظر قرآن در مورد آن بیان شد نیز وجود دارد. همان جا که بیان گردید که قدرتی که اعمال تهدید و تطمیع می‌کند» اگر نه از روی جنگ با سلاح باشد نیز قدرت نرم است. درحالی‌که تعریف نای فقط قدرتی برای مثال اگر تطیمع (اقتصادی) يا تهدید (نظامی) انجام پذیرد؛ این موارد مصداق چه قدرتی است؟ تعریف نای» آن‌ها:را از زمره قدرت نرم نمی‌داند»درحالی‌که هیچ‌یک از عوامل و حتّی تأثیر ناشی از آن سخت نیست. بالاجبار عقلا باید در تعریف قدرت نرم در نتیجه این ادله عقلی» تعریف قدرت نرم به تأثیرگذاری فقط از روی جاذبه و نه تهدید و تطمیع» جامع همه افراد قدرت نرم نیست و تعریفی ناقص است. و در تعریف قدرت نرم باید تأثیرگذاری و هم تأثیرناپذیری للحاظ شود و ازطرفی» هر سه عامل تهدید نرم و تطمیع یکی از محققان اسلامی نیز که قدرت نرم از منظر قنرآن را بررسیده است» بازتعریف مجددی از قدرت نرم در قرآن ارائه داده است که بر پای آن قدرت نرم در قرآن» نظریه‌ای چهارساحتی دارد که در هر ساحت آن بعد نرم‌افزاری اصالت داشته و بعد سخت‌افزاری عرّضی آن است. (کرباسی عامل» ۱۳۹۱: ۷٩). چهار بعد قدرت نرم در این نظریه: منبع نرم» خاستگاه نرم» استحکام قدرت و مدیریت قدرت دانسته شده است. استحکام قدرت» اصطلاحی است که دلالت بر نوع ساخت‌بندی مولفه‌های قدرت دارد و مدیریت قدرت اصطلاحی برای توصیف نحوذ به کارگیری قدرت از سوی عامل انسانی است و خاستگاه قدرت دلالت بر چیستی و چرایی اثرگذار بودن قدرت است (افتخاری,» ایشان منابع قدرت در قرآن را اعم از سخت و نرم می‌داند ولی دلیلی برای اصیل بودن منابع نرم ارائه نداده است. اگر مقصود از نرم بودن» توجه به منابع غیرمتعارف و غیرتجربه‌پذیر از دیدگاه پوزیتیویستی باشد باید پذیرفت که بعضی منابع اسلامی نیز تجربه‌پذیرند» همچون آیه شریفه که نهی از تفرقه دارد و همگان می‌دانشد که تفرقه باعث ازبین‌رفتن قدرت جامعه می‌شود. «و لا تنارموا فتفشلوا و تذهب ریکم» (أنفال: ۶3) که در این آیه تنازع موجب ازدست‌رفتن قدرت و هیبت و قوّت و عظمت جامعه اسلامی دانسته شده است (مکارم شیرازی» ۱۳۷۳: ۱۸۳) و اما اگر مقصود. توجه به اصالت تأثیرگذاری خداوند در عالّم است که «لا مونرفی‌الو ود ال اللّه) ؛ دز این صورت باید منکر هر نوع تأثیرگذاری شد. حتّی باید پذیرفت که وقتی مثلا چاقویی دست را می‌برد. عملا چاقو دست را نبریده بلکه خداوند این کار را انجام داده است. مبنای توحیدی اگرچه در قرآن بیان شده» تقریر صحیح آن این است که خداوند متعال در نظام علّی و معلولی عالّم» چنین اثری را تکوینا برای علت‌ها (همچون چاقو در مشال ذکرشده) خلق کرده است که با وجود شرایطش عمل بریدن را انجام دهد. بنابراین» اعتقاد به اینکه اصلا چاقو نمی‌برد صحیح نیست. حال در موضوع مورد بحث بهتر است در توجیه منابع نرم قرآنی تقسیم دیگری ارائه گردد که از چنین نقدی مبرّا باشد. و آن اینکه منابع قرآنی قدرت نرم يا براساس مکتب پوزیتیویستی غربی تجربه‌پذیرند یا تجربه‌پذیر نیستند. باید توجه کرد که غربی‌ها منابع غیرتجربه‌پذایر را یا قبول ندارند» يا اصلا متوجه آن نیستند. ازنظر آنان علم» روش اثباتی دارد و باید تجربه‌پذیر باشد. اگوست کنت یکی از دانشمندان غرببی معتقد است "همین که در مسائل نجوم و فیزیک.» به شيوه اثباتی بیندیشیم» دیگر نمی‌توان در مسائل سیاست و مذهب به شیوه‌ای دیگر اندیشید" (آرون» ۱۳۸۹: ۹۵) ولی در مبنای قرآنی پذیرش اینکه چه در علوم و چه در فهم عالّم روش غیرتجربی مادّی معتبر است جزو اصول و مبانی فهم قرآنی بوده و براین اساس است که خداوند متعال هر دو منبع را در قرآن معرفی می‌کند. اینکه وحدت» قدرت نرمی است که از سلب شدن قدرت جلو می‌گیرد مصداق منبع تجربه‌پذیر است. و اينکه دعا به درگاه خداوند باعث تأثیرگذاری بر قلوب مردم برای میل پیدا کردن به خانه خدا شود» با مبانی غربی تجربه‌پذیر نیست ولی با اين‌حال اين منبع را حضرت ابراهیمنخ: به کار گرفت. «اجعل یده من النّاس تهوی الیهم» (ابراهیم: ۳۷) و اینکه رحمت و مهربانی با مردم باعث گرایش و جذب شدن آن‌ها به فرد می‌شود تجربه‌پذیر است و جزو منابع نرم قدرت تجربه‌پذیر محسوب می‌شود: «فبما رحمه من اللّه نت لهم و و کت این تحقیق برای دست‌یابی به ماهیت قدرت نرم مطلوب از منظر قرآن کریم انجام پذیرفت. برای رسیدن به پاسخ قرآنی» به شیوه تفسیر استنطاقی اوّلا نظریات مطرح‌شده در فضای علمی مورد نظر قرار گرفت و با کشف موضوع محوری در تعاریف قدرت نرم» همان موضوع در قرآن بررسی و دیدگاه قرآن در مورد قدرت نرم مطلوب استخراج گردید. نتایج تحقیق در زمینه ماهیت قدرت نرم مطلوب قرآنی را در موارد ذیل می‌توان بیان کرد. بنابر مطالب بیان‌شده به دست آمد که قدرت نرم قرآنی باقدرت نرم از دیدگاه متفکران در تعریف قرآنی توجه به عامل سومی به نام خدا به‌عنوان اصلی‌ترین تأثیرگذار در عالّم برای تأثیرگذاری بر هر کسی و هر چیزی صورت پذیرفته است. قدرت نرم اعم از جاذبیت نزد جامعه هدف است و شامل هر منبعی که ایجاد توانایی در تأثیرپذیری در دشمن و تأثیر نپذیرفتن از دشمن است می‌شود. منابع قدرت نرم اعم از منابع تأثیرگذار مستقیم بر جامعه هدف است و شامل منابعی هم که به اصلاح رابطه فرد و خدا می‌انجامد می‌شود؛ که درنتیجه آن تأثی رنذیری بر دشتمق یا عدم تأثیرپذیری از دشمن توسط خداوند و با وعده او انجام می‌پذیرد. منابع قدرت نرم اعم از ابزارهای سخت و نرم است و تهدید و تطمیع نیز از مژلفه‌های تأثیرپذیری فقط به هدف غلبه نیست» بلکه تأثیرپذیری بر جامعه هدف به جهت اهداف متعالی و حقی است که دايره آن ازطريق قرآن و شریعت مشخص می‌شود. منابع قدرت نرم مطلق نیست و کنش‌گر نمی‌تواند از هر منبعی برای ایجاد غلبه استفاده کند بلکه منبع قدرت نرم باید محدود و مقید به منابعی باشد که مرضی رضای خدا باشد. به‌عبارت‌دیگر» مخالفت با امر خداوند حتّی در استفاده از منابع» جایز نیست. از این نکته در تعابیر دینی با این عبارت که «هدف» وسیله را توحیه نمی‌کند» یاد می‌شود؛ یعنی نمی‌توان برای ایجاد غلبه از هر منبع و ابزاری به‌عنوان قدرت نرم استفاده کرد. جدول ۱: مقايسه تفاوت مولفه‌های ماهیت قدرت نرم غربی و قدرت نرم مطلوب قرآنی ۲ پژوهش‌های سیاست اسلامی / سال هفتم / شماره شانزدهم / پاییز و زمستان ۱۳۹۸ قرآن کریم» ترجمه یت الله مکارم شیرازی» قم دار القرآن الکریم» چاپ دوم. آقا مهدوی» اصغر و مهدی نادری باب اناری (پاییز و زمستان ۱۳۹۰). «کاربرد قدرت نرم از ناحيه ان فارس‌بن‌زکریا ابوالحسین احمد (۱۶۰۶ ق). معجم مقائیس اللّه» مصحح عبدالسّلام محمد هارون» چاپ اوّل. قم» انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علميه قم. اصفهانی» حسین‌بن‌محمد راغب (۱۶۱۲ ق). مفردات الفاظ القرآن» مصحح صفوان عدنان داودی, دارالعلم - الذّار الشّامیه لبنان - سوریه» چاپ اوّل. افتخاری» اصغر (۱۳۹۱). «مفهوم و جایگاه جنگ نرم در گفتمان انقلاب اسلامی»» فصلنامه پژوهشنامه اقلاب اسلامی؛ سال اوّل؛ شماره ۲ بهاره ص ۰۲۷-۱ افتخاری» اصفر (۱۳۹۰). «اسلامی نمودن روابط بین‌الملل» رویکردی قرآنی»» مجموعه مقالات پوراحمدی» حسین (۱۳۸۹). قدرت نرم و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» قم چاپ پورطاهر زرعی» محمدتقی (۱۳۹۱): قدرت نرم در انديشه امام خمینی #. پایان‌نامه ارشد. جمعی از نویسندگان (۱۳۸۹). قدرت نرم و امنیت نرم «چالش‌ها و راه کارهای فراروی جهان حمیری, نشوان‌بن‌سعید (۱۶۲۰ ق). شمس العلوم و دوا کلام الصرب من الکلوم دارالفکر دوورژه» موریس (۱۳۵۶). اصول علم سیاست. ترجمه ابوالفضل قاضی» تهران» شرکت سهامی دهخدا. علی‌اکبر (۱۳۶۰). لفت‌نامه دهخد!ا زیر نظر محمد معین و شید جعفر شهیدی,» دهقانی فیروزآبادی» سیدجلال (۱۳۹۰). «فثاوری‌های قدرت در جنگ نرم»» فصلنامه مطالعات راسل, برتراند (۱۳7۹۷). قدرت. ترجمه نجف دریابندری» انتشارات خوارزمی» تهران. ریمون» آرون (بهار ۱۳۸۹). مراحل اساسی سیر انديشه در جامعه‌شناسی, ترجمه باقر پرهام؛ طباطبایی» محمدحسین (۱۶۱۷ ق). المیزان فی تفسبیبر الترانه دفتر انتشارات اسلامی جامعه فراهیدی,» خلیل‌بن\|احمد. العین» تصحیح مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی» نشر هجرت. قم فومی» احمدین‌محمد مقری (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیرلفرافی» منشورات قاضی‌زاده» کاظم (۱۳۹۹). تفسیر موضوعی, مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه قرآن و حدیث. قهرمان‌پور» عسگر (۱۳۹۳). دانشنامه قدرت نرم» انتشارات دانشگاه امام صادقئه تهران» چاپ اوّل. کاشانی,. ملافتح‌اله (۵).. منهج الصّادقین فی الزام المخالفین, انتشارات محمدحسن کرباسی عامل, وحید (تیر ۱۳۹۱). پایان‌نامه قدرت نرم از نگاه قرأن» دانشگاه امام صادق نند. گالبرایت» جان کنت (۱۳۹11). کالید شناشی قدرت. ترجمهاحمد شهسا بی‌جا تهران. لوکس, استیون (۱۳۷۰). قدرت: فرانسانی یا شر شیطانی» ترجمه فرهنگ رجایی» تهران؛ لی. می‌جیانگ (۱۳۹۰). قدزت نرمچین» ترجمه عسشگرقهرمان‌پتور بناب. دانشگاه امام مصطفوی» حسن (۱۶۰۲ ق) الحقیق فی کلمات القرآن الکریم» چاپ اوّل؛ تهران» مرکز الکتاب نای» جوزف (۱۳۸۷). قدرت نرم (ابزارهای موفقیت در سیاست بین‌الملل» ترجمه سیدمحسن وبر» ماکس (۱۳۸۸). مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی, ترجمه احمد صدارتی» نشر مرکز تهران» هاشمیان‌فرد. زاهد (۱۳۹۰). جنگ نرم از نگاه قرأن کریم» انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی چاپ اوّل. 0 ,۲۵۲۳۵۷ 5٩۸ ,60100 50۷00 بطفزاو۴0 00۳۳۵۳ ۵۲ /۵00۵ ۱۵۵۲۳۵۲5 ۸۵۷۵6۵۵0 ۸0۲۵ ۰ /86۲۱۳,۷/۵۷۷ ,06۲2۵0 عناوم 0۲۵/90 ۱ ۷/۵7وم 50 .(2003) 1۳۵۲۵۹۵ ,ما۴۵	قدرت نرم اصطلاحی نوپدید در ادبیات سیاسی دنیاست. در علوم سیاسی تعریف های گوناگونی، که عمدتاً از دانشمندان غربی بوده، از آن صورت گرفته است. در فضای علمی داخل کشور ج.ا.ا نیز این تعریف ها بر فضای علمی سایه افکنده است. آنچه در این بین ضروری می نماید بازتعریف ماهیت این قدرت از دیدگاه قرآن کریم است به عنوان متنی که بیانگر کلام خداوند می باشد. این مقاله با رویکرد کیفی تحلیلی – توصیفی متنی و با روش تفسیر اجتهادی قرآن به قرآن به این پرسش که دیدگاه قرآن درباره ماهیت قدرت نرم مطلوب از نظر اسلام چیست؛ پرداخته است. در نتیجه این پژوهش به دست آمد که برخلاف تعریف های غربی، ماهیت قدرت نرم از دیدگاه قرآن نه تنها شامل تأثیرگذاری از طریق جاذبه بر جامعه هدف است، بلکه شامل قدرت بازدارندگی هم شده و زمینه های تطمیع نرم و تهدید نرم را نیز دربر می گیرد. ازطرف دیگر، قدرت نرم رابطه ای دوسویه میان مردم و جوامع با همدیگر نیست، بلکه رابطه ای سه سویه است که در جانب اصلی آن خداوند به عنوان تنها قدرت مطلق عالم قرار دارد. همچنین منابع أخذ شده در ماهیت قدرت نرم الهی در قرآن منحصراً در حیطه اوامر الهی بوده و تخطی از آن خروج قدرت نرم را از جنبه الهی بودن به شیطانی بودن، باعث می گردد و این نکته همان فارق اساسی در مطلوبیت قدرت نرم محسوب می شود. نکته آخر اینکه مؤلفه های قدرت نرم که در ماهیت آن أخذ می شوند اعم از مادی و معنوی است، برخلاف تعریف غربی که توجه خاص به عوامل مادی دارد.
49,385	478434	بخش کیفی با استفاده از روش گرندد تئوری و بخش کمی با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری انجام گرفته"است: ابزار جمع‌آوری اطلاعات در بخش کیفی مصاحبه‌های نیمه‌ساختاريافته بوده که متن آنها در سه مرحله کدگذاری باز؛ مخوریو انتخابی کدگذاری شد و در بخش کمی» پرسش‌نامه محقق ساخته‌بوده که روایی و پایایی آن بررسی شده است. یافته‌ها: با توجه به کدهای احصاشده از مصاحبه‌ها و استخراج کدها با استفاده از نرم‌افزار ۸/27)00422018 تعداد ۱۹۶ کد باز ۲۰ مقوله محوری و در نهایت ۷ مقوله اصلی استخراج شدند:از این میان» ابعاد ترس سفیدخاموشیسازمانی. کرختی سازمانی و بی‌میلی سازمانی مربوط به متغیر بی‌حسی سازمانی (پدیده محوری) و ابعاد خطاهای ادراکی - حسی» رویدادهای حسی و نقش‌های نامتعارف مدیران دولتی» مربوط به نتیجه گیری: با توجه به یافته‌های بخش کیفی (کدهای شناسایی‌شده)» تأیید ارتباط ابعاد با متغیرها و مدل معادلات ساختاری پژوهش که با استفاده از نرم‌افزار 81.53 517271 انجام گرفت» مشخص شد شرایط علی با ضریب اثر و ضریب معناداری قابل قبول» بر پدیده بی‌حسی سازمانی اثر می‌گذارند و معیارهای 00 آ0» 138002۲6 و ۳50276 برای مدل ساختاری و مدل‌های اندازه گیری محاسبه شد که همگی مقادیر کلیدواژه‌ها: بی‌حسی سازمانی» بی‌میلی سازمانی» ترس سفید خاموشی سازمانی» کرختی سازمانی. استناد: خمش آیا احمد؛ شیری, اردشیر؛ یاسینی» علی (۱۳۹۸). فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش ۳۸۹ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته بدون شک دیوان‌سالاری» به‌زعم فراگیر بودن در کشور با تمام قدرت خود به‌خوبی نتوانسته است توانایی‌های مدیریتی را برای #ذاز بهقیه‌ای کاراسد که دارای بهرهوری بالا باق سانان دهد و از ثیروی کار نتوین اشتقاده کنده,بلکه پاعت قنده آنچه بر ذهنیت نیروهای مسئول حاکم است وجود شکاکیتی در قبال نیروهای مولد نوین و گاه حتی ستایش پرستش‌آمیز از زندگی ساده مبتنی بر حقوق و دستمزدی حداقلی باشد. همه اینها کارکنان را به حالتی از نارضایتی تا حدودی عمومی رسانده که از بیان آن خودداری می‌کنند و در حالتی از بی‌میلی پنهان به سر می‌برند. به نظر می‌رسد نبود یک میدان عمل جمعی و همگانی مشخص که از نیروی کار نوین حمایت کند و همچنین یک پروژه بازسازی بوروکراسی مبتنی بر فعال کردن افراد و گروه‌های کاری در نظام اداری» موجب شده مشکلات مکرر بوروکراسی گریبان‌گیر سازمان‌های دولتی شود و این در حالی است که در زمینه انتقاد از دیوان‌سالاری اداری وداع پژوهشی کرده‌ایم. بنابراین با توجه به چمهش‌های مثبتی که در حوزه‌های مختلف اجتماعی کرده‌ايم و مشکلات اداری متعدد دولت‌ها و چالش‌های بزرگی که امروزه اداره دولتی با آن مواجه است (عباس‌پور» رحیمیان» غیای ندوشن و نرگسیان»۱۳۹۷)» عقل سلیم ترکیب عجیبی پیدا می‌کند که در حال حاضر شاید از هر زمان دیگر باید بیشتر به فکر تحولی در نظام ساختاری بوروکراسی و اداره بود و از ناکارآمدی آن کاست. همچنین اهمیت رصد دقیق سیستم اداری در عصر جدید (پورعزت» قربانی» عبدی و نجار شمس» ۷)) و افزایش روزافزون توجه به توانمندسازی منابع انسانی (روشندل اربطلانی, فرهنگی» ربیعی و رادفر ۱۳۹۶) پژوهشگران علم اداره را بیش از پیش به توجه در حوزه منابع آنسانی سازمان سوق داده است. با این پیش‌فرض‌ها به نظر می‌زسد اگر برای مقابله با پدیده بی‌حسی ناشی نگاو ارو که شامل انتظازات برآوزده‌نشده (میتلس و کریستینسون"» ۲۰۱۴) میل به بی‌میلی و درک نکردن امور (ویک ۲۰۱۲: ۲۰۱۰) است چاره‌ای اندیشیده نشود» در بلندمدت شاهد آثار مخرب آن خواهیم بود(ویک» ساتسیلیف و آبستفیلد", ۲۰۰۵ همان‌طور که ملک‌زاده» ادیب‌زاده و غلامی (۱۳۹۷) معتقدند مواردی همچون خاموشی هوشیارانه و سکوت‌گرایی اجتنابی به روابط کارکنان سیب می‌زند و مانعی برای انتقال دانش در سازمان است. به همین منظور برای انجاد حس معناداری و نیل به افزایش کارایی و بهره‌وری هرچه بیشتر کارکنان» باید با نگاهی دقیق به آداره دولتی» در راستای بهبود بی‌حسی سازمانی گام برداشت. در این پژوهش سعی بر این است که بتوانیم از دید نظریه‌پردازی تا حدی در جهت بهبود این وضعیت در اداره دولتی کشور کمک کنیم. همچنین» به‌منظور تشریح بیشتر پدیده بی‌حسی سازمانی» شرایط تأثیرگذار بر این مفهوم را ۳ وضعیت حال حاضر بی‌حسی سازمانی در جامعه مورد مطالعه به چه صورت و چه میزان است؟ کلمه حسگری! ابتدا در نوشته‌های کارل ویک در قالب حسگری سازمانی" از سال ۱۹۹۵ در کتاب حسگری در سازمان" مرح فندرسالت وی ذر آين کتاب ستزش مبأنی علوم سازمانی" پوت آو در سال‌های ۲۰۰۱و ۳۰۹۲ مفیوم سدنظر غرد بر[ ترش قاذو راومه خیگری دا کناب دیگر نوتاز سال 1۹8۵ مفهوم مد نظر کارل ,ویک کمکم هستزشن پیدا کرد و تاکنون مقالات متعددی در زمینه حسگری توسط سایر نویسندگان به رشته تحریر در آمده است. به عقیده کارل ویک کتاب‌های مبانی علوم سازمانی» دیدگاه‌های نوظهوری بودند که در حال تشکیل علم سازمان" بودند و شامل رفتار سازمانی ‏ مدیریت منایع انسان" و استراتژی کسبو کار" می‌شدند. به همین دلیل به‌منظور کمک به این حوزه‌ها و در قالب توجه بیش از پیش به منابع انسانی» به مفهوم حسگری سازمانی پرداخت, اما بعدها با گسترش مبانی علوم سازمان و نیا به کازکنان آموزش دیده" و مرجنن‌تالکا جگل) ید۸ مدب یت منایع اقسانی "+ مقهوم بحسگری سازمانی نیز گسترش یافت و از قلم تیلور و ون‌اوری":(۲۱۰) تعریفی به‌صورت میل به بی‌میلی کار کنان ارائه شد که در این تحقیق آن را بی‌حسی می‌نامیم و سعی در گسترش این مفهوم خواهیم داشت. تناریف مکقلفی از جسگری و بی‌حسی سازماتی توم وگن او که در جنول ۱ بیان شسته استهذر آذیبانق سازمان و مدیریت و زندگی سازمانی نیز دانشمندان به چندوجهی بودن و ماهیت مبهم حس و بی‌حسی اشاره کرده‌اند مانند ایوانگوویج و جاویر" که مستقلر رام هل یراد اراظار این سا دید او دا رگهکشه یا چسانی‌ها سروکاز داریسم (ایوانکوویج و جاویره ۲۰۰۵ پس, آنچه گفته و عمل می‌شود حتما آن چیزی نیست که فرذبه آن اعتقاد و باور دار بی‌حسی از ذهن و ادراکات فرد نشئت می‌گیزد و حالتّی از دراک آست کنه به گفتار تبدیل نمی‌شود (ویک» ۱۹۹۵ بنابراین رفتار افراد می‌تواند با درجه‌ای از تظاّر و ریا ی بی‌میلی همراه شود. حس نقطه آغاز فرایند شکل‌گیری شناخت طبیعی انسان به محیط (سهروردی» ۱۳۸۸) و جدا از واقعیت است» از این رو ما از هر زاویه‌ای به یک رفتار نگاه کنیم زوایای دیگر را از دست می‌دهیم (شعیری» ۱۳۸۴). بی‌حسی نوعی کندذهنی است که باعث درک نکردن امور می‌شود و نوعی میل به بی‌میلی است که به لختی و کرختی هنجارها منجر شده و نوعی خویشتن‌داری به شکل سردی یا (۳05) عع0ع50 [2 0۳6207300 1۵۳ 3۳0۵005 4۰ ۲ 56096208 .3 (/08) ۳32866۲ 062010۳ مدا ص02 6۰ 6 له 2000 2نص2ع0۳ .5 (۳178))) 65065 3۵ دز آهدمزکوع]2۳0 لطامای .10 (۳7) 650۳65 730۵0 صز آهدوزدوع2۳01 .9 فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته بی‌عاطفگی است که ممکن است به سرخوردگی» سردرگمی و لغشزش منجر شود (هلم‌لینگ و وقفی پور ۱۳۸۷) و فرایندی ناشی از انتظارات برآورده نشده است (میتلس و کریستینسون» ۲۰۱۴). جدول ۱. تعاریف بی‌حسی و حسگری از نظر محققان مختلف الف. فرایندی که به موقعیت‌ها سازمان و محیط شکل می‌دهد ب. مجموعه رفتارهای ناشی از ابهام را شامل می‌شود و تظاهر می‌تواند از انواع آن باشد (ویک ماجرای شرکت بوپال هندوستان را مثال می‌زند که مسئولان به‌دلیل دشواری به‌کارگیری ابزارهای سنجش عملیات. استفاده از آن را بی‌فایده اعلام کرده بودند و به فاجعه تبدیل شد). الف. بی‌حسی حالتی از کندذهنی است که باعث حس نکردن امور می‌شود. ب. بی‌حسی میل به بی‌میلی است و به لختی و کرختی هنجارها منجر می‌شود چ. بی‌حسی نوعی خویشتن‌داری است که به شکل سردی یا بی‌عاطفگی بیان می‌شود و باعث حسگری مجموعه عواملی تأثیرگذار ب,افراد است که با استفاده از تجربیات گذشته شکل می‌گیرد و می‌توان از حسگری در معنابخشی به رفتار و اقدامات اقتصادی» اجتماعی و محیطی در مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها ارتباط بین شدت اخلاقی و استراتژی‌های حسگریرا به بحث می‌گذارند و به‌طور خلاصه, به درک بهتر حساسیت چالش‌های اخلاقی در ارتباط با.شدت اخلاقی و ابعاد آن می‌پردازد و معتقدند میزان اخلاق بر نقش رهبری را در حسگری بررسی می‌کنند و معتقدند حس‌سازی فرایندی است که طی آن افراد و در نهایت گروه‌ها و سازمان‌ها محیط خود را برای ارائه معانی مشترک و تجارب جدید و مبهم آماده می‌کنند. همچنین با توجه به منافع در دوره‌های جدید و مبهم؛ رویکرد حس‌سازی به سازماندهی به مطالعه‌ای غنی از نقش‌های عوامل سازمانی» شرایط محیطی و شرایط ساختگی تبدیل شده و بر عملکرد افراد در موقعیت‌های بی‌حسی به‌وسیله نگرش گزینشی شکل می‌گیرد یعنی به؛برخی عناصر و پدیده‌ها توجه و به برخی دیگر توجهی نمی‌شود» بنابراین افراد و گروه‌ها تلاش می‌کنند تا از این طریق حوادث جدید. غیرمنتظره یا نامعلوم را قابل بیان و ملموس کنند. از این رو به این دلیل که حس می‌تواند به رفتار افراد جهت داده و به موقعیت‌ها سازمان و محیط شکل دهد و باعث ظهور سازماندهی در سازمان شود (ویک و همکاران» ۲۰۰۵) و میل به کار و همکاران همان چیزی است که پیف‌برقده اهداف سازمان ستاو اگز تاشدممکی است سازمان را یهاش یکشانه (ویگه. ۲۶۱۰ ز کارقنان به‌ظنور طبیعی در سازمان به‌سمت بی‌نظمی پیش می‌روند (ویک» ۲۰۱۲)» توجه به حس و حسگری به موضوعی بسیار مهم در مطالعات سازمان تبدیل شده و لازم است مدیران با کسب سواد خسی» اين بی‌نظمی‌های خاموش سازمان را سازماندهی و میل به سازمان را در کارکنان ایجاد يا تقویت کرده و در راستای درونی کردن تعهد افراد نسبت به سازمان تلاش کنند. از مجموع تعاریف بالا و مطالبی که در زمینه حسگری سازمانی وجود دارد دو رویکرد قابل استنتاج است. رویکرد نخست» تعریف اولیه مد نظر کارل ویک از حسگری, اهمیت دادن به حسگری سازمانی و توجه به حس‌سازی است (ویک» ۱۹۹۵). حس‌سازی فرایندی است که به موقعيت‌ها سازمان و محیط شکل می‌دهد و در مقابل, سازماندهی از طریق حسگرایی ظهور می‌پاید و تقریبا بیشتر ابعاد سازمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شناخت‌شناسی حسگری به‌طور عمده در حیطه کلی سازمان بررسی می‌شود. در برخی از اجزای همه سازمان‌ها, با هر ویژگی شکلی که دارند اتصالی قوی و در بین اجزای دیگر آن اتصالی به‌نسبت ضعیف برقرار است. در این میان پیوندهای ضعیف میان عناصر متشکله سازمان» تطبیق‌پذیری را افزایش می‌دهد و همچنین تغییرات در سازمان‌های دارای پیوند ضعیف, از نظر سرعت و شدت می‌تواند متفاوت باشد (رحمان سرشت ۱۳۸۶). رویکرد دوم» نگاه دیگر کارل ویک به حسگری به‌عنوان یک پدیده روان‌شناختی ذهنی -فردی است (ویک» ۲۰۱۲). در اینجا مفاهیم حسگری با مفاهیم مشابه هلم‌لینگ و وقفی‌پور پیوند می‌خورد و حسگری در قالب بی‌حسی در افراد ظاهر می‌شود. از این رو ما از هر زاویه‌ای به رفتار یک فرد نگاه کنیم زوایای دیگر آن را از دست می‌دهیم (شعیری» ۱۳۸۴)زیرا آنچه گفته وعمل می‌شود حتما آن چیزی نیست که فرد به آن اعتقاد و باور دارد و بی‌حسی از ذهن و ادراکات"فردانشتّت می گیرّدا(وّیکت۲۰۱۰:۸). در این الگوی ذهنی» حسگری بیشتر از دینامیکم فرهنگی غالب بر افراد از آفرایندهای روآن‌شناختی اثر می‌پذیرد ( لوکاپیشن و فریدلا ۲۰۱۶) به‌منظور اشاره به مصادیق مسئله, سازمانی را ذر نظر بگیرید که کارکنان به دلایل گوناگون به‌طور ظاهری به متن سازمان پایبند باشند: یعنی وظایف مخوله را انجام دهند اگیه۸ میا ما پایبند تباشند خسی بهسازمان نداشته باشند و ارتباطات ضعیفی برقرار کنند از بیان نظرهای خود در سازمان خودداری کنند. از خود علاقه به ارتباط گریزی نشان دهند, به حالتی از بی‌میلی» کرختی و سستی رسیده باشند که دسترسی به اهداف سازمان برای آنان مهم نباشد به سازمان دیدگاهی انتقادی پیدا کرده باشند و از ماهیت سازمان خود نزد دیگران انتقاد می‌کنند و در رابطه با سازمان تصویری با پس‌زمینه سردی و تناقض خاموش در ذهن خوّد ایجاد کرده‌اند. اینها و مشکلات دیگری که احتمالا طی تحقیق به آنبا دست خواهیم یافت حالاتی هستند که کارکنان ممکن است در عمر زندگی آسازمانی خود با آنها مواجه شوند و استعاره‌ای کل قرایق تحقیق بر آن بدکان کرقه یی حسی سازسای است (عش آباوشیری و باسیتی, 1۳۹۷ با تجهب اهمیت موضوع» پرسش اصلی پژوهش این است که آیا کارکنان سازمانی آنچه را انجام می‌دهند همان چیزی است که به آن اعتقاد دارند؟ یا کارسایی زا اقهام.می‌دسند. که پدوسیله آن اززیایی می‌شوند؟ کدام نب از افراقات و تسورانت کارکنان به رفتار تبدیل نمی‌شوند و دلیل آن چیست؟ همچنین چرا در برخی سازمان‌ها اتصال ضعیفی بین کارکنان وجود دارد؟ پیرو این پرسش‌ها تحقیق حاضر به‌دنبال شناسایی و ریشه‌یابی مفهوم بی‌حسی سازمانی و شرایط علی اثرگذار بر آن ۳۹۰ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته این پژوهش با روش کمی - کیفی انجام شده است. راهبرد کیفی پژوهش حاضر» مبتنی بر روش گرندد تئوری! و راهبرد بخش کمی, استفاده از مدل معادلات ساختاری با تکیه بر مدل گلیسر و اشتراووس است. روش گرندد تشوری از اواخر قرن گذشته در مباحث روش‌های پژوهش کیفی ظهور پیدا کرده و به‌مثابه رهیافتی نوگرایانه و بلکه پسانوگرا مورد توجه قرار گرفته است. مبدعان نخست این روش در شرایطی قرار گرفتند که این بار به‌جای آنکه طبق معمول سراغ نظریات کلان موجود بروند» خواستند یا ناگزیر شدند که از دل داده‌های یک زمینه خاص» نظریه‌هایی پدید آورند و از آن طریق فهمی موثق درباره موضوعی در آن زمینه و به‌طور مشخص در باب «تجربه‌های زیسته و اندیشیده مشترک انسان‌ها در یک موقعیت خاص» به دست بیاورند (فراستخواه» ۱۳۹۶). گلیسر و اشتراوس از مبدعان نخست این روش» آن را چنین تعریف می‌کنند: روشی عمومی که می‌خواهد از طریق تحلیل سیستماتیک داده‌ها به یک نظریه استقرایی در یک قلمرو واقی ,برس زمر و اقتراوس": ۱۹۶۵ و۱۹۶۷ او کلیسره:اشترواس و اتروتسل ۱۹۶۸ روش تحقیق بخش کیفی, روش داده‌بنیاد است؛ جامعه آماری شام خبرگان و مطلعان به موضوع شامل مدیران میانی پا غالی سازمان‌ها بوده‌اند. که با استفاده از روش موه هنظری" انتخاگاولا نههظسور از نمونه‌گیری نظری,انوغی نمونه‌گیری هدفمند است که تمرکز آن بر تدوین نظزیه؛است. در اق روش پژوهشگر افراد مطع را انتخاب می‌کند تا بتواند در فرایند گردآوری» داده‌های مورد نیاز را غنی کند و امکان ساختن نظریه فراهم شود (بازرگان» ۱۳۸۷). ادامه مصاحبه‌ها بر اساس فن گلوله‌برفی ادامه یافت» بدین صورت که هر مصاحبه‌شونده افراد بعدی را معرفی می‌کرد. مصاحبه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری * ادامه پیدا کرده است و چون دیگر مفاهیم جدیدی یافت نمی‌شد با ۱۵ نفر به پایان رسید. همچنین معیار انتخاب مصاحبه‌شوندگان افراد با حداقل ۴ سال سابقه مقدیریت و حداقل مدرک کارشناسی ارشد ابزار گردآوری داده‌ها در بخش کیفی مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بوده که در نهایت مفهوم‌پردازی موضوع مد نظر با استفاده از کدگذاری‌های باز" محوری* و انتخابی! و با استفاده از نرم‌افزار مکس کیودا"" صورت گرفته است. روش تحقیق بخش کمی استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی!" و مبتنی بر زاریاتس" بوذه است. جامع آماری قامل کارکتان سازمان‌های ذولتی استان بوشهر هستند داد تموئهطیق جدول کرجسی و مورگان! (۱۹۷۰) در نظر گرفته شده است و تعداد ۱۸۳ پرسش‌نامه در این تحقیق تحلیل شده است. این تعداد حجم نمونه در سطح خطای ۵ و سطح اطمینان ۹۵ درصد قابل اطمینان هستند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه محقق‌ساخته ۶۰ پرسشی بوده که پس از جمع‌آوری» روایی و پایایی آن محاسبه شده است. همچنین فرایند شکل‌گیری پرسش‌نامه بدین صورت بوده که پس از تأیید ارتباط مفاهیم استخراج‌شده از بخش کیفی پژوهش» کدهای باز استخراج‌شده در قالب پرسش مطرح شده‌اند یا با مراحل بعدی کدگذاری (کدگذاری محوری و انتخابی) ترکیب شده و مشخص کردن اینکه صورت انتزاعی داده‌ها تا چه حد با داده‌های خام جور در می‌آید و یا مفموم مهمی بوده که در تحقیق به آن نپرداخته‌ايم یا خیر» بسیار اهمیت دارد. برای تعیین اعتبار در این تحقیق گرندد چند اقدام صورت گرفته ۱ صحت راهبرد روش‌شناختی (آیا محقق در این موضوع مجاز به استفاده از روش گرندد بوده یا خیر؛ ۲ الزامات معرفت‌شناختی (آیا محقق با خودآگاهی فزاقبت‌های لازم یرای آشتباهات ممکن را مدنظر قرار داده ۳ حساسیت نظری (اینکه محقق با مراجعه به متون و منابع» حساسیت لازم برای ورود به میدان و موقعیت را در نظر گرفته باشد و وفاداری خود را به داده‌ها نشان بدهد)؛ ۴ اشباع نظری (حد ممیاری از ظرفیت توضیحن در معنای عم است» یی چنان استنباط و استتتاج موجهی از داده‌ها و شواهد صورت بگیرد و به‌گونه‌ای پیکره‌بندی شود که دارای بیشترین قوت باشد)؛ ۵ روایی محتوایی (آیا مقوله‌های استنباط‌شده را بر حسب موارد و مواقع مقتضی با مصاحبه شوندگان ذی‌ربط چک و بررسی کرده‌ايم و روایی محتوایی مقولات را احراز کرده‌ایم؟)؛ ۶ قابلیت ساخت پرسش‌نامه برای تبیین.(اینکهآیا خروجّی گرنددابه ما سازه نظری» موّلفه‌ها و گزاره‌های مربوط علی می‌دهد و می‌توانیم بر مبنای آن پرسش‌نامه‌ای بسازیم و در یک جامعه آماری بزرگ‌تر پیمایش کنیم و به در این پژوهش برای انجام فرایندهای سه مرحله کدگذاری (باز؛ محوری و انتخابی)» از نرم‌افزار مکس کیودا استفاده شده است. ازجمله نرم‌افزارهای مشابه مکس کیودا برای کدگذاری» می‌توان به اطلس‌تی" و آن‌ویوو" اشاره کرد. همچنین به‌منظور انجام معادلات ساختاری از نرم‌افزار واریانس محورآ اسمارت پی‌ال‌اس٩ استفاده شده است. ۲۹۲ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آمیخته ابتدا مصاحبه‌ها بدون هیچ تغییری به‌صورت متن تایپ شده و وارد نرم‌افزار مکس کیودا شدند. بنابراین انبوهی از کدهای باز شناسایی شدند که با خواندن و تأمل در کدهای اولیه, کدهایی که به‌لحاظ مفهومی ارتباط نزدیکی داشتند با هم قرگیب فده وسقاهیم مقایمی (کهای محوری) راتشگیل خافدو کهای حور نیز گدهای:انتابی راتفکیلدادند. بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌آوری‌شده در پژوهش» مفهوم بی‌حسی سازمانی و عوامل شکل‌دهنده آن شناسایی شد. در جدول ۲ که از خروجی نرم‌افزار مکس‌کیودا گزارش شده است» کدهای (باز؛ محوری و انتخابی) مربوط به عوامل عدم آشنایی با نرم‌افزارها جدید مرتبط با شغل (م۹)- جشنواره‌زدگی (م۳)-بزرگداشت گرایی‌های مفرط (م۳)-ژرف‌اندیشی‌های بدون پشتوانه فکری و مطالعاتی (م۴) - رواج عقیده مرگ‌آگاهی بیش از حد (م۷) - رقم زدن نوعی از سطحی‌نگری به مسائل (م۷) - وجود همکاران بی‌مسئله و بدون دغدغه به وظیفه تخصصی (م۱۳) - کمبود ایده‌پردازی‌های متفکرانه و خلاق (م۱۳) - عدم مواجهه فکری فعال با قرار گرفتن کارکنان در جبهه‌های سیاسی و نه تخصصی (م۲) - وجود حجاب‌های ارتباطی ناشی از سیاست‌گرایی (م۲) - سبک پاسخ‌گویی توجیه‌گر و فرافکن (م۱۲) - ایجاد کردن خطوط قرمز متعدد (م۵) - استفاده از راه‌حل‌های از پیش تعیین‌شده (م۱۰) - انعطاف‌پذیری بیش از حد به‌صورت نقض غرض‌های اجرایی (م۱۲) - سیاست‌زدگی کارکنان (م۱۰) - استفاده افراطی از روش‌ها و تاکتیک‌های عملیاتی سیاسی (م۹) - گره زدن موجودیت سازمان به سیاست‌ها نه مأموریت وجودی (م۴) - نادیده گرفتن و کم‌بینی کارکنان با عقاید مخالف (م۱۲) - تعریف مبهم و غیرقابل درک از معیارهای سازمان غرق شدن در فعالیت‌های روزانه (م۵) - منحرف کردن دیدگاه‌های انتقادی کارکنان (م۹) - کم‌کاری نهادینه‌شده (م۳) - تلاش نکردن در راستای شناختن و شناخته شدن (م۲) - عدم استقلال شغلی (م۴) - عدم هم‌راستایی مأموریت‌ها و اهداف (م۴) - دنبال کردن معیارهای حاکمیتی نه اهداف سازمانی (م۴) - مرزبندی‌های خشک و بدون انعطاف روزانه (م۷) - ماشینی کردن کارکنان (م۷) نوعی تمارض برای فرار از خدمت (م۷) - از زیر کار در رفتن (م۷) - ناتوانی در دستیابی به تفاهم و همکاری (م۱۰) - عدم وجود جذابیت در شغل (م۱۰) - رفتارهای انحرافی خاموش (م۱۰) - نداشتن نوآوری و خدمتیخاص برای عرضه (م۱) - اهداف سازمانی درک‌نشده (م۷) - انجام کارها به‌طور ناتمام و نیمه‌کاره (م۲۳) - عدم استفاده مناسب از تماس چشمی و گوش‌سپاری (م۶) - عدم وجود تعهد عاطفی در ارتباطات (م۱۱) - مسیر شغلی (کارراهه) نامشخص (م۱۳) - نظام ناکارآمد نگه‌داشت نیروی انسانی (م۱۳) - عدم درک اهمیت جابه‌جایی نیروی کار (م۱۳) - تقویت رفتاری خاص در کوتاه‌مدت با توجه به شرایط و منافع (م۶) - علاقه به کارهای کاملا روتین و از پیش تعیین‌شده (م۸) ارتباطات کاملا گزینشی و منقعت‌طلبانه (م۸) - پناه بردن به منطقه امن و خالی از ریسک (م۸) - نداشتن روحیه نوآور و ساختارشکنانه (م۸) - دوری از خط قرمزهای تصويب‌شده (م۷) - عدم وجود شیوه‌های تشویق و تنبیه منظم (م۸) - ترس از ناچیزشماری (م۶) - تغییر دادن جهت حمایت‌های مدیر به‌سمت خود توسط عده‌ای خاص (م۴) - فرار از نشنیدن و نادیده گرفتن سیستماتیک (م۹) - قرار دادن خود در امور تشریفاتی مانند لباس» القاب و سنت‌ها (م۱۱) - ترس از محرومیت و کاستن (م۱۳) رواج حرف‌شنوی (م۳) - رواج تعقل‌گرایی افراطی (م۵) - گرایش افراطی به بوروکراسی (م۵) - رفتارهای قالب‌بندی‌شده (م۵) - وضع انواع استانداردها و ضوابط گوناگون (م۴) - عدم پهره‌گیری از فرصت‌های نوظهور (م۶) - مکانیزم‌های تصمیم‌گیری یکنواخت (م۶) - عملکردهای یکنواخت (م۶) - خودسانسوری‌های متعدد (م۱۱) - تمرکز بر هدف فقط به‌منظور فرار از تنبیه (م۱) - یک نوعی از ترس مسارف نهادیته‌ فده (۳۶) خسعگی ,عاطفی (م0:_ امن خطرپذیری .یا انگا به رویه‌های محافظه کارانه (م۱۳) - ماندن بیش از حد در یک شغل (م۱۰) - راضی‌کننده نبودن شغل (م۵) - عدم وجود ابزارهای ترغیبی لازم (م۱۰) - عدم پشتیبانی قلبی از ساختار سازمانی (م۷) - غریبه بودن واژه ادراک سر کوبگر فرد از فضای سیاسی سازمان (م۸) - بدرفتاری بدون دلیل (م۳) - اعمال فضای ترس و سکوت (م۱۱) - برچسب زدن بر افراد (م۱۳) - حاشیه‌نشین سازی ایده‌های خلاقانه (م۱۳) - سبک رهبری سوداگر (م۱) - تعارض‌های غیر کارکردی (م۳) - سرکوب نوآوری‌ها (م۱) - وجود تشنج‌های عمده سیاسی در محیط کار (م۸) - میزان مشارکت و درگیری کم افراد (م۹) فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته عدم وجود ساختارهای فرابخشی ترغیب‌کننده (م۸) - کاهش تعاملات بین فردی (م٩) - عضویت در گروه‌های ناعادلانه کاری (م۶) - حس می‌کنند سود ناشی از تلاش آنها بین دیگران تقسیم خواهد شد (م۱۰) - احتمال می‌دهند ارزیابی نمی‌شوند (م۱۱) - کم‌کاری به تقلید از دیگران (م۱۳) عدم گردش اطلاعات و یکپارچه‌سازی سیستمی (م۴) - حق‌کشی پنهان آگاهانه (م۱۲) - طبقه‌محور و قومیت‌محور بودن (۶) - اهمیت دادن به نژاد و قومیت افراد نه کارایی (م۷) - ارتباطات خانوادگی (م۷) نقض معیارهای روانی در محیط کاری توسط کارکنان (م۱) - عدم رعایت مفاد قراردادهای کاری توسط سازمان (م۲) - مبهم بودن نقش افراد در انجام وظایف (م۳) - گزینش‌های شخصی بدون معیار (م۳) - عدم تناسب بین انجام وظایف و رعایت ارزش‌ها (م۱۳) - ناملموس بودن بازده کار افراد (م۱۱) - تعاملات ناسازگار (م۳) - اولویت‌بندی نبودن کارها (م۲) - کاهش کارایی عمومی (م۲۳) - شکست مداوم در برقراری ارتباط با دیگران به‌دلیل عقیده متفاوت (م۹) -عدم حمایت سازمان از کارکنان (م۱۱) - نقش ناموفق بازمارکیگگا سامانی اذراک‌شده (م۳) - اعتماد به نفس پایین افتراذ (م۱۳) بت تردید به خود یا موقعیت خود (م۱۰) - عدم تمایل درون فردی به انجام درست وظایف (م۱۰) - آماده جهش به بی‌حسی سطح دوم (م۱) -غیرارادی و مضر برای فرد و سازمان (م۱۱) - ناآگاه پا کم آگاه از وضعیت بی‌حسی خود - حالتی غیرارادی از سکوت (م۷) - ناآشنایی با محیط جدید (م۷) - بیان نکردن عقاید و اطلاعات (م۷) - عدم تکلم و ارتباطات کلامی کم (م۷) - شرکت نکردن در کارگروه‌های غالب‌بودن جو سکوت سازمانی (م۳) -عدم تمایل معلول‌شده (عوامل دیگری غیر از فرد) به انجام درست وظایف (م۵) - احساسات همراه با ترس» خشم» بدبینی و افسردگی (م۸) - خطر سرخوردگی و ترک سازمان (م۸) - در حالت تحمل وضع موجود (م۸) - ارادی» آگاهانه و مضر برای فرد و سازمان (م۷) - ترس از تفاوت‌های خود با دیگران (م۹) - تشدید شدن به‌وسیله افراد سطح دچار بی‌حسی سطح سوم (م۱) - تصور به نادیده گرفته شدن نظرها (م۸) - آماده نبودن فرهنگ سازمانی لازم برای شکستن سکوت (م۰)۷- عدم تلاش سکوت‌کننده به‌دلیل ترس از سکوت سازان و آگاهانه بودن این سطح از بی‌حسی (م۱۳) - سکوت به‌منظور جلوگیری از بروز دردسر و مشکل (تعارض سکوت‌ساز) (م۱۳) - سکوت به تقلید از دیگران به‌عنوان پدیده‌ای جمعی (م۴) - فضای نامناسب برای بیان آزادانه نظرها (مع) عدم تمایل آگاهانه به انجام صحیح وظایف (م۴) - بیشترین خطر اخراج و تنبیه (م۷) - آگاهانه و مضر برای سازمان» همکاران و خود (م۸) - تشویق سایرین به سکوت (م۹) - نگهداری نگرانی‌ها اطلاعات و عقاید در درون خود و منتقل کردن به سایرین (م۱۲) - اظهار نظر و اقدام ناچیز در پاسخ به مسائل مهم سازمانی (م۱۳) - جلوگیری از ابراز حقایق درباره شرایط سازمان توسط اعضا (م۱۱) - دنبال کردن مسیرهای خلاف اهداف سازمان (م۶) - عدم وفاداری (م۶) - صحبت‌ها و قول‌های بدون اعتبار (م۸) تکیه بر تصمیم‌گیری شهودی از تجربیات خود يا دیگران (م۱۳) - تصویرپردازی بر اساس قالبی از گذشته (م۱۳) -ادراک انتخابی بر اساس بخشی دلخواد از گذشته (م۱۳) -قضاوت رفتار دیگزان بر اساس گذشته (م۱۰) - تصور به همسانی فرد با دیگران (م۱۳) - تصویرسازی از یک شخص بر اساس افراد مشابه (م۳) - نتیجه‌گیری بر اساس مشاهدات قبلی (م۱۳) - شخصیت‌پردازی‌های ذهنی افراد در جایگزین کردن انتظارهای احتمالی با واقعیت در آینده (م۴) - قضاوت رفتار شخص بر اساس آنچه هنوز از وی سر نزده (م۴) - دادن شخصیت ذهنی بر اساس آینده احتمالی (م۱۳) - ناشی از تفکرات بدون پشتوانهه غیرواقعی و احتمالی (م۴) - حسی که فرد در درون خود به دیگری پیدا می‌کند (م۴) - تصور اینکه دیگران از ارتباط با من سواستفاده می‌کنند (م۴) - خودکم‌پینی در شناخت دیگران به‌دلیل تغییرات مداوم شخصیت آنها (م۱۳) - عدم اعتماد به دیگران به‌دلیل شرایط ناپایدار محیطی (م۱۳) نگاه به سازمان دولتی و کارکنان به‌عنوان گاو شیرده (م۱۲) - نگاه به سازمان به‌عنوان پلی برای نزدیک شدن به سیاسیون (م۱۲) - استفاده از سبک رهبری دستوری و آمرانه (م۱۱) - نیاز به پرورش خصوصیات فردی رهبر از جمله انسان‌گرایی (م۳) - توجه به ویژگی‌های رفتار رهبری از جمله انسان گرایی (م۵) - استفاده از سبک‌های اقتضایی و پویا (م۵) - عدم استفاده از سبک‌های رهبری مشارکتی (م۵) - پافشاری بر ارزش‌های غیرتخصصی و نامرتبط با کار (م۵) - کوتاه‌مدت بودن انگیزاننده‌ها (م۷) - ناتوان در ایجاد انگیزه در کارکنان (م۷) - ناتوان در برطرف کردن کمبود خلاقیت حس شده (م۷) - ناتوان در ایجاد فضای شور و نشاط در سازمان (م۷) - اشتباهات ناشی از بی‌تجربگی (م۱۰) - ناچیز شماری شغل‌ها و توانایی‌های کارکنان - لذت بردن از تملق (م۱۰) نیازمند تصمیم‌های انگیزش افزا انعطاف‌پذیر و انسانی (م۵) - عدم استفاده از سبک تصمیم‌گیری مشارکتی (م۵) - عدم خلاقیت محور بودن تصمیم‌گیری (م۵) - عدم دادن آزادی عمل خلاقیت‌ساز به کارکنان (م۸) - تصمیم‌گیری‌های از بالا به پایین (م۸) - عدم تجربه و ناآگاهی (م۸) - با استفاده از آگاهی‌ها و تجربه‌های قبلی به سراغ مسائل جدید می‌روند (م٩) - مدیران دقت کنند عقل و احساس نفتنها در مقابل‌اهمدیگر نیستنه؛ بلکه مکمل و متمم یکدیگرند (م۲) - تصمیم‌گیری مورتر در ایجاد شبکه ارتباطی, روابسط رسمی و غیررسمی (م۲) - توجه و دقت بیشتر نسبت تصمیم‌گیری‌های حوزه منابع انسانی به‌جای توجه صرف به تصمیم‌های استراتژیک (م۲) - نیازمند به کارگیری دانش‌های جدید برای تصمیم‌گیری در حوزه‌های منابع انسانی (م۴) چشم‌پوشی و رد کردن درخواست‌های کارکنان (م۴) - نقش بوروکراسی در عمل نکردن مدیر به قول‌هایش (م۱۱) - ماهیت دست‌وپا گیر بودن بوروکراسی (م۹) - ناتوان در ایجاد فضای ارتباطضات کاری دوسویه (م۹):- کمبود فضای صمیمیت (م۳) - عدم آشنایی نزدیک با کارکنان (م۳) - نبود احساس همدلی بین مدیر با کارکنان (م۴) - رفتارها و برخوردهای گزینشی با کارکنان نورچشمی توضیحات ۳. پدیده محوری (۱۰۸): یعنی پدیده محور دارای ۱۰۸ کد باز است. تعداد کل مقوله‌های محوری: ۲۰ تعداد کل مقوله‌های اصلی: ۷ کدگذاری‌ها در این تحقیق شامل مقایسه دائمی مفاهیم» مقوله‌ها و قضایا بوده است. از آتجا که ایجاد دیدگاهی جدید درباره وضعیت موجود» هدف محقق بوده» یادداشت‌های عملیاتی هنگام مصاحبه» یادداشت‌های کدگذاری, یادداشت‌های نظری و یادداشت‌های عملیاتی» به ایجاد حساسیت نظری محقق و اعتبار بیشتر یافته‌ها کمک کرده است و سعی شده برای اعتبار بیشتر تحقیق, در انجام مصاحبه‌ها از افراد با دیدگاه‌های گوناگون استفاده شود. همچنین برای بررسی اعتبار روش به‌کارگرفته‌شده از دو پرسش‌نامه در راستای بررسی روایی محتوایی و ابزارهای ۱. صحت راهبرد روش‌شناختی» ۲. الزامات معرفت‌شناختی» ۳. حساسیت نظری» ۴. اشباع نظری و ۵. قابلیت ساخت پرسش‌نامه برای تبیین» بی‌حسی سازمانی حالتی از بی‌میلی» بی‌توجهی و ترس پنهان است که در قالب بی‌توجهی به مسائل سازمان در عقیده و باورهای کارکنان شکل می‌گیرد يا در عمل آنها ظهور پیدا می‌کند و شامل کرختی» خاموشی» ترس سفید و بی‌میلی است. فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته کرختی سازمانی: کرختی سازمانی از عوامل بی‌حسی سازمانی است. کرختی سازمانی شامل تنبلی فکری, سیاست‌گرایی و تکیه بر عملکردهای کوتاه‌مدت است. وجود همکاران بی‌مسئله و بدون دغدغه» عدم مواجمه فکری فعال با مقولات فرهنگی» قرار گرفتن کارکنان در جبهه‌های سیاسی و نه تخصصی, استفاده افراطی از روش‌ها و تاکتیک‌هایی عملیاتی سیاسی, غرق شدن در فعالیت‌های روزانه و کم‌کاری نهادینه‌شده از عوامل خاموشی سازمانی: بی‌توجهی موّدبانه پناه بردن کارکنان به منطقه سفید و کهولت سازمانی از عوامل تشکیل‌دهنده خاموشی سازمانی هستند. سازمانی که در آن تمارض برای فرار از خدمت وجود دارد یا ارتباطات کاملا گزیشی و منقعت‌ظلبانه هستند یا در آن تعقل‌گرایی بیش از حد و ساختار قالب بندی‌شده وجوه دارد؛ ترس سفید: خودسانسوری‌های متعدد» خستگی‌های عاطفی و ترس‌های نهادینه‌شده از عوامل شکل‌دهنده هویت سفید و ادراک سرکویگر کارکنان از فضای سیاشی حاکم ابر سازمان و تصارض های غیرکارکردی از عوامل شکل‌دهنده تهدید خاموش هستند. همچنین هویت سفید و تهدید خاموش خود زمینه‌ساز شکل‌گیری بی‌میلی سازمانی: ساختارهای شکل‌دهنده بی‌میلی سازمانی شامل موارد زیر هستند: الف. طفره‌روی سازمانی» ب. انحصارسازی» ج. احساس بی‌عدالتی و د. عدم مشازکت فعال. با توجه به این ابعاد» بی‌میلی سازمانی زمانی رخ می‌دهد که تعاملات بین فردی کم باشد گروه‌های کاری ناعادلانه باشند اطلاعات تخصصی در سازمان گردش نداشته باشند, نقش افراد در انجام وظایف مبهم باشد و در ازای تلاش و کوشش, پاداشی دریافت نکنند. در این تحقیق به‌منظور بررسی روایی» از روایی محتوایی استفاده شده است. برای بررسی روایی محتوایی به‌شکل کمی, از دو ضریب نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوایی ‏ استفاده می‌شود (شولتز» ویتنی و زیکار » ۲۰۱۳). برای سنجیدن روایی محتوایی دو پرسش‌نامه بین ۱۵ نفر از خبرگان تقسیم شد. نسبت روایی محتوایی: برای محاسبه» پرسش‌نامه مخصوص بخش نسبت روایی محتوایی تقسیم شد و خبرگان و مطلعان بر اساس طیف لیکرت سه‌تایی «ضروری است»» «مفید ولی غیرضروری» و «غیرضروری» به موّلفه‌های به‌دست‌آمده نمره دادند. همچنین برای محاسبه شاخض روایی مختوانی از روش والتر و باسل" یک پرسش‌نامه چهارکایی: مریوظ تست»: سیتا مربوظ است»» «مربوط است» و «کاملا مربقظ است» توزیع شد که نتایج زیر به دست آمدند: بر اساس جدول لاشه ۰/۴۹ مقدار مجاز برای روایی محتوایی و ۰/۷۹ مقادیر مجاز برای شاخص روایی محتوایی (071) 13067 بانفونله ٩ 00516۳ .2 () 3۵0 بانونله ۷ 00516 .1 61 عم 2ال ۷۷ .4 767 6 6 انط ۷۷ مقالط5 .3 است. فرمول محاسبه این دو شاخص به‌صورت زیر است. م1 تعداد متخصصانی هستند که به گزینه «ضروری است» رأی داده‌اند و 37 تعداد کل متخصصان (۱۵) است. همچنین مقادیر روایی محتوایی در جدول ۳ گزارش شده‌اند. نسبت تعداد ارزیابی که به آیتم نمره ۳ و ۴ داده‌اند جدول ۳. روایی محتوایی کدهای کیفی: روایی محتوا و شاخص روایی محتوا شکل ۲. مدل مفهومی پژوهش بر اساس مدل اشتراوس و کوربین (۱۹۹۸) ۳۹۸ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته با توجه به شکل ۲ مدل مفهومی بدین صورت مفروض است. همچنین متغیرهای پژوهش در قالب متغیرهای سه‌مرحله‌ای فرض شده‌اند بنابراین تحلیل‌های انجام‌شده بر اساس این نوع از متغیرها انجام گرفته است. متقیرسایی کهقامل سه مرعله یاقند و سلسله سرائبی ,هستند بر سی‌توای یا استفاده او سدل‌سازی مسیز پی‌ال‌انن: بزآورد کرد. از این روش همچنین می‌توان برای تخمین بارهای عاملی مرتبه اول» مرتبه دوم و مرتبه سوم اقدام کرد (وتزلس اودکارن و ون‌آپن" ۲۰۰۹ و کیاولینو و نایتی" ۲۰۱۰ که از این روش به‌عنوان مدل‌سازی ساختارهای مراتب سوم (داوری و رضازاده ۱۳۹۳) نیز یاد می‌شود. در این پژوهش فرض بر این است که شرایط علی و پدیده‌محوری, هر یک متغیرهایی سه‌مرحله‌ای (شکل ۳) هستند و از این طریق» میزان اثر شرایط علی بر پدیده‌محوری سنجیده خواهد شد. پس از بررسی روایی محتوایی موّلفه‌های شناسایی‌شده» پرسش‌نامه‌ای ۶۰ پرسشی طراحی شد و تعداد ۱۸۳ نفر تحلیل شدند. اطلاعات این پرسش‌نامه‌ها وارد نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس" شد و تجزیه و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار اسمارت‌پی‌ال‌اس انجام گرفت که مدل‌سازی معادلات ساختاری" پژوهش طراحی و روابط بین متغیرها بررسی و آزمون شد. قبل از اجرای مذل معافلاق سانفتاری شاخص کقایتاتموتاگیری مجاسباه قند. این شاخصن برایر ۵ مساسباشننه که قذاراقایل قبولی است و نشان‌دهنده این است که انجام مدل معادلات ساختاری پژوهش مجاز و دارای اعتبار لازم است. در زیر 30 :8 مصناه هن .2 06 1/۵0 :8 ت0 لو ک 0000 بواتاه ۱۸7 :1 7 ع امد اه عسف3/6 0-000 و /6-1 نم .5 مدل ساختاری پژوهش به دو صورت» یعنی در حالت ضرایب استاندارد" (پی‌ال‌اس الگوریتم)" و ضریب معناداری " (بوت حداقل مقدار قابل قبول برای ضرایب مسیر ۰/۳ است (کلاین" ۱۹۹۸) ۳۹ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته شرایط علی (متغیر سه‌مرحله‌ای) بر بی‌حسی سازمانی (متغیر سه‌مرحله‌ای) تأثیر می‌گذارد. شرایط اغلی :یر بی‌خسی سازمای تأثیر مسنآداری ندارد (۰ > و8 :.) شرایط علی بر بی‌حسی سازمانی تأثیر معناداری دارد. (ادعا) (۰ رظن 7) مقدار قابل قبول برای ضرایب معناداری ۱/۹۶ است (سلاطی, احمدی فرد عدن‌ور و موّمنی» ۱۳۹۵) در جدول ۴ شاخص‌های مربوط به برازش مدل معادلات ساختاری گزارش شده است. تمامی شاخص‌های گزارش‌شده در زیر مقادیر مناسب دارند و در بازه قابل قبول قرار می‌گيرند. این ضریب برای هر متغیر پنهان نشان می‌دهد که چند درصد از واریانس‌های موجود آن متغیر پنهان قابل تبیین است (سبحانی فرد ۱۳۹۵). (۸۷ ( یعنی تقریبا ۹۸ درضد از تغییرات بی‌حسی سازمانی در این مدل قابل پیش‌بینی است. این شاخص شدت رابطه بین متغیرهای پنهان مدل را نشان می‌دهد. هرچه این عدد به ۱ نزدیک‌تر باشد یعنی رابطه با شدت بیشتری وجود این شاخص» تفاوت بین مدل ساخته‌شده با داده‌های تجربی را نشان می‌دهد. اگر این مقدار بزرگ‌تر از ۰۸/. باشد برازش قابل قبول ولی بالای یا ضریب استون گایسلر (1-896/890): ارتباط پیش‌بین يا شاخص کیفیت مدل ساختاری. هدف بررسی توانایی مدل ساختاری در پیش‌بینی کردن. مقدار این شاخص بین صفر و ۱ است. مقادیر مثبت و بزرگ‌تر این شاخص نشان‌دهنده اعتبار بالاتر مدل است. 7 ممیاری برای بررسی برازش کلی پژوهش (تنتهاوس» سیلوانو و وینزی ۲۰۰۴). وتزلس و همکاران (۲۰۰۹) سه مقدار ۰۰/۰۱ ۰/۲۵ و ۶ را به‌عنوان مقادیر ضعیف متوسط و قوی‌برای برازش کلی مدل آ(متیار 008) معرفی کرده‌اند. مقدار مجاز آماره 7 به‌ترتیب در سطوح ۹۰ درصد ۹۵ درصد و ۹٩۹ درضد برابر با ۰۱/۶۴ ۱/۹۶ و ۲/۵۲ است (اسفیدانی و محسنین» ۱۳۹۶). شاخص دیگری که برای تأیید روابط متغیرهای پنهان"به کار می‌رود» مقدار بیشتر از ۵.درصد (۰/۰۵) غیرقابل قبول است (سبحانی فرد ۱۳۹۵). پایایی " یا قابلیت اعتماد یکی از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه‌گیری است. این مفهوم با ان موضوع سروکار دارد که ابزار در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی را به دست می‌دهند. ضریب قابلیت اعتماد نشانگر آن است که ابزار اندازه گیری تا چه اندازه ویژگی‌های باثبات آزمودنی یا ویژگی‌های متغیر و موقتی وی را می‌سنجند (سرمد» بازرگان و ۳۰۲ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته در روش پی ال اس (حداقل مربعات جزتی) برای ارزیابی پایایی سازه ها به‌طور معمول از سه ابزار استفاده می‌شود: ضرایب بارهای عاملی؛ آلفای کرونباخ" و پایایی ترکیبی" (داوری و رضازاده» ۱۳۹۳). در این پژوهش برای اطمینان از پایایی پرسش‌نامه و اندازه‌گیری آن» از معیارهای آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده شده است. آلفای کرونباخ معیاری کلاسیک برای سنجش پایایی و پایداری درونی (پایایی درونی) محسوب می‌شود که نشان‌دهنده سازگاری و پایایی درونی یک سازه و شاخص‌های مربوط به آن است. مقدار آلفای کرونباخ بالاتر از ۰/۷ (کرونباغ" ۱۹۵۱) نشانگر پایایی قابل قبول است. از آنجا که معیار آلفای کرونباخ یک معیار سنتی برای تعیین پایایی سازه‌ها است» روش پی‌ال اس در مقایسه با آلفا معیار مدرن‌تری به نام پایایی ترکیبی به‌کار می‌برد. این معیار توسط ی ۴ ۵ نا 1 11 وت ۰ ! 3 ورتس» لین و جورسکوگ (۱۹۷۴) معرفی شد و برتری آن به آلفای کرونباخ در این است که پایایی سازه‌ها نه به‌صورت مطلق بلکه با توجه به همبستگی شاخص‌هایشان با یکدیگر محاسبه می‌شوند. در صورتی که مقدار پایایی ترکیبی برای هر سازه بالای ۰/۷ (نانلی", ۱۹۸۷) شود» نشان از پایداری درونی مناسب برای مدل‌های اندازه‌گیری دارد. مقدار کمتر از ۶ نشان‌دهنده عدم وجود پایایی است. با توجه به جدول ۵ مقدار مناسب آلفای کرونباخ و پایایی مرکب نشان داده شده جدول ۵. پایایی: ضرایب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی متغیرها مفهوم روایی "به این پرسش پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مد نظر را می‌سنجد (سرمد و همکاران؛ ۰). در این تحقیق برای ارزیابی روایی از روایی همگرا استفاده شده است. ذر روش پی‌ال اس برای بررسی روایی همگرا از معیار میانگین واریانس استخراج‌شده"و پایایی ترکیبی استفاده می‌شود. میانگین واریانس استخراج‌شده میزان همبستگی یک سازه با شاخص‌های خود را نشان می‌دهد که هر چه این همبستگی بیشتر باشد» برازش نیز بیشتر است (بارکلای» هگینز و تامپسون؛ ۱۹۹۵). فورنل و لار کر" (۱۹۸۱) مقدار ۰/۵ و مگنر ولکر و کمبل"" (۱۹۹۶) مقادیر بالای روایی همگرا دارای دو شرط هم‌زمان ۸/8 < 073 و ۰/۵ < ۸/5 است: در جدول ۶ اطلاعات مربوط به روایی همگرا گزارش شده است. طبق خروجی‌ها روایی همگرایی پرسش‌نامه تأیید فرضیه پژوهش: شرایط علی شناسایی‌شده باعث به وجود آمدن بی‌حسی سازمانی می‌شود. با توجه به شاخص‌های مدل معادلات ساختاری پژوهش که در جدول ۷ آمده است؛ تأثیر شرایط علی بر پدیده برای پاسخ به اینکه وضعیت بی خسی در الط کی گنه پژوهخش چگ ناه #لزمازمون تی تکانمونه‌ای! امستفاده شده جدول ۸. آمارهای استنباطی بی‌حسی سازمانی در جامعه مورد مطالعه با توجه به مقادیر به‌دست آمده برای آماره تی» محاسبه سطح معناداری یک‌طرفه برای موّلفه‌های هفت‌گانه» نشان داد وضعیت بی‌میلی سازمانی» ترس سفید خاموشی سازمانی» کرختی سازمانی» نقش‌های نامتعارف مدیران دولتی؛ خطاهای ادراکی - حسی و رویدادهای حسی, در جامعه مورد مطالعه اختلاف چشمگیری با حد وسط (۲/۵) دارد. این مقادیر با توجه به جدول ۸ برای هر یک از متغیرها نشان داده شده است و چون مقادیر تی مثبت هستند نشان می‌دهد ۳۰ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته در راستای پاسخ به پرسش پژوهش درباره ماهیت و ابعاد پدیده محوری (بی‌حسی سازمانی) در سازمان‌های دولتی» چهار مضمون کرختی سازمانی» خاموشی سازمانی» ترس سفید و بی‌میلی سازمانی به‌عنوان ابعاد اصلی بی‌حسی سازمانی فنناسایی شدند.سفاهیم احصاقده یرای بی‌حمنی,سازمانی تا حدوه زیادی با تغریف سذانظنر ویک [۲۳۰۵): لرقتازهای ناشی از ابهام و نوعی تظاهر» مرتبط است. این ارتباط در بعد طفره‌روی سازمانی که از ابعاد بی‌میلی سازمانی است و در بعد تکیه بر عملکردهای کوتاه‌مدت که از ابعاد کرختی سازمانی است قابل مشاهده هستند. همچنین با نتایج پژوهش هلم لینگ و وقفی پور (۱۳۸۷) که معتقدند بی‌حسی حالتی از کندذهنی» میل به بی‌میلی» کرختی هنجارها و بی‌عاطفگی یا شکلی از سردی است کاملا مرتبط است و قرابت معنایی دارد. نتایج این تحقیق بی‌حسی را نوعی کرختی در قالب تنبلی فکری و نوعی از خاموشی افراد در قالب بی‌توجهی موّدبانه می‌داند که این موضوع ارتباط تحقیق حاضر با نتایج نتایج تحقیق همچنین با نتایج پژوهش آجنیس و گلوا (۲۰۱۷) که معتقدند بی‌حسی از تجربیات گذشته افراد شکل می‌گیرد» همخوان است و ارتباط نزدیکی با مفهوم مد نظر ایشان دارد. نتایج تحقیق حاضر نشان می‌دهد تصمیم‌هایی که افراد با استفاده از تجربیات گذشته درباره برخورذا دیگران می گیرندا(پییل تمگی) یا با استفاده از رفتارهایی که هنوز از دیگران سر نزده (پس‌تنیدگی) هر دو از خطاهای ادراکی :- حسی هستند که با بی‌حسی سازمانی ارتباط دارند و با یافته- های آجنیس و گلوا در یک مسر معنایی قرار دارند و نتایج تحقیق حاضر را تأییدمی‌کنند. در پاسخ به پرسش دوم پژوهش» عوامل شکل‌دهنده (عوامل علی) بی‌حسی سازمانی استخراج شد که شامل ابعاد اصلی #زویذادهای حسی+خطاهای اذراگی -حسی و تقش‌ها نامتعارف گذیران دولتی» است: نتایج آین تحقیق جدا از شباهت با پژوهش‌های گذشته و تأیید متقابل, خود دارای ساختاری منسجم و گویا است که با توجه به بخش کمی پژوهش و معادلات ساختاری و طبق نتایج حاصل از نظرهای مصاحبه‌شوندگان» هر چهار بعد «کرختی سازمانی» خاموشی سازمانی» ترس سفید و بی‌میلی سازمانی» با هم بیان کننده آمفهوم؛بی‌حسی سازمانی است. این ادعا با توجه به بخش ساختاری پژوهش و مقادیر پایایی ترکیبی» آلفای کرونباخ» میانگین واریانس استخراج‌شده» روایی همگرایی و مدل‌های اندازه گیری که برای مدل اجرا شد. اثبات شده است و در جامعه مد نظر پژوهش» قابل تعمیم خواهد بود. در آزمون فرضیه پژوهش» اثر شرایط علی بر بی‌حسی سازمانی تأیید شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد رویدادهای حسی» خطاهای ادراکی - حسی و نقش‌های نامتعارف مدیران دولتی اثر معنادار و مثبتی بر بی‌حسی سازمانی دارند. این بدان معنا است که افزایش یا کاهش در هر یک از این شرایط علی اثرگذار» به‌ترتیب می‌تواند باعث افزایش یا کاهش بی‌حسی سازمانی شود. گاهی ممکن است کارکنان به‌دلیل سایه فضای سکوت بر سازمان و ترس از سکوت- سازان» اغلب به‌طور ناخواسته به بی‌حسی فضای حاکم بر سازمان کمک کنند. مدیران سازمان ابتدا باید بپذیرند که کار کنان اجازه دارند در سازمان آزادانه اظهار نظر کنند. همچنین اجازه ندهند بین کارکنان احساس خودکم‌بینی به وجود آمده یا رواج پیدا کند تا با اشاعه فضای اعتماد همیشگی, بتوانند به ایمن ماندن سازمان از بی‌حسی سازمانی کمک کنند. در نهایت یافته‌های مربوط به آمارهای استنباطی در پژوهش با استفاده از آزمون تی تک‌نمونه‌ای مداقه شد و نشان داد وضعیت بی‌حسی سازمانی در حال حاضر در جامعه مد نظر پژوهش چگونه و به چه میزان است. نتایج نشان داد میانگین بی‌میلی سازمانی» ترس سفید خاموشی سازمانی و کرختی سازمانی همگی از سطح متوسط (ارزش آزمون<۲/۵) بیشتر هستند. بنابراین نیاز است مدیران سازمان‌ها در جامعه مد نظر تحقیق, با آگاهی بیش از پیش از وضعیت موجود. از طریق راه‌کارهایی که در ادامه بیان می‌شوند» در راستای بر طرف کردن مشکلات ناشی از بی‌حسی سازمانی گامی مثبت بی‌حسی سازمانی شامل ۱. کرختی سازمانی» ۲. خاموشی سازمانی» ۳. ترس سفید و ۴. بی‌میلی سازمانی است. بی‌حسی سازمانی زمانی ایجاد می‌شود که بین کارکنان» تبلی‌های فکری وجود داشته باشد سیاست‌گرایی» کارکنان را در جبهه‌های سیاسی (به‌جای تخصصی) قرار داده باشد توجه کارکنان به عملکردهای کوتاه‌مدت باشد بین کارکنان نوعی بی‌توجهی موّدبانه وجود داشته باشد» ارتباطات گزینشی و منفعت‌طلبانه باشند حرف‌شنوی در سازمان رواج داشته باشد, کارکنان با خودسانسوری,» برای خود هویتی کاملا سفید و بدون ابراز غقیده انتخاب کنند ادراک کارکنان از فضای سیاسی حاکم یک ادراک سرکوبگر باشد کارکنان,فکر کنند‌سیستم آرزیایی سازمان تخصص‌گرا نیست و بر مبنای عقاید گزیشی عمل می‌کنده احساس بی‌عدالتی یهگا ری ود کش هب۹ گم مشا رکت فعالی در سازمان نداشته باشند. بی‌حسی علاوه بر شرایط حاکمی که نام برده هد خود از شرایط غلی نیز به‌میزان تقریبا ۹۰ درصد (طبق مدل معادلات ساختاری پژوهش) تأثیر می‌پذیرد. بنابراین در سازمان برای کاهش بی‌حسی يا می‌توان به‌طور مستقیم از طریق اتخاذ استراتژی‌هایی خلاف جهت عوامل ایجادکننده بی‌حسی سازمانی» از بروز پدیده بی‌حسی سازمانی جلوگیری کرد یا از طربق کاهش شرایط علی اقدام کرد. شرایط علی اثرگذار بر بی‌حسی سازمانی از طریق موارد زیر قابل کاهش و کنترل هستند. سازمان‌ها ادراک کارکنان از نقش‌های حمایتی" خود را افزایش بهند. ایجاد فضایی برای بیان عقاید کارکنان, تاش براق اینگه چو سوت بر سازمان,قالب تضود: (وجاه قالپ‌های فرهتگی شبارزد پا سگوت سازتانی کاهش عدم تمایل آکاساتد باه اقسام وظایف ذر کارکنای سازمای: قضای سازمان سالم‌سازی قوه تا افراگه کارکتان یر اساس کنطت سازمان يا وضعیت سایر سازمان‌ها شکل نگیرد يا اگر شکل گرفته به‌سمت مثبتی تغییر کند. سازمان برای رضایت کارکنان از سبک‌های اقتضایی پویا و کاربردی استفاد کند و تلاش شود نقش بوروکراسی به‌عنوان عاملی بازدارنده در پلتذمننت کامش پیذا کند. اقرادپی‌عس جذا او این حققت که ممگن اس گروه با سازسای را پاایی‌حسی مواجا ند ممکن است در لحظه ورود به سازمان فقط به‌دلیل حقوق و مزایا وارد شغل شده باشد و نه تنها در باور خود به سازمان اعتقادی ندارند بلکه به تمام سیستم اداری جامعه بدگمان هستند. فرد بی‌حس نه تنها مخالفت خود را بیان نمی‌کند بلکه در خواسته‌ها حل می‌شود و در لایه‌ای از تظاهر فرو می‌رود. بنابراین با توجه به وضعیت کنونی جامعه مورد مطالعه که ۳۰۹ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته وضعیت بی‌حسی در آن از حد متوسط بیشتر است نه تنها موارد تنبیهی یا اخراج پاسخ‌گوی این امر نیست و پیشنهاد نمی شود بلکه بازنگری در سیستم بوروکراتیک و سرد ادرای و یک نظام گسترده پيشنهادها می‌تواند راه‌گشا باشد. پژوهش حاضر ضمن تشریح مفهوم بی‌حسی سازمانی و عوامل تشکیل‌دهنده آن در سازمان‌های دولتی» با ارائه مدلی به تشریح بیشتر پدیده بی‌حسی سازمانی کمک کرد. پژوهش‌های آتی می‌توانند به شناسایی سایر عوامل تأثیرگذار بر بی‌حسی سازمانی بپردازند يا تأثیر بی‌حسی سازمانی را بر سایر متغیرهای سازمانی سنجش کند. همچنین پیشنهاد می‌شود برای تحقیقات آتی به گسترش ابعاد بی‌حسی سازمانی پرداخته شود. ۱ دسترسی دشوار به افراد مطلع مد نظر برای مصاحبه ۲. حجم زیاد منابع مضمونی که به صرف وقت و دقت زیاد از طرف امحقق نیاز داشته ۲۰ نو بوذن موضوع تحقیق کر تاکنوی کقط مغلهم مختصری مشابه موضوع وجود داشتهه ۴, مراحل پیچیده و سه‌گانه کدگذاری که به دقت زیادی نیاز داشته استه» ۵. مشکلات مربوط به توزیع و جمع‌آوری پرسش‌نامه‌ها و ۶ مشکلات نرم‌افزاری برای طراخی و اجرای مدل‌سازی معادلات ساختاری پژوهش. آستیون» هلملینگ؛ وقفی پور شهریار (۱۳۸۷) آدورنو هگل و آگاهی معذب (نقد). ترجمه: شهریار وقفی پور.هسر و معماری» (4)۱۹ اسفیدانی» محمد رحیم؛ محسنین؛ شهریار (۱۳۹۶). معالات ساختاری مبتنی بر رویکرد حیاقل مربعات جزئی. تهران: مهربان تشر بازرگان» عباس (۱۳۸۷) مقدمه‌ای بر روش‌های تحقی قکیفی ‏ وآمیّحنه, رویکردهای متداول در علوم رفتاری» تهران: دیدار. پورعزت, علی اصفر؛ قربانی, علی؛ عبدی, جهان؛ نجار شمس فاطمه (۱۳۹۷) بازنمایی سیستم تاراج نوین در قالب سوداگری خمش آیا احمد؛ شیری» اردشیر؛ یاسینی» علی (۱۳۹۷).فهم فرایند بی‌حسی سازمانی: الگویی برخاسته از نظریه داده‌بنیاد (مورد مطالعه: سازمان‌های دولنی استان بوشهر). پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت دولتی» گرایش تحول, دانشگاه داوری» علی؛ رضازاده» آرش (۱۳۹۳). مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌فزار اننشارات جهاد دانشگاهی (چاپ اول). تمران: جماد رحمان سرشت» حسین (۱۳۸۶). تئوری‌های سازمان و مدیریت از تجددگرایی تا پساتجددگرایی (جلد دوم: دوران پساتجددگرای و روشندل اربطانی, طاهر؛ فرهنگی» علی اکیر؛ ربیعی» علی؛ رادفر» سودایه (۱۳۹۶). شناسایی عوامل موّئر بر توانمندسازی منابع انسانی در سازمان‌های ارتباطاتی و رسانه‌ای دولتی. مدیریت دولنی» ٩ (۳)» ۰۵۳۸-۵۱۷ سبحانی فرد یاسر (۱۳۹۵).میانی ‏ وکاربرد تحلیل عاملی و مدل‌سازی معادلات ساختاری. تهران: دانشگاه امام صادق (ع). سرمد» زهره؛ بازرگان» عباس؛ حجازی» اله (۱۳۹۰). روش‌های تحفیق در علوم رفتاری (چاپ بیست و دوم). تهران: نشر آگه. سلاطی» مریم؛ احمدی فرد» مریم؛ عدن‌ور» مریم؛ مومنی» فریبا (۱۳۹۵). تأثیر نوآوری و رهبری تحول آفرین بر عملکرد بازاریابی حبیبی؛ چاپ ۱ تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. شعیری» حمیدرضا (۱۳۸۴). بررسی نقد بنیادی ادراک حسی در تولید معنا. قلسقه ‏ وکلام» (۴۹ و ۴۶ ۰۱۴۶-۱۳۱ عباس‌پور» عباس؛ رحیمیان» حمید؛ غیانی ندوشن» سعید؛ نرگسیان» جواد (۱۳۹۷). ارائشه مدل انتخاب کارکنان مستعد در فراستخواه» مقصود (۱۳۹۶). روش تحقی قکیفی در علوم اجتماعی با کید بر نظریه برپایه (چاپ چهارم). تهران: نشر آگاه. ملک‌زاده» غلامرضا؛ ادیب زاده» مرضیه؛ غلامی» محمد (۱۳۹۷). نقش میانجی سکوت‌گرایی اجتنابی در رابطه میان جو مدیریت خطا و رفتار یادگیری با عملکرد فردی. مدیریت دولنی» ۱۰ (۴)» ۶۷۷-۶۵۱ ۳ طلع27ع5 6 00 ,افص ص56 ورنانطنعص و۳0 آهنفووی عاوحوصمم 05 .(2017) .۸ مققتها6 ۵ ول وکنصشاع۸ 1-3 ,(20)10 ,۵7/009616۲4 ,70۳۵ ۵۳۰ حاوام۳ط) 55 عصا نع ص16 02521 ۵ (لعه70مص۸ (815) کعتقنوک5 صاع2ع.آ هام2 156 .(1995) بط ,150080 وس وقصنقق11 .10 ونقلتدظ 560101 :500165 بروو م7203 و7600 بصمناد‌اع 71 صه که عکتآ 00067 لهدم 20 توصناع1/00 ع ۶و ط200 ام مش : 026 طلعازط جر معصعک هام1 .ر2017) .6 مقازهک 180110 ۸۵ .0 ,586۳1500 :30 ,و1 6۳۶ 2/0090 ۳۲٩ امو30 کف زا وصفاهه‌عدک ۶ ناهن اهصمنو5 9 1 .006 2و6 لمسص 5۳0 ۵طا 1۵۳ کامصعدی ۳6دون .(2010) .36 ما٩ ۵ مس بوصناهتهن0 297-4 ,16 01660 عبط بقاوما که عسهنهد فاص عط وصه عداماد 606160601 .(1951) .ل سا مق ص00 [۳۵) بسانان/2 صز ددع5 .(2016) ۰ .0 وزف ۵۷۵۳ ول .10 رعزنه/3 مس ماع 60ن و .3 بفگقد6 06 ۰ 207 ,و5۵0 ۶ 85165 وا نعصع اد 3/0۳۵ اه ادص 15۵ +کاص006 1 ۵ 0۳86۳ صذ 0۳۲60 0امطافعحط ۵۶ وعمامط عم جز مکی عاطانعک30 .(2016) ۳۰ .3 3۳۵۵8۰ ۵ بظ ,210006 8ع 106 362-3 ,(22)3 نرووام روط 6 عسسماس .جع م00 فا مه عص5 و50 65 0056۳72016 از کاعومص صمناهدوه هساک عصناهله3 .(1981) 3۰ .0 ,تععل ها ۵۶ وی وا[ع۳076 39-0 ,(18)1 ۳۳۹60۳۰ 0۳1۳۵۳۵ [۵ 30. 60 اصعص ماگ6 200 8 ۹2168 عزقه0 ۸ :1360 عتاصقاک ناک ۵۶ و20 .(3965) بل بش۸ ,کفتاه 5 62 وی .8 ,تعفقلی ۳۰۸ فهم پدیده بی‌حسی سازمانی و شناسایی عوامل شکل‌دهنده آن به روش آميخته ,77160150 ۵۵ ۵1۵] ۷۵۱۵ :10۳۵0 360۳۰ که جعمعنل ۵ط7 0967 .۸ ,ککته50 6 .8 ,تعفقای6 ۳ 6عزع5۳216 :و60 0مصمنع که همقل ۵ط1 .(0968) .8 ماعتانصاک ۵ سا بش۸ ,51۳285 و .8 ,613965 5.۸ ,کقلک۸ ۳۵۵۹۰ ۲۳60۲505 06 ۸07118000100 .(2005) 3۰ بل وتع 78 ۵۶ .3 .7 1۷2062 5۰ 1100 ,۵۳۵ 370 .2/0019 ۳003 ۲۹۳۵٩ ۳۳۵۶۵ 0۳۵ کعام 2۳ .(0998) .8 8 وعصناگ1 ,3200۵ .کعنان ناه ط ۳:6 1۵۳ ععزد عامصدک عصنصنص 36 .(3970) ۷۷۰ .0 مصقع3/0۳ ۸ ۷ 8 بعلزع 1۳ 563-5 ,(28)4 روهام ررکم [۵ ۳6۲۶07 ند خصعنصم ما وم مه عناهاتاصصی ۸ .(1975) ما1 ۰ عط5 120 - 02۳00002000 با هامع 6 انصهم ۵۶ آمومص ج عصنع 1 .(3996) سا 1۰ با[عطامصق6 .8 ۴ ,۷۷۵166 .3 1/3806 3۹51116۶ ۵۳۵ و۸۲0۳ ۳۵۵۵۳۶۰ کصمتاهدوه سای عاطاعهسه 121601 چ صز کعکوع 0۳0 0 ۳0۳8 300 506 دماج +عصمنامنصدع 0۳ صذ عصفامصمکصع5 .(2014) 36۰ مصمکصعناعضسط) 6 ,مک وقذاند/2 40 500165 60056 :0600 1 و۳۵0۲ 16057616۲۶ .(2013) .7 .3 وتقعلن7 2 ول .0 ولتعصانط ۷۷ ویک کل وقالناطا5 [ ۲۳۵911۵6۶ 136 13 5065 6056 :۵۲90120110 ۹101۵۵0 7۳6 .(2010) بل ۰ و3۷6 ۷۵0 6۶ بط .7 ت10 5021 815 1۵۳ وعلوصز ازقامووم 060 لماع ۸ .(2004) 8۰ ۷۰ فص م۸ ,۵00 نگ ,3 ,166025 41) .۵۳۵515 0۲۳۵۷۸۵۲ 0۵ 5100568 263191 :۲6۹۵0۲ و2 .(1981) بط .ظ ,ااعقتاهط8 ۸ و۳ ,۸۷3112 6۰ .(3 ۵۰ ۷) 10۲9071120005 5671561100119 .(1995) 8۳۰ .کل ,ملزه 1۸۷ 5 3130611 :3۸ ,3/31060 .(1 ۵ ۳9۵2000٩ ۳۲۳۵٩ 56۳۹۵ و1000 .(2001) ۳۰ ک1 ملزه 1۷ 1 ]70۳۳۵ 16۳۰ کل 00۵ عطا صز عصفافصه مدع فعاهده ۵۳ کصمناع116ع .(2010) ۳۰ کل ملز 1۷ 7 ۷۵۲ 216۳0۳6۷6 ۵1 0۳0565 0۵۵ اطقاصعصصی خ عصفلمص دهد 0ععنصدع 0 .(2012) ۳۰ بک لزه 1۸۷ 8 0۶ 0۳06655 ۳6 0ص هداتنصهع 0 .(2005) .0 ,لاعگاقط0ی .36 کل رعگگناان5 من کل ,لزه 1۸۷ 51۵1 عصناک1 +کعامصناعط بجونازطهنام۴ کععل2 10 .(1974) کل ,ع7076960 مسلط مصتطفاآ ول ,ق۸۷6۲ .(34)1 ,6۲6 1/6031 مه زو اما روط 0۵ ۵ ۲۳200٩ امد سملت محدونامصک۸ 8 10۵۳ 0۵4108 طاقم 21.5 وصنوتاآ .(2009) ۰ ,00069 ۷۵5 ۸ ی ,طعلفححل 5- 00000 ,3 ,کاعقا۵ 1۸۷ -177 ,(33)1 0767و 1175 صمناه‌عنااز همه فص ععصناعفضی +عاعومص عسعدی لععنطا‌جه‌عنط	هدف: هدف پژوهش حاضر، فهم ماهیت و عوامل شکل دهنده بی حسی سازمانی در سازمان های دولتی بوده است. روش: روش به کاررفته در پژوهش، روش آمیخته بوده است. روش های آمیخته دارای دو بخش کیفی و کمی هستند. بخش کیفی با استفاده از روش گرندد تئوری و بخش کمی با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری انجام گرفته است. ابزار جمع آوری اطلاعات در بخش کیفی مصاحبه های نیمه ساختاریافته بوده که متن آنها در سه مرحله کدگذاریِ باز، محوری و انتخابی کدگذاری شد و در بخش کمی، پرسش نامه محقق ساخته بوده که روایی و پایایی آن بررسی شده است. یافته ها: با توجه به کدهای احصاشده از مصاحبه ها و استخراج کدها با استفاده از نرم افزار MaxQda2018، تعداد 196 کدِ باز، 20 مقوله محوری و در نهایت 7 مقوله اصلی استخراج شدند. از این میان، ابعاد ترس سفید، خاموشی سازمانی، کرختی سازمانی و بی میلی سازمانی مربوط به متغیر بی حسی سازمانی (پدیده محوری) و ابعاد خطاهای ادراکی حسی، رویدادهای حسی و نقش های نامتعارف مدیران دولتی، مربوط به شرایط علی تأثیرگذار بر پدیده محوری شناسایی شدند. نتیجه گیری: با توجه به یافته های بخش کیفی (کدهای شناسایی شده)، تأیید ارتباط ابعاد با متغیرها و مدل معادلات ساختاری پژوهش که با استفاده از نرم افزار Smart PLS3 انجام گرفت، مشخص شد شرایط علی با ضریب اثر و ضریب معناداری قابل قبول، بر پدیده بی حسی سازمانی اثر می گذارند و معیارهای GOF، Q 2 ، Rsquare و Fsqare برای مدل ساختاری و مدل های اندازه گیری محاسبه شد که همگی مقادیر مجاز و قابل قبولی داشتند.
36,337	514625	پايه چهارم ابتدایی» سواد ریاضی کتاب درسی, مسائل زمینه‌مدار مطالعه تیمز 8 تاریخ دریافت مقاله: ۱۴۰۰/۸/۲۳ 8 تاریخ شروع بررسی: ۱۴۰۰/۹/۶ 8 تاریخ پذیرش مقاله: ۱۴۰۰/۱۲/۱ # دانشجوی دکتری آموزش ریاضی, دانشکده غلوم پایه دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی» تهران» ایران. سس مسا ها (نویسنده مسئول) استادیار گروه ریاضی دانشکده علوم پایه دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی؛ تهران؛ ایران. 09۳ نهر تاقم-5 رم ۹ جوروه زر رم ۲ هرمن کر چا هو ضور مسجت چرس وم در عصر جدید کاربرد عملی دانش در زندگي واقعی ارزش مضاعفی دارد و از مهم‌ترین اهداف آموزش‌وپرورش در هر کشوری آماده‌سازی دانش‌آموزان برای حضور موثر فعال و کارآمد در جامعه است. سهم آموزش‌وپرورش در تربیت افرادی که در سازگاری با شرایط و حتی کنترل و هدایت آن توانمند باشند پررنگ‌تر شده زیرا سرعت پیشرفت و تغییر در جوامع نیز روزافزون شده است. به همین علت. برنامه‌های درسی باید مطابق با تغییر و تحولات شرایط جوامع و همگام با پیشرفت‌های سریع در حوزه‌های گوناگون اصلاح و بازبینی شوند تا نسل جدید را برای این شرایط آماده کنند (غلامی ۱۳۹۹). یکی از حوزه‌هایی که همواره در برنامه‌ریزی‌های درسی و اصلاحات مربوط به آن موردتوجه قرار می‌گیرد ریاضیات است. ریاضی به‌منزله یکی از علوم پایه که پیوند گسترده‌ای با حوزه‌های گوناگون دانش مانند اقتصاد» فناوری و فناوری‌های نوین» علوم اجتماعی و آمار» علوم زیستی و فیزیکی دارد همواره مورد توجه بوده است (دافعی, ۱۳۹۱). اکنون بیش‌ازپیش بر توانمندسازی دانش‌آموزان برای به‌کاربردن دانش ریاضی در زندگی روزمره و در ساحت‌های گوناگون شخصی, شغلی و اجتماعی تأکید می‌شود. به این توانمندی «سواد ریاضی» گفته می‌شود (فورنرو و پرته!» ۲۰۱۹؛ اجوز ۲۰۱۱؛ استیسی", ۲۰۱۵ آسمرا در نظام آموزشی ایران نیز بر اهمیت برقراری پیونه میان دنیای واقعی و ریاضیات تأکید می‌شود. در سند برنامه درسی ملی کشورمان ارائه آموزش و محتوای ریاضی که به پرورش قدرت استدلال و تحلیل دانش‌آموزان برای رویارویی با مسائل زندگی و محیط پیرامون منجر شود از اهداف اساسی برشمرده شده است (سند برنامه درسی ملی, ۱۳۹۱). در کتاب راهنمای معلم پایه اول ابتدایی نیزه که مولفان کتب درسی آن را به رشته تحریر درآورده‌اند» اصلی‌ترین وظيفه آموزش‌وپرورش تربیت نیروهای آلییسانی متعهد و کارآمد برای ورود به جامعه معرفی شده است (داوودی و همکاران ۱۳۹۹). یکی از علت‌های تغییر کتاب‌های درسی ریاضی نیز برقراری ارتباط میان ریاضی و زندگی روزمره» افزایش مهارت مدل‌سازی دانش‌آموزان و توجه بیشتر به تحولات اجتماعی بوده است (افخمی, ۱۳۹۰؛ غلامی» ۱۳۹۹). پژوهش‌هایی نیز در حوزه سواد ریاضی دانش‌آموزان ایرانی صورت گرفته است که طبق آن‌ها عملکرد دانش‌آموزان در این حوزه پایین است (شایان» ۱۳۹۶؛ رفیع‌پور و گویا ۱۳۸۹). از اصلی‌ترین ابزارهای آموزش مدرسه‌ای کتب درسی است که همسو با برنامه‌ریزی‌ها و اهداف تعیين‌شده نظام‌های آموزشی تغییر کرده است. این موضوع نشان‌دهنده رویکرد آموزشی اتخاذشده سیاست‌گذاران آموزشی است (نوریان» ۱۳۹۳). از طرفی کتاب درسی به‌منزله نقشه راه برای معلمان و مرجع مهم درسی برای دانش‌آموزان است که محتوای آن تأثیر اساسی در سنجش و ارزیابی نیز دارد (وینسنت؟ و استیسی ۰۲۰۰۸ شیلد و دوله" ۲۰۱۳). کارکرد کتب درسی در نظام‌های آموزشی متمرکز, مانند ایران به صورتی است که می‌توان آن را مظهر برنامه درسی دانست (معطی و غلام‌آزاد» ۱۳۹۳). یکی از راه‌های برقراری ارتباط میان ریاضی و زندگی واقعی که در کتب درسی ریاضی به کار می‌رود استفاده از مسائل زمینه‌مذاز است. مسائل زمینه‌مدار مسائلی‌انن که حذاقل بخقّی از آن‌ها با کلمات یا تصاویر غیرریاضی توصیف شده است و با برجسته‌کردن کاربردهای ریاضیات در امور روزمره و ایجاد علاقه به محتوا باعث ارتقای مشارکت و انگیزه دانش‌آموزان در یادگیری ریاضیات می‌شوند (ورنت* ۵ همچنین مسائل زمینه‌مدار دارای طیف گسترده و متنوعی از مسائل ریاضی است که می‌توان آن‌ها را از جنبه‌هایی گوناگون مانند میزان پیچیدگی مسئله» سطح ارتباط با دنیای واقعی» روند حل» انواع زمینه‌های دنیای واقعی و موضوع محتوای ریاضی دسته‌بندی کرد (گالبرایت و استیلمن ۲۰۰۱٩ سازمان توسعه و همکاری اقتصادی", ۲۰۱۹). در کتاب درسی مسائل گوناگونی مطرح می‌شود که هرکدام از آن‌ها ممکن است در متن سوال يا در روند حلشان دارای ارتباطی با دنیای واقعی باشد و این ارتباط نیز در سطوح متفاوتی از ارتباط کم تا ارتباط عمیق و موثر در حل مسئله تغییر می‌کند. همچنین محتوای ریاضی ارائه‌شده در هر مسئله زمینه‌مدار امکان آشنایی گسترده‌تر دانش‌آموزان با جنبه‌ها و ساحت‌های گوناگون کاربرد ریاضی را در زندگی روزمره به‌وجود می‌آورد و می‌تواند آن‌ها را برای به‌کارگیری شاخه‌های گوناگون رکاطجاف کاس هه ]#اجوجبر در زندگی واقعی آماده کند (ملکی, ۱۳۹۵؛ خانی و رفیع‌پور» ۱۳۹۴). با توجه به این موضوع بررسی مسائل مطرح‌شده در کتاب‌های درسی برای ارزیایی مسائل زمینه‌مدار ارائه‌شده در آن و به‌تبع آن به‌دست‌آوردن دید روشنی از رویکرد آتخادشده نظام آموزشی, برای ارتقای سطظ سزاد رای اد آموزان‌گهمی تواند بسیار کمک‌کننده باشد. برای ارزیابی میزان موفقیت‌آمیزبودن رویکرد به کار گرفته شده در ارائه مسائل زمینه‌مدار کتاب درسی باید به عملکرد دانش‌آموزان در حل این مسائل نیز توجه کرد. برای این منظور باید میزان و معیار مشخصی که تعیین کننده سطح عملکردی مورد انتظار باشد در اختیار قرار گیرد. برای این منظور چارچوب سنجش و اندازه گیری مشخص و بومی در اسناد ملی و دستورالعمل‌های نظام آموزشی یافت نشد. از طرفی کشورمان ایران تاکنون در مطالغات بین‌المللی؛ که منحصرا متمرکز بر سنجش سواد ریاضی دانش‌آموزان کشورهای شرکت‌کننده است. حضور نداشته است. درنتیجه, یکی از معتبرترین سنجش‌های بین‌المللی که نتایج آن امکان دارد دیدی پذیرفتنی از عملکرد دانش‌آموزان ما در قیاس با سایر کشورها و نسبت به معیار بین‌المللی تعریف‌شده به‌دست دهد مطالعات تیمز است. مطالیه بین‌المللی ریاضی و علسوم که از آن با عنوان مطالعه تیمز یاد می‌شود یکی از مطالعاتی امستا که توسط. انجمی بین‌الطلی, ارژشیابی پیشرفت تحصیلی ٩ ایچاد,شده انس این مظالعه اژ سال 4۵ هر چهار سال یک بار در میان جامعه دانش‌آموزان پایه چهارم ابتدایی و هشتم متوسطه برگزار می‌شود و ایران نیز از همان ابتدا در تمامی آزمون‌های مطالعه تیمز شرکت داشته است. در این مطالعه علاوه‌بر ارزیابی عملکرد دانش‌آموزان در ریاضی و علوم تفاوت‌های برنامه درسی کشورهای شرکت‌کننده روش‌های تدریس» شیوه ارزشیابی» پيشینه اجتماعی دانش‌آموز نظم و امنیت مدارس» ارزیایی هسائل زمینه‌مدار کتاب ریاضی پایه چهارم آیتدایی و قطبیق آن بامطالعات بین‌المئلی دیدگاه دانش‌آموزان به درس و مدرسه و وضعیت شغلی معلمان و میزان رضایت آن‌ها نیز بررسی می‌شود (مولیس و مارتین", ۲۰۱۷). مسائل مطرح‌شده در آزمون این مطالعه دارای سطوح گوناگونی‌اند که دانش‌آموزان برای پاسخ‌گویی به این مسائل باید به حیطه‌های شناختی دانستن» به کاربستن و استدلال مسلط باشند. همچنین این مسائل صرفا مسائل زمینه‌مدار نیستند. اما مسائل زمینه‌مدار بسیاری نیز در میان آن‌ها مشاهده می‌شود. سوالات آزمون مطالعه تیمز کامل منتشر نمی‌شوند و فقط تعدادی از مسائل به‌صورت گزینشی برای عموم انتشار پیدا می‌کنند. اما نتایج و درصدها و رتبه‌بندی‌های دقیق کليه مسائل به‌صورت مجزا اعلام می‌شوند (بخشعلی‌زاده و کاشفی, ۱۳۹۶). نتایج دانش‌آموزان ایرانی در مطالعات تیمز ریاضی ادوار متفاوت چندان رضایت‌بخش نبوده و ایران همواره پایین‌تر از میانگین بین‌المللی قرار پژوهش‌های متعددی با محوریت آزمون مطالعه تیمز ریاضی و ارتباط آن با کتب درسی در داخل و خارج از کشور انجام شده است. پزمان و گویا (۱۳۹۷) در پژوهش خود به مقايسه نتایج عملکرد دانش‌آموزان پايه چهارم ایران در مطالعه ریاضی تیمز ۲۱۱ و ۰۲۰۱۵ یعنی پیش و پس از تغییر کتب ریاضی مقطع ابتدایی, پرداخته‌اند. برانتشاس نتيجهه آن» مشخض‌آشد عملکرد دانش‌آموزان پايه چهارم در این دو مطالعه تغییر قابل ملاحظه‌ای نداشسته استو اصلاح کتب درسی در برخی موضوعات سبب پیشرفت و در برخی موضوغات سبلاس گت یا نارسوقالدن#ظمیت دانش‌آموزان شده است. گیان و همکاران (۱۳۹۸) نیز در پژوهشی تخحلیلی - تطبیقی برنامه درشی ریاضیات پايه چهارم ابتدایی ایران را با پنج کشور پیشگام در مطالعه تیمز سال۲۰۱۵۰ (نسنگاپور» هنگ‌کنگ. کره جنوبی,» تایوان و ژاپن) مقایسه کردند. به این منظور کتب ریاضی پايه چهارم این کشورها با توجه به اهداف و محتوای آن‌ها تحلیل شدند. طبق يافته‌ها؛ برنامه درسی ریاضیات ایران با کشورهای پیشگام از جنبه توجه به اهداف یادگیری اعداد و محاسبات. اندازه گیری و اشکال هندسی شباهت دارد» اما از بد محتوا و توجه به مباحثی همچون مهارت حل مسئله ریاضی, تحلیل و:کاربردی‌بودن مباحث. توجه به مباحث جذاب در جبر و آمار و همچنین ارتقای نگرش مثبت به ریاضیات با هر پنج کشور تفاوت دارد و در سطح پایین‌تری در سایر کشورها نیز پژوهش‌های متعددی با توجه به نتایج مطالعه تیمز انجام گرفته است. خوداریا"۱ و همکاران (۲۰۱۹) به بررسی کتب تکمیلی ریاضیات اندونزی بر اساس چارچوب محتوایی و حیطه‌های شناقتی مطالعه یس پرداخنه رسسائل ,این کتاب‌ها ربا تایح سطالعه :۲۰۱۵ منقایسنه کردمانن: اسعنی و الکینانی ۲۰۳9۹۳ نیز یا تجلیّن سجتوای اقب رباظی بايهچهارم ,و هش تنم کشور سراق ز تطبیق آن با استانداردهای مطالعه تیمز به این نتیجه رسیدند که کتب درسی این کشور نزدیکی فراوانی با معیارهای موردنظر مطالعه تیمز دارد هرچند که این کشور تاکنون در مطالعه تیمز شرکت نداشته است. سوا! و همکاران (۲۰۲۱) نیز به بررسی روند پیشرفت دانش‌آموزان پایه چهارم کشور صربستان در مطالصات تیمز ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۹ پرداخته‌اند. طبق پژوهش آن‌ها در مطالصه تیمز ۲۰۱۹ نتيجه به‌دست‌آمده اندکی ضعیف‌تر از ادوار قبلی است. پیلماز* و همکاران (۲۰۲۱) در پژوهشی که هدف آن بررسی اهداف برنامه درسی ریاضی ۲۰۱۸ ترکیه و تکالیف مربوط به حوزه داده‌ها از کتاب‌های درسی اند چهازم تااهشتم بز انسای حوزه‌های شعاغختی ,تیم ۲۰۷۹ بوده‌به این تتیجط رسیذن که تکالیف:این کتاب‌های درسی عمدتا در حوزه شناختی کاربرد و پس‌ازآن در حوزه شناختی دانستن و استدلال قرار دارند. لازم به ذکر است که کشور ترکیه در مطالعه تیمز ۲۰۱۹ رتبه ۱۰ را کسب کرده است. نادهیلد"! و همکاران (۲۰۲۱) با بررسی آزمون‌های پایانی از فصل‌های کتاب ریاضی پایه هفتم کشور اندونزی و تطبیق آن با مسائل تیمز درصدد یافتن پاسخ این سوّال‌اند که چرا دانش‌آموزان اندونزیایی نتایج مطلوبی در آزمون تیمز اخذ نکرده‌اند. نتایج این بررسی حاکی از این است که درکل سوالات کتاب ریاضی پایه هفتم برای آموزش سطح رشد تفکر دانش‌آموزان در بد شناختی کافی نیست و هنوز نیاز به بهبود منطق و مهارت‌های تفکر انتقادی و مهارت‌های استدلالی برای ایجاد راه‌حل‌های جدید حل مسئله وجود دارد. بااین‌حال» در این کتاب سالاتی برای تقویّت,ملهارت‌های تفکر دانش‌آموزان ارائه شده است. البته واضح است که پژوهش‌های صورت گرفته وی مطالعه تیمز منحضر به ارتباط آن با کتب درسی نبوده و مطالعات فراوان و گوناگونی با محوریت مطالعه تیمز و ارتباط آن با فعالیت‌های دانش‌آموزان» معلمان, نظام‌های آموزشی, تأثیر والدین و شرایط فرهنگی وازیستی دانش‌آموزان نیز در بسیاری از کشورها انجام شده است (چن۸, ۳۰۲۲ کورسنوکاوا و داور؟! 1۳۰۲۲ مجیا - رودریگز"۲ و همکاران» ۲۰۲۱). با توجه به اهمیت سواد ریاضی و نقش مور مسائل زمیته‌مدار کتب درسی در ایجاد آن و تأکید اسناد ملی بر ضرورت تقویت این توانمندی و همچنین گزارش پژوهش‌های متعدد از وضعیت نامطلوب سواد ریاضی دانش‌آموزان ایرانی» بررسی کتاب‌های ریاضی از این منظر ضروری به نظر می‌رسد. از طرفی مقطع ابتدایی به دلیل اهمیت و جایگاه ویژه‌ای که در پایه‌ریزی تفکر ریاضی دانش‌آموزان دارد و همچنین بستر مناسبی برای طرح مسائل زمینه‌مدار است اولویت بالایی برای واکاوی و مداقه دارد. پس از بررسی کتب درسی می‌بایست برای مقایسه و ارزیابی معیار مشخصی در دسترس باشد. با توجه به اینکه کشور ما در همه شش دوره مطالعات بین‌المللی تیمز شرکت داشته است» معپارها و نتایج این مطالعه می‌تواند ملاک سنجش قابل‌قبولی باشد. همچنین کشورهای متعددی از سراسر دنیا و با نظام‌های آموزشی گوناگون در این مطالعه حضور دارند که فرصت مغتنمی را برای مقایسه و ارزیابی دانش‌آموزان ایرانی فراهم می‌آورد. از سوی دیگر عملکرد نامطلوب دانش‌آموزان ایرانی در این مطالعات همواره جای سوّال بوده است. بنابراین برای یافتن علت نیاز است در حوزه‌های مختلف پژوهش‌هایی انجام گیرد. ازهمین‌رو با توجه به اینکه در حال حاقر تفزاد:انناگ و کژیندشههای از سوالاته نیس ,۳۰۱۹ درردستوس عموم قزار گرفته وسمجنین کتاب‌های درسی از دور قبلی مطالعه تیمز تاکنون تغییری نداشته است. در پژوهش پیش رو به ارزیابی و تطبیق مسائل زمینه‌مدار مطرح‌شده در کتاب ریاضی پايه چهارم ابتدایی با مسائل منتشرشده تیمز ارزیایی هسائل زمینه‌مدار کتاب ریاضی پایه چهارم آیتدایی و قطبیق آن بامطالعات بین‌المئلی ۵ پرداخته شد. ضرورت انجام‌دادن این پژوهش علاوه‌بر موارد ذکرشده این است که در پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه سواد ریاضی در ایران به مقايسه عملکرد دانش‌آموزان ایرانی با دانش‌آموزان سایر کشورها یا مقايسه عملکرد آن‌ها به نسبت معیار مطلوب معرفی‌شده نهادهای آموزشی کشور پرداخته نشده است و معیار ارزیابی در این پژوهش‌ها اغلب معیارهای محقق‌ساخته بوده است. علت این موضوع هم شرکت‌نداشتن کشورمان در مطالعات بین‌المللی سواد ریاضی يا برگزاری مطالعات داخلی در این حوزه است. در این پژوهش با تحدید مسائل مطرح‌شده در آزمون مطالعه تیمز و تطبیق آن با مسائل مطرح‌شده در کتب درسی ازطریق یکی از چارچوب‌های شناخته‌شده دسته‌بندی مسائل زمینه‌مدار فرصتی برای ارزیابی دقیق‌تر سطح سواد ریاضی دانش‌آموزانمان در مقایسه با میانگین بین‌المللی و عملکرد سایر دانش‌آموزان جهان فراهم آمده است. در این پژوهش به سوالات زیر پاسخ داده می‌شود: ۱. توزیع و دسته‌بندی مسائل زمینه‌مدار در کتاب ریاضی پايه چهارم ابتدایی بر اساس میزان ارتباط ۲ توزیع و دسته‌بندی مسائل زمینه‌مدار منتشرششده در آزمون ریاضی مطالعه تیمز ۲۰۱۵ پای چهارم ابتدایی بر اساس محتوا و میزان ارتباط با دنیای واقعی چگونه است؟ ۳ عملکرد دانش‌آموزان ایرانی در حل مشائل زمینه‌مدار منتشرشده در آزمون ریاضی مطالعه تیمز ۴ میزان انطباق مسائل زمیندمبالاکتاس باقگی؟ ام حمایم#زلتحاظ محنوا و ارتباط با دثیای واقعی روش این پژوهش توصیفی - تحلیلی - تطبیقی از نوع تحلیل محتوا و از نظر هدف کاربردی بود. جامعه آماری شامل تمامی مسائل کتاب ریاضی پايه چهارم ابتدایی» چاپ سال ۰۱۴۰۰ بود و نمونه بسا جامعه برایر بود. بخش‌های فعالیت. کار در کلاس و تمرین به‌منزله واحدهاي زمینه در نظر گرفته شد و هریگ از مسائل نوجود:در این بخش‌ها یک واحد ثبتقلقی شدئد.همچنین در مورد مطالعه مر تیز جامعه آماری تمامی مسائّل منتشرشده ریاضی پايه چهارم مطالعه تیمز ۲۱۵ (بخشعلی‌زاده و کاشفی, ۱۳۹۶) بود. نمونه با جامعه برابر بود و برای دسته‌بندی مسائل زمینه‌مدار بر اساس میزان ارتباط با دنیای واقعی از چارچوب گالیرایت و اسستیلمن (۲۰۰۱) اسستفاده شد که از چارچوب‌های پرکاربرد در پژوهش‌های گوناگون برای دسته‌بندی مسائل زمینه‌مدار و به‌ویژه مسائل مدل‌سازی است (رفیع‌پور و مولایی, ۱۳۹۹؛ احمدی, ۱۳۹۶؛ استیلمن, ۲۰۱۵). این دسته‌بندی در جدول ۱ معرفی آنواع مسائّل مطرح‌شده در چارچوب گالبرایت و استیلمن (۲۰۰۱) غیرمعقول .. دراين نوع مسائل» زمينه ارائه‌شده ظاهری و نمایشی . * برای دانش‌آموزان واقعی به نظر نمی‌رسند و است و ارتباط معقولی با دنیای واقعی ندارد. ریاضی را نامرتبط با دنیای واقعی جلوه می‌دهند. زمينه * در این مسائل به‌رغم وجود زمينه دنياي واقعی ‏ * زمینه هیچ نقشی به‌جز ارائه اعداد برای استفاده جداشدنی ارتباطی بین زمینه آن‌ها و حل مسئله وجود ندارد. در معادلات ندارد. کاربرد * مسائلی‌اند که زمینه واقعی دارند؛: ولی چرخه ‏ ه اطلاعات داده‌شده در مسئله کاملا کافی است و استاندارد مدل‌سازی در آن‌ها کامل طی نمی‌شود و در متن برای شروع حل آن‌ها روند الگوریتمی و مشخصی مدل‌سازی . * این مسائل با موقعیتی در دنیای واقعی آغاز می‌شود . * این مسائل نیاز به درک عمیق و استدلال پیچیده و سپس با صورت‌بندی این موقعیت به‌عنوان یک دارند. اطلاعات مس ئله‌ها ناکافی است و برای مسئله در دنیای ریاضی ادامه پی‌دا می‌کند. حل یافتن آن‌ها جست‌وجو و رجوع به دنیای واقعی این مسئله در دنیای ریاضی انجام می‌شود و پاسخ نیاز است. بدون زمینه * مسائلی که فقط به اشیا ریاضی, نمادها و ساختارها این آمسیائل هیچ اشاره‌ای به زندگی واقعی ندارند. برای بررسی محتوایی مسائل زمینه‌مدار نیز از حیطه‌های محتوایی ریاضی پایه چهارم مطالعه تیمز استفاده شد که شامل حيطه محتوایی اعداد (درک ارزش مکانی نمایش اعداد و روابط عددی)» حيطه محتوایی اشکال هندسی و اندازه گیری (ویژگی اشکال هندسی. زاویه» مساحت و حجم) و حيطه محتوایی کار با داده‌ها (جمع‌آوری» تفسیر و نمایش داده‌ها به اشکال مختلف) است (مولیس و مارتین ۲۰۱۳. برای مطالعه تطبیقی از الگوی پیشنهادی جرج بردی استفاده شد که شامل چهار مرحله توصیف., تسین هم‌جواری و منقایسد آسگاذر #حله ال مسبائل کتاب,رباضی ببايه چهارمومسائل مفتت رنه تیمز ۲۰۱۵ بر اساس ارتباط با دنیای واقعی و محتوا بررسی شدند. در مرحله بعد اطلاعات به‌دست‌آمده تفسیر شدند و در مرحله هم‌جواری اطلاعات دسته‌بندی و در قالب جدول ثبت شدند. درنهایت این اطلاعات بر اساس سوالات پژوهش مورد تحلیل قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش فهرست‌ها و برگه‌های تحلیل محتوایی بود که روایی صوری و محتوایی آن به تأیید استادان صاحب‌نظر رسید. پایایی این ابزار نیز به کمک فرمول هولستی تعیین شد که برای این کار دو کدگذار آگاه به موضوغ مسائل کتاب ریاضی پايه چهارم و مسائل منتشرشده مطالعات ریاضی تیمز ۲۰۱۵ را بر اساس چارچوب گالبرایت و استیلمن (۲۰۰۱) بررسی و کدگذاری نمودند. ضریب توافق میان کدگذاران ۰/۸۸ به‌دست توزیع و دسته‌بندی مسائل زمینه‌مدار در کتاب ریاضی پايه چهارم ابتدایی بر اساس میزان ار تباط با دنیای واقعی در حوزه‌های مختلف محتوایی چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش ابتدا تمامی مسائل کتاب ریاضی پايه چهارم بررسی شد. از میان آن‌فا سس الی خسن شه که فر مرب تساویر باجل آی‌ها آرتباطی با زندگی روزمرسا ققیای واقعی وجود داش سپس ای سل بر اس اس سیارهای سطرس‌قنددر چا چوب کالیزایت ز استیلمن (۲۰۰۱) دسته‌بندی شد تا بر اساس میزان ارتباط با دنیای واقعی رده‌بندی شوند. درنهایت» این مسائل ازلحاظ محتوا بر اساس چارچوب محتوایی تیمز نیز دسته‌بندی شد. فراوانی و درصد مسائل زمینه‌مدار دسته‌بندی‌شده بر اساس ارتباط با دنیای واقعی در جدول ۲ آمده است. فراوانی و درصد مسائل کتاب ریاضی پايه چهارم بو تفکیک نوع زمینه و دسته‌بندی آن ارزیابی مسائل زمینه‌مدار کتاب ریاضی پایه چهارم ایتدایی و تطبیق آن بامطانعات بین‌المللی پرآساس جذول ۷:آز میاق قمامی مس ال مطرح‌شده کر کتاب ویاضی.پايه چهازم :۱۳۹ مسخلقه یعنی حدود ۲۵/۴۳ درصد آن به مسائل زمینه‌مدار اختصاص دارد که ۸۲۳/۸۹ درصد آن را مسائل کاربرد استاندارد و مابقی را مسائل زمینه‌جداشدنی تشکیل می‌دهد. در این میان مسائل مدل‌سازی هیچ سهمی ندارند و همچنین هیچ مسئله‌ای با زمينه غیرمعقول یافت نشده است. بیشترین تعداد مسائل زمینه‌مدار در فصل ۳ با عنوان «ضرب و تقسیم» ارائه شده است. مسائل مطرح در این فصل اختلاف چشمگیری با میزان مسائل زمینه‌مدار مطرح‌شده در فصل ۶ با عنوان «شکل‌های هندسی» دارد. مسائل مطرح‌شده در فصل ۶ کمترین فاد از مسائل زمینه‌مدار را در خود جای داده است. در هیچ‌یک از فصل‌های کتاب ریاضی پايه چهارم تعداد مسسائل با زمینه جداشدنی از مسائل کاربره استانداره پیشی نگرفته است و همچنین در تمام فصل‌های کتاب تعداد مسائل بدون‌زمینه با اختلاف بسیاری» بیشتر از مسائل زمینه‌مدار است. با توجه به این جدول مشاهده می‌شود که پراکندگی مسائل زمینه‌مدار در میان فصل‌های گوناگون کتاب یکسان نیست. در جدول ۳ مسائل زمینه‌مدار کاربرد استاندارد و زمینه‌جدا بر اساس حیطه‌های محتوایی مطرح‌شده در مطالعات تیمز ریاضی پایه چهارم بررسی شده‌اند. ارزیابی مسائل زمینه‌مدار کتاب ریاضی پايه چبهارم ابتدایی وقطبیق آن با مطالعات بین‌المللی با توجه به داده‌های جدول ۲ مشاهده می‌شود مسائل زمینه‌مدار با محتوای اعداد که شامل موضوعاتی مانند اعداد حسابی, اعداد کسری و اعشاری» معادلات ساده و روابط عددی‌اند در کتاب پايه چهارم بیشترین فراوانی را دارند. مسائل زمینه‌مدار با محتوای هندسه و اندازه‌گیری که موضوعاتی مثل شکل‌های دو و سه‌بعدی, نقطه خط و زاویه را دربرمی‌گیرد با حدود ۱۱/۴۱ درصد در رتبه دوم قرار گرفته و پس‌ازآن محتوای کار با داده‌ها که شامل موضوعاتی همچون دریافت. تفسیر و نمایش داده‌هاست با حدود ۱۰/۷۴ درصد کمترین مسائل را به خود اختصاص داده است. شایان ذکر است که گاهی یک مسئله شامل چند موضوع محتوایی می‌شود. به همین علت با توجه به جدول ۳ مشخص می‌شود که چندد ریت از کل مسائل مطرح‌شده در یک فصل يا در کل کتاب محتوای موردنظر را پوشش داده است. \| توزیع و دسته‌بندی مسائل زمینه‌مدار منتشرشده در آزمون ریاضی مطالعه تیمز ۲۰۱۵ پايه چهارم ابتدایی بر اساس محتوا و میزان ارتباط با دنیای واقعی چگونه است؟ برای پاسخ به این سسوال مسائل منتشرشده در ریاضی پايه چهارم مطالعه تیمز ۲۰۱۵ بررسی شدند. سپس تمامی مسائل زمینه‌مدار مطرح‌شده شناسایی شدند. درکل,» ۶۸ کد سوال مجزا از مسائل مطرح‌شده در آزمون مطالعه تیمز ۲۰۱۵ رباضی .پا چهارم قابل انتشار بود که از این میان ۶ سوال آن مسائلی با زمينه دنیای واقعی بود. بنابراین؛خدود ۳۸/۳۳ درصد از سوّالات در دسترس آزمون تیمز ۲۰۱۵ را مسائل زمینه‌مدار تشکیل ذاده است. در ادامه. تمام این ۲۶ مسئله زمینه‌مدار مشخص‌شده بررسی شدند ادا به و جالو ی کاللوایت ۶ استیلمن (۲۰۰۱) دسته‌بندی شدند. سپس حیطه‌های محتوایی اين مسائل که ازطریق آنجمن بین‌المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی انتشار یاقته الست بیان شد. در جدول ۴ قراوانی او درصضد فسائل زمیته‌مدار بر اساس چارچوب گالیرایت و استیلمن (۲۰۰۱) و به تفکیک حیطه‌های محتوایی سه‌گانه مطالعه تیمز نمایش داده شده است. فراوانی و درصد مسائل زمینه‌مدار منتشرشقه مطالعه تیمز ۲۰۱۵ ریاضی پايه چهارم بر اساس محتوا و ارتباط با بر اساس جدول ۸۴ به‌طورکلی از میان ۲۶ مسئله زمینه‌مدار مطرح‌شده در مسائل منتشرشده مطالعه تین ,۲۰۱۵ پایچهارم:: ۲۳ مسقله کاربره استانداره (۸۴/۶1/ و۴ مسفله زمیندجنا ۱۵/۳۸۵ هستنن و هیچ مسئله مدل‌سازی يا زمينه غیرمعقول در میان این مسائل یافت نشد. بیشترین تعداد مسائل زمینه‌مدار به حيطه محتوایی کار با داده‌ها تعلق دارد (۱۲ مسئله) و کمترین آن به حيطه هندسه و اندازه گیری که در این حیطه تعداد مسائل زمینه‌جدای مطرح‌شده ۳ و تعداد مسائل کاربرد استاندارد ۱ مسئله است. عملکرد داش آموزان ایرانی در حل مسائل زمینه‌مدار منتشرشده در آزمون ریاضی برای پاسخ به این سوال, به کمک نتایج ارائه‌شده مطالعه تیمز درصد پاسخ‌های صحیح دانش‌آموزان ایرانی و همچنین متوسط درصد بین‌المللی هریک از مسائل زمینه‌مدار مطرح‌شده در سوّالات انتشاريافته ریاضی پايه چهارم مطالعه تیمز ۲۰۱۵ بررسی شد و با محاسبه میانگین آن‌ها وضعیت کلی دانش‌آموزان ایرانی در مقایسه با سایرین و همچنین در مقایسه با میانگین بین‌المللی (صرفا در همین مسائل) مشخص شد: در جدول ۵ علاوه‌بر موارد مطرح‌شده حیطه‌های مختوایی و شتاختی هریک از مساگی مقال کی از گشخص شده است. [ 17 سح رسک بط که یگس رت جرد باق ارزیابی مسائل زمینه‌مدار کتاب ریاضی پایه چهارم ایتدایی و تطبیق آن بامطانعات بین‌المللی بر اساس داده‌های جدول ۵» مشخص است که تقریا در تمام مسائل, به‌جز یک مورد درصد پاسخ‌های صحیح دانش‌آموزان ایرانی پایین‌تر از میانگین درصد بین‌المللی است و در بیشتر موارد رتبه دانش‌آموزان کشور ما در حل مسائل زمینه‌مدار جزو آخرین رتبه‌ها قرار گرفته است. شایان ذکر است که مسئله ۱۰-8/۰۷ (پیوست ا) تنها موردی است که در آن درصد پاسخ‌های صحیح دانش‌آموزان ایرانی بیش از میانگین بین‌المللی است و مسئله‌ای زمینه‌جدا محسوب می‌شود که ارتباط بسیار اندکی با دنیای واقعی دارد و بدون طرح ارتباط با دنیای واقعی نیز حل‌شدنی است. همچنین فقط در حل مسئله ۶ ز[پیوست ۷ ایران آخرین جایگاه را در فیان سایر کشورها سب کرده است که مسعلهای با موضوع هندسی و حيطه شناختی به‌کاربستن است و میانگین درصد بین‌المللی آن ۴۸ است. از میان این ۲۶ مسئله ۱۵ مسئله با حیطه شناختی به‌کاریستن» ۷ مسئله با حيطه شناختی دانستن و ۴ مستله با حيطه شناختی اسستدلالکردن وجود دارد. رتبه دانش‌آموزان ایرانی در پاسخ به مسائل زمینه‌مدار توضورت میانگین ۴۱ با ۴۷ اسسته درخالی کهبا اخصاپ صامی مسائل مطالعه مر 1*۱۵ رتبه ایران از میان ۴۷ کشور ۴۰ بوده است. بنابراین عملکرد دانش‌آموزان در حل مسائل زمینه‌مدار در مقایسه با میزان انطباق مسائل زمینه‌مدار کتاب رباضی پايه چهارم ازلحاظ محتوا و ار تباط با دنیای واقعی با مسائل زمینه‌مدار مطرح‌شده در مطالعه تیمز ۲۰۱۵ چگونه است؟ برای پاسخ به این سوال مسائل زمینه‌مدار مطالعه تیمز ۲۰۱۵ و مسائل کتاب ریاضی پايه چهارم ابتدایی ازلحاظ محتوا میزان ارتباط با دنیای واقعی و روش حل سوال با یکدیگر تطبیق داده شد تا معین شود آیا دانش‌آموزان به علت نامأنوس‌بودن مسائل تیمز عملکرد خوبی نداشته‌اند یا به‌رغم تشابه مسائل در پاسخ‌دهی دچار مشکل شده‌اند. طبق نتیجه بررسی, از ۲۶ سوّال زمینه‌مدار منتشرش‌ده مطالعه تیمز ۰۲۰۱۵ ۱۴ مسئله آن در کتاب درسی تا حدودی ازلحاظ مجتوا؛ ارتباط با خانیای واقعی ,و زوش حل مسق ابه است‌یا حتی این مسائل مطالعه تیمز ساده‌تر از تمرین‌های کتاب ریاضی پايه چهارم است و ۱۳ مسئله آن يا مشابهی در کتاب درسی ندارد یا ازلحاظ روش حل و محتوا پیچیده‌تر از نمونه‌های کتاب ریاضی پايه چهارم است. البته این بدان ما تست که مقموم با جک درسبی دز کب بیان نشدم بلکه مساقل مطرح‌شده دز کتاب درسی دارای پیچیدگی کمتری بوده يا نکائی که برآزیتا کید شده از جنس نکات موردنظر مطالعه تیمز نبوده است. در شکل ۱ نمونگ [ م وگ دما طالعه تیمز ۲۰۱۵ و سوّال مشابه در قسمتی از پارک. سه ردیبف درخت کاشته شده است. اگر در هر ردیف ۱۸ درخت کاشته شده باشد. در این‌قسمت پارک روی کتاب ریاضی در زیر پاسخ دو دانش آموز برای مسأله نوشته شده است. سوّال 11۰۱-۰۲ جواد ۵ ردیف درخت کاشت. او در هر ردیف ۸ درخت کاشت. پایه چهارم الف) ۱۳ ب) ۳۲ ج) ۳۵ ۵) ۴۰ مقایسه دو مسئله مطرح‌شده در کتاب ریاضی پايه چهارم و مطالعه تیمز ۲۰۱۵ در هر دوسعله شکل ۱: که از حيطه شناختی دانستن و حیطه سحتوایی اصدادنده روقی حل تقریبا یکسانی دارند و حتی زمينه آن‌ها نیز مشابه است. مسئله مطرح‌شده در کتاب درسی اندکی پیچیده‌تر نیز است. چراکه محاسبه موردنیاز در آن ضرب عدد دورقمی در یک‌رقمی است. بااین‌حال» تنها ۶۰ درصد از دانش‌آموزان ایرانی به این سوّال پاسخ صحیح داده‌اند و در رتبه ۴۳ قرار گرفته‌اند. میانگین بین‌المللی ارزیایی هسائل زمینه‌مدار کتاب ریاضی پایه چهارم آیتدایی و قطبیق آن بامطالعات بین‌المئلی نیز ۸۰ درصد بوده است. در شکل ۲ نمونه‌ای از مسائل مطالعه تیمز ۲۰۱۵ نشان داده شده است که در یک مار در پیاده‌رو. کنار یک باغ دراز کشیده است. سطح این پیاده‌رو با آجرهایی به شکل زیر پوشیده اگر مار خود را کاملا صاف کند. طول بدنش تقریبا به اندازه چند آجر می‌شود؟ در کتاب ریاضی پايه چهارم مسائلی از این دست که نیاز به تخمین‌زدن طول دارد» آن هم در اشکالی که به‌صورت خط صاف نیستند» یافت نشد. این مسئله کاربرد استاندار در حیطه محتوایی اشکال هندسی و اندازه‌گیری است و همچنین حيطه شناختی آن به‌کاربستن است. بررسی‌های انجام‌شده روی مسائل کتاب ریاضی پايه چهارم و آزمون مطالعه تیمز ۲۰۱۵ نشان از آن دارد که؛ ازلحاظ نوع مسائل زمینه‌مدار, بیشترین مسائل زمینه‌مدار در کتاب درسی از نوع کاربرد استاندارد است که در مطالعه تیمز نیز همین روال برقرار است. با توجه به اینکه حيطه محتوایی اعداد گسترده‌تر از دو حیطه دیگر است هم در مطالعد تیمز و هم در کتاب درسی ریاضی پايه چهارم مسائل شامل این محتوا پرتعدادتر از سایر مسائل‌اند. در آزمون مطالعه تیمز ۰۲۰۱۵ ۵۰/ سوّال‌های ریاضی با محتوای اعداد» ۳۵/ با محتوای شکل‌های هندسی و اندازه‌گیری و 1۱۵ با محتوای کار با داده‌ها بوده‌اند. این نسبت‌ها میزان فراگیربودن این محتواها را در مباحث ریاضی پايه چهارم ابتدایی نشان می‌دهد. با توجه به این موضوع طبق جدول ۳ در فراوانی و درصد مسائل کتاب درسی پايه چهارم بر اساس محتوا عدم توازنی مشاهده می‌شود که موجب کم‌توجهی به حیطه محتوایی کار با داده‌ها و هندسه شده است و می‌تواند در نتيجه کار دانش‌آموزان موثر باشد. نکته دیگری که در خصوص کتاب درسی می‌توان به آن توجه کرد تنوع محدود مسائل مطرح‌شده در حوزه محتوایی است. اندک مسائل زمینه‌مدار کتاب درسی که در تمرین‌ها مطرح می‌شوند روش حل یکسانی دارند و فقط کلمات متن و اعداد در آن‌ها تغییر می‌کنند. تغییری در داده‌های در دسترس یا سول وروش حل مشاهده قمی‌شود. سخلا در حیطهمحتوایی کاز باداده‌ها جعدیی سسلله با موضوغ رسیم نمودار ستونی در کتاب درسی مطرح شده است. ولی در همگی این مسائل چارچوب. مقیاس‌بندی و نام گذاری محورها در کتاب انجام شده است و دانش‌آموز فقط به استخراج اعداد از جدول و رسم آن‌ها توجه می‌کند. حال آنکه در مسئله ۱۲-۸/۰۷ (پیوست ۳ از تیمز ۲۰۱۵ نکته مورد سوّال عنوان و مقیاس‌بندی هریک از محورهاست. رتبه دانش‌آموزان ایرانی در حل این مسئله در تیمز ۲۰۱۵ از میان ۷ کشور ۴۵ است. چنین موضوعی به احتمال بسیار در کتاب درسی و در حین تدریس به آن اشاره شده است. اما اینکه دانش‌آموز گاهی از این منظر به رسم نمودار نگاه کند یا در کتاب درسی روی همه جنبه‌های یک موضوع درسی تأکید شود بسیار حائز اهمیت است. مسائل بسیاری از این نوع می‌توان مثال زد که اصل موضوع در کتاب درسی مطرح شده است اما تأکید مسائل کتاب بر نوع خاصی از مسائل بوده و از تنوع و زاويه دید متفاوت بی‌بهره است. البته این نکته را نمی‌توان با قاطعیت از نقاط ضعف کتاب درسی برشمرد. چراکه مطرح‌کردن تمامی مسائل؛مربوط:بهیک حوزه درسی ناممکن است. اما اشاره به این نات برای یافتن علت‌های احتما ول رگاوام شیب انس اصووان می‌تواند کمک‌کننده باشد. هدف از پژوهش حاضر تحلیل و تطبیق مسائل زمینه‌مدار مطرح‌شده در کتاب ریاضی پايه چهارم و مطالعه تیمز ۲۰۱۵ بر اساس میزان ارتباط با دنیای واقعی و مختواست. بر آساس بررسی کتاب ریاضی پايه هارم مسائل زمیتهمدار ۲۵/۴۲ درصد آز کل.مسائل کتاب راخ هرگرفتهاند که از این مان ۸۲/۸۹ درممان بدمساتل کاربره استاندارد تعلق دارد و مابقی مسائل زمینه‌جدا هستند. نبود مسائل"مدل‌سازی در این کتاب درسی از نقاط بهبودی‌پذیر آن به‌شمار می‌رود: انتظار می‌رود تمرکز ویژه بر مساتل زمیته‌مکان کاریرق اسستهدا رد خاش آموزان زا در حل این مسائل توانتسنه کرذه باشد. طبق بررسی عملکرد دانش‌آموزان پايه چهارم کشورمان در مطالعه تیمز ۰۲۰۱۵ دانش‌آموزان نه‌تنها در حل مسائل زمینه‌مدار از میانگین بین‌المللی پایین‌ترند» بلکه در مقایسه با دانش‌آموزان سایر کشورها نیز در رده‌های آخر قرار دارند. این در حالی است که با ارزیابی مسائل مطرح‌شده در مطالعه تیمز ۲۰۱۵ مشخص شد که ۸۴/۶۱ درصد این مسائل از نوع کاربرد استاندارد است که در کتاب ریاضی پايه چهارم نیز تأکید فراوانی بر آن شده است. ازلحاظ محتوایی نیز فراوانی مسائل با محتواهای گوناگون در کتاب ریاضی پايه چهارم تا حدودی با فراوانی مطرح‌شده در آزمون مطالعه تیمز مطابقت دارد» یعنی مسائل با محتوای اعداد بیشترین فراوانی و پس‌ازآن به ترتیب 1 ارزیابی مسائل زمینه‌مدار کتاب ریاضی پايه چهارم ابتدایی و تطبیق آن با مطالعات بین‌المللی ‏هندسه و اندازه گیری و کار با داده‌ها در رتبه‌های بعدی قرار دارند. اما اختلاف تعداد این مسائل بسیار است و ناهماهنگ است و توازن ندارد. جا دارد که مسائل زمینه‌مدار بیش‌تری با محتوای هندسه و کار با داده‌ها در کتاب درسی مطرح شود. طبق نتایچ, میانگین رتبه‌های دانش‌آموزان ایرانی در حل مسائل زمینه‌دار ۴۱/۲۳ است. درحالی که رتبه کلی ایران از میان ۴۷ کشور ۴۰ بوده است. این موضوع نشان می‌دهد دانش‌آموزان در حل سایر مسائل به نسبت مسائل زمینه‌مدار اندکی قوی‌تر عمل کرده‌اند. ‏از میان مسائل زمینه‌مدار مطرح‌شده در تیمز ۲۰۱۵ فقط ۴ مسئله با حيطه شناختی استدلال کردن وجود داشت و مابقی در سطح دانستن و به کاربستن بود. اینکه عملکرد دانش‌آموزان در این سطوح چندان رضایت‌بخش نیست این نتیجه را به‌دست می‌دهد که احتمالا در مسائل زمینه‌مدار سطح بالاتری مانند مسائل مدل‌سازی» که به استدلال و توانمندی بیشتری نیاز دارند نیز کارآمدی اندکی خواهند داشت» به خصوص اینکه این مسائل در کتاب درسی ریاضی پايه چهارم و به تأیید پژوهش‌هایی همچون رقیغ‌پور ومولایی (۱۳۹۹) رو که در انب ریاضی مقاطع مختلف نیز مورد بی‌توجهی قرار ؟رفیازند. کیک مقای. گلها رل کتاب ریاضی پايه چهارم و مطالعه تیمز ۲۰۱۵ بر اساس محتوا ارتباط با دنیای واقعی و روش حل مسائل مشخص شد که ۱۴ مسئله از ۲۶ مسئله زمینه‌مدار مطرح‌شده در آزموق مطالعه تیمز نمونه مشابه یا حتی ساده‌تر در کتاب: درسی داشته‌اند. دوازده مسئله نیز نمونه کاملا مشابه نداشته‌اند یا در کل مطرح نشده‌اند و یا مسئله تیمز دارای نکاتی بوده است که در کتاب درسی به آن کلم توخهی شده است. بداین ترتیب تقریبّا نیّمی از مسائل زمینه‌مدار مطالعه تیمز ۲۰۱۵ برای دانش‌آموزان آشنا بوده و نیمی دیگر ظرایفی داشته که در کتاب درسی کمتر به او توجه ششده است. البته باید دقت داشت که مباحث مطرح‌شده در مطالعه تیمز بر اساس حداقل ۸۰ درصد مطالب برنامهه درسی کشورهای شرکت‌کننده است. مطرح‌نشدن برخی از مباحث مورد سنجش تیمز در کتاب درسی ایراد و مشکل محسوب نمی‌شود. بلکه مشکل اساسی در مباحث مشترکی است که ‏عوامل گوناگونی می‌توانند باعث ایجاد عملکرد پایین دانش‌آموزان شوند. در خصوص کتاب درسی می‌توان این نکته را در نظر گرفت که این تعداد مسئله زمینه‌مدار ارائه‌شده در کتاب کافی نیست و دانش‌آموزان باید موقعیت‌های بیشتری برای روپارویی با مسائل کاربرد استاندارد و در ادامه آن مدل‌سازی داشته باشند. از طرفی طبق بررسی صورت گرفته برمسائل زمینه‌مدار در پژوهش حاضر بسیاری از مسائل زمینه‌مدار ارائه‌شده در کتاب‌های درسی را موّلفان با راهنمایی‌های فراوان ارائه کرده‌اند. این موضوع فرصت صورت‌بندی مسئله, تفکر برای نحوه حل مسئله و چالش برای بازکردن گر مسئله را از دانش‌آموز سلب می‌کند و ممکن است به مرور زمان توانایی حل مسئله را در آنان تضعیف کند. این موضوع در پژوهش‌های دیگری که روی کتب ریاضی مقاطع گوناگون انجام گرفته نیز بیان شده است. ازجمله آن‌ها می‌توان به پژوهش‌های ابراهیمی‌علویجه و تکتهادیگری کهحاز اهمیگ :اس تقوم اتنگ مسائل مطرجشده:هر کقاب دزی است که معمولا از زاویه‌ای محدود و خاص پرسیده می‌شود و در آن به تمام جنبه‌های متفاوت یک مبحث درسی توجه نشده است. این موضوع موجب می‌شود تا دانش‌آموزان تمرکز و توجه کمتری به برخی نکات داشته باشند و عملکردشان در مواجهه با مسائلی که زاويه دید متفاوتی دارند پایین بیاید. درنهایت. چنین نتیجه گرفته می‌شود که در اکثر موارد مسائل زمینه‌مدار مطرح‌شده در کتاب ریاضی پايه چهارم از نظر میزان ارتباط با دنیای واقعی و محتوا با مسائل زمینه‌مدار مطالعه تیمز ۲۰۱۵ شباهت نزدیکی دارند. اما باوجوداین پاسخ صحیح دانش‌آموزان به سوّالات مشابه کتاب درسی‌شان همچنان نیاز به ارتقا دارد و تفاوت بسیاری میان عملکرد دانش‌آموزان در حل مسائل مشابه کتاب درسی و غیرمشابه دیده نمی‌شود. کتب درسی می‌توانند در مرتفع ساختن این مشکلات یا تشدید آن‌ها موّثر باشند کمااینکه نتایج پژوهش‌های پزمان و گویا (۱۳۹۷) و ضیانزاد (۱۳۹۵) که عملکرد دانش‌آموزان پايه چهارم را در تیمز ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ نشان می‌دهد حاکی از این است که پس از تغییرات کتاب‌های درسی,» که یکی از دلایل تغییر آن توجه بیشتر به پیوند ریاضی و دنیای واقعی بوده است. تغییری در نتایج دانش‌آموزان حاصل نشده است. این بدان معئاست که‌اين کتب همچنان نیاز به بازبینی و اصلاح دارند. همچنین به این موضوع نیز اشاره شده که کتب ریاضی و نظام آموزشی در ایران به‌صورت شتاب‌زده تغییر کرده است و برای اجرای گسترده آن در تمام کشور نیاز به صرف زمان و بررسی بیشتری است. اما قطعا دلایل دیگری همچون شيوه تدریس» نظام آموزشی» میزان آمادگی معلمان» شرایط دانش‌آموزان و ارتباط آن‌ها با درس ریاضی, والدین و محیط خانواده نیز می‌تواند از عوامل اثرگذار براین نتایج باشد. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌هایی به بررسی این موارد پرداخته شود. نتایج این پژوهش امکان دارد مولفان کتب درسی و برنامه‌ریزان آموزشی را در ارتقای سطح سواد ریاضی دانش‌آموزان یاری رساند و همچنین دبیران و فعالان حوزه آموزش را برای انجام‌دادن فعالیت‌هایی در حین 8 ابراهیمی‌علویجه, محمد و یافتیان» نرگس. (۱۳۹۸). بررسی میزان انطباق کتاب درسی ریاضی پايه نهم با مسائل دنیای واقعی. 8 احمدی, ساناز. (۱۳۹۶). تحلیل محتوای کتاب ریاضی پايه دهم [پایان‌نامه کارشناسی ارشد]. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی. 8 افخمی, ربابه. (۱۳۹۶) بررسی سواد ریاضی دانشآموزان مقاطع ابتدایی» راهنتمایی و دبیرستان با توجه به اثربخشی سبک‌های شناختی و جنسیت ب رآن [پایان‌نامه کارشناسی ارشد]. ذانشگاه فردوسی مشهد. 8 افخمی, ربابه. (۱۳۹۳). بررسی سواد ریاضی دانش‌آموزان در طول مقاطع تحصیلی با توجه به 8 بخشتدلی زاده» شهزناز واکانفی»محصومه: (۱۳۹۶)+سوالات قابل انقتا ر نیت ۳۶۵ رباضی و غلوم چهازمابتنایی. موسسه فرهتگی ااپزمان: حمیقرقا ور کرها: نرائ 0۳۹۷ اتمزهه آینهای بزای ,یفن خوذ سخللا رش آمرزتن راضی ۳۳ 1۳5۴ 8 خانی, نفیسه و رفیع‌پور ابوالفضل. (۱۳۹۴). تحلیل محتوای کتاب‌های ریاضی جدیدالتألیف دوره ابتدایی بر اساس رویکرد مدل‌سازی [مقاله ارائه‌شده]. مجموعهه مقالات هفتمین همایش ملی آموزش» دانشگاه شهید رجایی, تهران» ایران. ق اف حمی: (۱۳۹۱):/صولآموزش ریاضی درادو 2 نگ اش اژنجان: 8 داوودی» خسرو رستگار» آرش و عالمیان, وحید. (۱۳۹۹). ریاضی اول دبستان (چاپ هشتم). شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی 8 دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش. (۱۳۹۱). برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایزان. انتشارات وزارت آموزش‌وپرورش. 8 رفیع پور ابوالفضل و مولایی ریحانه. (۱۳۹۹). تحلیل محتوای کتاب‌های ریاضی دور اول و دوم متوسطه بر اساس رویکرد 8 رفیع پور ابوالفضل و گویا زهرا. (۱۳۸۹). ضرورت و جهتتغییر؛در برنامه درسی ریاضی مدرسه‌ای از دیدگاه معلمان. مجله 8 شایان: مریم (۴ 11۱۳۹ ززبای سکره ناقضی رای ,بانیم 3 آزسوی سوق وباضی آبازان تامقکارشتاسی ارشان ]+ قانشگاه 3 ات محتوایی برنامه درسی بر عملکرد دانش‌آموزان کلاس چهارم ابتدایی د رآزمون های بین‌المللی تیمز شهر شیراز آپايان‌نامه کارشناسی ارشد]. دانشگاه آزاد اسیلامی«واحد مرودشت. 8 غلامی» محمدجواد. (۱۳۹۹). بررسی تغییر و,تحولات بزنامه درنگی جدیگاایاضی دوره ابتدایی: فصلنامه پژوهش د زآموزش ریاضی: 8 فیروزشاهی, فائزه. (۱۳۹۹). بررسی کتب ریاضی مقطع ابتدایی بر اساس توجه به سواد ریاضی [پایان‌نامه کارشناسی ارشد]. دانشگاه 8 کیان؛ مریم» دانایی زارچی» ریخانه و زندوانیان نائینی؛ احمد. (۱۳۹۸). تحلیل تطبیقی برنامه درسی ریاضیات پايه چهارم ابتدایی ایران با کشورهای پیشگام در آزمون بین‌المللی تیمز. فصلنامه ایرانی آموزش‌وپرورش تطبیقی, ۲(۲) ۲۲۹-۲۰۷ 8 معطی: رضا و غلام‌آزاد» سهیلا. (۱۳۹۳)» اعداد اعشاری و ریاضی مدرسه‌ای در ایران؛ مجله رشد آموزش ریاضی, (۳(۳). ۰۱۱-۴ 8 ملکی. فاطمه. (۱۳۹۵). تحلیل محتوای کتاب ریاضی پایه هشتم آپایان‌نامه کارشناسی ارشد]. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی. 8 نوریان. محمد. (۱۳۹۲۳). راهنمای عملی تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره ابتدایی (چاپ چهارم). نشر شورا عوهاد ماه له عنعدط عطا صز صاموط کعتامصعطاهه که کزدتولس۸ .(2021) 8 بک1 .13 ,فصقصنگ-ل۸ یه 5 0۰ ۷۷۰ بش۸ ,۸1-5۵۵0 8 2629-2640 ,(58)4 ,700۳۵ ۳06۵03 0۵ رومام روط .کل هواک 113/55 ما و30۳ -1/00 ۵ تدم وععقط حمعاطاصتم اعومص ناهام مره عمکند بوههانا .(2019) .8 مخاصفعو‌صهصعنج ی ۸ مقتقصک۸ 8 وله م۸ نکنام ماه هم کعونناه ۵۳ اصعصه نطج آعبها-ععقل وصح-اهسا وه او که 15۵ .(2022) 2 بصعحاع 8 101-3 ,72 ,5۷۵/۵01 5060007۵1 دز کمزفیوک .2019 11355 ودنک کاصعوندی 0۵ 110۳8 اه کند 30۵1 1110۵02/۰ همدص ۶و غامد عط نکم صمعصعم خ او حافصعکه عطا حز 98 .(2019) سا م۸ ,2۳۵۵ :6 مط ,۳060 8 11006119 .0اه م0 مه جز عم معط وصنکس2 تمجهنصم فص کصمنام‌صسکع۸ .(2001) .ی مصفصالنگ غ سا .۳ مطانهطلد6 8 -عم او ار500 ععی عناوم 0معدطاجعاصم ه که شوه .(2019) 34۰ مداععنظ 2 مت ,۳۵۵1۵۵ 8 بقکنامگ .3 170۵069 8 ,70۳۵ ,1100۳1۵0۳۵ دنه عممصمند #مکد هام حز بکشوصز که مادام هد کاعناعط "معط عفد 1/2165 ما5 داونتز صذ کصعاطام8۳ صصع ۶و کزدراقصظ 15۵ .(2019) 3۰ مصقصتمانک ع م۸ ,نصصقطق/3 ,مک ,100029۵ 8 060 .113/55 01 اع رعش ع انعم 56 7 م6 0ع عمط نو دوع 2016) ص1۳0 صنعام ده 1 -ع 0۵6 عطا دز ساو۳ عفمی نج 2019 113155 او دمتاماصعصامصاآ هد وهاصه) .(2022) .5 ط00 گ ۵ ,0۹۵۵60 8 .(15-38 00۰) 2019 1710155 0 ۳۵۲۹0665 0۵۳/۵ ,(ک8) ملعصن/۱ .5 گ مذملفتک مگ .۳ بعزگع۳۵ زاعصه1 8۰ 0 نع ۹۵1-1 کنام ماه صز کمعوع ان 660000 .(2021) 31:8 معکعناعع/3 ه قل مطعاترسآ 36 بش۸ و2ع ق۹001 -دا 8/۵ 0 500666 ]۵ ,70۳۵ 11/0۳۵۸0۳۵۱ .2015 113155 ۵۶ حاقل اصعندم هد اصعوید ام صمناماوه صخ :۵۳۹۵ عطا عکموق کاآباکه 1۹ ,1110۲۵۸0۵ 20719 77155 .(2020) .8 اهاط بسا .0 ولا :8 و۲۵ .0 .36 ب059ق/3 .5 :۷ 1 بکزاا0/ 8 -605://0920اط تعاژوطع ی معاصم) روگ ماه مها 215 غ 113/155 بعععاآه ۲ صماده 5 بعع 50/1 000 کم 1/000 م100۵ 21875 ۵ 113155 0100/۵ 0596551100 2019 7730685 .(2017) .(۴09) 0۰ 34۰ ,3۵0 ۸ .5 ۷ .1 بکناا۱/۵ 8 -0 ۶و دمناهاه۳۷ عط) ۳ صمناهن‌مککخر امدمناه 0ص وصه عوعلام) دصاعوظ ما۵6 اه آممط5 حعصرا بتعاصع6 بولگ 1-1۳۳۵0065 19-۸5565510 1 /کعارو وه ,کل دما ادوس هو 019 2ععص//نعصاط «وشگ) خصعصععنطا۸ آمصمنی 305 111۵۸13۵1۵65۰ 1۱۵ کاآبایع۲ 1۳۸۵۲۳۵۸0۵ 2015 773155 .(2016) 34۰ 1100006 8 8 ۳۵۵۶ 0 36۰ م31۵9 ۱۰ .1 بکفاا۱/۵ 8 - 202 2015/1010 ک تداع یط کلام ومع // عمط نعاتدام۵ معاصع) روگ امدو‌نامهصاص 2187.5 13/55 ,عوعلام) گم ی اه 0 1/121- ز-عا یوم 1۹ - همهم ها 15-1 1 /ک وم ۵119620 /عکدداع از /کل دامن /امعاصم عم /کالیوم] 1155 ,عوعااه) 809105 0۵۵۲۵۰ 0۸ عمعکه 2015 77455 .(2013) .(09) 30۰ مطق31 5 :۷ .1 بکفاا۵/ 8 ۳۳۵۳۵/۵۲۵ 10205/115 2015/00 فکحسن هط کلام صهکعصخ//ندصاط , نعاتقطعبم معاصع) روگ امدمتمص اه 818۸۲5 5 1۳۵۸/۹۵۵۶ 1۳۱ کا ۲۵ ,110۲۵۸0۵ 2077 77155 .(2012) .۸ بو و۸ 8 ۵ ۳۵۶ .0 3۰ بطف0ق31 ,5 :۷ .1 بکفاا۵/ 8 10209/111 2011/00 0 /سع ,امومع //نعصاط معوعلام) صمتعوظ عاصه) رلک امدمتمصصص 21875 غ 5 عد) ۵۶ وزفصعنل عخنصوم عط ۵۳ معط کصمنععن اه دزفروامس۸ .(2021) .۸ مانصنمعش ه م۸ بانرک۸ 13 مطهانط۵0< 8 1-7 ,(1)1 ,56765 00117۵16۵ :زاگ 5200۵ ۷7۳۰ فعقل 2013 حساه‌نسه عاموطاه کعناه عطاق صز 70۵ بعکت امعم فاص 16۵ ۳۵ کعتامص هه عط) ام ما عاطاه عم عع۸ نیمهن عنامصطاق/3 .(2011) 5۰ مععوز0 8 ۳۳۵/۵۲ 601 بر م۸ 0:۵ 6۸ ععمکع۸ 2078 ۳75۸ .(2019) باصعحصم ما00 وصه صوناعهمر م0 عنصمصم5 0۳ نامک مدع 0 8 06۰ ۵۳۰ ۳۹۵۵/۵1 0۳۵ 1011300۵68 ,و6000 ,66 1ع 501 ۷۵۳۵ ۵0 ]0 9۳۵۵6 4 13۵ 1۵ 06110۷61116111 ۱۵۸3۵۱۳۵۸65 11 77005 .(16 -13 برق/2 ب2021) .1 ,894 ۵ بک غنقول اب5002 8 دز واگ امامت معصعکدم۲ ندنک 275 .زاهکطاه صمخهاصمکصم عصعگص] منط وک دز 2019 1055 نامهمای .9/483 016/1235678 /ک و عنام ا// قاط معوهواع8 که بوانهه خصتا وطم‌معوانط2 01 و۳ وعمامطر۲ -5000 .هدنسده\| مععل عامصمدم ما کاممطها ماه اه آهناصه‌اوم عطا عصنعکه‌کع۸ .(2013) .5 ب6ا10 6۶ .3 ,لاناک 8 0 بکعاز 200 عطق 2012 25۸ +و‌ههننا امعتمصصطاهه اه امد آمدونامص اه 75۶۵ «(2015) بکا ووعهاک 8 .(00.771-790) 5006۵0107 20۸3۵1۵6۵ 00 کک6 609 1110۵0۵ 1203 3۵ 0 کعما ممآروم 0عع امک م۵ مطح 10 .162317 ۵ 3۵۷6 ۸/5۵۳ تکصممتکعقل قمع صز طعومعم وصناا مه وصه کصم‌ناه‌زامم۸ .(2015) .۸ .6 بصقصاانک 8 (791-805 00۰) 500007 101301۵0۵ 07۱ 09655 ۵ 10۳۵0 1200 3۵ م0 کعسهها\| «ملسوه 0عاعامک مف مطح 0 7155 عطا عداوامرص۸ + عصنطعده مااحداد عاه ناه کعاموطاجها دمنام ناه 00 .(2008) .کل وعهاگ بگ بل ما۱۵ 8 ,(20)1 ,70۵ 3656063 5000 11000006 ادها کتامه اه عهرع-طاداونه صهناصاعس۸ ما هنهاتی ود 1310111617101 60111001 ۵۵۵1 مراحافمومام۲ عل وم ماو 2 عوماطام ومد داز وهای ۸۵ ۱۷:۵۹ .(2015) سا بل ۱۷۵۲۳۵6۰ 8 اه نتنآ ماماگ صمونل 30 .آمم ایک 0016 ۱0 1۵۸3۵۱۵066 160۳ ما 1۵0/۵00 033۵ ,01909611160 00001 مکافه) جعز -ع6زط0 اس ام ما1 کمتامص‌طاق/3 عطا دز عاعم 1 ۵۶ نامع تاک 0 ۸ .(2021) .5 مصنوو۸ ک با بش۸ ,76060 .٩ بقا 8 5 ما م۸ حنفص0 3 خصعاصم) ها از هام عوعه !8 ما حا4 مگ حسلی‌نس) کمتام م2 صذ 685 1397-1436 ,(50)2 ,700۳۵ (00ع2 5 ۳ واه ۳۵ بوزد وت موسواس +حصنق10 عخنصع 2019 ۲ ۳۷۵200 عط) 20۳ مناقنمکع۸ م1002 .13 366 :۵ 30۳6۲0 .1 10۳ :6 160۳5۵۵160۵ .19 40 ۵00 00-0067 ۳006 10۵۶۳ 200عنصع 0 10۰ 6 اسا۵] 16 اه کصعاطامرم #ععد ام عطا 8 ص۳۵۵ ام بسصط1 واه متا وصنصنه1 دمم عمقزم8 #نطمداگ مددناهم 5 کمنامصطا/ حذ نمی 000 ,نطقطص وت م۳3 6۳306 لاسام عط) کم مصعاطامم معط صنصی عطا ممصنصمه وود کصمعوم 6ط1 وه عصعاطامرم فعطاناطاسم 136051 عط ای از فوسحصصی معلد وصد عاممطاجی هه آممطی -1۵ ۲0 1136 01 ۳۵10۵66 او ععموعل عطا ده فععدط صععط عقط صونهداوه عنط1 .2015 11355 0 عا) دز 0۳00050 ک6ا و۵0 که ماعط عط نی موی آمم عطا مغ امعم معط 31-0002 بر اهصه-6 0 حر‌کعل ج ک۵۵ 1۳ عصعاطامم عط) او ده اصعاصی عط) قصد کعحل جعو ۳ ۵۵1 ددع۳۶ 156 مومع 60۵ط کقط موه ود نکمم عط) طنطام 50۳ متل 3۵9622 31006 0 کا۲ع مه روط کدی صععط عمط وغفناه +صعصم و عع؟ عحمطام لمح 6 کدم 0 )۳۶۵ 16 .(0.88) 013] فاعام173 36 وصزعه دی صعط ۵6 اهنا معط -دعفاممره اسقلوصهاد عسح عصوعاطامعی عطی اه 83.89۵ اواج امه عدعع طاسم؟ عط صن اعدا 0۳۵-0 11355 ۵ 10۳ عماج معط 200 ,۹602۳266 ای عسه 16.119 فص دم ۶و واسمانصند عط) کعاه‌ناودز طعفطام وواعنع0 ,1696 فص م8456 کدوطد ععه کصعاطام 0 - 000 010-02960 که دنو 136 ماصعاصم اه کصص 1۵ که دمم عکعط) او صمناض‌طافعنل 1 36 2308 30 00 معحاه 16 130/6060 قشع 50 0۵ ۲36 ص66 عصح عط کز عصز 9۶ کعصعاطامرم 0ععدط-اجعاصم عط) او القط خوطاخ۸ مفعصعادطاهی کن عاموطاجغ عطی صز کصتمصمل گاهط 0150۳ 6ط) فص واموطاج عطا صز عامصعه محانصند وهی دج عمط کعنوی 11355 2 200 ,فطع نامک جماودی عسو واخداهناه دم خصعمماگنل ج ۳ کاصعاصی عصحد عطا 66 ۵0006 6 نز کعده عطا ما معانصند صععط امد 5۵6 کصعاطامم عععطا او 062 0 0 ۵ 105 داوم 0260 امعم 5 وود 11355 وصفامد صز ععصحصدو‌آوم "عاصعل هی عطا ما00 عط ماعط فلی حاعوم‌عم کنط ۵۶ کاانومم 156 مصفعده امد تحص عطا صعطا .کاه 1۵100 0۶ کاصزوم ع200ع0 300 عخفعوم عط عصن روکد دز ومصصفهام (۸ وصنا دومع )فد و 0متگهر بدا صم ودره ناموت5 یز تانهه 5	در پژوهش حاضر به بررسی مسائل زمینه مدار کتاب ریاضی پایه چهارم ابتدایی و همچنین مقایسه آن با آخرین مسائل منتشرشده تیمز 201۵ پرداخته شده است. این ارزیابی بر اساس میزان ارتباط مسائل زمینه مدار با دنیای واقعی به کمک چارچوب های مطرح در پژوهش های مرتبط و حیطه محتوایی مسائل صورت گرفته است. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی تطبیقی است که برای اجرای آن از الگوی پیشنهادی بردی استفاده شد. ابزار مورد استفاده فهرست هایی است که روایی صوری و محتوایی آن را متخصصان تأیید کرده و پایایی آن نیز به کمک فرمول هولستی 0/88 به دست آمده است. نتایج حاکی از آن است که در کتاب ریاضی پایه چهارم 83/89٪ از مسائل، کاربردِ استاندارد و 11/16٪ نیز زمینه جدا هستند. این مقادیر برای مسائل زمینه مدار تیمز به ترتیب حدود 84 و 16درصد است که نشان از شباهت توزیع این مسائل دارد. ازنظر محتوایی نیز فراوانی مسائل زمینه مدار در میان هر دو منبعْ یکسان، ولی نسبتِ رعایت شده میان حیطه های محتوایی در کتاب درسی نامتوازن است. حدود نیمی از مسائل زمینه مدارِ مطالعات تیمز نمونه کاملاً مشابهی در کتاب درسی دارند و نیمِ دیگر مسائل محتوای مشابه اما روش حلی متفاوت یا کمی پیچیده تر دارند و تعداد اندکی از این مسائلْ مشابهی در کتاب درسی نداشته اند. بااین حال، عملکرد دانش آموزان در حل مسائل زمینه مدار مطالعه تیمز پایین تر از میانگین بین المللی است. نتایج این پژوهش می تواند برنامه ریزان آموزشی را در شناسایی نقاط مثبت و منفی کتب درسی یاری کند.
28,551	502859	درواقع, هم تعداد اجاره‌نشینان و هم مدت‌زمان اجاره‌نشینی درحال گسترش است. این روند در شهرهای بزرگه به‌ویژه شهر اصفهان برجسته‌ترشده و با شکل‌گیری شهرک‌های حاشیه‌ای همراه شده است. در این پژوهش کوشش شده است. نقش اتاشبات سیاسی و اقتصادی نابرابر» در این وضعیت و همچنین مسائل و پیچیدگی‌های زندگی این گروه از مردم بررسی شود. روش استفاده‌شده در این پژوهش, مردم‌نگاری انتقادی به شیوه کارسپیکن است. پس از مطالعات اوه براساس رویکره اتکه برروسی‌هاف میدانی مشاهذانت اولیه و شناسی اجاره‌نشینان/ ۱۹ نفر از اچاره‌نش نان تخاب و مصاحا عمیی شلدند (رویکرد امیک). داده‌های جمع‌آوری‌شده, کدگذاری شد و مقوله‌های اصلی استخراج‌شده» شامل زیربنای سیاسی- اقتصادی نابرایری» سوداگری در بازار مسکن, سیستم ناکارآمد مالیاتی» سوژه‌زدایی اقتصادیی,و سیاستی» کالاانگاری مستأجر زندگی و سوژگی ناهمتژان؛تجربه شکاف طبقاتی‌افزوده و بیم و امید اعتراض اقتصادی است. به‌طور کلی نتایج این امرّانشان می‌دهد پایداری نوسان اقتصشاد و بازارهای مالی» سوژگی و پیش‌بینی‌پذیری زندگی شهروندان اجاره‌نشین اصفهان را مختل و زندگی آنها را همانند بازارهای مالی دچار نوسان کرده است. همچنیل» مناسبات اقتصاد سیاسی بر زندگی آنها حاکم و کیفیت زندگی آنان افت کرده است و تجربه آنها از شکاف طبقاتی درجحال فزونی است. راوژّنداجارهتشییّنی؛ روبه گسترش بوده و به‌موازات آن کیفیت زندگی افراد روحانی» ع. و مجملی رنانی» ح. (۱۴۰۱). «زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان». جامعه شناسی کاربردی, ۲(۳۳» ۶۸-۴۹ 5 ه151 ۵۶ بز 7۵0۳ بوط وعطعزاط2 ومطا۸ 6ط1 2021 6 /3432 -2322 (4.0 310-770- 51۷ کم ین 08/1 ک دم جع // نک ) ععصعنگ 40 06-۷-1601 معط موه علعناعه کععععه 0060 صه کز کنط] ۵۲ جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ برای اینکه بتواند به حیات خود ادامه دهد باید به این نیازها فعالیت‌های مختلف است و اگر فرد نتواند پاسخی برای این نیاز بیابد» دچار تنش و اضطراب می‌شود (سلطانی و همکاران؛ ۴ ). خوراک» پوشاک و مسکن, سه نیاز اصلی است که انسان در طول حیات خود به‌طور مداوم در تلاش است تا آن را تأمین کند و کمبود هریک از این نیازها حیات وی را با مشکل مواجه می‌کند و ناکامی به همراه دارد؛ همان‌طور که ذکز شل یکنی از نیازهای اساسی انسان؛ تأأمین سرپناه با چیزی فراتر از سرپناه است و باید علاوه‌بر تأمین امنیت جانی و جسمی بشر امنیت فکری و روانی آن را نیز به دنبال داشته دولت‌ها و ظرفیت‌های درونی آنها و تغییر و تحولات جمعیتی نیازی مهم و ضروری است. «در اصل سی‌ویک قانون اساسی خانواده ایرانی محسوب شده است و در بندهای ۴۲ و ۲۹ و می‌تواند بر توسعه یک کشور اثر بسزایی داشته باشد. بر همین آساس, غوافلی که بر هسکن آثرگذار اسست و مسن‌تواند وضعیت آن را در ثبات قرار دهد همواره از هدف‌های مهم که از مهم‌ترین این مسائل می‌توان به مسکن و مشکلات آن اشاره کرد (28 :2008 ,بله 61 51007 به نقل از علوی و همکاران؛ ۷). بر همین اساس, مشکل مسکن در ایران؛ به اصلاحات به مهاجرت عمده روستاییان به شهرها شده است. در پی آن مسائل و مشکلات مرتبط با مسکن کارگران و مهاجران به‌طور این مشکل پابرجا ماند. با کوچک‌شدن سفره‌ها و افت قدرت که جز دسته اقشار متوسط روبه‌پایین جامعه هستند که با اخیر؛دستیابی به این نیاز را برای آنها دشوار کرده است. طبی آمار سرشماری سال ۹۵ که در مرکز آمار ایران عرضه شده است. جمع کل افراد با تعداد افراد خانواده از ۱ تا ۱۰ نفر و بیشتر در مناطق شهری معادل با تقریبی ۶۵۶۵۳۸۲ و در مناطق روستایی با همین تعداد افراد در خانواده برابر با تقریبی مسئله نشان می‌دهد حتی در مناطق روستایی با سطح انتظار پایین تر در مقایسه با خانواده‌های شهرنشین هم به چشم طبقاتی» دستیابی به توسعه پایدار را در جامعه نیز تحت‌تأثیر ایران؛ طبق گفته مرکز آمار ایران؛ پنج طرح سیاستی را با زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان اهداف مدنظر خود از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۶۸ اجرا کرده است که در این بازه زمانی» علی‌رغم فرازونشیب‌های زیادی که در این شاهد خوبی برای این بهبود است؛ اما این تنها یک‌سوی ماجراست و بیشتر اقشار طبقه متوسط روبه‌بالا را هدف قرار داده است؛ اما «از سوی دیگر به‌رغم تجارب قابل‌ملاحظه در گردید که علاوه‌بر عدم استفاده بهینه از عوامل موثر در تولید مسکن, بخشی از متقاضیان که اقشار کم‌درآمد یا درواقع» گروه بهره چندانی نبرند و توان آنها برای ورود به بازار مسکن اصلی ایران از دیرباز تاکنون» با این مسئله مواجه است. این امر به‌طور ویژه با صنعتی‌شدن این شهر در طی چند دهه مستمر و ... نادیده انگاشت. در این مسیر اصفهان تبدیل به بر جمعیت» مناطق و محلات حاشیه‌ای آن افزوده می‌شود و اجاره‌نشینی در آن به مسئله‌ای پیچیده تبدیل شده است. این اجتماعی و فرهنگی شهروندان را تا حدی مختل کرده است. افزایشی آن. مسئله اساسی برای مردم به شمار می‌آید. این مسئله ممکن است برای هرکدام از طبقات جامعه به‌عنوان یک مضاعف تری همراه است. به‌غیر از مسائل اقتصادی و جنبه که فرزندان با ترک اجباری محل سکونت خود. مجبور به وضعیت اجاره‌نشینی در کلان‌شهری مثل اصفهان و اثر آن بر می‌تواند مسائل و مشکلات این قشر از شهروندان را به‌خوبی نشان دهد. درنتیجه» چنین مطالعاتی که نابرابری و اثرهای آن نظریه‌های مرتبط ارائه و سپس حساسیت نظری و نحوه ورود ۵۴ جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ اجاره‌ای انجام شده است؛ اما به جرئت می‌توان گفت که است. با این حال, محققان تمام سعی خود را بر این گذاشته‌اند که از تحقیقات پیشین استفاده و از آن در طراحی در پژوهشی دیگر, علوی و همکاران (۱۳۹۷) به اين نتیجه پدیده سوداگری و کالایی‌شدن زمین و مسکن بعد از انقلاب نتيجه حاصل از این پژوهش نشان داد که مسئله مسکن شهری مالزی و سنگاپور بیشتر در بازه زمانی ۱۹۹۸-۲۰۱۱) ناشی از (محله‌هایی که در آن جرائم متعددی رخ می‌دهد) [ 0 پیدا کند و به دور از غرض‌ورزی‌های محقق باشد. وجود نظریه‌های مرتبط است. به همین دلیل در ادامه سعی خواهد را کمتر و عدالت را برای همگان به‌طور مساوی برقرار کشد؛ اما این شکاف‌ها هرگز از بین نمی‌رود و به نسل‌های آینده بر محور اخلاقیات و عدالت دست يافت و جامعه را از خطر بود؛ زیرا به باور وی» برتری عده‌ای از افراد در دنیای کهن, به دلیل تقسیم کار جدید و اشغال پایگاه‌های اجتماعی مبتنی بر مبتی بن این خواهد بود که نابرابری نباید منشأ بیرونی داشته انديشه مارکس " به‌طور مستقیم بر نابرابری تأکید دارد. به باور وی» انسان آفریده کار است و شیوه تولید رابطه» وی را با جهان هستی تنظیم می‌کند. به نظر وی,» در دل هر شیوه تابزابری‌هامه طبقائی ,را اشگل هبی‌دهد و مسی ,بر تضاد طبقناتی است که نتيجه این وضعیت؛ ایجاد نابرابری تاریخی است. در نابرابری‌هاست و تا این فرایند تغییر نکند. تغییری در وضعیت نابرابری ایجاد نخواهد شد. راهکار او تغییر شیوه تولید و اقتصاد فضا و نظريه انتقادی شهری نیز ارائه شد. اندیشمندانی زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان و گفتمان حاکم بر آن. در این خط سیر به دنبال اشکال شهروندان خود قرار دهند. به باور وی این امر از تبعیض اين فرصت استفاده و کاستی‌های زندگی خود را جبران کنید (رویمر ۱۳۸۲ به نقل از حاتمی نژاد و راستی, ۱۳۸۵). هاروی نیز یکی دیگر از نظریه پردازانی است که مدعی‌شده» رسیدن به عدالت اجتماعی در جامعه رعایت شود. به نظر وی منابع موجود باید به نیاز جمعیت حاضر در یک جامعه به‌صورت برایر پاسخ دهد و این توزیع به‌گونه‌ای صورت گیرد که سود حاصل از این توزیع چندبرابر شود و بتواند در رفع مشکلات اجتماعی و فیزیکی جامعه موثر واقع شود. همچنین» وی بر اهمیت نقش نهادهای ذی‌ربط تأکید کرده است و ابراز می‌کند سازوکار این نهادها باید به‌گونه‌ای باشد تا زندگی در مناطق حاشیه‌ای و محروم جامعه تا حد امکان بهبود یابد. در چنین شرایطی است که می‌توان مدعی شد. توزیع عادلانه از طریتی عدالت باید با تغییرات اساسی همراه باشد که این امر باث می‌دهد. روابطش با خانواده مختل می‌شود و به‌طور کلی در منفعت شخصی بر منفعت جمعی پیشی نگیرد لازم است تا دولت بر بازاز اقتصادی نظارت داشته باشد تا منافع فردی را به نظریه کنش عقلانی است که منافع را متوجه فرد می‌داند. طبتی این نظریه, دولت و بازار در اقتصاد سیاسی اثرگذار نیست. بلکه این افزاد هستند که باتوجه به منافع شخصی و با گزینش عقلانی, است. از نظر وی نظام شهری,» نظام مصرفی است که از طریق تولید تأمین می‌شود. در اینجا دولت باید ابزارهای مصرفی را به قیمتی فراهم کند تا طبقه متوسط جامعه توان پرداخت آن را داشته باشند. کستلز مسائل شهری را حول مناقشات مربوط به ۵۶ جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ افراد جامعه فراهم نباشد يا با قیمتی توزیع شود که از توان اختیار قشر متوسط قرار بگیرد و دولت به‌عنوان مهم‌ترین نهاد یک جامعه نتوانسته است. نیاز افراد جامعه خود را به این مشخص شد که سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی و در معنای دارد. این اثر مستقیم بر شهروندانی است که در لایه‌های پایینی هرم طبقاتی جامعه قرار دارند. به‌همین منظور در ورود به انتقادی» با هدف پیوند بین پدیده های اجتماعی و رویدادهای ایدئولوژی ها برخی از موقعیت ها و پدیده‌های اجتماعی را بازیایی کند (توماس, ۱۳۹۷؛ حاجی حیدری و روحانی» ۱۳۹۸). در این ساغت اس‌ ادا اوه . کار طذدانی ستاهله یرما کی مهرو ,دون لت تر باژاند شاه ۳۳پ رورش دادقضصای کار فیدانی: مشاهده تشازکتی تعانلی» مضاخبه:و بازاندیشی ۴ توصیف روابط سیستم‌ها در انجام‌دادن تجزیه‌وتحلیل سیستم‌ها بین مکان‌ها / سايت‌ها / فرهنگ‌ها (کشف) زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان به‌صورتی که محقق با پژوهشگر در میدان تحقیق ابتدا به‌عنوان را طبت مشاهداتش انجام. سی‌فهد: ار آیبن ضسیر یکی از محققان که تجربه هفت سال کارهای سود همگانی را در خیریه های متنوع مناطق کم برخوردار داشته است. وارد میدان پژوهش شد. وی همچنین به‌طور رسمی در دو سال گذشته علمی و شغلی خود را آغاز کرد. وی هم در دفتر تسهیل گری محله مشغول به کار شد و هم مشاهدات غیرمشارکتی خود را آغاز کرد. در این میان با مسئولان محلی و همچنین با مرحله محققان تمامی مشاهداتی را که در میدان مطالعته شده خود داشتند. سامان دهی می کنند و یک تحلیل اولیه از آن ارائه می‌دهند. محققان تفسیرهای خود را با استفاده از رویکرد اتیک به‌صورت مقوله‌های اولیه مطرح و شرایط را برای ورود به سطالعه قده مشک از عساسیت انظری: برس ات شود دز این مسیر مشخص شد که باید سراغ مناطق کم برخورداری همانند زینبیه» رهنان» رسالت و ... رفت. همچنین» مفاهیم و ورود به مصاحبه ها مشخص شد. برای مثال مشخص شد که شکاف طبقاتی» اعتراض و ... واکاوی شود. این موارد منجر شد که در طراحی پروتکل مصاحبه, دقت فراوانی شود و گفت وگومحور است. در این مرحله, محقق مجدد وارد میدان محقق در طی مراحل قبل به‌دست آورده تأیید یا رد کند؛ بدین جهت با ۱۹ نفر از اجاره نشینان در مناطق یادشده» مصاحبه‌هایی عمیق انجام شد که اطلاعات آن در جدول ۲ تا اشباع نظری ادامه یافت. در این مسیر مرحله تحلیل و جمع آوری داده‌ها به‌صورت همزمان پیش رفت؛ البته تنوع در است که از جمله آن‌ها می‌توان به سطح و کیفیت زندگی, می‌شوند و رویکرد اتیک به کار گرفته می‌شود. در این دو 6 ). در این مرحله, یافته‌های پژوهش در سطوح سیستمی بازبینی» تفسیر و سعی می شود داده های پژوهش با نظریه های انتقادی تحلیل و بررسی شود که در بخش نتیجه گیری و بحث رعایت شود. در این مسیر چندکار صورت گرفت: ۱-. تمامی از سمت افراد و با کسب اجازه برای ضبط مصاحبه‌ها انجام ۵۸ جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ به‌صورت تصویری يا در خانه افراد صورت بگیرد. منتهی در مشارکت کنندگان فقط با اجازه آنها ضبط می‌شد؛ یعنی بدون ضبط هم نشد؛ ۳- از کليه مشارکت کنندگان, رضایت نامه گرفته شد که صدا و اطلاعات آنان به‌هیچ عنوان در اختیار تصدیق پذیری و باورپذیری رعایت شود. در این مسیر سعی داشته باشند که این امر به‌طور ویژه انجام شد و یکی از محققان کماکان در میدان به طور مستمر حضور دائست. از فضایی کاملا آرام و بدون تنش صورت گیرد تا داده‌ها اعتبار و روایی داشته باشد. از سوی دیگر, يافته های؛ پژوهش در اختیار مشارکت کنندگان و همکاران محققان قرار گرفت و از آنها دربار مسیر پژوهش و اعتبار یافته‌ها سال شد که به تأیید متعددی گردآوری کنند. از سوی دیگر, محققان با استفاده از پژوهش و پس از آن به‌طور مداوم در یافته‌های خود شده است. در این جدول مقولات فرعی و مقولات اصلی بیان شده است و برای کاهش حجم مطالب, مفاهیم و گزاره‌ها ذکر نشده است. یافته‌های این پژوهش شامل ۷٩ مقول فرعی و ۸ مقوله اصلی است که در جدول ۳ آمده است و در ادامه به‌طور زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان افزایش قیمت خانه‌های قدیمی به‌دلیل افزایش تقاضا و کم‌شدن عرضه مالیات ستانی از تمام دارایی‌های فردی نه تنها بر یک قسم جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ برنامه‌ریزی نامناسب برای دریافت مالیات متناسب با دارایی صاحبان املاک نداشتن نظارت و اهمیت کافی بر ثبت خانه‌های خالی از سکنه در شهرهای بزرگ زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان اولین مقوله استخراج شده از داده‌های جمع آوری شده» آزیربنای نشان دهنده جدایی ناپذیری سیاست از اقتصاد است که به‌طور می‌تواند بر سایر حوزه‌ها سایه افکند و آنها را تحت‌سلطه خود بگیرد؛ یعنی می‌تواند به میدان مرکزی در جامعه تبدیل شود. همچنین» رفاه و رونق زندگی افراد یک جامعه. برعهده حوزهه اقتصادی است که این حوزه در ایران از سال‌های گذشته که یا کارایی مناسبی نداشته یا بدون دوراندیشی و تنها با در نابه‌جا و ناکارآمد بر حوزه اقتصاد هست که تولید و رشد اقتصادی جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد» (کمیجانی و همکاران؛ وابسته تلقی می‌شود. وابستگی بدان معنا که بازار اقتصادی» با واردات و صادرات زنده است و یکی از مشکلات اخیر ایران؛ تحریم‌هایی است که واردات و صادرات ایران را با مشکل روبه‌رو کرده است. این امر خود یک وجه دیگری از ارتباط سیال و به‌هم‌پيوسته سیاست و اقتصاد را نشان می‌دهد و در اینجا تفاوت را در ارتباطات سیاسی خارجی بر بازار ایران از کشور نیز فاکتور سیاسی مهمی است که می‌تواند اثرهای خود را بر اقتصاد تحمیل کند. در زمان انتخابات. قبل و بعد از ۶۲ جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ می گیرد. قبل از زمان انتخابات. به‌دلیل جذب مردم, شرایط بازار دچار نوسان می‌شود که گاهی با کاهش حداقلی در بازار ارز و سکه روبه‌رو می‌شود. همچنین» در زمان انتخابات. بازار» طبقاتی» کاهش انسجام ملی و بی‌اعتمادی مردم به دولت را به خودمون چون این انتخابات یه بحث سیاسیه و اقتصاد آغشته به سیاسته نمی تونیم بگیم» اقتصاد جدا سیاست جدا پس به تبع منتظر بمونن که ببینن دولت جدید چه شرایط و سیاستی و پیش میگیره که آیا الان وقتشه افزایش قیمست داشته باشتقیسا داخلی ایران دارد که در آن زمان تغییراتی در بازار ارز واسکه دست کاری و از نوسانات آن برای نجات اقتصاد کشور استفاده داریم وضعیت دلار رو افزایش میدیم و قیست اصلی دلار این نیست؛ ولی به خاطر اینکه ما تحریم هستیم باید این کار و بکنیم تا اقتصاد خودمون رو نجات بدیم؛ برای همین وضعیت جالبی نداره. نه واسه کسایی که تو هر شهرن ونه واسه کسبه و تجار و این از نظر اقتصادی خیلی آسیب است تا اوضاع اقتصادی مردم سیر نزولی پیدا کند و زندگی معیشتی آنها با سختی روبه‌رو شود؛ از همین‌رو و به‌دلیل این فقیرترشدن قشر کم‌برخوردار یکی از نتایج آن است که در نهایت افزایش شکاف طبقاتی جامعه رخ می‌دهد. در این میان. در بازار مسکن است. مسکن به‌عنوان یک دارایی در حوزه شمار می‌رود. باتوجه به آنچه در مقوله پیشین بیان شد. می‌توان ادعا کرد که مسکن هم به‌عنوان یکی از نیازهای نی اق را یی وزيه قیمت مصالح ساختمانی» تورم و ... باعث افزایش قیمت چشمگیر مسکن شد تا جایی که دستیابی به زیادی سلب شد و در نهایت رسیدن به وضعیت مطلوب کرایه‌های که اگه قرار باشه اضافه بشه, دیگه آدم واقعا نمی‌تونه حتی اجاره بکنه, چه برسه به اينکه بره تازه به‌امید اینکه یه روزی خونه‌ای بخواد بخره! ... تازه تمام خونه‌ها ضربه زد به اونایی که اجازه‌نشین هستند و سال به سالم حاضر در صحنه از این وضعیت پرنوسان اقتصادی و افزایش گزاف‌تریق را به خانواده‌ها تحمیل کردند. در این میان نقشش صاحب خانه هایی که منازل خود را به اجاره در می‌آورند نیز پررنگ شد و در کنار همه این گرانی‌ها آنها نیز شرایط را بزرگی را به مستأجران وارد کردند؛ همچنین» با رشد تورم در زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان بازار مسکن و افزایش اجاره‌بها تعدادی از صاحبان املاک یا «من فک می کنم کمتر از این نميشه. بیشتر میشه رو این حساب که اجاره و رهنا بیشتر میشه؛ البته هستن تقاضا روبه‌فزونی» اما عرضه با کاهش مواجه است که اين امسر مالیات یک هزینه اجباری بر دارایی افراد است و آنها موضف هستند این هزینه را به دولت پرداخت کنند؛ همان‌طور که پیشتر از این ذکر شد. نابرابری عرضه و تقاضا در بازار و بهبود وضعیت مستأجران مبنی بر تأمین نیاز مسکن آنها طرح مالیات بر خانه‌های خالی از سکنه را تصویب کرد. مضمون این طرح بدین گونه است که صاحبان املاکی که بیش از یک خانه دارند» موظف هستند املاک خود را اجاره دهند و در سامانه ثبت کنند؛ در غیر این صورت مشمول قانوّن مالیاتی خواهند شد و به ازای هر منزل خالی» موظف به خالی از سکنه. سیاستی بسیار ضعیف دارد؛ بدان معنا که سیستم مدیریتی منظمی بر این قانون وجود ندارد و به‌همین دلیل بسیاری از خانه های خالی از سکنه در سامانه به ثبت قائل نیستند و حتی حاضرند با پرداخت مالیات. سرمايه خود را حفظ کنند. مرضیه در این باره چنین بیان می‌کند: «به نظر من خیلی تغییر نمی کنه؛ چون اونی که خونه داره» چندتام داره! نیاز مالی نداره» براش مهم نیس که مالیات بده» خیلی درصد کمی هستن که شاید بخوان برای قولنامه‌های صوری و ... وجود دارد. این امر باعث می‌شود. «کسی که تونسته با یه کارت ملی حدود ۱۰۰ خونه با وجود این تفاسیر» گرفتن مالیات بر خانه‌های خالی از سکنه شاید در تأمین مسکن مستأجران راه حلی موقتی باشد؛ سیاسی و اجتماعی مواجه هستند. این دو نهاد نه‌تنها نمی‌توانند می توانند. تنظیم زندگی شخصی افراد را برهم‌زنند. این فرایند فردی‌شان را پیش‌بینی و هدایت کند. شهروندان آگاه در چنین در سپهر سیاست و اقتصاد» در زندگی شخصی شان واکش لازم را بدهند. هرچند شهروندانی هم با نداشتن قدرت لازم علایق شخصی و اجتماعی خود را حذف می‌کنند. در این ۶۳۴ جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ کووید ۱۹ کار را برای شهروندان سخت‌تر نیز می‌کند. درواقع. خادتری قرار دهد. مهناز آین اثر را به‌خوبی بیان می‌کند: «خیلی بدتر شد تو کرونا. شغلا به خاطر این شرایط دربیاره؛ چون کارش خوابید» هم اجاره رو برد بالا و هم رهنو زیاد کرد. خیلی بدتر بود نسبت به قبل, ما دنبال خونه را تخت‌تأثیر قرار داده است و به‌طور ویژه افزایش دلار در این ایام» گرانی اقلام مصرفی» اجاره‌بها و ... زندگی را برای کم‌برخوردار و ضعیف. سخت ‌تر کرد؛ علاوه‌بر اینها این افراد خیلی برامون سخته. این دلار تأثیر گذاشته؛ مثلا بچه دار سرمایه و کنترل وضعیت اقتصادی خود به خرج داده اند یافتن منازلی است که بتوانند سرمایه خود را با پرداخت زهن کاسل حفظ کنند و در کنار آن درآمد حاصل از کار خود را به‌جای پول, وسیله ای است که انسان‌ها برای رفع نیازهای خود در مبادله اقتصادی ابداع کردند. حال اگر نقش این پول فراتر از اندیشمندان از آن به «کالاانگاری» یاد می‌کنند. این وضعیت به نظر می‌رسد. در بستر پژوهش نیز رخ‌داده است؛ زیرا با کسب معاش مناسب» هر فرد سعی دارد تا از روابط اقتصادی صاحب خانه هایی که املاک خود را به اجاره درمی‌آورند. در تلاش هستند تا از سرمایه خود, سود مناسبی دریافت کنند. صاحب خانه ها از شرایط مستأجر است که حاضر به پذیرش شرایط مالی سخت آنها نیستند و با اشاره ای مداوم برای پرداخشت به موقع انجاره» مستأجران را در شرایط سخت‌تری قرار می دهند. درواقع» رابطه آنها با مستأجر تنها رابطه مالی و کالایی است و البته این را هم باید در نظر داشت که نیاز مالی تنها برای خواد هستند و پر همین اساس» وضعیت مالی آتی خود را در هر دوسو, روابط مالی و کاری اولویت اول را دارند. رابطه کالایی و مالی صرف بین موجر و مستأجر و ... همگی باعث کاهش توان و قدرت اقتصادی‌شده و افراد را در تأمین مخارج زندگی با مشکل مواجه کرده است. مخرج مشترک آن چبرق که از ابقدای :این فاسقان بارها بر آن ناکید شاه اسیت: درواقع» به‌دلیل این مسائل و مشکلات موجود. افراد بین آنچه زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان در تنگنا و سختی قرار می گيرند. ادامه این روند کیفیت زندگی خانواده ها را پایین می آورد؛ این بدان معنی است که افراد چشم پوشی از نیازهای اولیه و ثانویه هستند تا بتوانند در شرایط بحرانی مدیریت مالی مناسبی را داشته باشند؛ به معنای دیگر بسیاری از نیازها علایق» خواسته ها و آرزوها در این دیگه نمیخره. کم میخره یه سری چیزا رو باید چند ماه یکبار بخری تا بتونی اجاره رو بدی, بیشتر از خوادو خوراکه که باید کم کنیم يا مثلا سر و لباس, مئلا این برچ زیادی از انسان گرفته می‌شود و این یعنی, آن‌گونه که باید نمی تواند بهترین خود را ارائه کند. در مدیریت‌ها سردرگم می شود و قدرت پیش بینی سلب و درواقع» گرفتار یک شکاف طبقاتی» مسئله‌ای است قدیمی که در ازای تاریخ طبقاتی» وجود داشته است. هرچه از دل تاریخ به‌سوی زمان حال حرکت می‌کنیم» این شکاف بیشتر می‌شود؛ البته نمی‌توان بهبود و ارتقای سطح زندگی تمام اقشار و جوامع جهان را نادیده نگرفت؛ زیرا سطح زندگی و کیفیت زندگی در دهه‌های اخیر به‌شدت ارتقا یافته است؛ اما در کنار بهبود سطح زندگی فاصله طبقاتی و توزیع ثروت نابرابرتر شده است؛ اما چیزی که در جوامعی مثل ایران به این شکاف افزوده و مسئله را حادتر از گذشته کرده و به‌نوعی گذشته را تبدیل بهاینه‌ال و آرمان ساخته است) به‌هم‌ریختگی و بیشتری پیداکرده است؛ به‌گونه‌ای که طبقه متوسط از پیش نحیف جامعه, از درون تهی و به‌نوعی در نردبان طبقاتی به‌طور مداوم مشکلات اقتصادی گریبان خانواده های ایرانی را گرفته و آنها زا در رسیدن به زندگی بهتر عقب انداخته است. اين نوسانات. نله اقتصادی, کشور و بهبود اوضاع خانواده‌ها را در هاله‌ای اجتماعی در سال‌ها و دهه‌های اخیر) و درنتیجه, امیدی برای تغییر وضعیت موجود در جامعه در آنها وجود ندارد. صابر تو یه سری از شهرستانا مثل علویجه (یکی از شهرهای باشه, ولی در آینده اینجا هم دیگه امیدی نیست. قیمتا خیلی نجومی میره بالا. ما حتی تو یکسال گذشته تا ۳۰ درصد افزایش قیمت داشتیم. خونه‌ای که می‌ شد يا زمینشو یا خودشو با ۳۰۰ ۴۰۰ خرید یا ساخت الان با کمتر از شنیده شد. به باور آنها هرچند آنها اعتراض دارند و می‌دانند ۶۶ جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ که با اعتراض و مطالبه‌گری شاید وضعیت بهبود یابد. اما آنها اعتراض را تا حد زیادی بی‌نتیجه می‌دانند؛ زیرا به‌نظر آنها از خواهند بود که با پرداخت مالیات باید هزینه آن آسیب‌ها را همزمان وجود دارد؛ اما بیم آنها در شرایط فعلی بر امید آنها «نه اصلا به نظر من تازه ضرر به جیب خودمون زدن. مثلا من نوعی نشستم تو خونم؛ اونی که رفت پمپ بزنین آتیش زد و رفت و مالیاتاشو از ما گرفتن. هرچی خسارت از دریچه‌ای انتقادی واکاوی شود. با مروری بسیار مختصر از تاریخ اقتصادی ایران معاصر و اثر مناسبات سیاسی و اقتضادی بر اخیر» به اثر نوسانات اقتصادی بر زندگی مردم تأکید بیشتری شود. به همین دلیل, با طراحی یک پژوهش مردم‌نگاری انتقادی شمول برای مصاحبه‌های رودرو مشخص شد و ۱۹ نفر از و برای هرچه بهتر انجام‌شدن مرحله سوم روش که رویکردی روایتی و در محیطی دوستانه صورت گرفت که این امر باعث مسکونی را نداشتند و از لحاظ اقتصادی بیشتر در سطوح به‌عنوان یک معضل اساسی و سدی بزرگ در مسیر زندگی و نداشتن آمسکن شخصی را هميشه به‌عنوان یک معظل و مسقاله 0 باید در اسرع‌وقت برای حل آن اقدام شود. است راز آ ی که در کنار میدان اقتصاد میدان سیاست هم از این افراد معمولا در مواجهه با شرایط جدید وضعیت تدافعی به خود می‌گیرند و از نیازهای متفرقه خود به‌شدت می‌کاهند؛ زندگی و سوژگی ناهمتراز مطالعه‌ای انتقادی از پدیده اجاره‌نشینی در شهر اصفهان شد و این واقعیت را پررنگ‌تر کرد که نابرابری و اثرهای منفی آن با اصلاح تقسیم‌کار مدرن از بین نمی‌رود. بلکه در شرایط شد؛ بنابراین می‌توان چنین فرایندی را در شهر اصفهان نیز کنشگرانه آنها تا حدی رنگ می‌بازد؛ زیرا زندگی را براساس دلیل» در بسیاری از اوقات قدرت پیش‌بینی آینده از آنها سلب می‌شود و در تعلیق نسبی» شرایط را سپری می‌کنند. این و شایسته را ناتوان و در اصطلاح سوژه‌زدایی می‌کند. ازه«تتوق قشر از شهروندان آنچنان چاره‌ساز نیست و بر مسئله نها امید چندانی هم به تغییر وضعیتشان ندارند. این امر کنش‌گری و مطالبه‌گری آنها را تحت‌شعاع قرار می‌دهد و شکاف ادراکی شناختی آنها را از خود و جامعه می‌افزاید؛ البته می‌توان حدس زد ادامه چنین وضعیتی در آینده» می‌تواند افراد ذره‌ای‌شده را اجتماع و خودبهینه‌سازی اجتماعی را با مسئله, مواجه و تولید نظم را نیازمند مداخله‌های برون‌زا کند و به‌جای تأمین امنیت. جودی‌گلر, پ و زمانیان, ر و فتحی, ح. (۱۳۹۴). «ردیابی رضاییان» س و عسگری, ح و درویشی» ب. (۱۳۹۸). «بررسی زنگی‌آبادی» ع و مبارکی. ا. (۱۳۹۱). «بررسی عوامل موثر بر ۶۸ جامعه‌شناسی کاربردی» سال سی و سوم شماره پیاپی (۸۶)» شماره دوم تابستان ۱۴۰۱ سلطانی» م و ازگلی, م و احمدنیا آلاشتی س. (۱۳۹۴). علوی» س و صمدی, م و بناری» س. (۱۳۹۷). «ارزیابی نقاط کمیجانی» \| و گرجی, \| و اقبالی, ع. (۱۳۹۲). «اقتصاد سیاسی مرکز آمار ایران. (۱۳۹۸). اطلاعات قیمت و اجاره مسکن در 65 6 زا7710 .(2015) ۰ ماع 1 + مش ,70065	انسان ها نیازهای متعددی دارند که برای رفع آنها به شیوه های مختلف می کوشند. یکی از اصلی ترین و ضروری ترین آنها، داشتن مسکن است. در سال های اخیر، تملک مسکن به دلیل نوسانات اقتصادی و کاهش قدرت خانواده ها، سخت شده است. این مسئله، اجاره نشینی را به امری بدیل، تبدیل کرده است. در واقع، هم تعداد اجاره نشینان و هم مدت زمان اجاره نشینی در حال گسترش است. این روند در شهرهای بزرگ، به ویژه شهر اصفهان برجسته تر شده و با شکل گیری شهرک های حاشیه ای همراه شده است. در این پژوهش کوشش شده است، نقش مناسبات سیاسی و اقتصادیِ نابرابر، در این وضعیت و همچنین مسائل و پیچیدگی های زندگی این گروه از مردم بررسی شود. روش استفاده شده در این پژوهش، مردم نگاریِ انتقادی به شیوه کارسپیکن است. پس از مطالعات اولیه بر اساس رویکرد اتیک، بررسی های میدانی، مشاهدات اولیه و شناسایی اجاره نشینان، 19 نفر از اجاره نشینان انتخاب و مصاحبه عمیق شدند (رویکرد امیک). داده های جمع آوری شده، کدگذاری شد و مقوله های اصلیِ استخراج شده، شامل زیربنای سیاسی- اقتصادیِ نابرابری، سوداگری در بازار مسکن، سیستم ناکارآمد مالیاتی، سوژه زداییِ اقتصادی و سیاسی، کالا انگاری مستأجر، زندگی و سوژگی ناهمتراز، تجربه شکاف طبقاتی افزوده و بیم و امید اعتراض اقتصادی است. به طور کلی نتایج این امر نشان می دهد پایداری نوسان اقتصاد و بازارهای مالی، سوژگی و پیش بینی پذیریِ زندگی شهروندان اجاره نشین اصفهان را مختل و زندگی آنها را همانند بازارهای مالی دچار نوسان کرده است. همچنین، مناسبات اقتصاد سیاسی بر زندگی آنها حاکم و کیفیت زندگی آنان افت کرده است و تجربه آنها از شکاف طبقاتی در حال فزونی است. روند اجاره نشینی روبه گسترش بوده و به موازات آن کیفیت زندگی افراد پایین آمده و حاشیه نشینی نیز افزایش پیدا کرده است.
28,570	502992	استناد (ونکوور): پاکدل م طیبی ب. و احمدی س. تأثیر ادبیات رفتاری بر پویایی رابطه پلیس با مردم. استناد (۸8۸): پاکدل, م» طیبی» ب. و احمدی, س. (بهار ۱۴۰۱). تأثیر ادبیات رفتاری بر پویایی رابطه ناجا سازمانی است که بیشترین ارتباط مستقیم را با مردم دارد و به‌صورت شبانه‌روزی و بدون وقفه در برخورد با بین ناجا و سایر دستگاه‌ها و نیروهای مسلح است. تمایزی انتظامی را نمایان می‌سازد» چراکه مردم با مشاهد پلیس با پوشش رسمی و نظامی در همه معابر» خیابان‌ها و جاده‌ها پلیس را نماینده حاکمیت و نظام اسلامی قلمداد و براساس مردم با مشاهده شما و عمل‌کردتان» درباره کل حاکمیت و و سازمانی که برپایه متون اسلامی و الهی تنظیم شده و برای انضباط و کار و تلاش» دست یافت. زیرا اخلاق با تمام ابعاد خرد و کلان آن چنان‌چه در سازمان ناجا نهادینه شود و محور رفتار فرد (پلیس) قرار گیرد» هدف از برخورد با متهم» مجرم و فرد مظنون را از اهداف شخصی و دنیوی به بهبود روابط و برقراری و حفظ امنیت و درنهایت کاهش مدون از انتظارات مردم از پلیس در ایران به‌وضوح دیده می‌شود. رفع بخشی از این نقص» مستلزم توجه به منشور نماد اقتدار نظام سیاسی هر کشوری است و بین اقتدار این اه گاید 9 همان‌طرری که اشازه ش» محقق نخواهد ارتباط, برخورد مناسب و خوب پلیس با مردم نقش اساسی اسبت: قر بعذ: سلبی نیز ممانست: از آيجاه و برفرارق جایگاه پلیس را در حفظ و ارتقای حقوق شهروندی بهبود می‌دارد که رمز موفقیت پلیس در کاهش جرائم و ارتقا دنیسون و فینکلدی؟ (۲۰۲۱)» لی و اس. واگن" (۲۰۱۰) و با امنیت تأکید کرده‌اند. پرسش اصلی ما این است که (به چه میزان ادبیات رفتاری می‌تواند بر پویایی رفتار پلیس با تشکیا دادند که از این بین» ۳۵۲ نفر به‌عنوان نموانه آماری با استفاده از فرمول کوکران برای جوامع محدود و به‌روش مربوط با دو فرم اولیه 01714 و 0۷1 مورد تأیید قرار و رضایت عمومی ۰/۹۶ حاصل شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از آزمون‌های آمار توصیفی و استنباطی و با تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی در جدول شماره (۲) نشان داده شده است که ۱۲۸ نفر ۷ انفر(۴۶/۰۲ درصد) لیسانس» ۵۸ نفر(۱۶/۴۷ درصد) از پاسخ‌دهندگان (۳۶/۳۶ درصد) دیپلم و فوق دیپلم» فوق‌لیسانس و ۴ نفر(۱/۱۳ درصد) دارای مدرک دکتری به‌منظور بررسی ‏ طبیعی‌بودن توزیع داده‌ها جهت بین بازه [۵ و ۵-] باشد. و به‌گفت کلین ۲۰۰۹(۲) اگر تشخیص استفاده از آزمون‌های پارامتریک یا ناپارامتریک از پولک امن بارضل و ص] ز کشیدگی بین,بازه [ ۳۴و2] کشیدگی و چولگی استفاده شده است. به گفته هیر ا(۲۰۰۸) باشد, داده‌ها دارای توزیع"ظبیعی هستند. جدول ۴- نتيجه آزمون کشیدگی-چولگی جهت بررسی توزیع طبیعی داده‌ها مولفه‌ها کشیدگی ‏ چولگی . نتیجه آزمون کلین . نتیجه آزمون هیر مسعود پاکدل و بهنام طیبی / تأثیر ادبیات رفتاری بر پویایی رابطه پلیس با مردم در ادامه, با استفاده از آزمون میانگین یک جامعه آماری یا یا نه؟ طراحی فرضیه‌های آن با توجه به طیف ۵تایی لیکرت پژوهش بیشتر از متوسط ۳ شده است. ازسوی دیگر شطح درنتیجه» با توجه به این میانگین و سطح معناداری" آزمون. با اعتماد بالای ۹۵ درصد می‌توان نتیجه گرفت که رفتار متغیرهای تحقیق با توجه به سطح سنجش آن‌ها از آزمون گردید که سطح معناداری» از سطح ۵ درصد خطا کم‌تر سطح معناداری» از سطح ۵ درصد خطا کم‌تر است. بنابراین همچنین, با توجه به علامت ضریب همبستگی پیرسون. فرضيه اول: به‌نظر می‌رسد که ادبیات رفتاری پلیس بر این ارتباط مستقیم است. درادامه به‌بررسی فرضیه‌های فرعی اغتماد اغمومی تن رگذار,باشنن: می‌پردازیم. در این قسمت از آزمون رگرسیون یک‌طرفه استفاده شده همان‌گونه که در جدول (۷) ملاحظه می‌شود: نتایج مقدار مجذور همبستگی (142) نشان می‌دهد که ۲۰ از رگرسیون به‌روش ۳216۲ نشان می‌دهد که ادبیات رفتاری واریانس اعتماد عمومی توسط ادبیات رفتاری پلیس تبیین فرضبهه دوم : به‌نظر می‌رسد که ادبیات رفتاری پلیس بو در جدول (۸) قابل مشاهده است که نتایج ازگرسیون مدا ماحذوز هه یگ (32) حاکی از آن:است که 1۳۷ بفروش 10۲ نشان می‌ذهد, اذبیات ,رفتاری چلیس می‌تواند ازوا باس مشارکت حموعی نو سط ادیبانت ولتازش: ولی این آساس» فرضيه پژوهش مبنی‌بر پیش‌بینی مغبارک ۴ راز بات بر این اساس یه پر میمی‌بر پیس‌بینی مسار فرضيه سوم: به‌نظر می‌رسد که ادبیات رفتاری پلیس بر عمومی :با ادبیات: رفتاری پلیس تأیید مین‌شود: یبای آبتیت تأثیر گنای بافنت: 3 2 تعدیل شده 58 ضرایب رگرسیون _ 1 58 همان‌گونه که در جدول (4) قابل مشاهده است» نتایج پلمس,می‌توانه احساس میت را هرت مزا درگ رگرسیون به‌روش ۳1116۲ نشان می‌دهد که ادبیات رفتاری ۵ -۳). مسعود پاکدل و بهنام طیبی تأثیر ادبیات رفتاری بر پویایی رابطه پلیس با مردم فر ضيه چهارم: به‌نظر می‌ر سد که ادبیات رفتاری پلیس فرمانده معظم کل قوا نیز بارها با طرح عباراتی خاص, مانند پلیس مقتدر و مهربان, يار مهربان» پناهگاه امن مردم و... در موقعیت‌های مختلف و همچنین در بیانیه گام دوم نظامی هستند. استقلال و امنیت هر کشور و دولت اعم از داخلی و خارجی در پرتو قدرت و توان نظامی تأمین می‌گردد. مقابله با مهاجمان خارجی يا کسانی که در داخل کشور با نقض قوانین» امنیت اجتماعی را مختل می‌کنند. مختلف به این منظور نیروی نظامی (پلیس) را تشکیل و خارجی و داخلی طراحی می‌کنند و با تشکیل سازمان‌ها و نهادهای نظامی خاص, افراد کارآمد و توانا را به استخدام عموم مردم وظیفه دارند برای حفظ و حراست از اسلام و زیادی دارد و می‌تواند وجهه پلیس را در اجرای صحیح مأموریت‌ها خوب جلوه دهد. این امر بیانگر آن است که منا سب و ایجاد روابط دو ستانه و صمیمانه بین همکاران اجرایی دولت در برقراری نظم و امنیت و تأمین آ سایش و فرضيه دوم حاکی از آن است که به‌میزان ۳۷/ از واریانس به‌میزان ۲۱/ از واریانس ر ضایت عمومی به‌و سيله ادبیات (۱۳۹۸). بایدها و نبایدهای رفتار پلیس در حفظ و ارتقای ۲ آقابیگیی» میلاد؛ پیو سته. منیره. (۱۳۹۵). رفتار پلیس با مردم. ۳ خیرخواهه» طاهره. (۱۳۹۱). تکریم ار باب رجوع در مراکز بررسی و شناسایی عوامل موثر بر شکل گیری و بروز سو رفتار کارکنان در رابطه با مردم و ار باب رجوع و ارایه [15292.51_ 6 عنام / ۳ ,16و از صها ده //: 0	یکی از مهم ترین مسائل مربوط به پلیس، نحوه رفتار با مردم است، چراکه اثرات مثبت و منفی رفتار پلیس جنبه عمومی دارد و مستقیماً بر امنیت جامعه اثر می گذارد. این پژوهش، با هدف اثربخشی ادبیات رفتاری بر پویایی رفتار پلیس با مردم انجام شده است. پژوهش حاضر، از نوع توصیفی-تحلیلی و به روش مقطعی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه شهروندان شهرستان آبادان به تعداد دویست ونودوهشت هزار نفر است که 352 نفر از آن به عنوان نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران برای جوامع محدود و به روش نمونه گیری تصادفی ساده اتفاقی انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها، از پرسشنامه 30 گویه ای محقق ساخته استفاده شد که دارای 6 مؤلفه (ادبیات رفتاری، اعتماد عمومی، مشارکت عمومی، احساس امنیت، آرامش اجتماعی و رضایت عمومی) است. روایی محتوایی پرسشنامه با بهره گیری از آزمون KMO با ضریب 861/0 و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ به ترتیب برای ادبیات رفتاری 88/0، اعتماد عمومی 91/0، مشارکت عمومی 83/0، احساس امنیت 83/0، آرامش اجتماعی 81/0 و رضایت عمومی 96/0 مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که اعتماد عمومی، مشارکت عمومی، احساس امنیت، آرامش اجتماعی و رضایت عمومی به وسیله ادبیات رفتاری پلیس تبیین می شوند.
42,399	446747	با نقد هرکدام» مدلی ترکیبی با رویکردی نظری - تصمیمی از «وانگ و فورگیونه» را معرفی می کند و در پایان نتایج و پیشنهادهای خود را ارائه می‌دهد. نظامهای بازیابی اطلاعات" به بازنمون» ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات و دانش مرتبط با نیازها و سوالهای خاض کاربران می‌پردازند. کاربر.در قالب یک پرسش, با واژه‌هایی از زبان طبیعی نیاز خود را مطرح می‌کند. این پرسش به‌وسيله نظام و بر اساس یک الگوریتم مشخص با مدارک نمایه‌سازی شده مقایسه و مدارکی که بیشترین مقاهت ,را با برسشی, کازیو دارای خرضنه می‌شبرند: آذر قهایته آین کاریر است که میزال, ۱. عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند و دانشجوی دکترای کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه فردوسی ۴ / کتابداری و اطلاع‌رسانی - جلد ۱۶ شماره ۲ ربط آنها را با نیاز خود مورد سنجش قرار می‌دهد(مندل"» ۸). بازیابی اطلاعات. فرایندی دارای ابهام است. این ابهام به مبهم بودن عناصر دخیل در آن یعنی زبان پس زمينه تاریخی نظامهای بازیابی رایانه‌ای» به گسترش روشهای نمایه‌سازی خودکار متون در دهه ۶۰ میلادی باز می‌گردد؛ روشی که همچنان به صورت گسترده توسط ارائه‌دهندگان اطلاعات و همچنین در خدمات اینترنتی به کار می‌رود. در دهه۷۰ مدلهای بازیابی بولی و فضای برداری و بعدها مدلهای بازیابی احتمالاتی گسترش يافتند. لکن پذیرش تجاری آنها به عنوان مدلهای انطباق جزئی (در مقابل مدلهای انطباق کامل اولیّه) در موتورهای کاوش اینترنتی که نتایج را به صورت فهرستی امروزه نظامهای بازیابی اطلاعات نقش مهمی زا در تمرگز اطلاعاتی " و توسعه دانش بازی می‌کنند (وانگ وفورگیونه"۲۰۰۶) چنان که مدیریت دانش به منظور دسترس‌پذیر کردن حجم قابل توجه اطلاعات و مجموقه‌های گشترده علمی متنی, بدون این نظامها قابل تصور نیست. در زمان ما استفاده ازاوب و موتورهای کاوش جزئی از زندگی روزمره تلقی می‌شود که با روشها ابزار«و زویکردهای نظامهای بازیابی اطلاعات عجین شده‌اند. در این راستا همچون بسیاری از مفاهیم ی فرایتلاهاقی ,یگس اسان ,دی یه زمانی که صحبت از ارزیابی می‌شود"منظور داوری دز مورد کیفیت و کارآمدی است. به اعتقاد «ساراسویک"»(۱۹۹۵) ارزیابی نفوذ عمده‌ای در تحقیقات» توسعه و کاربردهای مربوط به بازیایی اطلاعات دارد. به نظر «بائزا - پیتس و ریبرو ‏ نقوا» (۱۳۸۵) در ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات» به دو جنبه کلی تحلیل کارکردی" و ارزیابی عملکرد" نظام پرداخته می‌شود. در بخش تحلیل کارکردی نظام» موضوعاتی مانند آزمون تک تک کارکردها با معیارهای اثربخشی (هدفها)» هزینه - کارآیی (هزینه‌های نهایی) و هزینه - سودمندی (سود ناشی از خدمات) و همچنین تحلیل عملکرد نظام از نظر فضا و زمان و معیارهای دیگری که مهم‌ترین آنها ربطآ است. ارزیابی می‌شود. در متون حوزه ما زمانی که بحث ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات مطرح می‌شود» بیشتر منظور مورد اخیر یعنی ارزیابی عملکرد بازیابی نظام از نظر ربط هدف از توضیح این قسمت این بود که باید بین ارزیابی کل نظام بازیابی» ارزیابی عملکرد آن و ارزیابی بازیابی نظام از نظر ربط تفاوت قایل شد؛ هرچند در بعضی از سنجه‌های ارائه شده» علاوه بر ربط ارزیابی عملکرد به طور کلی» یعنی با توجه به هدف از ارزیابی کل نظام آمادگی برای پاسخگویی به منابع تأمین بودجه و توجیه عملکرد نظام اثبات ارزشمندی آ۵)؛ اطمینان از تداوم خدمات مناسب و اثربخشی (با مقایسه سطح مورد نظر عملکرد وسطح کنونی)» حل مشکلات نظام (بررسی نقاط قوّت و ضعف) و به دست آوردن اطلاعات برای طزح‌ریزی عملکرد آتتی و یا طراحی و در ارزیابی عملکرد یک نظام» هرچه زمان پاسخ کوتاه‌تر و فضای مورد استفاده [ی داده‌ها] کوچکتر باشد» نظام در وضعیت بهتری است که مربوط می‌شود به عملکرد ۶ / کتابداری و اطلاع‌رسانی - جلد ۱۶ شماره ۲ ساختارهای نمایه‌سازی» تعامل با سیستم عامل» تأخیرهای کانالهای ارتباطی و پیامدهای لایه‌های نرم‌افزاری عمل کننده در پس زمینه (بائزا- پیتس و ریبرو- نتو ۱۳۸۵). بنابراین» یک نظام خوب. نظامی است که نیازهای کاربر را برآورده سازد. برآوردن این نیازها به عملکرد خوب نظام در ابعاد مختلف بستگی دارد. کیفیت پاسخها در ارتباط با نیاز اطلاعاتی» سرعت پاسخگویی و محیط رابط کاربر نظام» مهم‌ترین ابعاد هستند که در بین این سه» ارزیابی مورد اول از همه دشوارتر است. ارزیابی‌ها اغلب در بازیابی اطلاعات :از رویکرد,نظام مدارانه! استفاده می‌کنند که آن هم بیشتر بر تعیین الگوریتمهای جخستجو با.استفاده از سنجه‌های آماری بویژه دو ضریب بسیار شناخته شده «بازیافت ز دک مت رکر است‌تزیگا ۱۹۹۲). نمونه‌های این پروژه‌های کرنفیند (کلوردون, بطلز ٩ 5 مه اسها ری (سالتون,۱۹۸۹:۱۹۷۱)» «استیرز") (پلرو سیرون:۰۱۹۹ ۱۹۸۵)/ در ایا یلا سا ۱۹۹۲توسط موسنه استانذارد این مطالعات اگرچه به صورت طرح تجربی استاندارد انجام شده‌اند. چشم‌انداز آنها به آرزیایی» کامل نیسهادی اسکان شام یبا ایرد رود وان ی‌نخست از ربظ موضوغی به قنوان میا یا تنها پیمنار ارزیات بازيایی استفاهه می‌شوه. سنجه‌های آمسارق عملکرد مانند بازیافت و دقت. به زمینه متن کار ندارند و مستقل از متن هستند و منعکس کننده فرایند تعاملی بازیابی نیستند و تنها نوعی داوری مقدماتی در مورد بازنمون دووجهی ربط(مربوط يا نامربوط) می‌دهند (بورلند۲۰۰۳۰۲۰۰۰). از طرفی» تنها برونداد را مورد توجه قرار می‌دهند و راهبردی یکجایه (که در ادامه توضیح داده خواهد شد) قارنهیبه فرایتد قاملی بباژیایی توجهی ندارند از سوق ذیگر: دارگ راسه مربوط و نامربوط تقسیم می‌کنند. هرچند جامعیت و مانعیت باز تعریف شاه‌اند (ککالاینن و جارولین۲۰۰۲)» همچنان این سنجه‌های ربط محور از انعکاس طبیعصت دوم بعد کاربری از فرایند ارزیابی حذف شده است. در حالی‌که ربط مفهومی شناختی است که معنای آن به درک کاربران از اطلاعات بازیابی شده و موقعیتهای نیاز اطلاغاتی شمودشان ارتباط عمده دارم (بورلاند۲۰۰). این رویکرد تنها به درجه‌ای که بازنمون پرسش (عبارت جستجو)" با متن آغینیتهای"اطلاعاتی بازیابی شده مطابقت دارد» می پردازد. به بیان دیگر مطالعات ارزیابی در این آحوزه» تعریف نیاز اطلاعاتی توسط سیستم را به جای تعریفهای کاربران پذیّرفته‌اند. کازیر در این آرویکرد یک انتزاع " است با تغییر مسیر پارادایم به سمت جنبه‌های رفتاری و شناختی در بازیابی اطلاعات, حجم عمده‌ای از مطالعات بر ارزیابی رضایت. عملکرد و استفاده کاربر نهایی از نظامهای بازیابی اطلاعات تمرکز کردند (الیس,۱۹۹۶ زابرتشتوّن و هنکاک بولیی ۱۹۹۲؛ چمبر۱۹۹۴). مطالعات کاربرمدار" به کاربران و سطوح استفاده آنها می‌پردازند. به دلیل دشواری ارزیابی جنبه‌های فردی جستجوها و ارزیابی قضاوت کاربر از سودمندی نتایج» کار در این رویکرد بسیار دشوارتر از رویکرد نظام مدار است. در این رویکرد. ۸ / کتابداری و اطلاع‌رسانی - جلد ۱۶ شماره ۲ شاید مناسب باشد قبل از تقسیم مطالعات مربوط به ارزیابی عملکرد به نظام مدار و کاربر مدار آنها را از نظر توجه به ماهیت درخواست پرسش, دسته‌بندی کنیم. در این تقسیم‌بندی,» راهبرد جستجو مورد توجه قرار می‌گیرد. دو نوع راهبرد جستجوی ذکر در نوع اول» کاربر پرسش خود را ارائه و پاسخی را دریافت می‌کند. اما در راهبرد تعاملی» کاربر نیاز اطلاعاتی خود را از طریق مجموعه‌ای از مراحل تعامل با نظام؛ در راهبرد یکجایه» وجه غالب کیفیت مجموعه پاسخ ارائه شده است. که خود می‌تواند نظام مدار یا کاربرمدار باشد. مطالعاتی که؛بااین راهبرد صورت گرفته» ابتدا در محیط آزمایشگاهی (مانند ترک)"و سپس:در محنیط واقعی انجام شدند. معیارهای ارزیابی " راهبرد یکجایه در ن نظام‌مدار عبارتند از: جامعیت ومانعیت. سنجه ارزیابی ثل ومیانگین توافقی »این معیانها در رویکراد کاربرمذار عبارتند از: دستاورد در راهبرد تعاملی» بیشتر از کیفیت مجموغعه پاسخ ارائه شده به فرایند تعامل و اجزای آن مانتد تلاش کاربر: ویژگیهای طراحلا محیط راط» راختماییهای آرائد شده از سوی نظام و طول مدت تعامل توجه می‌شود. بنابراین» باید بین راهبرد تعاملی با منظور از تعامل, ارتباط بین اطلاع جویان انسانی وانظامهای بازیابی اطلاعات است. ۳ برای توضیح بیشتر به کتاب «قلمروهای نو در بازیایی اطلاعات» مراجعه شود. وقتی کاربران به یک نظام بازیابی اطلاعات وارد می‌شوند. اغلب از نحوه دستیابی خود به اطلاعات. درک مبهمی دارند. بنابراین» تعامل میان سیستم و کاربر در مورد درک و بیان نیازهای اطلاعاتی» تدوین پرسشها انتخاب از میان مآخذ موجود. درک نتایج کاوش و پیگیری روند پیشرفت کاوش کاربران» می‌تواند انجام شود. رفتار اطلاع‌یابی! و بازخورد ربطا در این بخش با نظامهای بازیابی پیوند می‌خورند. بر اساس این نوع نگاه» ارزیابی با آزمایش اطلاع جویی واقعی کاربر نهایی و فرایندهای بازیابی آغاز می‌شود (جارولین و اینگورسن۲۰۰۴). مدل اطلاع‌یابی گزینشی (میوه چینی)" بیتس و سایر مدلهای تشریح و بازنمایی اعمال و فعالیتهای شناختی کاربر در خلال فرایند بازیایی اطلاعات (به عنوان مثال بلکین۱۹۸۰۰؛ اینگورسن:۱۹۹۶؛ کولثای ۱۹۹۱) از این دسته‌اند. در ارزیابی نظامهای تعاملی» به طراحی محیط رابط. بازیافت و دقت (در بسیاری از محیطهای تعاملی» کاربران فقط به اسناد معدود با ربط و با مانعیت بالا نیاز دارند) زمان لازم برای یادگیری کار با نظام» زمان لازم برای برای دستیابی به هدفها در وظایف معیار» نرخ خطا و تداوم استفاده از محیط رابط در طی زمان و... توجه می‌شود. در مدل استاندارد فرایند دسترسی بهاطلاعات., این"واقعیت مورد توجه قرار نمی‌گیرد که بسیاری از کاربران دوست؛ندارند با سیاهه‌ای طولانی و به هم ريخته از نتایج بازیابی (که به طور مستقیم به نیاز اطلاعاتی‌شان نمی‌پردازد) مواجه شوند. همچنین» حاوی این فرض اساسی است که نیاز اطلاعاتی کاربر ایستاست و فرایند اطلاع جویی یک فرایند اصلاح پیاپی است» تا جایی که فقط اسناد مربوط به نیازهای اطلاعاتی اصلی» بازیابی شوند. تعاملی که"در,هنگام مرور واژه‌های پيشنهادشده به عنوان نتيجه بازخورد ربط مرور ساختارهای اصطلاحنامه‌ای» یا مشاهده نمايه موضوعی گردآوردهای اسناد به وسيله کاربر رخ می‌دهد. در مدل استاندارد چندان مورد توجه ۰ / کتابداری و اطلاع‌رسانی - جلد ۱۶ شماره ۲ چنان که ملاحظه می‌شود. یکی از مسائل مهم در این نوع نظامها بازخورد ربط است. بازخورد ربط در شکل اصلی آن به یک چرخه تعامل اطلاق می‌شود که در آن. گاریر شجمونغه گوخکی از اسناه را که به نظر می‌رسد با پرستنی ریظ دازند, اتتخاب می‌کند. سپس, نظام از ویژگیهای برگرفته شاه از اسناد انتخاب شده مرتبط برای بازنگری در پرسش اصلی استفاده می‌کند. بعد. این پرسش بازنگری شده اجرا و مجسوعه: جذینی از اسناد برگردانه می‌شنود. اسناد مجحوعه اضلی ممکن است در سیاهه یافته‌های جدید نیز ظاهر شوند هرچند ممکن است رتبه متفاوتی داشته باشند. از جمله روشهای اعمال بازخورد ربط می‌توان به محیط رابط برای بازخورد استاندارد ربط (جعبه‌های علامتگذاری, اسناد داگگ یاو گازخورد تضصاعدی)» قرار دادن اطلاعات با ربط در پس زمینه (کنترل پیشرفت و رفتار کاربران در دوره‌های تعاملی طولانی مدت)» قضاوت ربط گروهی (استفاده از قضاوتهای ربط گروه بزرگی از کاربران مختلف. برای رتبه‌بندی یا درجه‌بندی اطلاعغات عمومی)» و بازخورد شبه ربط اشاره کرد (در ان روش,» نظاماسطی انکا ی کارا گالب 3 سند با ربط برق فرض می‌کند که اسناد رتبه‌بندی شده صوری‌آش با ربط هستند. و از این اسناد برای طولانی کردن پرسش با یک الگوریتم رتبه‌بندی بازخورد ربط. استفاده می‌کند) (بائزا - در پژوهش مورد بررسی(وانگ و فورگیونه»۲۰۰۶) سعیی شده است معیاری جامع و چند وجهی برای ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات عرضه شود. مبنای این پژوهش بر فرایند تحلیل سلسله مراتبی در بافتار نظامهای بازیابی قرار گرفته است. بحث نو این پژوهش, تمرکز بر جنبه کاربری و کاربرد نظریه‌های نمی گیبرق در حوزه بازیابی این پژوهش فرایند جستجوی اطلاعات از منظر کاربر را در ۶ مرحله (شروع گزیتشن, شناسایی» تدوین غبارت جستجو گزدآوری ی ارات مطابق سدل اکوشایا (۱۹۹۱) در نظر گرفته و آن را با فرایند تصمیم‌گیری مطابقت داده است. وی معتقد است تفکر در مورد جستجوی اطلاعات به عنوان فرایند ساخت تصمیم به طور خاص در زمان ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات. اهمیت ویژه‌ای دارد و از این راه می‌توان مشکل مرتبط با رویکردهای متفرق ارزیابی نظامها را هم در مورد برونداد و هم فرایند حل کرد. این تطابق در جدول ۱ تشریح ند است. جدول ۱. مراحل تصمیم‌گیری در فرایند جستجوی اطلاعات (مبتنی بر مدل وانگ و فورگیونه:۲۰۰۶) 7۲۳ / کتابداری و اطلاع‌رسانی - جلد ۱۶ شماره ۲ بنابراین» مبانی این پژوهش را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد. نخست. مطالعه‌ای است در مورد مراحل تصمیم‌گیری درگیر در فرایند جستجوی اطلاعات توسط کاربران و نقش نظریه‌های تصمیم‌گیری در؛ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات. دوم به تشریح مدلی نظری - تصمیمی که سنجه‌های رویکردهای بروندادی و فرایندی را ترکیب می‌کند. برای ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات می‌پردازد. کاربرد معیار چند وجهی مبتنی بر روش تصمیم‌گیری که فرایند سلسله مراتبی تخلیل نامیده می‌شود. ارائه مدل ارزیابی و سپس کاربرد آن در حوزه خاض. کاربرد بازیابی اطلاعات, قدمهای بعدی این پژوهش است. مدل ارائه شده مبتنی بر.این رویکرد. مطابق شکل ۱ است. به اعتقاد محققان طراح این مدل سنجه‌های مختلف ارزیابی مرتبط به زمینه جستجوی اطلاعات را به شکل مجتمع به هم مرتبط می‌سازد. به دلیل اینکه یک نظام بازیابی اطلاعات بندرت در تمامی مراحل و رویّه‌های ساخت تصممیم به کاربر یاری می‌رساند. تنها سنجه‌های مرتبط در ارزیابی باید در نظر گرفته شوند. بعضی سنجه‌ها به فرایند و بعضی به برونداد می‌پردازند که :به تفکیک بیان شده‌اند. 1 عملکرد بازیابی اطلاعات [ ۱ کار آمدی تصمیم‌گیری ۱ ۱ سودمندی تصمیم‌گیری ۱ شکل ۱. مدل چند معیاره ارزیابی نظام بازیایی اطلاعات (وانگ وفورگیونه۲۰۰۶) که در آن حروف ذکر شده (سنجه‌های خاص ارزیابی) نمایانگر موارد زیر هستند: تشریح فرایند سلسله مراتبی تحلیل» به عنوان یکی از پر کاربردترین روشهای مورد ۴ / کتابداری و اطلاع‌رسانی - جلد ۱۶ شماره ۲ استفاده در پرداختن به مسائل دارای معیارهای چند وجهی تصمیم گیری ! (که ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات نیز از این دسته مسائل است) در بخش بعدی مورد توجه قرار گرفته و در نهایت. مدل ارائه شاه را در یک نظام بازیابی اطلاعات (شبکه پیشگیری از خودکشی)" به کار برده است و نتایج را در دو حالت (با استفاده یا بدون استفاده) از این نظام» مقایسه کرده است. با به کارگیری فرایند سلسله مراتبی تحلیل, این دو حالت در معیارهای فرایند و برونداد می‌توانند مقایسه شوند. لازم به ذکر است» برای تولید داده‌های مورد نیاز فرایند سلسله مراتبی تحلیل, از یک سناریوی شبیه‌سازی شده جدول۲. ارزش سنجه‌های ارزیابی در موارد با استفاده یا بدون استفاده از نظام بازیابی اطلاعات ارزشهای عددی نتایج به دست آمده در جدول ۲ پس از تغییر به وزنهای مساوی به منظور سنجش برتری هرکدام از دو روش در شکل ۲ آورده شده است. اگرچه شاید برخی معیارها مهم‌تر از بقیه باشند به دلیل پرهیز از سوگیری اوزان یکسان در نظر نتایج ارائه شده دراشکل ۲ نمایانگر معناداری نسبی تفاوت میان دو جایگزین در بهتر شدن ساخت تصمیم کاربر در خلال جستجوی اطلاعات است. همچنین» نشان می‌دهد که شودمندی تصمیم‌گیری به میزان قابل توجهی با استفاده کاربر از نظام بازیابی اطلاعات, در مقایسه با زمانی که از آن استفاده نمی‌کند. بالا می‌رود (۰/۵۷۴ در مقابل ۰/۴۲۶) و کارآمدی تصمیم گیری به میزان بسیار زیاد با نظام بازیابی بهتر می‌شود (۰/۸۶۱ در مقابل ۰/۱۳۹). همچنین» عملکرد بازیابی اطلاعات نیز به طور معناداری با نظام بازیابی اطلاعات افزایش می‌یاید (۰/۶۰۸ در مقابل ۰/۳۹۲). حالت استفاده از این نظام بازیابی اطلاعات, برتری معناداری بر حالت استفاده نکردن از این نظام در هر دو بخش معیارهای فرایندی و بروندادی نشان می‌دهد و بیشترین ۶ / کتابداری و اطلاع‌رسانی - جلد ۱۶ شماره ۲ برتری در فرایند است. روی هم رفته» امتیاز به دست آمده ۰/۶۶۳ برای نظام بازیابی اطلاعات در مقایسه با امتیاز ۰/۳۳۷ برای مورد استفاده نکردن از این نظام» نشان می‌دهد نظام شبکه پیشگیری از خودکشی (۳89) قدرت تصمیم‌گیری کاربر را در بازیافشت محقق سپس به بحث و نتیجه‌گیری می‌پردازد. وی معتقد است این روش برای بازیافت اطلاعات حقوقی وکتابخانه‌ای نیز قابل استفاده است که می‌تواند در چنان‌که گفته شد. تحقیقات ارزیابی در زمینه بازیایی اطلاعات بر یک جنبه (رویکرد نظام مدار) عمدتا متمرکز شده ور عین حال؛از هم گسیخته اسسّت. مطالعات ارزیابی در رویکردهای مختلف از هم جدا افتاده‌اند. به اعتقاد «ساراسویک» (۱۹۹۵) این جدا افتادگی در سطوح ارزیابی می‌تواند به عنوان کمبود بنیادی در تمامی ارزیابیهای بازیابی اطلاعات در نظر گرفته شود. نظامهای بازیابی به عنوان فعالیتی اجتماعی, با,هدف پیوند و ممکن ساختن تعاملات میان تهیه‌کنندگان/ نویسندگان اطلاعنات و کاربران/ خوانندگان اطلاعات. ایجاد می‌شوند (ساراسویگه» ۱۹۹۵): این فعالب ۳ ساهیتی پلچیده: شناختی و ذهنی دارد (بورلند,۲۰۰۳). بنابراین» ارزیابی یک نظام نه تنها در زمینه فنی وسیستمی, بلکه در زمینه‌های کاربردی باید سنجش شود. علاوه بر این» در ارزیابی باید ترکیبی از معیارهای بروندادی و فرایندی» برای انعکاس ماهیت پویا و چند بعدی ربط استفاده شود. چالش عمده در راه تلاش برای ارزیابی بازیابی اطلاعات. کاربرد مقیاسهای متنوع به روشی متحد شده و جامع است (ساراسویک. ۱۹۹۵) که مسیر پژوهشهای آینده را روشن می‌کند. به اعتقاد برخی از محققان, چالش آینده بر تشریح ابعاد چندگانه و اجزای نسل جدید نظامهای بازیابی اطلاعات از طریتی آزمایش آنها با رویکردهای ارزیابانه متنوع, متمرکز است (رابرتسون و هنکاک بولیو ۱۹۹۲). در این نوشته» پژوهشی مبتنی بر این رویکرد به عنوان - پائو میراندا لی (۱۳۷۸). مفاهیم بازیابی اطلاعات. ترجمه اسداله آزاد و رحمت‌الله فتاحی. مشهد: - بائزا - ییتس» ریکاردو؛ ریبرو - نتو برتیه (۱۳۸۵). قلمروهای نو در بازیابی اطلاعصات.جلد اول. ترجمه علی حسین قاسمی با همکاری سیروس آزادی و علی جوامع. تهران: چاپار؛ دبیزش. اس (۱۳۸۹). قلمروهای نو در بازیابی اطلاعات.جلد دوم. ترجمه علی حسین قاسمی با م۳۵6۵ 1010۳۵100 10۳ کزقهط ۵ که ععلا ما ۵۶ کعاهاد کیاملمسمصش .(1980) بل .٩ مصطلاه 8‏ - 0 کزدواهصه +عطاسگ نل 0 دم مدز اع-۳۵[1 .(1990) ۳۰ 34۰ بطم0ق/3 ک .0 ,ختقاظ ‏ - -437 ,(26)2 ماع 3/102 یک عدزدد۳۵ صوفاهصه مد +صمناه تساه -[[0 ۵ 107 01۳0106655 10۷۵1 ۵۶ صمناهناه 0 ۸ .(1985) 8۰ 36۰ ,3/۵0 ۵ 0 .0 ,ختقاظ ‏ - 289-2 ,28 ,۸۲1 غط) اه کصمفاهنص م۲ کرد نصا خصعصمل اج 6 ۶۶۴ صوناه0۵ عطا 1۵۳ کامعدو م00 امامعصفووو کت (2000) بط ما8 - ۳ و500 متسه عطا ۵۶ لول ب 1ص ععصه 10 ۶ مدمه عط1 .(2003) ۳۰ مفصنامم 8‏ - مدرگ نصا 30065 ععمعهما لها 0۵ کاعع1 ص00 عط1 .(1997) ای مصملعلم - ۵0ع30 .116021 13102000 دز کوصن0 12 ن(ح80) معط ما16ز/۷۷ بصعنمگط ,دعدل 0 ت۴٩ ۵۵8 هذ روط هش .(1966) ۳.۵6 بصععگل عک ول بقا1ن/3 ۰۷۷۰ 066009 - عع۰[10) مامعزم۳ مدع 10عکصوی طنادش:گا.نا ,و1ع ص02 .(.۵1۵ 2) +فصاوره ۲۵۵۱ 7021 .۳6 لو اعد اهدص ها اصعحص ساکع ۲و مسحصعانل عط1 .(0996) .0 ,قاط - 23-6۰ ,(47)1 ,501666 00ز هد 1۵۶ مانمگ صوصخ عط و :116210 ۲۵6۵1 جمناهه داز ۶و نامهم عنانصیم 0996 ظ مصک 12 3-0 ,(52)1 مطوناهاد 300 و لعقصول. معط 1 عانانصومه ج که کاصعصاط 0 0008 حاعموع ۲ اعد نفد .(2004) 8 معط که مک مصلا/ 8۳[ - ع ان .212 .۵ 0۵06۳ ,(10)1 بطمه 1 1310۵00 وعمامصطا هد اما ۵۵۳۵ احطاط .12 10-1/02062 اعد لد دمص که // :قاط 20۵ ۵ وس گنرد 66۵ دمص عصناه هط .(2002) کل مصناعصعل عک بل منامام - ,۳1۵6 م17 ب6عب80 نصا ۲۵1۵۷۵0۵ عنصحصرل آهدوزک نوا فصه اهاز ۶و کععصعانهنش ۰) ۲01۵۳۵۳۵ کلام 4 عط) او کع 0و۳ ,وعلتل .۳ نله ۷ .۳ 108/686 مظ 65 عطا 0 عصفاهع5 نصا نددمموط لوگ عطا علزفصا ب(0991) بع منهطااطتط ‏ - 361-3 ,(42)5 ,5016066 دمص دص 16۶ واعنممگ صععوعصس۸ عط) و اهدسمل عناصمک ۳ ۵1 1310۳۵100 ۶و صمناها۵ظ عطا صز کاصعصم 30010 اصعمعط (2008) 1 ,1/1200 - 27-۰ ,32 ,1010۳۵0۵ +ععصه10عط هام3۵ هه نک 0 کله10 3106 نادرگ 16 ۶و انامه عطا 0۵ .(1992) 36 34۰ بج نا هه 1100-85 62 بط .5 30061809 - وطزدد۳۳۵۵ 1010۳2۵005 اوه مارد هام اه عاهاد ۵ط71 .(01992) 6 مصمالهگ ‏ - ۶ ۵۷۵۱ هه کزدواهصه ناهد عصهی عطا ندعم دم اه موش .(1989) 6 مصمالهگ ‏ - ۸ / کتابداری و اطلاع‌رسانی - جلد ۱۶ شماره ۲ 1 عنام ماه هز کاصعصخویه تحصگادرد نمسای 52003 عط1 (1971) 6 مصهالدگ ۳۳۵۵08 .له ام صمناهمصکصا هز ما۳ که صمنامساه5 .(1995) 1۰ معزعهندگ 0 1368۳6 ۵۵ ععم ۲0 خلا6ا5 ۸۳4 نمدمنامصعاصا هدش طاصمعاطینط عطا ,(508) .81.0 ,80۶95 مضه ۳۰ معا خا باعل نفممع عمصد‌ ماع .(1996) 1 معنعهندگ [۵ 1316205 200 عطا ۶و کع و۳۳۵۵ عمط صز دایص منک صمامحصهصندا 201-2 ,(2 85م)) عمدعنم5 دمناهصد مک ومد دنا ۶و کدمنام ۲00 ده ععصگکد۲ ۲۵۷۵۵۷۷۲ لاس۸ ۴ماقط6ط هدز هه ععصه 3۵۱0 0994 با فاگ ۲و دوناه هه عطا ۵ همه عناعمعطا-صونعنمعل ۸ .(0.)2006 معصصمنق ۳ .۷.0 و۷۷0 -8563 ,42 ماع 3/02 ۶ عصنزددع ۳۳۵ دوعص +کهاگبرد او سا نامز	این نوشتار با نگاهی گذرا به سیر تکاملی نظامهای بازیابی اطلاعات و ارزیابی آنها، انواع ارزیابی در این نظامها را از هم تفکیک و به طور مفصل تر درباره رویکردهای موجود در ارزیابی عملکرد نظامهای بازیابی، بحث کرده است. با نقد هرکدام، مدلی ترکیبی با رویکردی نظری - تصمیمی از «وانگ و فورگیونه» را معرفی می کند و در پایان نتایج و پیشنهادهای خود را ارائه می دهد.
46,225	373278	سوبر دو گام در ایراد اصلی‌اش به طراحی هوشمند برداشته است. ظاهرا هر دوی این گام‌ها ایراد دارند و می‌توان برای هر دو پاسخی مناسب فراهم دید. شاید منشأ این اشکالات تلقی خاص شایع در غرب درباره نظام طبیعت و نوع مداخله خداوند در آن است. شهید مطهری !ند در اين باره بیاناتی دارند که به خوبی این ایرادات را تصویر می‌کند:** غربی‌ها کأنه این طور فکر می‌کنند که خداوند یک بار می‌آید عالّم را خلق می‌کند؛ به این معنا که ذرات پراکنده‌ای که در ذات خودشان سرگردان و حیران‌اند را می‌آفریند؛ بعد. اینها را به عنوان مصالح به کار می‌گیرد. در حالی که وجود طبیعت عین نظم آن است؛ نظم ذاتی آن است؛ هویت طبیعت همین سلسله طولی و عرضی آن است. حکمت خداوند با حکمت انسان تفاوت دارد. فاعلیت خداوند در طبیعت هم با فاعلیت انسان متفاوت است. فاعلیت واجب الوجود فاعلیت تسخیری است» نه فاعلیت مکانیکی و اتفاقی. این را ما از خود طبیعت کشف نمی‌کنیم - اگرچه قابل فهمیدن است - بلکه واجب الوجود بودن حق تعالی و هویت طبیعت به ما می‌فهمانند که دخالت واجب‌الوجود پاید گنه مخالی باشد, نش مازرای اطییست ايم, است که اولا آشباررا یه قایاتشاق می‌رسانت و ثانیا گر آن ماورا نبود.این اشیا غایت تداشتنت, به نظر می‌رسد که مشکل بزرگ در برهان نظم» نزد بعضی از افراد» حکومت این بینش است که می‌خواهند خدا را در مجهولات عالّم جستجو کنند. چه بعضی از مشتین وجود خداوند ۴ پژوهشنامه فلسفهه دین (نامه حکمت)» پاییز و زمستان ۰۱۳۹۵ شماره ۲۸ و چه منکرین. همه در پی آن‌اند که ببینند کجای کار طبیعت در روند عادی و علمی خود می‌لنگد که آنجا نیازمند به دخالت یک دست غیبی باشد تا روند کار جهان سامان یابد. به تعبیر دیگر دنبال این هستند که آیا این نظم موجود به خارج از ذات منتسب است یا به خود ذات طبیعت و فکر می‌کنند که اگر احتمال داشته باشد که این نظم درون ذاتی باشد دیگر با توجه به این مطالب, این طور جمع‌بندی می‌کنیم که برهان نظم و ایده طراحی هوشمند ۸ اصطلاح‌شناسی دو تعریف نخست از لا کاتوش (1.2162105 117۵)» فیلسوف علم مشهور وام گرفته شده است. برای بحثی کلاسیک از نظریه لا کاتوش در حوزه علم و الهیات» نک. (1993 ,ا(طم:۸/۵). 1086۴ 204 ,زو6[ 32۵0 +عاله ۷ مصماحقط 1 کعاحقطا0) بوط ,و0 6 ۰7 وم 76 ۳ برای مشاهده دفاع فیلسوفان مسیحی از طراحی هوشمند. اين منابع را ببینید: (1991 ۳1282)» طراحی هوشمند: طرح و بررسی دیدگاه الیوت سوبر ‏ ۱۳۴۵ 6 156000 علصما لفط ۵عحدا-ع 5621 عطا ۵1 (۴۳گ۹)) 1 4 م50 0۶ 00:1۵ .24 0 81اه /ع 0ج عادو ناهن 0 //نصااط :2011 عااعها وهمز0 .28 ۳ در ادامه (تا پایان قسمت ۳)» مطلب با روایت سوبر نقل می‌شود و بنابراین ضمایر و شناسه‌های متکلم ۳ برای همسان‌سازی عبارات دو مقاله» تصرف‌های ظاهری کوچکی در این نقل‌قول انجام داده‌ایم. 1 ۳16-1۳۶ را برهان تنظیم ظریف يا برهان ریزتنظیمی ترجمه می‌کنند. ۵ روشن است که در چنین متونی» منظور از مشاهده» صبرفا آذراگات خس,بینایی پیستت‌زی مطلق تخرنه ۶ محققین خود اصل آزمون‌پذیری» استفاده از ریاضیات در علوم طبیعی و... را از مصادیق چنین گزاره‌هایی ۳۷ تمام قوانین علمی از شئون برقراری اصل علیت هستند. علاوه بر اين» اصل پژوهش علمی مبتنی بر این است که از کنار هم گذاشتن مقدمات معلوم به نتیجه مجهول برسیم و آنچه مجهول بوده را معلوم نماییم. همین فرآیند تحقیق علمی مستلزم پذیرش اصل علیت است» چراکه باید پیش از آن بپذیریم که شماری ۱ در اینجا مراد یک محدوده بسیار کوچک چگال و تکینه است که خصوصیات و شرایط جهان کنونی از ۶ پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت»» پاییز و زمستان ۰۱۳۹۵ شماره ۲۸ آن ريشه می‌گیرد. این محدوده که با عنوان محدوده پلانک (۸۲۵۵ ۳121) شناخته می‌شود. فضالزمانی قبل از ۱۰7۴۴ ثانیه پس از مهبانگ و جهانی با شعاع ۱۰۲۳۲ سانتی‌متر است. ۴ برای پیگیری جدیدترین احصا و توضیح موارد ریزتنظیم» نک. (2009 ۰1108)). ۷ اين برهان صورت‌بندی‌های دقیق‌تری مبتنی بر قریب‌الوقوعی (1۵11000:آ) دارد که از آن جهت که از ذکر مقدمات آن به دلیل محدودیت حجم مقاله اجتناب کرده‌ايم از طرح آن صرف نظر می‌کنيم. برای ملاحظه این براهین می‌توان به همان اثر ۰1110۶» مراجعه کرد. ۸ سوبر اصل این مطلب را پذیرفته» تنها ایراد او این است که اين تبيينگري بهتر ناشی از اثر گزینشی در ۹ ظاهرا درس‌های «الیهات شفا» آخرین جایی است که استاد مطهری, به بهانه طرح بحث حکمت الهی؛ صفایی‌پور» حامد. ۱۳۹۲. «اصل آنتروپیک و نقش آن در برهان تنظیم ظریف کیهانی». پژوهش‌های علم و مصباح یزدی» محمد تقی. ۱۳۸۲. آموزش فلسفه» ج ۲. تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل. معصومی» سعید و مهدی گلشنی. ۱۳۹۲. «معیار نظریه‌های علمی». در مطالعات معرفتی در دانشگاه 15۵/11071 1۵ ۲۳2۵/1086 800000 76 مدمظ ماعهاظ م2 1996 اعقطنا3 معطعظ طراحی هوشمند: طرح و بررسی دیدگاه الیوت سوبر ۰ ۱۴۷ 07 5006 16 1 601 5612010 0030۵0 بخهاظ عازمو ۸1 2002 زا محصاد0ظ (۲0370/08 .عامنم۳ عزمومحطاصش عطا فص دعمصعل منم معطاصسا< عوجما" 1974 .ظ اس ,۲۵/1001۲۱۲۵ 1۵ 60۳۱۳/۵۲۱ ".جع مامصهکم جز عامنم2 عنم محطاص۸ "2004 .8 اس عط ۵۶ ۳۵-12 عطا ۶و ماو صش خصعصنوجش آمعنعمامعل1 ۵ط ۳ .2009 بط مفصنلاه) -202 ,7760106 270101 1۵ ۲0100011071 810/00611 7716 3/0۵1 .7 یگ هنه0 ۷۷۰ اعد تا وزد16 3006 بکی عامرتمص۳ عم م تصش عط 0۵ +عامز1 هه «محه8ظ 1988 عصما ۷/۱۵9 معن 369-5 :(39)3 عع هنک [ه واحرهدواناط 16 0۶ مهو ممل اع زرط 4 ما ".1006 ۵ط) ۵۶ عصنم 1 -ع ۳ عزمممطاصش۸ عطا قصه صوزف ۵" .2005 +عصما ۷/۱۵9 مهن .155-7 ,3/2080 م۸ .2161 بوطا برع نگ 100007 01۵ ۸۷9۵۶۱ آهزه هآمها 7 776 وا 04 ,(60) 500/۵01 بظ بت ها بصوزد16 کصععزااماصا فصه تناس۹ .2007 عصما ۷/۱۵ معن ۰ ۳0۳۵ :۱/01 ۵0/026۰ ۵ مس آعم 1 گ و0 بف ۳/9 واه و01 1016111861 ۵۶ ادص ص03 عطا ۵۵ معط ج نعمصمعزا ادا ۶و حصونزد" .1999 بصع ۷/1 بفادط0 0 6 ۲۵۵۱ ۲۵۳۵1۵ 4ع رک و۳ دوعس ۳۳۵۵ م2 2002 ما۷ لاس0 0 3061001 و7760 فورظ 7 6 5 04 ۸2 76 1954 36 36 .8 مصعط0 1718/0 2700 1 6/1008 106 :708 200 726 1980 موعل صعطمعاگ مفله6 آهمنطاممدمانط۴۳ مصد لمعنعمامعط71 ۸ دون خصهونااعادا" 2014 عمط ۷۵۵ فلاط مصعصوزمگ رازه نآ عطا اه وعمامعط 1 ۶و وام ۳ :مممرعظ موصقاص ۳ .رصوناهاععنل عنصلمهه) ".عزدوام۸ .6818716 1111611180011 ۵۳۱ 07 1200166 5020711706 +حز هه 1017 060/1071 76 1994 ل موصقاع 1/60 ۰ نوا زنطن 00۵11 :21۷ .2 60001 00111106 7و عع۸ ۵ ۳ وومامع77 .1993 .٩ موطم 16 687871 111611180711 1۵ ۲۳6۵10113701 5020711106 ۳۵۱ 06011088 776 2006۰ بولهدمط مخمعطا 2 8016۴1 عطا هه ۳۵۵۵۵ نطفقاع صمکقعط وه طانه۳ ۵۵ط ۷۷" .1991 صازجلش مهعصصه۳1 ,3/۵1۵ ۵۱۱۵ ا(18[0]ع بععع0گ ما سالهه۸ 0/0 ۵6 7206 2011۰ ماش مقعصتاصها8 ۸ پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت»» پاییز و زمستان ۰۱۳۹۵ شماره ۲۸ 800 عزقه8 :۵۵6 3107 وه م0 نع 07 عم 776 1959 اف بوع۳0 ۶ وازد نت نهنسگکنله) بونسو ۸ ۸ ععنا) کل 0۵ 0600/0 2007 0۵0 ما5 7 ادها( 1۵ ع#نس 1اعمامم1ظ 76 ها "موش صوزف30 ۲۵۵ .2005 اامنلاط بخطام5 30108 07 610 ]0010 موز خصونااعاصا حانج ۵د ۷۳ دز ا۵ط ۷۷" .2007 زانط بخعطام5 5۰ بوازد نت 010۵ :000 000۰ 8 10۳6 کل 1996 لوحقطنظ معصسا زگ	طراحی هوشمند به عنوان یک جنبش اجتماعی با انتقادهای فیلیپ جانسون به طبیعت گرایی و داروینیسم و همراهی او با افرادی همچون مایر، دمبسکی و بیهی و حمایت فیلسوفانی همچون پلنتینگا، مورلند و کریگ در دهه آخر قرن بیستم شکل گرفت. در نگاه آنان طراحی هوشمند یک برنامه پژوهش علمی با مشارکت دانشگاهیان است که نشان خواهد داد بر عالم یک طراحی هوشمند حاکم است. سوبر به عنوان یکی از منتقدان طراحی هوشمند معتقد است که طرفداران ایده طراحی هوشمند گرفتار تطبیق های ناقص در مورد پدیده ها هستند. از نظر او طراحی هوشمند شرط آزمون پذیری را ندارد و در نتیجه قابل ورود به عرصه علمی و تحقیقاتی نیست. در این مقاله نشان داده شده که اولاً تصویر او از آزمون پذیری کامل نیست. ثانیاً طراحی هوشمند، می تواند، با ملاحظاتی، همان معیار سوبر را نیز تأمین کند. اساس اِشکال او ناشی از تصور نادرستی است که از وجود یک طراح هوشمند فراطبیعی دارد. نقد نخست این مقاله را می توان، علاوه بر یک تقریر قیاسی معتبر از کبرای برهان نظم، انتقادی بر طبیعت گرایی روش شناختی نیز در نظر گرفت.
1,235	469525	از جمله این بیت در ادامه داستان گریز عیسی از اجمق:#راند ک"انوگ, آت را دزدد هوا/ دین چنین دزدد هم احمق از شما» (۶۵۱). يا در میانه آن ابیاتی که دشنام عقل را به حلوای احمق ترجیح می‌دهده این بیت هست «از گر آن احمقان طوفان نوح/ کرد ویران عالمی را در فضوح» (1۳۵). یا پس از تمثیل عقل به چوپان يا شتربان که ابتدا به نظر می‌رسد تأیید همان دریافت عرفی از عقل است می‌گوید: «عقل عقل‌اند اولیا و عقل‌ها/ بر مثال اشتران تا انتها» (۱۱۳). نیز در ادامه بیت مشهور «پای استدلالیان چوبین بود/ پای چوبین سخت بی‌تمکین بود» (۷٩) (که خود البته دوفصلنامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی» سال سوم شماره ششم» پاییز و زمستان ۰۱۶۰۰ تحوّل معنایی عقل استدلالی در قالب قیاس نوع اول است) عاقل را به کوری تشبیه می‌کند که با عصای استدلال قدم برمی‌دارد؛ باری» همین اندازه را هم به طور مستقل نمی‌پذیرد: «با عصا کوران اگر ره دیده‌اند/ در پناه خلق روشن دیده‌اند... حلقه کوران به چه کار اندرید/ دیده‌بان را در میانه آوردید» (۷٩). اگر این برداشت درست باشد مستلزم پذیرش این است که. مطابق فتوای مولوی, عقل عرفی به طور مستقل کار ویژه مثبتی ندارد و مادامی که عقل کلی نشده يا به آن نپیوسته است. به دشواری جز شر و عیب چیزی در بساط دارد: «منطقی کز وحی نبود از مولوی عشق را هم ورای عشق مرسوم می‌نشاند و معشوق آن را وجود ازلی و ابدی (خدا) می‌داند. برای عشق یک کارکرد بسیار متفاوت پیشق,می‌نهد و آن اینکه ابزارزی جهت درک اسرار جهان و دیدن عالم غیب می‌شود. این تحول معنایی و بهاویژه مصداقی در واژه عشق (در قیاس با فردوسی و نظامی) چندان است که اگر دعوا شود که عشق, در مکتب مولوی به چنان انقلاب ماهیتی دچار شده که به مرزهای یک مشترک لفظی با عشق در معنای مرسوم آن نزدیک شده نمی‌تواند سخن#غریبی تلقیع شود. انکنه مهمی. که در اینجا قابل امعان نظر است اینکه چنانچه بپذیریم «شرح عشق وعاشقی هم.عشق گفت» (۱۰) راه بررسی عشق در نظر مولوی بر یک پژوهشگر ناقد به طور اصولی بسته است. عموم مقالات و کتب هم در این زمینه به شرح مدعا و سعی در فهم همدلانه پرداخته‌اند. مولوی هم چون دیگران هوا را مانع درک عقلی و گاه در تعارض با آن می‌بیند. یا عشق هم ممکن است چنین اخلالی ایجاد کند؟ عشق زمینی آری» عشق آسمانیانه. ولی.آیا؛ماهیت شورمند عشق ممکن نیست مانع کارکرد کشفی آن باشد؟ او می‌پذیرد که عشق چشم و گوش (عقل) را از دیدن و شنیدن حقیقت مانع می‌شود ولی معتقد است که اگر عشق, عشق الهی باشد» کور شدن نه فقط بد نیست که خوب هم هست. در داستان رفتن خصمان پیش داوود در دفتر سوم می‌گوید: «آن یکی کورم ز کوران بشمرید/ او نیاز جان و اخلاصم ندید؛ کوری عشقست این کوری من/ ۵ دوفصلامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی؛ سال سوم» شماره ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰ تحوّل معنایی حب یعمی و یصمست ای حسن؛ کورم از غیر خدا بینا بدو/ مقتضای عشق این باشد نکو» در مورد عشق در مثنوی» این پرسش مهم که عشق که ذاتا و ماهیتا یک تمایل است و علی‌القاعده کارش تحریک و برانگیختن و پیش بردن است. در قالب چه سازوکاری به یک وسیله درک و دیدن (اعم از غیب و شهود) بدل می‌شود پاسخی از جنس پاسخ‌های مرسوم ندارد. این سخن مولوی که صیقل دادن دیوار از سوی رومیان (اشاره به دل اسپید همچون برف صوفی) در قیاس با نقش زدن بر پرده در کار چینیان (اشاره به فهم عقلی و فلسفی) منظره:(وافعیت هستی) را بهتر وآمی تماید ۱۵ قلیته یک تمئیل ذوفی آست‌ ی جاق استدلال را پر نمی‌کند. بسیاری بر آنند که نباید هم پر"‌کند» چوان او اساسا به استدلال مرسوم (عقلی- علمی) معتقد نیست. در مثنوی تنها روش متقن شناخت روش کشف و شهود است و چه بسا عدم توجه به آن مورد انتقاد واقع شود(میرباقری فرد؛ ۱۳۹۷)+مسئله‌ای که در اینجا مطرح می‌شود. اینکه برای فهم مدعای مولوی البته باید به شیوه خود او نزدیک شد. ولی برای درک بیرونی و سنجش آن نمی‌توان.از "زاه کشف"و شهودآرفت. بای "این مقصود ناگزیریم وزن استدلالی آن را بسنجیم. باری» استدلال‌هاق مثنوی هم عموما استدلال‌هایی تمثیلی و با فرض بداهت یافته‌هاییغرفانی و آیینی است: جایی در بحث جبر و اختیار که گویا مستمعان قانع نشده و اشکال می‌کنند. مولوی می گوید: «گر شوم مشغول اشکال و جواب/ تشنگان را چون توانم داد آب» (۱۳۰). این یکی از انبوه اشارات مثنوی است به اینکه مخاطب هدف مولوی کسی است که به راه او ایمان دارد؛ آموژّه‌های او روّن‌گروهی است» برای همین بیشتر جدلی و نقلی است تا استدلالی. زرین کوب در اين باب می‌گوید که مولوی در این گونه بحث‌ها «از اينکه اجزای کلام در نظام مضبوط واحدی قابل تلفیق نباشد و در برخی جزئیات تناقض‌هایی ظاهری يا واقعی و احیانا اشکال‌هایی که ناشی از عدم اعتماد تام یک مخاطب نااهل بر مضمون وحی است پیش بیاید پروایی ندارد» (زرین کوب ۱۳۹۹: ۵۲۳). ایشان در این مورد اظهار نظری نمی‌کند که آیا تمامی این گونه تناقض‌ها جزیی است یا نه. در جای دوفصلنامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی» سال سوم شماره ششم» پاییز و زمستان ۰۱۶۰۰ تحوّل معنایی عقل دیگر شیوه مولوی را «بلاغت منبری» می‌نامد و می‌گوید: «آنچه را از راه برهان نمی‌توان برای مخاطب قابل قبول ساخت از طریق تمثیل و حکایت به ذهن وی نزدیک می‌کند.» (زرین کوب,۱۳۸۰: ۲۹۱). البته واضح و مبرهن است که شعر جای استدلال دقیق و تفصیلی نیست و شاعران دیگر هم چنین نکرده‌اند. باری مسئلهه مهم این است که دعاوی مولوی سترگ است و دلیل و مدعا بایستی تناسب داشته باشند. کریم زمانی می‌گوید: «مولانا هرگز با عقل و عقلانیت در ستیز نبوده, بلکه فقط عقل را نقادی کرده. در واقع میزان توانایی‌های عقل را معلوم داشته» (زمانی» ۱۳۹۵). باری به نظر می‌رسد در این نقادی و تعیین توانایی از درک مشترک به نقد مکتبی (اشعریت و تصوف) عطف عنان شده» تا حدی که. همچون عشق, عقل مورد تأیید او یعنی عقل کلی هم با عقل عرفی.به مرز نوعی مشترک لفظی نزدیک می‌شود. قائلان این سخن شایع"که"«مولوی گاه به نکوهش؛گاه"به ستایش عقل پرداخته» (سعیدی» ۱۳۹۱) و «برخی ناآگاهانه آو را به عقل ستیزی متهّم,می‌کنند» (بهنام فر ۱۳۹۳ عموما به این اشاره می‌کنند که اعقل ایمانی«و عرشیمورد تأییداو عقل مستقل مورد رد و انکار اوست اما به اين کمتر توجه می‌شود که آیا این دو عقل,مشترک معنوی‌اند یا مشترک لفظی. همین شباهت در بحث استدلال هم هنت. گفته.شده است که «مولانا نه تنها استدلال ستیز نیست» بلکه موافق استدلال و اهل آن است» (شجری» ۱۳۸۹) باری از توضیحات معلوم می‌شود منظور نویسنده از استدلال توضیح تمثیلی برای تسهیل فهم مدعا برای مخاطب است. برخلاف شاهنامه فردوسی و پنج گنج نظامی» مثنوی مولوی یک پدیده دوچهره و متناقض‌نما به نظر می‌رسد؛ به این معنا که بخشی از آن ناظر به واقعیت‌های انسان و جنبه‌های روان‌شناختی و اجتماعی آن است که بسیار واقع‌بینانه (گاهی تا مرز بدبینی) به نظر می‌رسد؛ و بخشی دیگر ناظر به آرمان‌های آسمانی انسان استعلایی است و معتقد است این آرمان‌ها در بالاترین حد خود تحقق یافتنی است و در بسیاری تحقق یافته است. این پرسش ممکن است به ذهن هر مطالعه کننده دقیق مثنوی خطور کند که در دنیایی که قصه‌ها و حکایت‌های آن حاکی از این است که اغلب یا عموم آدمیان به شدت درآمیخته با طمع و خشونت و شهوت و جهل‌اند» ۷ دوفصلامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی؛ سال سوم» شماره ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰ تحوّل معنایی چگونه ممکن است عقل و عشقی را با چنان ارتفاعی تبلیغ کرد که مقتضی مقادیر زیادی تقوا و خلوص و ارادت و اعتقاد است؛ به ویژه که وقتی مثنوی خوانده می‌شود» گوئی بخش اول آن بسی باورپذیرتر از قسم دوم است. حکایت مرد بقال و طوطی, قصه اعرابی درویش و ماجرای زن او با او نحوی و کشتیبان» کبودی زدن قزوینی» به عیادت رفتن کر بر همسايه رنجور اندرز کردن صوفی خادم را در تیمارداشت بهیمه» خاریدن روستایی در تاریکی شیر را فروختن صوفیان بهيمه مسافر را نمونه‌هایی از انبوه داستان‌هایی است در مثنوی که به تصریح و تلویح واقعیت رفتار و کردار بنی آدم را که دروغ و دغل و حرص و هوا و جهل و تقلید است» برملا می‌کند. در عین حال در لابلای همین بازنمایی‌ها داستان‌هایی از کسانی می‌آورد که جز ایمان به خدا و طاعت اوآو:ادبار به دنا" کاری ندارند و عقل متصل به وحی و عشق به معنا چنان پرده‌های غیب را از جلو آنها: کنار می‌زند که حقایق عالم را می‌بینند. این البته ناممکن نیست. ولی به دشواری می‌تواند همنازابه نظر آید. مضافا به اینکه فهم اینکه آیا کسانی, مثلا ابراهیم ادهم واقعا به مقامی که او می‌گوید رسیده‌اند یا نه راهی است که بر بر این مبنا مولوی عقل و عشق را از عرف معانی خودابه کلی دور می‌کند. این هر دو در اتصال با مکتب (به روایت تصوف و اشعریت) ارج می‌یابند. روش مولوی در بیان ایده خود هرچند به ین تمثیل ور واستلن ماه بان اهر اي رطق رقادل فهساسته ولی اسنجش, و در شاهنامه و خمسه عقل و دانش, در معانی عرفی تعابیر» ستوده می‌شوند و کارکردهای دانستنی و بایستنی آنها توصیف و بلکه تجویز می‌شود. در هر دو این اشاره در مورد عقل وجود دارد که پی به رازهای نهان نمی‌برد و نباید از او انتظارات زیاد داشت. تعارض خرد و هوا مورد توجه است و اولی بر دومی ترجیح نهاده می‌شود. از این جهت که شور و شیرینی زندگی در عشق است» ستوده می‌شود. در آن دو ما با عشق پاک و ناپاک. عشق ناظر به سامان دوفصلنامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی» سال سوم شماره ششم» پاییز و زمستان ۰۱۶۰۰ تحوّل معنایی عقل زندگی و عشق عیش‌طلبانه و عشق عقلانی و ناعقلانی آشنا می‌شویم. از منظر فردوسی و تا حدی نظامی چنین می‌نماید که عشق بدون عقل خطرناک است و بسا که راه به نابودی برد. کار فردوسی در این زمینه ناظر به بازنمایی این دو مفهوم و نیز درجاتی اعتدالی از کاربست اصلاح گرایانه آنها است. کار نظامی بیشتر متوجه وجه هنری و پردازش پرمایه و بازنمایی جذاب عشق است. هرچند در حواشی از تبلیغ اعتدال و عقل به دور نیست. در مثنوی ولی» عقل و علم دو تا است یکی بد و یکی خوب (مستقل و آیینی)؛ عشق هم دو عشق است یکی خوب و یکی بد (الهی و بشری)؛ و توصیف اینها هم در فضایی فارغ از اعتدال, شورمند و همراه تحقیر و تعظیم بسیار. به نظر می‌رسد مولوی این هر دو مفهوم را به کلی از معانی و کارکردهای پیشینش متفاوت کرده استهمچون در مکاتب عملگرا اين تصویرسازی بیش از آنکه نگران صحت و سقم باشد؛دغدغه‌مند کارآمدی است»(در؛اینجا برانگیختن به سلوک معنوی) و برای این منظور بنا را بر بذاهتو ترغیب آن و.تصغیر وقیب می گذارد. زبان نیرومند و داوری‌های قاطع در خصوص اعزاز و« تذلیل در«قالب داستان‌ها و تمثیل‌های جذاب می‌کوشد جای خالی پذیرفتنی بودن و امکان.نقذ بر اساس درک امشترک را پر کند. به نظر می‌رسد آنچه فردوسی و تا حدی«نظامی دز مورد عقل و عشق می‌گویند. با درک مشترک به کم و بیش قابل تصدیق بوده است. آنچه مولوی در اين باب می‌گوید. بدیهی و همه فهم نیست. و از آنجا. که شیوه او استدلال نیشست. دلیلی هم برای آن نمی‌آورد. در مثنوی نقش ترغیب با پشتوانه مکتب (اشعریت» تصوف و آیین) بسی بیش از نقش بازتاب شد. هرچند این معانی و ارزشگذاری متفاوت به گفتار امسلطی بدل شد که مّهر خود را از منظر گفتاری (دیسکورسیو) بر وجه"اندیشگی و ادبی فرهنگ فارسی زبانان نهاد. به نظر می‌رسد در کاربرد کماکاق تعابیر عقل و عشق, فرهنگ و زبان فارسی در محدوده‌های مفهومی فردوسی و نظامی کار می‌کند. عموما عقل به همان معنا فهم می‌شود که فریدون» سیندخت» پیران؛ گودرز شیرین» مهین بانوی نوفل» بهرام عاقل‌اند و عشق هم در همان معانی که زال و رودابه» بیژن و منیژه لیلی و مجنون» شیرین و خسرو عاشق‌اند. شک نیست که ترسیم حدود معنایی ۹ دوفصلامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی؛ سال سوم شماره ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰ تحوّل معنایی تعابیری چون عقل و عشق کار دشواری است و چنین مفاهیمی همواره یک هاله تاریک- روشن در اطراف هسته سخت معنایی خود دارند. که گاه به مرور زمان هم دچار انقباض و انبساط می‌شود. باری, کاری که مولوی با این تعابیر کرده (عقل کلی حقیقت یاب و عشق الهی غیب‌بین) نوعی تحول شالوده‌شکنانه و متکی به یک ایدئولوژی آریستوکراتیک معنوی است و اصول و عمق آن از دسترس فهم و سنجش اکثریت گسترده مردمان بیرون است. آنچه او را (حتی در میان غربیان) به گستردگی محبوب عام کرده» بیشتر غزلیات او است و بسا تطبیق هیجانات شاعرانه او با عشق زمینی. نظرپردازی عشق به مثابه بنیان شگفت و ماجراجویانه زندگی و نیز مضمون‌پردازی هنری و بیانی او کاربری این جهانی کم نداشته است. گویا مردمان عقل و عشق را با آموزه‌های فردوشی "و نظامی"می‌فهمند و می‌ورزند. (از جمله چون علم و فناوری و تولید را عزیز می‌ذارند و عشق معتدل بشری رااتأیید می‌کنند) ولی در مقام گفتار در باب این مفاهیم طالب بلندی» غزابت و ماجراجخویی فکری و هنری مولوی‌اند. ابراهیمی دینانی» غلامحسین (۱۳۹۳). آشرح اشعاز نظامی گنجوی» برنامه معرفت» ۲۷ تیرماه. اسلامی ندوشن, محمد علی (۱۳۷۸) . زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه» تهران؛ نشر شرکت اسلامی ندوشن, محمد علی (۱۳۸۸). «شاهنامه از چه می گوید و ارزش آن ذر چیست»اطلاعات الهامبپخش» محمود (۱:)۱۳۸۷تأملی در اندیشه‌های زاهدانه و دینی نظامی گنجوی» فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی» سال سوم شماره ۸ ص ۳۱-۱۱ بهفر» مهری؛ و صدرایی رقیه (۱۳۹۹). «بنیان تعلیم شاهان در برسازی زندگی فردوسی» پورجوادی,» نصرالله (۱۳۷۰). «شیرین در چشمه»» نشر دانش» خرداد و تیر» شماره 1۶» ص ۲- دوفصلنامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی» سال سوم شماره ششم» پاییز و زمستان ۰۱۶۰۰ تحوّل معنایی عقل حسن‌رضایی» حسین؛ و سیف, عبدالرضا (۱۳۹۵). «بررسی عشق در حماسه با نگاهی به شاهنامه»» فصلنامه منن‌پژوهی ادبی» سال بیستم شماره ۷۰. ص ۶۵-۲۹ حمیدیان, سعید (۱۳۷۹). «مقدمه بر اقبالنامه» در اقبالنامه. تصحیح وحید دستگردی» تهران, نشر خالقی مطلق, جلال (۱۳۷۵). «تن کامه‌سرایی در ادب فارسی» نشريه ایران‌شناسی» سال هشتم ذاکری» احمد؛ و حیاتی» کریم (۱۳۹۵). «جلوه‌های تمثیلی عشق تراژیک در شاهنامه»» فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان ‏ و ادب پارسی,» شماره ۲۹. ص ۷۹-۵۷ راشد محصل, محمدرضا و دیگران (۱۳۹۹). «بررسی تطبیقی مفهوم خرد در اندرزهای دینکرد ششم و شاهنامه فردوسی» فصلنامه متن‌شناسی ادبآفازسی, دوره نهم شماره غ ص ۵۵-۳۷. زرین کوب. عبدالحسین (۱۳۹۹). سر نی نقد و شرح تحلیلی و تطبیمی شنوی» جلد اول» تهران» زرین کوب» عبدالحسین (۳۷۶() پی رگنجه در جستجویی ناکجباد, تهران نشر سخن. زرین کوب عبدالحسین (۱۳۸۰). پله پله تا,ملّقات خدا درباره زیدگی. انديشه و سلوک مولانا زمانی» کریم (۱۳۹۵). «عقل در نظر مولانا» سخنرانی. سایت شمس‌رومی» در: سعیدی» حسن؛ و نصیری, ولی الّه (۱۳۹۱). «عقل از دیدگاه مولانا» فصلنامه ]یه معرفت. سال شجری» رضا؛ و سعادتی» افسانه (۱۳۸۹). «رویکرد مولانا نسبت به استدلال» دوفصلنامه ادبیات صفا ذبیح ال (۱۳۹۳) حماسه سرایی در ایران» تهران نشر امیرکبیر. ۱ دوفصلامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی, سال سوم شمارهه ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰ تحوّل معنایی صلاحی مقدم, سهیلا (۱۳۹۷). «نگاهی به هفت پیکر با رویکرد عرفانی و رمزی» اطلاعات صلاحی مقدم سهیلا (۱۳۹۷). «نگاهی به هفت پیکر با رویکرد عرفانی و رمزی» اطلاعات طغیانی» اسحاق؛ و عرب نژاد»ه زینب (۱۳۹۵). ریخت‌شناسی داستان‌های عاشقانه شاهنامه فردوسی, ابوالقاسم (۱۳۸۲). شاهنامه بر پای چاپ مسکو تهران» نشر هرمس. (شماره‌های درون کرباسی عامل» بتول (۱۳۸۹). «بررسی اندیشه‌های پارادوکسیکال در شعر نظامی» فصلنامه زیان محبتی» مهدی (۱۳۹۰). «عقلانیت و اعتدال فردوسی در شاهنامه» فردوسی پژوهی (جلد دوم)» مسکوب. شاهرخ (۱۳۷۶). تن پهلوان و روان حردمند. تهران, طرح نو مولوی» جلال الدین (۱۳۸۲). سنوی معنوی, به تصحیح رینولد نیکلسون» تهران نشر هرمس. مولوی, جلال الدین (۱۳۸۲). سنوی معنوی,» به تصحیح رینولد نیکلسون» تهران نشر هرمس. (شماره‌های درون متن اشعار مولوی» شماره صفحه این کتاب است:) میرباقری‌فرد» علی اصغر و دیگران (۱۳۹۷). «آسیب‌شناسی مقاله‌های مثنوی‌پژوهی از توجه به مشرب عرفانی مولوی» متن‌شناسی ادبفارسی, دور ذهم, شماره ۳ ص ۳۶-۱۷ نظامی» الیاس (۱۳۸۵). حمسه نظامی» بر پایه چاپ مسکو-باکو تهران؛ نشر هرمس. (شماره‌های وجدانی, فریده (۱۳۹۱). «نقد خرد در شاهنامه» فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی, شماره دوفصلنامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی» سال سوم شماره ششم» پاییز و زمستان ۰۱۶۰۰ تحوّل معنایی عقل دهسنگ که 20و۳۵" .(2017) ع92مط بععد و52 مش .سط3 عکطظ 05۰ 11۳6۵۳۶ ]٩ وا ۵ ]۹ ,70۳۵ هام0 , اطع 10 «اعصه مطعطاگ عط دعمل ۹۷۵۲" .(1388) نن۸ معط 3/0 مصقطد10000< نصهاد1 .310 بط اهدص عنصمصم نی اب۳۵ , عجله از دز خقط۳ هه چدد ۶ ۵۳۲۲ عطا هز اه عطل) عمتطناط۳ کعص۳ بصقحط16 مصمتن9ه [صهز۹ه۳ ۳ز] (عا۵۵ط دنطا ۵۶ دعطا ی ععقم عطا عنه کصمم ۳۵۵0۳5 ندنام طع 020 مصط 1 مصمتاعع م0 خلومعاکه 1 فنطد ۷ مطاع م امطوط عزه 1۷۵۵" .(2016) 672 [00 ۸ بگندگ وص۸ نصله‌د۲۳ بنعمرعط صه‌دد ۲۳۵ :1۵۵,100 1110۲۵۲ ]٩ ,70۳۳۵ 0۵۳1۵۲ ,امسعمطقطاک کم کاوم1 چ از عاطاع 150 لمع ۳2۳00 ۵۶ و5" .(2010) اممنعط باعسش نحه‌ مگ [۳۵۳۹[۵0 10] .124-151 ۳0۰ ب4 .27 ت۷3 ۳۹۲ بع 106070 ,1162 هدعم عطا هل موم ۳6" .(1996) ملقلهت. و30 ولمم [مهز۳0۹ 10] 15-54 ۳0۰ ,29 37۰ ,[98 17036 ۳ ام سمل وا هام0 لمعناد جح نصا که صمناصعااد عطا دم دعلعناند ددع1 کازهمکق/2 ۲7۹۵۵ ب6 ۲007ع1 ۲ 6۳۹1071 ]0 0۲70800 (۵ 7 00۳۵۲ ,۰ قامطاد 8۵006۵ ,20 ط6 1 ,(2 ع ۵ ۷) حلتهع ۵ ۳۵۳0/۵ ,عم مطمطاگ منز ج 12 مص02ط6 1 ,51۲1۵ ۷1۹۵ 0۳۵ ۵0۵ ۳76۳0 .(0995) ام تطمطک ,2/100 ۳ دوفصلنامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی» سال سوم» شماره ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰ تحوّل معنایی 6 ۶٩ ۳ع) عطا هز طصه عطل عسنطعناط۳ دعص۲1 مصقعحط1 مصمتنفه [۵۵ز۳۵۳۹ 1۳] ۵۵۵ عنطا که کته ععدم عطا عنم موم نان مگ مه مسعلوم۸ اند عطا هل حص0لز۳ که امعع00» عطا که ولد -37 .30 ,9-4 .2 بع700ع0 20۲۹10 ]٩ روا ٩ ام سمل سل ۶ ۳۲۲ عطا هز اه عطل) یعسنطناط۳ ۲1065 مصقحط1 111501۹ [مهز۳۵۹ ۳۳] ۵۵۵ عنطا ۶و دوه ععقم عط) عنم مصعوم ک نگ ما عسنم200 ۵80۵ع3۹* .(2012) مطغلاه‌نله ۷ بقع وش صمع۲1۵ بنوزمعدگ ۵] .25-42 ۳0۰ ,33 .31 باه1 3/1206 داعطع و۸ ۵۳۲ تمس 00۳2۲ ,نگ عمط دتاطابام عزطمانممه معط 1 مه 2 عارط ر0984) بطعالعطنطه7 بعکد5 [۳6۲۹1۵0 10] .125-150 .۳0 ب2 .3 1۵6 معا تحص که م70 ۵ طاز۲ حصمعلنه۳ 1721 اه کلم[ ۸" .(2018) علزع‌طامک مصهفهو30 نطعلدک ۰ ,2018 06 بع ۴0۵ وصه حطم‌محملنط۳ قاط , طعد مدمه آمع0 15 ۳6۲۹1۵۵ ۶٩ هام1 ۶و م70 م0 با معقماد 106 حعصمصطقطک [۳65120 10] .23-38 0۰ ,3 تعاس21 ,8 21۰ ,036 10672] دامه‌معه مزع ملمم۸* .(2016) مشک بتاهوم 13 وصش۸ معط متهطلو7 3] .57-76 .20 ,29 .3 1100۲۵6 004۵ عومو 1 معط هل لمع 566 ,تست ۵ عسنل مه جمقمع ۳ .(2016) تفگ متمقصع272 دوفصلنامه پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی» سال سوم شماره ششم» پاییز و زمستان ۰۱۶۰۰ تحوّل معنایی عقل ۵۰ 338۲ بعرام 1٩ و7170 7۳6 ب(0987) بصن دمطاملط۸ بطتطلمقه7 7۲ 1۵009 :0096 ۹۲ 012۵ 7۳6 .(1995) بصن دمطاملطاه ,طتطمضه7 ب16 000۰ 16۵۲ 1۵ 0ع5 بط عاک5 .(2001) بصتع‌دمطاملطا۸ بطتطلمقع7	عقل و عشق دو اسم معنا هستند و مثل اغلب اسامی معنا، مفهومی کشسان داشتهاند. فیلسوفان و عارفان و شاعرانِ حکیم هرکدام به نوعی در تعریف و تحدید حدود یا تعریض حدود آنها سخن گفتهاند. در قالب یک نگاه بین رشته ای، ادبیات از یک سو، فلسفه (و روان شناسی شناخت)، از سوی دیگر، این مقاله در قالب یک تحلیل محتوای مقایسه ای، سیر تحول معنایی این دو واژه را در شاهنامه، پنج گنج و مثنوی پی می گیرد و از دلیل تفاوت دو مقام گفتار و کردار در اقبال به آنها پرسش می کند. بنا بر آنچه یافته شد، فردوسی عقل و عشق را در معانی نزدیک به عرف عمومی کاربرد آنها به کار گرفته؛ نظامی عشق بشری و زمینی را در اعلی درجه آن توضیح و بازنمایی کرده است و اشارات اولیه و بسط نایافته ای هم به مفاهیمی چون «عقل کلی» و «عقل تحت هدایت وحی» داشته است؛ مولوی در این کار به شکلی شاخص شالوده شکن بوده و معانی معنوی و آیینی به کلی متفاوتی بر این مفاهیم حمل کرده که تا مرز اشتراک لفظی پیش رفته است. در قالب یک تناقض نما، تعابیر مولوی از عقل و عشق، تاحدی به دلیل روش غیراستدلالی آن و دشواری درک و سختی اجرا، در یک فضای گفتاری اشرافیت معنوی محدود شد و کاربرد عمومی و عملی این دو مفهوم به نگاه و نمادپردازی اعتدالی نظامی و به ویژه فردوسی نزدیک ماند؛ در حالی که از حیث اشتهار و احترام ماجرا برعکس این است.
31,355	500568	+ و فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > رهبری مسلمانان؛ مهم‌ترین وظيفه پیامبران الهی و جانشینان الهی آنان است؛ افرادی که دشمنی شخصی يا عقیدتی يا عملی با آنان دارند. همواره سعی می‌کنند با انواع دسیسه‌ها و دروغ‌سازی‌ها مردم را از گرد آنان دور کنند (نوفل» ۱۶۰۷ق: ۸و ۳۰) و جایگاه و مقبولیت آنان را تضعیف کنند و درنتیجه به اهداف خود. یعنی به دست گرفتن حکومت و قدرت. برسند. آیات بسیاری از قرآن کریم بیانگر واکنش مردم دربرابر اتفاق‌های گوناگون است؛ یکی از این اتفاق‌ها دروغ‌سازی درباره مومنان است که نیازمند واکنشی مناسب است؛ خدای سبحان بی‌تفاوتی دراین‌باره را ناپسند شمرده است و مژمنان را به سبب تأیید دروغ و دروغ‌سازان نهی و توبیخ کرده است؛ ازجمله آیاتی که دراین‌باره وجود دارد» آیات ۱۱ تا ۲۰ سوره نور است.۱ در این نوشتار می‌کوشیم تا واکنشن"موّممنان .را درپزابر ادروغ سازی دشمنان بررسی و تحلیل کنیم؛ که چندگونه واکنش وجود دارد و ممنان چگونه وا کنشی از خود نشان داده و باید بدهند. برای این هدف از تفاسیر گوناگون (مانند گرایش اجتماعی و تربیتی) و معتبری ازجمله تفسیر العیاشی. روض الجنان؛ مجمع البیان؛ التفسیر الکبیر. المیزان؛ پرتوی از قرآن» من هدی القرآن. خداوند؛ در اين آیات» سازش گران را سرزنشع کرده است؛ برای نمونه پنج بار حرف «لولا» را که از ادات توبیخ است به کار پرده او از عذاب بزرگ و دردّناکی برای سازشگران با دشمن خبر داده است؛ ازاین‌رو اهمیت دارد که به واکاوی واکنش مومنان بپردازیم؛ آمروژ یر با کسترزش وسایل ارتباط جمعی. رسانه‌های گوناگون به انتشار دروغ می‌پردازند و ضروری است مومنان واکنش مناسب دربرابر دروغ‌های دشمنان را فراگیرند تا مبادا سکوت یا سخن آنان مهر تأییدی بر دروغ‌های دشمنان و بی‌آبرویی مومنان باشد؛ زیرا مژمنان بر همدیگر حقوقی دارند ازجمله اینکه «جز خیر به ۱- آیات دیگری مانند احزاب: 7۰ و حجرات: ٩ را نیز می‌توان در این زمینه بررسی کرد. واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان 6 ۹1۱" با جستجوی پیشینه در برخی از کتاب‌ها و مقاله‌ها اين نتیجه حاصل شد که درباره چگونگی واکنش مومنان در این آیات. بحث قابل توجهی صورت نگرفته و بیشتر روی سخن به اختلاف در شأن نزول آیه و موضوع اشاعه رفته است که کدام‌یک از همسران پیامبر(تل؟ مورد تهمت قرار برای نمونه. نهله غروی نائینی درمقاله «شایعه در قرآن و روایات و امنیت جامعه» شایعات گوناگون درباره پیامبر خانواده ایشان و جامعه اسلامی را بررسی کرده است. در این میان؛ داستان افک را نیز به‌عنوان شايعه ناموسی و اخلاقی ذکر کرده است. همچنین محمد مازندرانی در مقاله «شایعه در قرآن و روایات»» ضمن اشاره به آیات افک. در بخشی از نوشته به آثار شایعه و وظایف مسلمانان دربرابر شایعه‌پردازی و راه درمان بیماری شایعه‌سازی پرداخته است. سید روح الله حسینی علی‌آباد در مقاله «نگاه قرآنی بهاشایعه و شبهه. دو روش نفوذ فرهیگی ,من از طریق رسانه» و هم به آیات پادشده پرداخته و هم با روایکرد فضای مجازی و رسانه این موضوع درباره شأن نزول آیات. میان دانشمذان متّلمان اختلافی نت که افک به خانواده پیامبر(ي) نسبت داده شده است يا به دیگری"(-خسینی. ۱۳۹۸ش:۱۳۲۰)؛ اگر درباره خانواده پیامبر(482 باشد. «اصلا قضیه این نیست که ما بخواهیم ببینیم کذام زن پیامبر بوده که اين آیات درباره تهمت به او نازل شده است. مسئله» مسئله دیگری است؛ یک دستور اخلاقی اجتماعی بسیار مهم است» (خامنه‌ای: ۱۳۹۸/۰۷/۲۸). اگر دزباره خانواده پیامبر(ت؟ نباشد. بخش اصلی این نوشته را می‌توان به آن استناد کرد؛ زیرا آیات برای توبیخ نوع واکنش مردم صادر شده است که چرا واکنش آنان نسبت به دروغ و دروغ‌سازان سازگارانه بود نه ناسازگارنه؟ امام خامنه‌ای به‌عنوان رهبر کنونی مسلمانان دراین‌باره می‌فرمایند: «مسئله این نیست که این شخص, همسر پیامبر بود. اگر همسر پیامبر هم نبود. همین عتاب و خطاب و همین تکلیف برای موژمنین وجود داشت» بی‌شک اگر این نسبت (فک) به خانواده رهبری مسلمانان باشد» بهتانی بزرگ‌تر و توبیخ و عذابی دردناک‌تر در پی خواهد داشت؛ اين نتیجه از آیات دیگر نیز به دست خواهد آمد؛ علاوه بر اين» هدف دروغ‌سازان» تخریب نظام اسلامی یا شخصیت رهبر مسلمانان بود که بررسی این مسئله نیز با توجّه به آیات موردبحث امکان‌پذیر است. پس می‌توان با تحلیل آیات یادشده در ۳ و فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > عنوان» واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان درباره مسلمانان» به‌ویژه رهبری و مسئولان علامه طباطبایی در ابتدای تفسیر این آیات با ذکر اختلاف در مخاطب آیات ده‌گانه به این نکته می‌پردازد که خطاب آیات به عموم مژمنان است و خلاف سیاق است که یک يا چند خطاب به افرادی معین باشد: زیرا این کار یعنی تعین خطاب به افرادی خاص» تفکیک میان خطاب‌هایی است که در ده آیه اول از آیات موردبحث قرار دارند. چون بی‌شک بیشتر خطاب‌های مذکور که بیست‌وچند خطاب است. متوجه عموم مومنین است (طباطبایی» ایشان (همان: ٩۸) باور دارد. هر دو دسته از روایات شأن نزول, دارای اشکالاتی است و چیزی که مسلّم است افک موردبحث. درباره یکی از خانواده‌های رسول خدا(؟ بوده. حال یا همسرش يا کنیز ام ولدش که شاید همین نکته هم به‌طور اشاره از تعبیر و تحسبونه هینا وهو آیت‌الله جوادی آملی نیز بیان کرده‌اند که اصل واقعه انک درباره حریم پیامبر«ت؟ است. هرچند در تعیین مصداق آن اختلاف است که عايشه بوده یا ماریه قبطیّه (جوادی آملی. ۱۳۹۹: 3 اما گروهی از منافقان سعی کردند:باارواج این تهمت. خریم حضرت را مسلوب الحيئيه کنند (همان)؛ بنابراین اين آیات فراوان برای تبرئه خریم پیامبر نازل شده است. آیت‌الله مکارم شیرازی درباره شمول آیات می‌فرماید: «می‌دانیم آیات قرآن اختصاص به شأن نزول ندارد بلکه همه ممنان را تا دامنه قیامت شامل می گردد؛ یعنی.توصیه می‌کند که مسلمانان در این گونه موارد گرفتار احساسات تبد و داغ تشون او دار برابر لغزش‌ها و اشتباهات گنه کاران پس از بررسی برخی از پیشینه‌های پژوهشی می‌توان نوآوری اين تحقیق را چنین بیان کرد: توجّه به «سیاق آیات» که یکی از اصول تفسیری است و «کاربردی کردن» آن متناسب با «فضای مجازی» که سرعت انتشار دروغ‌سازی و شایعه در آن زیاد و دایره آن وسیع است؛ زیرا پژوهش‌های پیشین بیشتر به «شأن نزول» يا «شایعه» تکیه کرده‌اند و نیازهای جامعه به‌ویژه فضای مجازی -که بستر دروغ و دروغ‌سازی را گسترده کرده است- را لحاظ نکرده‌اند همچنین در واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۵ 1۳" آیات این داستان می‌رساند که مطلب در میان مسلمانان شهرت يافته و سروصدا به راه انداخته و اشارات دیگری که از آنها برداشت می‌شود که به بعضی از خانواده رسول خد\|7 واه اشبله بو اقسیت‌کهتدگان چند نفر بوده و داستان را در میان مردم دهان‌به‌دهان چرخانده‌اند. همچنین به دست می‌آید که بعضی از منافقان يا بیماردلان در اشاعه این داستان کمک کرده‌اند. زیرا به‌طورکلی اشاعه فحشا در میان ممنان را دوست می‌داشتند؛ ازاین‌رو خدا این آیات را نازل و از رسول خدا9؟ دفاع کرد؛ پس با توجه به آنچه بیان شد بر اساس سیاق آیات. به این مهم می‌پردازیم که مومنان چرا واکنش مناسب انجام ندادند و باید چه کاری می‌کردند تا توبیخ در این بخش, مبانی. اهداف. روش و مبادی تحقیق بیان می‌شود. در مبانی» به زیرساخت‌ها و پیش‌پژوهش‌های مسئله می‌پردازیم؛ مبنای این تحقیق تنها آیات ۱ تا ۲۰ سور نور است و بنا نداریم آیات دیگر را رسیم زیرا به‌عنوان یک رکوع قرآنی دارای معنای مستقلی هستند؛ محور اين تحقیق» ظاهر و سیاق آیات است که به‌روشنی بیانگر چگونگی واکنش مومنان دربرابر دروغ و دروغ‌سازان و همچنین واکنش خدای سبحان درباره این اقدام است هرچند به شأن نزول آیات ننیز توجّه شده است. در اینجا برخی از اهداف و چشم‌اندازهای تحقیق را بیان می‌کنیم. ۱. دشمن‌شناسی: بدانیم که دشمنان نظام اسلامی هميشه به شکل سازمانی و گروهی (غصبه) در پی تضعیف و تخریب نظام و مسئولاان و جامعه اسلامی هستند. در پی این شناخت. شیوه‌های ۲. دوست‌شناسی: بدانیم که به‌محض شنیدن يا دیدن قضاوت به‌خوبی يا بدی نکنیم. بلکه بررسی کنیم؛ به‌ویژه آنجا که درباره ممن و مسلمان و رهبر مسلمانان باشد. ۳ رفتارشناسی: حرکت از جهت برخورد دوگونه است: کنشی يا واکنشی. هرکدام از جهت 5۶ ۵ فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی 5 سازش دوگونه است: سازگارانه و ناسازگارانه؛ آیات موردبررسی در اين پژوهش, رفتارهای از میان روش‌های تحقیق (عقلی, نقلی, ادبی. زبان‌شناختی و ترکیبی)» روش نقلی وحیانی (آیات و روایات) را برای توصیف و تحلیل داده‌هایی کتابخانه‌ای و نرم‌افزاری برگزیدیم تا پژوهش در مبادی به چیستی و چندگونگی دو واژه واکنش و افک می‌پردازیم: واکنش در مقابل کنش است؛.واکنشی.حرکتی است. که.در مقابل حرکت دیگر صورت ی گیرد. ازنظر اسلام» هر عملی (کنشت): عکس‌العملی (اکنشی) دارد؛ قرآن کریم در مورد کنش و واکنش منفی می‌فرماید: و جزا سینه سینه مقلا (شوری: ۶۰): «کیفر بدی مجازاتی همانند آن است.» و در مورد کنش واواکنش مثبت می‌فرماید: لهل جرا اسان الا الخسان؟ (الرحمن: ۰٩): «آیا جزای نیکی جز نیکی خواهد بود؟» درنتیجه سود و زیان واکنش اعمال را متوجه او می‌داند: «لن أحسلنم احسلنم لفسکم ورن أسانم قلها؟ (اسرا: ۷): «اگر نیکی کنید. به خودتان نیکی می‌کنید؛ و اگر بدی کنید باز هم:به خود می‌کنید.» بنابه قانون یکم نیوتن «جسم دوست دارد اگر ساکن است. ساکن باقی بماند و اگر متحروک است. متحرک باقی بماند!» و بنابر قانون سوم نیوتن «هرگاه تجسمی به جسم دیگر یرو وارد کند. جسم دوم هم به جسم اول نیرویی برابر آن» ولی در خلاف جهت وارد می‌کند.» از نظر فقهی, در باب نهی از منکر و برخی دیگر از ابواب» واکنش دربرابر کنش‌های منفی واجب است. «انکار ازنظر فقهی بدین معناست که مسلمان درقبال گناهکار عکس‌العمل مناسب از خود نشان دهد. مانند اعراض و روگردانی و جواب دادن و کتک کاری, همچنین جواب نفی مدعی علیه در حقّی که مورد ادعای مدعی است. انکار با وجود شرایط برای هر مکلّف واجب ۱- در تفاسیر این آیه را حمل به جراحت و قصاص در جرح کرده‌اند نه اینکه در سب و فحش اینچنین باشد لا یقابل واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۵ 1۵" است و در صورت انکار متهم. حاکم با علم خود می‌تواند حکم کند» (مروج. ۹ ۷۷ همچنین «در مقابل تجاوز دشمن به ناموس و مال و دین و جان, مقاومت و ایستادگی در صورت قدرت. واجب است و در اصطلاح فقه. این مقاومت دفاع واجب نامیده می‌شود و دفاع واجب ابتدا از عکس‌العمل ساده شروع می‌شود تا به عکس‌العمل شدید برسد» (همان: ۲۲۶)." واکنش ازمنظر نوع برخورد دو گونه است: سازگارانه (موافق) و ناسازگارانه (مخالف). انسان در مقابل کنش‌های منفی دو نوع برخورد می‌تواند داشته باشد؛ یا دربرابر کنش منفی» مقابله‌به‌مثل و مخالفت و ناسازگاری خود را اعلام می‌کند يا دربرابر کنش منفی» با صلح و سازش برخورد «انسان در واکنش گری با سایر مخلوقات مشترک است. امّابه خاطر داشتن قوه تفکر و تعقّل, تنها مخلوق کنش گر است» (فیلسوفت‌یار. ۱۳۹۷). ازاین‌ژو انسان می‌تواند حتّی بدون اثرپذیری از غیر و بدون احتیاج و نیاز» کاری را انجام:دهد؛ دروغ و افکت نیز یکی از کنش‌ها و واکنش‌هایی است که از انسان سر می‌زند؛ آنان که علیه مومنان,بلکه بر رهیّر مژمنان و وابستگان او دروغ می‌بندند. کارشان ناپسند است؛ زیرا اصل دروغ گویی ناپسند است؛ حمّی اگر راست بگویند. باز هم ناپسند است. زیرا اشاعه دادن منکرات و چیزهای زشت. ناپسند است. برای جلوگیری از رواج فخشا دستورهای ویژه‌ای ذکر شده است؛ برای نمونه برای هر خبری که داده می‌شود از حیث وقوع فعل, یا اواقع شده است یا واقع نشده: است؟ گر واقع شده باشد پا به فاعل آن نسبت داده می‌شود یا به دیگری. اگر واقع نشده باشد به هرکس نسبت داده شود «دروغ» است؟ گر این دروغ را به چیز مهم و باارزشی نسبت دهند. به آن «افک» می گویند. در آیات مذ کور از سه عنوان: «افک» و (کذب» و «بهتان» سخن به میان آمده است برخی واژه‌شناسان در چیستی و وابستگی افک با کذب آورده‌اند: «کذب. اسمی است که برای خبر بدون فاعل يا خبر از چیزی که وجود ندارد ایجاد شده است؛ چه قبحش فاحش و آشکار باشد و چه نباشد؛ و اصل آن در عربی کوتاه کردن است. افک. همان کذب است اما آنجایی به کار می‌رود که قبح و زشتی‌اش» فاحش باشد؛ مانند دروغ بستن بر خدا و رسول خدا(ئ؟ و نسبت زنا بر زن و فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > شوهردار؛ ازاین‌رو, افک در عربی یعنی گرداندن» (عسکری, ۱۶۰۰ق: ۳۷). راغب افک را چیزی می‌داند که از صورت حقیقی اش برگردانده شود: «الوففک: کل مصروفب عن وجهه الذی یحق آن یکون علیه» (راغب اصفهانی, ۱۶۱۲ق: ۷۹). ابن فارس و مصطفوی نیز افک را دگرگون شدن و برگرداندن چیزی از صورت و جهت خودش می‌دانند (اپن فارس» ۱۶۰۶ق» ۱: ۱۱۸ و مصطفوی, ۱۰۱۳۹۸: ۹۸). افک را به اعتبارهای گوناگونی. مانند موضوع, آثار» عوامل. نیت. سرعت و زمان انتقال می‌توان تقسیم کرد (ر.ک: نوفل» ۱۶۰۷ق: ۷۸). افک در قرآن ۲۷ مرتبه ذکر شده است. بیشتر موارد استعمال آن دروغ‌سازی «منافقان» (منافقان: ۶) و «مشرکان» (احقاف: ۲۸) و «کافران» (احقاف: ۱۱) و «یهودیان و مسیحیان» (توبه: ۳۰) و هر «دروغ‌سازی» (ذاریات: ٩) درباره موضوع‌های اعتقادی و جنسی مانند «خدا» (صافات: ۱۵۱ و ۱۵۲) و «(آیات خدا و قرآن» تایه و ۷سبا: ۳) و «ملائکه» (صافات: ۱۵۱ و ۱۵۲) و «پیامبران» (توبه: ۳۰) و «مژمنان» (احقاف: ۱۱) و «زنان» (نور: ۱۱) وارد.شده است؛ بسن افک. فقط دروغ‌سازی در مورد زنان نیست؛ ولی امروز «بیشتر شایعات با محوریت.زنان و دختران مسلمان است که از سوی دشمنان شکل می‌گیرد تا نیرو و مقاومت مسلمانان را از بین ببرند» (ر.ک: نوفل» ۱۶۰۷ق: ۸۸). آنچه در آیات موردبحث به آن پرداخته.شده است. از جهت موضوع. اعتقادی (نبوت) و سیاسی (حاکم اسلامی) و حیئیتی (آبرویی) و جنسی (همسر) است و از جهت عوامل» مهم‌ترین عامل آن. دشمنی با رهبری و رغبت.مردم به طرح چنین موضوعاتی بود که منافقان سازماندهی می‌کردند و از جهت زمان و سرعت انتقال» در زمانی کوتاه و با سرعت زیادی نشر یافت. محوریت این پژوهش تحلیل چیستی. چندگونگی. چرایی و پیامدهای مثبت و منفی دو با توجه به اینکه کليدواژه اصلی در اين پژوهش, واکنش است؛ در دو بخش به بررسی واکنش سازگارانه و ناسازگارانه می‌پردازیم: ابتدا چیستی» چندگونگی. چرایی و چگونگی واکاوی واکنش موّمنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۵ ۹۷ وقتی انسان دربرابر دروغ و دروغ‌سازان. سکوت کند و بی‌خیال باشد. گویا به آن رضایت داده است؛ مگر اینکه حداقل در قلب خود به آن معترض و متنفر باشد و این در صورتی است که نتواند آن اعتراض و انتقاد را در ظاهر نشان دهد. واکنش سازگارانه ازمنظر نمود یا باطنی است يا ظاهری؛ گاهی انسان دربرابر دروغ و دروغ‌سازان؛ در باطن راضی و خشنود است و در ظاهر واکنشی نشان نمی‌دهد. در این صورت. وا کنش او سازگارانه و باطنی است و گاهی دربرابر دروغ و دروغ‌سازان, در ظاهر رضایت و خشنودی خود را نشان می‌دهد. یکی از نمودهای رضایت ظاهری به دروغ پخش و ارسال دروغ برای مردم و کاربران و مخاطبان در فضای حقیقی و مجازی يا معرفی دروغ‌سازان و حمایت از آنان است. دروغ را انسان‌ها. حتی درو غگویان؛ ناپسند می‌شمازند و دوست ندارند کسی به آنان دروغ بگوید و دربرابر دروغ گویی و دروغ گو واکنش‌انشان:می‌دهند. بااین‌حال, گاهی انسان در مقابل دروغ و دروغ گویی. سکوت می‌کند و گویا آن را می‌پذیرد البته «جعل و پخش دروغ بیشتر از شاخه‌های جنگ روانی و توطئه در جهت اشتغال و انحراف افکار عمومی است» (مکارم شیرازی» ۰۱۳۷۶ ۱۶: 5۰۷). در اين‌جا بر اساس آیات موردبحث به واکاوی دلیل‌های این سازش با توجه به عبارت (عصبه) دانسته می‌شود که دروغ‌سازان. گروهی بوده‌اند که حتی تا چهل نفر هم در آن دخالت داشته‌اند. زیرا عصبه به معنای جماعتی متعصّب و یک‌دست و مرتبط با هم است که گفته شده از ده تا چهل نفر است: «آن العصبه جماعه متعصبه متعاضده و قیل: نها عشره الی ربعین» (طباطبایی ۱۶۱۷ق» ۱۵: ۸۹). از این دانسته می‌شود که دروغ‌سازان «شبکه‌ای منسجم و نیرومندی برای توطئه تشکیل داده بودند» (مکارم شیرازی» ۰۱۳۷۶ ۱۶: ۳۹۵) که شاید مژمنان از آنان ترسیده باشند و ازاین‌رو واکنشی سازگارانه از خود نشان داده باشند. دروغ و شایعه از افراد خاصی زاده می‌شود و در بستر خاصی (سازش) رشد می‌کند و با واکنش ۸ 6 فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > خاصی (ناسازگاری و مقاومت) می‌میرد؛ ازجمله افرادی که سبب تولّد آن هستند عبارت‌اند از: «دشمن رسمی و جنگی. سرویس‌های اطلاعاتی و جاسوسی, ستون پنجم مانند مزدوران و منافقان, بنگاه‌های خبرپراکنی و روزنامه‌نگاران خودی» افراد روانی یا ضعیف‌النفس که به‌منظور جلب توجه يا ارضای نفس در حقد و حسد و نفرت و... دست به شایعه‌پراکنی و دروغ‌سازی دشمنان با حیله‌های زیادی. دروغ‌های خود را چنان ماهرانه به مژمنان القا می‌کنند و چنان ظاهرسازی می‌کنند که مومنان آنان را خیرخواه و بر حق و راست گو ببینند و فریب بخورند. این آیات نشان می‌دهد که مسلمانان به دلیل ضعف بصیرت. چنان فریب خورده بودند که فکر می کردند این شایعه‌سازی راست است. «البته بیشتر مردم قدرت مواجهه با وقایع تلخ را ندارند و به‌عبارت‌دیگر معلوم می‌شود که عموم مومنان. با فرضن دخول منافقان در آنان» دچار اختلاف بودند. «عده‌ای در مقابل این کنتش:منفی» واکنشی سازگارانه داشتند و صدق خبر را پذیرفته بودند» (طیّب» ۰۱۳۷۸ ۹: 4۹۹) و «عده‌ای هم منکر و نگران بودند که با این تهمت چگونه برخورد کنند و این چه شری است که دامن گیرشان"شده است»؛ امروز دشمنان از ابزارهای تبلیغاتی قوی و مشهور بهره می‌گیرند و ممکن است هرلحظه خبری يا تصویری را به‌دروغ به مومنان یا مسئولان نظام اسلامی نسبت دهند؛ و چنانچه مردم دنبال کننده رسانه‌های دشمن باشند با نزول آیات به‌ویژه این قسمت: «شرّ لکم.بل هوّ خیرلکم؟: «آن را برای خود شر نپندارید. بلکه آن (درنهایت) به نفع شماست»؛ معلوم شد که خبر کذب بوده است و خداوند نه‌تنها غصه و نگرانی را برطرف کرد. بلکه باعث رسوایی منافقان و دروغ‌پردازان نیز شد. همچنین «یکی از مصادیق خیر بودن این جریان. بصیرت‌افزایی مژمنان برای حوادث مشابه است» (طباطبایی» مژمنان در این قضیه خود را از صحنه کنار کشیدند و سکوت کردند و این جریان را خصوصی شمردند. آزاین‌رو دخالت نکردند و به آن هیچ واکنشی نشان ندادند؛ قرآن در این جمله: «شرّ واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۵ 1۹" کم بل هو خیرّلکم؟: «آن را برای خود شر نپندارید. بلکه آن (درنهایت) به نفع شماست» با دذکر ضمیر «لکم» همه مومنان را در این حادثه سهیم می‌شمرد و به‌راستی چنین است» زیرا مژمنان ازنظر حیثیت اجتماعی از هم جدایی و بیگانگی ندارند و در غم‌ها و شادی‌ها شریک و سهیم‌اند» (مکارم شیرازی» ۰۱۳۷۶ ۱۶: ۳۹۵)؛ و جمله دیگر «لکل امري مهم ما اکتسب من الثم؟ یادآور می‌شود که «مسئولیت عظیم سردمداران و بنیان‌گذاران یک گناه هرگز مانع از مسئولیت دیگران نخواهد بود. بلکه هرکس به هر اندازه و به هر مقدار در یک توطئه سهیم باشد بار کناه آن را بر فوشن می کشد» (هماق, ۱۶ ۳۹۹), ازجمله عوامل رواج شایعه. اهمیت موضوع و ابهام است یعنی «هرقدر اهمیت موضوع برای خواننده پا شنونده بیشتر باشد و ابهامات بیشتری پیرامون موضوع وجود داشته باشد. شانس حیات و رواج شایعه بیشتر است» (مکارم. ۸ ۵). یکی از جاهایی که جهاد تبیین در آن معنا پیدا می‌کند: همین جاست؛ زیرا جهاد دربرابر دشمن؛و تبیین.نیز دربرابر ابها به کار می‌رود. در این بخش, ابتدا چگونگی پیامدهای افنک و واگتش»سازگارانه دربرابر آن افک بیان می‌شود؛ ازاین‌رو دو صفت عظیم و الیم در آیات ده‌گانه بررسی می‌شود؛ زیرا در پایان نیمی از آیات. به‌عنوان پيامد ذکر شده‌اند. وصف عظیم در اچهار آیه از اين آیات ده‌گانه ذکر شده که دو مورد به اصل موضوع (بهتان و دروغ) و دو آيه دیگر به نتيجه آن (عذاب عظیم) مربوط است. صفت الیم هم در یک آیه برای عذاب دروغ‌سازان و همراهان آنان (کاربران و فالوورها)» یاد شده است؛ بنابراین افک و واکنش سازگارانه سه عنوان و پیامد دارد: بهتان عظیم» عذاب عظیم و عذاب آألیم. پيامد دیگر که هدف اصلی از افک بود. تضعیف جایگاه رهبری مسلمانان است. افک. نزد خدا بهتانی عظیم است. به‌ویژه اگر درباره جایگاه رهبری باشد؛ چراکه هتک حرمت ایشان گناهی بزرگ است. بلکه گوش دادن به آن با خواندن خبر آن نیز جایز نیست (ذ لته بنسیکم وتفولون بأفوامکم ما یمن لکم به علغوتحسیونه ین وهو عد «آن‌گاه که از زبان یکدیگر (تهمت را) می گرفتید و آنچه را به آن علم نداشتید. دهان‌به‌دهان ۰ فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > می‌گفتید و این را ساده و کوچک می‌پنداشتید. درحالی که آن نزد خدا بزرگ است.» ۲ (ولولا اد سمحنموه قلنم ما یکون لنا أن نتکلم بهذا سبحانک هذا یهتان عظیم؟(نور: ۱7): «چرا هنگامی که (آن تهمت را) شنیدید. نگفتید: ما را نرسد که دراین‌باره حرفی بزنیم. مومنان نباید دربرابر شایعاتی که درباره رهبران الهی پخش می‌شود. سکوت کنند و آن را بپذیرند؛ زیرا آنان نمایندگان خدا هستند او خدا منزه از آن است: که رهبری را انشخاپ کند. که خانواده او اهل فحشا باشند و از خدا بعید است که از چنین خانواده پاکی دفاع نکند (صادقی تهرانی» ۰۱۳۹۵ ۲۱: ۷۶). فاحشگی همسران با کفر آنان تفاوت دارد؛ زیرا فحشا سبب تنفر از رهبران الهی می‌شود و خلاف مقصود ازدواج است (قمی مشهدی. ۱۳۹۸ ۹: ۲۹۶). حتی آنجایی که از خیانت همسران نوح و لوط سخن به میان آمده» خیانت دینی است نه جنسی؛ خدا نیز همسران پیامبران را از چنین چیزهایی مصون داشته است (آلوسی, ۱۶۱۵ق» ۹: ۳۱۹) و هیچ کدام از مسلمانان؛ شیعه و سنی؟ معتقد به فجور؛ همسزانیامبران در زمان زندگی و مرگ آنان نیستند (همان. ۹ ۸ پس چنین بهتانی عظیم و عجیب است؛ ازاین‌رو تکذیب چنین عذاب عظیم هم برای دروغ‌سازان است و هم برای واکنش گران سازگار؛ همانان که دروغ‌ها و تهمت‌ها را رواج می‌دهند يا دربرابر دروغ و دروغ‌سازان واکنشی از خود نشان نمی‌دهند. مجازات کسی که نقش اصلی را در ارتکاب جرم دارد؛ گزرگ‌تر است: و لو لا فضل ال علیکم ورحمنه نی الدنیا والحره سکم فیما أفضنم فیه عذابّ عظیم؟ و اگر فضل و رحمت الهی در دنیا و آخرت بر شما نبود. به سزای آن سخنان که گفتید. قطعا بیشتر مفسران, عبدالله پن ابی سلول را و برخی نیز حسان و مسطح و حمنه را نخستین سازنده دروغ درباره بستگان رهبر مسلمانان در قصه افک می‌دانند (طبرسی, ۰۱۳۷۲ ۷: ۲۰۹؛ زحیلی» ۱۶۱۸ق» ۱۸: ۱۷۸). ازاین‌رو بیشترین عذاب متوجه کسی است که رهبری و ساماندهی واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۵ ۷۱ دروغ را به عهده دارد (مکارم شیرازی» ۰۱۳۷۶ ۱۶: ۳۹۹)؛ پس کسانی که در اتاق‌های فکر دشمنان. برای هتک حرمت مسلمانان طراحی و برنامه‌ریزی می‌کنند یا برای نخستین بار فحشایی را گزارش می‌دهند. گناه بزرگ تری مرتکب شده‌اند و عذاب بزرگ‌تری خواهند داشت. باید خبرگزاری‌ها در انتشار چنین خبرهایی مسابقه را کنار گذارند و به دنبال مطرح کردن خود از این راه نباشند. «بر پايه روایات. کسی که سنّت بدی را پایه‌گذاری کند دو برابر عذاب خواهد شد؛ هم عذاب آن کار بد هم شراکت در عذاب آنان که به آن کار بد عمل می‌کنند» (فخر رازی» ۱۶۲۰ق» ۲۳: ۳۳۸). عذاب آيه ۱۱ شامل سه گروه سازندگان اصلی, کادر میانی یا عصبه و مجموعه مسلمانان می‌شود و آيه ۱۶ تا ۱۷ شامل شنوندگانی می‌شود که تحت‌تأثیر تبلیغات در برخی تفاسیر و روایات آمده است که سازندگان افک مجازات شدند و حل قذف (تهمت زدن) بر آنان جاری شد. کوری و خشکی دست و بی‌آبرزویی آنان نیز ازجمله عذاب‌های دنیوی آنان ذکر شده است (فخر رازی» 19۹8۲۰ "ای وا ماو ۶۱۸ ۱ق. ۶: ۱۰۰):؛ البتهعذاب جهنم در آخرت نیز عذاب عظیم,است (طبرسی,. ۰۱۳۷۲ ۷: ۲۰۹)؛ بنابراین دروغ‌سازان و کمک کاران و کاربران آنان از عذاب دنیوی.و اخروی خدا در امان نیستند (صادقی تهرانی: ۵ ۲۱: ۷۱). لعن و نفرین و مذمّت و نکوهش و غذاب قبر را نیز ازجمله عذاب‌های دنیوی نّ لین حون أن نیع الفاحشه نی الّذین منوا لهم عذاب ألیم نی الدنیا و الحره واسه «همانا برای کسانی که دوست دارند زشتی‌ها در میان اهلی ایمان شایع گردد. در دنیا و آخرت عذاب دردناکی است. و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید.» یکی از پیام‌های آیه آن است: «کسانی که به دنبال اشاعه فحشا هستند نظام اسلامی باید ريشه (ش ی‌ع) توسعه دادن در یک امر است (مصطفوی, ۰۱۳۹۸ 3: ۱۹5)» چه برای یاری باشد يا انتشار؛ زیرا توسعه ابعاد گوناگونی دارد. مانند توسعه فکری. عملی. مادی و معنوی. همچنین محل‌ها و جهات گوناگونی دارد مانند توسعه خبر در گوش‌ها و توسعه مقام در ذهن‌ها ۲ و فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > (همان). به چوب خشک و باریک نیز شیاع می‌گویند؛ زیرا با قرار دادن آن در کنار چوب‌های دیگر سرعت انتشار و احراق بیشتر می‌شود (ر.ک: عسکری,» ۱۶۰۰ق. ص۲۷۳). الشوع. الوشع به نوعی درخت پسته‌مانند گفته می‌شود که وقتی آن را می‌برند بوی آن زیاد می‌شود (امیری. ۳ ۱ و حسینی زبیدی» ۱۶۱۶ق. ۱۱: ۵۱۳)؛ و اشاعه به معنای آشکار کردن و نشر و رساندن یک خبر به مردم است. به گونه‌ای که بیشتر مردم از آن آگاه شوند (ابن منظور ۶۱۶اق» «فاحشه يا فحشا در قرآن مجید غالبا در موارد انحرافات جنسی و آلودگی‌های ناموسی به کار رفته, ولی ازنظر مفهوم لغوی به معنی هرگونه رفتار و گفتاری است که زشتی آن بزرگ باشد» اشاعه فحشا و دوست داشتن آن به معنای آشکار کردن و نشر فحشا به مردم. به‌ویژه در مسئله موردبحث. چنان نزد خدا مذموم است که حتی برخی (معتزله) دراین‌باره به خدا نسبت زیاده‌روی داده‌اند (فخر رازی, ۱۶۲۰ق. ۲۳: ۳۶۷)؛ اشاعه فحشا عذابی الم دارد. زیرا امنیت حیئیتی جامعه را به خطر می‌اندازد (جوادی آملی, ۱۳۹۹: ۲۳۳) و درنتیجه ناامیدی و آلودگی فضای جامعه را ازجمله نشانه‌های دوست داشتن فحشا-آن اشت که ذرباره آن گفت‌وگو و پرسش شود؛ برای نمونه بپرسند از فلانی چه خبر؟ درباره افک یادشده برخی افراد به‌محض دیدار با دیگری می‌پرسیدند: دیدی صفوان در بین راه چه کرد؟ (جوادی آملی, همان: ۲۳۳)؛ فخر رازی آورده است که ابوحنیفه این استنطاق را نیز مصداق اشاعه فحشا دانسته و آن را ممنوع اعلام کرده آسستک (فخر رازی» ۱۶۲۰ق» ۲۳: ۲۶۷). کیان که تچجیزی را دزباره مومنان بگویند که نه چشمشان دیده و نه گوششان شنیده از دوست‌داران" فحشا هستند (بحرانی» ۱۶۱۹ق» ۶: ۵۵ و کلینی. عذاب دردن اک در دنیا صورت‌های گوناگون حدّی و تعزیری و تنبیهی و... دارد. همچنین در آخرت, هرکس به مرد یا زن مومنی بهتان بزند در خونابه چرکینی که از شرمگاه عورت زنان زانیه بیرون می‌آید» محشور می‌شود (کلینی, ۱۶۰۷ق» ۲: ۳۵۷). همچنین کسی که فحشایی را منتشر کند مانند انجام‌دهنده آن است (کوفی اهوازی. 1۹)تهمت, ایمان را در قلي مانند نمکت در آب از بین می‌برد (همان). ذلّت اجتماعی یکی دیگر از عذاب‌های رواج فحشاست (تفسیر منسوب به امام حسن عسکری. ۹ق: ۵۵۷؛ مجلسی, ۱۶۰۳ق» ۲۱: ۱۲۶). واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۵ ۷۳ راهکار برخورد با انتشار فحشا درباره مژمنان. تکذیب است؛ در روایتی از امام کاظم 47تل؟ آمده است که اگر خبر ناپسندی درباره برادر دینی منتشر شد و او انکار کرد حتی اگر پنجاه نفر نفر ثقه (مورداطمینان) قسم خوردند. برادر مومنت را تصدیق و دیگران را تکذیب کن (کلینی, دشمنان نظام اسلامی گاهی برای تضعیف جایگاه رهبری و درنتیجه خنثی‌سازی هدایت‌های او دست به دروغ و تهمت می‌زنند و با رسوا کردن و آبروریزی سعی می‌کنند مردم را از حول او بپراکنند؛ درصورتی که مردم دربرابر چنین رفتارهایی سازش کارانه عمل کنند؛ «پذیرش آن در اجتماع مسلمانان. موجب انزوای سیاسی اجتماعی پیامبرائ؟ و از دست دادن مقبولیت و پایگاه اجتماعی آن حضرت می‌شد که در این صورت امکان رهبری جامعه وجود نداشت. در حقیقت. ماجرای افک اساسی‌ترین توطئه داخلی منافقان بر ضد حکومت نبوی«تّ؟ بود که جز اناک مردم هوشیار, همه را همراه توطئه گران.به کام سرزنشالهی کشاند.» (حسینیان مقدم» ۰۱۳۸۶ علامه طباطبایی چنین بیان می‌کند: «از آیه یازدهم دانسته می‌شود که دروغ‌سازان همکاری کرده‌اند تا با شیوع این خبر در پاکی خانواده پیامبر29؟ طعنه بزنند و آنان را میان مردم رسوا کنند» (طباطبایی» ۱۶۱۷ق» ۱۵: ۹۰). آیت‌الله جوادی آملی در تفسیر اين آیات بیان کرده که منافقان پس از به کارگیری انواع فتنه‌ها برای مخالفت با نظام اسلامی و ترور رهبری» اقدام به از کرده‌اند: «در آیات موردبحث. من مان نزوک‌های معروف»منافقان برای لکه‌دار ساختن حیثیت پیامبر خدا و متزلزل ساختن وجاهت عمومی او دست به جعل ناجوانمردانه‌ترین شایعات و پخش اشاعه فحشا خطرناک‌ترین اسلحه برای سرنگونی جامعه و اشخاص است و در تاریخ. هیچ مکری شدیدتر از واقعه افک برای مسلمانان نبوده است و اگر عنایت الهی نبود خشک و تر را نابود می کرد و همه جامعه را گرفتار می‌کرد (نوفل, ۱۶۰۷ق: ۱۲۷). پس برپايه بسیاری از آیات و روایات. واکنش سازگارانه به دروغ و دروغ‌سازان, پیامدهای بد بسیاری دارد. ۶ 6 فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 8 سال اول/ شماره ۶ / زمستان ۱۶۰۰ / پیاپی 5 در این بخش, به چیستی» چندگونگی چرایی و چگونگی واکنش ناسازگارانه می‌پردازیم: هر نوع کنش منفی. دارای آثار و پیامدهای نامطلوب مادی و معنوی خواهد بود و در دنیای اسباب و مسببات اثر خود را خواهد گذاشت. به‌طوری که پیامبر(5) استغفار می کردند تا اثر برخورد با چنین افرادی پاک شود؛ امروزه نیز ثابت کرده‌اند که حتّی آب و اشیای بی‌جان نیز از کنش‌های منفی متاثر هستند؛ پس لازم است دربرابر این کنش‌ها واکنش واکنش ناسازگارانه ازمنظر بروز و ظهور نیز مثل واکنش سازگارانه. يا باطنی است يا ظاهری؛ گاهی انسان دربرابر دروغ و دروغ‌سازان" در باطن ناراضّی "و ناتخوشنود است ولو ظاهر واکنشی نشان ندهد. در این صورت واکنشن او ناشازگارانه و باطنی,.است و گاهی دربرابر دروغ و دروغ‌سازان» در ظاهر از خود مقاومت. و مخالفت نشان می‌دهد. یکی از نمودهای نارضایتی ظاهری به دروغ. پخش و ارسال مستنذاتدروغ‌ها و دروغ گویان و برملا کردن و رسوایی آنان است که امروزه توسط افراد مختلفی ازجمله خبزنگاران مومن, در فضای حقیقی و مجازی صورت می‌پذیرد و مومنان دیگر آن را انتشار می‌دهند تا درو غ گویان رسوا شوند و از حیثئیت در این پژوهش, دو علّت واکنش‌سازگارانه ذکر می‌شود: ایمان. اهمیت دفاع از ممنان. در این آیه ایمان به خدا یکی از عوامل و شرط‌های مخالفت و ناسازگاری دربرابر دروغ‌پردازان (یظکم ال أن تخودوا مثله أبّدا \|ن نم مومنین؟ (نور: ۱۷): «خداوند شما را اندرز می‌دهد که هرگز چنین کاری را تکرار نکنید اگر ایمان دارید! بنابراین مومنان نباید دربرابر دشمنان و دروغ گویان سکوت و سازش کنند.» واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۵ ۷۵ اگر ما دايره مسلمانان را منحصر در کشور خود ندانیم و با دیدی وسیع به این موعظه الهی بنگیریم آن‌وقت می‌بینيم که نباید در مقابل دروغ‌پردازی‌هایی که دشمنان اسلام در نقاط جهان مرتکب می‌شوند تا مسلمانان را مورد آزار و اذیت و افک و بهتان قرار دهند سکوت کنیم. وقتی می‌بینيم که برای مثال (در کشور اسپانیا زن مسلمانی را به دروغ مهم به تروریست بودن می‌کنند تا آبروی مسلمانان را ببرند». (خبرگزاری حوزه: ۱۳۹۷۹) آیا سکوت دربرابر چنین اتهاماتی جایز است؟ قرآن پس از قصه افک به مومنان می‌فرماید: تا ابد نباید چنین چیزی اتفاق بیفتد (نور: رهبر انقلاب اسلامی در مورد تأثیر دین‌داری در جلوگیری از دشمنان دین که در دنیای امروز باعث انحراف و خطاهای فاحش می‌شوند چنین می‌فرماید: «هیچ عاملی جز دین نمی‌تواند در مقابل دیوانگی‌های دنیای امروز و قدرتمندان امروز دنیا بایستد. شما می‌توانید در مقابل قدرت‌های مکی به زور قد برافرازید؛ مشروط به اين که با همه وجود.:پای احکام نجات‌بخش اسلام و تبعیت از احکام قرآنی بایستید و بی‌هیچ رودزبایستی او بی‌هیج ملاحظه از کسی, در این راه و صراط مستقیم حرکت کنید... حقیقت این است که همان امر به معروف و نهی از منکر و همان حرکت حزب‌اللهی و همان پایبندی به اصول است که می‌تواند در.مقابل انحراف‌ها و خطاهای فاحش دفاع از مومن» خصوصا کسی که رهبر مومنان است و ختّی بر خود ممنان اولویت دارد و همچنین همسران او که در جایگاه مادری موژمنان قرار دارند اهمیت و حساسیت بیشتری دارد: «التبی أولی بالومنین من أنفسمم و آژواجه أمامیم) (احرأمی: ۹): «پیامبر تسبت به مومتان از و شما هم آن را دهان‌به‌دهان پخش کردید. این کار آسانی است؛ نه بلکه این کار نزد خدا بسیار عظیم است و حساسیت بالایی دارد: لو تحسبونه هینا وهوعند اللّه عظیم؟ (نور: ۱۵) علامه طباطبایی دراین‌باره می‌نویسد: «زیرا این کار بهتان و دروغ گویی است. به‌علاوه, اين امر مربوط به پیامبر ؟ است و شیوع آن شأن و جایگاه آن حضرت را نزد مردم از بین می‌برد و دعوت دینی فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > از این آیه و آیات دیگری مانند «نور: ۱٩» و «حجرات: ۱۰» دانسته می‌شود که قرآن. جامعه. به‌ویژه ممنان را یک روح می‌داند؛ ازاین‌رو تذ کر می‌دهد که چرا به خودتان حسن ظنّ ندارید و آبروی خود را می‌برید (جوادی آملی. ۱۳۹۹: ۱۹۸). با مقایسه آیه ۱۲ و ۱3 سوره نور که با عبارت ولو لا اذ سمعتموه؟ آغاز شده‌اند. اهمیت دفاع از ممنان بیشتر دانسته می‌شود زیرا در ال ۲ اسم ظاهر (مژمنین و مومنات) آمده و از خطاب (ظننتم)» به غیبت (ظن) عدول شده است و جامعه اسلامی را عین و ذات یکدیگر می‌داند نه برادران یکدیگر؛ همچنین سفارش شده است که علاوه بر گمان خیر بردن به مومنان, باید آن را به لفظ بیاورند. در آيه ۱۹ التفات‌ها را کنار گذاشت و حکم را بیان فرمود که چرا دفاع نکردید (جوادی آملی. ۹ ۱۹۸و ۲۵). چه راهکارهایی برای واکنش ناسازگارانه (مقابله با افک و اشاعه) ارائه شده است؟ اين واکنش چه آثاری دارد؟ ازجمله راهکارها عبارت‌ان آز:. گمان خیر بردن به موژمنان» درخواست شاهد و سند» بی‌تفاوت نبودن دربرابر مینکژات» جلوگیری از کشتار مسلمانان؛ افزایش اطلاعات صحیح. دقت در موضوع. جلوگی را از نقل ودهان‌به دهان شدن آن. مجازات کردن دروغ‌سازان مومنان نباید به‌محض شنیدن هر خبری, به همدیگر گمان بد ببرند. به‌ویژه اگر آن خبر در مورد خانواده‌ای آبرودار و حساسی مثل رهبر جامغه باشد و همین‌طوز الگوهای رفتاری که مردم آنان را به طهارت و پاکیزگی می‌شناسند. اقرآن پس از توبیخ مومنان در بی‌تفاوتی آنان. به‌عنوان راهکار می‌فرماید: «لو لا رذ سمعنموه ظنّ الومنون والومنات بأنفسهم خیرا وّقالوا هذا فک میین؟ (نور: ۱۲): «چرا زمانی که تهمت را شنیدید. مردان و زنان باایمان به خویش گمان خوب نبردند و نگفتند که اين تهمتی بزرگ و آشکار است؟» ازآنجاکه بنی‌آدم اغضیای یکدیگرند. تهمت به هر عضوی از جامعه اسلامی, همانند تهمت به دیگر اعضاست؛ پس در جامعه اسلامی باید روحيه حسن ظن حاکم باشد» (قرائتی» ۰۱۳۸۳ 1: ۱۵۶). از همه مهم‌تر (( حفظ حریم پیامبر(2:؟ و خانواده‌اش بر هر مژمنی واجب است»؛ (همان» ٩: ۱۵5) و هر جای جهان نسبت به پیامبر اکرم (؟ 3 ت و بی‌حرمتی شود. وظیفه همه مسلمانان است که از پیامبر رحمت و واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۵ ۷۷ امام خامنه‌ای معتقد است این آیات در از بین رفتن بدگمانی در جامعه اسلامی نقش داشته است: (به نظر من این حادئه عظیمی در تاریخ اسلام و زمان پیامبر است که به این وسیله در محیط اسلامی» ريشه شایعه‌پراکنی در مسائل شخصی افراد که موجب سوظن و بدبینی به یکدیگر می‌شود و محیط و فضا را ناسالم می‌کند. کنده شد.» (خامنه‌ای: ۱۳۹۸/۰۷/۲۸). یکی از وظایف مومنان. در هنگام برخورد با چنین وقایعی و بلکه هر دروغ و ادعایی. طلب سند و مدرک است تا هر چیزی را از روی دلیل (درونی و بیرونی) و یقین بپذیرند (ر.ک: نوفل» ۷ق: ۱۳۶). خدای سبحان در آیه‌ای دیگر پس از توبیخ مومنان به خاطر اینکه از مدعیان درو غگو سند و شاهد درخواست نکرده‌اند. می‌فرماید: «لو لا جاو علّیه بأبعه شمدا قرذ لم یأوا بالشهدا ولیک عند ال هم الکاذبون؟(نور: ۱۳): «چرا چهار شاهد بر صخت آن تهمت نیاوردند؟ پس چون گواهان لازم را نیاوردئل, انأنه‌وژدبخد/ همان دروغگویان‌اند». آیات زیادی در قرآن وجود دارد که از پذیرش اخبار بدون تبیّن (روشنگری) و بدون علم نهی کرده است مانند «حجرات: ٩» و (اسرا:۳۹۰» و «مومنون: ۰۷۳ در روایات نیز آمده که گفتن هر شنیده‌ای برای گناهکار یا دروغ گو بودن کافی است. (نوفل» ۱۶۰۷ق: ۱۳۹). یکی دیگر از توصیه‌های خدای سبحان به موژمنان آن است که چرا وقتی چنین اخباری را می‌شنوید خدای سبحان را یاذ نمی‌کنید؛ چراکه"چنین منکراتی نزد او عظیم هستند و نباید با قرآن کریم. در مورد بی‌تفاوت نبودن به دروغ و تهمت می‌فرماید: «ولولا اد سمعنموم قلنم ما یکون لنا أن نتکلم بهذا سبحانک هذا بهتان عظیم؟ (نور: ۱۹): «چرا هنگامی که (آن تهمت را) شنیدید» نگفتید: ما را نرسد که دراین‌باره حرفی بزنیم. (پروردگارا) تو منرّهی» این بهتانی بزرگ است.» از این آیه برداشت می‌شود که «انسان دربرابر شنیده‌ها. مسئول است (لو لا سمغعنمو) و هنگام برخورد با مسائل مهم باید سبحان اللّه بگوید (سبحانتک) و در نزد خداوند. دنیا کوچک. ولی بهتان به مسلمان بزرگ است» (قرائتی. ۰۱۳۸۳ ٩: ۱۵۷). این آیه نشان می‌دهد که سکوت دربرابر تهمت و دروغ جایز نیست؛ زیرا فرمود: او لولا اذ سمختموه قلئم؛ چرا وقتی شنیدید. نگفتید...؟ بنابراین سکوت دربرابر منکراتی چون تهمت ۸ فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > و دروغ نشانه رضایت است و رضایت به آن‌ها نیز گناه است. برخی از مفسّران ذیل اين آیه از وجوب انکار شایعات سخن گفته‌اند که به‌محض شنیدن, انکار دروغ و تحذیر از آن همچنین نیک گویی و دفاع از مژمنان واجب است۱ (ر.ک: قشیری» بی‌تا ۲: ۵۹۹؛ مدرسی» ۶۱۹اق» ۸ ۹). برخی دیگر معتقدند که وقتی چنین سخنانی شنیدید باید سکوت کنید و حتّی رد هم نکنید تا جلوی اشاعه آن گرفته شود زیرا رد نیز نوعی اشاعه قول است و اشاره به آن نیز به هر طریقی صحیح نیست (قونوی» ۱۶۲۲ق» ۱۳: ۲۹۱). به‌هرحال مراد آن است که سکوت یا کلام با توجّه به آیات یادشده دشمنان نظام اسلامی برای ضربه زدن به نظام همدست‌اند و مژمنان نباید فریب شایعه‌پراکنی آنان را بخورند. دراین تحقیق»نوع واکنش ممنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان که بر دوگونه سازگارانه و نانتتازگارانّه است برزشی اشد: ازجمله عوامل واکنش سازگارانه عبارت‌اند از: ترس؛از قدرت دروغ‌سازان» ظاهربینی» ضعف بصیرت. بی‌توجهی به یکپارچگی, و بی‌اعتنایی به وظایف اجتماعی. برخی از پیامدهای این نوع واکنش عبارت‌اند از: بهتان و عذاب عظیمو الیم و تضعیف نظام اسلامی و رهبر مسلمانان. ازجمله عوامل واکنش ناسازگارانه دربرابر دروغ و دروغ‌سازی عبارت‌اند از: ایمان و دین‌داری و اهمیت دفاع از جایگاه ممنان. برخی از راهکارها و آثار واکنش ناسازگارانه عبارت‌اند از: گمان خیر بردن به مژمنان؛ درخواست سند و شاهد. بی‌تفاوت نبودن به منکرات و جلوگیری از ۱- «فالواجب الرد علی قائله. و لا یکفی فی ذلک السکوت دون النکیر, و یجب رد قائله بأحسن نصیحه. و أدق موعظه واکاوی واکنش مومنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان ۷۹۵ ۱- ابن بابویه محمد بن علی, (۱۶۰۹ق)» ثواب الاعمال و عقاب الاعمال. چاپ دوم, قم, دار الشریف ۲- ابن فارس, آحمد بن فارس» (۱۶۰۶ق)» معجم مقاییس اللغه. قم. مکتب اعلام اسلامی. ۳- ابن منظور محمد بن مکرم. (۱۶۱۶ق)» لسان العرب. تحقیق: جمال الدین میر دامادی» چاپ سوم. ۶- امیری» منوچهر (۱۳۵۱)» فرهنگ داروها و واژه‌نامه‌های دشوار چاپ یکم» تهران بنیاد فرهنگ ایران. ۵- آلوسی» سید محمود. (۱۶۱۵ ق)» روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم تحقیق: علی عبدالباری ٩- بحرانی» سید هاشم بن سلیمان. (۱۶۱۹ق)» البرهان فی تفسیر القرآن. چاپ یکم» تهران, بنیاد بعثت. ۷ بیضاوی» عبد الله بن عمر (۱۶۱۸ق): آأنوار التنزیل و أسرار التویل» تحقیق: محمد عبد الرحمن ۸- جوادی آملی. عبدالله. (۱۳۹۹)» درس خارج تسیر سال ۱-۱۳۹۶ ٩ش (تفسی رتسنیم)» مرکز تحقیقات ۹- حسن بن علی. امام یازدهم لگ (۱۶۰۹ ق)» التفسیرالمنسویب الی الامام الحسن العسکری 9+ چاپ یکم. قم مژسسه امام مهدی (عجل الله تعال فرجه الشریف): ۰- حسینی زبیدی» محمد مرتضی» (۱۶۱۶ق)» تاج العروس من جواهر القاموس, تحقیق: علی هلالی ۱- حسینی علی آباد. سید روح الله (۱۳۹۷ش)» «نگاه قرآنی به شایعه و شبهه. دو روش نفوذ فرهنگی ۲- حسینی, سید محمد رضا/(۱۳۹۸):* (نقد و بررزشتی تطبیقّی آشآن نزول آيه افک با رویکردی ۳- حسینیان مقدم. حسین» (۰)۱۳۸۶ «بررسی تاریخی - تفسیری حادئه افک»» تاریخ در آیینه پژوهش.: ۶- خامنه‌ای» سید علی, (۱۱/۰۱/ ۱ بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان ‏ وکارگزاران نظام. ۵- راغب اصفهانی» حسین بن محمد. (۱۶۱۲ق)» مفردات ألفاظ القرآن. بیروت. دارالقلم. 5- زحیلی وهبه بن مصطفی, (۱۶۱۸ق)» التفسیر المنیر فی العقيده و الشريعه والمنهج. چاپ دوم دار ۷- صادقی تهرانی» محمد. (۱۳۹۵)» الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. چاپ دوم قم. دفتر انتشارات ۸- طباطبایی» سید محمد حسین. (۱۶۱۷ق)» المیزان فی تفسیر القرآن, قم. انتشارات اسلامی. +۰ فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی > ۹- طبرسی» فضل بن حسن. (۱۳۷۲)» مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تحقیق: محمد جواد بلاغی, ۰- طیب سید عبد الحسین.» (۱۳۷۸)» اطیب البیان فی تفسیر القرآّن. تهران» نشر اسلام. ۱- عسکری. حسن بن عبدالله. (۱۶۰۰ق)» الفروق فی اللغه. چاپ یکم. بیروت. دارالافاق الجديده. ۲۳- فخررازی. محمد بن عمر (۱۶۲۰ق)» مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)» چاپ سوم بیروت. دار ۳- قرائتی. محسن. (۱۳۸۳)» تفسیر نور» تهران» مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن. ۶- قشیری,» عبدالکریم بن هوازن. (بی‌تا). لطائف الاشارات. تحقیق: ابراهیم بسیونی» چاپ سوم. ۵- قمی مشهدی محمد بن محمدرضا (۱۳۹۸)» تفسی رکنز الدقائق و بحر الغرائب» تحقیق: حسین درگاهی. چاپ یکم. تهران. سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی. 7- قونوی, اسماعیل بن محمد. (۱۶۲۲ق). حاشيه القونوی علی تفسیر البیضاوی» چاپ یکم. بیروت. ۷- کلینی. محمد بن یعقوب. (۱۶۰۷ق)» الکافی؛ تصحیجح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی» چاپ ۸- کوفی اهوازی» حسین بن سعید. (۱۶۰۶ق)» الممن؛ قم. موسسه اللامام المهدی(ل؟. ۹- مازندرانی. محمد. (۱۳۷۹)» شایعه دز قرآن و روایات» ممجله پیام حوزه. ش ۰۲۵ ۳۰- ماوردی, علی بن محمد. (بی‌تا) النکت و العیون؛ چاپ یکم» بیروت. دارالکتب العلميه. ۱- مجلسی, محمد باقر بن محمد تقی. (۱۶۰۳ق)»نحانالأ نوا رالجامعه لدر رآخبا رالأئمه الأطهار (80). ۲- مدرسی سید محمد تقی, (۱۶۱۹ق). من هدی القرآن» چاپ یکم. تهران. دار محبی الحسین (4؟. 4- مصطفوی, حسن, (۱۳۹۸) التحقیق ف ی کلمات القرآن الکریم» تهران» وزارت فرهنگی اسلامی. ۵- مکارم شیرازی» ناصر, (۱۳۷۶)» تفسیر نمونه اتهزان؛ دازالکتب الاسلامیه . ۹- مکارم حمید. (۱۳۷۸)» شایعه‌سازی و راه مقابله با آن. ماهنامه مکتب اسلام. ش۳. ۷- نوفل,» احمد. (۱۶۰۷ق)» الاشاعه» چاپ سوم عمان. دارالفرقان للنشر و التوزیم . ۹- سایت فیلسوف‌یار (۱۳۹۷/۰۹/۲۸)» یادداشت‌های دکنر دینانی: فص2 نودام 50 ملنطم//:09ط/ ۰ واکاوی واکنش موّمنان دربرابر دروغ‌سازی دشمنان علیه بستگان رهبر مسلمانان 9 ۸۱ .11621 اااوزاه 2 ۷۱1۳) 5۱۲۵2 ۱۵۵۲۵۲ :6۷ 1۳30812160 ,0۲۵0۰ ۲۵۱ 1۳۵ * 2-40 ۴۵۱2۶ اافله]7 ,(1368) ,۹۵2۵ ۱۷۵۳۱۵۲۱۳۵۵ ۱۵۳ ۱۷۹۵۳۱۵۳۳۳۵۵ ۸۱-۱۵۶۳۳۵۵۱ ۸۱-0۲۳۱ -1 -لابات) ۱9121016 0۶ /۱/۱۳۵ ,161۳۵ ,۴0100 ۳۱۲۹۲ ,20و2۲ ۲۵۹۵۱۳ :۲۵۵2۲6 بطند 2۲ 0 -اد 82۲ ۷۵ :1 ,21-۸260601۱ 00۲20-ا2 ۲افا12 ۱ 20 12۵-ا2 ۵۳ظ ,(۸۲۶ 1415) ,۱۷۵۳۳۳۹۲۶۵ 520 بذفباه‌ا۸ -2 3۱-۰ ناسا -اد 027 ,۴۵۱0۳ ۳۱۳۹۲ ,۸۷/۵ 82۲-اد ۸۵ ۸۱ ۰ ۳۱۲۹ ,009۳۷۵۲ ۷۵۵۵۲۵۳2۵6 ۷۵ ۵۵۲0۳۵ ۳۵۲۳۵۵9 ,(1351) ,۱۵۳۵۷۳۵۳۲ ۸۲۳۵۲۶ -3 07 8۵۱۲۵ ,۴۵:0۳ ۳۱۲۹۲ ,20 اوسا-ا۸ ۳۱ ۸۱-۳۲۵۵۵۹ ,(۷ا۸ 1400) ,طهاا۸۵۵ ۱۵۳ ۲۱۵۹۵ ,اهمای۸ -4 -۴۵01 ۳۱۲۵۹۲ ,۸-00۵0 138۲ ۳۱ ۸۱-80۲۵ ,(۸۳۶ 1416) ,20رد اناگ ۱۵۵ ۲۱۵۵۳۱۱ زور52 ,823۳۲۵0 -5 ۱/۲ :۳۲۵۹۵۵۲6۳ ,اژ/12 -۸3 ۸5۲27 ۷۷۵ (2 ۸-1۵0 ۸۳۷/۵۲ ,(۸۲۷ 1418) ,۱۳۳۵۶ ۱۵۵ «هااس0ط۸ ,ا/02نه8 -6 [0ا۸1-۸۲3 0۳۵1 ۸۱-۲ ۸۱-۱۳۷۵ 02۲ ,ا8۵۱۳ ,۴۵۱0۰ ۳۱۳۹۲ ,زاطافق ۸۱-۱2۵۲ ۹۵۳۳۳۵۵ ۸0۷۱ ۱۵۳۳۳۵۵ ,3-0 ۲اعاج]-ا۸) ۵/6 2-6 ااناداد۱ ,(۷ا۸ 1420) ,۷۷۳۳۵۶ ۵۵ ۱۷۱۱۵۵۵ بزمه۸۱-۳۲ ۳۵۳۲ -7 1 ,(۸۲۷ 1409) ,(۸5) ۸۱-۸5۵۲ ۸۱-۳1۵920 ۸۱-۱۳۵۳ داز و5 ۸۱-۱1۵ 3۲ ۸-128 بزا۸ ۱۵۳ ۲۵۵۵ -8 ,۸۱-5 20/2۳۳۲ل ۱۵ ۸۱-۸۲۵0۹5 زه ,(۸۲۷ 1414) ,۱۵۲۵2۵ ۱۷۸۳۵۱۳۳۵۵ ,اهبش اصاه‌ی۲ -9 2-۳ ۵۲ا باوز80 ,۴01100 ۳۱۲۵۹ ,ز۲زع5 زا۸ 300 زاهازط زا۸ :۲۵۹02۲0 ۱2۵۵۱ 5۳20 ااواطاه اکع827۲ ۷۵ ۱1200 ,(2398) ,۳۶2۵ ۱۷۸۷۱۱۵۱۳۵۵ 60و56 ,اصنم۲۳۷۹ -10 60 1۳6 ۲ 00623100 1۵ ۳٩ ۳6۷1۵۷۷ 300 096 0۵۲236 00] 1۵۳۱ ۲۵۵۵۶۵۲۵۱ ۵۵ ۴۲۷ 0 000۵۲211۷6 ۲٩ ا۵ ال 003۳16۲۱۷ 1۷۷0 ,[0۲۵20م۸ ۳۱۹۵۲6۵۱ ۵ ۶۹۳ ۱۷/۵۲۹۵ ۱۶ 0۶ 0 :5۳0۳۳۵ ۷۵ 5۳366 06 0۲۵0۱ (20وعا ,(1397) بطهااسج 0عر و5 ,۸۷2۵020 اصاه‌ف۳ -131 -ام‌وباه 200 ۲۳۵۲۹ ۵۲ ۱۷۷1۵۷۷ 00۲۵06] :۳۵۹۵۵۳ و139 ۵2 ۵008۱۵ 6(و۳۵۲۳۵۵ نالا ۲۵۷۵۶۳ ۱۵۲۵۲۵۱۰ ,[۳۵۵۵ 1۳۵ 1۳۲۵۲9 6۱۵۲۳۷ 1۳6 ۵۳ ۱8۵۵۵ اهاناانه ۵۲ ۲۵1۵۵۹ ۷۷۵ ,00۳ -۲۷۱۹10۲162۱-۱۳] ۴۶۷ ۲1۵0096 13191۲ 12016۳۱ ا8ع82۲۲ ,(1384) ,۲۳۱۵۹۵۱۵ ,۱۷۵9۳۵0۵۰ ۲۵۶۵۱۳۱۵۵ -12 ۱0۰ ,16090 ]00زه۳ ۸/۵۳ 0۵۲ 12۲1 ,[۱۳۵۵۵/۸ ۱۳ 1۳۵ ۵۲ واگ 10۲0۲۵۷6 0 ,۸۱-۸۳۵ ۱۵۵۵ ۸۷۵ (۸۱-۸۳۳۵ 1۳2۵0 ,(۸۲۷ 3406) ,زا۸ ۵۳۵ ۱۱۱۵۳۱۳۹۵۵ ,8202/2/۰ ۱۵۵ -13 ۱1۵1۵0 ,00۲۳ ,2۳ وسا-ا۸ 85ار۱۵۵۵ ۱۷۵۵۲ ,(۸۷ 1404) ,۳۳۵ ۱۵۵ ۸۳۳۵۵ ,۳۵۲۳۹۰ ۱۵۵ -14 -اج 131۵ :۵۹۵۵۲6۳ ,۸۱-۸۲۵0 20عنا ,(۸۲۶ 1414) ,۱۷۵۲۲۵ ۵۳ ۱۲۱۱۵۱۳۳۵۵ ,۱۵۳2۵۵۲ ۱۵۵ -15 -0۱26 ,(1390110 1218[۲) 1390-9130 ۱۵ 13191۲ 9۶ ز[۳۱۵۲۵ 0۵۲5 ,(1396) ,طاهاا۵ط۸ ,۸۲۳۵۱۵ [2۷20ل -16 ۳۵9۱۱۵۵1 ۱۸۵0۲۵56۷6) 50۲0666 ال ۵۲ 0۵0 ع5 ,۱51320 ,6606۲ ۲۵۹۶۵2۵۲ ۵۲م 60 ۲۷۵۳ و۱۵۵۳ 1۳6 ۱ ۱۵206۲ 50۲616 16 ۵۲ 6015 2161ا5 ,(11/1/71) بزا۸ 56/6۵0 ,۳۱۵۲۵۳۵۱ -17 ۲۳ 6 فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث 9 سال اول/ شماره 4 / زمستان ۱۶۰۰/ پیاپی 5 2-۳ ۴۱۵ 0۲ 066283100 1۳6 0۳ ,29608 200 5ا2 ۵٩ 60۷۵۲۱۲۵۲ 1۳۵ .(۸5) ۳۵۳۱۵۵0 ۸۱-۱۵۳۵ ۱۳۳۵۲ ,00۳ ,۸۱-۱۲۹۳ ,(۶ا۸ 1404) ,52660 ۱۵۳ ۳۵۵۳ ,۸۳/۵2 ۶ -18 -۱۵ 200 6۱۵13۲1 ۸۷۵۲ ۸۱ :۵۷ ۴۵۱۱۵۵ ,۸۱-۳8 ,(۸۲۷ 1407) ,و۷۵ ۱۵۵ ۱۳۱۵۳۳۵۵ ,اصاه‌اا -19 نا 3۵/۵ل-۸۱ ۸۱-۸۷۵۲ 8۱۳۵۲ ,(۸۲۶ 1403) ,و1 ۱۷۳۱۵۳۱۳۵۵ ۵۱۵ 8۵۵۱۲ ۱۷۳۱۵۱۳۳۵۵ ,زوزازه/۱ -20 ۸۱-۰ ۸۱-۳ 027 ,1۵۳۵0 ,۱۵۲۵۵۳ 13181۲ ,(1374) ,1296۲ ,5۳۵2 ۱۷۵۵۲۵۲۵ -21 (2 1۳۱۵ 200 ۳۹۲۱۵۲۹] ۸۳ 83 ۱۵9۱۱۵۵۱۵ ۹۵۳۵ ۷۵ آعد5 5۳366 ,(1378) ,۲۳1۵۲۵۰ ۱۷۵۵۲۵۲۰ -22 07 ,اس86۱۲ ,۴۵100 ۳۱۲۹۲ ,۸-00۵ ۸۵ ۸۱-۵1 ,(0316 0ا) ,۱۷۳۱۵۲۳۱۳۵۵ ۵۳ زا۸ ,۱۷۵۷/۵۲۵۱ -23 -۰و۱۵ ۲۱۵2۵۳ ۳۵۷/۵۳۵ ,۵۷۵۵/۵۱ ۷/۵ 0۲۵ 0۵7 6 5۳2/6 ,(1379) ,۱۷۵۹۱۵۳۳۵۵ ,۱۷۵2200320 -24 001۲ ,[186۲8 80۳0602 ۲سال] ۳۵۵۳۱ عا2 ۴916123 ,(1379) ,۲۳۹۵۳ ,ز۵ ۱۸۵۲۵۷۷ -25 ۰ ,۴۵1100 ۳۱۳۹۹ ,۸۱-0۲۵0 ۲۵۵۵ ۱۷۱۵ ,(1419۸۳) ,اوق ۱۵۱۵۳۳۳۵۵ 56۷6۵ ,۱۷۵۵۲۲۵۵ -26 6 ۱۱ ۹۵۹6۵۲0] ۸۷-۳۵۲۵0۵6۲ ۸۱-0۳۵ ۵۳۳۵۲ ۴۱ وزو ۸۷-13 ,(1368) ,۲۵۵۵۵0 بااهاهگ ۸ -27 0۰ ۱51316 05 ۱۸۸۳8 ,16۳۳۵۳ ,[0۲۵0 ۲۵۱ 1۳۵ ۵۳ ۷۷۵۲۵۹ 9 نام ۲۵۲ 21-۳۲۵۵ ۵۵۲ ,0۵۳ ,۴۵0۳ 1۳۱۳۵ بق ۸۱-۱9۳۵ ,(ا۸ 1407) ,۸۳۳۳۵۵ ,۱12۷/۵۱ -28 ۰ 0۳۵0۱6۶ 0۲ 06016۲ اه ما0 ,1۵0۳۳۵۵ ,0۵۲ 1318۲ ,(2004) ,۱۷۵۳۹۵۲ ,06۲22 -29 ,2-1 ۲افکه] هلاه ۸۱-02۱ ۳۵۹۳۱۷۵۳ ,(1422۸(4) ,۱۷۱۱۵۱۳۵۵ ۱۵۳ ۱۹۲۳۵۵۱ ,امه با -30 -82۵5 ۱۵۲۵۱۲۱ :۲۵۹۶۵۵۲6۳ ,2/2 5ا-لج انعاها ,(0216 ۸0) ,۲۱۵/۵26 ۵ ۵۲۱ -اج ۸0۵ ,داعبا -31 ]۸۱-0۲۵0 ۸11۵20 ۱۷۱۳۵0۵1 ,(۸۶ 1412) ,۱۳۹۵۲۱۳۳۵۵ ۱۵۳ ۳۱۹۵۱۵ ,۱953۳2۵0 طعاوقط -32 0 ,۲30 از ۸۱-0۲۵0 ۲زکاه1 ۳۱ ۸۱-۳۲۵۳ ,(1365) ,۱۷۲۳۵۳۳۳۵۵۰ ,12۳۲۵0 آطاوعمد5ک -33 ۱۵۱۱۵۲۲ :۳۹۵۹۵۵۲0۳ ,2-0120 ۲افاه1 8 20ر82-اد2 ۱۷۵۳۳۵ ,(1372) ,۲۵۹۵ ۱۵۵ ۳۵۵۱ ,زا1202 -34 ۰ ۱1396۲ 0۷ ۵0 قزاطنام ,1611۳۵0 ,۴۵0۳ 1۳۲۵ بزاودادط 2۷340ل ۲۳۵۵ ۰ ,۸۱-0۷۲۵ واه ۴۱ ۸۱-۱۷12۵0 ,(۷ا۸ 1417) ,۲۳۹۹۵۱۳ ۱۳۹۱۵۳۳۵۵ 0ع/وع5 بنق‌مطعاه 128 -35 ۳-۵ ۱139 ,181۳۵0 ,۸۱-0۲20 129۲ ۸ ۸۱-8230 ۸/20 ,(1378) بصاه‌ف۳-اق ۸0۵ رد5 طاوره1 -36 ۵ ۸۱-5۳۱۵۲1۵2 ۷۷۵ ۸۱-۸060602۳ ۴۱ ۸۱-۱۷۵۲ 13۲9۲ ,(۸۲ 1418) ۱۷۹۵۲۵ ۱۵۵ ۷۷۵۳۵۵ زانهاب2 -37	دشمنان نظام اسلامی همواره با روش های متفاوتی در پی تضعیف و تخریب مسلمانان و نظام اسلامی و مسئولان آن هستند؛ یکی از اقدامات آنان، دروغ سازی و نشر حداکثری آن است؛ آیات 11 تا 20 سوره نور، که مؤمنان را در بیش از 20 جمله مورد خطاب قرار داده است، بیانگر افک (دروغ سازی) دشمنانِ نظام اسلامی است؛ بررسی این موضوع برای جلوگیری از پیروزی دشمنان و تقویت نظام اسلامی مهم است و پژوهش های کاربردی و توسعه ای در این زمینه ضروری است؛ زیرا دشمن به شدت با شایعه پراکنی و جنگ روانی در حال فشار به جامعه اسلامی و تغییر باورهاست و مؤمنان باید روش های برخورد و واکنش درست را فراگرفته و اجرایی کنند؛ این نوشته، آیات یادشده را ازمنظر تفاسیر، بررسی و به چیستی و چندگونگی و چرایی و چگونگی واکنش سازگارانه و ناسازگارانه پرداخته است. این پژوهش با روش نقلی وحیانی (آیات و روایات)، داده های کتابخانه ای و نرم افزاری را به شکل تحلیلی توصیفی پردازش کرده است. بررسی برخی پیشینه ها نشان می دهد تاکنون پژوهش درباره واکاوی واکنش مؤمنان از آیات افک صورت نگرفته است و پژوهشگران، بیشتر به بررسی شأن نزول این آیات پرداخته اند؛ ازاین رو نوشتار حاضر با این دیدگاه نو، واکنش مؤمنان را به چنین مسئله ای بررسی کرده است. برخی از نتایج چنین است: واکنش سازگارانه با دروغ و دروغ سازان نتیجه ضعف ایمان و بی بصیرتی است و سبب تضعیف جایگاه رهبری خواهد شد و بی تفاوتی در این مسئله عذاب عظیم و دردناکی در پی دارد، اما واکنش ناسازگارانه دربرابر دروغ سازان نتیجه ایمان و دین داری است و سبب خوش گمانی به مؤمنان و بدگمانی به دشمنان و مانع وقوع منکرات خواهد شد.
51,793	362769	(۱۳۹۵). مشکلات نوجوانان و ارتباط آن با نهاد اا خانواده: مورد مطالنه: رابظه: تعارضات والدیبی و سلامت. روان توجوانان: دو فصلنامه بش \| جامعه شناسی نهادهای اجتماعی ۳ (۷). ۶۶ - ۳۷ نوجوانی را می‌توان مهمترین دوره ی زندگی هر فرد دانست که ویژگی‌های رشدی آن می‌تواند بر اختلالات روانی- رفتاری فرد در آینده اثر بگذارد. به دلیل آن که بخش وسیعی از ساختار جمعیتی ایران را نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند توجه به مسائل آنها حائز اهمیت است. از این رو این پژوهش به بررسی تأثیر اختلافات و درگیری‌های درون نهاد خانواده و والدین بر سلامت روان نوجوانان پرداخته است. در این پژوهش از روش پیمایش استفاده شده است. نمونه مورد مطالعه در این پژوهش ۶۰۰ نفر آوزداتش ی آمووان دبیرستان‌های شهر شیراز هستند که:یه صورت تصادفی چند مرحله‌ایی انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامهاست بآ نی اس وان مرو نامه ۲۸ سوالی سلامت عمومی (6۳10) پاسخ دادند. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که:درآمد خانواده. رفتار والدین با فرزندان در خانه و خارج از خانه و تعارضات والدین بر سلامت روان فرزندان تأثیر دارد. در نهایت مدل تحقیق توانست ۴۱ درصد از تغییرات ممتغیر وایشته را تبیین نماید, ۱ دانشیار بخش جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز (نويسنده مسئول)» 0)0(۳086.801۳2.20.1۳ 0۵ ۲ دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه شیراز» 0ط990)280211.60 8132011 0 .1000200 تعارضات زناشویی و تأثیرات آن بر جوانان موضوع مطالعات فراوان بخصوص در خارج از ایران بوده است. بسیاری از پژوهش‌ها بر روی جنبه‌های آشکارتر و جزیی‌تر تعارضات همچون پرخاشگری زبانی و فیزیکی متمرکز شده‌اند. اما تأثیر تعارضات پنهان و ناآشکار »بیشتر از انظار اهل علم پوشیده مانده است. هنگامی که والدین در جریان تعارضات از یکدیگر کناره‌گیری می‌کنند و بحث‌ها و گفتگوهای آن‌ها حل ناشده باقی می‌ماند. فرزندان بطور مستقیم از این تعارضات تأثیر می‌پذیرند؛ اگر چه این تأثیرات از دید والدین پنهان باقی می‌ماند. این وضعیت در نهایت روابط والدین و فرزندان را به خطر می‌اندازد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ناسازگاری زناشویی بهترین پیش‌بینی کننده برای مشکلات عاطفی و رفتاری در کودکان و نوجوانان است (ویزه» مرادی» فدایی و حبیبی عسگرآبادی ۱۳۸۷۰: ۱۶۳؛ ال‌شیخ. کورسب و اراثا ۲۰۰۹: ۱؛ بر اساس بسیاری از مطالعات. نوجوانانی که در معرض ناسازگاری زناشویی افراطی والدین قرار گرفته‌اند. مشکلات روانشناختی بیشتری را تجربه کرده‌اند. این نوجوانان معضلات ناشی از ناسا ژکازی والقین راادرونی کرده‌رق مستذ ابقناويه مشکلات سلامتی (از قبیل اطرابه افسردگی) و همچنین ناسازگاری در روّایط اجتماع(مانند. براشگری) می‌شوتد (بشردوست: ۳ سپهرمتشن» آخمدوند.یاوری و گاع ۹ ها رس #کریستینا؛ کامینگز و دیویس ‏ مسائل خانواده و نوجوانان دراجامعه ما از حساسیت زیادی یز خوردار است. خانواده به عنوان یک عامل اساسی برای حفظ سلامت جامعه محسوب می‌گردد. علاوه بر این, خانواده به عنوان یک واحد زیستی- اجتماعی در جهت تربیت و پرورش ابعاد مختلف روحی -روانی و رشد عاطفی مطلوب اعضای جدید.جامعه (کوادکان وانوجوانان).نقتش اساسی ایفا می‌کند. بنابراین هر گونه اختلال در کارکرد تربیتی خانواده می‌تواند نتایج زیان باری برای کارکرد جامعه‌پذیری آن ها ایجاد کند. در این میان» تعارضات والدین به عنوان یک عامل برجسته در رشد عاطفی و جامعه‌پذیری فرزندان مطرح می‌گردد. خصوصا برداشت و نگرش فرزندان از این تعارضات می‌تواند مبنای الگوگیری آن‌ها برای رفتارهای آتی در دوران بزرگسالی و تشکیل ۳۹ سس حوفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی / دوره سوم \| شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ خانواده گردد. همچنین این برداشت و نگرش بر وضعیت کنونی فرزندان نیز اثر گذاشته و سلامت جسمانی ویروانی آناق را به خظرامی‌اندازد. بنابرایق: مظالعه اراک انوجوانان از تغارشای زتاشویی والسون وارقاظ ای امامت وزان‌شان ار اممیظ ریژه‌ای برخورداز اس مسائل و مشکلات خانواده یکی از حوزه‌های قدیمی در جامعه‌شناسی است. بحث بر روی پدیده‌هایی همچون طلاق و پیامدهای آن برای فرزندان خانواده یکی از موضوعات جا افتاده در جامعه‌شناسی و علوم رفتاری همچون علوم تربیتی است. مطالعات در مورد طلاق در ایران و سار کشووها از ینکلرهای مختلگ بررسی شتمراسمت انا تبارضناگرو اساتگاروی,والاین با نکدگر و با فرزندانشان و همچنین تأثیرات آن بر فرزندان کمتر مورد توجه قرار گرفته است . در اینجا برخی از مطالعات مرتبط انجام شده در این حوزه مورد بررسی قرار خواهد گرفت: توسلی و فاضل در مطالعه‌ی خود با استفاده از روش پیمایشی و بر روی نمونه‌ای ۳۷۷ نفری از دانش‌آموزان مقطع راهنمایی شهر تهراننشان دادند؛ که تعامل والدین با یکدیگر و با فرزندان بر روی رفتارها و شخصیت آنها اثر قاطع دارد (توسلی و فاضل» ۱۳۸۱: ۱۳۰و ۱۱۵). فرقانی (۱۳۸۱) در مطالعه‌ی پیمایشی با نمونه‌ای ,۲۰۰ نفری از دانش آموزان شهرضایی به همراه ۲۰۰ نفر پدر و ۲۰۰ نفر مادر بااروش نمونه گینزی خوشه ای و تصادفی ساده به بررسی رابظه‌ق میزان تغارصاگیزیل وس لامت: رد۹8 احگن ۹ ریافت: است: که بین تعارضات زناشویی والدین و همه مقیاسهای ٩ گانه 52۳1-90-8 رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بشردوست در مطالعه‌ایی که بر روی نمونه ۳۹۸ نفری از دختران دانش آموز رابطه بین تعارضات زندگی زناشویی با سازگاری نوجوانان دختر راهنمایی شهر تهران پرداخته است. بطور کلی نتایج این پژوهش‌ها حاکی از آن است که ناسازگاری‌های زناشویی بر تربیت فرزندان تأثیر می‌گذارد. فرزندان والدینی که مرتبا دچار تعارض با یکدیگرند. دچار رفتارهای یشی و با استفاده از پرسشنامه انجام داده» به بررسی پرخاشگرانه و انزواطلبانه می‌شوند. همچنین رفتارهای اضطرابی به ویژه در دختران این مطالعه پیمایشی زاده محمدی و همکارانش در شهر قم که بر روی نمونه ۵۰۵ نفری از داش آمرژای ,ذت زر سورب گرفتهتفان می دم کار تعارضات زناشویی ,و تعامل ات والشفین بنا یکدیگر بر وضعیت تحصیلی فرزندان نقش موّنری داشته است. همچنین خانواده‌های اقشار پایین اجتماع در مقایسه با اقشار بالا وضعیت تحصیلی متفاوت و معناداری داشته‌اند (زاده محمدی و دیگران ۱۳۸۵: ۲۳۹). فولادچنگ نیز در مطالعه خود که با روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه بر روی ۲۷۲ دانش آموز دبیرستانی انجام داده» نشان می‌دهد که الگوهای خانوادگی و بخصوص روابط والدین با بچه‌ها در سازگاری فرزندان نقش مهمی دارند (فولادچنگ. ۱۳۸۵: ۹). شریفی درآمدی در مطالعه‌ای هل مقایسه‌ای که به بررسی بهداشت روانی ۲۲۸ نوجوانان دختر و پسر سه گروه طلاق» یتیم و عادی در شهر اصفهان پرداخته است. به این نتیجه رفپيده کیرات آقسردگی: پرخاشگری: نسوای: اجباره ساسبیت سقا بل رو اش طرات فوبیک در فرزندان گروه طلاق بیشتر از دو گروه دیگر بوده است (شریفی درآمدی» ۱۳۸۶: ۷۱). سپهرمنش و,هگازان داز سطالعای که با روش پیمایشی و با استتفاده:اژ انار پرسشنانه در شهر کاشان بر روی ۴۰۰ نفر از دانش‌آموزان دبیرستانی انجام داده‌اند» بیان داشته‌اند که ۱۰ درصد از آن‌ها مشکوک به اختلالات روانی شناخته شده‌اند. شایع‌ترین این مشکلات روانی به تزتیب افکار پارانوئید: حساسیت بین دی اشطوگ و پرخاشگری بوده است: این مطالعه نشان می‌دهد که این مسائل در خانواده‌هایی که ادارای مشکلات اجتماعی بوده‌اند. بیشتر بوده است. همچنین تفاوت معنی‌داری ین دو جنس (دخترو پسر) مشاهده شده است؛ بروز این مشکلات در پسرها بیش از دخترهابوقه اسّت (سپپرمنش و دیگژان» ۱۳۸۷: ۴۳) آحخمدی و همکاران,۷۸۹۵0 ۱ نی به مطانگگوتالادگهای.: ۳ خلبان نظامی پرداخته‌اند. مطالعه آن‌ها نشان داده» فرزندانی که حضور پدرشان در خانواده کمتر بوده است بیشتر دچار آسیب روانی و کاهش سلامت وران شده‌اند»این مشکلات در همسران این خلبانان ویزه و همکارانش در مطالعه‌ی پیمایشی خود بر روی ۷۳۸ دانش‌آموز شهر تهران به مطالعه‌ی کودک‌آزاری پرداخته‌اند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داده که تفاوت معنی‌داری در میزان شیوع کودک‌آزاری در حیطه جسمی, بی‌توجهی عاطفی بر حسب جنس دانش‌آموزان, پایه تحصیلی و سابقه طلاق والدین وجود دارد. فریاد و ناسزا گفتن, بیشترین شیوع و جلوگیری از رفت و آمد با دوستان و عدم اجازه ابراز عقیده کمترین شیوع را داشته‌اند. مشکلات در حیطه عاطفی, جسمی و بی‌توجهی در مورد کودکان طلاق بیشتر ازسایر است (ویزه و دیگران» ۱۳۸۷: ۴ سس حوفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی \| دوره سوم \| شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ ۵ و ۱۴۶). در مطالعه قره‌باغی و وفایی (۱۳۸۸) بر روی مادران ۴۱۳ دانش‌آموز دختر و پسر دبستانی در شهر تهران که با استفاده از پرسشنامه صورت گرفته, مشخص شده است که رابطه معکوسی بین تعارضات زناشویی و ناایمنی هیجانی با سلامت جسمانی و روانی- اجتماعی زیادی در خارج از ایران انجام شده که اذعان می‌کند ناسازگاری و اختلاف زناشویی نسبت به طلاق شاخص پیش‌بینی کننده بهتری برای مسائل و مشکلات عاطفی و رفتاری در فرزندان است (فرمن و دیویس! ۲۰۰۵: ۹۰۳؛ کلر کامینگز و دیویس ۲۰۰۵ (ب): ۸ مک اینتاش و کیشهلم". ۲۰۰۸: ۴۰ آلیری و ویدر؟, ۲۰۰۵: ۲۰۹). لیواس- دلات و همکاران (۲۰۱۰) در مطالعه پیمایشی خود بر روی ۲۳۱ کودک و مادر انگلیسی- آمریکایی و اسپانیولی- آمریکایی نشان دادند که متغیر جامعه‌پذیری و عوامل خانوادگی بر روی سلامت روان افراد مورد مطالعه تأثیر داشته است. دیویس* و همکاران (۲۰۰۶) در مطالعه خود بر روی روابط زناشویی و اثر آن بر سازگاری فرزندان» دریافتند که عدم کارایی روابط زناشویی (تعارضات زناشویی) با مشکلات: عدم سازگاری فرزئدان ارتباظ دارد. این فرایند به طور غیر مستقیم حاکی از ناامنی احساسی,در زمینه تضادهای پدر و مادر بوده است. بیبلارز و رافتری؟ (۱۹۹۹) نیز در مطالحه حول مینی گر داده‌های سرشماری:ملی بوذه: دریافته‌اند که تعارضات خانوادگی بر روی پیشرفت تخصیلی فرزندآن اثر قاطعی دارد. در این میان نقش عدم سلامت روان به عنوان میانجی بین دو متغیر فوق مورد بحث قرار گرفته است. در مطالعه‌ای که اولو و فیشیل اوغلو" (۲۰۰۲) بر روی گروهی شامل ۲۳۲ نفر از داننش آموزان مدارس ترکیه در رابطه با بگافواحطهاک امن رگا ماه به دلیل فوت و یا طلاق و مانندآن ناقص نشده‌انن) انجام‌داقه‌اندایی رز ی اابظه ٩ رک اما از تعارضات زناشویی و درونی‌سازی و بیرونی‌سازی مشکلات توسط این بچه‌ها؛پرداخته‌اند. نتایج نشان می‌دهد که رابطه دارد. دیویس و همکاران (۲۰۰۶) در مطالعه خود نشان دادند که تعارضات خانوادگی 1 منفی به لحاظ شناختی, عاطفی و جسمانی بر روی فرزندان ۵ ت۱۹ ساله داشته است. کلر؟ و همکاران (۰۳۲۰۰۵ الف) در مطالعه‌ای دیگر بر روی یک نمونه‌ی ۲۳۵ نفری از والدین بچه‌های یک مهد کودک به بررسی علائم افسردگی پدر و مادر کارکرد خانواده و سازگاری فرزندان پرداخته‌اند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که علائم افسردگی والدین با افزایش درگیری‌های زناشویی» ناامنی ارتباطات زناشویی و کاهش گرمی روابط والدین با فرزندان و همچنین افزایش کنترل‌های والدین و مشکلات چند بعدی فرزندان ارتباط دارد. روابط زناشویی به طور غیر مستقیم بر فرزندان تأثیرگذار بوده است. آویسن "۱ (۲۰۱۰) با بررسی مطالعات انجام شده به نقش واسطه‌ای تعارضات خانوادگی و تعارضات والدینی اشاره کرده و بیان می‌کند که افزایش این تعارضات به کاهش سلامت روان اعضای خانواده منجر می‌شود. نظریه‌های سلامت روان در حوزه‌های مختلفی از علوم اجتماعی و انسانی به شکل مستقیم آن‌ها به کار می‌برند همگی نتایج موقعیت‌های اجتماعی است که الگوهای وسیع‌تر سازمان اجتماعی را منعکس می‌کنند. رویذادهای زندگی تنش‌زا و تنش‌های مزمن نوعا منابع نزدیک پریشانی روانی هستند (هچ۱۲. ۲۶۰۵: ۱۳۱). مطالعات انجام شده در زمینه‌ی جامعه‌شناسی مرتبط با سلامت روان و بیماری‌های روانی در گذشته بر روی نشانه‌های اجتماعی همچون طبقه اجتماعی, قومیت و گروه‌های اقلیتی و یا جنسیت تأکید داشته اند (آنشنسل» روتر و لاکن بروک"۱۳. ۱۹۹۱). در این دیدگاه‌ها بر تأثیرات محرک‌های فشارزاو نتایج برآمده از آن‌ها که به شکل بیماری‌های جسمی و روانی خود را نشان,می‌دهد اشاره می‌شد. در واقع این رویکردها بر ترتیبات اجتماعی اساسی و فرایندهای ساختاری در مقیاس وسیع جامعه و نقش آن‌ها در سلامت روان تأکید کرده‌اند (آویسون؛ مک‌لئو و پیکسلیدو؟۱: ۲۰۰۷ ۶۷). آن‌ها معتقدند که این ۴۳۳ سس حوفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی / دوره سوم \| شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ مدل‌ها تکمیل کننده و در برخی موارد» جایگزین یکدیگرند. اما در ورای شباهت فریبنده این مدل‌ها آن‌ها به لحاظ کیفیت سوالاتی که مطرح می‌کنند و جواب‌هایی که فراهم می‌کنند. با روان‌شناسی اجتماعی» مکانیزم‌هایی را که از طریق آنها فرایندهای وسیع‌تر اجتماعی بر وضعیت روانی افراد تأثیر می‌گذارند روشن می‌کند. دورکیم و ماکس وبر در کارهای خود نشان داده‌اند که چگونه ویژگی‌های فردی ظاهری منعکس‌کننده‌ی نیروهای اجتماعی بیرونی و جمعی هستند. به باور آنها محرک‌های تنش‌زا و پریشانی عاطفی منتج شده از آنها ناشی از آشنسل؟۹؟ وهمکاران (۱۹۹۱) مندل‌های نظری تبیین کنندهی ,سلامیت روا زا یه دو گزوه مدل‌های جامعه‌شناختی که بر نتایج بهداشت روانی تأکیدکننده بر الگوهای سازمان اجتماعی و مدل‌های پزشکی اجتماعی تأکید کننده بر پیشایندهای اجتماعی ۱۶ اختلالات روانی » تقسیم کرده‌اند. مدل جامعه‌شناسی تبیین می‌کند که چگونه ترتیبات اجتماعی هنجاری» شرایطی ایجاد می‌کند که به زندگی عاطفی مزدم صدمه می‌زند. درامقابل» رویکرد پزشکی اجتماعی اختلال را پدیده‌ای نابهنجار می‌بیند و در جستجوی عناصر غیر معمولی زندگی فردی بر می‌آید تا این اختلال را توجیه کند. این رویکرد فشاژرا,به#عنوان متغیری مستقل در نظر گرفته و خصیصه‌های اجتماعی را به عنوان زمینه یا عوامل درآمیخته به تصویر می‌کشد. در عوض, رویکرد جامعه شناختی فشّار را به,عنوان,نتیجه سازمان اجتماعتی مفهوم‌سازی می‌کند و برای مثال آن را یک متغیر فرضی رابط۷! در نظر می‌گیرد. تقریبا همه نظریه‌های موجوددر باره,اثرات ساختار خانوادهابژآفرزندان» حول روابط میان جامعه‌پذیری, یادگیری و کنترل اجتماعی پیش‌بینی می‌کنند که فرزندان خانواده‌هایی که به لحاظ اجتماعی, فرهنگی و اقتصادی منابع کمتری در اختیار دارند موفقیت کمتری دارند و یکی از دلایل آن کاهش و یا فقدان سلامت روان مناسب است (بیبلارز و رفتری ۱۹۹۹). دیدگاه جامعه پذیری» بر نقش اساسی والدین ذر شکل‌ذادن به زندگی کودکان تأکید می‌کند. در خانواده‌هایی که ساختارشان به نحوی با مشکل روبرو شده است (تنها یکی از والدین با فرزندان زندگی می‌کند. و يا دچارتعارضات و درگیری‌ها هستند) ثبات خانواده برای فراهم ساختن حمایت و کنترل فرزندان سست می‌شود. رویدادهای عاطفی ناراحت‌کننده از قبیل مرگ یکی از والدین و یا طلاق» می‌تواند بر فرزندان تأثیرات مهمی داشته باشد. برای مثال مرگ و یا طلاق می‌تواند مسئولیت‌های مضاعفی بر دوش هر یک از والدین بگذارد. خود این امر بر احساس تندرستی هر یک از زوجین نیز ات منفی دارد. وضعیت‌های ذکر شده می‌تواند به ناهماهنگی والدینی» نظارت کمتر بر فرزندان, استبداد والدینی و موارد مشابهی منجر گردد که همگی سلامت فرزندان را به خطر می‌اندازد (بیبلارز و رفتری» ۱۹۹۹). تظریفی پادگیری 21 خانواده را اولیی بانگاه بادگیری فرولهای می‌ذان کارا سکاف است به فرزندان بیاموزد چگونه تا بزرگسالی در جامعه زندگی کنند. بچه‌هایی که بدون یکی از والدین زندگی می‌کنند و يا در خانواده‌هایی هستند که در آن‌ها تعارضات و نزاع‌های آشکار و نهان زیاد است. مدل‌های رفتاری را به درستی فرا تمی‌گیرند (پاول و پارسل ۲, ۱۹۹۷). آنها به خوبی یا نمی‌گیرند که چگونه با دیگرال تون یگ خسوص تعامل با افرادی که:در موقعیت‌های اجتماعی قرار > کاس ار کاس یلا سود (بیبلارز و رقتری: ۹ در خانواده‌هایی که بدا کنو 1 ۰ ۹۹ اشتبتی که لازمه‌ی یادگیری فرزندان است از بین می‌رود:و در مقابل» آنان با منابع منفضی روبرو می‌شوند. رخدادهایی که موجب بوجود آمدن خانواده‌های لها نباقص گم مشانواده‌های تک وائدینی) می‌شود: در کوتاه مدت فشارزا چفلستنط د بانتگ سار کهارمهگهر مسیر زندگی ظولانی فرزندان و سوق دادن آن‌ها به سمت راه‌های منفی را دارند (بیبلارز و رفتری» ۱۹۹۹؛ گلن و کرامر۲۱, ۱۹۸۷). برخی تغییرات ساختار خانواده در اجریان کودکی می‌تواند در آینده‌ی رفتاری فرزندان اثر داشته باشد. مشکلاتی که در فرایند جامعه‌پذیری فرزندان ایجاد می‌شود و در کنترل والدین بر فررهان اخقلار اگاگی کد:: دی رفتارهای آیسددی آنبادیی شود زنانی دار ۴۵ سس حوفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی / دوره سوم / شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ ساختار خانواده صحبت می‌شود بیشتر منظور این است که آیا هر دوی والدین فرزند یا فرزندان زنده‌اند و در صورت زنده بودن آنها آیا با یکدیگر زندگی می‌کنند یا خیر. دورکیم در مطالعه خود بر روی خودکشی یکی از مهمترین مطالعات تجربی جامعه‌شناسی کلاسیک را در حیطه سلامت روان مطرح کرد. وی در این مطالعه سعی داشت بدون در نظر گرفتن خصیصه‌های روان‌شناختی و زیست شناختی این افراذ, ثابت کند سلامت روان در میان مقوله‌های اجتماعی متفاوت افراد به جهت رابطه‌شان با نیروهای اجتماعی تغییر می‌کند. در دیدگاه وی زمینه‌های اجتماعی یکپارچه. شامل هنجارهای منصفانه‌ای است که رفتارها و روابط انسان‌ها را تنظیم کرده و به وضعیت‌های روانی رضایت‌مند سوق می‌دهد. تغییرات ناگهانی در زندگی اجتماعی غالبا فرد را به شکستن ارزش‌ها و هنجارها سوق می‌دهد و متعاقبا منجر به پریشانی روانی می‌گردد. برای دورکیم پیوندهای اجتماعی میانه (نه خیلی ضعیف و نه خیلی سرکوب کننده) سلامت روان فرد را به حداکثر می‌رسانند. نهادهای اجتماعی خوب. افراد را به تواسفه ستصل هی کید ید نسوک آنها السانی انوا نکسه و شوه ,را قضوی ازجسع بداشد. داد ,بسیار ریاه‌ی :از تحقیقات جاسه‌قشاسی,سلامق: روان یه نایید ویدگاه دوریم و تأکیدروی بر یکپارچگی اجتماعی به عنوان علت اشاسی تندرستی ۲۲ پرداخته‌اند (هرویتز۲۳ ۲۰۰۷: ۷۲). با توجه یه تحقیقات احمنی و هطکارا رت( ۱4۷ وشردهست (۱۳۸۳) یکی از یاقته‌های با ثبات در ارتباط با سلامت روان مثبت. دلبستگی" به دیگر افراد ست. در مقابل» عدم تجربه‌ی این دلبستگی با پریشانی روان ارتباط می‌یابد. به بیان کلی‌تر» درگیری‌های اجتماعی» در همه انواع آن» با سلامت روان مثبت مرتبط است. برای مثال حضور والدین در خانه می‌تواند به ارتباط گرم‌تر والدین با یکدیگر و با فرزندان و در نهایت کاهش انزوای اجتماعی فرزندان بی‌انجامد. هر چه یکپارچگی زوج‌های ازدواج کرده"بیشتراشود»اروابط حمایتیآبیشتر می‌شود و پیوند با نهادهای اجتماعی می‌تواند بطور وسیعی برای این رابطه مفید باشد (هرویتز ۲۰۰۷: ۷۲). به علاوه ازدواج کارکردهایی تنظیمی دارد که موجب انطباق با هنجارهای اجتماعی» سبک‌های زندگی مرسوم‌تر و کاهش همه نوع انحراف می‌شود. لین و همکارانش بر این باورند که. افرادی که تماس بیشتری با خانواده دوستان,و همسایه‌ها دارند» کمتر دچار پژیشانی می‌شوند (لین» یه و انسل۳۹. ۱۹۹۹). در مقابل بر اساس پژوهش‌های جامعه‌شناسی سلامت روان؛ فقدان خانواده, به عنوان یکی از عوامل جامعه‌پذیری, سازمانی اجتماعی است که در جهت یکپارچه کردن اعضای خود با جامعه وسیع‌تر گام برمی‌دارد. بدین جهت تعارضات خانوادگی و والدینی صدمات جدی به سلامت اعضای خانواده و فرزندان واره می‌کند (آویسون؛۲۰۱۰: ۶۱۶). اي صممات: از ماگ تاقی از بطلاق, یر اسق: (بوبلاور و هیگزران» 03۹۹ تزا خانوادگی که خود موجب تخریب یکپارچگی بین اعضای خانواده می‌شود. از یک سو موجب کاهش سلامت روان والدین می‌گردد و از سوی دیگر موجب دوری هر چه بیشتر فرزندان از خانواده و والدین می شود که خود نشان دهنده‌ی کاهش سلامت روان آن‌هاست. یکپارچگی اجتماعی [در خانواده] منجر به دلبستگی فرد به گروه و اعضای آن می‌گردد که خود این امر به ۱ میان مقطع تحصیلی دانش آموزان و سلامت روان آنها رابطه وجود دارد. ۲ میان میزان تعارضات والدین از دید فرزندان و سلامت روان نوجوانان رابطه وجود ۳ میان میزان تعارضات والدین با فرزندان (در خانه و در مقابل دیگران) و سلامت روان ۴ میان وضعیت درآمد والدین و سلامت روان نوجوانان رابطه وجود دارد. ۷ میان.ساختار خانواده و سلاس روانط واسلابط ار جود داره: میان میزان حضور والدین در خانه و سلامت روان نوجوانان رابطه وجود دارد. ۴۳۷ سس حوفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی / دوره سوم \| شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ در تحقیق حاضر از روش پیمایش استفاده شده است. پرسشنامه‌ی خودگزارشی ابزار جمع‌آوری داده‌ها بوده است. جامعه‌ی آماری این پژوهش, دانش آموزان دختر و پسر مشغول به تحصیل در شهر شیراز بوده‌اند. کل دانش‌آموزان دختر و پسر شهر شیراز برابر با ۵۲۸۲۸ نفر است که در چهار ناحیه به تحصیل مشغول‌اند (سازمان آموزش و پرورش فارس معاونت پژوهش و برنامه ریزی منابع انسانی» گروه طرح وبرنامه). حجم نمونه با استفاده از فرمول لین ۲ محاسبه شده است . نمونه‌ی گزینشی با ضریب پایایی ۰2-۵ ضریب اطمینان ۹۵ درصد و واریانس جمعیت ۵۰-۵۰ درضد (فرض بالاترین حد واریانس در جمعیت) برابر با ۶۰۰ نفر بود که سنعی شد به طور مساوی بین دخترها و پسرها توزیع شوند. برای این هدف ۶۰۰ پرسشنامه میان دانش‌آموزان توزیع شد. با حذف پرسشنامه‌های ناقص و پرسشنامه‌هایی که عودت داده نشدند در نهایت مقدار پرسشنامه‌های دریافتی تقریبا سالم و کامل به ۵۹۵ پرسشنامه رسید. شیوه‌ی نمونه گیری» تصادفی چند مرحله‌ای بود. بر اساس جمعیت هر ناحیه سهمی از نمونه به نواحی اختصاص یافت. سپس در هر ناحیه تعدادی از دبیرستان‌ها بطور تصادفی انتخاب و بر اساس در این تحقیق برای اندازه‌گیری ادراک نوجوانان از تعارضات زناشویی والدین» میزان تعارضات زناشویی والدین» نوع تعارضات زناشویی والدین» نارضایتی از تعارضات زناشویی والدین و تمایل به دوری از تعارضات زناشویی والدین از پرسشنامه‌ای محقق ساخته با طیف لیکرت استفاده شده‌است. جهت بررسی اعتبار آن از اعتبار صوری و برای بررسی پایایی آن نیز از روش ضریب آلفای کرونباخ بهره استفاده شده اشت. جهت سنجش سلامت روان از پرسشنامه سلامت غمومی!۲۷ (وضعیت جسمانی».افشازاختلال کا رکذ اجتماعی ,وه افشرگگی) ستفاده شده أست. این پرسشنامه دارای ۲۸ سوال با طیف,لیکرت می‌باشدو,چهار موّلفه‌ی نشانه‌های جسمانی, اشظراب» افسردگی, ز اختلال در کارکرد اجتماغرگلارا اندازه: گهری می‌کند. روانی ز پایایی این پرسشنامه برای استفاده در ایران توسط تقوی (۱۳۸۲) مورد تأیید قرار گرفته است. ۱-۱- ۳- تعارضات زناشویی: استورات۲۸ معتقد است که تعارض موقعیتی است که در آن هر یک از شرکا به دنبال تمایلات شخصی خودشان هستند و قاعده‌ای جهت تصمیم گیری برای بدست آوردن منابع با ارزش نمی‌یابند (مقدس؟ ۲۰۰۸). تعارضات زناشویی عبارت از عدم توافق یا عدم تطبیق بین شرکای زندگی است (کوثرنر و فیتزپاتریک "۲ ۲۰۰۲). این تعارضات. دارای ابعاد مختلفی شامل خشونت فیزیکی» تهدید. خشم زبانی» خشم غیر زبانی و کناره‌گیری است. در پژوهش حاضر بر ادراک فرزندان از تعارضات زناشویی والدین خود تأکید شده است. برای سنجش این متغیر ابتدا تعذادی گویه انتخاب کرده و بسد از سنجش پایایی گویه‌ها آنها را ادغام نمودیم؛ (نمونه هایی از گویه ها: وقتی والدینم با یکدیگر بحث می‌کنند: ۱- احساس می‌کنم که میان آنها گرفتار شده‌ام؛ ۲- من نگرانم که چه پیش خواهد آمد؛ ۳- یکدیگر را کوچک می‌کنند؛ ۴- می‌ترسم که چیز بدی رخ بدهد و ..) این متغیر در سطح مقیاس فاصله‌ای سنجیده شده است. میانگین طیف برابر با (۲۳-۴۶/۳۸) و انحراف معیار آن برابر با (50-۱۷/۲۰) بود. همچنین آلفای کرنباخ طیف تعارضات والدینی برابر با (0-۰/۹۳) ۲- ۱- ۳-تعارضات والد ین -فرزندان: این متغیر در واقع از دو بخش تشکیل شده است.بخش اول, برخوردی است که والدین در مقابل‌آدیگران با فرزندانشان دارند و بخش دوم برخوردی است که در خانه با فرزندانشان دارندبرای شنجش این متغیر تعدادی گویه انتخاب و بعد از سنجش پایایی گویه‌ها آنها را ادغام نمودیم؛ (نمونه هایی از گویه ها: والدین تان در برخورد با شما چقدر هر یک از.این رفتارها را بروز می دهند؟ ۱- ترساندن» ۲- مسخره کردن. ۳- تحقیر کردن. ۴- کتک زدن و .)این :متغیر در سظح مقیاس فاصله‌ای سنجیده شده است. میانگین طیف رابطه با فرزندانآدر؛میان دیگران برابر با (۲-۱۵/۰۸) و انحراف معیار آن برابر با (50-۷/۵۲) بود. همچنین آلفای کرنباخ آن برابر با (۰/۹۳- 0) بود. میانگین طیف رابطه با والدین در خانه برابر با (۲۱-۲۹/۳۳)» انحراف معیار آن برابر با (50-۱۳/۳۰) و آلفای کرنباخ آن ۴۳۹ سس حوفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی \| دوره سوم / شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ ۳- ۱- ۳- سلامت روان: سلامت وران به قابلیت و توانایی فرد در تغییر و اصلاح محیط خویش و حل مناسب و منطقی تعارض‌های هیجانی و تمایلات شخصی اطلاق می‌گردد. سلامت وربا شاخی‌های افسرد‌گی» اضطراي,و استرسی سنخنيده می‌شنوق رخ دا رحیمی» ۱۳۸۸ 1۵) بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی» سلامت وران عبارت از بهزیستی کامل جسمانی» روانی و اجتماعی است. در پژوهش حاضر شاخص سلامت وران نمره‌ای است که آزمودنی از چهار ۳۱۴ طبقا اچتماقی: برای ارزیایی ,طبقه اجتمامی رافهای:مختللی وجنون دازد کهمطالعه پیش رو از روش هی استفاده شلد اس همچنانگه :یروس اکوفی تیاز اذعان می‌دازد «روش ذهنی کارآیی‌اش را در جوامع پهناور و ناهمگون» ثابت کرده است» (کوئن» ۱۳۷۰: در این روش از پاسخگویان پرسیده می‌شود به نظر خودشان, به چه طبقه‌ی اجتماعی(بالا سوبطا بایین) تفلی,دارند. ای متیر در سطح نقیاتی رقیه‌ای مسجیدهشده‌ااست, ۱-۵- ۳-ساختاز خانواده::در این مطالحطنظور از ساغتار خانواده این است که‌آیا هر دوی والدین دانش آموز زنده‌اند و در صورت زنده بودن آنها آیا با یکدیگر زندگی می‌کنند یا خیر. برای این دو منظور سه سوال پا .پاسخ بلی پا خیر مطرح شده است. این متغیرها در همچنین متغیرهای درآمد.والدین دز سطح سنجش رتبه‌ای و میزان تحصیلات آنها نیز در جدول شماره ۱ نشان می‌دهد که بین سطوح مختلف تحصیلی در ارتباط با سلامت روان و مولفه‌های آن تفاوت معنی‌داری وجود دارد. این تفاوت در مورد دو مولفه‌ی اختلال کارکرد اجتماعی و افسردگی معنی‌دار نبوده اما در مورد دو موّلفه‌ی دیگر یعنی وضعیت جسمانی بهتر و عدم فشار و همچنین؛طیّفکلی"سلامت روان معنی‌دار بوده است. مقادیر ۴ بدست آمده در سطح بیش از ۹۵ درصد اطمینان, نشان دهنده معنی‌داری این رابطه است. جدول ۱ : آزمون تفاوت میانگین بهداشت روان بر حسب مقطع تحصیلی دانش آموزان یکی از شاخص‌های ساختار خانواده» حضور والدین است. بنا به فرضیه در خانواده‌هایی که به دلیلی پدر یا مادر وجود: ندارند و ساختار خانواده دچار مشکل می‌شود. فرزندان دچار مشکل سلامت روان می‌کردند. دول شمه نشان میدق که #لشن یا نداشتن پذر بر روی سلامت روان و برخی از موّلفه‌های آراثرگاشته‌واشت. تنها مولّمه‌های فشار و وضعیت جسمانی تحت تأثیر زنده بودن یا نبوذان پدر نبوده‌اند. جدوّل شمار٩۳ نیز نش می‌دهد که با یکدیگر زندگی کردن يا نکردن والدین می‌تواند بر سلامت روان فرزندان و مولفه‌های سازنده‌ی آن تأثیر داشته باشد. در تمامی آزمون‌های انجام شده (در جدول شماره ۳) کسانی که پدر و مادرشان با یکدیگر زندگی می‌کنند. در همه ابعاد سلامت روان و طیف کلی آن» از نمرات بالاتری برخوردار ......۵وفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی / دوره سوم / شماره ۷ / بهارو تابستان ۹۵ جدول ۲: مقایسه میانگین سلامت روان دانش آموزان بر حسب زنده بودن پدر جداول شماره ۳ و ۴ به میزان حضور والدین در طول روز در خانه پرداخته است. میزان حضور والدین در خانه به عنوان یکی از شاخص‌های دلبستگی به خانواده می‌تواند از پکسو به گرمای روابط والدین با یکدیگر و با فرزندان و در نتیجه کاستن انزوای اجتماعی فرزندان بی‌انجامد. با توجه به نتایج آماری میزان حضور والدین می‌تواند بر روی طیف سلامت روان و جدول ۴ : مقایسه میانگین سلامت روان دانش آموزان بر حسب میزان حضور پدر در خانه .......۵وفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی / دوره سوم / شماره ۷ / بهارو تابستان ۹۵ جدول ۵ : مقایسه میانگین سلامت روان دانش آموزان بر حسب میزان حضور مادر در خانه روان: فرزندان پرذاخته: است. آملاهای جدول شماره ۶ نشان می‌دهد کل «میزان قرامق: یذ بر سلامت روان فرزندان موثر است. البته این رابطه, در خصوص اختلال در کارکرد اجتماعی صدق نمی‌کند. همچنین در مورد درآمد مادر (جدول شماره ۷) می‌توان گفت که این متغیر بر سلامت کلی روان پاسخگویان اثر دارد ولی بر برخی از ابعاد طیف سلامت روان (وضعیت جسمانی بهتر ۰ فشار و افسردگی) تأثیری:نداشته است. نتایج جدول شماره ۸ نشان.می‌دهد که طبقه‌ی جدول ۶ : آزمون تفاوت میانگین سلامت روان بر حسب در آمد پدر دانش آموزان .......۵وفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی \|/ دوره سوم / شماره ۷ / بهارو تابستان ۹۵ جدول ۷ : آزمون تفاوت میانگین بهداشت روان بر حسب در آمد مادر دانش آموزان جدول ۸ : مقایسه میانگین سلامت روان دانش آموزان بر حسب طبقه اجتماعی پاسخگویان جدول شماره ٩ به بررسی رابطه برخی از متغیرهای مستقل با سلامت روان و موّلفه‌های آن پرداخته است. همچنانکه نتایج نشان می‌دهند میزان تحصیلات پدر بر سلامت روان فرزندا اثر مثبت داشته است. به عبارت دیگر هر چه پاسخگویان دارای پدرانی با تحصیلات بالاتر باشند از نمره سلامت روان بالاتری برخوردارند. با توجه به سطح معنی‌داری و تعداد پاسخگویان رابطه این افو متفیر را می‌توان ذر حد نسبتا متوسط ارژیایی کرد. رای سلامت رواخ پاسخگویان با تحصیلات مادران‌شان ضعیف لیکن معنی‌دار و مثبت است..دانش آموزانی که دارای مادرانی با ۵۷ سس حوفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی \| دوره سوم / شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ تحصیلات بالاتر هستند از نمره سلامت روان بالاتری نیز برخوردارند. مطالعه حاضر نشان می‌دهد که تعارضات والدین با یکدیگر رابطه منفی با سلامت روان پاسخگویان و ابعاد آن داشته است. آماره‌ها جدول, شماره ٩ نشان می‌دهند که رابظه اد متغیر مغنی‌دان و اهتفی بوده: است. همچنین, رابطه تارقات والدین با مولفه‌های سلامتا روان نیز بر اخلاف برخی از ستیرهای پیشین کاملا مرتبط و قر سطح بیش از ٩۹ اقرسد اطمیتان: معنی‌کار بوقاه آستت: تفارضات رفتاری والدین با فرزندان در مقابل دیگران و دور از چشم دیگران در خانه با متغیر سلامت روان و مولفه‌های آن در سطح بیش از ٩۹ درصد اطمینان معنی‌دار و معکوس است. به بیان دیگر پاسخگویانی که والدین آنها در مقابل دیگران و یا در خانه با آنها برخوردهای خشن و توهین‌آمیز چه به لحاظ کلامی و چه بدنی (فیزیکی) بیشتری داشته‌اند از سلامت روان کمتری برخوردارند. این دانش آموزان وضعیت جسمانی نامطلوب‌تر احساس فشار بیشتر اختلال کارکرد اجتماعی بیشتر افسردگی بیشتر و نهایتا نمره سلامت روانی کمتری دارند. بنابراین مشاهده می‌شود که روابط خانوادگی در مقایسه با سایر متغیرهای دیگر مورد مطالعه از اهمیت جدول 4: رابطه‌ی بین برخی از متغیرهای مستقل با سلامت روان و موّلفه‌های آن تعارضات والدین با ۱ ۰/۳۷۵- ۱ ۳۹۴۴۴ \| ۲۶۲ \| ۴۱۱۴۴ اراد 3 جدول شماره ۱۰ نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره را به روش مرحله به مرحله برای متغیر وابسته سلامت روان نشان داده است. داده‌های جدول نشان‌دهنده آن است که از میان متغیرهای مستقل» پنج متغیر تعارضات والدین با فرزندان در خانه. تعارضات والدین با یکدیگر, طبقه اجتماعی» مقطع تحصیلی پیش دانشگاهی و مقطع تحصیلی سال سوم دبیرستان» به ترتیب وارد معادله شده‌اند. همبستگی بین اولین متغیر وارد شده به معادله (تعارضات والدین با قررتدای در خانت با متیر واسته (۴۴۴/سسبقا اسگ, نردیک به ۳۲ درصه تقییرانق متیر وابسته توسط این متغیر تبیین می‌شود. دومین متغیر وارد در معادله. تعارضات والدین با یکدیگر است. این متغیر به همراه متغیر پیشین» ۳۴/۵ درصد تغییرات متغیر سلامت روان دانش آموزان را پیش‌بینی می‌کند. ۲/۵ درصد تغییرات متغیر وابسته در مرحله‌ی دوم مربوط به این در سره سوم طبقاه اجساسی ابانای داش آمورای واره سادل شمه است .این عقیر بت متیر ظاهری با جعلی ؟؟ استبه بیای ذیگر از آتما کل بطبقه ااجضاعی پا استقاده از بیان رتبه‌ای سنجیده شده بود. برای وارد کردن آن به معادله‌ی رگرسیونی» به متغیری ظاهری تبدیل شد. در اینجا با توجه به نتایج بقای بنخست امه شاهده مین د که دانش‌آموزان طبقه بالای جامعه نسبت به سایر طبقات ۱۳/۷ درصد از سلامت روان بیشتری برخوردار بوده‌اند. نتایچ بررسی‌های بعدی نشان داد که میزان تحصیلات والدین و میزان درآمد پاسخگویانی که خود را ملق به: طبقات بالاتر می دا سگاي یگ مایت یر الا بوده: است: همچنانکد والدین با درآمدها و تحصیلات بانا عاضنت کاتری با فرارنگاتشا#داشته‌اند: مقطع تحصیلی پیش دانشگاهی چهارمین متغیری:استکه وارد معادله شد. با ورود این متغیر به معادله, توان پیش‌بینی مدل به ۳۸/۶ درصد. رسید. از آنجا که این متغیر نیز در ابتدا یک نغیر مقوله‌ای برد نذا یداد > ی ادلی مکسیونی: آن را به عتغیری ظاهری تبدیل کردیم. لذا در تفسیر آن می‌توان؛ گفت که دانش‌آموزان پیش دانشگاهی نسبت به سایر دانش آموزان ۱۵/۴ درصد کمتر از سلامت روان برخوردار بوده‌اند. متغیر پنجم» مقطع تحصیلی سوم دبیرستان بود. همبستگی این دانش‌آموزان نسبت به سایر دانش آموزان برابر.پا ۰/۱۴۶۰ - بود (روند کاهشی). بنابر این می‌توان نتیجه گرفت که دانش آموزان سال‌هاي/بالاتر سگگ ب مال‌کاشبایی ۳ ۷ سا رزاری‌کمتری برخوردار 4۹ وفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی \| دوره سوم / شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ جدول ۱۰: متغیرهای وارد شده در معادله رگرسیون برای تبیین واربانس سلامت روان مراحل تفر 8 ۵ ۴ ۴ \| 8613 7 587 ول \| ور \| ور ۸ ار ا عر \| مر وم 9 وی ۷ ۱۰۳۴۵۱ ۴۹۷۱ ۱ مر ی ی سوم بقه اجتماعی ۷ ۳۸ ۳۴۵۱ ۹۰ ۰۱۱۳۷ ۲۳۱۱ تیا م \| دانش آموزان \| ۱۰/۱۶۲۱ ۱۰۱۳۸۶ ۲۹۳۵ ۰/۱ را مج سا 9 \| رو \| رد ور ار ۳۰\| ۰۱۲ پژوهش حاضر تأثیر عوامل اجتماعی- اقتصادی و تعارضات خانوادگی بر سلامت روان در بین دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی شهر شیراز را مورد بررسی قرازداده است. بر اساس نظریه‌ای مبتنی بر آرا دورکیم و نظریه‌ی جامعه‌پذیری۴۲, هشت فرضیه استخراج شد. روش پژوهش, پیمایش و ابزار جمع‌اوری» اطلاعات پرسشنامه بوده است. با توجه به نظریه مورد استفاده» یکی از عوامل موّثر بر سلامت روان فرزندان» ساختار خانواده است. در خانواده‌هایی کامل, فرزندان از سلامت روان بیشتری برخوردازند اما در خانواده‌هایی که یکی از والدین به دلیلی حظور تمارد زبرگ«طلاق یب فررندان سلات روان کمتری داظته اند نایم پدست آیوه نشان داد که میزان خضور بیشتر پدر و مادرادرخانه و زندگی کردن آنها با یکدیگر از عوامل مهم موثر بر سلامت روان فرزندان است. زیرا حضور بیشتر والدین در خانه.الفت و دلبستگی میان اعضای خانواده را بالا می‌برد و در نتیجه باعث می‌شود فرزندان از سلامت روان بیشتری برخوردار گردند. این نتایج با یافته‌های انجام شده در داخل کشور (احمدی و دیگران. ۱۳۸۷؛ شریفی درآمدی, ۱۳۸۶؛ هرویتز ۶۲۰۰۷ بیبلارز و رفتری» ۱۹۹۹؛ کامارا و رسنیک. ۱۹۸۹؛ گلن و کرامر» ۱۹۸۷) همسو است. مطالعه‌ی حاضر نشان می‌دهد که وضعیت اجتماعی- اقتصادی خانواده همچون طبقه‌ی اجتماعی» درآمد و تحصیلات والدین بر روی سلامت فرزندان اثر دارد. فرزندان خانواده‌هایی که از طبقات اجتماعی بالا با درآمد و تحصیلات بالاتر هستند از سلامت روان بیشتری برخوردارند. این نتایج با یافته‌های (آنشسنسل و دیگران» ۱۹۹۱) در خصوص رابطه‌ی بین سلامت روان و طبقه‌ی اجتماعی همخوانی داشته است. جستار پیش رو بازگوکننده این امر است که بین درآمد و تحصیلات والدین با سلامت روان فرزندان رابطه‌ی مثبت معنی‌داری وجود دارد. در این باره می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که والدین با تحصیلات بالاتر احتمالا توانایی بیشتری در خصوص حل مسائل فرزندانشان دارند» و می‌توانند مشکلات آنها را پا مرها سیر جل فمایند. از سوی بذبگر والذیکی کفذارای هرانههای پالاق جسفتک بذ دلیل آنکه بهتر می‌توانند به تقاضاهای فرزندانشان پاسخ دهند کمتر با فرزندان دچار تعارض سطالته: خاشی در سطع روابط دونشیرد نخگاداه کب سارقات والدین با بگدیگر ویا فرزندان در خانه و در میان افراد دیگر و سلامت روان فرژندان رابطه معنی‌دار معکوس و نسبتا قوی وجود دارد. نوجوانانی که گزارش کرده‌اند.بین والدینشان تعارضات زیادی وجود دارد» از یکی از متغیرهای زمینه‌ای کهابتا متیر سلامت:زوانآدازای رابظته.بوده است. مقطع تحصیلی است. در اين پژوهش نشان,داده شد,که هر چه مقطع تجصیلی بالاتر می‌رود میزان سلامت روان نوجوانان کمتر می‌شود. این امر می‌تواند به,دلیل مسائل مربوط به دوران بلوغ و یا افزایش فشارهای درسی در مقاطع بالات و با پیاگیت) دبک باشد. نتایج بدست آمده از تکنیک رگرسیون نشان داد که پنج متغیر تعارضات والدین با فرزندان در خانه, تعارضات والدین با یکدیگر طبقه اجتماعی, مقطع پیش دانشگاهی و سال م دبیرستان بیشترین تغییرات متغیر وابسته را تبیین می‌کنند. ورود این متغیرها در مدل, تقان دهنده اهمیت آنها دز تبییرگ کلام بوجواای اس ۷ نب کاهانگیه را سورد تأیید قزاز دافه:اممت. این مقیرها خر سطح رزابطا دو سکفیره نیز چازای‌ورابشه با لیر واس وشن بر اساس نتایج حاصل از آزمون» مهمترین متغیری که سلامت روان دانش آموزان را تبیین ۶۱ سس حوفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی \| دوره سوم \| شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ می‌کند.» تعارضات والدین با فرزندان در خانه است. این متغیر خود تحت تأثیر متغیرهای اقتصادی- اجتماعی قرار دارد. متغیر اول و دوم که وارد معادله شده‌اند نشان دهنده ضعف پیوندهای خانوادگی و دلبستگی اعضای خانواده است. با بالا رفتن میزان تعارضات خانوادگی و زناشویی شاهد کاهش سلامت روان فرزندان هستیم. سومین متغیر در معادله رگرسیونی» طبقه اجتماعی است که خود از متغیرهای اقتصادی- اجتماعی است. با بالا رفتن طبقه اجتماعی والدین» شاهد افزایش میزان سلامت روان فرزندان هستیم. متغیرهای چهارم و پنجم مقاطع تحصیلی پیش دانشگاهی و سوم دبیرستان بوده‌اند. این متغیر را می‌توان از دو جهت مورد بررسی قرار داد. از یک جهت با افزایش سن» احتمالا در گیری‌های اجتماعی و بحران‌های دوران بلوغ بیشتر شده و در نتیجه مشکلات روانی نوجوانان افزایش می‌یابد. همچنین با بالا رشتن مقطع تحصیلی فشارهای درسی نیز بیشتر می‌گردد که خود به افزایش مشکلات روانی نوجوانان می‌انجامد. به نظر می‌رسد که لازم است تا در این مورد مطالعات بیشتری انجام شود. در مجموع با حضور پنج متغیر فوق رابطه کلی مدل رگرسیونی با متغیر سلامت روان نسبتا قوی (۰۱۶۳۷ < ٩) و قدرت تبیین مدل در پیش‌بینی تغییرات متغیر وابسته نزدیک به ۴۱ درصد بوده است از آنجا که تعارضات خانوادگی و بخصوص/تقآرضات والدین با یکدیگر و با فرزندان ن کنندگی تظهراترسلام ان نان رز داسهه است. لذا لازم است:تا بر روی روابط خانوادگی و بهبود آنها پیشتر تأکید شود. لزوم اجرای برنامه‌هایی در جهت کاستن از تنش‌های خانوادگی توسط سازمان‌های ذی‌ربط همچون سازمان صدا و سیما بهزیستی و مراکز مشاوره به شدت احساس می‌شود. این برنامه‌ها عمدتا باید به شکل کارگاه‌های حل مسئله ارائه گردد تا با توانمندسازی خانواده‌ها :از تنش‌های خانوادگی بکاهد:آهمچنانکه مشاهده شده در خانواده‌هایی که دارای والدین تحصیل کرده‌تر هستند میزان تعارضات با فرزندان کمتر است. خود این امر تأییدی بر این پیشنهاد است. به بیانآذیگر تحصیلات» توانایی والدین را در حل مشکلات خانوادگی افزایش می‌دهد و نحوه برخورد با فرزندان و در نتیجه افزایش سلامت روان آنها را تقویت می‌کند. حال می‌توان با روش‌های مختلف به مانند تولید فیلم‌های آموزشی سینمایی و تلویزیونی» کلاس‌های مختلف در صدا و بخصوص سیمای جمهتوری اسلامی و از طریق سازمان‌های مختلف که دست اندر کار مسائل خانواده‌ها هستند. به آموزش والدین پرداخت. این امر به آن معنی نیست که مشکلات اقتصادی خانواده» فشارهای تحصیلی و مانند آنها را نادیده بگیریم. فرزندانی که والدین و بخصوص پدران آن‌ها بیش‌تر وقت خود را در خارج از خانه جهت کسب درآمد می‌ گذرانند. پیوندهای خانوادگی ضعیف‌تری دارند و میزان آسیب‌پذیری آنها بیشتر است. بنابراین لازم است با آموزش‌های گوناگون شرایط اقتصادی- اجتماعی خانواده‌ها هر چه بیشتر بهبود یابد تا سلامت روان فرزندان تأمین و تضمین گردد. ۳ وفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی \| دوره سوم / شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ ۱ احمدی, محبوبه فتحی آشتباشی, علی و مهدی حبیبی. (۱۳۸۷). سلامت وران در خانواده ۲ بشردوست. سیمین. (۱۳۸۳). رابطه بین تعارضات زندگی زناشویی با سازگاری نوجوانان دختر مقطع راهنمایی شهر تهران. فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی. (۰۷)۲۴ ۰۳۹-۵۸ ۳ تقوی» رضا. (۱۳۸۲). بررسی پایایی و روایی پرسشنامه سلامت عمومی برای استفاده در ایران؛ ۴ توسلی, غلامعباس و رضا فاضل. (۱۳۸۱). تأثیر پایگاه اجتماعی - اقتصادی و رفتار والدین بر اثر بخشی خشونت تلویزیونی بر رفتار کودکان. مجله جامعه شناسی ایران» (۴)۳. -۱۱۵ ۵ خدارحیمی, سیامک. (۱۳۸۰). بهداشت روانی. شیراز: انتشارات جهاد دانشگاهی فارس. رده سحعدی‌علی بجی ری مرو حواقا قلامرضا: پورامتماه حیرض ملگ خسترریه غفار» و نیره السادات. سعادتمند. (۱۳۸۵). بررسی رابطه عوامل خانوادگی در وضعیت آموزان دوره متوسطه اشتان قم. فضلنامه خانواده پژوهی, (۰۲)۷ ۰۲۳۹-۲۵۶ نوجوانان ذبیرستانی شهر کاشان اور سا ۱۳۸۳ مصیانگی اپیدمیولوژی ایران, (۴)۲. ۸ شریفی درآمدی» پرویز. (۱۳۸۶). مقایسه وضعیت بهداشت روانی نوجوانان طلاق و یتیم محروم از مادر و عادی ستین بین,۱۵تا ۱۸ سال شهر اصفهان. فصلنامه روان‌شناسی و علوم ۹ قرقانی» حیدرقلی. (۱۳۸۱). مقایسه میزان تعارضات زناشویی والدین با سلامت وران داش آموزان پسر دوره متوسطه شهرستان شهرضا. (پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه: علامه ۰ فولادچنگ, محبوبه. (۱۳۸۵). نقش الگوهای خانوادگی در سازگاری"نوجوانان. فصلنامه قره‌باغی» فاطمه و وفایی» مریم. (۱۳۸۸). ارزیابی شناختی» مقابله هیجان مدار با تعارضات خانواده و سلامت کودک : بررسی نظریه شناختی استرس در کودکان دبستانی. مطالعات . ویزه فیاض» مرادی» شهرام» فدایی» زهرا و حبیبی عسگرآبادی» مجتبی. (۱۳۸۷). بررسی مقایسه‌ای شیوع کودک آزاری در دانش‌آموزان مقطع متوسطه بر حسب جنس, مقطع تحصیلی و سابقه طلاق در خانواده. فصلنامه خانواده پژوهی, (۴)۱۴, ۰۱۴۵-۱۶۵ .(99)) بش۸ .8 بطع 12060 ک 31 0 ,۸6۲ یگ 0 بأع‌قد م۸ 0 آ 00۲0۵ عصنا مدمه نطالهعط اهتصصص هه مککاد بابسا آهزمم5 166-۰ ,(2)4 16160 مزع مامنهم5 مه عص۸ +عاع۵ مه عناواهمه 3/00۵1 .(2007) بش۸ .ظ ,0ل0نام868005 .0 بل 1/0000 .۷7 مظط0وقزب۸ 21 نع 010 رد000 ماهاصع ده ععمصعن و00 ککصگ .(2010) 3۰ مط0قز ۸ 5 31۵۵۵۵۲۵ ,(30) 06086 8 ۷۷۰ نصا عنصمصمعع 5000 هه [ه 60002105 مکتاعتسا5 تچانسه۳ .(1999) ۰ بش هط ک .7 1 ما8 ۶ برعمامطادم عطا عصفماصنطاه نعکعممبه عفن مدم6 5000 هه ماصعصصنهاکه 1۳۵8010 اعناکدمه ۵۶ کعاواک .(989ل) 0۰ ,علوتطدم3 یک بش کل مقتقصق لانطه 0۵ داععلگه +عاص هم 100۵0 6665 ناه 0000 هه #انطه فصه 4+ممعنل آهاصه‌نه 101 .(2006) .5 بل مکع‌ تست 0 .3/6 00 .(2006) 3/۰ ۳۰ بوع‌ مت بسا 3۰ ,6امش ع 5 1۰ .8 ,122168 ۳ نادمه آهاصد مدز ۵۶ همه هنز خصعصص واه 00 هد هام20 0 اعناکط۰» لما 3/0 .(2009) .5 مطاقت ,0 .6 ,طافو مگ .36 بطانهط1-5ط ۰ 575160 608 عناع 21رد هه عناعط هم رکه 02 061663 10661006۰ فانطن) نع 10۳ واعنممگ عطا ۳و کطا مه ع 1/00 525 همه 5 صلانطه عدنککه‌دک۸ .(2005) 1۰ .۳ ,0268 .3 ۰ ۳0۵۳۳۵9۰ ۵ بوانسه56 عطا ۶و خمعصصم ال عطا تصفادرد وانصه؟ عطا هز وانسهه ۳و 0۵ وفصلنامه جامعه شناسی نهاد های اجتماعی \| دوره سوم / شماره ۷ \| بهارو تابستان ۹۵ 40 وعمامط و2 فلنطاح ۶و آعمسه. .ععلدهد (51۳5) درگ جانسه۳ عطا 658 00 65ع2 مق 165۵ .(1987) .8 کل وتعهدنگ ۶ 0 .3 مصص016 .22 وجانه۳ عطا هه عععس/3 ۶ لقس 0 بعممبنل که صححغانط عطا ۶و ۳ کط ناهن منز نکعوس۳0 عناعاممم هد نک 20 ع ماه تک ,3/000 .1 .7 ,۸180 8 ۷۷۰ نصا مطالهط آهاصعح 200 ووعمامط وم 67-9 .00) تعنص آهنهه5 مطالهعط نماص3/0 ,(۳۵) ملنامدمم8ع۳ .۸ .ظ ۳ 2۳۵04:0105 .(1989) یگ ب8ا6ا0 عک .5 ب+عزتطع5 مش ,۴106۲ .له بخصالهگط .25 ۵16 166 .(20052) .1 .8 ,1020168 62 ./3 8۰ ,یتست یگ .۳ \|ام .26 0۲016 02621۵1 3666 کصمناه اه هز عهصناصحمم فوصه #حمععنل هام 2 10۳۷۵70 .(20050) .1 .۳ ,18086 6۶ 34 .8 بکعمتصصتت0 یگ .۳ بخعاامهگظ .27 6 03100۵1 200 آه اه ۶ عم 5 عنم وانصه1 ,(5)46 ولاتاهنطرد2 فص وعومامطرو2 فانطع ۵۶ امعم سول بع 100 03 16276 ۵۷۵۲ ۵ .(2002) بش۸ 3 ,3112026 60 ۳۰ بش ,۴۵۵6۲ .28 -امناکطمم ۵۳ صنع۳ه ۵۶ ولنصما ۶و اعدمصهز عطا اطع چ هنز وانصه! ,(3ک)3 ,65نوب50 جمناهع نص ص00 ددص ما36 عناصم ۵ معط بواحم۳ .(2010) 1 .8 ,1322065 6 3 .8 ,رقق تست ,۵0 0 ,کویمگ .29 0 200 0ب 5060121 .(1999) ۷۷۰3/۰ باق کبک بعلا وبا قفا .30 [هن50۵0 مضه 716216 ۵۳ له سول کنعواهمد م5000 2 :1000 3/22۵1 .3 ,ک6ع0نظ سل .0 مطت6اگ م.ظ ,ت۳6 بش 11028-11016 .31 40 ۲0۳۵16667 ,0۵05 .(2010) سا مفعاع 1 .یک بش۸ ۳1860۵۰ 0 6 0۵ 0165 بوتقط ما02 .(2008) ۴ مصامطعتطا0) عک .ل مطداصنه/1 بوأنسه۳ ۵۶ آهمس0. بدمناه و56 آهاصه‌جدم 0عا ناگمه هرز صحعفانطه که عجیه 0۳۵16۵ توانصم؟ 0۶ دعآراد وصه کهدعقاه آهنمم5 .(2008) بش۸ بش۸ ,1/10920028 «(1)2 ,نع ماون0م5 ۶ه هس30 صقعنصه۳ا +کعام0ه نعمنطگ عصمصه امد -#انطه باطعاعز20 آهانجم/3 .(2005) .8 13 بخن۷:۵۵ 6 .6 .5 ما0 وا عنم نوه اهتدم عناعم 0۷ فصه ماع دنل عص ۳ 208-67۰ ,(19)2 برع مامطهرد2 انس ۳ 0۶ م10 +عصعاطامم معط 0 5۳06 وانصم 0۶ ۳608 .(1997) بل .1 ,72706 عک .۸ .31 ,800/61 داکزا 7 6۵6۵ ناهام 6ط1 .(2002) .17 ملق ۳19110 ۶ .1 .8 مقاتآ +(6)37 مزع 10مطع و25 ۲و هم ول آهدمناهصاصا عمجم انامه زا1۵12 اک6اع۳-ا3م] ۸ .(2000) 2 0008 6 1۰ م86۹0 یگ ما72	نوجوانی را می توان مهمترین دوره ی زندگی هر فرد دانست که ویژگی های رشدی آن می تواند بر اختلالات روانی- رفتاری فرد در آینده اثر بگذارد. به دلیل آن که بخش وسیعی از ساختار جمعیتی ایران را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند توجه به مسائل آنها حائز اهمیت است. از این رو این پژوهش به بررسی تأثیر اختلافات و درگیری های درون نهاد خانواده و والدین بر سلامت روان نوجوانان پرداخته است. در این پژوهش از روش پیمایش استفاده شده است. نمونه مورد مطالعه در این پژوهش 600 نفر از دانش آموزان دبیرستان های شهر شیراز هستند که به صورت تصادفی چند مرحله ایی انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. در این تحقیق پاسخگویان به پرسشنامه 28 سوالی سلامت عمومی (GHQ) پاسخ دادند. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که درآمد خانواده، رفتار والدین با فرزندان در خانه و خارج از خانه و تعارضات والدین بر سلامت روان فرزندان تأثیر دارد. در نهایت مدل تحقیق توانست 41 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نماید.
5,211	501738	افزون بر این در منطقه لرستان» منطقه ایلی هرو خود دارای شرایط برقراری نظم و امنیت و اجرای اقدامات نوسازی در آن دشوار در این مقاله اجرای برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروه به شیوه مطالعه تاریخی» بررسی می‌شود تا به این سوال پاسخ داده شود که موانع اجرای برنامه نوسازی دولت در منطقه هرو چه بود و چگونه برطرف گردید؟. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بیرانوند)» دولت برنامه نوسازی را در ذیل اقداماتی چون خلع تأسیس مدارس و موارد دیگر با رویه‌های آمرانه اجرا کرد و به دلیل اتخاذ شیوه‌های غیر کارشناسی برنامه نوسازی در منطقه و 3000005 عطا ۵ عا0 .65 0ع 0۳0 مققاخ ماه ۴ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ منطقه: اجرا شه: برتامه موی ها بد تضادی که با شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۱۵ کامل جامعه سنتی یا ماقبل مدرن با انواع تکنولوژی و یا دستگاهی يا فردی يا گروهی در تمامی یا بخشی از غرب به کوه ریمله و بلومان» ازجنوب به زرد لیله غربی به بروجرد و دشت سیلاخور و از غرب به ۶ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ است که حدود دو قرن و نیم پیش, از نواحی کوچ‌رو هستند و پس از عبور از خرم آباد و از ایالت لرستان کمتر برقرار بود. ناامنی و هرج و مرج ناشی از جنگ جهانی اول نیز در کاهش این شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۱۷ خرم آباد تا بروجرد. اراک و ساوه را به ناامنی پراکنده شده و ارتش در ۲۲ آذر ۲ به خرم را محاصره و آنها را به کمک یکی از خوانین هرو (ایل بیرانوند) از سال ۱۳۰۲ تا قریب یک دهه ۸ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ غرب هروی میانی) و برج توگه را در قلعه زاغه ۸) بود. در واقع مسلح بودن ایلات و طوایف» که شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۱۹ ۰ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ این رو با سقوط شاه پس از شهریور ۱۳۲۰ مردم و سه سال بعد اداره مزبور در لرستان با ریاست راه دادند.افزون بر آن, ده‌ها رأس الاغ و قاطر از شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۲۱ این راه خرم آباد را از طریق هروی شمالی به قدر جاده هروی میانی نبود و یک راه فرعی به کشته شد (ناهید. ۱۳۰۷: ۱). قتل مقام عالی "از تبه. به هیچ‌وجه کافی نبود و با معیار توسعه در منطقه هم مد نظر بود زیرا به دلیل ناامنی‌هایی که عشایر نمود (ساکما سند ش: ۲۹1-۶۹۲). اما این فکر پس از ۲ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ایلی و مانع شدن از ییلاق و قشلاق حل نموده و را در منطقه هرو - سمت چغلوندی - اسکان داد؛ نیازمند یک طرح جامع و دراز مدت بود که یکی شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۲۳ برنامه اجازه کوچ به همه افراد ایل داده نمی‌شد و محلی به تشویق سرهنگ رزم آرا این سد به پایان نهال به عشایر اسکان یافته و تحویل نهال به آنها منسجم در شیوه عمل و اجرا بود. گفتنی است در ۴ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ در وجه فرهنگی آنها با فرهنگ و آداب و رسوم ایلی که سالیان دراز با آن خو گرفته بودند مایل «[لرها] می‌گفتند این زراعت تا در جلگه هرو مال ما می‌باشد و قشون تمام [آن] را ضبط کرده است و زن و بچه‌های ما را اسیر کرده و به خراسان کوچ داده‌اند» شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۲۵ اجتماعی دوم و سوم یقینا از دو قشر اول بیشتر هریک از این مناطق یک نفر از سوی حکمران - اداره آن ولایت و رتق و فتق امور بود (روزنامه شد؛ به طوری که از تاریخ ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ مناطق بعد برای یک طایفه هم یک نفر نایب الحکومه که ۶ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ دالوندها) به خرم آباد و حتی مرکز را به دنبال جزئی بین اهالی ده و جلوگیری از فرار متهم از منطقه هرو در جهت یاری رساندن به دولت بود و اقتصادی - اجتماعی قرار داد و از دیگر سو زمینه شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۲۷ در حالی بود که یک ماه قبل در ۱۵ اردیبهشت ۵ + اطلاعات, ۱۳۰۹: ۳). به دنبال آن مأمور ان آگاهی از دو فاکتور نام طایفه و نام منطقه, نام خانوادگی افراد را انتخاب نموده و آن را در پی هزار و ششصد و ده نفر در هرو موفق به اخل می‌توان این اقدام نوسازانه در منطقه را نه تنها در ۸ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شد و پس از خارج شدن از دست ملایان و شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۲۹ (رزم آرا ۱۳۲۰ ۸۷) که آن هم شک‌برانگیز است و هرو بود که به عنوان دروازه لرستان شرقی و واقع نوسازی در هرو اجرا شد اما به دلیل فقدان یک نشینی را از سر گرفتند و مردان تبعیدی ایل نیز با ۰ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰ با سرعت هر چه بیشتر انجام گرفت؛ این روند در حبل المتین» ۱۳۰۸ شماره ۲۵ و ۲۶ سال سی و هفتم. شهرام یوسفی‌فر و محمد دالوند: برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هروی لرستان ۲۳۱ ۲ پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران» سال دهم شماره اول» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۴۰۰	برنامه نوسازی دوره رضاشاه را می توان چونان استمرار خواست اصلاحات اساسی عصر مشروطه در نظر آورد. طرح های اصلاحات اجتماعی و اقتصادی مزبور در سراسر کشور اجرا و البته این امر در برخی مناطق مانند لرستان، بنا به اقتضائات محلی، با چالش ها و موانع خاص روبه رو شد. افزون بر این در منطقه لرستان، منطقه ایلی هرو خود دارای شرایط خاص تر بود: بنا به نابسامانی های اجتماعی در آن منطقه، برقراری نظم و امنیت و اجرای اقدامات نوسازی در آن دشوار تر بود. در این مقاله اجرای برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هرو، به شیوه مطالعه تاریخی، بررسی می شود تا به این سؤال پاسخ داده شود که موانع اجرای برنامه نوسازی دولت در منطقه هرو چه بود و چگونه برطرف گردید؟. نتایج پژوهش نشان می دهد با وجود مخالفت گروه های ذی نفوذ منطقه (مانند خوانین بیرانوند)، دولت برنامه نوسازی را در ذیل اقداماتی چون خلع سلاح عمومی، راه سازی، اسکان عشایر، تبعید مخالفان، تأسیس مدارس و موارد دیگر، با رویه های آمرانه اجرا کرد و به دلیل اتخاذ شیوه های غیرکارشناسی برنامه نوسازی در منطقه هرو، برخی پیامدهای نامطلوب در زندگی اجتماعی مردم بدنبال داشت.
32,058	452873	تالیفات جهان حاضرو میراث توجه دارد و برپایه آن عدالت همراه اعتباره الترات مرا تاریخیا بری هذا الفگری اتباع النهج آلتأویلي الستند علی العقل فی \|عاده قراه نصوص الوحي وتاویلها هو والتراث فی آن واحد. والذي علی آساسه تقف الغداله مرن ویری جدعان أنّ الاسلام هو دی محوره العداله والريه. وان ومع کل ما یبذله جدعان باعتباره محقّقا/ ال اه ییتعد أحیانا عن رید العلميّه والواقعيه. ورغم ما متاز به البنیان النظري لفکره من الانسجام الداخلي لکته می الناحيه العمليه یجابه عددا من م2 ۹6۵۲۰ عطع امد ۶1۵ عنصماع عط ۲و عمعطا مد ۴ عیام ۴و مور 2 فخعمن کع ۳۵ قنط کو ع او همع 0و۳ عطک امعم ۵ ۵ امه عط 40 ععاعاز 0۵ ععهط صوزعناه+ 2 دز صماع رصق 20[ سال سی‌ویکم: شمارژهشم بفمن واسقت ۱۹۷۱۱۳۹۹۵ \| قهمی جدعان ومتظومند فکری او فهمی جدعان متفکری نواندیش با دغدغه‌های دینی است که حجم کتب و مقالات اوازتلاش و پیگیری اودراین راه خبرمی‌دهد. او که دهه هشتم زندگی خود را سپری کرده است وسال‌هاست در این حوزه قلم می‌زند. در جامعه علمی ایران چندان شناخته شده نیست. درمیان آثاری که درباره او به زبان فارسی نوشته شده است» می‌توان به مقاله دکترحسن اسلامی به نام «متافیزیک پیشرفت در جهان عرب» اشاره کرد که درسال ٩۸ منتشرشده است و درآن تلاش می‌کند درون‌مایه کتاب سس التقدم عند مفکری الاسلام فی العالم العربی الحدیث را برای خوانندگان بیان از دیگرتلاش‌ها برای معرفی فهمی جدعان به مخاطب فارسی مقاله‌ای است که در جلد ۱۸ مجموعه انديشه سیاسی متفکران مسلمان آمده است. این مقاله را اصغرصادقی یکتا ومریم هیثم محفوظ به سامان رسانده‌اند ودرآن تلاش شده است از منظرسیاسی اندیشه‌های جدعان را بازنمایی کنند. صرف نظرازآنکه مقاله چه مقدار دررسیدن به این مطلوب توانا بوده است» در بخش شرح‌حال این شخصیت با خطاهایی روبه‌روست . امکان دارد این اشکال ناشی از ضعف منابع بیوگرافی درباره افراد معاصرباشد؛ به ویژه آنکه این مقاله حدود دهسال قبل منتشرشده است: علاوه براین موارد» مصاحبه علی عمیم با دکترفهمی جدعان که با ترجمه مجید مرادی با عنوان «دشواره ترقی روشنفکری و قدرت؛ کارنامه فکری دکترفهمیجدعان درمصاحبه با اوه در بهارسال ۸۶ درکتاب ماه دین منتشرشد. همچنین مقاله‌ای از فهمی جدعان با عنوان «فلسفه ابوسلیمان منطقی آشکاراست آنچه ازفهمی جدعان درزبان فارسی منتشرشده بسیار ناچیزوگاه متمرکزبرتألیف و موضوعی خاص است. ازاین‌رو مقاله حاضرکنه نگاهی فراگیربه انلایشه‌های فهمی جدعان دارد» این مقاله یکی از مقالات جلد اوّل مجموعه‌ای با عنوان «اعلام تجدید الفکرالدینی» است که نشر مومنون بلاحدود با اشراف «بسام الجمل» منتش رکرده است. نویسنده مقاله «ناجيه الوریمی بوعجيله» استاد دانشگاه تونس است که دراین نوشتارضمن بیان زندگی وغناوین کتب فهمی جدغان به بررسی تحلیلی نگرش او در تألیفاتش پرداخته است. این تحقیق برکتابی خاص ازفهمی جدعان متمرکزنشده است» بلکه تلاش می‌کند با نگرشی کلی برتألیفات او زمینه آشنایی مارا با فضای فکری فهمی جدعان يا آنچه نویسنده ازآن منظومه فکری یاد می‌کند» فراهم کند؛ زیرا اطلاع از منظومه فکری جدعان درفهم تک‌تک تألیفات او سودمند است. نویسنده با نقدی منصفانه درباره جدعان» نوشته‌های او را تحول بخش می‌داند و معتقد است بعد از آشنایی با دیدگاه‌های فهمی جدعان دیدی فهمی جدعان یکی از متفکران شناخته‌شده جهان عرب است. تألیفات متمایزاو سرشار از نقد» بررسی و پژوهش بنیادی است. این استاد دانشگاه» متفکرو سخنور درعین غزال فلسطین درسال ۹۴۱ به دنیا آمد.! مدرسه را دردمشق پشت سرگذاشت ودردانشگاه دمشق کارشناسی مطالعات فلسفی واجتماعی خواند. سپس برای ادامه تحصیل به دانشگاه سوربون پاریس رفت وبا رساله الدوله اودردانشگاه‌های عربی مسئولیت‌های علمی واجرایی مهمی را به عهده گرفته است که عبارتند از: عضومجمع اللغه العربيه (اردن) از سال ۱۹۹۹م» عضوهیئت مدیره مسسه جهان عرب پاریس» (۱۹۸۴-۱۹۸۰م) عضوشورای اعتبارسنجی دانشگاهی برای دانشگاه‌های خصوصی در وزارت آموزش عالی, عمّان» اردن» (۱۹۹۸-۱۹۹۴م) ریاست هیئت تحریریه مجله دراسات» نشریه علمی - پژوهشی وی به دلیل تلاش‌های علمی به جوایزو نشات‌های افتخار متعددی دست يافته است: نشان دانشگاهی نخل درفرانسه دزسال ۱۹۸۶م» نشنان قدس بزای فرهنگ» هنروادبیات درفلسطین در سال ۱۹۹۱م» لوح تقدیردولتی در علوم اجتماعی از کشوراردن هاشمی درسال ۱۹۹۳م» جایزه سلطان بن علی العویس برای علوم انسانی و آینده پژوهی در امارات متحده عربی درسال ۱۹۹۷م ونشان فهمی جدعان نویسنده‌ای است که کتاب ها و مقالاتش "در سرزمین‌های عربی همواره زمینه ساز بحث و نقد جدی بوده است . او در میراث عربی و نواندیشی غور کرده و آن را درسیاق عربی وانسانی بررسی کرده است . کتاب‌های او از روش علمی دقیق بهره می‌برد و دارای عناوینی جالب وامیدبخش است. اسس التقدم عند مفکری الاسلام فی العالم العربی الحدیت؛ چاپ اوّل» المسسه العربيه للدراسات ۱. برخلاف مدارک رسمی که تاریخ تولد استاد جدعان را ۱۹۳۹ ذکرکرده‌اند. ایشان این تاریخ را ۱۹۴۱ می‌داند و درباره علت این اختلاف گفته است: وقتی درسال ۱۹۴۸ ما را درا وگاه پناه جویان فلسطینی یرموک در دمشق جای دادند مادرم برای دریافت کمک‌هزینه بیشتر دوسال به سن من اضافه کرد؛ زیرا کودکان بزرگ‌ت رکمک هزینه بیشتری دریافت می‌کردند وهمین عدد در مدارک ثبت شده است. البته من شهادت مادرم را که جایگزینی ندارد؛ به گواهی موسسه کمک به پناه جویان ترجیح می‌دهم. (مکاتبات علمی با استاد جدعان. همچنین بنگرید به کتاب سردیات العقل و الاهوا» دردست چاپ) سال سی‌ویکم: شمارژششم» بفمن واسقت :۱۳۹۹ \|۱۹۹۱ \| قهمی جدعان ومنظومد فکری‌ او والنشر بیروت» ۱۹۷۹م؛ چاپ سوم» دارالشروق» عمّان» ۱۹۸۸م۰ ۶۴۶ ص؛ چاپ چهارم» بیروت. الشبکه العربيه للابحاث و النشر ۲۰۱۰م؛ چاپ پنجم» بیروت. الشبکهه العربيه للابحاث والنشر نظريه التراث و دراسات عربيه و اسلاميه اخری؛ چاپ اوّل» عمّان» دارالشروق» ۱۹۸۵م» ۲۶۸ ص. المحنه - بحث فی جدليه الدینی و السیاسی فی الاسلع؛ چاپ اوّل» عمّان؛ دارالشروق؛ ۱۹۸۹م؛ چاپ دوم» بیروت» الموسسه العربيه للدراسات و النشر ۲۰۰۰م» ۵۰۲ ص؛ چاپ سوم بیروت» الشبکه الطریق الی المستقبل: افکار- قوی للازمده العرييه المنظوره؛ بیروت» الموسسه العربيه للدراسات و الماضی فی الحاضر- دراسات فی تشکلات و مسالک التجربه الفکريه الحرییه؛ بیروت» المژسسه ریاح العصر- قضایا مرکزيه و حوارات کاشفه بیروّت؟ المژسسه العربیه/للدراسات والنشر ۲۰۰۲م۰ فی الخلاص الهایی - مقال فی وعود الاسلمییین والحلمانیس 3 اللیبراشن؛ عمّان» الشروق للنشر والتوزیع» شاه ۴۴ ص. این کتاب درچاپ دوم تغییریافت و کمی تعدیل و با این عنوان منتشر شد: فی الخلاص النهایی: مقال فی وعود النظم الفکريه العربيه المعاصره؛ بیروت» الشبکه العربيه المقدس و الحريه - وابحاث و مقالات اخری من اطباف الحدائه و امقاصد التحدیث؛ بیروت» خارج السرب» بحث فی الدسويه الاسلاميه الرافضه و اغرا ات الحريه؛ بیروت الشبکه العربيه للابحاث تحریرالاسلام و رسائلی زمن التحولات؛ بیروت» الشبکه العربيه للابحاث والنشر ط ۰۸۲۰۱۴۰۱ ۴۶۳ ,مدع-۸ ۶و0) عونامطکی عسع ام ]1 ,عصمصانعس عععصعم ها نی نماد حل ععصع ی ]هار[ - قهمی جدعان ومنظومه فکر‌او \| ۲۰۶ \| سال سی‌ویکم» شماروششم:بهمن واسففت :۱۳۹۹ ۰ بوفزعو۳ عل عکز دم نص7] رعصننل عامع2 ها عل صمنی مها ع ع0 - او مقالات ونوشته‌های بسیار دیگری نیزبه زبان‌های فرانسه انگلیسی وعربی نوشته که بخشی از - اسس التقدم عند مفکری الاسلام فی العالم العربی الحدیت؛ چاپ اوّل» المسسه العربيه للدراسات کتابی پرحجم درباره تعدادی از مهم‌ترین متفکرین اسلامی در جهان نوین عرب است. خط سیر اصلی که درمباحث مختلف این کتاب دنبال می‌شود کشف بنیان‌های فکری اعتقادی اجتماعی وسیاسی است که از دید هریک ازاین متفکران موجب توسعه و پیشرفت است. کتاب صرفا بیانگر تاریخ افکار نیست» بلکه در میان این مباحث بنیان‌های لازم برای پیشرفت جهان عرب را نیز این کار تحلیلی نقدی با دوهدف است: ول پرکردن شکاف عمیقی که در تاریخ انديشه ما رخ داده است و دوم مشارکت در ایجاد بیداری عربی در حال .و آینده با روش ویژه‌اش در عقلانیت انتقادی." - نظريه التراث و دراسات عربيه و امتلميه اخری؛ چاپ اوّل؟ عمّان» دار الشروق» ۱۹۸۵م.۲ کتاب دربردانده مجموعه مباحثی است که پیش ازآن منتشرشده يا آنکه در رویدادهای علمی و آکادمیک ارائه شده و دارای سه محوراست: فطالعات معاصر مطالعات نوین» مطالعات کلاسیک. درحالی که مطالعات نوین درباره متفکران دوره رنسانس وابن خلدون درمقایسه با کتاب قبلی او ای التقدم عند مفکری الاسلم مطلب جدیدی ندارد؛" مطالعات معاصرتصوری از نظریه میراث ارائه می‌دهد که به رابطه میراث و تقدس و به اختلافات درباره وظیفه احیای میراث» الهام‌گرفتن از آن یا بازخوانی آنها پایان می‌دهد و وظایفی را که امروز میراث باید به آنها تکیه کند مشخص می‌کند که عبارتند از: عملکرد روانشناختی» کارکرد زیبایی‌شناختی و مسئولیت عملی يا آنچه استاد جدعان آن را «الجدوی؛ امکان‌پذیری»* می‌نامد. در مطالعات کلاسیک نیزنظرات جدیدی ۲ درباره این کتاب مقاله‌ای با عنوان «متافیزیک پیشرفت درجهان عرب» توسط دکترسیدحسن اسلامی (هفت آسمان» دوره ۰۱۲ شماره ۰۴۸ زمستان ۸۹؛ ص ۱۷۲-۱۵۱) نوشته شده است وعنوان کتاب به بنیادهای پیشرفت نرزد متفکران ۱ ام درجهان ۳ فهمی جدعان, أسس التقدم عند مفکری الاسلام فی العالم العربی الحدیث, ط ۰۳ عمان» دارالشروق» ۱۹۸۸م» ص ۰۷ ۴ این عنوان درمقاله درباره فهمی جدعان درمجموعه انديشه سیاسی متفکران مسلمان «نظریه سنت ومطالعات عربی واسلامی دیگر) ترجمه شده است که به نظرمی‌رسد به‌کارگیری کلمه میراث دقیق‌تراست وامکان خلط با مفهوم اصطلاحی سنت را کمتر ۵. فهمی جدعان. نظريه التراث و دراسات عربيه و اسلاميه اخری. عمّان. دارالشروق. ۱۹۸۵م» ص ۰۹ - المحده - بحث فی جدليه الدینی و السیاسی فی الاسلاع؛ چاپ اوّل» دار الشروق» عمان» ۱۹۸۹م.۷ کتاب مطالعه‌ای ویژه درباره رویدادهای سیاسی و مذهبی مشهوراست که خلیفه عباسی مأمون و گروهی از اصحاب حدیث درآن به‌شدت نقش دارند و به «محندت» يا «محنت بن حنبل» معروف است. این پژوهش ژرف مبتنی برمطالب مهمی است که ازمنابع متعدد و پراکنده گردآوری شده است و به بررسی واقعه» چگونگی آن وافراد تأثیرگذار در آن می‌پردازد. دراین کتاب فهمی جدعان تصویری جدید از «محنت؛ ارائه می‌دهد که نقش عوامل سیاسی حاکم را آشکار کرده و چهره استبدادی‌ای را که به معتزله نسبت داده شده است» از آنها نفی می‌کند. - الطریق الی المستقبل: افکار - قوی للأزمده العربيه المنظوره؛ المسسه العربيه للدراسات والنشس این کتاب به محدودیت‌های برنامه‌های انقلابی وعلت از بین رفتن آنها می‌پردازد و از ضرورت گذر ازنقد انديشه برای رسیدن به نقد عملکرد سخن می‌گوید. اوعقلانیت مجرد واندیشه صرف را که ازموضع بالا با واقعیت روبه رو می‌شود. رد می‌کند و تفکرتطبیقی به وجود می‌آورد که باهمه وقایع مستقیما و از جنبه‌های مختلف در تماس اسب #مصالحیّه‌کننده آزآواین‌گولهنقل می‌کند: (راه آینده) در گام اوّل عملی روشنگرانه است و نه اصلاح‌گر؛ زیر تغییرو اصلاح به ارائه تصویری نظام‌مند و آینده نگرانه نیازمند است که مستقیما برگرفته ازشکل کنونی آن باشد.* - الماضی فی الحاضر- دراسات فی تشکلات و مسالک التجربه الفکريه العربيه؛ چاپ اوّل, الموسسه نویسنده مجموعه‌ای از مطالعات و پژوهش‌هایی را که پیش‌تردر مناسبت‌های مختلف نوشته بوده» دراین کتاب گرد آورده وسپس جزئیات آنها راد رآخرکتاب اضافه کرده است. او در مقدمه چهار دلیل آشکار برای جمع آنها در یک مجموعه بیان کرده است: اوّل: «تجربه اندیشه عربی از ابتدای اسلام تا عصرحاضررا به‌روشنی به تصویرمی‌کشد». دوم: «از اصول معرفتی که فکرعربی درتجربه تاریخی‌اش به آنها توسل کرده» یعنی نص» عقل» تجربه وعرفان پرده برمی دارد». سوم: از تجربه اندیشه عربی «تجربه‌ای همواره پویا که گذشته به عنوان یک دیدگاه قطعی ۷ این کتاب با عنوان المحنه» سیر جدالی دینداری و سیاستمداری در اسلاع» توسط محمدعلی عسگری ترجمه ودرسال ۱۳۹۸ ۸ گفتگوی موسی برهومه با فهمی جدعان» منتشرشده در پایگاه: ٩. این عنوان درمجموعه انديشه سیاسی متفکران ان «گذشته درحال: مطالعه شیوه و روش شناختی وفکری عربی» ترجمه دست وپای آن را نبسته وتعاریف قطعی آن را در حصار خود نگرفته و متعرض آن نشده است» به تصویرمی‌کشد». چهارم: «به این سوال پاسخ می‌دهد که رابطه ما با میراث ویا گذشته چیست»." - ریاح العصر - قضایا مرکزيه و حوارات کاشفه؛ المسسه العربيه للدراسات والنشر بیروت ۱.۸۲۰۰۲ این کتاب بعد از وقایع ۱۱ سپتامبر۲۰۰۱ ارائه شده و نویسنده درآن گفتگوها و مقالاتی را درباره اسلام سیاسی جمع‌آوری کرده است. کتاب» تحلیل پدیده‌هایی است که با نظام اجتماعی وسیاسی رایج در جهان عربی واسلامی درارتباط هستند؛ نظامی که با توجه به شرایط زمانه» غرب درتعیین آن نقش مهمی دارد و در چارچوب این نظام» بلکه به سبب آن» پدیده اسلام سیاسی آشکار شده است. این نوشتار عقل» علم وعمل را ضامن دستیابی به راه‌حل می‌داند. - المقدس و الحريه و ابحاث و مقالات اخری من اطباف الحدائه و مقاصد التحدیث؛ بیروت مقالات و پژوهش‌هایی که تعداد کمی ازآنها قبلا درنشریات تخصصی منتشر یا درمناسبت‌های علمی و دانشگاهی ارائه شده بود» درأین اثرگرد آمده است. این کتاب درباره «موضوعات. مفاهیم و ارزش‌هایی است که درمیراث فرهنگی غرب؛ سنت‌های اسلامی ووقایع عصرجدید انعکاس یافته است»." نویسنده ضمن سخن ازآنچه آن را «شهرجهانی اسلام» نامیده است» به همه مباحث هم‌سنخ و متباین همچون مقدس, آزادی» عدالت» مشورت. دموکراسی» دین» قیام» انسان می‌پردازد." - خارج السرب - بحث فی النسويه الاسلاميه الرافضه و اغرائات الحريه؛ بیروت» الشبکه العربيه به بررسی فمینسم اسلامی مخالف " و زنانی از فرهنگ‌ها و جوامع اسلامی پرداخته است که «جلوه‌ای ازاسلام جهانی‌شده ارائه کردند».* فهمی جدعان آثار چهارزن نویسنده و متفکررا مطالعه کرده است که «چهره‌ای برجسته و به روز از فهم اسلام به تصوی رکشیدند که همان جنبه ارتدادی ونمایانگرشکل ۰ فهمی جدعان. الماضی فی الحاضی الموسسه العربيه للدراسات والنشر بیروت: ۱۹۹۷م» ص ۸. ۱ این عنوان درج ۱۸ مجموعه انديشه سیاسی متفکران مسلمان «بادهای دوران: مسائل اساسی ومناظرات مهم) ترجمه شده ۳ فهمی جدعان» المقدس و الحريه, بیروت» الموسسه العربيه للدراسات والنشر ۲۰۰۹م» ص ٩ ۵ فهمی جدعان. خارج السرب. بیروت» الشبکهه العربيه للابحاث والنشر ۲۰۱۰م. ص ۰۱۳ این زنان ارشاد منجی؛" تسليمه نسرین؛" ایان حرسی علی" و نجلا کیلیک" هستند که ساز مخالف زدند وبه‌شدت ازاسلام وفرهنگ اسلامی انتقاد کردند. جدعان دراین کتاب» سخنان آنان سرفی خلاضی النهایی - مقال فی وعود الاسلمیین و العلمانیین و اللیبرالیین؛ چاپ ال عمّان. دار نویسنده نظام‌های فکری سیاسی همچون نظام اسلامی؛ علمانی و لیبرالی که نجات نهایی را وعده می‌دهند. تحلیل کرده است؛ نظام‌هایی که همگی نمایی دوردست و کلان از مسائل ارائه داده ومدعی راه حل هستند. نظام‌های تک‌بعدی که هیچ یک ازآنها «به جایگزینی دیگری رضایت نمی‌دهند».۲۲ جدعان به این نگرش مطلق‌گرا رادیکال وانحصارطلبانه خدشه وارد کرده است و جدا ازاین نگرش‌ها ازامکان دیدگاه دیگری سخن گفته که درنجات «کشورهای عربی متزلزل وانحلال - تحریرالاسلام - و رسای زمن التحولات؛ چاپ اوّل» بیروت» الشبکه العربيه للابحاث والنشر ۲۰۱۴م. این کتاب آخرین کتاب فهمی جذعان اس کار رگا مگانلی پرداخته که پس از تحولات سال ۲۰۱۱ در جهان عرب اتفاق افتاده است. اواین مسائل را به دو بخش تقسیم کرده» بخش اوّل با عنوان «تحریرالاسلام» درباره مخالفت‌ها و اعتراضاتی است که درجامعه بروز کرده و در بخش ۴ جلوه‌های نواندیشی روشی و معرفتی در کتاب‌های فهمی جدعان استاد فهمی جدعان برخلاف آنچه براساس تواضع علمی در کتابش نفی کرده"" دارای منظومه فکری است که نشانه‌هایی روشن آن زا درمسیری خاص حرکت می‌دهد و به برگزیدن آرایی کاملا متعادل هدایت می‌کند: دستیابی به تعادل دشوار بین اموربه‌هم پیوسته‌ای که انسان و جامعه عرب رابه خود جذب کرده ومانع ازآرامش وثبات روحی آن شده و کارأمدی و بهره‌وری مادی واجتماعی ۹ فهمی جدعان باتقسیم فمینیسم درجهان اسلام به دوگ روه (فمینیسم اسلامی تأویلی» و«فمینیسم اسلامی رافض» این چهار زن را نماد گروه دوم می‌داند؛ کسانی که قربانی سنت‌های غلط محل زندگی خود بودند و کودکی سختی داشته‌اند. بنابراین طرح‌ها وپژوهش‌های آنها تابع «عقلانیت شناختی» نیست, بلکه تابع «عقلانیت انفعالی» است. این عقلانیت خود حاصل طغیان است و در رابطه با جهان خارج مشکل دارد. (رک به: اندیشه سیاسی متفکران مسلمان ج ۸ ص ۴۰۹) (مترجم) ۲ ,فهمی جدعان. فی الخلاص النهانی- مقال فی وعود الاسلامیین والعلمانیین واللیبرالیین» عمّان» دارالشروق. ط ۰۱ ۲۰۰۷ م» ص ۲۳ ۳ استاد جدعان در مقدمه کتاب الماضی فی الحاضر با تواضع بسیار خود را صاحب منظومه فکری نمی‌داند. (ص ۷و۸) قصد ما از تعادل» همان‌گونه که خود او در برخی از موارد توضیح داده است» تلفیق شکلی یک انديشه نیست که براساس آن» هرنظرمتناسب را از هرجا برگزیند؛ زیرا در اندیشه تلفیقی عوامل ایجاد و استمرار پایدارنیست» بلکه مقصود ما توازنی اصیل» یکپارچه ومتمایزاست که ازمبدائی عقلانی سرچشمه می‌گیرد و همواره میان معرفت شناسی,» انسان‌شناسی و تاریخ پل میزند؛ پل‌هایی که همه طیف‌های انديشه عربی آنها را نادیده گرفته‌اند و با ایجاد تقابل ویرانگرمیان معرفت شناسی» انسان‌شناسی و تاریخ انسان‌ها و به طور خاص اعراب را در کوره منازعات روانی بی‌پایان انداخته‌اند. تحقق تعادل تنها به مسائل داخلی» فرهنگ و زندگی اعراب وابسته نیست» بلکه با مسائل خارجی و پیوند ارادی يا اجباری با دنیای مدرن نیزمرتبط است . سخن ازتعادل درمسائل خارجی سهم زیادی درنوشته‌های استاد جدعان به عنوان کسی که بیان‌گذارارتباط عرب مسلمان با انسان جهان مدرن در کوره جهان نوین بالاا وپایین می‌شویم وتلاش می‌کنیم تا حد توان تصویری از موضوعات و ارزش آنها ارائه دهیم که با واقعیت که اغلب نسبت به آن بی‌توجه هستیم» مرتبط و عنایت ویزه به ارتباط آن با تجربه تاریخی داشته باشد وبعضی ازاصول وفرهنگ جاری درآن را همراهی کند؛ بدون آنکه د رگفتمان آن گرفتار و در معایب آن درگی رشود و در برابر این همان منظومه فکری است که نوشته‌های فهمی جدعان آن را ترسیم و درمسیرآن حرکت می‌کند که درآن به چالش تعادل منحصربه‌فرد میان انسان وانسان عربی می‌پردازد. ویژگی برجسته این منظومه فکری» تغییرزاویه دید درنگرش به چالش‌های گذشته و حال وبازنگری در قرائت رایج در این‌باره و به کارگیری ابزاری روشمند و متناسب برای قرائت انتقادی سازنده است. درادامه به مهم‌ترین ویژگی‌های زوشی وّتمایزات فکری "این منظومه می‌پردازیم: درتألیفات فهمی جدعان روش دوجایگاه ویزه دارد: جایگاه نظریه پردازی که شامل همه مواردی است که فهمی جدعان روش بحث خود را توضیح داده است ودیگری جایگاه عملی وتطبیقی» دربرگیرنده همه تحلیل‌های عمیق - واحیانا جسورانه - او درباره مسائل و موضوعاتی است که گاه بسیار مشکل و قابل تأمل است. برمبنای دو جنبه نظری وعملی آشکار می‌شود که فهمی جدعان برروش تأویلی تکیه دارد. روشی که دلالت متن را از نظرساختارو رابطه آن را با بقیه قالب‌ها وسیاق‌های متن بیان می‌کند واز لحاظ سیاق تاریخی» تولید متن و فهم متن را به شکل مساوی توضیح می‌دهد. می‌گوید: وقتی کار فکری يا ادبی یا فنی را آغاز می‌کنيم علی‌رغم همه اشارات صریح و ضمنی که این اثربه ما می‌رساند وبا وجود همه تمایزاتی که شرایط تاریخی و زمانی مشخص بر آن تحمیل می‌کند. کاملا انسان‌شناسانه» فرهنگی» معنوی و زیبایی شناسانه به آن روش فهمی جدعان زمینه توجه اورا به ابعاد مهم ویکپارچه درمسائلی که بیان می‌کند» فراهم کرده است. روشی که از تاریخی‌بودن متن و دلالت‌های آن آغاز می‌شود و به تاریخی‌بودن فهم می‌رسد. همچنین این شیوه باعث شده فهمی جدعان جسورانه وانتقادی به موضوع پژوهش خود بپردازد و متقاعد شود که «به معرکه‌ای وارد شده که دشمن سرسختش؛ تأمل‌نکردن درباره آن است». بنابراین بدون واهمه از بازتاب‌های احتمالی» در نقد آنچه نیازمند بررسی است» تردید نمی‌کند."" نقد اواز برخورد صادق وسازنده با موضوع سرچشمه گرفته و از آنچه آن را «ترک روش بی‌اثرکلی‌نگری در تعامل دربخش دیگرازآثارش» رویکرد تأویلی را جایگزیتی نتیجه بخش درتعامّل با فرهنگی که درآن متن وحیانی محوریت دارد می‌داند. از دید اوروشن بازنگری در قرائت, تفسیرو تأویل تنها روش راهبردی و استوار در مواجهه با مشکلات اسلام به‌ویژه درعصرکنونی وآینده است .۲۹ جدعان براین مفهوم در فصلی ا زکتاب تحریرالاسلام با عنوان «شیی من المنهج» تا کید کرده است وروش ظاهری را که در مواجهه وفهم نصوص دینی درمحدوده احکام شرعی متوقف می‌شود و فراترنمی‌رود؛ با روش تأویلی که به شفاف سازی و تبلورمبادی شریعت وپویانمایی آن توجه دارد» کاملا متفاوت می‌داند ومی‌گوید: روش تأویلی حیات و پویایی را به جامعه برمی‌گرداند و توانایی و قدرت انسانی زیادی برای آن فراهم می‌کند؛ تقلید وسنت‌گرایی انشنان را از وجود اجتماعی دورمی‌کند ودرزندگی در عصرنوین» حرکت روبه‌جلوی اسلام جزبا رهایی از نص‌محوری و ظاهرگرایی در نصوص متشابه وانتخاب قرائتی که براساس تأویل وفهم عقلی موافق با شرایط زمان» ۶ فهمی جدعان. المحنه - بحث جدليه الدینی و السیاسی فی الاسلام» عمّان. دارالشروق, ط ۱۹۸۹۰۱م» ص ۰۱۳ ۰ فهمی جدعان, تحریرالاسلاع و رسائلی زمن التحولات. ط ۱» بیروت. الشبکه العربيه للابحاث والنشر ۲۰۱۴م. ص ۰۳۴-۳۳ سرشت والزامات متناسب با آن تحکیم وتقویت شده باشد. امکان پذیرنیست.۱" روش تأویلی بیان‌شده در کتاب‌های فهمی جدعان برای تجدیدنظر در احکام» دیدگاه‌ها و آرا بر پژوهش‌های عربی که تا آن زمان نهایی وغیرقابل نقد و بازنگری بودند» غلبه و آنها را به بررسی وتحقیق درمسائل وادار کرد؛ زیرا تطور و دگرگونی فکری نشانه بارز پویایی مباحث است وبازبینی مستمردر درادامه به ذکرمطالبی اکتفا می‌کنيم که به شکل فزاینده و آشکار بازخوانی میراث مبتنی برروش متمایزو فراگیرعقلانی واعتقاد به عدالت ولیبرالسیم مبتنی برهمبستگی اجتماعی را بیان می‌کنند. بازنگری از خود مفهوم تراث آغاز می‌شود؛ زیرا فهمی جدعان برتاریخی‌بودن میراث تأکید دارد و معتقد است میراث دستاوردی بشری است که با توجه به شرایط عینی خاص قابل پذیرش است وهیچ دلیلی برتقدس آن نیست. او باشجاعت در برابرهرگونه بهره‌برداری ایدئولوژیک از میراث می‌ایستد؛ خواه از جانب سلفی‌ها و در جریان پوج وبی‌اتتاش احیای سنت‌های گذشته باشد. خواه او با تحلیل روش علمی مدعی الگوبردازی واقتباس آشکارمی‌کند که اين روش تنها در صدد موجه جلوه‌دادن مفاهیم ومسائل نوین اسّت وبا تکیه برتاریخی‌دانستن میراث وعدم صلاحیت آن برای آینده» در واقع بابی تازه برای بازخوانی وتأویل‌امتن وحیانی در جهت پدیدآوردن میرائی جدید متناسب درحیطه بازخوانی» فهمی جدعان برداشت‌هنای نوینی درباره برخی ازمسائل» اشکالات وگفتمان‌های بنیادی مطرح کرد که مجالی برای برزتی همه آنهانیست وتنها به بیان دونمونه که نقشی ویژه در مطالعه درباره میراث دارند» اکتفا می‌کنيم که اوّلی واقعه محنت و دومی پدیده خلدونی است. درکتاب المحنه - بحث فی جدليه الدینی و السیاسی فی الاسلام فهمی جدعان جوانب تاریکی از این موضوع را آشکارمی‌کند"" که مطالعات تقلیدی حتی مطالعات رایج نوین چیزی جزابهام برآن نیفزوده‌اند؛ زیر آنها جریان معتزله را کاملا مسئول می‌دانند و برخلاف اصول منصفانه و روشنگرانه‌ای که به معتزله نسبت داده می‌شود. آنها را به استبداد رأی متهم می‌کنند. در مقابل» فهمی جدعان ۲ با وجود مطالبی که استاد جدعان بیان کرد. همچنان این موضوع به‌ویژه درباره رابطه بین قدرت دولت مأمون وگروه اهل حدیث که می‌خواستند در دولت دخالت کنند يا آن را تغییردهند: جای بحث دارد. آیا جایزاست مأمون قدرت حاکم را برای حمایت از آزادی کسانی به کار گیرد که می‌خواهند با جلوگیری از اختلاف نظر, دید خود را بربقیه تحمیل کنند؟ نقش سلطه سیاسی را در بروزاین تنگنا آشکار می‌کند؛ زیرا سلطه گزینه‌های علمی و فرهنگی خود را به همه تحمیل می‌کند واستقلال فکری را که سزاوارهرعالم و تحصیل‌کرده‌ای است نمی‌پذیرد. در نتیجه تنگنا یا محنت براثراستبداد سیاسی تقلیدی به وجود آمده و معتزله دخالتی درآن نداشته‌اند نمونه دیگربرای نوآوری استاد فهمی جدعان در مطالعه میراث؛ برداشت او درباره ابن خلدون است. جدعان ابن خلدون را که پیش از حمله ناپلشون بناپارت بود نماینده و پیشگام نواندیشی و دوران مدرن عرب برشمرد و گفت ابن خلدون اصل دوران مدرن ماست» «نه توپ‌های ناپلون بناپارت»؛" در حالی که نگرش رایج» فلسفه ابن خلدون را «آیینه‌ای برای فلسفه فروپاشی تمدن» می‌دانند. جدعان معادله‌ای را که نشانگرانحطاط بود به نشانه‌های بیداری و نواندیشی تبدیل کرد. او از دید خویش نواندیشی ابن خلدون را با قطع‌نظراز منظومه فکری یونانی که تا قبل ازابن خلدون در فکرعربی اسلامی موثربود» به تصویرکشید و گفت: ابن خلدون «در یک روایت جامع از هستی (وجود) و جهان (واقع)» کاملا بین این دو پارادوکس ایجاد کرد؛ زیرا کار منخصزو شاهکاراوانتقال ازهستی‌شناسی و متافیزیک ذهنی بود؛ یعنی انتقال توجه بروجود مطلق به واقعیت عینی تاریخی؛ یعنی تغییراز عقلانیت آرمانی به عقلانیت عینی يا واقع‌گرایانه)".واین گذر «از هستی‌شناسی و متافیزیک به سوی فلسفه درتاریخ جامعه و سیاست است» یعنی به علم جامعه شناسی»." ازاین دو برداشت مشخص است که ما با یک ذهنیت محققانه منحصربه‌قرد روبرو هستیم که برای تفکرغالب ورایج به اندازه سزاوار است که درابتدا اشاره کنیم که چاره جویی‌های استاد جدعان درباره جامع‌نگری در مرحله طرح و نظریه دچار دگرگونی است؛ گاه در بحث میانه‌روی و اختدال از آن سخن می‌گوید. سپس تغییر دیدگاه می‌دهد و به بخشی که آن را روش متمایزو فراگیرعقلانی می‌نامد می‌پردازد. براسان ی نیمات ای نکر میانیگ رین سوانل وا افو رتاساگان مسجازی برای ذازری ربا رارق نویسندگان وعلمایی است که مورد بررسی قرار گرفته‌اند و به همین دلیل مباحث اوسرشاراز نقد نگرش‌های افراطی در رویکردهای مختلف است واو ترجیح می‌دهد برای نزدیکی به نواندیشی وعقلانیت» در زمین بی‌طرفی باقی بماند است؛ بدون آنکه ارتباط مبنایی واصیل خود را بانص ۳ فهمی جدعان. المحنه بحث فی جدليه الدینی و السیاسی فی الاسلام» ص ۲۹۰-۲۶۷ پژوهش‌های اوهمین طور به نقد مواضع کوته‌فکرانه متفکران معاصرمی‌پردازد؛ کسانی که درابتدا در براپرفرهنگ غربی متحیرشدند و ذرباره آن مبالغه کردند و در حالی که به ارزش مادی انسان توجه از خلال این مسائل و دیگرمشکلات؛ استاد جدعان تلاش می‌کند تا مفهوم خاصی برای اصطلاح میانه‌روی مبتنی برشناخت عقلانی ارائه دهد ولی او در مرحله بعدی از سیرانديشه‌اش متوجه دشواری این کار می‌شود؛ زیرا این اصطلاح در جریان معنایی و دلالی قرار دارد که تحریف و مصلحت‌اندیشی در آن بسیار است و در نهایت به پشتیبانی از دیدگاه‌هایی منتهی می‌شود که مخالف پیشرفت» عقلانیت ودیدگاه‌های بشری است که به آنها اعتقاد دارد. اومی‌گوید: «مدت‌ها پیش تلاش آشتی‌جویانه را کنارگذاشتم؛ زیر تنها در بعضی از شرایط و مناسبت‌ها کاربرد دارد نه بیشترونه کمترو در نقطه مقابل به تفکرمتمایزو فراگیرعقلانی که ترکیبی از دستورات عقلانی محض با الزامات ذهن عاطفی در چارچوب نگرش صریح انسانی است پرداختم».۹" زیرا عقلانیت در مباحث استاد جدعان مفهوم جامعی است که «همه بخش‌های تشکیل‌دهنده انسان همانند عقل, حافظه ازاده»حس و اشتیاق راادرترمی‌گیرد». همچنان که می‌گوید: آنها را عدالت عقل به معنای آن است که‌بّه هربخش آزوجود انسان حق داده شود واحکامش بیان شود و عقلانیت درمطالعات استاد جدعان عقلانیتی تک بغدی تیست» بلکه «عقلانیتی فراگیرو همه‌جانبه است»"" یا همان که در بخشی دیگر/با عنوان تفکراآمتمایزو فراگیرعقلانی از آن یاد می‌کند و در تألیفات اخیرش با این مبنا به تین بّانی شناخت واتوضیح جلوه‌های آن دردین» میراث وتفکر استاد جدعان دین را به عنوان «یکی از عوامل موردر ترکیب فرهنگ عربی می‌داند که باید از نظرعقلی ۷ ا زآن جمله آنکه اواشعری را راهی موفق دانست که بین نقل‌گرایان و عقل‌گرایان میانجیگری کرد واواشعری را راه‌حلی در دوره جدید می‌داند.( رک به: فهمی جدعان, الماضی فی الحاضر ص۵۲ به بعد وهمی سس التقدم در بحت موققه من الماوردی» سال سی‌ویکم؛شمارششم»بهمن واسفت ۱۳۹۹۵ \| ۲۰۹ \| فهمی‌جدعان ومنظومه فکری او فهمیده شود و مورد مطالعه علمی قرار گیرد و به صورت انسانی نمایانده شود».۲۳ براین اساس او روح منظومه معرفتی و هنجاری دین اسلام را دراین عناوین خلاصه کرد: ایمان و توحید عدل» تقوا فضیلت اخلاقی, آزاداندیشی فرهنگی و انسانی» طمأنینه و آرامش و درهمین راستا فهمی جدعان ادراک کلی پیشرفت نرزد فلاسفه‌ای همچون کندی؛ فارابی» ابن رشد و غزالی را ستود وآن را پیشرفتی نویدبخش نامید که لایه‌ها وگستره متعددی دارد: توسعه فرهنگی «آزاداندیشی در برابر فرهنگ خارجی)» پیشرفت کسمولوژی (علم تکوین عالم") یا پیشرفت در طبیعت (نظریه تطور نزد سجستانی و سپس ابن خلدون)» پیشرفت روحی در طبیعت خود انسان درمقابل» فهمی جدعان از دیدگاه‌های تک‌بعدی متفکران جدید انتقاد کرد؛ زیرا ه رکدام ازاین نظرات بریک جنبه پیشرفت متمرکزشده و نسبت به بقبهبی‌توجه ات و می‌گوید: متفکران عرب دردوران مدرن غالبا به شرفت تک بعدی نگزیسته‌اند وهمه جنبه‌های دیگررا فروعات آن بعد دانسته‌اند؛ حال آنکه می‌توانستند این وجوه را در ترکیب پیشرفت وارد کنند. این بعد یگانه نزد برخیاعقیده‌آی اسللت که از توحیدانشأت گرفته ونزد بعضی دیگرسیاسی است واز ضرورت حکومت. آرمان‌های فردی و اجتماعی سیاسی الهام گرفته شده است و دیگران آن را امری اخلاقی یا زیبایی‌شناسانه تلقی کرده‌اند که بر اساس ارزش‌های مدنی يا برهنجارهای اجتماعی - اخلاقی ویا بزارزش‌های اقتصادی همچنین این نویسنده به نقد نگرش تک بعدی وانخصاری خاکم بزنظام‌های فکری معاصرهمچون اسلام‌گرایی» علمانیت» لیبرالی می‌پردازد و در مقابل به تبیین راه حل فراگیرو کاملی می‌پردازد که به درفضای دموکراتیک می‌توانید اساس اسلام حقیقی را که همان عدالت همراه با مصلحت وارزش‌های همراه با آن است» بشناسید ومبنای اصلی سکولاریسم که عقلانیت فراگیر ۴ الطریق الی الوجود - رويه. حزیران / یونیو(ژوئن)» ۲۰۱۴م. (مقاله ای که برای موسسه الفکرالعربی آماده شده وبه‌زودی در پروژه سیگ واساس لیبرالیسم یکپارچه را که آزادی مثبت است وهمگرایی ایجاد می‌کند درک کنید. حاصل ترکیب اینها سیستمی است که دربردارنده فرهنگ و پویایی همه آنهاست و تحقق نتایج واقع‌بینانه, با کارایی بالا را امکان‌پذی رکرده و دستیابی واقعی به زندگی متمایز براین اساس این دیدگاه جامع» ارزش عدالت و لیبرالیسم نقاط عطفی را در آثار اجتماعی فهمی عدالت و لیبرالیسم اجتماعی مبقنی برهمبستگی, تکیه‌گاهی معنوی ومهم درآثاراجتماعی استاد جدعان دارند. اواین دو مسئله را شرط نواندیشی و بیداری عربی می‌داند* و برپایه عدالت و لیبرالیسم اجتماعی مبتنی برهمیستگی» شناخت عقلانی را که ترکیبی از ذهن شناختی وذهن عاطفی است و آنچه آن را «ساختار جامع وجود انسانی» اجتماعی و سنیاسی»* می‌نامد» می‌سنجد و قضاوت می‌کند. به همین دلیل آثار او در این‌باره به دو‌بخش تقسیم شده‌اند: نقد که به جداسازی واقعیت می‌پردازد و عوامل نابسامانی در آن را بیان می‌کندو بنیان‌گذاری که.به طراحی جایگزین‌ها اهتمام دارد. دربخش اوّل دیدگاه فراگیری را توضیح می‌دهد که‌اعلت بحران جامعه عربی یا شدیدترین بحران‌هایش راتنها به یک عامل محدود نمی‌کند و به جای اکتفا به شمارش عوامل؛ با به کارگیری روش تحلیلی عمیق» تحقیقات خود را برارتباط ساختاری میان عوامل معطوف می‌کند که در اینجا مجالی برای بررسی همه آنها نیست. بنابراین از بین عوامل به عاملی که اسلام را به اسلام سیاسی محدود کرد» می‌پردازیم که از دید استاد جدعان «تصویری بدعت‌گونه و وارونه از اسلام» که «برداشت‌ها و واکنش‌های طردکننده» را ایجاد کرد و سایه شوم آن برهمه معیارها در میراث دینی اسلام گسترده شناد همان‌گونه که می‌گوید حقیقت این است که «اسلام سیاسی جزشکلی تغییریافته از صورت ابتدایی اواین عقیده را که هدف نهایی اسلام «همان هدفی است که دین اسلام را درلباس حزب سیاسی ازآنجا که درنوشته‌های استاد جدعان مبارزه با پدیده‌های افراطی آسیب زا برای اسلام و مسلمانان. سال‌سی‌ویکم شماراش شم بیمن واسف ۳۹۸۵[ ۲۱۱ \| فیمی جدعان ومنظومه فکری او جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است» در بخش‌های متعددی از تألیفاتش «شکل‌های عجیب از برداشت‌های افسانه‌ای» فتاوای شوک‌آور دیدگاه‌ها و مواضع توهین‌آمیزو بی\|دبانه نسبت به کسانی است که اختلاف نظرو یا تفاوت کامل در دین» مذهب يا عقیده دارند» همچنین ظواهر بدعت‌گونه که طردکننده اسلام است وموجب انحطاط شرم‌آوردین اسلام نه‌تنها درگستره جهانی» او خواهان آزادی اسلام ازاین مسائل برای اتصال به نقطه مقابل آن» یعنی پیشرفت در تحولات معاصر وهمان چیزهایی است که نرد او ارزش‌های انسانی و دینی تلقی می‌شوند که عبارتند از «عدل» مساوات» آزادی» منافع مشترک» احترام به کرامت انسانی» حق اختلاف نظر ارتباط وشناخت متقابل» در بخش دوم از نوشته‌های اجتماعی و سیاسی استاد جدعان» با طرح جایگزین يا راه‌حل‌ها روبرو می‌شویم که اوّلین آنها را حل سیاسی است. او می‌گوید: افرادی که همه وجود خود را صترف.کار ننیاسی کرده‌اند وبرای انجام وظیفه سیاسی پرخاسته‌اند و رهایی از سختی‌هایآبزرگ را رهبری کرده‌اناد با شعور و بینش کامل دریافته‌اند که تنها راه خروج امنو استوارماندن» در فضیلت عقل؛ یعنی حکمت ودر فضیلتی که همه فضایل را درون خود دارد و در افراد» جوامع ودولت ها تجلی می‌کند» یعنی و در برداشت سیاسی او مصلحت به واسطه عدالت محقق می‌شود و می‌گوید: هردولت عادلی که مصلخت را جرا کند وفسادبرا از بین برد وا زآن پپیشگیری کند. آن درباره عدالت» استاد جدعان براصل لیبرالیسم ایستاد و آن را تنها شرط اساسی زندگی آزاد و مبتنی ب رکرامت انسانی برشمرد که پتانسیل‌های انسانی را آزاد می‌کند و آن را در زمینه انديشه» اعتقاد» سیاست. اقتصاد و توسعه اجتماعی به جریان می‌اندازد» ولی بین مدل‌های لیبرالیسم تفاوت قائل شد وگفت: «لیبرالیسم حامی عدالت وهمبستگی اجتماعی» اصل لیبرالیسم در کاری فراگیروهمگرایانه است»"* وامتیازات آن در سازماندهی اجتماعی وسیاسی بی‌شماراست, اما نتایج «نولیبرالیسم و اقتصاد بازار کاملا آزاد»" ویرانگرتعادل لازم بین ارزش‌ها و انسانیت است. براین اساس استاد جدعان ارزش آزادی در ابعاد مختلف اجتماعی سیاسی و فکری را ستایش می‌کند؛" و استبداد سیاسی وهرچه که به آزادی انديشه لطمه بزند رد می‌کند وآن را از لحاظ تغوری و در واقع از نظرتجربه تاریخی محکوم می‌کند؛ اما او در گرایش عقلانی‌اش آزادی غیرسازنده را نمی‌پذیرد؛ زیرا سودی جزتنش و کشمکش‌های بی‌حساب وکتاب بین بزرگان ایجاد نمی‌کند ودرواقع رهایی ا زگذشته ونگرشی انتقادی به آن به منظورایجاد رابطه نوین با آن» اصرار برجامعیت با تکیه برروش فراگیرعقلانی و بالابردن ارزش عدالت و لیبرالیسم یکپارچه سه محور اصلی هستند که منظومه فکری استاد جدعان را متمایزمی‌کند؛ دیدگاه‌ها و نظراتی که در اکثرموارد هم قانع‌کننده وهم استاد فهمی جدعان نگرش انشتد لالی و تأثیرگذ ار داره وی دگاهی را با این پیش‌فرض که «تنها این حقیقت است و لاغیر) به توتحمیل‌نمی‌کند» بلکه در برابرت باب گفتگویی سازنده را می‌گشاید که گاه تورا قانع می‌کند و گاه قانع‌کننده نیست» ولیآبا این خال خواننده تلاش بسیار و صداقت علمی او ساختار نظری که استاد جدعان به وجود آورد به همان اندازه که از نظرداخلی و عناصرمستقیم ایجادکننده هماهنگ است» در عملکرد گاه اشکالاتی دارد و از جهاتی با مبنای اومخالف است. بنابراین ادعای ارائه مبنای فراگین گمراه‌کننده اسنت؛» زیرا وعده داده بود تناقضاتی که در هرجا انسان را خسته و فرسوده می‌کند واو را درین‌بستی‌های بدون مفروارد می‌کند حل کند. این مشکل موجب می‌شود او با اتهام اراده‌گرایی ( ۰۱۵11۵5 یعنی ترجیح اراده انسان واهداف او برالزامات و درباره نوآوری‌های استاد جدعان برای ایجاد نگرش جامع مطالب بسیاری بیان شد» ولی برخی از مباحث آن درهاله‌ای ازابهام مفهومی و به‌ویژه در نوعی ناتوانی از نفوذ به واقعیت واثرگذاری درآن باقی مانده است. شاید مهم‌ترین آنها صرف نظرازآنکه آن راتحت چه عنوانی بیان کرده» ناکام‌دانستن روش عقلی در دستیابی به خیربرای انسان و جامعه و فراخواندن به قدرت محدود عقل است؛ زیرا سال‌سی‌ویکم شماراش شم بیمن واسف :۳۹۸ \|۱۲۱۳ فیمی جدعان ومنظومه فکری او استاد جدعان معتقد است که عقل در برخی موارد «از جمله درانسان‌شناسی» باطن انسان و طبیعت انسان» درک محدودی دارد؛ یعنی در انسان‌شناسی» ترکیب انسانیت تنها براساس عقل نیست. بلکه همراه باعقل» قوای دیگرطبیعی نیزهستند که ازاین ترکیب جدا نمی‌شوند»"*وبه عملکرد غرب درباره نقد عقل و عقلانیت در مرحله پسامدرن استناد می‌کند. حال آنکه این نقد درفرهنگ لبریزازعقلانیت همه‌جانبه مثل فرهنگ غرب انجام شده است ودر فرهنگی مغل ما که تازه به اوّلیات روش عقلانی پرداخته است کارا نیست. آیا توقع داریم که دعوت به عقلانیتی که دراصل محدود و در اجرا ناقص است» واقعیت‌های اجتماعی فرهنگی و سیاسی را که استاد جدعان نسبت به برخی از بهره‌برداری‌های غلط که ممکن است از ایده اعتدال صورت گیرد. هشدارمی‌دهد؛ مسائلی که موجب می‌شود قانون‌گذاری براساس منابع دیگری غیراز عقل انجام شود آیا برای روش متمایزعقلانی بهترنیست به جایفراربه جلووبحث درباره عقلانیت محض عوامل استاد جدعان دربسیاری ازتألیفاتش روشی خلاقانه را برای تحلیل‌ها ودستیابی به نتایج به کارمی‌برد» ولی وقتی روش تأویلی او را با کتاب‌ها ونوشته‌هایش تطبیق می‌دهیم» دزمی‌يابیم که اوگاه درگفتار تحلیلی فراترازمبانی لغوی ودلالی خاص» بحث را به‌تجایگاهی برای صحبت از دل مشغولی‌ها و آرا وافکارش تبدیل می‌کند. این مسئله تا حد زیادی در تحلیل گفتمان خلدونی و در منحصردانستن ابن خلدون به عنوان آینه‌ای که دل‌مشغولی‌هاونگرانی‌های عصرحاضرزا شنغکس می‌کند. آشکار درکاراین خلذون می‌توان جلوه‌هایی ان گر امروز رایافت کهاصل خواسته‌های عصرما وبحث‌های فرهنگی و مذهبی روزمره ماست وبه طور مستقیم و غیرمستقیم در زندگی ما بنابراین اوتمام اصول وارزش‌های اصلاحی مورد پذیرشش را بیان کرد که عبارتند از: تعادل بین عقل ونقل» اصل نقد واصلاح» ارزش‌گذاری شرایط براساس عقل و مصلحت. رد اقتصاد آزاد و جامعه مصرف‌گرا ونفی استبداد ودیکتاتوری خودکامه نهی از زیرپا گذاشتن آزادی‌های اساسی ودعوت به لیبرالیسم مبتنی بربازار آزاد و جلوگیری از ورود دولت در بازار وهمان‌گونه که گفت. این همان قمی جلدعاق ومنظومه فک 3 از \|۱۲۱۴ سال سی‌ویکم» شمارژششم»بهمن واسفتد۱۳۹۹ لیبرالیسم اجتماعی کنونی است که می‌توان به آن تأسی کرد وآن را به عنوان مبنایی برای اصلاح به ابن خلدون واقع‌گرای عاقل ودرعین حال محافظه‌کاری است که اعتقاد دارد «عقلانیت درذاتش نمی‌تواند همه احتیاجات انسان را برطرف کند» واوارزشی برای اخلاق ودین قائل است و«آن دورا به عنوان دو اصل ثابت برای قدرت دولت می‌داند» و بیان این جمله از سوی فهمی جدعان ما را از هر زمانی که صداهایمان را بلند می‌کنيم و با استبداد وسخت‌گیری دولت مخالفت می‌کنيم وندای آزادی سرمی دهیم واز اشتباه امروز و فسادی که دولت را فراگرفته است وارزش‌های اخلاقی که امروز خوار شده است» حرف می‌زنيم وما درطریق اصلاح خلدونی هستیم. گاهی در نوشته‌های استاد جدعان روحیه روشنفکری که برای آزادی و دموکراسی و جامعه نوین متعادل مبارزه می‌کند» برروحیه یک محقق که باید از موضوع بحث شروع کند ودرمسیری که مجاز است حرکت کند غلبه می‌کند؛ رو محققانه‌ای که؛باعث می‌شود از فرافکنی دوری کند و بین تأویل اختلاف نظربا این متفکردر برخی ازموضوعات» چیزی ازارزش تألیغات اوکم نمی‌کند؛ نوشته هایی که قانم‌کننده و درعین حال برانگیزاننده‌اند و باب جدل,با آن رامی‌گشایند وشما را در دل مشغولی‌هایش گرفتار می‌کنند و آه از نهادتان بلندمی‌کنند. آشکار است که بعد از این مطالعات, مباحشات. ۴ این اصطلاح درمعنایی که فلاسفه به کار می‌برند» بیان شده است. برای نمونه بنگرید به: 151-6 .م ,1986 بانده‌5 دا منت ,2 عون همطل دنت مصمفع ۵ مه 30 مومت لوط سال سی‌ویکم: شمارژششم» بفمن واسقت :۱۳۹۹ \|۲۱۵۱ \| قهمی جذعان ومنظومد فکری‌ او اسلامی, حسن؛ «متافیزیک پیشرفت در جهان عرب»؛ هفت آسمان» دوره ۰۱۲ شماره ۰۴۸ زمستان ۰۸۹ ص ۰۱۷۲-۱۵۱ جدعان, فهمی؛ «ابوسلیمان منطقی سجستانی»؛ ترجمه اسماعیل سعادت؛ معارف. دوره چهارم. شماره۰۱ فرودین و تیر سس سس سس و سس التقدم عند مفکری الاسلام فی العالم العربی الحخدیث؛ ط ۰۳ عمّان؛ دارالشروق: سس سس سس و المحنه - بحث جدليه الدینی و السباسی فی الاسلام؛ عمّان. دار الشروق؛ ط ۱۹۸۹۰۱م۰ سس سس سس و المقدس و الحريهه بیروت. الموسسه العربيه للدراسات و النشر ۲۰۰۹م. سس سس سس سس سس ؛ تحریر الاسلام و رسائل زمن التحو لات؛ ط ۰۱ بیروت. الشبکهه العربيه للابحاث و النشر سس سس سس سس سس و فی الخلاص الن‌هاتی - مقال فی وعود الاسلامیین و العلمانیین و اللیبرالیین؛ عمّان» دار سس سس سس ؛ نظريه التراث و دراسات عربيه و اسلاميه اخی؟ عمّان. دار الشروق» ۱۹۸۵م. نه؛ سیر جدالی دینداری و سیاستمداری در اسلام»؛ مترجم محمدعلی عسگری؛ ؛ الماضی فی الحاضر؛ الم زگیه الم رکه نید راسات والگ ۹۵ ۱۹۹۷م. خداپرستی» فرج‌الله؛ فرهنگ معارف؛ چاپ دوم تهران فرهنگ معأصر ۰۱۳۹۲ علیغانی:علی\|گبروهمکاران؛ اندیشه سباسی متفکران مسلمای ونان با زوهشکده مطالغات فرهنگی و عمیم علی؛ «دشواره ترقی روشنفکری و قدرت» کارنامه فکری دکترفهمی جدعان در مصاحبه با او»؛ ترجمه مجید 6۰ بمانده5 حل 2 زنل رد ون همطل کنمععظ ص10 2 ععو 00 تمعن ابو گفتگو موسی برهومه با فهمی جدعان, منشور علی الموقع التالی: 23 0 ده /ع قح یمک / دمک رمطلمی نا مطعل/ ان مراسل علميه مع الاستاذ جدعان در مجموعه «سردیات العقل و الاهوا». «الطریق الی الوجود - رويه»؛ حزیران / یونیو (ژوئن) ۲۰۱۴م (مقاله‌ای که برای موسسه الفکرالعربی آماده شده و به‌زودی	فهمی جدعان نواندیشی معاصر که فضای علمی جهان اسلام و غرب را تجربه کرده است. تالیفات بسیار او بیانگر منظومه فکری است که بر نواندیشی روشی و معرفتی مبتنی بر عقلانیت و روش تاویلی تکیه دارد. نگرش او در بازنگری میراث، به کارگیری روش عقلانی فراگیر و تکیه بر عدالت و لیبرالیسم اجتماعی نمودار است. او ضمن تاریخی دانستن میراث، به کارگیری روش تاویلی مبتنی بر عقل در بازخوانی و تاویل متن وحیانی را تنها راه متناسب با الزامات زمان میداند. جدعان با نقد نظامهای فکری تک بعدی معاصر همچون اسلام گرایی، علمانیت، لیبرالی و از روش عقلانی چند بعدی سخن میگویدکه به جهان حاضر و میراث توجه دارد و برپایه آن عدالت همراه با مصلحت اسلام واقعی به همراه عقلانیت سکولاریزم در کنار آزادی لیبرالیسم، همه با هم میتوانند موجب پیشرفت جهان اسلام شوند. از دید جدعان اسلام دینی بر محور عدالت و آزادی است و اسلام سیاسی نگرشی بدعت گونه است. جدعان با همه تلاشهایش به عنوان یک محقق، گاه از نگاه علمی و واقع نگر دور شده است. ساختار نظری اندیشه او علی رغم هماهنگی درونی، در عمل دچار تناقضاتی لاینحل است. عقلگرایی او مبتنی بر جامعه غربی و بی توجه به عدم پشتوانه عقل گرایانه در فرهنگ عربی است.
19,079	364447	ال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۵ اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد دوگانه کمال‌گرایی طاهره نوری امام زاده‌نی» کارشناس ارشد مشاوره شغلی» دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی» دانشگاه اصفهان» اصفهان» ایران پریسا نیلفروشان* استادیار گروه مشاوره» دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی» دانشگاه اصفهان» اصفهان» ایران این پژوهش با هدف بررسی نقش سبکک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد کمال گرایی در پیش‌بینی اهمال- کاری تحصیلی دانشجویان انجام شد. پژوهش حاضر از نوع رابطه‌ای است. از میان دانشجویان کارشناسی دانشگاه اصفهان» ۱۹۰ نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی "خوشه‌ای انتخاب شدند و مقیاس اهمال کاری تحصیلی (۳۸55)» پرسشنامه سبکک‌های مقابله .با" موّقعیت‌های تنش‌زا (185)) و مقیاس کمال‌گرایی را تکمیل نمودند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار» سب مقابله‌ای هیجان‌مدار» کمال گرایی بهنجار و کمال گرایی روان‌رنجورانه به ترتیب بیشترین تأثیر را در پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی داشتند (0>۰/۰۱). پژوهش حاضر بر نقش تعیین کننده سبکک‌های مقابله با تنیدگی در اهمال کاری تحصیلی تأکید نمود و همچنین» ضرورت توجه به ماهیت دوگانه کمال گرایی را در پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی واژه‌های کلیدی: اهمال کاری تحصیلی دانشجویان» سبکک‌های مقابله با تنیدگیکمال گرایی بهنجاره 6 معط ۶و فص عطا عون عانعن علعنسه دععمعه صعجه صه کز کنط] مصقطدگه 4و ونهنصتا ,02015 و۲0 ۵ 5عطاه کانصعم طلعنطام ,(/310-270/4.0- 5/8۷ کدع 1 /ع ۳ کد مومع نجع ی //ن0ط) ععصعن] صماض‌طنن۸ کصمصصمع 41 6 ۵۳ ۳۵۵۷ اوصه هنز از ععصقل امصصی وعطا خطاط راز خنلوعی توعط که ودما که عطاه طازی از مداد وصه کلم کنط وهملد00 ۲ سال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۵ اهمال کاری! یکی از مشکلات گریبانگیری است که به‌طور کلی» عملکرد افراد را بشدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. واژه اهمال کاری» معادل تعلل» تنبلی و سهل انگاری دانسته شده است (الیس و نالآ» ۱۳۸۲). با وجود اين» بین اهمال کاری و تنبلی تفاوت‌هایی قائل شده‌اند؛ از جمله اینکه فرد تتبل نسبت به انجام کار بی‌میل و بی‌انگیزه است؛ ولی فرد اهمال‌کار» خود را مشغول فعالیت‌های غیرضروری دیگر می کند تا از انجام فعالیتی که اکنون اولویت دارد اجتناب کند. معادل لاتین واژه اهمال کاری از دو بخش تشکیل شده است: "۳0۳0" به معنی «جلو» و «پیش» و "7291018" به معنی «فردا» و به گونه تحت‌الفظی به معنی ( تا فردا» است (استیل"» ۲۰۰۷). اهمال کاری پدیده‌ای شناختی» عاطفی و رفتاری است و برای آن انواع مختلفی؛ از جمله اهمال کاری تحصیلی» اهمال- کاری در تصمیم گیری» اهمال کاری روان‌رنجورانه» و اهمال کاری وسواس گونه مشخص شده است گرچه اهمال کاری می‌تواند در هر زمینه‌ای رخ دهد؛ ولی نوع پزجسته آن اهمال کاری تحصیلی ؟ است که به معنی تمایل غیرمنطقی برولا حور شروع‌گیلاکاملاکردن یکت تکلیف است. با اینکه دانش آموز قصد انجام تکلیفی را دارد» نمی تواند انگیزه کافی برای انجام آن را در خود ایجاد کند (فراری» ۱۹۹۸) و مشغول فعالیت‌های غیرضروری و لذت‌های زودگذر می‌شود (سپهریان۱۳۹۰). میزان اهمال کاری در بین دانشجویان دانشگاه از ۴۶ درصد تا ۹۵ درصد متغیر است (کرمی» ۱۳۸۸). در ایران» کرمی (۱۳۸۸) آمار اهمال‌کاری را ۶۱ درصد گزارش نمود. بتازگی جدیدی» محمدخانی و زاهدی (۲۰۱۱) در پژوهشی در دانشگاه تبریز نشان دادند که ۷۰ درصد دانشجویان دچار درجات اهمال کاری شامل دوسطح رفتاری و شناختی است. در سطح رفتاری» فرد به‌طور کاملا اختیاری تکلیف خود را در زمان مقرر انجام نمی‌دهد. اهمال کاری در سطح شناختی به صورت ناتوانی در تصمیم گیری بموقع است. پژوهش‌های اولیه که در رابطه با اهمال کاری صورت گرفته» بیشتر بر اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبکک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۲۳ سطح رفتاری آن متمرکز بوده است (شونبرگ! ۲۰۰۵). از دیدگاه رفتارگرایان» رفتار اهمال کارانه براساس محیط و تجربه‌های پیشین فرد یاد گرفته می‌شود. از نظر روان‌شناسان شناختی» باورهای غیرمنطقی» رفتار اهمال‌کارانه را شکل می‌دهد؛ بویژه در دانش آموزانی که ارزش خود را تنها براساس توانایی‌شان درانجام تکالیف می‌سنجند. طبق نظریه روان‌کاوی» اضطراب موجب بروز اهمال کاری می‌شود. به محض تشخیص اضطراب توسط («خود»» مکانیزم دفاعی اجتناب فعال می‌شود و در نتیجه تکالیف به اتمام نمی‌رسند؛ زیرا تهدیدی برای خود محسوب می‌شوند (سپهریان» بر اساس تفاوت‌های فردی» افراد به‌گونه‌ای متفاوت به اضطراب واکنش نشان می‌دهند. به عبارت دیگر شیوه‌های مقابله افراد با موقعیت‌های اضطراب‌زا متفاوت است. «مقابله») به فرایند مدیریت تقاضاهای بیرونی یا درونی که توانایی‌های فرد دشوارتر است» گفته می‌شود (مسعودنیا ۶ به‌طورکلی» سبک‌های مقابله با استرس آ که توسط لازاروس و فولکمن در سال ۱۹۸۴ تنیدگی انجام می‌دهد (پنلی وتوماکو"» ۲۰۰۲). اندلر و .پا رکر؟ (۱۹۹۰) سه نوع سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار هیجان‌مدار* و اجتنابی" را معرفی کرده‌اند: راهبرد مقابله‌ای مسأله‌مدار» شیوه‌هایی را توصیف می‌کند که براساس آن» فرد اعمالی.را که باید برای.از بین بردن تنیدگی انجام دهد» بررسی می‌کند. رفتارهای مسأله‌مدار شامل جستجوی اطلاعات بیشتر درباره مسأله» تغییر ساختار مسأله از نظر شناختی و تعیین اولویت» گام‌های مورد نیاز برای حل مسأله است. راهبردهای مقابله‌ای هیجان- مدار شیوه‌هایی را توصیف می‌کند که براساس آن فرد بر خود متمرکز شده» تمام کوشش‌های او متوجه کاهش احساسات ناخوشایند است. واکنش‌های مقابله‌ای هیجان‌مدار شامل گریه کردن. عصبی و ناراحت شدن» پرداختن به" رفتارهای عیبجویانه» اشتغال ذهنی و خیال‌پردازی است. در نهایت» راهبردهای مقابله‌ای اجتنابی» مستلزم فعالیت‌ها و تغییرات شناختی است که هدف آن اجتناب ۴ سال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۵ از موقعیت تنش‌زاست. رفتارهای مقابله‌ای اجتنابی ممکن است به شکل تمایل به جمع و افراد دیگر در زمینه رابطه بین سبکک‌های مقابله با استرس و اهمال کاری پژوهش‌های اندکی یافت شد؛ برای مثال» کاندمیر! (۲۰۱۴) اهمال کاری تحصیلی را یکی از عوامل پیش‌بین سبک‌های مقابله‌ای می‌داند. از طرفی» هالووی (۲۰۰۹) رابطه منفی بین سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار و اهمال کاری تحصیلی و رابطه مثبت بین سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار و اهمال کاری را گزارش داد. سپهریان (۱۳۹۱) از معنادار شدن رابطه منفی سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار و اهمال‌کاری تحصیلی خبر داد. بجز عامل اضطراب» پژوهشگران در تحقیقات خود عوامل متعدد دیگری را در ارتباط با اهمال کاری شناسایی نموده‌اند. برخی از این عوامل عبارتند از: ترس از شکست» تنفر از انجام وظایف (سولومون و راثبلوم۱۹۸۴۰۲)» ترس از ارزیابی منفی» عادات نادرست در مطالعه (فراری» ۱۹۹۲)» انتظار موفقیت قطعی (بایندر"»۲۰۰۰)» عقاید غیرمنطقی وکمال گرایی .(فلت» بلنکشتاین» هویت» و کولدین۱۹۹۲). کمال گرایی مجموعه‌ای از معیارهای,بسیار الا,برای عملکرد.است: که با خود ارزیابی‌های منفی» انتقادات و سرزنش خود همراه است (فراست» مارتن» لهارت» و روزن بلات ۱۹۹۰). زمانی که فرد کمال گرا* در تلاش است کاری را به‌نتحو اخسن انجام دهد. به‌اندازه‌ای نگران شکست‌ها واشتباهات جزئی است که انجام کار را به تعویق می‌انذازد. نخستین بار هماچکث" (۱۹۷۸؛ به نقل از: رنجبر نوشری»۱۳۹۱) در تعریف خود در چهارچوب یک مدل نظری» دو بعد کمال گرایی بهنجار* وکمال گرایی روان‌رنجورانه" را مطرح کرد. کمال‌گرایی بهنجار به‌نحوی است. که استانداردهای شخصی فرد در سطح بالا؛ ولی قابل دسترس است. گرایش به نظم و تعالی در امور انگیزش برای رسیدن به پاداش مثبت و احساس:رضایتمندی از عملکرد از ابعاد کمال گرایی بهنجار است (رنجبر» ۱۳۹۱). در کمال گرایی روان‌رنجورانه» فرد با استاندارهای سطح بالا و غیرواقع‌بینانه» نگرانی مفرط درباره اشتباهات و نقایص شخصی, ادراک فشار زیاد از محیط برای کامل بودن؛ اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبکک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۲۵ ادراک فاصله زیاد بین عملکرد شخصی و استانداردها و شک و تردید اجبارگونه در امور روبه‌روست. کمال گرایی روان‌رنجورانه با عاطفه منفی همبستگی مثبت دارد (هریس»پیر و مک ۸ گزارش‌های جدیدی و همکاران (۲۰۰۱)» و شیخی» فتح آبادی و حیدری (۱۳۹۱) گویای وجود ارتباط معنادار بین اهمال کاری تحصیلی و کمال گرایی است. پژوهش‌ها موید آن است که اهمال کاری می‌تواند موجبات کاهش عملکرد تحصیلی فرد را فراهم سازد» افسردگی به بار آورد» و تجربیات هیجان‌های منفی همچون شرم و احساس گاه پایدار در فرد ایجاد کند (میرزایی و غرایی بیرشکت» ۱۳۹۲). همچنین» می‌تواند پیامدهای مهم و عینی مانند از دست رفتن فرصت‌ها در آمد و زمان را درپی داشته باشد (سپهریان» ۱۳۹۰). علی‌رغم پیامدهای منفی اهمال کاری و شیوع روزافزون اين پدیده و با عنایت به پژوهش‌های اندک در این مورد» شایسته است مطالعات بیشتری انجام شود. با توجه به پیشینه تحقیق» از میان عوامل متعددی که در تشدید. اهمال کاری ذخیل است؛ دو متغیر کال چگ و پظطراب (تتیدگی) نقش بسزاین دارند: درجستجوی محققان این پژوهش» تحقیقی که نقش دو بعد کمال‌گرایی بهنجار و روان‌رنجورانه را به تفکیک در تغییرات اهمال کاری بسنجد یافت نشد. همچنین» پژوهشی که رابطه سبکک‌های مقابله- ای را به‌طور مجزا با اهمال کاری نشان دهد» بشیار اند است» با عنایت به این خلا در پیشینه و اهمیت روزافزون موضوع» ضرورت انجام این پژوهش نمایان می‌شود. در این راستا این پژوهش برآن است که نقش سبکک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد بهنجار و روان‌رنجورانه کمال گرایی را به‌طور این پژوهش با توجه به هدف از نوع بنیادی و با عنایت بهعدم دخالت محقق در شکل‌گیری داده‌ها یک طرح رابطه‌ای است که در جامعه آماری دانشجویان کارشناسی دانشگاه اصفهان در نیمه دوم سال تحصیلی ۹۳-۹۲ انجام شد. به منظور تعیین حجم نمونه» مطالعه‌ای مقدماتی روی ۳۰ نفر از اعضای نمونه که به‌طور در دسترس انتخاب شده بودند» انجام و ضریب همبستگی بین متغیرهای وابسته و مستقل محاسبه شد و در نهایت» با استفاده از فرمول محاسبه حجم نمونه بلاند؟ ۶ سال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۵ (۲۰۰۰) حجم نمونه ۱۷۶ نفر برآورد گردید. در این پژوهش برای جلوگیری از ریزش احتمالی نمونه» از بین کلیه دانشجویان کارشناسی تعداد ۲۰۰ دانشجو به‌عنوان اعضای نمونه به‌روش نمونه- گیری خوشه‌ای انتخاب شدند؛ به این صورت که از میان دانشکده‌ها» چهار دانشکده به تصادف انتخاب شدند و از هر دانشکده دو کلاس به تصادف انتخاب شد و پرسشنامه‌ها بین دانشجویان داوطلب توزیع و ۱۹۰ پرسشنامه از دانشجویان تحویل گرفته شد. در نمونه پژوهش حاضر ۱۳۶(/۷۲ نفر) از اعضای نمونه را زنان دانشجو و ۲۸ / (۵۴ نفر) آنها را مردان دانشجو تشکیل دادند. میانگین سنی افراد ۲۱/۸۸ با انحراف معیار ۳/۲۶ بود که ۲۱/۶ / (۴۱ نفر) آنان را متأهلان و ۷۸/۴ / (۱۴۹ نفر) آنها را افراد مجرد تشکیل می‌دادند. برای ورود داده‌ها و تحلیل اطلاعات از نرم‌افزار 5۳55 استفاده ابزار: در این پژوهش از سه ابزار استفاده شده که توضیحاتی درباره ه رکدام ارائه می گردد: ۱- پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی نسخه دانشجو ۱۳۸55: به منظور سنجش اهمال کاری تحصیلی در این پژوهش از پرسشنامه.۲۷ گوّیه‌ای اهمال کازی تحصیلی - نسخه دانشجو (سولومون ورائبلوم» ۱۹۸۴) استفاده شد. این مقیاس» اهمال‌کاری را.در سه حوزه آماده شدن برای امتحانات (سوال‌های ۶-۱) (مانند» هنگام مطالعه برای امتخان مرتبا رژیاپردازی می‌کنم)» آماده کردن تکالیف درسی (سوال‌های ۱۷-۹) (مانند» هميشه تکالیفم را از جلسه‌ای به جلسه دیگر به تعویق می‌اندازم) و آماده کردن مقالات پایان نیمسال تحصیلی (سزال‌های ۲۵-۲۰) (مانند» هنگامی که مجبور باشم مقاله یا کار تحقیقی را انجام دهم مرتب آن را به تأخیر می‌اندازم) بررسی می‌کند. شایان ذکر است که سوال‌های (۲۶-۱۸-۷) (مانند» وقتی آماده‌شدن برای امتحان را به تعویق می‌اندازم» احساس بدی به من دست می‌دهد) احساس و عاطفه دانش آموزان را در خصوص اهمال‌کاری می‌سنجد و سوال‌های (۲۷-۱۹-۸) (مانند» دوست دارم عادات تعلل کردن و امروز و فردا کردن در مورد امتحانات را در خودم تغییر دهم.) تمایل آنها را برای تغییر عادت اهمال‌کاری نشان می‌دهد. پاسخ سوال‌های پرسشنامه در مقیاس لیکرت از هرگز (نمره۱) تا همیشه (نمره ۵) است. در این مقیاس» سوال‌ها (۲- بررسی خود ضریب پایایی آلفای کرونباخ این مقیاس را ۰/۹۱ گزارش داد. با توجه به اينکه اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبکک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۲۷ مولفه‌های احساس و عاطفه دانش آموزان و تمایل آنها برای تغییر اهمال کاری» میزان اهمال کاری فرد را مشخص نمی‌کند» اعتبار پرسشنامه با حذف این دو مولفه را نیز ۰/۸۷ گزارش کرده است. همچنین» ضریب پایایی آلفای کرونباخ این پرسشنامه با حذف دو مولفه ۰/۸۱ گزارش شده است (انصارالحسینی» ۱۳۹۱). در پژوهش حاضر نیز ضریب پایایی با استفاده از روش آلفای کرونباخ با حذف این دو مولفه ۰/۸۲ به‌دست آمد. جوکار و دلاورپور (۱۳۸۶) روایی این پرسشنامه را بررسی کردند. نتایج تحلیل عاملی به‌شیوه مولفه‌های اصلی با چرخش واریماکس» موید روایی سازه این مقیاس بوده است. مقدار ضریب 18/0 توسط این پژوهشگران ۰/۸۸ و ضریب کرویت بارتلت ۲- پرسشنامه سبکک‌های مقابله با موقعیت‌های تنش زاا(188-)): این پرسشنامه توسط اندلر و پارکر (۱۹۹۰) به‌منظور ارزیابی انواع سبک‌های مقابله‌ای افراد در موقعیت‌های تنش‌زا ساخته شد. تعداد سوال‌های آن پس از چند تجدیدنظر» از راه تحلیل عاملی به ۴۸ سوال کاهش یافت (فیضی» ۰ این پرسشنامه سه سبک اساسی رویازویی با تنیدگی را.می‌سنجد. سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار ۴۵-۳۸۴ مربوط به سبک مقابله‌ای هیتجان‌مدار است (خود زا به‌خاطر وقت‌گذرانی و تخیر در ۴۸-۴۴-۴۰ سبک مقابله‌ای اجتنابی (مانند: درباره اوقات خوشی که داشته‌ام» فکر می‌کنم) را می- سنجند. پاسخ به هر سوال براساس یک مقیاس ۵.درجه‌ای لیکرت از هرگز (۱) تا هميشه (۵) مشخص می‌شود و در نهایت» هر کدام از سبک‌ها که نمره بالاتری دریافت کرده باشد سبکک غالب وترجیحی فرد است. شکری, تقی‌لو گراوند؛ پاییزی» مولایی» عبداله پور و اکبری (۱۳۸۷) به‌منظور بررسی روایی همگرای پرسشنامه سبکک‌های مقابله با موقعیت‌های تنش‌زا رابطه معناداری بین روان- رنجوری و برون‌گرایی با سبکک‌های مقابله‌ای (۰/۰۵ >0]) مشاهده نمودند. اندلر (۱۹۹۰) ضریب پایایی را برای سبک مسأله‌مدار ۰/۹۰» برای سبکک هیجان‌مدار ۰۰/۸۵ و برای سبک مقابله‌ای ۸ سال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۵ اجتنابی ۰/۸۲ برآورد نمود. در پژوهش حاضر ضریب پایایی این مقیاس با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای سبک مسأله‌مدار ۲٩/۰ سبک هیجان‌مدار ۰/۸۸ و سبک اجتنابی ۰/۸۴ به‌دست آمد. ۳- مقیاس کمال گرایی: این پرسشنامه توسط هیل» هولزمن» فار» کیبر» مینسنت» کندی! (۲۰۰۴) ساخته شده است. در ایران» این مقیاس توسط جمشیدیان» دلاورپور» حقیقت و لطفیان (۱۳۸۸) به زبان فارسی ترجمه و اعتباریابی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ ۰/۸۰ و روایی سازه آن به روش تحلیل عاملی بررسی شده است. بررسی تحلیل عاملی گویای وجود ۸ عامل (۴ عامل مثبت و ۴ عامل منفی) بوده اسث که مجبوعا ۴۳ ۸ از کل واریانس را تبیین کرده‌اند. پرسشنامه یادشده دارای دو بعد کمال گرایی بهنجار و کمال گرایی روان‌رنجورانه است که هر یک از این ابعاد دارای مولفه‌هایی است. بعد بهنجار کمال گرایی شامل مولفه‌های هدفمندی» درنظ رگرفتن معیارهای بالا برای دیگران» نظم و سازمان‌دهی و کوشش برای عالی بودن است. بعد روان رنجورانه کمال گرایی » دارای مولفه‌های ادراک فشار از سوی والدین» تمرکز بر اشتباهات» نیاز به تأیید و وسواس فکری کمال گرایی بهنجار (مانند: برای خودم.معیارهای عالی"وسخت. وضع می‌کنم) را می‌سنجد و روان‌رنجورانه (مانند: وقتی کاری را شروع می‌کنم» از.احتمال شکست در آن نگرانم) را ارزیابی هریک از سوال‌ها دارای ۵ گزینه از کاملا.موافقم:-۴.تا کاملا مخالفم< ۰ است. روایی مقیاس کمال گرایی بهنجار و روان‌رنجورانه با محاسبه ضریب همبستگی بین زیر مقیاس‌های کمال گرایی (بهنجار و روان‌رنجورانه) با زیر مقیاس‌های پرسشنامه سلامت عمومی بررسی شده است. ضریب همبستگی بین زیرمقیاس‌های کمال گرایی (بهنجار و روان‌رنجورانه) به‌ترتیب با نشانه‌های بدنی ۰/۳۲ و۳۳ با اضطراب و بی‌خوابی ۰/۴۱ و۰/۳۹» با.اختلال در کارکرد اجتماعی ۰/۵۴ و ۰/۶۳ با افسردگی ۰/۵۸ و۰/۶۳ و با نمره کل پرسشنامه سلامت عمومی ۰/۴۶ و۰/۴۸ محاسبه شد (گلدب رگک» ۱۹۷۲؛ به نقل از: بشارت» ۱۳۸۴). در پژوهش حاضر ضریب پایایی با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای بعد کمال گرایی بهنجار ۰/۸۵ و کمال گرایی روان‌رنجورانه ۰/۸۱ محاسبه شده اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبکک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۲۹ در جدول ۱ شامل شاخص‌های آماری و در جدول ۲ همبستگی بین متغیرهای پژوهش ارائثه شده اهمال‌کاری \| سبک مقابله‌ای سبکث مقابله- \| سبکث مقابله‌ای ۱ کمال‌گرایی کمال گرایی اهمال کاری تحصیلی ۱ - ۵ ۶ رن ی ۰/۶ همان‌طو رکه از مندرجات جدول ۲ بر می‌آید» بجز سبک مقابله‌ای اجتنابی» دیگر سبکک‌های مقابله‌ای و ابعاد کمال گرایی با اهمال کاری تحصیلی رابطه دارند. شایان ذکر است که اهمال کاری تحصیلی به‌عنوان متغیر ملاکک» بیشترین میزان همبستگی را از بین کلیه متغیرهای پیش‌بین» با سبکک مقابله‌ای مسأله‌مدار دارد. همان‌طو رکه جدول ۲ نشان می‌دهد. اهمال کاری تحصیلی رابطه منفی معناداری با کمال گرایی بهنجار (0>۰/۰۱» ۰/۲۳- ۲) و رابطه مثبت معناداری با کمال گرایی روان‌رنجورانه (0>۰/۰۱» ۰/۱۹- > ۲) دارد. از طرفی» اهمال کاری تحصیلی رابطه معکوس معنادار ۰ سال یازدهم» شماره ا شماره پیاپی ۲۳» بهار و تابستان ۱۳۹۵ با سبکک مسأله‌مداری (0>۰/۰۱ ۲۳-۰/۴۱) و رابطه مثبت معنادار با سبک مقابله‌ای هیجانی به‌منظور بررسی سهم هر یک از سبکک‌های سه‌گانه مقابله و ابعاد دوگانه کمال گرایی در پیش- بینی تغییرات اهمال کاری تحصیلی از آزمون رگرسیون خطی تکد‌متغیره چندگانه با روش گام به- گام! استفاده شد. برای بررسی هم‌خطی چندگانه" بین متغیرهای پیش‌بین از دو شاخص ,۷718۲ 6 ساستفاده شد. همان‌طور که در جدول ۳ مشخص شده است» این شاخص‌ها نشان می- دهند که مدل گزارش شده» مشکل همخطی ندارد. شاخص 1016721106 بین ۰ و ۱ است و نشان می‌دهد که متغیرهای مستقل تا چه اندازه‌ای رابطه خطی با یکدیگر دارند. اگر ضریب 1016۲27366" به ۱ نزدیک‌تر باشد» هم‌خطی کمتر است و برعکس» هر چقدر عامل ۷71۳ از عدد ۲ بزرگتر باشد میزان هم‌خطی بیشتر است. شاخص ۷1۳ از تقسیم عدد ۱ بر مقدار تولرانس حاصل می‌شود (منصورفر» ۱۳۸۷). تحلیل رگرسیون گام به‌گام برای آزمون پنج فرضیه انجام شد که خلاصه نتایج آق دز جلول ۴ نشان داده شده است:درواقع» چنین فرض شد. که .هر یک از متغیرهای کمال گرایی بهنجار» کمال گرایی روان‌رنجورانه» سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار» سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار» و سب مقابله‌ای اجتنابی می‌توانند اهمال کاری تحصیلی دانشجویان را پیش‌بینی کنند. جدول ۳: خلاصه نتایج بررسی وجود.همخطی چندگانه بین متغیرهای پیش‌بین بر اساس به منظور بررسی سهم هر یک از سبکک‌های سه‌گانه مقابله و ابعاد دوگانه کمال گرایی در پیش- بینی تغییرات اهمال کاری تحصیلی از آزمون رگرسیون خطی تک متغیره چندگانه با روش گام به- اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۳۱ گام استفاده شد. تحلیل رگرسیون گام به گام برای آزمون پنج فرضیه انجام شد که خلاصه نتایج آن در جدول ۴ نشان داده شده است. در واقع» چنین فرض شد که هر یک از متغیرهای کمال گرایی بهنجار» کمال گرایی روان‌رنجورانه» سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار» سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار و سب مقابله‌ای اجتنابی می‌توانند اهمال کاری تحصیلی دانشجویان را پیش‌بینی کنند. جدول ۴: خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام برای پیش‌بینی اهمال کاری تحصیلی بر اساس متغیر ملاک ۱ متغیر پیش‌بین اق8 2ج دا ۴ هزد ‏ ۱۷500 ۲ ۳0 همان‌طو رکه در جدول ۴ نشان داده شده» با توجه به امقدار مجذور ضریب همبستگی چندگانه و ضریب تعیین به دست آمده ( ۰/۵۸ 1۶)«مشاهده» می‌ننود که سبک‌های مقابله‌ای مسأله‌مدار و هیجان‌مدار و ابعاد کمال گرایی توانسته‌اند در مجموع ۵۸ درصد از اهمال کاری تحصیلی دانشجویان را پیش‌بینی کنند. به عبارتی» فرضیه‌های مربوط به نقش سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار» کمال گرایی بهنجار و کمال گرایی روان‌رنجورانه تأیید شد. بر مبنای تحلیل رگرسیون گام به‌گام» سبک مقابله‌ای اجتنابی نتوانسته ,است اهمال کاری تحصیلی را پیش‌بینی کند و فرضیه مربوط به نقش آن در پیش‌بینی اهمال‌کاری تأیید نمی‌شود. سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار ۳۹/ از واریانس اهمال کاری تحصیلی را تبیین می‌کند. سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار توانسته‌است ۱۰/ قدرت پیش‌بینی را بالا ببرد. کمال گرایی بهنجار به اندازه ۶/ توانایی پیش‌بینی کنندگی را بالا برده و در نهایت» کمال گرایی روان‌رنجورانه قدرت پیش‌بینی را ۳ / افزایش داده‌است و به طور کلی» همه متغیرهای پیش بین توانسته‌اند ۵۸ / از واریانس اهمال کاری را تبیین کنند. ۲ سال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۵ این پژوهش, با هدف بررسی نقش سبکک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد کمال گرایی در پیش‌بینی اهمال کاری تحصیلی انجام شد. به‌طورکلی» این پژوهش نشان داد که سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار » سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار » کمال گرایی بهنجار و کمال گرایی روان‌رنجورانه» به‌ترتیب دارای بیشترین قدرت پیش‌بینی اهمال کاری تحصیلی بودند. نگاهی به نتایج تحلیل‌ها نشان می‌دهد که سبکک‌های مقابله با تنیدگی توانستند پیش از ابعاد کمال گرایی » اهمال کاری تحصیلی را پیش‌بینی کنند. در تبیین این يافته می‌توان به تعریف سبکک‌های مقابله‌ای رجوع کرد. راهبردهای مقابله با اضطراب به‌عنوان مجموعه‌ای از پاسخ‌های رفتاری و شناختی تعریف شده که با هدف به‌حداقل رساندن فشارهای یک موقعیت اضطراب زا عمل می‌کند. شیخی و همکاران (۱۳۹۱) در بررسی خود اضطراب را به عنوان متغیری که بیشترین سهم را در پیش‌بینی اهمال کاری دارد» معرفی کرده‌اند. فرد اهمال‌ کار که دچار اضطراب است(سپهریان» ۱۳۹۰۰)».تکالیف درسی را به عنوان موقعیتی اضطراب‌زا تعبیر و تفسیر می‌کند و«بزای کاهش این "اضطراب» یکی از سبک‌های مقابله را نتایج این پژوهش نشان داد که سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار می‌تواند به طور معکوس اهمال کاری تحصیلی را پیش‌بینی نماید. این يافته با یافته.رام! (۲۰۰۵)» کاندمیر» ایلهان» اوزپولات» و پالانسی؟ (۲۰۱۴)» ایساو و همکاران (۲۰۰۴) و سپهریان (۱۳۹۱) همسوست. در این زمینه می‌توان به پژوهش الکساندر و آن و گیوزیه (۲۰۰۷) اشاره کرد که بالا بودن خود کارآمدی را با اهمال کاری پایین مرتبط می‌داند. از جانب دیگر اندلزه اسپیر» جانسون وفلت؟ (۲۰۰۱) و مسعود نیا (۱۳۸۶) بالا بودن خودکا رآمدی را با گرایش به سبک مسأله‌مدازی مرتبط دانسته‌اند. به عبارت دیگر محتمل است که هر چه افراد خود کارآمدی بالاتری داشته باشند.» بیشتر مایل به استفاده از راهبردهای مسأله‌مداری در عملکرد خود هستند و عملکرد اهمال کارانه کمتری از خود نشان دهد. از طرف دیگره ویژگی- های شخصیتی می‌تواند در تبیین رابطه معکوس سبک مسأله‌مداری و اهمال کاری تحصیلی نقش داشته باشد. اهمال کاری متغیری است که مطابق با نظر فیستر؟ (۲۰۰۲) مرتبط با روان‌رنجوری است. اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبکک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۳۳ از طرفی» افرادی که گرایشات روان‌رنجورانه دارند» در مواجهه با موقعیت‌های تنش‌زا مایل به استفاده از راهبردهای مسأله‌مدار نیستند (جعفرنژاد وهمکاران» ۱۳۸۳). این افراد با توجه به اینکه احتمالا بیشتر از سایرین؛ مستعد دریافت آحساسات وهیجانات نآخوشایند هستند بیشتر درگیر تأخیر و تعلل در کارها به خصوص در انجام تکالیف درسی‌شان می‌باشند. یکی دیگر از یافته‌های این پژوهش آن بود که افزایش سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار می‌تواند افزایش اهمال‌کاری تحصیلی را پیش‌بینی کند. این یافته همسو با یافته‌ی سپهریان (۱۳۹۱) و مینجینگ و زینگوا گانلان! (۲۰۱۵) است. خسروی و آقاجانی (۱۳۸۲) در پژوهش خود وجود رابطه بین نشانگان اضطرابی و سبک‌های مقابله‌ای هیجان‌مدار را گزارش داد. از جانب دیگر تحقیقات حاکی از آن است که اضطراب یک پیش‌بین قوی برای بروز اهمال کاری است (شیخی و همکاران» ۱ واحدی» فرخی» قهرمانی» و عیسی زادگان» ۲۰۱۲؛ و هاشمی رزینی» ۱۳۸۹). به‌عبارت ساده‌تر می‌توان گفت چون اهمال کاری با اضطراب رابطه دارد و افراد مضطرب نیز بیشتر تمایل به استفاده از سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار دارند؛ بنایراین» سبککث مقابله‌ای هیجان‌مدار نیز با اهمال کاری رابطه مستقیم دارد. از سویی دیگر می‌توان به نظریه محدودیت شناختی انسان (به نقل از: شکری و همکاران» ۱۳۸۶) اشاره کرد. انجام درست تکالیف شناختی به داشتن ظرفیت شناختی مشخصی نیاز دارد. از آنجا که افراد دارای سبک مقابله‌ای هیجان‌مدار:دچاز درجات بالایی از اضطراب هستند (خسروی» ۱۳۸۲) به‌احتمال زیاد ظرفیت شناختی آنها بیش از دیگران صرف پذیرش و کنترل این اضطراب می‌شود و در نهایت» ظرفیت شناختی باقی‌مانده برای بموقع تحویل دادن تکلیف کافی این پژوهش نشان داد سبک مقابله‌ای اجتنابی نقشی در پیش‌بینی اهمال کاری تحصیلی نداشت. این يافته با یافته سپهریان (۱۳۹۱) همشو و باایافته کاندمیر و همکاران (۲۰۱۴) ناهمسو بود. در تبیین این يافته می‌توان به دیدگاه لازاروس (۱۹۹۳) اشاره کرد. از نظر او مقابله‌ای که افراد در برابر اضطراب‌ها از خود نشان می‌دهند» دو کار کرد مهم دارد: نخستین کارکرد» تنظیم هیجان‌های ناگوار و درمانده کننده است و دومین کار کرد کنشی برای تغییر و بهبود مسأله‌ای است که موجب ناراحتی شده است. بر پایه اين دو کار کرد» تنها به دو دسته از راهبردهای کلی مقابله اشاره شده که شامل ۴ سال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۵ مقابله مبتنی بر حل مسأله و مقابله مبتنی بر هیجان است. در راستای تعریف لازاروس (۱۹۹۳) در اکثر تعاریفی که از سبکک‌های مقابله با تنیدگی ارائه شده» این دو دسته کلی مد نظر بوده است (خسروی و آقاجانی» ۱۳۸۲)؛ در صورتی که در تعاریف معدودی» همچون تعریف اندلر و پارکر(۱۹۹۰) سبکک سومی به نام سبک مقابله‌ای اجتنابی لحاظ شده است. محتمل است که راهبرد مقابله‌ای اجتنابی که شامل اجتناب و پرهیز از موقعیت تنش‌زاست» به‌نوعی در نتایج رفتاری استفاده همچنین» این پژوهش نشان داد که کمال گرایی بهنجار» افزایش اهمال کاری تحصیلی و کمال- گرایی روان‌رنجورانه» کاهش اهمال‌کاری را پیش‌بینی می‌کند. این پژوهش جزو معدود پژوهش- هایی است که رابطه ابعاد دوگانه کمال گرایی را به تفکیک با اهمال کاری تحصیلی سنجید و نگاه کدی و صرفا سنقی به کمال گرایی نذاشت. اکثر سطالعارته نگاهی. آسیب‌شناسانه به کمال گرایی داشته‌اند و کمال گرایی را به‌عنوان مشخصه‌ای منفی, که موزجب تشدید اهمال کاری می‌شود» در نظ رگرفته‌اند؛ در صورتی که در مطالعه حاضر» همچون مطالعه آشپی سلانی» نوبل» نیلکا و رایس" (۲۰۱۲) کمال گرایی بهنجار و روان‌رنجورانه از یکدیگر تفکیک شده‌اند. یافته‌های این بخش نشان داد که کمال‌گرایی بهنجار درکاهش اهمال‌کازی تحصیلی نقش دارد. این یافته با نتیجه پژوهش شاطریان محمدی» فرقدانی و شاه محمدتی (۲۰۱۲) و تمنایی» صدیق ارفعی و مقدسین (۱۳۹۱) همسو بود. همچنین» با يافته کاپان و همکاران (۲۰۱۰) و جدیدی وهمکاران (۲۰۱۱) همسوست که در مطالعه خود بین یکی از ابعاد کمال گرایی بهنجار به نام «گرایش به نظم وسازمان دهی» و اهمال- کاری تحصیلی رابطه‌ای منفی و معنی‌دار را گزارش نمودند. مختمل است که نقش کمال‌گرایی بهنجار در کاهش اهمال کاری تحصیلی» ناشی: از ویژگی‌های بارز افرادی باشد که کمال‌گرایی بهنجار دارند؛ ویژگی‌هایی» مانند: هافمندی» وضع معیارهای سطح بالا گرایش به نظم و سازمان- دهی در امور و کوشش برای عالی بودن. ویژگی هدفمند بودن آنها باعث می‌شود در اکثر برنامه- هایشان؛ بویژه امور تحصیلی خود برنامه‌ریزی داشته باشند. همچنین» در تصمیم گیری‌ها تأمل کنند و از تکانشی بودن بپرهیزند. ویژگی وضع معیارهای سطح بالا به آنان کمک می‌کند تا همواره برای عالی بودن کوشش کنند و سازمان‌دهی» آنها را وادار می‌کند تا همواره به منظم‌بودن گرایش داشته اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۳۵ باشند. همه این ویژگی‌ها به فرد کمک می‌کند تا برای شکوفایی استعدادهای بالقوه خود؛ بخصوص یافته‌ها در رابطه با بعد دوم کمال گرایی نشان داد که کمال گرایی روان‌رنجورانه افزایش اهمال کاری تحصیلی را پیش بینی می‌کند. این يافته با پژوهش تمنایی و همکاران (۱۳۹۱) همسو بود و در راستای اعتقادی است که هورنای در رابطه با کمال گرایان داشت. به زعم هورنای وقتی یک فرد کمال گرا به کاری می‌اندیشد» ناخود آگاه به خود القا می‌کند که تکلیف بسیار سختی در پیش دارد و برای انجام درست آن به زمان بیشتری نیاز است. توجه بیش از حد او به کیفیت انجام تکلیف» فوریت را کم‌رنگ می‌سازد و انجام تکلیف به تعویق می‌افتد؛ به امید آنکه در زمانی مناسب‌تر تکلیف با کیفیت بهتر انجام شود (شولتز ۱۳۹۱). علاوه بر اين» فرد کمال گرا هميشه خود را در معرض اشتباه می‌بیند؛ زیرا می‌ترسد مبادا با آن اشتباه» توانمندی‌اش زیر سوال رود. در همین راستا الیس و نال (۱۳۸۲) نیز به وجود عقاید غیرمنطقی هم در افراد کمال گرا و هم در اهمال‌کاران اشاره می‌کنند. این اعتقادات غیرمنطقی که با مجموعه‌ای از معیارهای سطح بالا تلفیق شده» فشاری را به فرد تحمیل می‌کند که به بروز اهمال کاری منجر می‌شود. از جانب دیگر افرادی که از لحاظ کمال گرایی روان‌رنجور هستند از جان واللاین خود "تخت فشار بیشتری هستند» نسبت به انتقاد حساسیت بیش از حد نشان می‌دهند» ستساازها یگ راک بر فتیشاهرچند جزئی ود تمرکز دارند» به تأیید مداوم دیگران نیاز دارند و به سمت وسواس فکری گرایش دارند (جدیدی و همکاران» ۱) و این ویژگی‌ها فرد را به سمت اهمال کاری سوق می‌دهد. از جمله محدودیت‌های این پژوهش می‌توان به استفاده از ابزاهای خودگزارشی برای جمع آوری اطلاعات اشاره کرد. این گونه ابزارها"ممکن است: شرکت کنندگان را به ارائه مطالب سوداری در مورد خود ترغیب کند که در جهت#دریافت تأیید اجتماعی اسّت. در همین راستا پیشنهاد می‌شود از ابزارهای دیگری همچون مصاحبه یا مشاهده رفتار برای گردآوری اطلاعات استفاده شود. انتخاب کلیه آزمودنی‌ها از بین دانشجویان مقطع کارشناسی را نیز می‌توان به‌عنوان محدودیت دیگر این پژوهش نام برد. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده بررسی رابطه متغیرهای پژوهش حاضر به تفکیک در مقاطع تحصیلی دیگر نیز انجام شود تا امکان مقایسه نتایج بین مقاطع مختلف تحصیلی فراهم گردد. وجود محدوديت‌ها ما را ملزم می‌سازد تا در تعمیم نتایج به جوامع دیگن جوانب ۶ سال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳» بهار و تابستان ۱۳۹۵ احتیاط را رعایت کنیم. یافته‌های این پژوهش می‌تواند مبنایی برای پژوهش‌های کاربردی در جهت مداخله در زمینه آموزش سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار و کمال گرایی بهنجار به‌منظور بررسی تأثیر آنها بر کاهش اهمال‌کاری تحصیلی باشد. درنهایت» از کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه اصفهان که داوطلبانه ما را در تکمیل پرسشنامه‌ها یاری نمودند» سپاسگزاری می‌کنیم. انصار الحسینی» سیدهادی. (۱۳۹۱). مقایسه تاثیر آموزش یادگیری خودتنظیمی و انطباق‌پذیری مسیر شغلی بر کاهش اهمال‌کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع دوم متوسطه شهر اصفهان سال تحصیلی ۱۳۹۰-۹۱ پایان‌نامه کارشناسی ارشده دانشگاه اصفهان» دانشکده روان‌شناسی و علوم الیس» آلبرت.» و ویلیام جیمز نال». (۱۳۸۲). روان‌شناسی اهمال کاری» ترجمه محمدعلی فرجاد» بشارت» محمدعلی. (۱۳۸۴). بررسی رابطه. کمال گرایی.مثبت و منفی و مکانیسم‌های دفاعی. تمنایی‌فر» محمد رضا؛ صدیق ارفعی» فریبرز و زهرا مقدسین.(۱۳۹۱). تببین اهمال کاری تحصیلی براساس ابعاد سازش یافته و سازش‌نیافته کمال گرایی و جایگاه مهارگذاری. رویکردهای نوین جعفرنژاد» پروین؛ فرزاد» ولی‌الّه؛ مرادی» علی‌رضا و امید شکری.(۱۳۸۳). بررسی رابطه میان پنج عامل بزرگک شخصیت» سبکک‌های مقابله‌ای و سلامت روانی در دانشجویان کارشناسی. مجله جمشیدیان» بهنام؛ محمد» دلاورپور؛ حقیقت» شهبانو و لطیفیان» مرتضی.(۱۳۸۸). اعتباریابی مقیاس جوکار» بهرام و محمدآقا دلاورپور.(۱۳۸۶). رابطه تعلل‌ورزی آموزشی با اهداف پیشرفت. خسروی» زهره و مریم آقاجانی.(۱۳۸۲). بررسی رابطه بین سلامت روان» منبع کنترل و شیوه‌های مقابله‌ای دانش آموزان دختر سال اول مقطع متوسطه شهر تهران. مطالعات اجتماعی- اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۳۷ رنجبرنوشری» فرزانه؛ علیلوه مجید محمود؛ اسدی مجر سامره؛ قدرتی» یلدا و مهسا نجارمبارکی. (۱۳۹۱). مقایسه راهبردهای مقابله با استرس» کمال گرایی و خودکارآمدی در افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد و افراد بهنجار. فصل‌نامه اعتیادپژوهی سومصرف مواد» ۷(۲۵)» ۳۹-۵۹ سپهریان» فیروزه.(۱۳۹۰). اهمال کاری تحصیلی و عوامل پیش‌بینی کننده آن. مجله مطالعات روان- شیرزادی» ندا.(۱۳۸۹). رابطه تعلل‌ورزی تحصیلی و ادراک از ساختار کلاس. پایان‌نامه کارشناسی شکری,» امید.» کدیور» پروین.» و زهره دانشورپور.(۱۳۸۶). نقش سبک‌های مقابله در تنیدگی شکری, امید؛ تقی‌لوه صادق؛ گراوند» فریبرز؛ پاییزی» مریم؛ مولایی» محمد؛ عبدالله پور» محمد آزاد و هادی اکبری. (۱۳۸۷). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه مقابله شولتز دوان.(۱۳۹۱). نظریه‌های شخصیت.آترجمه یوسف کریمی» فرهاد جمهری» سیامک نقشبندی شیخی» محسن؛ فتحآبادی» جلیل و محمود حیدری.(۱۳۹۱). ارتباط اضطراب» خودکارآمدی و کمال گرایی با اهمال کاری در تدوین پایان نامه. مجله روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی» فیضی» عبدالله. (۱۳۸۰). بررسی رابطه بین سرسختی روان‌شناختی و روش‌های مقابله با استرس در دانشجویان سال اول روزانه دانشگاه اصفهان. پايان‌نام کارشناسی» دانشگاه اصفهان» دانشکده کرمی» داوود. (۱۳۸۸). میزان شیوع اهمال کاری در دانشجویان و ارتباط آن با اضطراب و افسردگی. کورش‌نیا» مریم و مرتضی لطیفیان.(۱۳۹۰). رابطه مدل پنج عامل بزرگک شخصیت وکمال گرایی. گال» ودیت؛ بورگک» والتر و جویس گال.(۱۳۹۰). روش‌های تحقیق کمّی وکیفی در علوم تربیتی و روان شناسی. ترجمه احمد رضا نصر و همکاران» تهران: سمت. ۸ سال یازدهم» شماره ۱ شماره پیاپی ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۵ مسعودنیا ابراهیم.(۱۳۸۶). خودکارآمدی ادراک شده و راهبردهای مقابله‌ای در موقعیت‌های میرزایی» مصلح؛ غرایی» بنفشه و بهروز بیرشک.(۱۳۹۲). نقش کمال‌گرایی مثبت و منفی» خودکارآمدی» نگرانی و مشکل در نظم‌بخشی هیجانی در پیش‌بینی اهمال‌کاری رفتاری و تصمیم گیری,» مجله روانپزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران» ۳(۱۹)» ۲۳۰-۲۴۰ نامیان» سارا و مسعود حسینچاری.(۱۳۹۰). تبیین اهمال کاری تحصیلی دانشجویان براساس باورهای نصری» صادق؛ شاهرخی» مسلم و مجید ابراهیم دماوندی.(۱۳۹۱). پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی بر اساس کمال گرایی و اضطراب امتحان در دانشجویان. فصل‌نامه آموزش و یادگیری»۱ (۱)» عا 00ه دمناهصناعه وم عنصعمه ۸ .ر2007) .۸ عنم ع 006 6۶ وس و6۲ مقمنه ۸ ۰ "1301 ,42 ,۳07665ع][(7 ۳07۹00 50268۰ کعصزمیم ج که 006 ۵۶ ع[7۵ 65 .(2012) کل بعنج 8‏ .8 ما ان62 س) 21006 مط ,وعصقل5 ول ما۸ 322-0۰ ,(34)4 ,9 1اععسام) 170/0 آما ۳۲1٩ م7 دماععصام لدع 1 1۵۵۱۵۲ 07005111۵12011 000001116 0۱ ]۱ 216006 716 .(2000) .1۳ ,۲ع006نظ :000 .6081000 370 وک 510050 1601601 1۵ 102010 ۸۶ .(2000) 34۰ مفصداط 0 500-01 ,500060 ازع نهد و صمناه‌اعناده عکنا مصه صمناقصتاکه 0۳00 :4 316 0۳0۲۹۹1۵012۰ و9 07ع2002(.007) .2 ۷۷۰ وفتاهص 1‏ بش۸ ووزا۳1 1 285655601 همکد 3/000 .(3990) بش۸ 0 .7 وتعغانه2 6۶ ویک .37 و۳016 +(00)) بل .ی مااعل۳ه و2 بل 7000808 وس[ ب8ظ و5066 و5 ب27 (ول۳1016 اهمال کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد ... /۳۹ ,2-4 000067 بعع گم عمام لدم م۸ -عمن۸ 8۳ عطا که ددع0۳ 0۳3107 مه صش۸ :6۵10۳ عم هه کممامصتعه0م2۳ .(01992) .بط بل ۳6۲۳۵3 [ 10060210ع۳:30 ,(۳0۰) ۳۳60۳۵۵ .7 صآ بصمتمصتاعه2۳0۵ .(1998) .بط .ل ۳6۲۳3۵3 ب ۸06 :م06 صه5 .(287 281 00۰ ,3 [7۵) 1۵/۵۵/۵ «() .5 ,160100 ۵ سل .80 واا[116۷ وظ کل ,و6916[5ل130ظ وس[ .0 ,]۳16 5 136 .(1990) .8 ,۵560۵16 6۶ وس ,86ق207] و8 3/3716 وغل ۳۳05 449-۰ ,(5) 14 ,363607 0۳۵ رده 710 6096 مصکنطمنا عم 1و منطاعممته[ع7 عط1 .(2008) بل 0 3/2 6 و3 0 ,06006 ۷ .8 118718 عط :5701095 عد6 060۳ لصه کنصمناع ام ع تا معا اه 0666۵ 44 ,5عع707]]070 [ 7107020 00 وتاه 20:0۳ صمنهصنصد که عامد عصناه۵ 1 و.ظ .8 ,۷1۲606 ول و6۲ صنک1 و بط و۳۷۳ ول ب1 110618108 و۷ ب8 ,ا[ز17 06716000 156" م06۳1 ۵۲ عتسقه 36 0۷ ۸ .(2004) ب ,و1۳۳0 80-۰ ,(1) 82 ما3633111671ک۵ 0 [آ0 20750۳ ]٩ ۳۵ 70 00۳ع از ۳6۲۶00 .(2011) .کل منطاعنزه 7286001 2۶ مک منصق اوح 3/0 ,۳۰ من0ن730 -534 ,30 ,507071668 83010۷10701 0000 امک بدمتافصهتاکه‌ وم عنصعفهه فصه ۶و 2100 130ص 0 1656 .(2010) .38 ,تنصعومفکل ۶ ۰ مصقطا مه عله ۲ .3 مضه ۴۵ 25 اانلم 06502 100۳ 106 هه ع ای -عبتکع و00 مطتکنط 0610 3 وصنم0) نصمناهصتاعد 0۳00 عنص6 هه ۲ 2۳000۳5 .(2014) .36 مسخصع0ص ۲ عزوولم2014(.۸) .38 تمصقلهم 2 بش ق۵200 و1 صقطلذ ,3 محخصعو م1 6 عللماه دجاو از عصنزمی فصه 5۵۱۶-066 موی ناهد عنصع م2 665 0 36:0 ,8200۵ مب دمناههتاکه وم نهد ۵۵ 006۲ ۰ سال یازدهم» شماره ا شماره پیاپی ۲۳» بهار و تابستان ۱۳۹۵ ۸ :کط0تامص6 عطا ۵ ککعجی لمعزع م1 مطل روم ۳۳۵۳۵ .(0993) .5 8 127805 ۷ .01119 073۵ ,أ50نه07ن7ه ,51655 .(1984) .5 ,30۵16۵7 6۶ و5 ب8 وققا1.2737 85 0666۵ متطعدمنهامط .(2015) ۷۷۰ مصقلصه‌؟6 2۶ ,٩ بمناهسنک مک مصازع/3 ۰ عوعللی ۶و جمناهصناعه ون عنص هه فصه خحامصاط کصنص1 ,غاد ,6 هنط ع۳] عدمصه کدمنهنمدع۸ .(2002) .7 مقغلق10 ۵ بش۸ بل و۷عل862 عنطع20ع3 ۵۳ عصلمماندم-1[عد گم کاعکئه 156 .(2002) با 1 ,۲عا88 ۵ 0107115770ع] 067 11۵901۷۵ 071۵ 0051006 ]٩ ناد 701000 7۳6 .(2005) .۸ ,ت3۵ (0)) .7 بف2020 5000001 و۸ منط۵02 ۳۵۳8 ۳.۶۰ 205۵30 صعنعاه 5 4 ع[م7 156 نصمتاهصناعه من عنصعوهه که عاصعلع هه دماح [م 1000 1و عصنان۳60م دز کلعناعط مناج امه مضه کاصعصوصصی حطکنصمنا 0016 330-۰ ,(2) 30 ,561612665 01 نعوک مد منامستاکدی وم کاصع50 6 ۱۱۱ 0700۳۹۹1۵1۵۲ 6 وسناه‌کساهه 0 .(2005) 17 وع تاملک 0۳0625 عنصعلی۸ .(0984) 0 بط متساططامط ۶ ول با ,5010100 0 عنا 6۵-۵0 ۵ نصمتافصناع0 00 ۶و عسههم 156 (2007) بط باععا5 6 م.(2012) .۸ ,183372068270 6 و۳ ,۵03080 و۳ ۳۵7۳060 واگ ۷73060 5115 0صهه 5عزعع 5021 عصنص2ع1 مصمناقهصناعد 0۳0 0666۵ صنطاعدنا 761 هس من 1عجمم لمعخصمصی ۸ خصعلد عوعلزمی صعنصه۳ وصمصه جاعنحصه	این پژوهش با هدف بررسی نقش سبک های مقابله با تنیدگی و ابعادکمال گرایی در پیش بینی اهمال کاری تحصیلی دانشجویان انجام شد. پژوهش حاضر از نوع رابطه ای است. از میان دانشجویان کارشناسی دانشگاه اصفهان، 190 نفر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و مقیاس اهمال کاری تحصیلی (PASS)، پرسشنامه سبک های مقابله با موقعیت های تنش زا (CISS) و مقیاس کمال گرایی را تکمیل نمودند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که سبک مقابله ای مسأله مدار، سبک مقابله ای هیجان مدار، کمال گرایی بهنجار وکمال گرایی روان رنجورانه به ترتیب بیشترین تأثیر را در پیش بینی اهمال کاری تحصیلی داشتند (01/0>p). پژوهش حاضر بر نقش تعیین کننده سبک های مقابله با تنیدگی در اهمال کاری تحصیلی تأکید نمود و همچنین، ضرورت توجه به ماهیت دوگانه کمال گرایی را در پیش بینی اهمال کاری تحصیلی آشکار ساخت.
49,224	486748	بدین منظور» محدودیت مالی با استفاده از معیار 162 کاپلان و زینگالس (۱۹۹۸) و معیار ۱۷۷۷ وایت و وو (۲۰۰۶) و اجتناب از مالیات با استفاده از سه شاخص: نرخ موثر هزینه مالیات» نرخ موئر قالیات نقدی پرداختی و تفاوت دفتری مالیات محاسبه شد. نمونه آماری پژوهش نتیجه برآورد مدل‌های پژوهش با استفاده از داده‌های ترکیبی‌نشان.داد که بین شرکت‌هایی با مالکیت دولتی نسبت به شرکت‌هایی بدون مالکیت دولتی با محدودیت مالی رابطه معناداری وجود ندارد. به‌علاوه بین متغیرهای تعاملی مالکیت دولتی با نرخ موثر هزینه مالیات» نرخ موّثر مالیات نقدی پرداختی و تفاوت دفتری مالیات با محدودیت مالی رابظه‌ای آع م62 2 0۲ دز عتعطا اقطا داماد قاعل فعصنطاصم ۰.۹ دو فصلنامه حسابداری دولتی؛ سال پنجم» شماره ۱ (پیاپی ٩)» پاییز و زمستان ۷٩ به‌عنوان واحدهایی تلقی شوند که در راستای کسب سود و دولت به سهامداران انتقال می‌دهد و بنابراین» ارزش بعد از مالیات شرکت را افزایش می‌دهد. بااین حال» اجتناب از مالیات از مالیات شرکت را افزایش دهد. از سوی دیگر به دلیل تضاد شرکت ابهام ایجاد و زمینه را برای انحراف منافع توسط مدیران مهیا کند که در صورت وجود انگیزه‌های پاداشی برای در پی داشته باشد. بااین‌حال» همواره این احتمال وجود دارد که ساختار مالکیت ضعیفی دارند وضع فرق می‌کند (نبی و اطلاعاتی و در نتیجه, خروج منابع و جریان‌های نقدی را بیشتر و بر عملکرد شرکت تمرکز بهتری داشته و در گروه شرکت‌های بدون محدودیت مالی و غیر این صورت در گروه اقتصاد ملی را در دست دارد. مالکیت دولتی می‌تواند ابزار هستند را فراهم کند. شرکت‌های زیادی وابسته به دولت و نهادهای دولتی در بازار بورس ایران وجود دارد. این در حالی است که کنترل منابع زیربنایی و مهم در دست دولت و نهادها و شرکت‌های وابسته به آن است و این نهادها نتوانستند حق ایجاد ارزش داشته باشند. اما مالکیت دولتی رابطه منفی بر بررسی تأثیر اجتناب مالیاتی بر ارتباط بین مالکیت دولتی و منابع از طریق اجتناب مالیاتی و تمرکز و نظارت بر کارایی مدیریت از طریق نوع ساختار مالکیت و به تبع آن کاهش دولتی را و محدودیت مالی در آن شرکت‌ها را بررسی کردند. در اين پژوهش به‌منظور نوآوری در پژوهش از متغیر اجتناب در صورتی که ساختار مالکیت را بر اساس دو متغیر سهامداران اقلیت و موّئر بودن نظارت سهامداران عمده بر فعالیت شرکت دارابی و برزگر: تأثیر اجتناب از مالیات بر رابطه بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی شرکت‌ها ۷ امور شرکت را تحت تأثیر قرار دهند. مالکان نهادی یکی از پس‌اندازها به بازار سرمایه و مدیریت منابع در بازارهای مالی دولتی انگیزه و تخصص بیشتری برای نظارت بر مدیریت و ارائه مشاوره استراتژیک به شرکت را دارا باشند (بن‌علی و یکی از این پنج دلیل باشد اول؛ مالکیت دولتی می‌تواند ناشی از توسعه طبیعی قدرت سلطان در جوامع فئودالی یا قبیله‌ای باشد. اگرچه این دلیل امروزه دیگر از اهمیت چندانی برخوردار نیست» این دلیل تا حد زیادی نحوه تکامل مالکیت دولتی در دوران باستان و قرن وسطی را نشان می‌دهد: دوم؛ مالکیت پیچیده» حیاتی یا گران هستند باشد. این منطق در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بسیار شایع بود چرا که اهمینت و حیاتی يا هر دو ملی می‌کنند. این اقدام می‌تواند به‌صورت موردی یا در پاسخ به یک بحران اقتصادی سیستماتیک مانند دوران پس از جنگ جهانی دوم تشریح می‌کند. در یک سر حوزه‌ها مجاز می‌دانستند و در عین حال اصرار داشتند که شدید است. در جوامعی که به لحاظ نژادی» طبقاتی» مذهبی یا قدرت قرار می‌دهد تا دیگر گروه‌ها را مجازات کرده و به نفع یکی از تصمیمات مهم مدیران نحوه برخورد با مالیات است. اغلب شرکت‌ها مالیات را از عمده‌ترین عوامل خروج وجه نقد و تهدیدی برای تداوم فعالیت قلمداد می‌کننده چرا که به دولت سهامداران انتقال می‌دهد و ارزش بعد از مالیات شرکت را استفاده از خلا‌های قانونی در قوانین مالیاتی در چهت کاهش تأثیر دیدگاه مدیران قرار داشته و به‌عنوان یک استراتژی مهم مالیاتی را شامل می‌شود که در یک انتهای آن استراتزی ۵.۸ دو فصلنامه حسابداری دولتی؛ سال پنجم» شماره ۱ (پیاپی ٩)» پاییز و زمستان ۷٩ با این حال» مالیات بر درآمد از منظر شرکت‌ها هزینه می‌شود و انگیزه اقتصادی دیگری غیر از پس‌انداز آن وجود تدارد: انا خر طرف مقابل: بر آساین تقوری تمانتدگی اذسا مالی یک نوع رقابت و تضاد بین سرمایه‌گذاری‌های جاری و آتی به وجود آورده» باوجود ریسک جریان‌های وجوه نقد آتنی» مالی بیشتر هستند باید وجوه نقد بیشتری نگهداری نموده و تأمین منابع مالی هستند. محدودیت مالی علاوه بر اینکه با منفی بر عملکرد و رشد بنگاه در آینده می‌شود (آلمدیا و گومز کابلو و همکاران"" (۲۰۱۹)» به بررسی اجتناب مالیاتی در توسط نرخ مالیات موّثر و میزان مالکیت مختلف در ارتباط مختلف اجتناب مالیاتی مرتبط هستند و این نشان می‌دهد که و اجتناب از مالیات پرداختند. یافته‌های آن‌ها نشان می‌دهد که مالیات و مالیات نقدی شده و حسابرسان مجاز می‌شوند که "رزش بازار مالکیت دولتی* به بررسی تأثیر حاکمیت دولتی بر از شرکت‌های خصوصی در چین* به بررسی رابطه بین ساختار و اجتناب از مالیات بیان کردند که ارتباط بین انتخاب‌های دارابی و برزگر: تأثیر اجتناب از مالیات بر رابطه بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی شرکت‌ها ۹ استراتژی کلی شرکت و تثبیت موقعیت در چند گروه ذینفع دولتی در شرکت‌های تجاری عمومی " به بررسی تأثیر مالکیت دولتی و ریسک شرکت‌ها پرداخت. نتایج پژوهش او نشان داد که بین حاکمیت شرکتی و ریسک یک رابطه غیرخطی لا به بررسی رابطه بین محدودیت در تأمین مالی و اجتناب مالیاتی پرداختند. آن‌ها برای اجتناب مالیاتی از دو متیر نرخ پژوهش حاکی از آن است که بین محدودیت در تأمین مالی و کارایی سرمایه گذاری پرداخت. نتایج به دست آمده حکایت از امامی و فرید (۱۳۹۵) در بررسی رابطه بین سرمایه در رسیدند که بین سرمایه در گردش و عملکرد شرکت رابطه لا شکل معکوسی وجود دارد و سطح بهینه سرمایه در گردش می‌کند. اما تاو پژوهقن نشان ذاذ که مالگی یا تساذی و آن است که سرمایه‌ گذاران نهادی بر حساسیت جریانات نقدی محدودیت در تأمین مالی تأثیر منضی و معنادار و در ترفیع آن‌ها به‌جای عملکرد بیشتر بر اساس تهد آن‌ها به سیاسی را به تعقیب اندازند و به‌ندرت به دنبال حداکثرسازی سود هستند و دخالت‌های دولت منجر به عدم کارایی در این سرمایه گذاری کنند و برای این منظور نیاز به تأمین مالی انگیزه‌های اجتناب از پرداخت مالیات در هر سازمانی چه با مالکیت دولتی و چه بدون مالکیت دولتی ممکن است ایجاد شود و در این راستا مدیر به دنبال اهداف شخصی خود بیشتر در اختیار مدیران شرکت یا مالکان بانفوذ است به ۹۰ دو فصلنامه حسابداری دولتی؛ سال پنجم» شماره ۱ (پیاپی 4٩)» پاییز و زمستان ۷٩ تقلب در گزارشگری مالی است و همچنین در صورت استفاده افراطی و جانبدارانه از این اصول و استانداردها در اجرای مدیریت سود منجر به تقلب در گزارشگری مالی خواهد شد. مدیریت سود دارند که در این میان اجتناب از پرداخت مالیات مثالی از این انگیزه شخصی است. بنابراین اجتناب از پرداخت مالیات در شرکت‌هایی با مالکیت دولتی در درازمدت آثار مالی نامطلوبی بر عملکرد و ارزش شرکت دارد و ممکن است محدودیت‌های مالی شدیدی را به وجود آورد. در این راستا فرضیه دوم؛ اجتناب مالیاتی بر ارتباط بین مالکیت دولتی و این پژوهش از نوع کاربردی است که به توصیف همیستگی پایان سال مالی آن‌ها ۲۹ اسفند بوده» نماد معاملاتی آن‌ها + 02005 + ر 6009 رق] + وق ک اقدهاه۳ و5 + 605و + باکر + وره‌هشی8 + وره‌طاقیق + نشان دهنده وجود محدودیت مالی و یا عدم وجود محدودیت بدین ترتیب که با استفاده از فرمول‌های هر یک از شاخص‌ها برای هر شرکت یک عدد محاسبه گردید. سپس میانه تمام شرکت‌ها را محاسبه کرده و شرکت‌هایی که بالاتر از میانه هر یک از شاخص‌ها باشند دارای محدودیت مالی و شرکت‌هایی که 67 ا؛ معیار محدودیت مالی است که توسط کاپلان و ,ن7۸؛ کل دارایی‌های شرکت 1 در سال مالی 1 است. ۳اه 10؛ کل بدهی شرکت 1 در سال مالی ۲ است. 6 1؛ کل خالص ارزش دفتری شرکت 1 در سال مالی 121 ضوه تقسیمی اشرکت 1 در اسال مالی تا است: وایت و وو (۲۰۰۶) ارائه‌شده است و به‌صورت زیر قابل + چسس 30 ۷ 0۰062 ۳ ۷ 091 0۰ < وی دارابی و برزگر: تأثیر اجتناب از مالیات بر رابطه بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی شرکت‌ها ۹ شرکت‌هایی که در طی دوره سود تقسیمی داشته باشند مقدار ,10 رشد فروش صنعتی که شرکت آ در سال مالی ] 96 رشد فروش شرکت 1 در سال مالی ] است. گرفته می‌شود. بدین‌صورت که اگر سهام شرکت متعلق به این نهادها باشد کد یک و در غیر این صورت کد صفر لحاظ به درآمد قبل از مالیات شرکت 1 در سال مالی 1 (هانلون و قبل از مالیات شرکت 1 در سال مالی ۲ (چایز و همکاران۸: حسابداری (سود قبل از کسر مالیات) و سود مشمول مالیات شرکت 1 در سال مالی ۲ محاسبه می‌شود (دسایی و همکاران؛ دفتری کل دارایی‌ها تقسیم می‌شود. لازم به ذکر است که سود مشمول مالیات از طریق تقسیم هزینه مالیات شرکت بر نرخ قانونی مالیات که برابر با ۲۵ درصد است به دست می‌آید :158128 میزان فروش شرکت 1 در صنعت [ در زمان 1 است. هر چه میزان این شاخص بیشتر باشد» حاکی از وجود تمرکز بیشتر (رقابت کمتر) در بازار است (غیوری مقدم و سال مالی ] است که عبارت است از سالی که شرکت از همان سطح شرکت است رتبه نظام راهبری شرکت 1 در دوره ] که نظام راهبری شرکت بر اساس پنج موّلفه زیر صورت می‌گیرد: - سهام شناور آزاد!": منظور از سهام شناور آزاد مقدار سهمی است که انتظار می‌رود در آینده نزدیک قابل معامله باشد یعنی در مالکیت دارندگانی است که آماده‌اند در صورت اخذ قیمت مناسب» آن را برای فروش عرضه نمایند (نیکومرام به‌عبارت‌دیگر تمرکز مالکیت دلالت بر آن دارد که چه میزان از کل سهام یک شرکت معین در اختیار تعداد معدودی از ۹1۲ دو فصلنامه حسابداری دولتی؛ سال پنجم» شماره ۱ (پیاپی ٩)» پاییز و زمستان ۷٩ هیئت‌مدیره شرکت یک شخص باشد مقدار صفر و در غیر سهامداری است که مالکیت بیش از ۵۰ درصد سهام دارای - کیفیت اقشاه مت امترازدمی ,و رقیهبنشی ‏ کیفیت اقشا از کشور در سال ] که به‌عنوان معیار مختص کشور است. نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص مناسبی برای داده‌های مربوط به هر متغیر حول اين نقطه تمرکز یافته‌اند. جامعه را نشان می‌دهد و مشخص می‌کند که نیمی از داده‌ها کمتر از این مقدار و نیمی دیگر بیشتر از این مقدار هستند. است و چنانچه این ضریب مثبت باشد چولگی به راست و اگر در جدول ۱» تمامی متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش محدودیت مالی کمتری دارند در جدول ۲ ارائه شده است. در جدول فوق احتمال آماره جآنا کم‌تر از سطح خطای مورد پذیرش (۰/*۵) بوده و نشان‌دهنده این است که تمامی شده مناسب و معنادار است. ضریب تعیین مک فادن معیاری است که میزان ارتباط بین متغیر توضیحی و متغیر وابسته را تشریح می‌کند. در این مدل ضرایب تعیین به ترتیب ۰/۰۲۳ و و ۵/۶ درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می‌کنند. شاخص‌های ۲2[ و ۷/۷۷ از سطح خطای مورد پذیرش نتایج دارابی و برزگر: تأثیر اجتناب از مالیات بر رابطه بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی شرکت‌ها اجتناب مالیاتی بر ارتباط بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی در جدول ۳و ۴ ضرایب تعیین مک فادن مدل برابر ۰ و ۰/۰۵۴ است که بیان می‌کند ۲و ۵/۴ درصد نشان می‌دهد که بین متغیرهای تعاملی مالکیت دولتی با نرخ پرداخت مالیات به کاهش سود و وجه نقد باقیمانده برای سایر جدول ۳۲. ضرایب مدل رگرسیونی با استفاده از شاخص 62[ و 1/۷۷ دو فصلنامه حسابداری دولتی؛ سال پنجم» شماره ۱ (پیاپی ٩)» پاییز و زمستان ۷٩ جدول ۳. ضرایب مدل رگرسیونی با استفاده از شاخص 162 و اجتناب مالیاتی دارابی و برزگر: تأثیر اجتناب از مالیات بر رابطه بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی شرکت‌ها ۹1۵ جدول 2. ضرایب مدل رگرسیونی با استفاده از شاخص ۷۷۷۷ و اجتناب مالیاتی ۱۳۵۷ ۱ ۸ (آماره 7) اثر مالکیت دولتی بر اجتناب ۹۹ دو فصلنامه حسابداری دولتی؛ سال پنجم» شماره ۱ (پیاپی ٩)» پاییز و زمستان ۷٩ درون شرکت ایجاد می‌کند. در نتیجه به‌طور طبیعی این انگیزه وجود دارد که شرکت و سهامداران اقداماتی را برای اجتناب از پرداخت مالیات انجام دهند. اقدامات انجام شده در رابطه با عدم خروج وجه نقد با استفاده از شیوه‌های اجتناب از مالیات هزینه‌های تأمین مالی شده و دسترسی به تأمین مالی خارجی تمامی سهامداران را به رسمیت بشناسند و ضمن رفتار عادلانه به آن‌ها اجازه دسترسی برابر به اطلاعات شرکت را بدهند این رویکرد در جهت منافع دولت خواهد بود زیرا حسن شهرت ناشی از این رفتار» ظرفیت‌های جذب منابع بیرونی و ارزش شرکت را تحت تأثیر قرار خواهد داد. در این پژوهش اجتناب مالیاتی بر ارتباط بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی درباره جلوگیری از خروج منابع از طریق اجتناب مالیاتی و تمرکز و نظارت بر کارایی مدیریت از طریق نوع ساختار مالکیت و به تبع آن کاهش محدودیت مالی شرکت مورد پژوهش با استفاده از الگوی رگرسیون چند متغیره و روش در بوزس اوراق بهادار تهران ظطی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۵ دوم نتایج نشان داد که اجتناب مالیاتی بر ارتباط بین مالکیت اول و دوم پژوهش مغایر با نتایج ریچاردسون و همکاران همچنین ابهام و عدم شفافیت اطلاعات شرکت را به همراه دارد که امکان سواستفاده از منابع و حیف و میل آن در حاصل از اجرای برنامه‌های اجتناب مالیاتی بیشتر از منافع آن از این امر باشد که دولت به‌عنوان سهامدار عمده در اغلب اگرچه این موارد حق قانونی مالکیت است اما ممکن است از آن سواستفاده شود. باتوجه‌به این که اقتصاد دولتی ایران از سابقه طولانی برخوردار بوده و در این مدت بخش دولتی شده و در کنار گرایش روانی به حفظ قدرت موجود. برخی افراد این وضعیت را زمینه مناسبی جهت تأمین منافع شخصی و حزبی خود دانسته و به‌سادگی به سهامدارن جزئی اجازه نفوذ ارزشمندی برای ضعف مالی شرکت باشد که مالکان دولتی به بخش دولتی که ناشی از عدم رقابت و فقدان انگیزه لازم و برخی عوامل دیگر بوده است سبب شده که این بخش دارای دارابی و برزگر: تأثیر اجتناب از مالیات بر رابطه بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی شرکت‌ها ۹۷ مالیات و ارزش شرکت با تأکید بر هزینه نمایندگی و اجتناب از مالیات» نحوه اندازه گیری و عوامل موّثر بر آن. ۰ نبی» الهام و کامیابی» یحیی. (۱۳۹۴). بررسی رابطه بین 1۸ دو فصلنامه حسابداری دولتی؛ سال پنجم» شماره ۱ (پیاپی ٩)» پاییز و زمستان ۷٩	هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اجتناب از مالیات بر رابطه بین مالکیت دولتی و محدودیت مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بدین منظور، محدودیت مالی با استفاده از معیار Kz کاپلان و زینگالس (1998) و معیار wwوایت و وو (2006) و اجتناب از مالیات با استفاده از سه شاخص نرخ موثر هزینه مالیات، نرخ موثر مالیات نقدی پرداختی و تفاوت دفتری مالیات محاسبه شد. نمونه آماری پژوهش شامل 114 شرکت تولیدی طی سال های 1386 تا 1395 می باشد. نتیجه برآورد مدل های پژوهش با استفاده از داده های ترکیبی نشان داد که بین شرکت هایی با مالکیت دولتی نسبت به شرکت هایی بدون مالکیت دولتی با محدودیت مالی رابطه معناداری وجود ندارد. به علاوه بین متغیرهای تعاملی مالکیت دولتی با نرخ موثر هزینه مالیات، نرخ موثر مالیات نقدی پرداختی و تفاوت دفتری مالیات با محدودیت مالی رابطه ای یافت نشد. اجتناب مالیاتی ممکن است با تاثیر بر محیط اطلاعاتی باعث ابهام و عدم شفافیت اطلاعات شده و امکان سوءاستفاده از منابع برای مدیران فرصت طلب را ایجاد کند.
17,901	447986	بنابراین» یکی از راه‌های بهینه‌سازی و کارامدی آنّ نجداسازی اختیارات حاکّمیتی واژگان کلیدی: بنگاه‌های عمومی» حکمرانی شرکتی» سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی. تسه سول 2000 ار نصه‌ دنداد اعل ۸ :۳۵11 * 6 0۶ کط1310اع6 1 وصه 506 136 که رومام 2۲ * 0 ۳ ۸۵000 سنطد ۳ بخ 1 نصه‌طان‌داک آعل۸ ,۲001 وبااز 783۷6۳ 00 وهآ 6زا 20 0۶ 50601 0 .1-017 ب1 ,001 واژگ هنت 00۳3 وهآ ۵۶ بوالیه ۳۵ وهآ ۳66 کو 1360266 ورمککع0 0 -2 و 06۵10060 عنصمص0ع6 عط هز ع[م۲ اصقاومصز هه قام ععصم2 0206 ۳۳۵۵ عطا ۵۵ ۸۲ معط ۶و 5 علعنس۸ عطا ما عصنا مه مصقتا 15 0۳0۵009 20 ۵۶ 200 نله عطا هم ععاعس عطا ,5عط70 3۳۵6 ۶ دمن عنصنصل۸ 6 ۶ 006 کز طعنط ,ناه تتصهع ۵۳ هدمع خ کز 72006 لمدمناهمنصدع 0۳ ۵6 1۳۵05 ,کعن5۳00 عصناعنه ما عصنجم ۸ کعتصعصصهی تععصصی که کحعلازم عطا ۵۶ 0۳6 ,علدمع ن‌ناوم وصنوعنطه جز اعد بو 0665 01 3۵6 20065 کز 2۳625 13656 ۵۶ 0010۳۵۵ عطا ملع هه عمط هقف کقطا کعط 200۳02 40 136 ۶و مامت نصقع0۳ ۷6اه عنصنصلفد عطا که وعمامطدم نمعوع1 ع1۳ ص۳۵ ۲۳۵۵ 0665 کقط 06۳206 0۳00۳216 ,0602065 ۵ اکقم عطا 067 مکق 8۳6 077 0۳696۲ 6طظ1 مکعتصق0صم ۵۴ کعلایس فوصه عسض‌سا5 عطا عصنواوند 2۵۳ [ع00 5 ۳۳6 106 806۳08 ۵۶ کعلب۲ فصه عسش هی عطا عام هه ما 0ع ققط 6 ۶٩ کعصنوصا 16۶۵ بصع عاد وم ۵۲ عفعای عطا طای صمناهعنصدع0۳ 5 3۳۳۵6 186 ۶٩ ۳02860601 ۵1 کعل۳ عطا که صهزدعل عطا خقطا عام توص وی ,136 10 8016۳266۰ 00۳۵16 ۳م ۵۲ عنعانی عطا طانم عصنل هن امد کز مصمناهعنصدع0۳ و 872005 عاصز 11360 ۵ ۵۶ 0۳000 عطا کز دمناهتنصمع 0۳ عنطا اه عنهاد دوع[ 106 5۰ ع51306زع16 عطا هل علقمع عنص مدع حلخز همع ۶و علعها ۳۵۵۵ 1۳6 6 ۹0۵7۵16 ۱۵ کز 0جمع۳۵ عنطا هز که انامه عطا کم عده ,150۳610۳6" 1۵00۶60 کعناا تاه کععصتعطط فصه همع مصفص عطا ۳0۵ 0065 همع و 065نا30 [ه0ع ,هدعم عاق 0 00 ,صنداک 0 0060 ,70065 ۳۳۵۵ ۳65۰ 6زا ۳0 ,وتان اتاک م00 عل) 0 44 عون۸ 136 پیش بینی مناطق آزاد تجاری -صنعتی از جمله سازوکارهایی است که زمینه توسعه اقتصاد ملی را فراهم می‌کند» ازاین‌رو پرداختن به آن‌ها در تحقیقات و سیاست‌گذاری جوامع در حال توسعه اهمیت فراوانی دارد. این مناطق با کاهش موانع تجارت و سرمایه‌گذاری می‌توانند زمینه مساعدی را برای جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی فراهم کرده و تولید مبتنی بر صادرات را تقویت کنند (رهنورد» ۱۳۸۹: ۴۷). اساس شکل‌گیری مناطق آزاد» انتخاب راهبرد صادرات‌گرا به‌عنوان محور توسعه است. در این رویکرد تأسیس مناطق آزاد تجاری -صنعتی یا به‌عبارت بهتر «مناطق پردازش صادرات» به‌عنوان راهکار جهت‌دهی کلی اقتصاد» از درون‌گرایی به برون‌گرایی مورد توجه کشورها قرار می‌گیرد (التجایی» ۱۳۸۸: ۱۹۱). در تعریف, منطقه آزاد تجاری بخشی از اقلمرو.یک: کشور به‌شمار می‌رود که خارج از محلوده قانونی»: ادازی و فیربکوووناسطا کی ,24 مرسمچنارده یک بندر قزار گرفته است و در آن تجارت آزاد با سایرانقاط جهان مجاز شمرده می‌شود. این مناطق جهت‌گیری صادراتی دارند و در آن‌ها ورود«و خروج کالا سرمایه. هنمچنین جابه‌جایی نیروی کار متخصص به‌سهولت صورت می‌گیرد.آذولت‌ها بزایی تأسیس مناطق علاوه‌بر مدنظر قرار دادن ملاحظات اقلیمی» جغرافیایی و طبیعی تلاش می‌کنند در تدوین مقررات» برتری رقابتی مناطق یادشده را نسبت به بخش کلان شکل ادهند تا آقآین راه سثرمایه‌ها را در مسیری که حداکثر منافع را برای جامعه داشته باشد, هدایت کنند (گرجی ازندریانی و باران‌زهی» ۱۳۹۸: ۱۵۰). از جمله مهم‌ترین تفاوت‌های مناطق آزاد. با سایر انقاط قلمرو یک کشور از منظر حقوق اقتصادی, در نظر نگرفتن مالیات برای کالاهای کشور میزبان, است. همچنین در محدوده اين مناطق بسیاری از محدودیت‌های تجارت: خارجی برای ضادرات و واردات اعمال نمی‌شود (40 :1982 با0). در واقع می‌توان مناطق آزاد را بخشی از قلمرو داخلی به‌شمار آورد که از نظر مقررات تجاری خارج از مرزهای ملی تلقی می‌شود (361 :2014 ,لد 21۸). در مجموع مناطق آزاد ایران به خصوص در قیاس با مناطق مشابه خارجی نتوانسته‌اند اهداف ۲ سیاست گذاری‌شده را محقق سازند (مرکز پژوهش‌های مجلس, ۱۳۹۵: ۷۸؛ اسفندیار و همکاران» ۳۷ رهنورد. ۱۳۸۹: ۲.)۵۰ بی‌شک عوامل و نارسایی‌های متعددی در این ناکامی نقش آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی داشته است. در عین حال همان‌طورکه دیگر نویسندگان نیز اشاره کرده‌اند می‌توان ساختار اداره این مناطق را از دلایل عمده ناکارامدی آن تلقی کرد (افتخارجهرمی و رضوانی» ۱۳۹۵: ۲۵۲). منظور از ساختار اداره مناطق آزاد آن دسته از قوانین» هنجارها و فرایندهای اداری است که نهاد متولی اداره هریک از مناطق آزاد اقدامات و تصمیمات خود را براساس آن اتخاذ می‌کند. در واقع مسئله پژوهش حاضر در نگاهی گسترده. ارزیابی و آسیب‌شناسی مقررات حاکم بر سازمان اداری مناطق آزاد تجاری-صنعتی ایران است. برای تحقق این امر مجموعه‌ای از اصول و شاخص‌های مدیریت سازمانی به‌کار می‌رود که در ادبیات حقوقی و اقتصادی تحت عنوان حکمرانی شرکتی؟ از آن‌ها یاد می‌شود. حکمرانی شرکتی در مفهومی ساده شامل سازوکارهای حقوقی و اقتصادی است که می‌توانند در فرایندهای سیاسی متحول شوند ( 1۸ 0 :1997 باه 4 ۳۵:1۵). مطالعات متعدادی در خصوص مفهوم حاکمیت شرکتی انجام گرفته است که می‌توان آن‌ها را به دو.دسته تفکیک کرد؛ دسته اول» به الگوهای رفتاری می‌پردازند و می‌کنند. این الگو برای مطالعه وضعیت یک بنگاه به‌ویژه از بغد شاخصض‌های اقتصادی مناسب دسته دوم» چارچوب‌های هنجاری زا مدنظر قرار می‌دهند و از جمله به مطالعه مقررات حاکم بر فعالیت بنگاه» ارتباط آن با نظام احقوقی و قضایی؛ بازارهای مالی و شرایط نیروی کار می‌پردازند. برای انجام مطالعه تطبیقی به خصوص از نظر تحلیل قوانین و هنجارهای حاکم بر مسسات. رویکرد اخیر مناسب‌تر است» زیرا نشان می‌دهد چگونه اختلاف در چارچوب هنجاری حاکم بر موسسات. بر الگوی رفتاری آن مسسه» سرمایه‌گذاران و سایر اشخاص تأثیر می‌گذارد (3 :2013 ,طلع۷۵۳۸۵ ن 10089608)). واضحاست. که روش پژوهش حاضر با الگوی با این توضیح, پرسش اصلی تحقیق پیش‌رو این است که نسبت قواعد راهبری سازمان مناطقی آزاد با معیارهای حکمرانی شرکتی چیست و معیارهای حکمرانی شرکتی در طراحی حقوقی سازمان اداری مناطق آزاد تجاری -صنعتی چه جایگاهی دارند؟ در تلاش برای پاسخگویی به این پرسش» سوالات فرعی دیگری نیز قابل طرح و بررسی است. از جمله اینکه مفهوم حکمرانی شرکتی چیست؟ اصول بایسته آن در بخش دولتی و بنگاه‌های عمومی کدام است؟ روش تحقیق حاضر عمدتا توصیفی, تحلیلی و تطبیقی است و تلاش خواهد شد در ابتدا با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و پژوهش‌های موجود. مفهوم و هنجارهای حکمرانی شرکتی توصیف شود و در تطبیق با آن. مقررات حاکم بر سازمان اداری مناطق آزاد تجاری -صنعتی از منظر حقوقی تحلیل گردد. به این منظور نخست پیشینه تقنینی تأسیس مناطق آزاد در ایران و ساختار کنونی آن بررسی می‌شود. سپس با نگاهی به مفهوم حکمرانی شرکتی» مهم‌ترین معیارها و اصول آن ارزیابی خواهد شد و در ادامه» ضمن بررسی و تطبیق مقررات حاکم بر تأسیس و اداره سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی با معیارهای موصوف, به تحلیلی مهم‌ترین در ایران نخستین سابقه تقنینی در خصوص مناطق آزاد به اواخر دهه شصت و اولین قانون برنامه توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به سال ۱۳۶۸ می‌رسد.۹ پس از آن در دهه ۷۰ روند قانون‌گذاریو تأسیس مناطق آزاد تسریع شد و در سال ۱۳۷۲ «قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری -صنعتی جمهوری اسلامی ایران) به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. براساس.ماده ۵ این اقانون: «هر منطقه«توسط سازمانی که به‌صورت شرکت با شخصیت حقوقی مستقل تشکیل«می گردد "و سرمایه آن متعلق به دولت است اداره می‌شود. این شرکت‌ها و شرکت‌های وابسته از شمول قوانین و مقررات حاکم بر شرکت‌های دولتی از سایر مقرزات موم دولت سستئنا بوده:ق متخصرا براساساین؛ قانون و اساسنامه‌های مربوط اداره خواهد شد و در موارد پیش بینی نشده در این قانون و اساسنامه. تابع قانون تجارت بر این اساس متولی اداره هر منطقه آزاد؛تجاری صنعتیسازمانی است که در قالب یک شرکت تأسیس می‌شود و در اجرای اختیارات خود از رعایت کلیه قوانین و مقررات عمومی ناظر بر اداره و نظارت بر شرکت‌های دولتی مستثناست. اختیاراتی که براساس مواد ۷ تا ۱۱ قانون پادشده به این سازمان اعطا شده است» حیطه بسیار گسترده‌ایق را در برمی گیرد. به موجب مواد ۷و ۸ قانون یادشده سازمان مجاز است با تصویب هیأت وزیران نسبت به تأسیس شرکت‌های لازم مطابق با قانون تجارت اقدام کند. آنگاه از طریق این شرکت‌ها قراردادهای آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی لازم را با اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی یا خارجی منعقد سازد و با مشارکت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به اجرای طرح‌های تولیدی و عمرانی اقدام کند. همچنین به موجب ماده ۱۱ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری -صنعتی: «صدور مجوز برای انجام هر نوع فعالیت اقتصادی مجاز ایجاد بنا و تأسیسات و تصدی به انواع مشاغل توسط اشخاص حقیقی و حقوقی, در مورد مشاغلی که متصدی مستقیم ندارند در ماده ۱۱۲ قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیز در چند بند بر اختصاص تمامی وظایف و اختیارات دستگاه‌های اجرایی به استثنای اختیارات دفاعی و امنیتی به امدیران سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی» تأکید کرده: است.۶ حکم ماده ۱۱۲ قانون برنامه پنجم توسغه سرانجام» عینا در بند «الف» ماده ۶۵ قانون احکام صرف‌نظر از وضعیت اختیارات«اعطایی» چالش آدیگر در مواجهه با دستگاه اداره‌کننده مناطق آزاد» استفاده قانون‌گذازاز دو وان «سازمان» و(شرکت» برای"توصیف اين نهاد است. سازمان در قوانین اداری» تعریف مشخصن و روشئتی" نداراد»"با این حال به‌نظر می‌رسد در معنایی عام سازمان اداری یا دولتی» نهادیق فرادست محنتوّب می‌شود که برای تحقق اهداف کلان حاکمیتی یا انجام بخشی از وظایف و امور مربوط به یکی از قوای سه‌گانه به‌کار می‌رود.۸ در معنای خاص اما شاید بتوان سازمان را معادل وضعیت حقوقی «مژسسه دولتی) در ماده ۲ قانون مدیریت خدمات کشوری! و ماده ۳ قانون محاسبات عمومی "اتلقی کرد. اين برداشت. با وظایف حاکمیتی و اختیارات قانونی سازمان مناطق آزاد منطبق است» هرچند ممکن است برای تحقق سودآوری و اهداف اقتصادی تأسیس"مناطق؛آزاد تجاری -صنعتی» همچنین با ساختار شرکتی پیش‌بینی‌شده در قانون او اساسنامه حاکم بر آن سازمان, نامتناسب به‌نظر برسد.!االبته همان‌طورکه بیان شد. قانون‌گذار در عین حال عنوان شرکت راهم به‌کار برده و بر پیچیدگی آثار حقوقی این نهاد افزوده است. شرکت به تعبیر ماده ۴ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۴ قانون محاسبات عمومی» بنگاهی اقتصادی است که به‌منظور انجام قسمتی از تصدی‌های دولت ایجاد می‌شود. از نظر منطقی به‌کارگیری عنوان شرکت جایی توجیه‌پذیر است که مسئله تصدی‌گری و سود و زیان» محور اصلی باشد و این ساختار در ماهیت خود. تاب اعمال به‌طور کلی به‌نظر می‌رسد قانون‌گذار از میان عناوین سه‌گانه پیش‌بینی‌شده در ماده ۱۳۰ قانون محاسبات عمومی کشور۲ا وظایف و اختیارات «مژسسه دولتی» را با اهداف و ساختارهای «شرکت دولتی» تلفیق کرده و عنوان آن را سازمان گذارده است. در تحلیل نهایی می‌توان سازمان مناطق آزاد را یک شرکت دولتی خاص تلقی کرد که از اقتدارت گسترده حاکمیتی بهره‌مند است و در عین حال از مقررات حاکم بر شرکت‌های دولتی تبعیت نمی‌کند. ساختار شرکتی سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ابتنای آن بر ارکان شرکت‌های تجاری از جمله مجمع عمومی» هیأت مدیره و مدیر عامل ۱۳. امکان سنجش آن را با معیارهای حکمرانی شرکتی فراهم می‌کند. در ادامه مفهوم. حکمرانی اشرکتی و عناصر آن به‌اجمال بررسی پس از گذار از نظریات دولت رفاهی برّرگ"۱ و ذوّلت ژاندازم حداقلی ۱۵, آخرین مرحله تکامل اداری دولت نظریه «حکمرانی ناه یاک درادسگهنخست.» گسترش مالکیت دولتی مهم‌ترین رهیافت توسعه اقتصادی.به‌شمار می‌رفت. در دوره دوم خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی و کوچک سازی دولت جایگزین آن شدو در دوره سوم مداخله دولت برای زدودن آثار منفی خصوصی سازی» مدنظر قرار گرفت (میدری, ۱۳۸۵: ۲۶۵-۲۶۲). حکمرانی شایسته به نظامی از ارزش‌ها اشاره می‌کند که جامعه با استفاده از آن قادر می شود اقتصاد سیاست و مسائل اجتماعی خود را از طریق تعامل سه بخش دولت. بازار و جامعه مدنی مدیریت کند (قلی‌پور۸۶:۲۱۳۸۳,۰). از نظر کمیسیون اروپا حکمرانی شایسته عبارت است از مدیریت شفاف و مسئولانه منابع یک کشور برای توسعه اقتصادی اجتماعی مطابق این الگو که توسط محافل بین‌المللی سیاست‌گذار اقتصادی مانند بانک جهانی توصیه شده است؟"!» دولت‌ها باید با به‌کارگیری رهیافت‌های مختلف.» نتایج منفی خصوصی‌سازی و کاهش مداخله دولت را رفع کنند. همچنین عملکرد شرکت‌ها و بخش‌های دولتی را با سیاست‌گذاری مناسب ارتقا بخشند. از نظر بانک جهانی ویژگی‌های حکمرانی آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی خوب عبارت است از: حق اظهارنظر و پاسخگویی کیفیت مقررات. اثربخش دولت. ثبات سیاسی و نبود خشونت.» حاکمیت قانون و مهار فساد (5-6 :2002 ,./ه 61 1۳2۵۳). یکی از توصیه‌های اجرایی نظریه حکمرانی خوب در زمینه راهبری و مدیریت بنگاه‌های اقتصادی, نظریه «حکمرانی شرکتی»۸! است. در مفهوم کلی» حکمرانی شرکتی به شیوه‌ها فرایندها و پیوندهایی اطلاق می‌شود که از طریق آن‌ها بنگاه‌ها قانون‌گذاری و مدیریت می‌شوند (97 :2015 ,صقاهمس 80 پیشینه و نقطه عزیمت شکل‌گیری مفهوم حکمرانی شرکتی» به جداسازی مدیریت از مالکیت» و تفکیک هیأت مدیره از سهامداران شرکت بازمی‌گردد (4-6 :2008 ب6ع00۵نه8). مسئله اصلی حکمرانی شرکتی» ترغیب سهامداران و جلب اطمینان آنان برای واگذاری اختیار اموال خود به مدیران شرکت است. این مفهوم با هدف دستیابی به سازوکارهایی که ضمن صیانت از حقوق همه ذی‌نفعان کارایی اقتصادی را نیز بهبود بخشد. در دو دهه گذشته به الگوی اصلی تحقیقات«در حوزه‌های مدیریت. اقتصاد و حقوق مبدل شده هزینه‌های نمایندگی؟! را کاهش می‌دهند: رابطه انماییندگی"دز حقوق و اقتصاد چنانچه در چارچوب قوانین و رویه‌های روشن و کازامد مهار نشود. همواره مستعد تولید تعارض منافع "۲. ناکارامدی و فساد است (437 :1998 ,7.20020۵9). بنابراین یکی از مزیت‌های به‌کارگیری توصیه‌های حکمرانی شرکتی در بخش‌های عمومی, کاهش مشکلات نمایندگی در اين در قیاس با بخش خصوصی, بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی با چالش‌های ویژه حکمرانی هم مواجهند که بر عملکردشان تأثیر می‌گذارد.آمهم‌ترین چالش آن‌ها اتخاذ تصمیمات اقتصادی است؛ درحالی‌که شیوه ارائه محصولات و خدمات آن‌ها متأثر از اهداف سیاسی است (مهاجرانی و همکاران, ۱۳۹۸: ۶). بنابراین استفاده از اصول و معیارهای حکمرانی شرکتی در ضرورت توجه به اصول و معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی موجب شد سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی!۲ به‌عنوان مرجع اصلی سیاست‌گذار در این حوزه» مجموعه توصیه‌های خود را در خصوص حاکمیت شرکتی در بخش عمومی منتشر کند. این راهنمایی‌ها که در سال ۲۰۱۵ بازبینی و تکمیل شده است. دامنه‌ای از اصول مرتبط با قاعده‌گذاری» هدایت و مدیریت در بخش‌های عمومی را عرضه می‌ دارد. ۲۲ از میان هفت اصل توصیه‌شده از سوی سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی, در ادامه به تبیین پنج اصل منتخب می‌پردازيم و با استفاده از آن‌ها وضعیت حقوقی سازمان مناطق آزاد را از نظر سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی» بیشینه‌سازی ارزش مالکیت برای جامعه از طریق تخصیص کارامد منابع توسط دولت صورت می‌گیرد .و دولت باید از این راه» مالکیت خود را به نفع عموم مردم اعمال کند. همچنین ادولت باید اهداف و توجیهات خود را با دقت ارزیابی و منتشر کند. به‌طوری‌که دلایل و اهذاف.مالگانه دولت» همواره به‌روشنی در معرض بررسی انتقادی افکار عمومی قرار گیرد. تحقق این امر مشتلزم سیاست‌گذاری جامع در حوزه مالکیت دولت است. این سیاست‌گذاری باید تمام جوانب مالکیت دولت را توضیح دهد و در خصوص سازمان مناطق آزاد تجاری-علنعتی)"اولا مطابق ماده ۵ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و ماده ۱۴ اساسنامه آن» سرمایه و به‌تبع آن مالکیت سازمان یادشده تماما متعلق به دولت است. به‌عبارت دیگر :براساس قانون» بخش خصوصی امکان شنراکت در مالکیت اين ثانیا در شرایط کنونی مهم‌ترین متون قانونی در خصوص,سیاست‌گذاری در حوزه مالکیت دولت در ایران» سیاست‌های کلی"اصل,۴۴ قانوان اساسی, ابلاغی خرداد ۱۳۸۴ و قانون اجرای این سیاست‌ها مصوب ۱۳۸۶/۱۱/۰۸ است. ازاین‌رو برای ارزیابی مالکیت دولتی در این سازمان, باید الزامات متون قانونی یادشده یه‌خصوص احکام مواد ۲ و ۳ قانون اجرای بر این اساس به‌نظر می‌رسد موضوع بخش عمده‌ای از فعالیت‌های سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی از نوع فعالیت‌های احصاشده در بند ۱ماده ۲ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ است؛ فعالیت‌هایی که به موجب بند «الف» ماده ۳ همان قانون؛ مالکیت. آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی سرمایه‌گذاری و مدیریت دولت در این فعالیت‌ها به هر نحو و هر میزان ممنوع است و دولت مکلف شده براساس تبصره ۱ماده ۳ مذکور, تا پایان برنامه چهارم توسعه تمام حقوق متعلق به آن از جمله حقوق مالکانه» سهم‌الشرکه. حق تقدم ناشی از سهام» حق بهره‌برداری و حق مدیریت خود را به بخش‌های خصوصی, تعاونی و عمومی غیردولتی واگذار کند. با توجه مواد قانونی مذکور و با در نظر داشتن محتوای توصیه‌های سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی در خصوص مالکیت دولت. نمی‌توان توجیه روشنی برای وضعیت فعلی سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی ارائه کرد. از سوی دیگر با توجه به عدم توفیق سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی در رسیدن به اهداف سیاست گذاری‌شده۲۹. به‌نظر نمی‌رسد تخصیص منابع در این زمینه سبب بیشینه‌سازی ارزش دارایی جامعه و رسیدن به شرایط بهینه شده باشد. در واقع در اینجا نیز ناکارامدی ناشتی از مالکیث گسترده دولتی به‌عنوان یکی از ویژگی‌های اقتصاد ایران؛ می‌تواند به‌عنوان علت اصلی ناکامی تلقی شود ( ,طانطعه۳ بک 0۵/۵۶ 3 :2011). در چنین شرایطی, وبا ملاحظه تجربه موفقکشورهایی که از رهیافت‌های خصوصی‌سازی برای تأسیس"و#اداره مناظق آزاد بهره گزفته اند۶" انتظازه‌می‌رود که ساختار این براساس توصیه‌های سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی, دولت باید راهبرد مالکانه خود را به‌صورت آگاهانه و فعال اعمال کرده و اطمینان حاصل کند که راهبری شرکت‌ها به‌صورت شفاف» مسئولانه و با احداکنر"تخصصض" و "اثربخشی .انجام "می‌گیرد. .برای تحقق اين امر می‌بایست شیوه‌های عملیاتی مورد استفاده در بنگاه‌های عمومی و دولتی. استاندارد و مطابق با هنجارهای متداول باشد. تغییر یا. تعریف مجدد اهداف "به روشی غیرشفاف و مداخله در مدیریت و استقلال عمل شرکت‌ها مغایر با الزامات یادشده است و نباید صورت گیرد. همچنین لازم است حقوق مالکانه دولت به‌طور مشخص تعیین و در نهاد ذی‌صلاح متمرکز شود. اهداف اصلی حقوق مالکانه دولت براساس هنجارهای سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی» عبارت است از حضور موثر در مجامع عمومی» تلاش برای شکل‌گیری هیأت مدیره براساس اصل شایستگی و تکثره نظارت بر تحقق اهداف اقتصادی و تنظیم فرایندهای گزارش‌دهی و نظارت. این اهداف باید مطابق با ساختار قانونی هر بنگاه اقتصادی, تنظیم و عمده تأکیدات این بخش ناظر بر تفکیک مالکیت از اداره و لزوم تلاش دولت برای تضمین اصل تخصص و شایستگی در مدیریت شرکت است. این توصیه‌ها در صورت وجود خط و مشی مشخص برای مالکیت بخش عمومی و تضمین استقلال هیأت مدیره شرکت‌ها در همان‌گونه‌که گفتیم» چنانچه مبنای مالکیت دولت صحیح و مطابق با سیاست گذاری‌های پیشینی و کارامد باشد. باید به افزایش ارزش دارایی و منافع عمومی منجر شود. نکته مهم این است که حتی در چنین شرایطی نیز نباید مدیریت شرکت را جز حقوق مالکانه دولت فرض کرد. بلکه نقش سازنده دولت در این‌جا محدود به نظارت بر فرایندهایی است که استقلال و با این اوصاف حتی اگر مالکیت دولت بر سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی به موجب شرکتی» ترتیبات انتخاب هیأت مدیره و مدیرعامل به شرح ماده ۶ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتیآو مواد ۱۲ و ۱۳ اساسنامه آن۲, غیرقابل قبول و ناکارامد تلقی می‌شد. براساس ترتیبات یادشده» اعضای هیأت مدیره توسط هیأت وزرا (نماینده صاحبان سهام در مجمع عمومی) و مدیر عامل به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی» از میان آنان و با حکم رئیس‌جمهور منصوب خواهل شند. این ترکیب کاملا؛دولتی از یک.سو انتخاب مدیران براساس معیارهای تخصص و اثربخشی را تضمین نمی‌کند. از سوی دیگر مانعی در برابر استقلال عمل و مدیریت شایسته سازمان خواهد بود: به این" ترتیب"می‌توان گفت سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی دارای یک ساختار بسیار متمرکز و دولتی است که در آن جدایی مدیریت از مالکیت به‌سختی اتفاق می‌افتد؛ آسیبی که سایر شرکت‌های دولتی ایران نیز از آن رنج می‌برند سیاست مالکیت دولتی باید مسئولیت اشخاص و بنگاه‌های عمومی را در برابر ذی‌نفعان به‌طور کامل شناسایی و مطالبه کند. لازم است سیاست‌های یادشده انتظارات مربوط به رفتار آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی مسئولانه در این زمینه را روشن کرده و از حقوق قانونی یا قراردادی ذی‌نفعان در برابر اشخاص عمومی و دولتی» صیانت کنند. این امر در گرو گزارش مستمر امور مرتبط با ذی‌نفعان تدوین و اجرای منشور اخلاقی و پیش بینی رویه‌های نظارت درونی الزامات دیگری هستند که ارتباط با ذی‌نفعان و درک مطالبات آن‌ها را ممکن می‌سازند. همچنین سیاست‌گذاری مالکیت عمومی باید به‌گونه‌ای باشد که راه سواستفاده از مسسات و شرکت‌های عمومی جهت تأمین هزینه فعالیت‌های سیاسی را مسدود کند و اجازه ندهد این بخش‌ها مبدل به سکه توصیه‌های سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی در زمینه اطمینان از رابطه با ذی‌نفعان را می‌توان حول سه محور خلاصه کرد؛ نخست لزوم صیانت از حقوق ذی‌نفعان و تدوین کدهای اخلاقی لازم.برای تعامل با آن‌ها دوم.گزارش و ارزیابی مستمر وضعیت ارتباط با ذی‌نفعان, و در آخر ممانعت از تبدیل شرکت‌ها و؛پنگاه‌های عمومی به‌عنوان منبع منظور از ذی‌نفعان, اشخاص و بازیگرانی غیر از سهامداراناشرکت است که حقوق و منافع آن‌ها مستقیما از تصمیمات و اقدامات سناژمان متفر می‌شواد ( :2013 ,نع ۳۳۵ ۶ معا 9-). به همین دلیل هنجارهای حکمرانی شرکتی برای اطمینان از بررسی و اعمال واقعیت این است که مبنای طراحی, ساختار و شیوه‌های راهبزی سازمان مناطق آزاد در ایران» نگاهی حاکمیتی و مشارکت‌ناپذیر بوده است و ازاین‌رو مسئله لزوم تعامل با ذی‌نفعان و شنیدن صدای آن‌ها!" در قوانین حاکم. بر سازمان» به‌عنوان یک دغدغه مدنظر قرار نگرفته است. صرف‌نظر از ماده ۸ قانون: چگونگی اداره مناطق آزاد که آجازه انعقاد قرارداد با اشخاص یا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را برای انجام طرح‌های عمرانی و تولیدی به سازمان داده» قانون‌گذار حاکمیت اندیش از استماع نقطه‌نظرات و مطالبات ذی‌نفعان کاملا فارغ بوده است. برای نمونه براساس ماده ۱۱: «صدور مجوز برای انجام هر نوع فعالیت اقتصادی مجاز, ایجاد بنا و تأسیسات و تصدی به انواع مشاغل توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در مورد مشاغلی که متصدی مستقیم ندارند» در محدوده منطقه فقط در اختیار سازمان می‌باشد». همچنین براساس ماده ۱۱۲ قانون برنامه پنجم توسعه و متعاقب آن بند «الف» ماده ۶۵ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور: «مدیران سازمان‌های مناطق آزاد به نمایندگی از طرف دولت. بالاترین مقام منطقه محسوب می‌شوند و کلیه وظایف» اختیارات و مسئولیت‌های دستگاه‌های اجرایی دولتی مستقر در این مناطق به استثنا نهادهای دفاعی و امنیتی به عهده آن‌ها است. سازمان‌های مناطق آزاد منحصرا براساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی و بنابراین نه‌تنها صدور مجوز فعالیت و سرمایه‌گذاری در بسیاری از زمینه‌ها در انحصار سازمان است» بلکه این نهاد به‌عنوان بالاترین مقام محلی از اقتدارات عمومی فراوانی بهره‌مند است و هیچ‌گونه تکلیف قانونی یا رویه‌ای برای استماع مطالبات ذی‌نفعان يا ارائه گزارش و اززیابی دیدگاه‌های آن‌ها ندارد. از سوی کی ها نامیاز و تماما دولتی مذیریت سازمان ۳۲ و نهاد سیاست گذار و بالادستیآن"( شورای عالی مناطقّ آزاد)"""نیز, سازمان یادشده را به گزینه‌ای مناسب جهت تأمین اهداف و منافع حزبی سیاسی تبدیل کرده است؛ مضافا اينکه این به ظاهر شرکت دولتی, مطابق ماده .۵ قانون چگونگی.ادازه مناطق؛آزاد از رعایت تمام قوانین ناظر او محدودکننده عملکرد شرکت‌های دولتی (با تمام نواقصشان) معاف است و نظارت‌ناپذیری» معضل دیگری است که در جای خود به آن می‌پردازیم؟" مطابق توصیه‌های سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی, هیأت مدیره شرکت‌های دولتی باید از اقتدار» صلاحیت و بی‌طرفی لازم برخوردار باشد تا بتواند به وظایف خود در زمینه جهت دهی راهبردی و نظارت برمدیریت سازمان اقدام کند و مسئولیت نهایی عملکرد شرکت به آن منتسب شود. لازم است هیأت مدیره بااهمه سهامداران رفتاری منصفانه داشته و در برابر آن‌ها پاسخگو باشد. همچنین این هیأت باید تماما در جهت منافع بنگاه عمل کند. هیأت مدیره باید قدرت تعیین و برکناری مدیرعامل و تخصیص پاداش کارکنان را براساس اهداف بلندمدت سازمان داشته باشد. ترکیب هیأت مدیره باید امکان داوری عینی و مستقل در امور شرکت را فراهم کند. لازم است انتخاب تمامی اعضا حتی اعضای دولتی» براساس تخصص و شایستگی صورت گیرد و مسئولیت آن‌ها در برابر قانون یکسان باشد. همچنین اعضای هیأت باید از هرگونه سوداگری و رابطه با شرکت» مدیران و سهامداران عمده آنکه آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی ممکن است بی‌طرفی عمل آن‌ها را دچار مخاطره کند. عاری باشند. در واقع فرایندهای راهبری شرکت باید به‌گونه‌ای سامان‌دهی شود تا مانع از شکل‌گیری تعارض منافع ۳۶ و خروج اعضای هیأت مدیره از بی‌طرفی شود و دخالت سیاسی در امور آن‌ها را محدود گرداند. رئیس هیأت مدیره باید مسئولیت کارایی هیأت را بر عهده بگیرد و با هماهنگی سایر اعضا به‌عنوان رابط میان رکن مدیریت و مالکیت عمل کند. به‌منظور ارتقای عملکرد هیأت مدیره لازم است آموزش‌های لازم برای بهبود مهارت‌ها اطلاعات و استقلال بیشتر در نظر گرفته شود. توصیه دیگر این است که سازوکار نظارت درونی و حسابرسی داخلی توسط هیأت مدیره به‌کار گرفته شود و کمیته‌های حسابرسی. مدیریت ریسک, پاداش و ارزیابی عملکرد سالانه پیش‌بینی شود (69-76 :2015 ,013670). در خصوص وضعیت هیأت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی, مطابق ماده ۶ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و مواد ۱۲.ت۱۷۰۱ اساشنامه آن»«انتخاب و عزل کلیه اعضای هیأّت مدیره در اختیار تنها سهامدار یعنی‌پهمان«دولت استا#طتعا این,ثرکیب منتخب» مستعد تبدیل شدن به حیاط خلوت و باشگاه دولتی ااست. چنین ساختاری اظرفیت آخود را در خدمت منافع فاتحان صندوق‌های رأی قرار می‌دهد"و"نمی‌تواند "اهداف"بلندمدت و تجویزهای مبتنی بر براساس نتایج مطالعات» استقلال هیأت میره‌آنقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقای عملکردی بنگاه‌های اقتصادی در کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور دارد (:6 ۲120886۳۶ 5 :2013 ,اع۷0:6۵). بنابراین فقدان استقلال هیأت مدیره سازمان منطقه آزاد می‌تواند موجب شود سازمان یادشده از هدایت راهبردی شرکت و آنجام وظایفی که در ماده ۱۷ اساسنامه به آن اشاره شده است, باز ماند و نتواند اهداف سیاست‌گذاری‌شده را محقق سازد. نکته دیگر» در خصوص تعداد اعضنای هیأت مدیره است. براساس معیارهای حکمرانی شرکتی» تعداد اعضای هیأت مدیره باید به‌گونه‌ای باشد که افرادی با طیف وسیعی از مهارت‌های مالی» تجاری و حقوقی را در برگیرد. به‌نظر می‌رسد حداقل مذکور در ماده ۶ (سه نفر) برای پوشش تخصص‌های لازم کافی نیست و لازم است تعداد و تخصص اعضا بازبینی شود. علاوه‌بر موارد مذکور ابهام در خصوص وظایف و مسئولیت‌ها نبود دستورالعمل ارزیابی» و ناتوانی در انتخاب مدیرعامل از جمله خلأهای دیگری است که حکمی در خصوص آن در قانون و اساسنامه سازمان قید نشده و قانون الزام‌آور دیگری نیز بر آن تأکید نکرده است. از اين نظر نیز ساختار دولتی سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معضلی مشابه با سایر شرکت‌های بنگاه‌های عمومی باید بالاترین معیارهای شفافیت را رعایت کنند و از این نظر تابع همان استانداردهای مطلوب حسابرسی و شفافیت در شرکت‌های غیردولتی باشند. اين سازمان‌ها باید داده‌های مالی و غیرمالی بااهمیت را براساس شاخص‌های پذیرفته‌شده بین‌المللی منتشر کنند و در دسترس عموم قرار دهند. با توجه به ظرفیت و میدان فعالیت بنگاه» اطلاعات منتشرشده - اظهارنامه روشن در خصوص اهداف سازمانی و شیوه‌های تحقق آن‌ها؛ - منابع مالی و عملیاتی بنگاه عمومی؛ از جمله داده‌های مربوط به ترتیبات بودجه و - اطلاعات مربوط به چگونگول مالکت1 سیستم رأیگیری آ#اراهبری اجرایی شرکت؛ - داده‌های مربوط به چگونگی انتخاب»:اطمینان؛از صلاحیت. استقلال و تکثر اعضای - اطلاعات هرگونه مخاطره قابل پیش‌بینی که می‌تواند موجب تغییر ارزش دارایی‌ها شود - جزئیات مربوط به هرگونه کمک مالی از جمله اطلاعات قراردادهای مهم و ضمانت‌نامه‌های علاوه‌بر انتشار موارد مذکور, سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی توصیه می‌کند صورت‌های مالی سالانه بنگاه‌های عمومی براساس معیارهای مطلوب, تحت حسابرسی مستقل قرار گیرد. همچنین نهاد مالکیت دولتی باید توسعه و استمرار گزارش‌های تجویزشده را مدنظر قرار دهد و تضمین کند. در نهایت از نظر سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی استفاده از آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی ارتباطات مبتنی بر وب به‌منظور تسهیل دسترسی همگانی به داده‌ها اقدامی مطلوب برای تحقق مبنای بحث شفافیت و افشای اطلاعات. تسهیل در نظارت‌پذیری به‌منظور اطمینان از سلامت سازوکارهای اداره یک سازمان است. بنابراین میزان افشای داده‌های عملکردی و انتشار فعال آن‌ها معیاری است که می‌تواند کیفیت راهبری, سطح فسادپذیری و حتی ارزش بنگاه و اقبال سرمایه گذاران نسبت به آن را نشان دهد (24 :2013 ,0۳10 ۶ 65۶8 ۵68۶ا)). اغلب سازمان اداری کشورهایی که اقتصاد خود را با تکیه بر فروش منابع طبیعی اداره می‌کنند. در برابر شفافیت و پاسخگویی مقاومت می‌کنند و خصلت نظارت‌ناپذیر دارند۳۸ در خصوص سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی نیز نه‌تنها در قانون و اساسنامه آن هیچ گونه حکمی مبنی بر لزوم افشا و انتشار اطلاعات وجود ندارد. بلکه برعکس, این سازمان همان‌طورکه گفتیم» براساس ماده ۵ قانونتأسیس خود از قوانین عمومی نظارت نیز مستثنا شده و با این اوصاف, حتی توجیه لزوم اعمان"نظارت بر آن ستلزم اجتهاد حقوقی است!۹" امری در مجموع دخالت قانون‌گذار وآپیش‌بینی مقرراتی که افشای اطلاعات را الزامی سازند» ضروری به‌نظر می‌رسد. چراکه در ایران از یک سو پنهان‌سازی اطلاعات و «چراغ خاموش» کار کردن روشی سودمند به‌شمار می‌راوّد. و#ازآسوی آدیگر, براساس نتایج پژوهش‌های انجام گرفته مهم‌ترین علت خودداری از افشای اطلاعات, نبود احکام قانونی الزام‌آور در این خصوص برای بازیگران عرصه اقتصادی است (45-48 :2011 ,طفطاع۳2 :6 00۵۷۵۲). هرچند در سال‌های اخیر با تصویب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و آیین‌نامه اجرایی آن برخی تکالیف در خصوص انتشار افعال.اطلاعات برای دستگاه‌های اجرایی و از جمله سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی امقرر شده است "۲ با وجود این احکام قانون یادشده یا اجرا نمی‌شود یا ناقص اجرا می‌شود. صرف‌نظر از این موضوع ماهیت اطلاعاتی که تحقق حکمرانی شرکتی در بخش عمومی مستلزم افشای آن‌هاست. داده‌هایی است که به صورت‌های مالی» پاداش مدیران, قراردادهای مهم و ... مربوط می‌شود. ازاین‌رو به‌نظر می‌رسد تکلیف به سازمان مناطق آزاد تجاری-صنعتی, موسسه‌ای دولتی با ارکان شرکت است و قانون‌گذار دو عنوان سازمان و شرکت را برای آن به‌کار برده است. به‌نظر می‌رسد دوگانگی عنوان» ريشه در دوگانگی اهداف و کارکردهای سازمان یادشده دارد که همزمان تلفیقی از اقتدارات عالی حاکمیتی در کنار اهداف اقتصادی مبتنی بر تجارت آزاد را در برمی‌گیرد. این ابداع قانون‌گذارانه محصول ناتوانی دستگاه تقنین در انطباق وظایف حاکمیتی با اهداف توسعه اقتصادی است و شاید بتوان منشا آن را ناسازگاری مبانی اقتصادی قانون اساسی با طرح‌ها و در پژوهش حاضر تلاش شد قواعد راهبری سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی» با معیارهای حکمرانی شرکتی نبه‌مثابه الگوّی«اصلی, مطالغات مربوط به راهبری شرکت‌ها در بخش‌های خصوصی و دولتی- ارزیابی شود. این «سنجش که براساس پنج معیار منتخب صورت گرفت. نشان داد الگوی فعلی راهبری سازمان مناطق آزاد در ایران, فارغ از هنجارهای حکمرانی شرکتی طراحی شده"و در نتیجه.این دو الگوکاملاناهمسو به‌نظر می‌رسند» زیرا الگوی حکمرانی شرکتی در بخش عمومی, براساس منطق اقتصادی و با هدف تأمین بیشترین منافع ارکان شرکت و ذی‌نفعان آن شکل گرفته است» و این الگو در راهبری خود از فنون مدیریت دولتی نوین بهره می‌برد. اما الگوی راهبری سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی. عبارت. است از واگذاری ذامنه وسیعی از اختیارات حاکمیتی به یک سایختار متمرکز دولتی» با کمترین میزان نظارت و پاسخگویی. بنابراین جداسازی اختیارات حاکمیتی از فعالیت‌های مدیریتی و تجاری معطوف به توسعه اقتصادی رامی‌توان نخستین گام تحقق حکمرانی شرکتی بازسازی حقوقی سازمان جایگزین» باید با رعایت سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی در خصوص مالکیت دولتی در بخش عمومی صورت گیرد و احکام مواد ۲و ۳ قانون اجرای اين سیاست‌ها در آن رعایت شود. علاوه‌بر آن در طراحی حقوقی ساختار جایگزین پیشنهاد می‌شود: - الزامات قانونی ساختار شرکت‌ها از جمله استقلال اعضای هیأت مدیره و عدم دخالت دولت - برخورد عادلانه با همه سهامداران و مشارکت آن‌ها در تصمیم‌گیری‌های شرکت تضمین شود؛ آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی - با تهیه منشور اخلاقی مناسب. خط و مشی ارتباط با ذی‌نفعان و استماع مطالبات آن‌ها تدوین - سازوکارهای حسابرسی داخلی کارامد» و حسابرسی مستقل خارجی پیش‌بینی شود و گزارش‌های عملکرد سالانه به‌همراه سایر اطلاعاتی که مورد توجه عموم است, با استفاده از - هدایت راهبردی شرکت بر عهده هیأت مدیره‌ای که از ترکیب و مهارت‌های لازم برخوردار اسث: گذاشته شود و این هیأت: آموزش‌های عوره‌ای مزرد آنیاز را دربافت کند؛ - سرانجام» هیأت مدیره با پایش مدیران؛ تشکیل کمیته‌های مدیریت ریسک» حقوق و مزایا گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۵)» فراتحلیل مطالعات مناطق آزاد. ص ۱۶ قابل دسترسی در 071/900۷//991799 2/100 1۳/1 19از مه ۳//: ۳۲09 ۲ ر.ک: ماده ۱ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران ماده ۵ اساسنامه سازمان‌های مناطق آزاد تجاری صنعتی و بند ۱۱ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی ۱۳۹۲/۱۱/۲۹ - دلایل ناکامی مناطق آزاد ایران در مقایسه با منطقه آزاد جبل علی؛ گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۳۷۷)» قابل دسترسی در: 011/900۷//729504 12/160 /ز. 9نا هم //:۳۳08ط ۵ تبصره ۱۹ قانون برنامه اول توسعه: «به دولت آجازمپذاده می‌شتوده‌گه حداکثر در سه نقطه از نقاط مرزی کشور ۶ «الف - مدیران سازمان‌های مناطق آزاد به نمایندگی از طرفدولت, بالاترین مقام منطقه محسوب می‌شوند و کلیه وظایف» اختیارات و مسئولیت‌های,اقستگاه‌هایاجرایی دولتی مشتقر در؛ای,مناطق به استثنا نهادهای دفاعی و امتیتن به: غهده آن‌ها است. سازمان‌ها قاط یل هیمنحصرآ براسا ۹4 فانوفپهگونگی اذاره: متاطق آژاد نجاری صنعتی و اصلاحات بعدی آن و قانون کار اداره می‌شوند.» تبصره ۱: «واگذاری وظایف. اختیارات و تسوولیت‌های دستگاه‌های. تحت نظرامقام معظم رهبری» با موافقت تبصره ۲ «اختیارات فرماندار در مورد مصوبات شوراهای اسلامی شهر او روستا در مناطق آزاد به مدیر سازمان ۷ ر.ک: ماده ۶۵ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور: ۸ در مصوبات دولتی اشاراتی به مفهوم سازمان شده است. از جمله مطابق ماده ۱ آیین‌نامه چگونگی تنظیم و انعقاد توافق‌های بین‌المللی مصوب ۱۳۷۱/۰۲/۱۳ دستگاه یا شازمان.دولتی عبارت است از وزارتخانه, مسسه یا شرکتی که مطابق قوانین و مقررات. اعمال حاکمیت یا تصدی دولت جمهوری اسلامی ایران را در امری به‌عهده دارد. در مواردی که موضوع در ارتباط با وظایف و مسئولیت‌های چند دستگاه باشد تعیین دستگاه مسئول بر ٩ ماده ۲ قانون مدیریت خدمات کشوری: «موسسه دولتی: واحد سازمانی مشخصی است که به موجب قانون ایجادشده یا می‌شود و با داشتن استقلال حقوقی, بخشی از وظایف و اموری را که بر عهده یکی از قوای سه‌گانه ۰ ماده ۳ قانون محاسبات عمومی: «موسسه دولتی واحد سازمانی مشخصی است که به موجب قانون ایجاد و زیر نظر یکی از قوای سه‌گانه اداره می‌شود و عنوان وزارتخانه ندارد.» آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی ۱ ر.ک: مواد ۵و ۶قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران؛ و مواد ۴ و ۶ ۲ ماده ۱۳۰ قانون محاسبات عمومی کشور: «از تاریخ تصویب این قانون ایجاد یا تشکیل سازمان دولتی با توجه به مواد ۲ و۳ و۴ اين قانون منحصرا به‌صورت وزارتخانه یا مسسه دولتی یا شرکت دولتی مجاز خواهد بود کلیه موسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت و سایر دستگاه‌های دولتی که به‌صورتی غیر از وزارتخانه یا موسسه دولتی یا شرکت دولتی ایجاد شده و اداره می‌شوند مکلف‌اند حداکثر ظرف مدت یک سال از تاریخ اجرای این قانون با رعایت مقررات مربوط وضع خود را با یکی از سه وضع حقوقی فوق تطبیق دهند وال" با انقضا این فرصت موسسه دولتی وحسوب و تابع مقررات این قانون در مورد موسسات دولتی خواهند بود.» ۳ ر.ک: ماده ۶ قانون و اساسنامه مناطق آزاد تجاری صنعتی. مه ۳۵81 3/0016 عط حز اصعص ما00 26۶ ععصمه 00 معاا0طظ ,(2003) ملظ ۷۷۵۸۵ 6۸و .17 -6-10 80۷0200 -6116 6955399/3 10146877 8ک 5 / ده عم اد 01 کغصعصص000//: 0اکط - 10816685-200 1ع 1-ع نا ماه ونامآ - مه 16-۳5 00 -ع ‏ )حصز-خصعح روا 00 .(060) اطع 1006/6100 وصه نمی 0-۵ عن مدع ۶6۶ نامع 0 156 .21 6-0 5101 ۵۶ ع مهد 00 6اه و و۲ جه کمصناه وی 0560 ,ر2005) 0۳60 مک .22 ۳ از میان اصول هفت‌گانه پیشنهادی, به دو اصل شرکت‌های دولنی در بازار « 1۵ 6۵۳۵013868 81210-00/60 06 106 و روابط سهامداران و نجارت مسئولانه « 6اطازقط0 ۳۵۵۹0 وصه کدمناهاهم لا مطلها5 58 که به معیارهای هنجاری تجارت و رفتار حرفه‌ای در بازار پرداخته‌اند. اشاره نخواهد شد. اين امر اولا به‌سبب رعایت اختصار است انیا با توجه به این واقعیت که سازمان مناطق آزاد تجاری صنعتی با وجود اهداف - گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۵) فراتحلیل مطالعات مناطق آزاد» صص ۲۲-۱۸ ۸ ماده ۶ «سازمان توسط هیأت مدیره متشکل از سه یا پنج نفر اداره خواهد شد. اعضای هیأت مدیره تزسنط هیأت وزیران انتخاب خواهند شد. مدیرعامل سازمان که ریاست هیأت مدیره را به‌عهده خواهد داشت» به موجب حکم ریاست جمهوری و از میان اعضای هیأت مدیره منصوب و بالاترین مقام اجرایی در زمینه‌های اقتصادی و زیربنایی منطقه می‌باشد. انتخاب مدیر عامل و اعضای هیأت مدیره برای مدت سه سال بوده و انتخاب مجدده آنان بلامانع است. عزل مدیر عامل و اعضای هیأت مدیره با ۸ ان مراجع انتخاب‌کننده می‌باث د. هیأت وزیران مسئولیت و اختیار مجامع عمومی سازمان هر منطقه را به‌عهده دارد.» ۹ ماده ۱۲: سازمان توسط هیأت مدیره‌ای متشکل از سه یا پنج نفر با تشخیص مجمع عمومی اداره می‌گردد. اعضای هیأت مدیره توسط مجمع عمومی انتخاب‌می‌شوند. عزل اعضای هیأت مدیره با همان مرجع انتخاب کننده ماده ۱۳: «اعضای هیأت مدیره برای مدت سه سال انتخاب می‌شوند. انتخاب مجدد آنان بلامانع است. تا زمانی‌که ۷۲ ر.ک: ماده ۶ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری‌صنعتی»همچنین مواد ۱۲ و ۱۳ اساسنامه آن. ۳ برای دیدن ترکیب و اختیارات شورای غالی مناطق آزاد ر.ک: 65 60165 51316-060 ۶و کلعموط عط او کعزازازطانعمه مرکع۲ غ6ط 1 .35 ,6۳ 02۳۲ کعتویاگ امیش م6 1۳122 مزا ماطاهط ,۷/۳1۵ طاوجش عط) صز 5۲246 جعناصمط ۵ط ۲ عم .38 ۰ ر.ک: ماده ۱۰ قانون انتشار و دسترسی آزاد به؛اطلاعات. مصوب ۱۳۸۷/۱۱/۰۶ و ماده ۲ آیین نامه آسیب شناسی ساختار و مقررات سازمان مناطق آزاد تجاری -صنعتی با معیارهای حکمرانی شرکتی در بخش عمومی ۱ افتخار جهرمی» گودرز و ابراهیم رضوانی (۱۳۹۵) «الگوی خصوصی‌سازی ساختار اداره مناطق آزاد تجاری» فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی, دوره ۷ ش ۰۲۷ ص ۲۴۹ - ۰۲۵۷ ۲. اسفندیاری» علی‌اصغر؛ مقدس‌حسین زاده» سمیره و مجید دلاوری (۱۳۸۷)» «ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران و تأثیر آن در توسعه اقتصادی این مناطق»» فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی, دوره ۸ ۳ التجایی, ابراهیم (۱۳۸۸)» «مناطق آزاد تجاری و صنعتی: ابزار راهبرد توسعه صادرات در مقایسه با سه کشور دیگر آسیایی» فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی, دوره 4 ش ۳۳ ص ۲۲۲-۱۸۹ ۴ رهنور فرجلله (۱۳۸۹)» «عوامل موثر بر عملکرد مناطق آزاد تجاری -صنعتی ایران» فصلنامه فرایند مدیریت و توسعه., دوره ۲۳. ش ۲ ص ۴۵ - ۰۵۹ ۵. قلی‌پور رحمت‌اله (۱۳۸۳)» «تحلیل و امکان‌سنجی الگوی حکمرانی خوب در ایران با تأکید بر نقش دولت»» فصلنامه دانش مدیریت. دوره ۰۷ ش 4۵ صن.۸۵ -۰۱۱۲ ۶ طباطبائی موتمنی» منوچهر (۱۳۷۸)» حقوق ادازی, تهزان: سمت. چ پانزدهم. ۷ فضلی,» عزیزاله و مهدی هداوند (4)۱۳۹۶,«ماهیت حقوقی,انظارت:بر سازمان مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران» فصلنامه حقوق آداری, دوره:۵, ش ۰۱۳ ص ۳۱-۹ ۸ کامران؛ حسن (۱۳۸۱)» «علل توسعه‌نیافتگی مناطق آزاد ایران»» فضلنامه تحقیقات جغرافیایی, دوره ٩ گرجی ازندریانی, غلی‌اکبر و محمد باران/ن‌هی(#01۳۹/۹«امکان استقلال اداری مناطق آزاد تجاری- صنعتی در ایران» نشریه حقوق اداری, دوره ۶ ش ٩1 ص ۱۷۰-۱۴۹ ۰گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۵)» فراتحلیل مطالعات مناطق آزاد. تهران: ۱گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۳۷۷) دلایل ناکامی‌مناطق آزاد ایران در مقایسه با منطقه آزاد جبل علی, تهران: دفتر مطالعات اقتصادی. ۲شهدی, علی (۱۳۹۷)» فرهنگ اصطلاحات.حقوق اداری, تهران: شرکت سهامی انتشارن چ اول. ۳مهاجرانی» امیرعلی؛ مشایخی» علینقی و مسعود طالبیان (۱۳۹۸)» «حکمرانی شرکتی در ایران: پژوهش موردی شرکت های دولتی»» فصلنامه علوم مدیریت ایران, دوره ۰۱۴ ش ۵۳ ص ۰۱۹-۱ ۴میدری, احمد (۱۳۸۵) مقدمه‌ای بر نظریه حکمرانی خوب» فصلنامه رفاه اجتماعی, دوره ۶ ش 065 طاوع۸ ,۷۷:۵ موش عطا هنز عنهاگ +عناصمط معط ,(1987) بل ما86 .1 40 160۴۲ هرز 60۱۵۳۵۵6 00۵۵ 0 15۵6 ,(2008) صعطمنگ مععلطاحنهط 8 600۷۵۳۵۵66 ۲۵۶۵۲۵ ,(2012) .8 ملاع ۳۵ ۶ هزناگ بقصه‌ ماع :4 عاطاهانه 2 ,1040 کاع ما30 وسزع 3۵۳ بسک خ۸ ناماد /2 ۲0۵۵۵600۷6۳۵۵ _ 28241635 2 / مادنا انا 216 ع ط 0 65 //: 05اکط 3006 ۳۳۵۵ ۲ بط 1 ۵ 10۳۵۹5 ,(0982) 17 انس . - 39 .00 با .30 ,118 ۷۵ بانطع۴م۸ کعط کف ۰۱۷۵1۵۴۹فعد 2720 0 معزاطاا7 ۵۶ 600۵۳۳۵۵۵ ,(2003) منمیسش بملز مسا :و0۵0 مذف16 :6 بدماعطنطعه ۷۷ ملصهطظ ۷۷۶۵ ,3110 .30 موم ۷۷۵۵ عمط ومناو2۲ 0 8۷ ۲6 ن۵ من 18125 /10/10986 معط /ع ما صد 0 نع همطل ۵ 0//: ۳۲05 6 ۵۵28 ۷۷ طعجعه ۵ بومنا۳۵ ,2000-01 10۳ کماه ها عم :1 ک2 1 وزفراقدد 200 طاسقا ,(2002) 365۰ مصصفصصه‌ق31 ک 1000 مصعمطفصما 6 007 00260۲5 عسام ام 00 هو ندز مدز صنقه عا -28814760_1/20 2110/2 عن1 با /6 .8216 0263 05 ////: 8108 عم" ,(1997) ووصطق ۷۷۰ هاگ .۸ ,6صقانگ-62-00صما .۳ بط ق20۵۳ مها ۰ 21050 ,52 ۷۵1 ,31۵006 ۵1 آههس7 156 ۰ عمصمسگ آمهصن که کاصع ص00 51310-040 ۲و 60۳۵0۵ عاه م60 00 فمصناعلونی ۵۳۳۵ ,ر2005) 0۳۳۵ ۰ ۱۷۲۲ 60۳۵۵ 0۷۳۵۵ 1۳20 ,(2011) 1۲ مطنطی۳ بش ,0۳4۷۵۳ -ع619100 1030/0 ۸105/00/0 اد م6 ک طانلده ۳ //: قاط نخه مامعلنه اه بسا ۲8۸ ماه ۱۷ رالد بوط ۳۵:۵۵ ,(2004) ص06 دوصقم مدمه 0۵ :4 6 طاهلنه 2 96-105 .م ,3 3100 ,93 ۹۵ 1406 4 3800106 ۵ دز 00101 1۵۳ ععصعد 60 500 ,(2003) علصقط 1۸/۶۵ - 8 0 2 3302-60 ۸ 1-310۳ معا که-0ا 0-2100 1زا جح جر واه 0اه 0 80 40 ,۳۷۵۵10 ۳۵۵۵1 ,805 اصعصهم ما00 عط ب,(2014) بسا 208 ,7002 1 ۷۵16 156 با فاص ۶و کاعنگدم) مهد ۹۷ ,(1998) ۳۰ مفقصعطع 2	مناطق آزاد با جذب سرمایه گذاری خارجی و تقویت تولید مبتنی بر صادرات، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها دارند. در ایران براساس ماده ۵ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، اداره هریک از این مناطق بر عهده سازمانی دولتی است که ارکان شرکت های تجاری را دارد، در عین حال از رعایت تمامی قوانین و مقررات ناظر بر اداره و نظارت بر شرکت های دولتی مستثناست. براساس مطالعات موجود، مناطق آزاد ایران توفیق چندانی در دستیابی به اهداف سیاست گذاری شده، نداشته اند. از جمله رهیافت هایی که می تواند به اصلاح و بهبود عملکرد این مناطق منجر شود، آسیب شناسی حقوقی سازمان اداری مناطق یادشده است. طی دو دهه گذشته، حکمرانی شرکتی الگوی اصلی مطالعه ساختار و قواعد شرکت ها -در بخش های خصوصی و دولتی- شناخته شده است. پژوهش حاضر در پی ارزیابی ساختار و قواعد راهبری سازمان مناطق آزاد با معیارهای حکمرانی شرکتی است. یافته های تحقیق نشان می دهد طراحی قواعد راهبری سازمان مناطق آزاد ایران، با معیارهای حکمرانی شرکتی همسو نیست. به عبارتی، وضعیت حقوقی این سازمان، محصول تلفیقِ معیوبِ وظایف گسترده حاکمیتی، با اهداف اقتصادی است. بنابراین، یکی از راه های بهینه سازی و کارامدی آن، جداسازی اختیارات حاکمیتی از فعالیت های مدیریتی و تجاری معطوف به توسعه اقتصادی است.
1,322	469076	(نویسنده مسئول) ۳ 2 0 نو هط دی :افموط 1 1 رد بهار و تابستان 7 ۵ (00.9-38) 2021 50006۲ :8 میگ ,19 منفعه ,13 .1۵ ,0۶13 750۷6 ,26 نآ 0صه ععمنعهق.] و2۳ کم +50 ع16 0۳ اصهادندک۸ ,3/1273303735 م03۳29 3/3220 ۵۶ وان نت معسه انآ هه مومع فآ معز0 ص2۸ 00۷عع5 عطا حعنطم صز ععقطام ۵۶ ۶۵۳۵ کنامتاعنطاهه هه کز 10۵۷ ۵ ۵020۷ 8۳621 ۵ کنزمزده 105۳ مععصقا دمم 00۳۵ که کز 16228 00 لمزدعدل بععع ی امعنهه ۵ عاعهط کعاعل تمس و۸1 ۲۳۵10۳۵1 16هام ۵ که 0ع2نمع۳۵ 066 فقط از تلادع معصع زا ,0 0 106002 06۳6۵ زحصم کز از موعکق 506 صز وصه عونصاع] 0 .1700 ۵۶ صمنعصت۶ عطا ۵۶ اجقم ه له کعلواعصز کعسع عععطا و ۲۵0۳۵۶۶0۳ 500۵ فوصه آمعنناه‌م عطا فنصه عمط عنط صتقاصجه کاعامط] 1106721 عنط ککعتصع ۵۰ ختاط ععزمل مد هط ,رنصعلنه ۶۵۵۵ عط مایم عاصعنسم۷ از 200 1053۲ ,1۳56۳610۳۵ .010 دز 8 .507۳65 سوت دنا وصنعت #مطاعص امن ونم صد- نامض‌عل0 و 1۳02 ,کط006 کنط 10 13665 ۶و ۲06000 عطا روط فععتی 1 اآبادع۳ 6 وز از 56۳6 فصعوم عنط هز پرافتامن‌کعدی 0ععت 1۵۶3 ع ۷ عندمنز که 5660 ۳08اعط صقطا +عطاه عنطم هنعط اعوم عطا عله0قطع01م مععل عطا عانصنل «مصطط که صمتز کنط وصفلد] .م۲ ۵ 0۳0۷065 13۳8286 عندم‌عز ک صزا-ام ددع۸ 0عروع5 +عصعوم کنط 6 006۳۶ کنط صز #ععت 170065 عط1 منز عاقعی ما وهمتع 106 13686 ۳۵ که عامصند که صعاگه عجه بوعطا ,۳۳۵۳۵۲۵ 3376۰ 301 66 منصعانک صنو-له-غ ددع۸ 0عر و5 ,لقهمطک-ع-طزکه31 ,1۳۵3 :0۳۵5 و6 و اه ۵8 06500) نبعق سص 0 نو مداد طای :فرط * بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۱۱ م و که در تعریف آیرونی می‌نویسد: اگر روزی احساس کردید که مایلید کسی را به سرگيجه فکری و تحلیلی دچار کنید» از او بخواهید اصطلاح آیرونی را برایتان تعریف کند (مو کف ۱۳۸۹: ۱۷). اساسا کوشش براق ارائه تعریفی ذقیق از آیرونی» قدری مشکل است» امّا با تأمّل در تعاریف مختلفی که از این اصطلاح شده» می‌توان نتیجه گرفت که وجه اشتراک عموم تعاریف» تضاد و تناقض میان صورت و محتواست. آپرونی در واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی: طعنه» طنز» کتمان حقیقت و اثبات چیزی با نفی متضاد آن و از انواع ریشخند شمرده شده است (میرصادقی» ۱۳۷۷: ۱۵۴). فرهنگک اصطلاحات ادبی نیز آیرونی را شگردی معرفی کرده که نویسنده با توجّه به بافت متن» به کلام يا واقعه‌ای ظاهرا صریح» معنایی متفاوت می‌بخشد و آیرونی را دارای ناهمخوانی و دوگانگی می‌داند (داد» ۱۳۹۲: ۳). در نظر خلبی» آیرونی«به کار بردن منظّم یک واژه به دو معنی است و گفته‌اند که طنزگوی برای خود دو نوع شنونده یا خواننده فرض می‌کند؛ یک گروه که به ظاهر معنی فریفته می‌شوند و گروه دیگر که معنی پنهان را می گیرند و همراه با فریبنده یعنی طنز نویس» بر فریّب‌خورهّهمی‌خندند» (حلبی» ۲:۱۳۶۴٩). نیز گفته شده که واژه آیرونی را در بعضی ترجمه‌های فن شاعری ارسطو, برابر وارونه شدن ناگهانی اوضاع گذاشته‌اند (موکه» ۱۳۸۹: ۲۵). پس در آیرونی» سخن گوینده با آنچه که مقصود اصلی اوست» در تناقض و ناسا ز گاری اسنت وامی‌توان صلفت.«داو پهلو»؛را.نیز؛به آن نسبت داد که یکی از شاعرانی که در شعر خود به‌وفور از شگرد آیرونی استفاده می‌کند» نسیم شمال (سیّد اشرف‌الدین گیلانی) است. او با توجّه به ملاحظات سیاسی و اجتماعی عصر خفقان زده‌اش» ناچار می‌شود برای بیان مفاهیم والا و دغدغه‌های ارزشمندی که در ذهن ۳۲ پژوهش‌های دستوری و بلاغی: سال ۱۱: شماره ۱۹: بهاز و تابستان ۱۴۰۰۰ این پژوهش که به شیوه توصیفی - تحلیل و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای نوشته شده است» تلاش می‌کند تا نحوه حضور آیرونی و انواع آن را در شعر نسیم شمال بررسی کند. در یک بررسی کلّی» چند مطالعه با موضوع این جستار ارتباط دارند: ۱ احمد محمّدی در پایان‌نامه «مقایسه ساختار طنز در آثار اشرف الدین گیلانی و میرزاده عشقی» (۱۳۹۱)» تفاوت طنز با آیرونی را مطرح و بعد از معرفی آثار اشرف‌الدین» شگردهای ایجاد طنز او را مطرح می‌کند. ۲- سیاوش حق‌جو در مقاله (سیّداشرف‌الدین گیلانی: طنز و تمهید آزادی در شکل» (۱۳۹۰)» از شگردهای طنزپردازی و ساختار طنزهای اشرف‌الدین سخن می گوید. مهمترین مباحثی که در این تحقیق آمده» عباوت است از: بهره گیری از قالب‌های گوش آشنای عوام» وزن‌های شکسته» تصرف در کلمات. به کار گیری زبان عوام» اخلال در هم‌نشینی» گزاره‌های ناساز نأهمگونی کلمات و... ۳-مهدی بوشهری در مقاله‌ای (۱۳۹۴)» سبک ادبی میرزا علی‌اکبز صابز طاهرزاده را با اشغاراسیّداشرف‌الدین گیلانی مقایسه کرده و شباهت‌ها و تفاوت‌های میان آن دو را بررسی کرده است. وی اشرف‌الدین را در سروده‌هایش تحت تأثیر صال یه واگ #برشهری معنقد است که تأثیرپذیری اشرف‌الدین» تقلید و اقتباس صرف نبوده» بلکه بر حسب ذوق شاعری خود» لحن» زبان و آهنگ شعر را تغییر داده و در بعضی موارد» فقط مضمون اصلی را از صابر گرفته و ابیاتی را به آن اضافه کرده است. ۴ نرگس شفیعی در پایان‌نامه «آیرونی در مشوی معنوی» (۱۳۹۵) بعد از تعریف آیرونی» تفاوت آن زا با طنز بیان می‌کند و انواع آیرونی را در شش دفتر مثنوی مولانا مورد بررسی:قرار می‌دهد. ۵. آقازینالی و آقاحسینی در مقاله‌های «مقايسه اجمالی صور خیال در بلاغت فارسی و انگلیسی» (۱۳۸۶) و «مقايسه تحلیلی کنایه و آیرونی در ادبیّات فارسی و انگلیسی» (۱۳۸۷) به بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های آیرونی و کنایه (خاصه تعریض) می‌پردازند. چنان که مشاهده شد» هیچ‌يک از پژوهش‌های یادشده به‌طور مستقل به بررسی مبحث آیرونی و کار کرد آن در شعر نسیم شمال نپرداخته است. بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۳۷ خاستگاه آیرونی» مغرب زمین است و از ونان باستان ناشی می‌شود (صفایی, ۱۳۹۲: ۴). آپرونیا نخستین‌بار در «جمهور» افلاطون آمده است؛ یکی از قربانیان سقراطه آن را به او نسبت می‌ذهد و ظاهرا به معنی فریب دادن دیگران» با پرگویی و چرب زبانی است. ایزون» کسی است که وانمود می‌کند واجد شرایط نیست تا از مسئولیت‌های شهروندی‌اش شانه خالی کند. ارسطو, با ذهنیتی که از سقراط داشت» ایرونیا به معنی تجاهل‌العارف را بالاتر از متضاد آن» آلازونیا یا وانمودسازی خودپسندانه قرار داد. کمابیش در همین زمان» واژه‌ای که ابتدا بر نوعی رفتار دلالت می کرد به استفاده فریب کارانه از زبان اطلاق شد و آیرونیا صنعتی در فن بلاغت گردید (موکه» ۱۳۸۹: ۲۶). آیرونی در نظرگاه سیسرون نیز شبیه به چیزی است که سقراط می‌گوید؛ یعنی» مجاز یا عملکردی بلاغی درون بحث و گفت وگو. از دید او بلاغت از منطق»افلسفه و سیاست جدا نیست. لذا با دیده منفی به آپرونی سقراطی می‌نگریست چرا که آنرا سر کون کنهه بلا که می دانست. کوینتیلیان (سخنور رومی قرن اول میلادی) هم ریش «گفتن چیزی برعکس معنای آن» ۰ 2 و ۰ ه ۳1۳۱ ۰ ۹ ان ۰ مش 0 کارل زولگر آیرونولوژیست آلمانی معتقد بود: آیرونی واقعی با تأمّل در سرنوشت اه : ۰ ۰ ه 2 2 ۷3 ۰ ۹ وه ۰ جهان آغاز می‌شود. پیش از او فردریش شگل» آیرونی را شناسایی این حقیقت که جهان ذاتا متناقض‌نماست و فقظ روّیکرذی "دوگانه: می‌تواند: تمامیت.متناقض" آن را نشان بدهد» می‌دانست. این دیدگاه» تحت عنوان آیرونی هستی یا آیرونی فلسفی» سهم فزاینده‌ای در سرگذشت مفهوم آیرونی پیدا کرد. در نظرگاه کی‌یرکگور» هرکس که جوهر آیرونی دارد» هميشه آن را دارد. گاه به گاه یا در این جهت و آن جهت آیرونیک نیست» بلکه تمامیت هستی را تحت نوع آیرونی می‌بیند (م و که» ۱۳۸۹: ۳۶). این عنصر که اخیرا در مباحث بلاغی فارسی نیز مطرح شده است» در هنرهای دیگری مانند: نقاشی» موسیقی» معماری» تئاتر و... نیز کاربرد دارد؛ ولیکن چون ادییّات. زبان قدرتمندتری برای بیان انديشه‌ها» تصوّرات» موقعیت‌ها و واقعیت‌ها دارد» زمینه بسیار ۱۴ پژوهش‌های دستوری و بلاغی, سال ۰۱۱ شماره ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ گسترده‌تری رابرای به تمایقشن درآمدن آیرونی فراهم می آورد. با تأمل در کلیّت تعار یف آپرونی در هنرها خاصه ادییّات می‌توان دریافت که این مولفه برآمده از چند عنصر است که در اصطلاح به آنها «عناصر آیرونی‌ساز) ی گویند. در یک نگاه کلی و مختصره این عناصر عبارتند از: ۱- تضاد ظاهر هر چیز با باطن یا حقیقت آن؛ ۲- بی‌خبری (وانمودی در آیرونیست. واقعی در قربانی آیرونی) که به آن وانمودسازی» معصومیت يا اعتماد بی‌خبرانه نیز گفته می‌شود؛ ۳ نتیجه خنده‌آور این بی‌خبری از تضاد ظاهر با واقعیت؛ ۴- انتزاع» فاصله» نادر گیری» آزادی» متانت» عینیت» بیاحساسی» سبکی و... مانند آرامش در برخورد هرگاه در اثری به این عناصر برخوردیم» به این صورت که چیزی را که می‌بینیم» با واقعیت تطابق نداشته باشد» یا از آنچه که خوانده می‌شود» دو معنا برداشت شود» نیز گوینده و خواننده از این تضاد با خبر باشند (یکی.به‌صورت وانمودی و یکی به‌صورت واقعی)» همچنین نابرابری دانسته‌های.مخاطب و يا حتّی نابرابری دانسته‌های شخصیّت‌ها از واقعیت» حوادثی که رخ می‌دهد را غیرمنتظره جلوه دهد می‌توانیم به وجود آیرونی در آن اثر پی ببریم. نتيجه آیرونی می‌تواند خنده آور نباشد؛ همین که نتیجه وارونه و خلاف انتظار باشد» یعنی از آیرونی استفاده شده است. نکته‌ای که در شعرهای نسیم شمال به‌وفور مشاهده می‌شود و در ادامه کوشیده خواهد شد که توأمان با نمایش انواع آیرونی» به نمونه‌هایی از آنها اشاره شود امّا لازم به توضیح است که آیرونی با دیگر شگردهای بلاغی فارسی تفاوت دارد. طنز یا خنده آور بودن» یکی از ویژگی‌های آیرونی است» امّا آیرونی ممکن است در تراژدی‌ها نیز به‌کار‌رلادی پیابرآین یرانق شگردی است که ایجاد طنز می‌تواند یکی از محصولات آن باشد» ولیکن گاها نه‌تنها می‌تواند خنده آور نباشد» بلکه می‌تواند با ایجاد ریشخندی دردمندانه ( که با خنده متفاوت است)» ناظر آیرونی را بگریاند. پس گاهی آیرونی با طنز یکی می‌شود و گاه با آن متفاوت است (غلامحسین‌زاده و لرستانی» ۱۳۹۰: ۱۲۴). آیرونی همچنین بسیار وسیع‌تر از کنایه است» صراحت و گویای کنایه را ندارد و اغلب به قصد تعریض و تمسخر و انتقاد به کار می‌رود ولی کنایه هميشه به بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۱۵ این مفهوم به‌کار نمی‌رود» بلکه بیشتر برای بیان آشکار مفاهیم مورد نظر کاربرد دارد (آقاز ینالی و آقاحسینی» ۱۳۸۶: ۷۴). تفاوت آیرونی با ایهام (علی‌رغم شباهت در دوگانگی معنا) در این است که ایهام لزوما غیرمنتظره و یا خنده آور و مبتنی بر تضاد نیست. در هجو هم که به قصد آزار» تمسخر و نکوهش شکل می‌گیرد» ویژگی‌های آیرونی (تضاد و تناقض میان صورت و محتوا) دیده نمی‌شود. نقیضه يا پارودی هم یک نوع ادبی و مبتنی بر تقلید است» ولی آیرونی» شگردی است که می‌توان از آن در نوع ادبی بهره جست. در نهایت» شگرد تجاهل‌العارف را تا حدی می‌توان منطبق بر آیرونی سقراطی دانست؛ با این تفاوت که آیرونی سقراطی شامل هر نوع ضعیف‌نمایی می‌شود. امّا تجاهل‌العارف تکیه بر ضعف اطلاعاتی دارد (غلامحسین‌زاده و لرستانی» ۱۳۹۰ : ۱۲۲-۱۳۲). همچنین ژرف ساخت تجاهل‌العارف» تشبیه مضمر است و مبتنی بر ادعا و اغراق مثبت» امّا آیرونی سقراطی» درست عکس ادغا و اخوان امن ارگ رن ۱۷۸۹: ۲۲). آیرونی انواع بسیار متعدّدی دارد و بیش از بیست نوع برای آن برشمرده‌اند (فتوحی» ۱ ۳۲۰ امّا در این پژوهش به تعدادی از آنهاه‌که در شعر سیّداشرف‌الدین گیلانی کاربرد بیشتری دارند» پرداخته خواهد شد. امّا پیش از بررسّی این مولفه در شعر گیلانی باید اذعانداشت که پوطر کال هتمیر آبرونی «و اشدار نسپم شوالهعان مسخن گفتن‌های معکوس است که به اشکال مختلف ظهور پیدا می‌کنند؛ مانند خودزئی» تشویق از طریق تحذیره تحذیر از طریق تشویق» موقعینت‌های پاراد و کسیکال و... . او انلدیشه‌های آزادی‌خواهانه‌ای داشت که می‌بایست غیرمستقیم بیان شود تا به سخن خودش» سّر گوینده را بر باد ندهد. وی به دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی عصری که در آن می‌زیسته» گاهی ناگزیر از پوشاندن چهره مقاصد خود بود؛ چراکه هم دغدغه رساندن آنها به مردم را داشته و در عین حال می‌بایست طوری آنها را بیان می کرده تا زیانی به حال خودش نداشته باشد. کاربرد این نوع آیرونی آگاهانه است و چون آیرونیست می‌تواند از وسایل دیگری به‌جز ۱۶ پژوهش‌های دستوری و بلاغی, سال ۱۱ شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ کلام هم استفاده کند» بهتر است نام آن را آیرونی رفتاری بگذاریم (م و که» ۱۳۸۹: ۴۱). به کار بردن تعبیر «آگاهانه) در این تعریف نشان می‌دهد که نقش نویسنده در این قسم از آیرونی» پررنگ و نقش خواننده نسبت به آن کمرنگ‌تر است. «اين نوع آیرونی» غالبا در سطح واژگان رخ می‌دهد و تقریبا معادل صنعت کنایه است و در ساده‌ترین حالتش گفتن چیزی است که مقصود گوینده نیست و غالبا اغراق آمیز يا با تخفیف است» (قاسم‌زاده» ۱ بنابراین این نوع آیرونی» در سطح کلام رخ می‌دهد و گوینده» چیزی را بیان می‌کند که متناقض با مقصود اوست. نسیم شمال در شعر «رمضانیه» سفره‌ای رنگارنگک از انواع خوردنی‌ها را توصیف می‌کند و در بیتی می گوید که بر سر سفره خبری از درویش و ناتوان نیست: منعم ز دست پرجود هر سو طلا فشان است افطار نذر و احسان در خانه‌ها عیان است این صحن سفره‌خانه چون روضه‌ی جنان است ‏ اروغن ز مرغ و جوجه زیر پلو روان است... چیزی که نیست پیدا درویش ناتوان است زین بزم خوب دلخواه به به تبارک ال در بیت آخر به این بزم دلخواه و به اصحاب سفره «تباز ک‌اله؛ می گوید» امّا در واقع» منظور از تبارک‌اللّه در این بیت تحسین نیست. بلکه تقبیخ است؛ زیرا ثروتمندان باید به فکر ذرویشان باشند» اما نیستند! يا در بیت‌های بعدع» اشرف‌آلدین با بهره گیری از آیرونیک کلامی» «می» را نه عامل گناه» که رافع عصیان می‌خواند: بسیار چو ما دیده این گنبشد فیروزه.. بگذراسوی قبرستان هر ساعت و هر روزه ساقی می رحمت ریز بر کاسه تو از کوزه مستم کن ازین باده با این دهن روزه باری بخش آیرونیک کلام نسیم شمال را در مصرع آخر می‌توان دید. گرچه می را «ام الخبائث» خوانده‌اند اما شاعر با استفاده از آیرونی کلامی به مخاطب خود می‌فهماند که اوضاع جامعه به‌شدّت بهم ريخته و میزان گناه و عصیان به‌حدی است که ی رحمت بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۱۷ همچنین شاعر ظاهرا در بیت‌های زیر» دعوت به سکوت می‌کند امّا قصدش از این دعوت» در واقع» برانگیختن مخاطب است. نسیم شمال شاعر عهد مشروطه است و هدف شاعران در این دوره بیدار کردن شهروندان» برانگیختن احساسات ملّی و میهنی» ترویج آزادی‌های فردی و اجتماعی» از میان برداشتن خرافه‌ها و اندیشه‌های سست و ناروا (محمّدی» ۱۳۷۲: ۱۱۲)» پیکار با بیگانه و بیگانه‌خواهی» انتقاد از نابسامانی‌ها و آشنا کردن مردم به حدود و حقوقشان بود (ذاکرحسین» ۱۳۷۷: ۱۵). در ابیات زیر نیز شاعر می کوشد تا با بهره گیری از آیرونی کلامی» مخاطب را در برابر موضوعات مهمی دعوت به سکوت کند. امّا در واقع» قصدش از دعوت به سکوت.» آگاهی‌دادن به خواننده و دعوت به برخاستن علیه نامناسبات است: تو را چه کار فلانی دروغ خوردقسم نداشت شمع چراغش فروغ خورد قسم بجای ماست بیاورد دوغ خوردقسم برفت عفت و ناموس و راستی از یاد تو را چه کار که یک ربع شهر بیکارند . دوربع خفته و یک ربع تازه بیدارند ولی به هر نفسی از حب ات 6:09 رش 5 9 رسد از مرک نو مبا رکباد در این نوع آیرونی» «نویسنده برای پنهان کاری از ساختار اثر سود می‌جوید» (غلامحسین‌زاده و لرستانی» ۱۳۹۰: ۷۴) و تفاوت. آن با آیرونی کلامی در این است که نویسنده مقصود خود را در لابه‌لای کلام می گنجاند» برخلاف آیرونی کلامی که در سطح واژگان است. یکی از ترفندهای این آیرونی» خلق قهرمان یا راوی ساده لوح است که درک ساده آنها از پیرامون خود و جهان اطرافشان با نگرش خواننده و نویسنده که به واقعیت آگاه هستند» متفاوت است (همان: ۷۴). نسیم شمال در شعر «شیر و پلنگک و روباه» از افراد حسود و نادانی حکایت می‌کند که با ساده‌لوحی سرانجام خوبی را برای خود رقم ۱۸ پژوهش‌های دستوری و بلاغی, سال ۱۱ شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ نخواهند زد» در صورتی که با هم رفاقت و دوستی دارند. حسادت نه‌تنها دوستی را از بین شاعر در دو بیت آخر اذعان می‌دارد که دوستان با حسادت و جنگ و جدال با یکدیگره میدان را برای دشمنان خالی خواهند کرد و به آنها فرصت می‌دهند تابر آنها تسلّط یابند. در شعر (خر و توله‌سگک» شاعر از خری حکایت می‌کند که به توله‌سگک صاحب خود حسادت کرده چون که می‌دید صاحب‌خانه با او بازی می‌کند و به او غذاهای خوب می‌دهد و خیلی به او رسیدگی می‌کند. تا اینکه خیالات, خر بخت‌ب رگشته را پیش خود گفت من کی‌ام سک کیست توله‌سگد هیچ بهتر از خر نیست لذا تصمیم گرفت تا کارهای توله‌سگک را تکرار کند. بلکه به اندازه او عزیز شود: بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۱۹ بر سر پای صاحبش افتاد وه دس گرشست قاس ی اذاد گفت خر کار توله را دیدم شیوه‌اش را تمس ام فهمی دم امشب اندر طویله دست دهم دست وقتشی که هست دهم وقتی که صاحب‌خانه برای خر کاه و جو برد» خر چیزی که از توله‌سگ دیده بود را دست خودرابه روی شانه مرد آن‌چنان زد که شانه آمد درد بر زمین خورد مرد بیچاره شد قبس او لبساس او ساره صاحب خانه طاقتش شد طاق بکید ال کر بسسوون بلاق ۰ 9 09 ۰ 2 3 0 2 ۰ ۰ چنشد شلاق بر سر خرزد گوش خررا گرفت و نشتر زد » دا هه ۰ :۰ 2 اه ام ۰ 5 خر بیافتاد و هوشش از سر شد گنت تقصیر از سن خر شد دست دادن کجا و خر به کجا؟ مفشت خور تا که مفتخر به کجا؟ چون که من حد خودنفهمیدم در طویله جسزای خود دیدم نره خر کار دیگ ری داز رگ یوار دی ری دارد شاعر با استفاده از آیرونی ساختاری» ساده لوحی افراد تقلید کار و زیاده‌خواه را به مار ی گلاردری #وساراان حصمود فزاتر کلای رکای زور وراد می‌تزاتن آسیب جدی به فرد برساند؛ پس بهتر است هر کس به جایگاه.خود راضی باشد. نسیم شمال در (فخريه یک پیرمرد دولتمند» مقصود خود را در لابه‌لای بیت‌ها گنجانده و از ساختار کلی شعرااسیت "کی خواهد افرادیرا که مخالف پیشرقت کشور و مخالف مدرسه و علم آموزی بودند» افرا عیاش» مفسد و بی‌هنر معرفی کند که کاملا از اوضاع جهان بی‌خبر هستند» امّا چون قدرت و ثروت در دست آنهاست» می‌توانند حرف خود را به کرسی بنشانند و به خواسته خود برسند: گرچه من پیرم و خم گشته ز پیری کمرم ‏ از جهان بی‌خبرم چار زن دارم و در فکر عیال دگرم ‏ از جهان بی‌خبرم... ۳۰ پژوهش‌های دستوری و بلاغی, سال ۰۱۱ شماره ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ ملک مختصی من شصت ده شش دانگ است ‏ پولم اندر بانک است صاحب خانه و باغ و حشم گاو و خرم از جهان بی خبرم صورتم زرد و دهانم کج و چشمم چپکی است همدمم دمدمکی است لیک در مجلس عیش از همه مرغوب ترم ‏ از جهان بی‌خبرم ریشم از رنگگ و حنا صیقلی و براق است من دماغم چاق است صاحب منصب و القاب و بدون هنرم . از جهان بی‌خبرم چه نسیمی چه شمالی چه معارف چه علوم ‏ چه مدارس چه رسوم می‌زند نام مدارس به جگر نیشترم ‏ از جهان بی‌خبرم همین ذر آپرونی ساختاری» هیناه مور بنگه لاملا از حقیقت آگاه هستند: در شعر «قرن تملّن پا عصر مشعشع»» شاعر با استفاده از آیرونی ساختاری» آنهایی را که می‌پنداشتند علم و ثروت با ایمان منافات دارد و نباید به مال دنیا اهمیّت داد» به طنز می گیرد و می‌گوید اگرچه در این دنیا مفلوکک هستیم» در آخرت شش دانگ بهشت مال ماست و ثروت دنیایی با رفتن به بهشت هیچ منافاتی ندارد: ایها الباقر در این دنیا فلاکت مال ماست اغفلت و بی‌علمی فقر و مذلت مال ماست لیک اندر آخرت شش دانگ جنت مال ماست ‏ مردمژمن کی خیال اسب و استر می کند؟ در این قسم آیرونی» گوینده يا نویسنده به شیوه‌ای استدلال می‌کند که باعث بی‌اعتبار شدن سخن خودش می‌شود (غلامحسین‌زاده و لرستانی» ۱۳۹۰: ۷۶ )» اما به‌طوری خودزنی می‌کند که وانمودسازی‌هایش لو رفته و مخاطب منظور واقعی او را می‌فهمد. در این نوع آیرونی» گوینده قصد دارد تا با زیر سوال بردن سخنان يا اعتقادات خود با ارزش بودنشان را به کسانی که آنها را فاقد ارزش و اهمیّت می‌دانند و یا به آنها توجّه نمی‌کنند» اثبات کند. به بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال نها دیگر بیان» گوینده سخنان خود را زیر سوال می‌برد. اشرف‌الدین هم در ابیات زیر با بی‌اعتبار کردن سخنان خود در واقع افرادی را به سخره می گیرد که اگر مانند آنها نباشی» رسوایت می‌کنند و به خاطر خودخواهی‌شان به خود می گوید از گفته‌هایت استغفار کن: آیا تو نمی‌پینشی ارباب جراید را من بعد دگر ننویس این حشو و زواید را در زلزله افکد‌دی ارکان عقایدرا باتوبه و استغفار مستغرق رحمت شو یا در شعر زیر» اشرف‌الدین با این که خود طرفدار درس و مدرسه است» ولی دراین ابیات از شعر «ادبیّات»» سخنانش را به این دلیل که درس و مدرسه به کار فقرا نمی آید و به هر ترتببی درویشان به عیش و عشرت نخواهند رسید, زیر سوّال می‌برد و فاقد اعتبار می‌داند: باش خموش اشرفا مدرسه و کتاب چه؟ ... بهراعلوم خارجه این همه آب و تاب چه؟ هندسه و حساب چه؟ صنعت و اکتساب چه؟. عیش چه عیش فقرا می‌ شود و نمی شود باری» در آیرونی رادیکال» نویسنده پا گویندهسخنان خود را بی‌ارزش می‌کند. در بیت‌های زیر از شعر «دری وری (های‌هوی)» نیز نسیم دغدغه‌های خود را به چالش کشیده گاه به موقع اذان ال اکبر می‌زنی . صبح که می‌شود همی این درو آن در می‌زنی به خانه‌ها و کوچه‌ها وقت اذان سّر می‌زنی ‏ بهر غذای فقرا پای به گل فرو داری نسیم شمال تو را چه کار که زخم مرهم نداره یا که فلان پول نقد زیاد داره کم نداره یا که ضعیفه یک نفر شوهر محرم نداره ‏ درغم و غصه خویش را لطمه زنان فرو داری در واقع» شاعر با استفاده از آیرونی رادیکال و بی‌اعتبار نشان‌دادن سخن خود. می‌خواهد بگوید که در چنین اوضاعی در این مملکت و این زمانه» اگر دغدغه مردم و ۳۲ پژوهش‌های دستوری و بلاغی: سال ۱۱: شماره ۱۹: بهاز و تابستان ۱۴۰۰۰ زندگی آنها را داشته باشی» در حقیقت پر رویی و وقاحت است. در همین شعر است که او به وطن خواهی برخاستن خود را با رختخواب آماده کردن یکسان می کند: بهر ملت از مخارج کاس‌تيم باهیاهو پارلس ان آراسب تیم چون وطن خواهان ز جا برخاستيم ‏ رخت خوابی بهر خود پیراستيم یکسان کردن وطن‌خواهی با رختخواب پیراستن» به معنی فاقد ارزش و اعتبار بودن و نیز بی‌فایده بودن آن است؛ چرا که ما هنوز در خوابیم و هیچ چیز فرقی نکرده است. در مصرع پایانی بندهای زیر نیز شاعر تمامی گفته‌های خود در بیت‌های قبل را بی‌اعتبار دخت رک عزیز من از غم نان به سر مزن" طفلک با تمیز من شعله به خشکک و تر مزن لولی اشکک‌ریز من بر دلامن شرزامزن ‏ سال دگرابرای تلو شوهر غمگسار میاد هرچه خوری بخور ولی غم مخور از گرسنگی.... غصه و غم به جای نان کم مخور از گرسنگی یک دوسه روز صبر کن سم مخور از گرسنگی ‏ شام اگر نخورده‌ای فردا واست نهار میاد «ب زک نمیر بهار میاد» خربزه با خیار میاد» به معنای زهی خیال باطل است. شاعر به فرزندش می گوید: غصه نخور همه مشکلات حل و خواسته‌هایت برآورده خواهد شد؛ امّا در نهایت» گفته‌های خودش را نقض می‌کند و با گفتن: «ب زک نمیر بهار میاد» خربزه با خیار میاد»» سخنان خود را پس می گیرد» به این معنا که هرگز این اتفاق‌ها نخواهد افتاد. اشرف‌الدین در این ابیات از شعر «تهدید» نیز حرف‌های خود را که حامی درس خواندن دختران بود» زیر سوال می‌برد و خود را گدای لات و لوت می‌خواند: گدای لات و لوت و باش قال و مقالش رو ببین ‏ تحفه ز رشت آمده نسیم شمالش رو ببین بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۹۷ حامی دختران شده فکر و خیالش رو ببین ‏ مرده علم می‌دهد بر ورقات موقنه در واقع به زبان آیرونیک می‌خواهد بگوید با وجود مخالفان شدید و سرسخت درس خواندن دختران که این را باعث به فساد کشیدن آنها می‌دانستند» کسی مثل اشرف‌الدین که حامی این موضوع است» باید حواسش به خودش باشد تا با وجود ارزشمند بودن در این آیرونی» جایی که انتظار نمی‌رود» نویسنده خود یا خواننده را وارد داستان می‌کند و يا در نمایشنامه» باز یگوان یه ناگام از نقیش, و دبیرو ن آمده و روایت داستان» توسّط یکی از شخصیّت‌ها تا پایان اذامه می‌یابد. زمانی که اثربا اظهار نظری انتقادی درباره وقایع یا شخصیّت‌ها همراه می‌شود» به آیرونی رومانتیک نزدیک و نزدیک‌تر می‌شویم» بالأخص اگر نوک پیکان نظر انتقادی به سمت و سوی تالف ادبی یا حتّی تألیف اثر پیش روی خواننده باشد (مو که» ۱۳۸۹: ۱۰۳)؛ بنابراین» این آیرونی حضور آگاهانه و عامدانه نویسنده در اثرست. او با همین حضور پیداکردن و خواننده را مخاطب مستقیم خود قرار دادن» ابهام‌ها را برطرف می‌کند. علاوه بر رفع ابهام می‌توان گفت که نویسنده با حضور خود می‌خواهد از میزان جدیت يا واقعی بودن مسائل» موضوعات و یا حوادث بکاهد. برای نمونه» در بیت‌های نخست"شعر زیر»از «قبای, تازه بهمنآسبت عید نوروز»» این گونه تصور می‌شود که خود گوینده که مرد زارغ است» آن غذاهاارا می‌خورد: بایسد شب عید را پلو خورد آن ماهی شور را جلو خورد افشرده بسه ماهی آب نارنج بس تازه به تازه نو به نو خورد آن جوجه پخته را به یک دم بلید ندیسدمش چطو خورد کوک ری برش تنه‌ازا ز بش قاب قاید به حالت چپو خورد ۳۴ پژوهش‌های دستوری و بلاغی, سال ۰۱۱ شماره ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ انار سر سبزه امرد زارع این شعر بخواند ونان جو خورد اما در بیت آخر شاعر حضور پیدا کرده و مشخّص می‌شود که زارع داشته خوردن آنها را در شعری برای خود می‌خوانده» ولیکن خود نان جو می‌خورده است. در واقع» شاعر در این شعر با استفاده از آیرونی رومانتیکک» بی‌چیزی زارع را بازتاب می‌دهد؛ به این معنا که زارع» این غذاها را فقط در خیال خود می‌تواند تصوّر کند. در بندهایی از شعر «خیالات شب‌های دراز زمستان»» شاعر صحنه‌های زیبایی را توصیف کرده و می گوید: دیدم گداها لباس تازه پوشیدند» اغنیا از کوران و شلان حمایت کردند» برای فقرا سفره چیدم و دیدم که اوضاع ایران اصلاح شده: به دوش جمله از اطلس رداها همه با طمطراق خسروانه بدیام اغنیا کرده حمایست ز کوران و شلان کرده حمایت بیادم آمد آن دم این حکایت که جنت می‌دهد حق با بهانه به دل گفتم عجب کشکی خریدم عجب بهر فقیران سفره چیدم عجب خیری ازین مشروطه دیدم عجب تقسیم شد وجه اعانه عجب اصلاح شد اوضاع ایران عجب آباد شد این خاک ویران عجب جمع آوری شد از فقیران عجب بیجا زدیم این قدر چانه بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۳۵ اما شاعر در آخر هر بند حضور می‌یابد و اعلام می‌دارد که تمامی آنها را در خواب دیده است. «شتر در خواب بیند پنبه دانه/ گهی قپ‌قپ خورد گه دانه‌دانه»» به این معناست که امیدی به دیدن این اصلاحات در بیداری ندارد. همچنین اشرف‌الدین با این که از حامیان سرسخت درس و مدرسه و علم آموزی بوده است» امّا در ابیات زیر با توصیه به این که «رو مسخرگی پيشه کن و مطربی آموز» علم آموزی را زیر سوال می‌برد و می‌گوید که نه درس به کار آید و نه علم ریاضی نه قاعصده مشق و نه مستقبل و ماضی با اين‌همه» در مصرع آخر و به علاوه ترجیع‌بند آن» این نکته کاملا مشهود است که اشرف‌الدین نه خود را بلکه مخالفان علمآموزی و مدرسه را به چالش کشیده است. در بیت‌های نخست شعر «عاقبت ایران) نیز شاغر به گونه‌ای از مجلس پنجم تعریف می‌کند که گویا تمامی گره‌ها را از کار و زندگی مردم باز کرده‌است: تا پنج دفعه مجلس گشودید رفع تطاول از خود نمودیسد از نیک نامی بیرق ربودید براقیمست خود این سان فزودید ای ال ایران باز البشاره ای ۶ ذروای اب از لباز ای اهل ایران شد وقت عشرت درکرید رنج و مصیبت از ظلم ظالم گشتید رات چون نفع بخشد مجلس به ملت ولیکن شاعر» در بیت آخر حضور می‌یابد و کسانی را که فکر می‌کنند مجلس پنجم به داد آنها خواهد رسید را «خرده‌یین» می‌خواند و در واقع ناامیدی خود را از مجلس نشان می‌دهد. ۲۶ پژوهش‌های دستوری و بلاغی, سال ۱۱ شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ این آیرونی زمانی به کار می‌رود که تضادی بین موقعیت‌های واقعی و آنچه که متناسب است و یا بین وضعیتی که اتفاق افتاده و وضعیتی که انتظار می‌رود رخ دهد» وجود داشته باشد؛ به‌عبارت دیگر آنچه انتظار می‌رود پیش آید و آن چه اتفاق می‌افتد» با هم تفاوت دارند (آقازینالی و آقاحسینی» ۱۳۸۷: ۲۰). بنابراین قربانی آیرونی» پس از مواجهه با نتیجه‌ای که خلاف انتظار اوست و آن را پیش‌بینی نمی کرده» غافل گیر می‌شود. در شعر «یک دسته روزه‌خوار با آژان»» نسیم شمال روزه‌خواران را در باغی با غذاهای رنگارنگ و حرف‌های آژان‌ها در آنها اثر کرد و یکی یکی به پای او افتادند: بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۲۳۷ که ما روزه دیگر نخواهیم خورد ‏ سوی باغ مطرب نخواهیم برد پلوها دوباره سوی دیگ؛ رفت خورش‌ها به یک جای نزدیکک رفت آژان‌صا چو رفشد یرون ز در در بیاغ پستند بس ار دگر دوباره یکی سفره آراستند ‏ نشس‌تند و خوردن دا و برخاس_تند در بیت آخر اتفاقی رخ می‌دهد که با وجود توبه کردنشان خلاف انتظار است امّا با استفاده از آیرونی وضعی می‌خواهد بگوید که توبه گرگ مرگ است و بعضی‌ها فقط به ظاهر توبه می‌کنند و چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می‌کنند. باری در آیرونی وضعی,» زمانی که فرد با نتیجد کار مواجه می‌شود» غافلگیر می‌شود. در حکایت «گربه و قالب پنیر» شاعر مملکت‌دارانی را توصیف می‌کند که مردم» تمام کار و زندگی خود را به آنها سپرده و به ایشان اعتماد کرده‌اند. گربه نماد همان مملکت‌داران است: مردم به وکیلان و مملکت‌داران خود اعتماد می‌کنند. امّا درست زمانی که انتظار دارند آنها را نجات دهند با چیزی خلاف آن مواجه می‌شنود و می‌بینند که آش با جایش از ۸ پژوهش‌های دستوری و بلاغی: سال ۱۱: شماره ۱۹: بهاز و تابستان ۱۴۰۰۰ گوته می گوید: آیرونی موجب صعود انسان به «ورای خوشی و ناخوشی» نیکی و بدی يا مرگک و زندگی می‌شود (م وکه» ۱۳۸۹ : ۵۲). در این آیرونی» نوعی پیش‌بینی وجود دارد و به اين‌خاطر که قربانی آیرونی» ناآگاهانه سعی دارد در جهت خلاف واقعیت گام بردارد» به‌نوعی غافلگیری نیز وجود دارد؛ چراکه تماشاگر و همچنین برخی شخصیّت‌های درون داستان از سرنوشت قربانی باخبر هستند. برای نمونه می‌توان از داستان رستم و سهراب در شاهنامه نام برد. این نوع آیرونی بیشتر در تراژدی‌ها وجود دارد» لذا به آن آیرپلووئی تراژیک تنیز می گویند (صگلیی: ۲۴۸۸۷۵۲). دیاین آیرونی» شخص نمی‌داند که آلت دست دیگری است و نمی‌تواند مانع از آن شود» همچنین از آینده خاطرجمع از ویژگی‌های آیرونی نمایشی) بی‌خبری شخصیّت از گرفتاری خودش است. در این ابیات از شعر «پسر به پدر گوید»» شاعر مواردی را برمی‌شمارد که خواننده درمی‌یاید با وجود چنین چیزهایی چون وکلای گرگ در لباس میش» قطعا به مردم خوش نخواهد گذشت و با چنین اوضاعی» فرد باید خیلی خوش‌خیال باشد که بپندارد خوش خواهد گفت یسک قزوینشی زار و فقیسر " ماکله گردی‌دیم در قزوین حقیسر بی‌نی ازم از وکی_ ل و از وزیر از خدا خواهیم مانان و پنیسر... گشنته ظاهر خال اتلد سا شا اهراکسی‌ ناهد و کالت بهر خویش گرگگک‌ها پیدا شده در شکل میش ‏ غم مخور امسال خوش خواهد گذشت این آیرونی» ناخواسته یا ناآ گاهانه است و آیرونیست ندارد؛ با اين‌حال» هميشه یک قربانی و یک ناظر دارد. ناظر آیرونی باید هم از بی‌خبری قربانی باخبر باشد و هم از بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۲۹ موقعیت واقعی؛ هرچه بی‌خبری قربانی بیشتر باشد» آیرونی تکان‌دهنده‌تر خواهد بود (م و که ۱۳۸۹: ۴۲ -۴۱). بنابراین» میان آنچه که می‌بینیم» با واقعیت» تضادی وجود دارد که خواننده از آن باخبر است. این نوع آیرونی در قالب خودزنی یا آیرونی ناهمخوانی و کوچک شمردن دیگری است و گوینده مخاطب را به تناسب جایگاه خود مسخره می کند. قرارگرفتن در وضعیت خطرناکک» پاراد و کسیکال و خنده آور و یا تحقی رکردن شخصیّت گرفتار شده را آیرونی موقعیت می‌نامند (قاسم‌زاده» ۱۳۹۱: ۳۲۳). نسیم شمال در این بند از شعر «دری وری»» ثروتمندانی را به سخره می‌گیرد که برای کمک نکردن به نیازمندان» به فقیران کسی از بهر خدانان‌ناند ‏ گر بگوشد فقفیران به آمیرآن ندهد گر رود منزل اعیان و وزیران ندهد بلکه یک پول سیا صاحب ملیان ندهد گوید این گربه کجا بود چنین کرد معو .. آریش خود کرده به ماشین و به مقراض درو او همچنین در شعر «خا رکش وم رگ خواستن» از پیرمرد خارکشی حکایت می‌کند خارکشی پشته خاری به دوش می‌زدی از بخت بد خود خروش طاق شده طاقتش از خستگی گفت اسان است ز دلبستگی من که به این مشغله دل بسته‌ام یکسره از عمر خودم خسته‌ام... باولخس لا برس اند کر ر] قطعم کسن شاخ بی‌برگگ را امّا زمانی که فرشته مرگک حضور پیدا می کند و می‌پرسد که مرا بهر چه احضار خارکش خسته دل بی‌شکیب دید یکی شکل عجیب و مهیب گفت که میخواستم از تو کسکک اقافتا قشضد و سسرآباائنس‌کت تا که به دوشم نهی این خار را بلکه به منشزل بسرم بار را ۳ پژوهش‌های دستوری و بلاغی» سال ۱۱ شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ پیرمرد خا رکش با قرار گرفتن در موقعیتی خطرناک به خدا هم دروغ گفت تا زنده بماند» در صورتی که ما از واقعیت آگاهیم و می‌دانیم که او مرگف رااخغواسقه بود. شاعر می‌خواهد با استفاده از آیرونی موقعیت بفهماند که آدمی هرچه پیرتر می‌شود» به زندگی در این آیرونی» تقدیر با تحمیل اراده خود بر تصمیمات انسان» جریان هستی را در مسیری خارج از تصوّر او قرار می‌دهد (قاسم‌زاده» ۱۳۹۱: ۳۷۸). بنابراین می‌توان گفت: دخالت و تحمیل نیروی قضاو قدر سرنوشتی محتوم زا برای قربانی آیرونی رقم می‌زند که اراده و تصمیم انسان در میان آن هیچ کاره و بی تأثیر است. به گفته‌ی موکه» تنها کسانی این آیرونی را به کار می‌برند که به تقدیر اعتقاد داشته باشند (م و که, ۱۳۸۹: ۲۱). در شعر «ما و من»» دو رفیق به نام‌های غضنفر و قنبر برای قطع طریق با هم همراه می‌شوند» تا این که یکی بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال این شعر با استفاده از آیرونی تقدیر» این نکته را به خاطر می‌آورد که از هر دست بدهی» از همان دست پس می‌گیری؛ کسی که در موقع خوشی من من می کرد و رفیقش را تنها می‌گذاشت, دست تقدیر نگذاشت که اوادر موقع گرفتاری» با رفیقش ما شود و همان چیزی که با آن خودش را از رفیقش جدا کرد سرش زا بر باد.داد. در ابیات زیر از شعر «ادبیات»» نسیم شمال می‌خواهد بگوید که با وجود چنین جرایدی؛ انتظار می‌رفت که هکهرازا و اقیغفات بیداواشو ندیه چنین با مشروطه شدن مجلس و حبل المتین سوی عدالت رهنما است درد ایران بی‌دوا است با وجود این جراید خفته بیدار نیست یک رگی هشیار نیست این جراید همچو شیور و نفیر و کرنا است درهایران بی‌دوا است شکر می کردیم جمعی کارها مضبوطه شد مملکت مشروطه شد باز می‌بینیم آن کاسه‌ست و آن:آش است و ماست درد ایران بی‌دوا است با خرد گفتم که آخر چاره این کار چیست عقل قاطع هم گریست بعد آه و ناله گفتا چاره در دست خدا است درد ایران بی‌دوا است در آیرونی تقدیر» سرنوشت» محتوم است و فرد گرفتار باید آن را بپذیرد و اگر برخلاف آن قدمی بردارد» بی‌فایده است. درد ایران آن‌قدر زیاد و مشکلاتش آن‌قدر ۳۲ پژوهش‌های دستوری و بلاغی: سال ۱۱: شماره ۱۹: بهاز و تابستان ۱۴۰۰۰ بزرگک است که دواکردن و حل کردن آن غیرممکن است و فقط از دست خدا برمی‌آید م و که در مورد آیرونیست خودکاهنده می گوید: «خودش را خفیف می‌کند و تصویری که از خود به‌دست می‌دهد.ه جزو نقشه اوست» (مو که. ۱۳۸۹: ۷۶). در این آیرونی» شخص دانا خود را به جهالت زده و آن‌قدر مخاطب را در معحرض پرسش قرار می‌دهد تا او را به تردید افکند و ناتوانی او را در فهم حقایق و معانی بشناساند (قاسم‌زاده» ۱ ۳۳۰). مانند سقراط که خود را به نادانی می‌زد و بسیار ماهرانه با پرسش و پاسخ‌های خود. نادانی مخاطب را به او و همچنین نظر خود را به مخالفانش اثبات می کرد. پیروزی کسی که در ابتدای بحث نادان به نظر می‌آمده» بر کسی .که ادعای دانایی دارد» موقعیتی آپرونیک ایجاد می کند (غلامحسین‌زاده او لرستانی» :۱۱۹::۱۳۹). اشرف‌الدین در شعر «دلم از دست چرخ کرد آماس)» از ابوالعباس که خود را مقتشدای جهان و صاحب انفاس گف تشن یر هاری سستا؟ گفت قارچ هست و کنگر و ریواس گفتمش دل چسان فید و۲ ۶ ابر گار و کاس ماس گفتم این پول از کجا آید؟ گت از کیمب او از قرطاس گفتم آخر چسان شوم مفلس؟ گفت ده رنگ وصله زن به لباس گفتم این جنگ کی تمام شود؟ گفت من هم نمی‌کنم احساس چون ز مشروطه گفتمش گفتا قل آأعوذ نا به رب الشاس بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال وقتی از مشروطه سخن به میان میآید» ابوالعباس می‌گوید: «قل أعوذ آنا به رب النّاس»» یعنی از مشروطه به‌خدا پناه می‌برد و به اثبات می‌رساند که مخالفان مشروطه در نمودار زیر» میزان بهره‌گیری اشرف‌الدین از انواع آیرونی مشخص می‌شود: آپرونی کلامی ۲۵ » آیرونی ساختاری ۱۵ » آیرونی موقعیت ۴ /» آیرونی نمایشی ۸ ۸ آپرونی وضعی ۱۰ » آیرونی تقدیر ۴ » آیرونی رادیکال ۱۶ /» آیرونی رومانتیبک ۱۶ آیرونی ‏ آیرونی آیرونی آیرونی تقدیر آیرونی آیرونی . آپرونی آیرونی ۳۴ پژوهش‌های دستوری و بلاغی, سال ۱۱ شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ براساس نمودارهای پیشین» ۲۵ درصد (یک چهارم) از آیرونی‌ها از نوع کلامی است و این یعنی» ساخت و پرداخت آیرونی‌ها کاملا آگاهانه و شاعر عامدانه سخنی را مطرح می‌کند که برخلاف مقصودش بوده است. همچنین این نوع» آیرونی از دید آیرونیست دیده می‌شود» نه از منظر ناظر. اگر مقیاسآیرونی کلامی را برای نمونه با مقدار ناچیز آیرونی موقعیت (ناظرمحور) مقایسه کنیم» درمی‌يابیم که هدف شاعر بیش از آن که خنده‌دار پا فلسفی باشد» شیوه‌ای هجو گونه به خود می‌گیرد و با عنایت به حجم بالای آیرونی ساختاری می‌توان برداشت کرد که شاعر برای نمایش افکار سیاسی خود» رو به خلق شخصیّت‌های ساده‌لوح يا راوی ساده‌اندیش می آورد و یا با بهره گیری از آیرونی رادیکال» سبب بی‌اعتباری سخن‌های خود و یا اثبات اهمیّت عقایدش در نظر منکران می‌شود. همچنین میزان قابل توجه استفاده شاعر از آیرونی رومانتیک نیز نشانگر حضور آگاهانه و عامدانه نویسنده به‌منظور رفع ابهام و کاستن میزان جدیت يا واقعی بودن موضوعات و با حوادث در اثر است. ۱۰ و ۸ درصد از فضای نمودار هم مختص به آپرونی‌های وضعی و نمایشی است که نشان می‌دهد شاعر برای پیش‌برد کارهایش از روش بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۳۵ این نمودارها نشان می‌دهد که تحلیل اشعار نسیم شمال بر اساس تلی صرف از طنز در مطالعات ادبی موجود.» تقلیل دادن ظرفیت‌های نهفته در این متن است و پژوهش انجام شده از منظرآپرونیک قابلیت‌های این متن را آشکار می‌کند. همچنین بنیاد ادبی آپرونیک (معطوف به هدفی ترهیبی و ترغیبی) به‌ویژه در آپیرونیک کلامی (با رویکرد طعنه» استهزا و هجو)» ناظر به معنای ثانویه است» نه معنای اولیه؛ چنان که علمای علم معانی در این باب سخن گفته‌اند. نیز وجه آیرونیک اشعار نسیم شمال کمک می‌کند به ماندگاری اثر ادبی» برخلاف بسیاری از اشعار دوره قاجار و مشروطه که به جهت دغدغه‌های اجتماعی عصری» ۳۶ پژوهش‌های دستوری و بلاغی: سال ۱۱: شماره ۱۹: بهاز و تابستان ۱۴۰۰۰ بر اساس پژوهش حاضر تحلیل اشعار نسیم شمال صرفا با تلقی از طنز تقلیل دادن ظرفیت‌های نهفته در این متن است؛ زیرا آیرونیک‌سرایی او به سبب برخی ناگزیری‌ها و پیگیری برخی اهداف است. از آنجا که در عصر مشروطه» به دلیل شرایط سیاسی- اجتماعی موجود» امکان بیان صریح اندیشه‌های آزادی‌خواهانه وجود نداشت» اشرف‌الدین ناچار از بیانی آیرونیک بهره می گیرد؛ چراکه اساسا بنیاد ادبی آیرونیکک» خاصه آپرونيک کلامی» ناظر به معنای ثانویه است» نه معنای اولیه. همچنین از آنجا که مضامین به کار رفته در اشعار نسیم شمال مدام تکرار می‌شوند» بهره گیری از بیان آیرونیک با زبانی طنزآمیز سبب از بین رفتن ملالت حاصل از تکرار و همچنین سبب مانند گاری شعرها می گردد. آیرونی‌های به کار رفته در اشعار نسیم» چندان دیریاب نیست و بیشتر آنها به‌مانند زبان اشعار شاعر ساده‌اند. بسامد بالای آیرونی کلامی در اشعار این شاعر نشان می‌دهد که او این صنعت را از روی عمد به کار می‌برده و کاملا آگاهانه سخنی را مطرح می کرده که برخلاف مقصود بررسی کار کرد شگرد آیرونی در شعر نسیم شمال ۳۷ آقازینالی» زهرا و حسین آقاحسینی.(۱۳۸۷). «مقايسه تحلیلی کنایه و آیرونی در ادبیّات فارسی و انگلیسی». کاوش‌نامه. سال ٩. شماره ۱۷. صص: ۱۲۶ - ۹۵. بهره‌مند» زهرا.(۱۳۸۹). «آیرونی و تفاوت آن با طنز و صنایع بلاغی مشابه». فصلنامه زبان و ادب بوشهری» مهدی.(۱۳۹۴). «بررسی تطبیقی سبک ادبی میرزا علیاکبر صابر طاهرزاده و اشعار سید اشرف‌الدین گیلانی». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال ۲. شماره ۵ صص: ۰۱-۳۳ حق‌جو سیاوش.(۱۳۹۰). «سید اشرف‌الدین گیلانی: طنز و تمهید آزادی در شکل». مجموعه مقالات ششمین همایش بین‌المللی انجمن زبان و ادب فارسی ابران: تهران: خانه کتاب. حلبی» علی‌اصغر.(۱۳۶۴). مقدمه ای بر طنز و شوخ طبعی در ایران. تهران: پیک. ذا کر حسین» عبدالرحیم.(۱۳۷۷). ادبیّات سیاسی ابران در عصر مشروطیّت. تهران: علم. صفایی» علی.(۱۳۹۲). «نگاهی به جلوه‌های آیرونی در انديشه و اشعار پروین اعتصامی». نشريه سابق دانشکده ادیبّات دانشگاه تبریز. سال ۶۶. شماره ۲۲۸. صص: ۹۶ - ۶۱. شفیعی» نرگس.(۱۳۹۵). آپرونی در مثنوی معنوی. پايان‌نامه کارشناسی‌ارشد. با راهنمایی غلامحسین‌زاده» غلامحسین و زهرا لرستانی,(۱۳۹۰). «آپرونی در مقالات شمس». مجله دانشکده فتوحی» محمود.(۱۳۹۱). سبکت شناسی, نظریه‌ها رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن. قاسم‌زاده» علی.(۱۳۹۱). «7آیرونی و کار کرد آن در دستگاه فکری ناصرخسرو». بهار ادب. شماره محمّدی, احمد.(۱۳۹۱). مقايسه ساختار طنز در آثار سید اشرف‌الدین گیلانی و میرزاده محمّدی» حسنعلی.(۱۳۷۲). شعر معاصر ابران از بهار تا شهریار. تهران: اختران. ۳۸ پژوهش‌های دستوری و بلاغی, سال ۱۱ شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ موکه. داگلاس کالین.(۱۳۸۹). آپرونی. ترجمه حسین افشار. تهران: م رکز. نسیم شمال.(۱۳۷۱). کلیات جاودانه نسیم شمال. به کوشش حسین نمینی. تهران: دیبا ۷۵ 1۳6۳۵۲6 ع-ناناطاه 1 رمع مداع 3/0" .(2008) منصنععمطه‌داو۸ 11۰ 2 .7 مفله‌صزه‌عه‌طای۸ 95-67 .80 .17 .370 .9 6[ه5 .16۵/056 ۰ نکزاه‌ع ۳ ۷۵ نت۳ مسج رد۸ ح۵ل0 2-2 عدل[د8 عقل لغونطکا عج50 عسناهسزط عجعععوهطاع3/0 ر2007) . اس 49-77 .30 .1 .370 602 ع-تقطامی ‏ زعناعع 2 ۷۵ زدجد ۳ 1-6 عداد8 ع- 52026 ۷8 102 ۵ص هه عسام 133 ۷۵ ۳۵۵ .(2010) .7 ماصقصعحطدظ 9-6 .20 .45 .310 .و۳۳ ۸030-6 ۷۵ صقطق7 ع اعد ۳ 1053306۰ 7و ۸3" 300۵ عوعزطادل۸ مادک عوسنطعزطاج] عجزدسوط .(2015) 34 مفسطعطع00ظ -83 3221300565 ۰" نصعانک ع-دنو 0 مگداع۸ 0عووعک عسج طاع۸ ۲۵ عم عطج1 «ع هگ ,1-33 .80 .5 .370 مژومقطاجه۳ عحاه علها3/0 ۷۵ نصه‌عصط ع-صمماه* ع 7 ۳۵0-6 ید1 7قل ۵0 ع-ل ماه ۷۵ و۳۵ :(2012) بش۸ معلقتصععقطای -116دزم/3 ۰ عصقاک عسادلفهداع1/2 حعل ۳0۵ "۴ .(2011) نصفادعم] .7 6 بط.ی ,علوهمصنع7105 حصعامطی 69-87 .00 .9 .370 :۵0 فق1 26ع 12065 نصحط۳ عص ۵100" 6 وه احایهه1 غ هل نودم۸ مس-لنطص1 ۷۵ 2ص نصعلان6 جنو0مکه‌طاع۸ ۹۵۶۲۵۵" .(2011) .5 بصمزطهه1 ۰ ع-6 1630 :165۳0 مسوتا ع-زوجد۳ ع- و۸ ۷3 صقط 7 ع-صفصوز۸ 066 :ص162 ۳۵۵۰ حقل طخ1 ام محاک ۵ سصع ۲ و0 مق هدای3/0 .(1985). ۰.۸ ۸* ما۵ ع-16130 تصقطع1 نز مصقاعقل ع-قد30 عمط ند ۷ ب(0998) 3 مفنطاق06 2/0۵ 391-6 6 3810036-6163 نوات" 20206 ۷۵ نصعانک . نو وگه‌طاع۸ : .3۳/طه 5 ها تحقطقطظ عم 1۳۵۵ عمعد 3/0 6 ماک .(1993) بش بقل 1/050 6 ع-لوع و160 856 یلماک صتکه31 عروحعصقل 12 عنام .(1992) لماک صطنعق271 8۳-6 ۸3 ۷۵ 6 اعنو۸ جقل نط10 عومطع 701 6 نطمعم<" .(2013). ۸ مفند‌کد5 13065820-6 عساو رد۸ ع هل ص12 ماک عوعوسطکه 31 .نهد ۳۰ 1۳۵۳5639-6 6-6 ص32 باقصق/3 نمصکه/3 جقل و۳05 (2016) با هدک ع- 82 1306 نومصطظ۸ صح‌حطقطک ع سوم حمصطاهط هط م۸ 003 افق/2 عمکع۸* هل صهنصه۳ت عزعه‌رنی عسه‌وزطاهم۸ .(1998). .۰ ۸* مصنع1305 معملو2	آیرونی، سخنی است دو پهلو که معنا و مفهوم ثانویه آن اهمیّت دارد؛ این شگرد ادبی، از ظرفیت گسترده ای برای رساندن مفاهیم و مقاصدی که مجالی برای عرضه و مطرح کردن مستقیم آنها نیست، برخوردار است. نسیم شمال (سیّد اشرف الدّین حسینی) از شاعران عصر مشروطه که برای تبیین اندیشه های سیاسی و اجتماعی خود در بحبوحه خفقان و استبداد عصر خود، گزیری جز از بیان غیرمستقیم اندیشه های آزادی خواهانه اش نداشته است، از این صنعت بلاغی بهره ها می گیرد. پژوهش حاضر که به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع و ابزار کتابخانه ای نوشته شده است، تلاش می کند تا نحوه حضور آیرونی و انواع آن را در شعر نسیم شمال بررسی کند. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که زبان آیرونیک نسیم شمال، علاوه بر ماندگار کردن آثارش، زمینه گسترده ای را برای ایجاد آیرونی فراهم می آورد؛ چرا که اساساً بنیاد ادبی آیرونیک، خاصه آیرونیک کلامی، ناظر به معنای ثانویه است، نه معنای اولیه؛ و شاعر با استفاده از این شگرد، ضمن تبیین اندیشه های اجتماعی خود، می کوشد تا خستگی و ملال حاصل از تکرار مضامین را بزداید. همچنین می توان اذعان داشت که آیرونی های به کار رفته در اشعار وی، چندان دیریاب نیست و بیشتر آنها به مانند زبان اشعار شاعر ساده اند. همچنین بر اساس پژوهش حاضر می توان اذعان داشت که تحلیل اشعار نسیم شمال صرفاً با تلقّی از طنز در مطالعات ادبی موجود (و نه آیرونی)، تقلیل دادن ظرفیت های نهفته در این متن است.
18,750	372439	وا رسد ری + سال دهم شماره اول بهار ۱۳۹۲ خردورزی با توجه به نوع پژوهش‌هایی که در خصوص آن انجام گرفته به یک متغیر بین رشته‌ای تبدیل شده است. خرد را می‌توان از ابعاد متفاوتی» نظیر روان‌شناسی» جامعه‌شناسی, فلسفی, و ادبی» مطالعه کرد. راسل (۲۰۰۵) بین سه رویکرد مطالعه درباره خردورزی تفاوت قایل شده است. این سه رویکرد عبارتند از: الف. فرایند شناختی یا روش ویژه جمع‌آوری اطلاعات و پردازش آنها؛ ب. مطالعه خرد به عنوان فضیلت يا رفتار يا ارزش اجتماعی؛ ج. مطالعه خرد به عنوان صفت خوب و مطلوب يا به عبارت دیگر ویژگی شخصیتی مطلوب. خردورزی مدت‌ها یک سازه مورد علاقه در روان‌شناسی و مذهب بوده که به عنوان یک مرحله پیشرفته از رشد بزرگ‌سالی و نشانه اوج رشد شخصیت فرد در نظر گرفته شده است (کنزمان و بالتزه ۶۲۰۰۵ استادینگر و گلاک. ۲۰۱۱). مطالعات درباره خردورزی در طول سه دهه گذشته» به جهت‌گیری‌های نظری و تجربی زیادی منتج,شده است (چوی و لاندروس» ۲۰۱۱). خرد یک سازه چندبعدی است که ابعاد شناختی, 7 آمایسطوامز ی یل وییحالی در آن نمایان است ز افراد خردورز به عنوان کسانی شناخته می‌شوند که صفات مثبتی از قبیل پختگی, شخصیت کامل, مهارت قضاوت بهتر در موقعیت‌های مشکل؛ و توانایی فائق"آمدن بر ناملایمات زندگی را دارند از نظ رآردلت (۲۰۰۶) و استرنبرگ (۱۹۹۰) سه نوع نظریه درباره خرد وجود دارد که عبارتند از: ۱. نظریه‌های فلسفی که به انواع باستانی خرد مربوط هستند و قابل آزمون نیستند. ۲ نظریه‌های تلویحی (ناآشکار) که دیدگاه‌های مردم عادی درباره خرد هستند. ۳ نظریه‌های آشکار یا علمی که خرد:را رهرآشخص قابل" اندازه‌گیری می‌دانند. از بین مطالعات گوناگون که دربار خردورزی شکل گرفته تمرکز ما بیشتر بر کارها ی آردلست (۲۰۰۳) به عنوان یک نظريه علمی (آشکار) است. او خردورزی را دارای چند کارکرد می‌داند: ب. خرد افراد را قادر به حل مشکلات می‌سازد و اینکه چگونه با استفاده از برنامه‌ریزی به اهداف ج. خرد. افراد را قادر می‌سازد تا برای دستیابی به یک جهان‌بینی» درباره زندگی کوشش کنند. د. خرد» افراد را برای دستیابی به معنای زندگی راهنمایی می‌کند. بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی 2 ۱۳۹ مفهوم «خرد» در فرهنگ‌های غربی و شرقی, از نظر تاریخی با هم تفاوت دارد. مفهوم «خرد» از نظر تاریخی در غرب, به عنوان دانش و استدلال, ارتباط با خدا و توانایی اخلاقی و معنوی به کار گرفته شده است (مگی» ۱۹۹۸ ص 1۸). در فرهنگ شرقی» این مفهوم بیشتر به شهود و ادراک مستقیم و پیروی از حقیقت برای دستیابی به رفتارها و عواطف مثبت به کار رفته است (بیرن و اسونسون» ۲۰۰۵ مواکانین» ۲۰۰۳ ص ۳۵۳ تاکاهاشی» ۲۰۰۰). برای پی بردن به تفاوت مفهوم «خرد» در این دو فرهنگ, دیدگاه هر کدام از این فرهنگ‌ها نسبت به خرد را بررسی می‌کنیم: سقراط از پیش‌گامان مطالعه درباره خرد است. او روش «سقراطی» را برای جست‌وجوی حقیقت.» به وسيله سوال کردن درباره هر چیزی که در جهان وجود دارد. توسعه داد. او بیان کرد که فقط خداوند. دانای کل است و بشر در حد فاصل دانایی و نادانی قرار دارد. افلاطون از طریق کسب فضیلت و شهود. به دنبال درک معنای هستی بود (مگی, ۱۹۹۸ ص 14). ارسطو خردورزی و تعقل را به عنوان منابع شناخت هستی به‌طور مشخص برجسته.کرد و بیان داشت,.که خرد بالاترین دانش است (آدلس در طی عصر نوزایی» ارزش خردورزی غرپی از ارزش‌های مذهبی و درک هستی از طریق شهود به استدلال تغییر جهت داد. موتنیگن خرد را به عنوال یک‌انگرش انتقادی در نظر گرفت و بیان داشت خردمند کسی است که از نواقص آگاه بوده و در پی تعادل با طبیعت باشد. وی شناخت خود, شناخت جهان و مدیریت خود را از مهم‌ترین شاخصه‌های خردمند می‌داند (بروگمان ۲۰۰۰ ص ۸۱).کاست خردورزی را پایه فلسفه می‌دانست و این واژه را:با استذلال هنم‌معنا می‌خواند (هادوت» ۱۹۹۵ ص ۱3۳). خرد در شرق» بیشتر بر درک شهودی از ارتباط بین خدا و هستی تمرکز دارد. در این فرهنگ» خردورزی به عنوان توانایی شهودی که بالاتر از دانش است» پنداشته می‌شود. در فلسفهه هند باستان» خرد از جهان حسی جدا شده و خردمند از این منظر, کسی است که فهم شهودی از مرگ و جهان هستی دارد. در آموزه‌های بود/ نیز زندگی پر از رنج است و اين رنج توسط امیال ایجاد می‌شود؛ و خردورزی نادیده گرفتن تمام امیال و راهی برای پایان دادن به این رنج‌هاست (بیرن و اسونسون» ۲۰۰۵). در فرهنگ چین» خردورزی به‌طور سنتی ایجاد هماهنگی در جهان است که شامل قضاوت. خلاقیت و مهارت‌های عملی می‌شود که در زندگی واقعی جریان دارد (زو و همکاران؛ ۲۰۰۹). این دیدگاه به‌طور عمده, از فلسفه تائوئیسم» بودیسم و کنفوسیوسیسم نشئت گرفته است. شاخصه‌های اصلی تائوئیسم شامل جز طبیعت بودن, عمل نکردن (مانند باد بودن)» هماهنگی» رحم» تعادل و فروتنی است (تیان» ۰۲۰۱۱ ص ۱۱۶) که همه آنها مشابه بعد عاطفی در مقیاس سه بعدی خردورزی آردلت (۲۰۰۳) هستند. کنفوسیوس طرفدار ارزش‌های اخلاقی, مانند عدالت. نزاکت. دانش,» کمال و تهذیب است. این مولفه‌ها ابعاد شناختی و تأملی خرد با تأکید بر دانش و خودشکوفایی در زندگی را این مکتب‌های فلسفی تأثیر عمیقی بر تفکر شرقی گذاشته پایه و اساس درک خرد را در این فرهنگ‌ها شکل داده‌اند. برای مثال,» طبق نظر یانگ (۲۰۰۱) در نظر بیشتر چینی‌ها و تایوانی‌ها فرد خردمند باید دارای دانش و توانایی وسیع بوده مهربان و خیرخواه دیگران باشد. دیدگاه عمیقی به نظریه‌های جدیدی که امروزه سعی دارند خردورزی را با اصضول علمی متداول مطالعه کنند «نظریه‌های آشکار» نام دارند. استرنبرگ «خردورزی» را ایجاد تغادل بین علایقخوددوستی» دگردوستی و اجتماع دوستی می‌داند. او در مطالعات خود. رفتارهای افراد خردمند را مطالعه کرد و توانایی استدلال بالا ذکاوت. پادگیری از طریق ایده‌ها و محیط توانایی قضاوت, سرعت استفاده از اطلاعات و تیزبینی را در «مکتب برلین» از دیگر نظریه‌های آشکار خردورزی است. این مکتب پنج معیار شامل دو معیار اساسی «دانش واقعی غنی» و «دانش روندی غنی» درباره زندگی بشر, و سه معیار گروهی شامل, «زندگی ادراکی»» «ارزش قایل شدن برای نسبی‌نگری» و «دانش درباره بازشناسی و عدم قطعیت جهان» می‌شود. این مکتب همچنین عنوان کرده که خرد یک ویژگی شخصیتی نیست. بلکه به عنوان یک نظام کارآمد. زندگی را مدیریت می‌کند (بالتز و استادینگر ۲۰۰۰). کنزمان و بالتز خردورزی را به عنوان منبع بهزیستی و معنای زندگی افراد می‌دانند و شاخص‌های ۲. مشخص کردن مفاهیم برجسته مانند دانش, قضاوت و فضیلت؛ بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی 2 ۱۶۱ ۳ ایجاد هماهنگی بین دانش و منش,» ذهن و فضیلت؛ ۶. ایجاد هماهنگی و تقویت فرد به‌منظور رسیدن به رشد اجتماعی؛ ۵. آگاهی از محدودیت‌های دانش و عدم قطعیت جهان (کنزمان و بالتزه ۲۰۰۵). همان‌گونه که مشخص شد. مفهوم «خرد» در طول تاریخ» در حال تغییر بوده است و به همین سبب» ارائه یک تعریف عمومی و کلی از «خردورزی» دشوار به نظر می‌رسد (آردلت» ۲۰۰۳). اخیرا محققان به یک توافق کلی روی جنبه‌های چندبعدی و کارکردهای درونی خردورزی دست یافته و معتقدند: خردورزی نیازمند تجربه» جست‌وجوی اطلاعات و راه‌حل‌ها و سنجش نتایج جایگزین از طریق استدلال منطقی است. بنابراین» خردورزی را به عنوان یک ویژگی» که هنگام تصمیم‌گیری آشکار می‌شود. در نظر گرفته‌اند (باست» ۲۰۰۵ بیرن و اسونسون ۲۰۰۵ استادینگر و گلاک, ۲۰۱۱ بانگن و یکی از دیدگاه‌هایی که نسبت به سار نظریه‌ها شناخته شده‌تر است نظریه «سه بعدی »آردلت است که خردورزی را هماهنگی ابعاد شناختی»:تأملی او عاطفی تعریف.کرده است. بعد «شناختی» به توانایی و علاقه فرد به درک کامل موقعيت‌ها يا پدیده‌ها:آگاهی داشتن و.اذعان به ابهام» پیچیدگی و عدم قطعیت دنیا و در نهایت. توانایی اتخاذ تصمیم‌های مهم با وجود عدم قطعیت و پیش‌بینی‌ناپذیری زندگی اشاره دارد. بعد «تأملی» شامل توانایی و علاقه فرد به دیدن پدیده‌ها و رویدادها از دیدگاه‌های متفاوت و نیز عبور از ذهنیت‌ها و فرافکنی‌هاست. بعد «عاطفی» به حضور هیجانات مثبت نسبت به دیگران, علاقه به مراقبت از دیگران و توجه به,سعادت و سلامت آنان و نبود بی‌تفاوتی و هیجانات منفی نسبت به دیگران اشاره دارد (آردلت. ۲۰۰۳ ۲۰۰۶ و ۳ ۲۰۱۱). «هویت» و نحوه شکل‌گیری آن از موضوعاتی است که بسیاری از حوزه‌های علمی مانند روان‌شناسی, جامعه‌شناسی» فلسفه و مانند آن درباره‌اش بحث کرده‌اند. از دیدگاه روان‌شناسی» موضوع «هویت» در شاخه‌های گوناگونی همچون روان‌شناسی اجتماعی» روان‌شناسی رشد و روان‌شناسی شخصیت بررسی شده است. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت و وسعت این حوزه است. به کمک هویت. افراد به تعریفی از خویشتن می‌رسند که اگر این تعریف با واقعیت اجتماعی آنها در تعارض باشد حالت‌هایی همچون ناپختگی, فشار روانی و مشکلات رفتاری دارند (شکرکن و همکاران» ۱۳۸۰). «هویت» عبارت است از: برداشت سازمان یافته‌ای از خود که از ارزش‌ها عقاید و اهدافی تشکیل می‌شود که فرد خود را نسبت به آنها متعهد می‌داند (برک» ۱۳۸۱ ص 1۳). از نظر برزونسکی (۱۹۹۲) افراد با توجه به فرایشدهای شناختی- اجتماعی خود» هویت‌های متفاوتی را بروز می‌دهند. برای شناخت و درک بهتر سبک‌های هویتی برزونسکی, ابتدا به سبک‌های هویت از نظر مارسیا (۱۹۹3) به اختصار اشاره می‌کنیم مارسیا سبک‌های هویت را در هویت تعلیقی: افرادی که دارای این سبک هستند بر اساس اهداف خود. فعالانه در جست‌وجوی هویت خود بوده و به دنبال رسیدن به تعهد در رابطه با اهداف انتخابی خود هستند. این افراد بیشتر به نظام‌های شناخته شده حساس هستند و آنچه را می‌پینشد به مبارزه می‌طلبند و ظرفیت بالایی برای هویت زودهنگام: اشخاصی که این سبک را دارند بدون جست‌وجو و بررسی و به‌طور جزمی به یک سبک متعهد می‌شوند. آنها با اینکه یک بحران هویت را تجربه نکرده‌اند. اما به مجموعه‌ای از ارزش‌ها هویت متعالی: این افراد بحران هویت را,تجربه وآن زا حل کرده و تعهدی پایدار در خود ایجاد نموده‌اند و بر اساس عقاید و افکار خود. تصمیم"می گیرند. هویت آشفته: افرادی که این سبک را دارند بحران هویت را تجربه نکرده‌اند و تعهد به یک شغل وبا مجموعه‌ای از عقاید در آنان ایجاد نشبه و به همین سب ندت تا ذبرند (شکرکن و همکاران» ۱۳۸۰). پرژوسکی خمچنین سبک‌های هریت رها لیا وای‌های مارسیا مشخمن کرد. کهفرفیل الف. اطلاعاتی: شخص اطلاعات مربوط به هویت را فعالانه بررسی می‌کند و به‌طور انتقادی آنها را از نظر تناسب با اهداف خود تحلیل می‌کند. سبک‌های اطلاعاتی شامل دو بخش فردی و جمعی است. مولفه اطلاعات فردی بیشتر بر جنبه‌هایی از اطلاعات تأکید دارد که سبب تمایز فرد از دیگران می‌شود و مولفه اطلاعات جمعی شامل توصیف ارزش‌ها و نیز دربرگیرنده دانش فرد درباره چگونگی تعامسل ویژگی‌های فرد با یکدیگر و عواملی می‌شود که بر رفتار اثر می‌گذارد. ب. هنجاری: شخص ترجیح می‌دهد از اطلاعات مربوط به هویت به‌طور مستقیم دوری کند و بدون انتقاد, ارزش‌ها و نقش‌های در نظر گرفته شده توسط افراد مهم را می‌پذیرد. بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی ۳ ۱۶۳ چ. سردرگم/ اجتنابی: در این سبک» شخص از اطلاعات هویتی اجتناب می‌کند. اما برخلاف سبک هنجاری از پذیرفتن هرگونه پایگاه و نظام ارزشی نیز اجتناب می‌ورزد. د. تعهد: یک چارچوب ارجاعی از ارزش‌ها و باورهاست که ممکن است خودساخته یا تجویز شده از طبق دیدگاه اریکسون نیز رشد هویت یک مرحله حیاتی از رشد کمال شخصیت است که در نهایت و در مرحله خر به تمامیت فرد منجر می‌شود. بر اساس نظر اریکسون» فرد در مرحله آخر رشد شناختی» به تمامیت در برابر ناامیدی می‌رسد و فردی در این مرحله «خردمند) قلمداد می‌شود که بحران هویت را پشت سر بگذارد و حل کند و ظهور خرد در مراحل قبلی رشد آشکار شده باشد بیمونت اعتقاد دارد که در سبک‌های هویتی برزونسکی نیز افراد تحت تأثیر باورها شناخت‌ها و هیجانات خود. به سبک خاصی گرایش پیدا می‌کنند و به تبع.آن به نظام‌ها و ارزش‌های خاصی متعهد می‌شوند و هر کدام از این سبک‌ها می‌تواندبا موّلفه‌های عاظفی» شناختی, و تأملی خردورزی به تناسب هر سبک ارتباط داشته باشد (بیمونت که یلو سکی وهی نشان داد که افراد:دازای سبک هویت اطلاعاتی در مقایسه با دیگر سبک‌های هویست. از بالاترین سطح سلامت عمومی و تعهد برخوردارند (برزونسکی» ۲۰۰۳). بعضی از محققانشبک «هویت متعالی» را با شناخت مثبت و رشد هیجانات اجتماعی (بانگ و مونت‌گمری, ۶۲۰۱۱ بیمونت» ۲۰۰۹ و ۲۰۱۱ استادینگر و گلاک, ۲۰۱۱؛ وبستر ۲۰۱۳) و بعضی دیگر سبک («هویّت سردرگم» را با افزایش رفتارهای ضد اجتماعی (ژانگ و اعتقادات مذهبی با متغیرهای زیادی در ارتباط است که به نظر می‌رسد در مفهوم‌سازی و پردازش هویت تأثیر دارند. برای مثال» افرادی که به اعتقادات مذهبی پایبند زندگی را با معناتر احساس می‌کننشد و و ویژگی‌های مثبت اجتماعی بیشتری دارند (فارو و همکاران» ۲۰۰۶). دین و مذهب یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین نهادهایی است که جامعه بشری به خود دیده است. به‌گونه‌ای که این پدیده در تمام ادوار در زندگی بشر نقش برجسته‌ای داشته است (نوابخش و پوریوسفی» ۱۳۸۵). نظام‌های اعتقادی مجموعه‌ای از تفسیرها هستند که به سوال‌های بی‌شمار انسان درباره خود و دیگران پاسخ می‌گویند و تردیدهای او را درباره ناشناخته‌ها برطرف می‌سازند (بهرامیاحسان» ۱۳۸۰). دین به اندازه‌ای فراگیر و پیچیده است که در جنبه‌های متفاوت آن. برای دیدگاه‌ها و نگرش‌های مختلف. 4 ۹ روا ادن » سال دهم شماره اول؛ بهار ۱۳۹۹ به‌گونه‌ای متفاوت جلوه می‌کند (ر.ک: صادقی جهانبان و نجم عراقی» ۱۳۷۸). بانسون و همکاران او الگوی دوبعدی «جهت‌گیری درونی» و «جهت‌گیری بیرونی» مذهب یآلپورت را بازبینی کردند. و بعد سومی تحت عنوان «جهت‌گیری مذهبی در حال جست‌وجو) به آن افزودند. این بعد شامل ایده‌های مذهبی چالش‌برانگیز و جست‌وجو برای یافتن پاسخ کامل به سوالات است, حتی اگر مشخص شود که پاسخ‌ها هرگز قطعیت ندارند. ازاین‌رو برای افرادی که مذهب را از روی علاقه جست‌وجو می‌کنند مواجه شدن با سوالات اساسی زندگی و تبدیل کردن تردیدهای مذهبی به ارزش» در زندگی‌شان بسیار ارزنده است (باتسون و همکاران, ۱۹۳۳). فولتون اعتقاد دارد افرادی که جهت‌گیری مذهبی درونی دارند بیشتر «سبک هویت اطلاعاتی» دارند؛ افرادی که جهت‌گیری در حال جست‌وجو دارند سبک «هویت متعالی»» و افرادی که جهت‌گیری بیرونی دارند بیشتر سبک «هویت زودرس» دارند (فولتون» ۱۹۹۷). تحقیقات زیادی درباره دینداری صورت گرفته و.محققان زیادی را از آغاز علم روان‌شناسی به خود جذب کرده است. گلاک و استارک بر این عقیده بوّدند که با وجنود آنکه ادیان جهانی در جزئیات بسیار متفاوتند. اما دارای حوزه‌های کلی؛هستند" که دینداری دژ‌آن خوزه‌ها و يا ابعاد جلوه‌گر می‌شود. آنها برای دینداری چهار بعد اصلی «عمل» «باور» «(تجربه» «دانش یا معرفت» را تحت عنوان «ابعاد عمومی الزام دینی» مطرح کرده‌اند. اين ابعاد چندگانهه در سشطح مقیاس‌های اولیه» به پنچ شاخص یا مقیاس تقسیم شده‌اند که افزایش آن» ناشی از سا دسا ورد بای ات «مناسکی)» و «عبادی» است. در مقیاس ثانوی» شاخص‌ها درانهایت۸به هش عدد افرایش یافته که شاخص‌های ناظر به روابط اجتماعی دینداران هم به آن اضافه شده اشت (گلاک و استارک» ۱۹۹۵). نظر به اینکه ابعاد دینداری منظو رکلاک و استارک (۱۹۹۵) با نام‌های متعدد اما محتوای یکسان, مورد استفاده الگوهای بعدی قرار گرفته» تشریح هر یک از این ابعاد ضروری به نظر می‌رسد: ۱ باور: آن چیزی است که انتظار می‌رود پیروان یک دین بدان اعتقاد داشته اشته.باشتد :,گلدک و استارک این باورها را در هر دین به سه نوع تقسیم کرده‌اند: «باورهای پایه‌ای مسلم» که ناظر بر شهادت به وجود خدا و معرفی ذات و صفات اوست. «باورهای غایت‌گرا» که هدف و خواست خدا از خلقت انسان و نقش او در راه نیل به این هدف است. «باورهای زمینه‌ساز» که روش‌های تأمین اهداف و خواست خداوند و اصول اخلاقی را که بشر برای تحقق آن اهداف باید به آنها توجه کنده دربر می گیرد. گلاک و استارک بعد «باور یا عقیدتی» را بعد «ایدئولوژیکی» هم نامیده‌اند. بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی 2 ۱۶۵ ۲ مناسکی (عمل): نظام اعتقادی در هر دینی وجود دارد. اما این اعتقادات به صورت مناسک نمود عینی می‌یابند. بعد «عمل يا مناسک» اعمال دینی مشخصی نظیر عبادت‌های فردی» نماز روز» صدقه و زکات را دربر می‌گیرد. گلاک و استارک در تشریح بعد مناسکی» بر این نکته تأکید کرده‌اند که در عملیاتی کردن این بعد, علاوه بر مشارکت در فعالیت‌های مناسکی, تفاوت‌های مربوط به ماهیت یک عمل و معنای آن عمل نزد انجام دهندگان آن نیز بررسی می‌شود. ۳ تجربه: تجربه دینی با احساسات و تجربیات دیندار مرتبط است. احساسات و عواطف دینی وجه عالی‌تری از دینداری است که کاملا قلبی و درونی بوده و برخلاف مناسک و مراسم آیینی» نمود بیرونی ندارد. دیندارانی که این بعد را کسب می‌کنند «مخلص» نامیده می‌شوند. ۴ دانش: بعد معرفتی, عقلانی یا دانش با بعد عقیدتی بسیار نزدیک است. تفاوت این دو بعد. مربوط به آگاهی و شناخت در اعتقادات در بعد دانش است. «معرفت دینی» آگاهی به متون دینی است که می‌تواند الگویی برای باور عمل و تجربه دینی باشد.؛درحالی‌که بعد معرفتی در ارتباط با مطالبی است ۵ پیامدی: اين بعد به سبب بیشترین انتقادات» پس از مدتی از ابغاد الگوی دینداری گلاک و استارک حذف شد؛ از جمله اینکه بعد «پیامدی» - فیآنفسه - پیامد دینذاری است» نه بعدی از ابعاد آن. بعد «پیامدی دینداری» که با این انتقاد از الگوی دینداریکناراگذاشته شد. به اعمالی گفته می‌شود که از عقاید. احساسات و اعمال مذهبی ريشه می‌گیرد و از ثمرات و نتایج ایمان در زندگی و کنش‌های بشر است. این بعد نقش چندانی در جهت‌گیزی انسان ندارد؛ بلکه خود. تابع ساختارهای اجتماعی است. از نظر این دو محقق, بعد پیامدی جدا از سایر ابعاد قابل بررسی نیست. الگوی دینداری گلاک و استارک (۱۹1۵)؛از نخستین الگوهایی است که بسیاری از الگوهای دینداری بعدی ابعاد خود را از آن وام گرفته‌اند. در ایران هم الگویی شناخته شده است که در بیشتر تحقیقات سنجش دینداری به عنوان چارچوب نظری مبنا از آن استفاده شده است. الگوی گلاک و استارک پس از طراحان خود بیشترین نقدها و اصلاحات را داشته است (سراج‌زاده و همکاران ۱۳۸۳). یکی از مقیاس‌های داخلی که بر اساس الگوی گلاک و استارک ساخته شده است. اعتقادات دینی را در وا رسد ری + سال دهم شماره اول بهار ۱۳۹۲ ۱. بعد «پایبندی به اعتقادات دینی» که مشابه بعد باورهای اعتقادی الگوی گلاک و استارک است. این بعد به اعتقادات و باورهای فرد درباره وجود خدا و خلقت هستی اشاره دارد. ۲ بعد «مشارکت دینی» که مشابه بعد مناسکی الگو یگلاک و استارک است. این مژلفه به عملی کردن اعتقادات فرد در قالب مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی اشاره دارد. ۳ بعد «رعایت مسائل شرعی»» این بعد کمی با بعد «پیامدی» الگوی گلاک و استارک همخوانی دارد, اما تا حدی بر بومی شدن الگو تأکید شده است و بیشتر مسائل شرعی دین اسلام را بررسی این الگو شرح می‌دهد که افراد با توجه به سطوح گوناگون رشد و پیشرفت در راه خرد. در اعتقادات دینی و ایمانشان, به سطوح بالاتری دست می‌پابند. نقص در رشد و بالیدگی با خودمختاری» خودرأی بودن و باورهای سطحی مشخص می‌شود (فاولر,,۱۹۸۱)»درحالی که بالیدگی توسط تفکر انتقادی درباره آموزش مذهب و بازتاب آن بر ایدئولوژی مشخض می‌شوّد (گیبلت و همکاران ۲۰۰۹). فیشرمن (۲۰۰۶) در پژوهشی نشانذاد افزادی که اعتقادات. دینق"قوی‌تری دارند هدفمندی و تعهد بیشتری گزارش کرده‌اند. اسکات (۲۰۰۳) نیز در تحقیقنی مشخص کرد افرادی که اعتقادات دینی بیشتری دارند در مواجهه با مشکلات و انتخاب‌های سخت با اعتماد به نفس و تمرکز بیشتر و استفاده از خطمشی‌های کارآمد بر مشکلات فائق می‌آیند. کینگ (۲۰۰۳) نیز اعتقاد دارد ساختار مذهب در زمانی که فرایند پردازش هویت رخ می‌دهد. یک چارچوب کلی به فرد.ارائه می‌دهد که منبعی ارزشمند است و برای کسب هویت و داشتن ایدئولوژی نقش: حیاتی ایفا می‌کند. در مذاهب گوناگون نیز ارتباط بین اعتقادات دینی و خردورزی نشان داده شده است. در دین مسیحیت.» خردورزی با مسائل مذهبی و ارتباط با خدا ارتباطی قوی دارد. در تفکرات مسیحیت خردمند کسی است که ارتباطی نزدیک و قوی با موضوعات ماورایی و خداوند دارد. همچنین ترس از خدا در این دین» پایه خردورزی است (بیتس,» ۱۹۹۳ ص ۱۵۳). در مذهب یهودیت» خردورزی بیشتر به عنوان توصیه‌هایی برای کارهای روزمره در نظر گرفته شده و بیشتر بر کاربردهای عملی و مفید در زندگی روزمره تأکید گردیده است (بیرن و اسونسون» ۲۰۰۵). در اسلام» خرد معادل عقل در نظر گرفته شده و بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی ۳ ۱۶۷ عامل اصلی شناخت هستی و خداوند است و از طریق آن» شخص به تفکر و جست‌وجو در امور با بررسی و بحث درباره خرد و جایگاه آن در زندگی انسان و همچنین ارتباط آن با اعتقادات و نگرش‌های مذهبی و همچنین سبک هویتی افراد» به چند نمونه از پژوهش‌های انجام گرفته و در این درایز (۲۰۰۶) در یک بررسی» نشان داد افرادی که سبک («هویتی اطلاعاتی» دارند» ترجیح می‌دهند در مسائل دینی و مذهبی جست‌وجو کنند. آنها به پرسش درباره عقاید. ارزش دادن به تردیدها و پذیرفتن تغییرات علاقه دارند. وی همچنین نشان داد کسانی که سبک «هویتی هنجاری» دارند کمتر به مسائل مذهبی و جست‌وجو در این مسائل علاقه دارند. با در نظر گرفتن ارتباط بین مذاهب و فرهنگ‌ها برزینا (۲۰۱۰) و برزینا و فان اودنهوفن (۲۰۱۳) در دانشجویان مسلمان, هندو و بودایی از قومیت‌های گوناگون (عرب» هندی, مالایی و بالینزی)» سه گراوه از ویژگی‌های شخصیتی» شامل افراد خردورز- نوع‌دوست» خردورز با اراده» و اخردورز با وقار زا شناسایی کردند. درایز و همکاران او (۲۰۰۹) در مطالعه‌اخودآقشان دادندآفرایندپردازش اطلاعات سرتبط با هویت» از حیث نظری, با ابعاد دینداری مرتبط است. نخست اینکه افراد دارای سبک «هویت اطلاعاتی» علاقه ذارند محتواهای مذهبی را به صورت شخصی نی هی رانها را نقادانه بررسی نمایتف و اقراد دارایی سبک «هویت سردرگم/ اجتنابی» محتواهای مذهبی را به صورت ظاهری تفسیر می‌نمایند و از سوال درباره آنها خودداری می‌کنند. البته درا این" مطالعه» مشخضن شد:افرادی که سبک («هویت هنجاری» برمان و همکاران او (۲۰۱۱) در پژوهشی نشان دادند جوانان چینی نسبت به جوانان امریکایی «هویت گروهی» را بیش از «هویت فردی» قبول دارند. همچنین نگرانی و فشار کمتری نسبت به در سطالعات ری ۳ ۳۰) وبیترنه (۲ ۳۷۹ نز بدارتباط پیی زیت وخروورری آاشازه دنه است. یافته‌های آنها نشان می‌دهد خردورزی و سبک (هویت اطلاعاتی» با یکدیگر همبستگی مثبت دارند. سبک «هویت هنجاری» ارتباط خاصی با خردورزی نداشت و سبک «هویت سردرگم) ارتباط بالگ و موب ت‌گمری (۲۰۱۲) نیز ارتباط هویت با خردورزی را بررسی کردند و نشان دادند سبک «متعالی» در بین کره‌ای‌ها پیش‌بینی‌کننده خردورزی است. اما در بین امریکایی‌ها چنین نیست. همچنین نشان دادند سبک («هویت هنجاری» و «سردرگم» در بین کره‌ای‌ها و آمریکایی‌ها به‌طور منفشی آنچه بیان شد نشان‌دهنده اهمیت نقش خرد و ارتباط آن با سبک‌های هویت و اعتقادات دینی است. یک بررسی اجمالی در ایران نشان داد با وجود اهمیت متغیرهایی نظیر سبک‌های هویتی» اعتقادات دینی و خرد. مطالعه‌ای در این زمینه انجام نگرفته است. مطالعه حاضر به دنبال تبیین خردورزی بر اساس اعتقادات دینی و سبک‌های هویتی است و ازاین‌رو در پی پاسخ به سوالات ذیل است: آیا خرد سبک‌های هویت و اعتقادات دینی با یکدیگر مرتبط هستند؟ سبک‌های هویت و مژلفه‌های اعتقادات دینی تا چه حد می‌توانند سازه خردورزی را تبیین کنند؟ روش اين پژوهش «توصیفی - همبستگی» است؛ زیرا.به دنبال روابط بین متغیرها هستیم. جامعه آماری پژوهش شامل ۶۱۵ تن از بزرگسالان شاغل.در۸ شرکت خحصوصی و دولتی شهر همدان بود که نمونه‌ای به حجم ۲۰۰ تن بر اساس فرمول «کوکرآن» با میأنگین سنی ۳۷ سال انتخاب شدند. مقیاس سه‌بعدی خردورزی (۳۳-30: این مقیاس توسط آردلت (۲۰۰۳) ساخته شده و شامل سه بعد «شناختی» «تأملی» و «عاطفی» است. ۱۶-سوّال مربوط به بعد.«شتاختی)» است که توانایی و علاقه افراد برای درک معنای واقعی زندگی را می‌سنجد. ۱۲ سوال مربوط,بّه بعد تأملی است که علاقه افراد را برای در نظر گرفتن اتفاقات و رویدادها از دیدگاه‌های گوناگون می‌سنجد. ۱۳ سژال مربوط به بعد عاطفی است که بروز هیجانات و عواطف نسبت به دیگران را بررسی می‌کند. همه سژالات در مقیاس ۵ درجه‌ای لیکرت اندازه‌گیری می‌شود. آلفای کرونباخ برای بعد «شناختی» ۰/۷۲ بعد «تأملی» ۰/۷4۶ و بعد «عاطفی» ۰/۹3 به دست آمد. همبستگی بین ابعاد. از ۰/4۸ تا ۰/۵۲ محاسبه شد (آردلت. ۲۰۰۳). همبستگی این مقیاس با مقیاس «خودنظارتی خردورزی» ویستر (۲۰۰۳) نیز برابر ۰/۳۳ به دست آمد (آردلت, ۲۰۱۱۵ تیلور و همکاران» ۲۰۱۱). در این پژوهش, مقادیر آلفای کرونباخ برای بعد شناختی ۷ بعد تأملی ۰/۷۱ و بعد عاطفی ۰/۸۳ به دست آمد. مقیاس «سنجش اعتقادات دینی» آزمون «سنجش اعتقادات دینی» توسط بهرامی احسان (۱۳۸۰) ساخته شد بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی 2 ۱۶۹ و ۲۹ سوال در مقیاس لیکرت دارد که سه عامل را می‌سنجد: عامل مشارکت دینی, عامل پای‌بندی به اعتقادات دینی» و عامل رعایت مسائل شرعی. ۱۱ سوال مربوط به عامل مشارکت دینی است. ۷ سوال عامل پایبندی به اعتقادات دینی را می سنجد و ۸ سوال مربوط به عامل رعایت مسائل شرعی است. آلفای کرونباخ برای عامل مشارکت دینی ۰/۹۰ برای عامل پایبندی به اعتقادات دینی ۰/۸۲ و برای عامسل مسائل شرعی ۰/۷۷ به دست آمد. ضرایب همبستگی عامل‌ها با هم از ۰/۵۸ تا ۰/۷۸ به دست آمد (بهرامی‌احسان» ۱۳۸۰). آلفای کرونباخ در پژوهش حاضر برای عامل مشارکت دینی ۰/۷۸ پاییندی به اعتقادات دینی ۰/۸۳ و مسائل شرعی ۰/۷۹ به دست آمد. آزمون «سبک‌های هویتی»: پرسش‌نامه «سبک‌های هویتی» (151) اولین بار به وسیله برزونسکی (۱۹۸۹) ساخته شد و دو بار توسط خود او بازبینی شد. پرسش‌نامه اصلی ۶۰ سوال در مقیاس لیکرت دارد و ۶ سبک را می‌سنجد که شامل سبک‌های «اطلاعاتی» «هنجاری»» «سردرگم/ اجتنابی»» و سبک «تعهد هویت» می‌شود. برزونسکی (۱۹۸۹) پایایی,آزمون را با استفاده از آلفای کرونباخ برای عامسل اطلاعاتی ۰/۹۲, عامل هنجاری ۰۰/113 واعاقل آشردرگم:۷۳/ذکر کرده است. وایت و همکاران او (۱۹۹۸) نیز آلفای کرونباخ پرسش‌نامه,ر! برای سبک‌های اطلاغاتی ۰/۵4 هنجاری 11/» سردرگم ۸ و تعهد ۰/۷۹ به دست آوردند. در ایّران نیّزهلفتای کرونباخ برای سبک اطلاعاتی ۷/۷۱ هنجاری ۰/۵۳ سردردگم/ اجتنابی ۰/۹۵ و تعهد:۰/۷۳ به دست آمده است (غضنفری, ۱۳۸۳). وایت و همکاران او (۱۹۹۸) برای بررسی روایی همزمان» همبستگی بین نسخه اصلی پرسش‌نامه «سبک‌های هویتی) برزونسکی (۱۹۸۹) زا با نسخه تجداید نظر شده محاسبه کردند و همبستگی‌ها برای سبک اطلاعاتی ۰/۸۱ سبک هنجاری ۸۵/» سبک سردرگم ۰/۸۵ و سبک تعهد ۰/۸۹ به ذسنت آمد:اقر, آیران, پرسشی‌نانه «سبکه‌های نویتی) لرزونسکی (۱۹۸۹) بساژبینی شسده از اتفداد سوالات آن به ۳۶ سوال کاهش یافته و شامل ٩ سبک («هنجاری» «سردرگم/ اجتنابی»» «متعالی» «تعهد» «اطلاعات فردی» و «اطلاعات جمعی» است. آلفای کرونباخ در این پژوهش» برای سبک هنجاری ۲٩/» سردرگم ۳ تعهد ۰/۷۸ اطلاعات جمعی ۰۰/1۸ اطلاعات فردی ۰/1۶ و متعالی برای تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش, از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون همزمان استفاده شد. برای بررسی اين سوال که آیا خرد سبک‌های هویت و اعتقادات دینی با یکدیگر مرتبط هستند یا خیر ضرایب همبستگی بین متغیرهای پژوهش با استفاده از روش پیرسون محاسبه شد. نتایج در جدول ۱. ماتریس همبستگی بین خرد و ابعاد آن. سبک‌های هویت و مولفه‌های اعتقادات دینی متغیر ۱ 7 ۳ ۰ ۹ ۸.۷ ۹ ۳ ۱ ۱۳۱۱۳۲ ۸ تعهد ۵ ۱۹/۹۱۸۱ ۱۹/۹۳۹ ۱۹۹/۱۱۸ ۹ وی و 1/۸۳۹٩ ٩.اطلاعات فردی \| ۰/۰۲۲- \|۰/۱۰۳-\| ۰/۰۵۵ ۱۰/۲۵۳۳۴۱۱۳ ۰/۲۳۹۳ ۹/۱۱۹۱ ۰/۱۶۹۹ ۱ ا مور وا ۱ کر را مار ام ۱9 ۱ ۱ ۱۹/۰۵۱/۱۲۲ ۹/۱۷۹۴ ۱۹/۱۸۸۵۳۹۴۱ ۹/۱۸۱۴ ۹/۲۲۷۹ ۹/۵۹۱ ۱/۱۷۵۹ ۱۵/ 3 ۱ ۷۲ پایندی ۱ ۰/۰۸۵ ۱۹/۹۱۵ ۰/۱۰۷ ۱ ۰/۲۱۳۳۴۱۹/۱۵۱۳ ۱ ۱۲۳۳۶ مر کم ۵۷ ۱۸۵۳۴۱۸۱۹۵۳۴۱ ۱ ۳ مسائل شرعی\| ۰/۰۷۶ ۱۰/۰۱۲۱ ۹/۰۱۳ ۱۰۹/۱۹۷۴۴۱ ۰/۱۷۳۴ ۸ /۱۹/۹۵۸۱-۹/۹۷۸۱ ۱۹/۹۲۵ ۹/۱۷۸ ۹/۵۸۹۳۱ ۱/۵۵۳۹ ۱ همان‌گونه که در جدول ۱ مشاهده می‌شود» خردورزی با سبک هویتی «اطلاعات جمعی» دارای رتباطی مثبت و معنادار است (۰/۰۱>, ۰/۲۵۹-). از ابعاد خرد» بعد شناختی با سبک اطلاعات جمعی (۰۱/+>م, ۳-۰/۱۹۳) و بعد تأملی با سبک‌های هویتی هنجاری (۰/۰۵>, ۳-۰/۱۵۸) و اطلاعات جمعی (۸>۹/۰۱, ۰/۱۹۷) و بعد مشارکت دینی (۰/۱۷۹,۴۰/۰۵-) دارای ارتباطی معنادار است. بعد عاطفی با سبک هویتی «اطلاعات جمعی» (۳>۰/۰۱, ۹) و با هر سه مولفه اعتقادات دینی» یعنی بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی 2 ۱۵۱ مشارکت دینی (۳۴۰/۰۱, ۳۳۰/۱۸۸)» پاییشدی (۳۴۰/۰۵, ۲۳۰/۱۵۱ و مسائل شرعی (۰/۰۱>, ۳-۰/۱۹۷) دارای ارتباطی معنادار است. سبک «هویت هنجاری» با ابعاد مشارکت دینی (۰۵/+>0, ۳۰/۱۸۱ پایبندی (۵۴۰/۰۱, ۲-۰/۲۱۲) و مسائل شرعی (۳>۰/۰۵, ۳-۰/۱۷۳) دارای ارتباطی معنادار است. سبک متعالی» با دیگر سبک‌های هویست. از جمله «هنجاری» (۰۵/+>م, ۰/۱۵۹ «اطلاعات جمعی» (۰/۰۵>,, ۲-۰/۱۵۵)» «اطلاعات فردی» (۰/۰۱>م, ۰/۲۵۳-) و همچنین با مژلفه‌های اعتقادات دینی» از جمله مشارکت دینی (0>۰/۰۱, ۰/۲۱۷-) و پاییندی (0>/۰۱, ۳۰/۲۳۷) دارای ارتباطی معنادار است. سبک «تعهاد) نیز با مشارکت دینی (۰۵/+>0, ۳۰/۱۷۵ و پایبندی (0>۰/۰۵, ۳۰/۱۵۰)) دارای ارتباطی معنادار است. سبک «اطلاعات جمعی» با ابعاد «مشارکت دینی» (۴۰/۰۱,, ۷۴۰/۲۱۷ پاییندی (۳۴۰/۰۱, ۳۰/۱۹۸ و مسائل شرعی (۰/۰۵>, ۳۰/۱۷۸ دارای ارتباطی معنادار است. بین مژژلفه‌های اعتقادات دینی با یکدیگر یعنی مشارکت دینی با پاییندی (0>۰/۰۵, ۳-۰/۸۹۵)» مشارکت دینی با مسائل شرعی (۴۰/۰۵, ۰/۵۹۸-) و مسائل شرعی با پایبندی (۰/۰۵>,, ۰/1۵۵-) ارتباطی معنادار وجود دارد. بین مولفه‌های خردورزی با یکدیگر از جمله شناختی با تأملی (۰/۰۵گ۸, ۳۰/۹۰۰ شناختی با عاطفی (۸>۰/۰۵, ۰/۵۹۶-) و عاطفی با تأملی (۰/۰۵>م, ۳-۰/۵۶۶) نیز ارتباطی معنادار وجود دارد. برای پاسخ‌گویی به اين سوال که سبک‌های هویتی تا چه حد می‌تواند خردورزی را تبیین کند. از تحلیل «رگرسیون همزمان» استفاده شد. تحلیل‌های اولیه به‌منظور اطمینان از عدم تخطی از مفروض‌های متعال بودن, خطی بودن, چند هم‌خطی و یکسانی پراکندگی انجام شد. نتایج در جدول ۲ آمده است: جدول ۲. خلاصه و ضرایب رگرسیون برای پیش‌بینی خردورزی توسط سبک‌های هویت سیک مهن 6 1۸ 2 ۳ 0 ۴۳ ۱۱/۹۸ ۲۸۹۵۶ ۲ با توجه به نتایج جدول ۲ و مقادیر به‌دست‌آمده (۲/۸۰۶ -۳. 8>۰/۰۵)» می‌توان گفت: الگو معنادار ست؛ بدین‌معنا که سبک‌های هویت قادرند میزان خرد را در افراد پیش‌بینی کنند؛ اما این مقدار تنها ۸ درصد است. همچنین نتایج جدول ۲ نشان می‌دهد که از بین سبک‌های هویت. تنها سبک هویت اطلاعات جمعی با ضریب بتای ۰/۲۵۱ که معنادار است. توانسته در تبیین واریانس برای پاسخ‌گویی به اين سوال که اعتقادات دینی تا چه حد می‌تواند خردورزی را تبیین کند نیز از تحلیل رگرسیون همزمان استفاده شد. تحلیل‌های اولیه به منظور اطمینان از عدم تخطی از مفروض‌های متعادل بودن, خطی بودن, چند هم‌خطی و یکسانی پراکندگی انجام شد. نتایج در جدول ۳ آمده است: جدول ۳. خلاصه الگو و ضرایب رگرسیون برای پیش‌ینی خردورزی توسط مولفه‌های اعتقادات دینی مشارکت دینی \|[ ۰/۱۳۹ ۸ ۳ ۱/۹۹ ۹۷ ۵۷ \| ۱۰/۲۲ ۱۶۳۹ ۳۳ با توجه به نتایج جدول ۳ و مقادیر به‌دست آمده(۱/2۳۹ ۵۰۴ ۳<۰/۰ )» می‌توان گفت: الگو معنادار نیست. مقادیر 8 و مجذور 3 نیز نشان می‌دهد که الگو نتوانسشته استنت واریانس متغیر وابسته» یعنی یافته‌ها نشان داد که از میان سبک‌های هویت فقط سبک «هویت اطلاعات جمعی» قادر است تغییرات خردورزی را تبیین کند. برزونسکی (۲۰۰۳) نیز نشان داده که افراد دارای سبک‌های «هویت اطلاعاتی»» که شامل دو بخش فردی و جمعی است. در مقایسته با دیگر سبک‌های هویت از بالاترین سطح سلامت عمومی و تعهد برخوردارند. علاوه بر اين» نتایج با یافته‌های بیموبت (۲۰۱۱)» ویستر (۲۰۱۳) و بانگ و زو (۲۰۱۶) همسوست. در عین حال, یافته‌ها بیانگر آن است که سایر سبک‌های هویت با خردورزی دارای ارتباطی معنادار نیست. و این با یافته‌های ویستر (۲۰۱۳) بیمونت (۲۰۱۱) و بانگ و موب ت‌گمری (۲۰۱۲) همخوان نیست؛ زیرا آنها در پژوهش‌های خود نشان دادند که دست‌کم سبک در تبیین اين نتایج» می‌توان گفت: افرادی که سبک «هویت اطلاعات جمعی» دارند اطلاعات را فعالانه و منتقدانه بررسی می‌کنند و بحران هویت را با موفقیت پشت سر گذاش شته‌اند و هویت رشدیافته بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی ۳ ۱۵۳ دارند. این افراد بیشتر در جست‌وجوی درک معنای واقعی زندگی هستند و در این زمینه» با سازه خردورزی ارتباط پیدا می‌کنند؛ زیرا از ویژگی‌های خردورزی» داشتن بینش کلی نسبت به هستی است. ازاین‌ری ارتباط این دو متغیر با یکدیگر از لحاظ نظری منطقی به نظر می‌رسد. یافته‌ها نشان داد که ترکیب مولفه‌های اعتقادات دینی قادر نیست سازه خردورزی را پیش‌بینی کند. این نتایج با یافته‌های بندی کوویچووا ‏ وآردلت (۲۰۰۸) همسو نیست. آنها نشان دادند اعتقادات دینی ارتباطی مثبت و معنادار با خردورزی دارد. با توجه به اینکه خرد از پایه‌های شناخت محسوب می‌شود و لازمه داشتن اعتقادات دینی شناخت خود و جهان هستی است. از لحاظ نظری ارتباط این سازه‌ها کاملا منطقی به نظر می‌رسد. بعد شناختی خردورزی مربوط به گنجایش فرد برای دستیابی به حقیقت است که شامل درک معنای واقعی زندگی» پذیرش کاستی‌ها و حوادث منفی و مثبت زندگی و آگاهی از ناقص بودن دانش بشری می‌شود. این ویژگی‌ها با داشتن اعتقاد به موضوعات معنوی و متعالی سازگار به نظر می‌رسد. بنابراین» طبق پيشينه نظری, انتظار می‌رود اعتقادات دینی با خردورزی ارتباط ممکن است عدم تبیین خردورزی به.وسيله اعتقادات دینی.در این پژوهش, به سبب الگوی نظری استفاده شده برای سازه خردورزی باشد (آردلت» ۳۰۶۳) که:ابغاذ شرقی خرد کمتر در آن دیده شده است. در خرد شرقی» بر جنبه اجتماعی خرد. مانند همدلی و همدردی» کمک به دیگران مهربانی و شفقت بیشتر تأکید شده» درحالی که در الگو یآردلت» تنها بعد عاطفی سعی دارد بر این موضوع متمرکز شود که یافته‌های پژوهش حاضر نیز ارتباط معناداری با آن نشان داده است. تبیین دیگری که می‌توان در این رابطه؛ارائه داد.این است که در الگوی سه بعد یآردلت از خرد. جمع نمره‌های ابعاد شناختی, تأملی و عاظفی به عنوان نمره کلی خرد محاسبه می‌شود. درحالی‌که برای سازه‌ای همچون اعتقادات دینی, باید هر یک از ابعاد خرد را جداگانه تحلیل کرد و میزان همبستگی را سنجید. ابعاد خرد ممکن است شدت همبستگی یکدیگر را با اعتقادات دینی خنثا کرده باشد و موجب شود نتایج غیرمعنادار به دست آید. بنابراین» برای تبیین بهتر نتایج» باید به ضرایب به دست آمده برای ابعاد خرد و مولفه‌های اعتقادات دینی به شکل جداگانه پرداخت. در رابطه با ارتباط بین ابعاد خرد و مولفه‌های دینداری» یافته‌ها نشان داد بین بعد تأملی و مولفه مشارکت دینی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. این ضریب هرچند کوچک است (۰/۱۷۹) اما نشان می‌دهد هرقدر افراد در فعالیت‌ها و مراسم مذهبی بیشتر مشارکت داشته باشند بیشتر قادرند به روا رسد ری + سال دهم شماره اول بهار ۱۳۹۲ دیدگاه‌های دیگران توجه کنند و به‌طورکلی» به پدیده‌ها از مناظر متفاوت بنگرند. این دیدگاه مشابه ویژگی‌هایی است که در بعد تأملی خرد ارزیابی می‌شود. همچنین هر سه مولفه دینداری با بشد عاطفی خرد. که بیشتر بر جنبه‌های اجتماعی خرد نظیر درک احساسات دیگران؛ همدلی» و کمک به آنها متمرکز است» رابطه مثبت نشان داد. البته مقدار ضرایب همبستگی به دست آمده کوچک است که می‌تواند متأثر از حجم نمونه این پژوهش باشد. ولی معنادار بودن ضرایب دال بر قابل اعتنا بودن یافته‌هاست. این نشان می‌دهد که ابعاد خرد در یک تعریف قابل جمع شدن نیست و باید جداگانه از آنها بحث شود. اعتقادات دینی بر اساس ابزاری که در این پژوهش از آنها استفاده شده است» بیشتر با جنبه اجتماعی خرد و بعد عاطفی در الگو ی آردلت (۲۰۰۳) رابطه دارد. بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی 2 ۱۵۵ برک» لورای» ۱۳۸۱ روان‌شناسی رشد. ترجمه یحیی سیدمحمدی, تهران» ارسباران. بهرامی\|حسان» هادی» ۱۳۸۰ «بررسی مقدماتی میزان اعتبار و قابلیت اعتماد مقیاس جهت‌گیری مذهبی» روان‌شناسی و علوم ترییتی, دوره جدید. سال ششم» ش ۱۷.ص ۹۰-۹۷ سراج‌زاده» سیدحسین و همکاران؛ ۰۱۳۸۳ «بررسی رابطه میزان دینداری و انواع آن با مدارای اجتماعی» علوم شکرکن» حسین و همکاران, ۰ ابررسی و مقایسه انواع هویت در ابعاد اعتقادی و روابط بین‌فردی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه شهید چمران اهواز»» علوم ترییتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز, دوره سوم زارع» حسین و حسن امین‌پور» ۳۹۰ آزمون‌های روان‌شناخمی, تهران, آئیژ. فرتیوف» شوان» ۱۳۸۸ گوهر و صدف عرفان اسلامی ترجمه مینو حجت. تهران سهروردی. صادقی جهانبان» محمود و لعیا نجم عراقی» ۱۳۷۷۸ تحلی لزوان‌شناختی دین, تهران, طریق کمال. غضنفری, احمد., ۱۳۸۳ «آموزش شهروندی ملی و جهانی همراه با تحکیم هویت و نظام ارزشی دانش‌آموزان»» نوابخش, مهرداد و حمید پوریوسفی» ۰۱۳۸۵ «نقش دین و:باورهای مذهبی بر سلامت روان» پژوهش دیسی ش ۰۶ :۲80 ,۵۲1 ۱۷۵۶۸۵۲1 106 ]0 006 0601 ]٩ :5۳۵10 ۸ :12605 0۳6۵1 17136 ,1952 بل 3 تعلل۸ 1 716560761 ,علق5 ۶00۳ لهدوزعدعصزز 1066 ۵۶ مکمک تحعاصط ,2003 ,3 بااعلن۸ 0۱14۵070 6 ]٩ ۲۵۷۵۳ آمعنانن ۸ 5۹02 10101۵96 0001 که 18020 ,2004 و 257-۰ .0 ,۷۰47 10061006 13۵0 مانزع ۲011 003000111 000 ]٩ هدنام ماه وه 85 ۵0 بکعاهظ بتمانچه 1 ۵۵ بوتقاص مه ۸ ملع ۶و اصعمص‌سکه۵ 156 م18 201 و 241-5 .0 ,(37)2 ۷۰ محل146862 وسنو۸ اما روط ,30-5 وصه 5۸۸75 عطا که صمعخقعصصی 1۲130000 ,(ع۳) 15لا ما .5 ی 50006 ۷۷۰ ۳ 10 ۷۵11-009۰ 01۵ ,696 ۷150000 ,20110 د :37616۳12005 156 بقل ماعس۸ .(279291 .وم ملع 5 7) وصنهد ۶ وعمامط‌روم 6 0۶ 0۳۵ ما نامع ۳م) عناعسعط هاعه ۸ ص۷00 ,2000 ,36 .نآ تعوصنانهاک 6 ,ظ .2 ,وعالهظ 122-6۰ .0 ,55 ۷۰ باکاو اما روط ۸000 مععصع امه 0۵۳0 عنطسن وصه وصنص عادا صهنعس۸ مصه ص۵ع مک 1۵۳ نموه هد ۷000 2012 ,10 ووتعصمعاص3/0 ۶ بل ,هط 807-۰ .0 ,44 ۷۰ رنرووام ارو آمسعاس-ع 0 ]0 ۵1 سم مکاصع 200165 1 080-0600۷ صز کصمنعصعصنل صملعن که صموصگ 156 ,2014 ,لا منا۵0ط7 ۵۶ بل ,38808 0.23520 ,51 ۷۰ لزع 010 ع29 ۳٩ آم سامت 11140000 ,کاصعلوندد بوانهنص معمصنط) 208 6 ,1106۲۵06 عطا ۵۶ ۳۵0 ۸ تمعن مصنککه‌ععد فص هصنص166 ,2013 باه 6۲ بل یک ,388086 1254-6۰ .0 ,21 ۷۰ ا 00 عر25 010016 ]٩ لمو سمل هس۸۸ ۹ رو اشنا ژدن » سال دهم شماره اول» بهار ۱۳۹۹ 0 20۷6100111611 ,۱۷1500171 71116070110 نک6ن]۳عسط 2400و 4 وساوسما ,2005 ما مااعععدط .(281-306 .00) هصنص16 وصه امعصم‌10ع0ع0 علحاه که 33۵000004 ,(۳۵) 330۵۳6 ب ها معصنصهها وم ,هن گناد ج عطاناو5 ۵1 بوازد ۲70 و0 امه 00500001 ۸ :۷:00 و1993 بش۸ .0 ,کعاقظ 6 ۳ ] 70۵1 ,۵۳۲۳۹ بوانانداه‌نامط (2 ناعصعدی ه که صمزهناه عصسعد3/0 ,1993 ,له 6۳ ,10 ۰ ,88180 20-06100116 مگ ۸ ملعم همهم فصه عصنعکی موم 1060007 ,2009 مگ ,862000 95-5 .0 ,(9)2 ۷۰ ,7061180 ,5۵1۶-08۲6066 وصد دنه ناهن ج- اعد کاعنوع۳م علجاد ۵ کمنطاعدمناداعج نوماه عصنععصه عسل ملعم فصه ععلواه صع11 ,2011 و -وووی هرز 56 ۷/5003 لهدمزع 1000-06 156 ,2008 ,۵4 بااعلجش ۶ بل هنعط 40 ,5000605 موعلامی علوماک مصه صععخعص۸ 0666۵ صمعققصصهی ۸ اعاصی امسغلنه هدنهد ععمی ۸ نکععاعنل مصه ماصعصنصصی مصمناد ماه ص106 ,2011 مله اع ما .5 ,586710۵79 ,0 0076 200 به 10 ,دعاهاک معانصتآ عطا هه مصقصقل م126۵ مفصنطک صز جمناهعناکه از [ 70۳۵1 باط6 ۳۵390۳6 0ص ص0ناهقناههم 0 ماود ص100 ,1989 ب1 36 ,862000 31000۷ .(4 ۷7۵۰) ,۱1۵۵96111611 کک6 50 000 و1208 01۱ 0050606 0۲0685 ۸ ,1992 و - وووی ۸ ,ع6سع503 0ص ماط00016) رک68 0۳06 (00 120 ودم 0 ناک 710۳100 م2003 و 0 لگ 546۳۵۵۲۹ 7 3 170 1150019 1۱ ۷150001 ,2005 ,36 ب ,5۷688909 ۵۶ و بل و6 1۳۳ظ :۵ 270۷ .(3-31 .00) 0050668 آمعزووامطارو2 من که ملممطلصقط ۸ برع 5 5۳206 کطمزهناه۲ ۵۳ کعسطلنه لقممتاهد 1006 ,2012 ,7.8 ,306 00060 ۷۵5 ۸۶ با ,8۳62108 40 ,فتاه صو‌زهش ها 065060116 06505 ۳356 ۴و عممنام 0000 ۳۵۶ ,2010 با ,5876210۵ 6 ,ا]آع 7 0000000 ۵۵ 0۳۵۳۵۶۵ ۵۳۳۵۷۵ ]۰ 5۵ :۷:00 ,2000 میک بتق58۳۵81۳8 7 از 116165 6 ناهن نکمودمانحط عکنا 0۳۵ ۷۷500 ,2011 من ,006۲05هآ ۵۶ 3.6 مففطح [ 7001 بعکن هط که #عافصنصمد ۶6۳۵ مطم لاه +عواه عصمعصز امعم فصه 6 معا ۶و دنه واه +عطاس ۸ تطالدمط اقاصعص فصه زوهم‌نونام۳ ,۲۰۰۹ بله 6۲ رظ 1۷۳162 112000 0۵ 20۳۶0۳۵۱۵ بکعلنهناد عامزوناه3 ,۷5 6210۳5 کنامزهنام۲ گم ۳00۳۵66 آ(5۳0 168۳26 م۸ +جانوو‌زوناه وصه مکعاواد 106007 وونامد0 ۳۵ ,۲۰۰۹ بظ ,506163 ۵7 رخ 10۳162 119-5 .0 ,29 ۷۰ ,۸00168667166 ]٩ 70۵1 ,کادع 00165 عون فص عنها عدمصه ۷اطا2مع- ۲۵1100 عطا اج م10 +عومل ج عصفلد 1 +عام‌معم +ععند عاممعم عاونا ۸۵ ,2004 وظ ,162 0016565 اصه/۳ع9 ۵0 براعناه‌نوناه صز بجتاصعلوز هسام فصه دز معط ,2004 مک مصفصطاعزط بررسی نقش تبیین‌کنندگی سبک‌های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی > ۱۵۷ ۰ ۷۵۳6 310 بان ]٩ 50965 ,1981 ,۷۷ .7 ,۳016۲ 0 ا70 ]٩ /۵ 70 ,ععنلازه۳م فصه مطوتاهاصعنه عامزهناه ,کنتاهاک 106007 ,1997 رک بش۸ ,۳۵1۲0۵ 0 ,8 ص362 ,ص106 +امعصمماعتعل لام عختعوم فص صمنعناعط ,2004 مله 6۲ ما .ل ,۳۳۳0 :70000 ماتعادی عاهنوعلام ه حز منم هه علواد 11600 ,2009 مله اع ما .7 ااع0ع6 219-4 .0 ,۷۰9 ,469607 ۵0۵ و1۳60 ]٩ امد سامت مه 0 1 ۳3۵۵ :مهفنا) ,6۳۵100 :1 بوع 50 0۵ 3۵119101 ,1965 مظ هاگ 2 و 6 ما6 0 :3۸ ,6ع0 ۳ 3 ,(:77۳008 ,01086 0۰) ودارمکوانام 000۱4 06 ها ۷۳:۵4 ,1995 ,2 11300 ,00167 لهنطسزمه وصه ,لهنضو5 بلقزع00010:ز و غامد 156 ولاز ومد صمنونامط ,2003 ,ط ,قصلک1 40 عصاناهطمع0۳ نطاوصصج5 صقفصسط ۶و ععسوی آهعنعداه ج که ۷/500 ,2000 بش۸ 10 ,16۳۵6 823-0 .0 ,19 ۷۰ رنرووامارو۳ آمعنسا0) آمنمم5 ۲٩ آمم سمل مجشوه تمعضصاصصه 011 :11110111907166 ]٩ 5۳۵۵ ,00100۵ 4:6 800۵ ,2003 ,ظ .0 ,قعالقظ + رت ,162۳۵ 16 1۵۳ 66 00عن1[ماصز ۵۶ 3/0065 ,(ع۳۵) ا20طا .1 1۰ ۵ نها .7 ,ع 6۲ 56 3۰ 8 1۵ ب800ع0 0 ,20و۸9 لزع مامطا و2 ممععص۸ :06 صماوصنطعه ۷۷ .(329-343 .ورم) صخصصعالنه 4 حل تساه 6204719417 /عزمل دی باکعناو 0۳6 بقع // نصااط 20 ,0۱۵ 0۵ 711007۳000 :۶1۹۵0۱ ]٩ رومام وم 1۳۶ ,2005 ,ظ .۳ ,فعتله8 +۵ رت ,16۳2۳۵ آمزع10و 2 نصملعز ۶و 6م0ط0صقط ۸ ,(ع۳) ق30۳0 ب[ غ وعطهعنک بل 8 1۵ بفعومهاامسض 0 ٩ ,700۵ ,130۲5 0عاذاهد کاز فصه خدعکمامله کو تصعلز مه ۵5 و5 ,2008 مک شآ 16 :۹۵۳۵ 376 رنوطامروعوانام ]٩ رواد 7۳6 ,1998 ,ظ ,ععهد/1 نواناه3050۲ ]٩ 70۵ ,کنهاد ات1۵0 مهم ۶م دولناد۷ وصه 1066100601 ,1966 بت 7 مقن۳ق/1 40 ۷۵۶۸۵۲۱ :82۵1151 710600 0۳۵ روماما‌وم 5 وسال ۱٩ عععععه 7۳6 ,2003 مظ مصنصف1/0۵ ,0ع1101001ع(۳5 010ق5 مصمتانصو0ه هه کاعگکد ۶و کدونا ها صز غامد ۷/500 ,2005 با باعکنت۴ ۸5 2۳0۳8 205 تنل م06 از وی فصه صمتماصعخه آحسعل0 ,۲۰۰۳ ,10 سا 5006 235-6۰ .0 ,۰29 ,ن(9 هار2 اعواظ ]٩ ام سمل 7۳6 مطاار ۸۵۳۹۲۵۳ ومد 5عنانلمدمصصم) نطسع۲ حصملعنم آهعنعمامط و2 ,2011 بل کلننای 2 ,36 لآ بتععصنلنها5 215-2۰ .0 ,(62)1 ۷۰ ,نروهواماع و2 ۵۳ 1010۳ آموس۸ ,وا همع ص کععصاگنن نکات] ,6ع۳۵ط۳ق2) ,007506005 آمعنوواما‌وط +سمفاس ۶ 6ام0ط۲۵ ۸ ,1990 بط 6۲8ص عا5 347-5۰ .0 ,2 ۷۰ بنرو ما2 000۵1 ۳ 00 مصمفعنه که معط ممصعلدط ۸ ,1998 و 6و اصق) نکانا ,عولخطصف) ,لقاع رد وهای 00 ,6 1111196 ,1۷150000 ,2003 د ۲۵۵۹5 ۲33560۳6۵1 نصملفعزم که عصتوصهاصوص ازع اعصذ نمسای ه 10۵۳0 ,2000 ,3/6 ,فطافه‌ح هماج ]" ,5 ۷۰ ,00۷۵1001166 17۵3 0۳۵ وسو۸ ۱٩ آموسامت ,10۵0۵ ,ا۵ ۷7 0ص ۳۵۹۲ ۵ :00 ۵۶ کعساعه۵ ۳۵ که کعنم ۳ ع امعم عطا عصخهمص0) ,2011 مله 6۲ ,3 ماه ] م52 ۷۶00۳ 5011-۸5500 عطا انس وصنط-11م آمعنومامط روم فصه ککعصع نع 0۳ ص0۳۵ 9 ۳0۲۱۱۵۲۱۸۵۱7 .(310-۷75) علهک ص۷00 هدوزعدع 166-0 عطا فصه (5۸5) ۸ رو اشنا ژدن » سال دهم شماره اول» بهار ۱۳۹۹ [۵۳۵۵ 00 هصنطح) تعصنط) روصزرعط مکعسعه 7100100 006 معنسهع00۳ ,2011 بل مصقذ1 55 .7 10 60010000۰ 7عوسامر 13 0006 1:2 م00 0۵ ,15000 ,12080 ,۲۰۱۲ ,1 .7 تعاقطاع 1۷ .(61-77 .00) 205تامصت لاه عصتوصمامفوس صذ کععصد ۸0 4وع امعم 80906 ,(.۳0) 3201 ,[16۷6 وصنو2م۳ 06 ع اند طلانم درمنعزو ی ۸ +صماصص عاچاک جنصعل1 156 ,1998 مله اع ,3 .7 بعانط ۸ آهسآسس-۶۹ 0۳۵ ]٩ 70۵1 ,مکعصنطا) عععصنق 1 دمص صمفعنم که کصمتام 0 ,2001 مک هه کاز 200 6 0۷نط 2 ص100 نععصع مود او عاعها اهاوعصم10ع 106 ,2001 مک مطعحا0ح ۵ مظ رقسقط7 ,(26)1 ۷۰ ,(500066 آهنه5 0۵ وامرمعهاناص) ونوهسا 3606 ۱٩ اموسول دما #عاداه: 10 و0090 ]٩ اموسا3 مرلو صمفعنی که صمتاعاصعخه صنقص عطا 05 ,2006 بله 6۳ و ,قا780	هدف پژوهش، بررسی نقش تبیین کنندگی سبک های هویتی و اعتقادات دینی در سازة خردورزی است. روش پژوهش «توصیفی»از نوع «همبستگی» است. جامعه آماری، 200 نفر افراد شاغل بخش خصوصی و دولتی همدان با میانگین سنی 37 سال می باشد. ابزار پژوهش، مقیاس «سنجش اعتقادات دینی»، آزمون «سبک های هویتی» و «مقیاس سه بعدی خردورزی» می باشند. یافته ها نشان می دهد سبک های هویت 8 درصد واریانس خردورزی را تبیین می کنند. از ابعاد خرد، بعد شناختی با سبک اطلاعات جمعی، و بعد تأملی با سبک های هویتی هنجاری و اطلاعات جمعی و بعد مشارکت دینی دارای ارتباطی معنادار است. بعد عاطفی با سبک هویتی اطلاعات جمعی و با هر سه مؤلفة اعتقادات دینی، یعنی مشارکت دینی، پایبندی، و مسائل شرعی ارتباط معناداری دارد. در مجموع، از بین سبک های هویتی، افراد دارای سبک هویت اطلاعات جمعی که اطلاعات را فعالانه و منتقدانه بررسی می کنند و بیشتر در جستجوی درک معنای واقعی زندگی هستند، با سازة خردورزی دارای ارتباطی معناداری هستند. ابعاد اعتقادات دینی با بعد عاطفی خرد، نظیر درک احساسات، همدلی و کمک به دیگران ، رابطة مثبت نشان داد.
27,971	423872	کلید واژه‌ها: نوگرایی» تفکرالحادی» التقاط تفکر تکفیری وهابی» سید محمد باقر صدر. استناد فارسی(شیوه ۸۸ ویرایش ششم» ۲۰۱۰): پناهی» سجاد(۱۳۹۹ بهار). «جریان‌شناسی سیاسی از دیدگاه شهید سید محمد باقر صدر». پژوهشنامه تاریخ» سیاست و رسانه, سال سوم شماره‌اول» صص ۷۳-۸۸ ۱ دانشجوی دکتری علوم سیاسی» دانشکده علوم انسانی» دانشگاه آزاد اسلامی» قم» ایران. ایمیل: 017ع.1ن822101.116)08772 انسان از بدو تولد گیتی در پی کشف راهی مطمئن برای بهتر زیستن بوده و در اعصار تاریخی گذشته بعضی از صاحبان اندیشه با خلاقیتی شگرف موقعیت‌های سترگی در فرایند حیات اجتماع بشر خلق نموده و باعث نجات جامعه بشریت از یوغ هزمونی زیاده خواهان و فرصت طلبان دیکتاتور شده‌اند و سخت کوشیدند تا بهترین نوع حکومت را برای بشر تشنه به عدالت اجتماعی ترسیم نمایند. که می‌شود از افلاطون و ارسطو در عهد یونان باستان» به‌عنوان طلیعه‌داران سیاست اجتماعی یاد کرد. در قاموس ادیان الهی» بویژه دین مبین اسلام» بزرگان فراوانی یافشت شده که اندیشه و فکرشان منشا دولت‌سازی» دولت یاری و وضع قوانین بوده است, پر مخاطره‌ترین مسأاله‌ای که امروزه فکر انسان را به‌خود مشغول کرده» چگونگی نظام اجتماعی است که ماحصل تفکر جریان‌های سیاسی است یعنی کدام نظام اجتماعی بستر زیستن بهتر را برای انسان فراهم می‌آورد و او را در نوع نظام اجتماعی در زندگی انسان حائز اهمیت فوق العاده‌ای است» زیرا می‌تواند هم منشا خیرات و برکاتی چند باشد و هم می‌تواند سرچشمه خطرات جبران ناپذیری برای انسان و جامعه آنسانی» در تمام زمینههای اقتصادی, سا .فرش اند یلهد اگر پفکرات اختماغی ریشه‌ذآر و متکی بر قوانین راه‌گشا و متقنی در جامعه توسط خواص به پشتیبانی عامه مردم خلق شود قادر است مانند دژی محکم از افراد جامعه و دستاوردهای آن که همان هنجارهای آن جامعه است مسأله‌ی نظام اجتماعی» ريشه در اعماق تاریخ بشریت داشته و دارد؛ یعنی نظام اجتماعی مردم سالار در اجتماعی شکل می‌گیرد که آن جامعه دارای: تحزب جامعه مدنی» سنن» قوانین و روابط متقابل اجتماعی باشد. نظام اجتماعی اسلام از هر نظریه و تئوری پررنگ‌تر و پرمغزتر بوده و خواهد بود زیرا ريشه قوانین آن الهی و آسمانی است و مروج آن هم انبیا و پیامبران المی بوده‌اند. و از ساخت دست بشر در آمان بوده و خواهد یود و قلونی که براهاسی؟ دستورات: ریشه‌داز اسلام تدوین شود هرگز نمی‌تواند ناقص باشد و حکومتی که براساس چنین قانونی سیاست‌گذاری کند قادر است در کم‌ترین زمان ممکن به پیشرفت‌هایی چشمگیر در تمامی زمینه‌ها(اقتصاد» سیاسی و فرهنگی) دست یابد و اين‌هم نشأت گرفته از قدرت آسمانی قوانین اسلام است(صدر ۱۳۹۴: ۰۲۶ ۷۱ و ۲٩). ی 0 تک وم کیک مه اجه کی اکن تساه 0 سوره بقره, آیه شریفه ۲۳: «وّ\|ن کنتم فی ریب ممّا نرلنا علی عبّدنا فاتوا سور من مظله وادعوا شهّداکم من دون الله ان کنتم صادقین»؛ «و اگر شما را شکّی است در قرآنی که بر بنده خود (محمد فرستادیم» پس بیاورید یک سوره مانند آن» و گواهان خود را بخوانید به جز خدا اگر راست می‌گویید.» جریان‌شناسی سیاسی از دیدگاه شهید سید محمد باقر صدر ... ۲ مبانی فکری جریان های سیاسی از نگاه شهید صدر شهید صدر بر این باور است که در این عصر و برهه‌ی حساس تاریخی» برانگیختن روح انقلابی و زنده کردن و به حرکت درآوردن تفکر مبارزه با استکبار در میان مسلمانان» پدیده‌ای ضروری و پذیرفتنی و موفق خواهدبود؛ اگر نوگرایی در چارچوب نظری و تفکر عملی اصیل اسلام ناب و از راه گسترش تفسیر درست و زنده‌ی آن» در سطح جامع صورت گیرد به موفقیت خواهد رسید. در غیر این صورت» راه به‌جایی نخواهد برد. وی در این باره می‌نویسد: «تفکرنوگرایی» که بر پایه‌ی غیردینی بایستد و با ایدئولوژی غیرمربوط به اسلام در پیوند باشد عملی نیست؛ زیرا تفکر این چنینی» نه توانایی تفسیری درست از اسلام دارد و نه می‌تواند قاطبه امت را به پذیرش دیدگاه خود در تفسیر اسلام ناب وادار سازد.» اگر تفکر نوگرایی بر مبانی اسلام واقعی تکیه کند و پیوند استواری با سرچشمه‌های اسلام نبوی و علوی در میان توده‌ها داشته باشد و آئین اسلام اثنی عشری را در حکومتی به منصه ظهور بنشاند. قادر است مردم را به کار نیکو و خداپسندانه وا دارد و از کار زشت منع کند چنین ایده‌ای می‌تواند محافظه‌کاران و سنت‌پرستانرا نیز به راه سازندگی و نوگرایی فکری کشانده و به تحرک شهید صدر آیدئولوژی را مقدمه‌ی عصر تلاقی انديشه‌ها و تفکراتی می‌داند که در پرتو رشد و توسعه‌ی تکنولوژی رسانه‌ای» اعم از نوشتاری؛و دیداری» پدیدار گشته و منشا بسیاری از چالش‌های فکری و سیاسی شدهاست. جاسه‌ی اساگی ۹ ,ایا مواجه شد که معتقد است: اسلام باید با تغییرات زمان دگرگون شود و دنباله‌رو جریان زندگی انسان پاشن؟ چراکه اسلام به گمان آن‌ها به گونه‌هایی که بر پیامیر ۰۴۴ نازل شده نمی‌تواند وضع زندگی موجود انسان را توجیه کند و به ناچاز بای تطبیق ذین ,با نکدگی: بر لئان واط است که اسلام راید با وضع اوضاع جاری زندگی تظبیق داده: نهزندگی را باخزانین /غموضا: اسلا ولا این ظریق. اسلام را به رنگ تازه‌ای درآورند تا با وضع موجود عصر حاضر منطبق گردد؛ به‌عبارت دیگر امروزه بسیارند جوانان مسلمانی که پیش‌تر با احساس دینی وارد جوامع غربی شده و یا با تفکرات نو و اندیشه‌های جدید مواجه شدند وابه تدزیج موظع انفعالی گرفته و در مواردی نیز برای حفظ ارزش‌های خوده مبتلا به‌:التقاط فکری شهید صدر با درک صحیح و شناخت ابعاد این چالش‌ها و با این اعتقاد که شریمت اسلام به- عنوان شریعتی دائمی و جهان شمول» برای جوامعی که دائم در تحول و تطور هستنده نه تنها احکامی متغیّر دارد» بلکه احکام خود را با لحاظ اهداف و مبانی و ارزش‌های اسلامی» متناسب با زمان و مکان دفع افسد به فاسد تشریع می‌کند تا جوامع اسلامی در بن‌بست و چالش قرار نگیرد. وق سس و مان سوه رقم رازن میا 1۵ دی رامز ی ساسا قرائتی که در روزگار شهید صدر به هیمنه و اکسیر تفکر اصیل اسلامی سیب می‌رساند؛ رواج تفسیرهای ناصواب » تأویل‌های التقاطی و برداشت‌های افراطی از دین و مفاهیم دینی بوده و در مقابل متحجران» گروه‌هایی هم راه افراط پیش گرفته و در چهره نوگرا جهان‌بینی و اندیشه‌های وارداتی شرق و غرب و فلسفه‌ها و مکتب‌های آن‌ها را اصل قرار داده و باورها و آموزه‌های دینی را در قالب‌های فکری و ابزار معرفتی آن‌ها تأویل و تفسیر می‌کردند. آنان این خودباختگی فکری و اعتقادی را به‌گمان خود. نوفکری» دگراندیشی,» نواندیشی و انقلاب در تفکر دینی نامیده» و تلاش می‌کردند فرهنگ و محتوای اسلام را با ایده‌ها و افکار نوپدید بشر هماهنگ سازند. البته نتیجه این تلاش» چیزی جز موضع انفعالی در برابر الحاد علمی و فلسفی عصر جدید و عقب‌نشینی از اندیشه دینی و کاستن از ارزش مقدسات وحیانی و تجربی کردن حقایق جوانان مسلمان» که قبلا با احساس دینی وارد این گروه‌ها می‌شدند به تدریج باور دینی‌شان رنگ باخته و به گروه‌هایی می‌پیوستند که به‌ظاهر بهتر» شور و احساس‌شان را پاسخ می‌دادند. سازمان مجاهدین خلق و فرقان در ایران و نیز گروه‌هایی چون رزگاری و کمونیست در عراق از جمله» جوانانی بودند که استحاله فکری شده و در دام گرو ه‌های منحرف گرفتار شدند و سرنوشتی «امروزه در جوامع اسلامی به‌نوعی تفکر برمی‌خوریم که در اطراف تطور و تحول اسلام و چگونگی آن در بین بسیاری از مسلمین عصر حاضر رایج گشته که می‌پندارند احکام اسلام باید با تغییرات زمان تغییر بپذیرد و دنباله‌رو جریان زندگی انسان باشد و چون اسلام به گمان آن‌ها به گنه‌هایی که بر یار ال اله ۴ ۱3٩ زر کش تلاح گینازد وضع زتندگی موجنود اسان را توجیه کند. به ناچار برای تطبیق دین با زندگی» بر مسلمانان واجب است که اسلام را به رنگ تازه‌ای بیارایند تا با وضع موجود عصر غربی منطبق گردد(صدر ۴۴۰:۱۳۷۶). شهید صدر معتقد است که با بهره‌گیری از آموزه‌های وحیانی و نواندیشی بر پایه‌ی معیارهای اسلامی» می‌توان» خواست و نیاز زندگی دینی را پاسخ داد و نیازی به پناه بردن به ایده‌های خودساخته‌ی بشر که بر مبنای بهره‌کشنی از انسان و طبیعت بنا شده» نیست. وی در این زمینه پیروی از نصوص را به‌معنای جمود ندانسته تا مانع تحول و نوگرایی در شوّون مختلف زندگی باشد؛ زیرا پیروی از نصوص به معنای پیروی کامل از دین و به کار بستن احکام دینی» بدون هیچ تغییر و شهید صدر التقاط را تعریفی انحرافی» از روی نادانی و یا عمد» که ساخته دست مغرضان» در راستای تخریب دین مبین اسلام است دانسته که بدون هیچ دستاوردی» تعالیم نبوی و آموزه‌های علوی را به تاراج فرهنگ ماده باور شرق و طبیعت‌گرا و منفعت‌طلب غربی داده» وی معتقد است که اسلام حیاتی طیبه و زندگی انسانی به بشر داده و با تکیه بر نصوص آن» می‌توان مشکلات پیش‌رو جریان‌شناسی سیاسی از دیدگاه شهید سید محمد باقر صدر ... را حل کرد. البته این چنین تفکری» یعنی تکیه بر نصوص؛ وی را از نواندیشی باز نداشت و در دغدغه‌های فکری ایشان در آغاز قرن بیستم میلادی» شروع خودباختگی‌های گروه‌های جهان اسلام در برابر پیشرفت‌های علمی و فناوری غرب بود. تلاش بسیاری از اسلام‌گرایان در آن برهه بیش از همه استناد به دیدگاه‌ها و فرضیه‌های رایج در غرب بود و محک زدن مفاهیم اسلامی به سنجه غربیان» تلفیق میان میراث و دارایی خود با برخی دستاوردهای غرب در آن زمان بالا گرفت. اما اتدیشمنتذاتی چون ایشان: تلاش. کزدند با با تکیه به:جایگاه عقل سلیم" اسلامی و بنیاذهای ذاتی اسلام» غرب شیفتگی و مرعوبیت برخی نواندیشان را در برابر پیشرفت‌های تکنولوژیکی» کم رنگ کنند. آن هنگام که سطحی اندیشی و ساده‌انگاری بر نوشته‌های بسیاری از اسلام‌گرایان ساید افکنده بود و عده‌ای تلاش می‌کردند با تفسیرهای تجربی» علمی و ترمودینامیکی آیات قرآن» در شهید صدر مشکلات امت اسلامی و پی‌گیری علل ناکامی‌ها میراث و متون مقدس و آموزه- های وحیانی را موشکافانه مورد کنکاش محققانه قرارداده و دیدگاه‌های جدیدی را ابداع کرد تا علاوه بر هماهنگ بودن با روح نیازهای زمانه, از غرب شیفتگی و غرب باوری جوانان جامعه اسلامی جلوگیری کند. ایشان در ردیابی عوامل ناکامی‌ها در جوامع مسلمین» به سه نوع آسیب و چالش در انديشه اسلامی (داخلی خارجی و:التقاطی) که عرضه را :بر اسلام اصیل و مسلمانان تنگ اسلام‌باوران با جبهه الحاد شرقی و جبهه استعمارگر غربی طرف بوده که از یک سو فکر و روش مادی‌گرایان فلسفی و اخلاقی به‌سرعت در جوامع اسلامی نفوذ و گسترش می‌یافت. و از سوی دیگر, استعمار در اسیمایش مکتب‌ها و فلسفه‌های ساختگی مادی پرستان» هویت جوامع اسلامی را نشانه گرفته بود. در این برهه که اندیشمندان اسلامی سخت در رنج و بیم قرار داشتند و تلاش و همت خود را برای رویارویی با این هجمه به‌کار گرفتند. سیدمحمدباقر صدر به تلاش‌هایی عمیق روی آورد تا بدینوسیله» هم اندیشه کمونیستی را به چالش کشیده و هم در برابر دین‌ستیزی استعمار موضع گرفته باشد. وی با نگارش دو کتاب «فلسفه‌نا» و «اقتصادنا»» هر دو جبهه تهاجم(داخلی و خارجی) را هدف قرار داد. و در این دو ائر ". عقل سلیم یعنی حکم با العقل و حکم با الشرع فاخر؛ جهان‌بینی و افکار مادی و ماتریالیستی شرق و غرب را در معرض نقدهای جدی قرار داده و ناتوانی تفکر و آرای آنان را در تبیین خط مشی درست زندگی به تصویر کشید(صدر ۱۳۹۹: ۱۴۰). هرچند شهید صدر از خطر الحادی‌های کمونیسم» در عراق رنج می‌برد ولی وجود این خطر در سایر جوامع اسلامی» رنج او را بیش‌تر می‌کرد ایشان در این باره می‌گوید: «من الان احساس رنج و محنتی بزرگ می‌کنم؛ زیرا عراق با خطر کمونیسم روبرو شده است. ولی اگر رنج من برای خدا باشد و این که خداوند در زمین مورد پرستش قرار گیرد و مردم گروه گروه از دین خدا خارج نشوند آن‌گاه است که به یک درجه و بدون هیچ تفاوتی بین عراق» ایران» پاکستان» لبنان و یا هریک از کشورهای جهان اسلام نسبت به هر خطری که اسلام را تهدید این رنج و محنت نه‌تنها او را از پای در نیاورد و ناامید نکرد» بلکه برای آلام آن» دست به حرکتی شایسته زد و در نگارش کتب مذکور سخت کوشید و در آن» تنها مکاتب و آرای مهاجمین را نقد و ارزیابی نکرد بلکه در یک بررسی مقایسه‌ای تئوری‌های اسلام را نیز ارائه کرد تااولا مسلمانان را از انفعال خارج کرده و ثانیا در موضع هجمه قرار دهد و در خلا فکری و ایدئولوژیک قرار نگیرند. به‌علاوه» برتری اندیشه‌های اسلامی زا نیز واقف گرداند. ایشان نکاتی را در آغاز کتاب «فلسفه‌نا» آورده است که عبارتند از: اسلام باید در برابر میدان داری مکاتب» سخن را بگوید. البته با بیانی قوی و عمیق» صریح و روشن باشد و موضوع انسان و زندگی اجتماعی و حکومت را فرا گیرد تا در این میدان داری» مسلمانان» بتوانند سخن خدا را به مردم برسانند. و در این اثر فاخر علمی, بخشی از مسئله‌ی جهان بینی اسلام را بررسی می‌کنند. ایشان علاوه بر پاسخ‌گویی به دیدگاد‌های سس فناهانه گالکسیسم» تازه‌ترین جلوه‌ی انديشه‌ی ماترپالیستی یعنی پوزیتیویسم» را نقادی کرده است. پوزیتیویسم که شاید اوج ماتریالیسم علمی در قرن نوزدهم و نیمه نخست قرن بیستم بود در واقع شورشی بود علیه فلسفه و گرایش دینی و اخلاقی؛ زیر تنها به زوش‌شناسی"تجربی تکیه کرده و کاده‌هایی را علمی م‌دانست: که ققط از طریق معنا و طرح آن‌ها به‌دست می‌آمد و مدعی بود گزاره‌های دینی» چون با روش تجربی به‌دست نمی‌آینده تهی از تفکر است و با تشکیک در مغناداری گزاره‌های دینی» در حقیقت» بنیادی‌ترین و شدیدترین حمله را به انديشه و معرفت دینی وارد ساخت(صدر ۱۴۰۸: ۵۶). شهید صدر از محدود متفکران اسلامی بود که در آثار فلسفی و منطقی خود به پاسخ‌گویی به شبهه‌های معرفت‌شناسی این نحله پرداخت. وی در برابر هجمه‌ی مکاتب جدید غربی آن را مجهز کرد. به این ترتیب» به سهم خود نسل جوان و درگیر زمان خود و آیندگان را در جهت ایستادگی و مقابله در بیرون با فرهنگ غرب استعماری و شرق الحادی آگاه نمود(مخلصی, بی‌تا: ۱۳۰). جریان‌شناسی سیاسی از دیدگاه شهید سید محمد باقر صدر ... پدیده تحجر يا فکر بسته و انقباظی یکی از آفت‌هایی است که از دیرباز از درون اجتماع دین باوران» موجب رکود انديشه در جامعه‌ی اسلامی بوده است. این واژه» که در لفت به‌معنی سنگ شدن است در اصطلاح به‌معنای نادیده گرفتن حقایق» دل مردگی و امتناع انسان از پذیرش حق و روی گردانی از خداوند است(ر.ک: فرهنگ معین). در این‌جا منظور از تحجر این است که اندیشمندان» به‌ویژه علمای دین» حقایق موجود در جامعه‌ی اسلامی را نادیده گرفته و فقط به حل مسائل فردی بسنده کرده» و خود را موظف به پیچیدن نسخه درمان مشکلات فردی و امور شخصی مسلمانان بدانند و در مقابل مسائل فراوان سیاسی اجتماعی آنان سکوت کردند. به این دلیل که راه پرفراز و نشیب است. این پدیده در دهه‌های پیشین در دو حوزه ایران و عراق» به جد ظهور و بروز داشته حوزه‌ای که با تکیه بر اندیشه‌ی اسلامی‌اش توانسته بود مسلمانان را چنان به‌حرکت و جنبش وادارد که قدرت بزرگ روزگار خود را تسلیم اراده و رفتار خویش نمایند. ناگفته نماند که حوادث مشروطه و مسائل پیش آمده پس از آن؛ در این امر بی‌تأثیر نبوده است. استدلال آنان این بود که اين راه پرفراز و نشیب است؛ راهی بسیار دراز است به اندازه‌ای که با این تلاش‌های ناچیز نمی‌توان به‌جایی رسید و از مشکلات عبور کرد. هیچ‌کس قادر نیست چشم- انداز خود را به آخر کار برساند. امّا شهید صدر, در پاسخ می‌گوید: «راه دراز است. ولی در مقابل چه مقصدی؟ وقتی مقصد دعوت به خدا و راه خدا باشد دوری و درازی راه چیزی نیست. مگر مسلمان می‌خواهد:در پایان این راه به نون و نوایی مادی برسد شک نیست سر راه پر از خار و خس است هچ‌کس نمی‌گوید راه هموار است. این راه» راه بازسازی است و زاه بازگشت امت به قرآن» راه برگشت به مرکزی که از آن منحرف گشته است. ذر این راه» خارها دست‌هاییرا که می‌خواهد؛ آن‌ها را از سر راه برکند خون می‌اندازد و زخمی می‌کند. ولی سرانجام خار ضعیف در برابر اراده‌ی آهنین و عزم استوار انسان‌ها تسلیم می‌گردد»(صدر» آن‌چه که شهید برای یافتن آن تلاش می‌کرد. دست یافتن دیدگاه‌های ناب اسلام درباره جامعه تاریخ» سیاست و اقتصاد بود. در این مقام» افق‌های فراوانی گشوده که در این زمینه» جز اندیشه- ورزانی اندک» کسی او را پیشی نگرفته بود. وی در این راه» روشی را پیش گرفت که اندیشه‌وران گذشته به آن توجه نداشته و یا کم‌تر کسی این‌چنین روشی داشت. روش او پژوهش تمام جنبه‌های یک موضوع بود نه بررسی تفکیکی یک موضوع خاص, به‌عنوان نمونه» وی حتی به زندگی و تاریخ ید سیر ۳۳۸۴ بگاهی منفاوت فاست رویگردی کدبرای هی بقر انا ۹۹۴ ور اور #رقتد وتاریخ جیات آن مس ۷۹۶سا را بفمقایه یک پنیذه‌ین کلی ,واتجزیی بنگرد از ار مالسلا ر] یک واحد پیوسته برشمارد و از نشانه‌ها و اهداف مشترک آن‌ها می‌توان با کلی نگری به زندگی ائمه معصومین ۳۴۰ به دستاوردهای تازه‌ای دست یازید که جزئی‌نگری از آن‌ها بی‌بهره است؛ زیرا با نگاه شمولی و کلی می‌توان به پیوندهایی پی‌برد که میان رفتار امامان ۰۱۹۴۶" وجود دارد(صدر رژیم بعث عراق برای جلوگیری از اضمحلال خود تصمیم گرفت که کشور عراق را سراسر بعثی کند و ابتدا طی دستوری به تمام ادارات» بویژه کارمندان نظام آموزشی کشور دستور داد که باید به تشکیلات حزب بعث بپیوندند و برنامه‌های حزب را در تمام سطوح آموزشی اجرا کنند. در اين‌جا بود که آیت‌اللّه سید محمد باقر صدر موقعیت حزب بعث را درک کرده و در مقام مرجعیت شیعه اثنی عشری و یگانه پرچم‌دار مبارزه با تفکر تکفیری (حزب بعث)» با صدور فتوایی انقلابی» پیوستن به جریان بعفی» و هرگونه همکاری با آن‌را تحریم کرد. مردم عراق با این فتوای انقلابی» تکلیف خود را شناختنه و از پیوستن به حزب بعث خوداری کردند. یکی از کارهای مهم ایشان برای بیداری مردم عراق و آماده کردن آن‌ها برای قیام علیه رژیم بعث» برگزاری درس تفسیر موضوعی قرآن بود» بویژه برای طلاب جوان» آن‌هم بعد از تعطیل کردن درس خارج فقه؛ زیرا در حوزه علمیه نجف کم‌تر دیده شده بود که یک مرجع تقلید تفسیر قرآن بگوید آن هم به‌جای درس:خارج فقه که این بیش‌تر مایه بهطوری که یکی از شاگردان, از اب لد گرد برس ایولق جواب دادند که برای من تدریس» تألیف و تحقیق به‌عنوان حرفه و هدف در زندگی نیّست بلکه ادای وظیفه شرعی به هر نحو ممکن» برای من از همه چیز مهم‌تر است زیزا در این بزهه از تاریخ اسلام و مسلمین که انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی به سر منزل مقصود رسیده و قدرت پوشالی غرب و شرق(تفکر استعماری و الحادی) را از هیمنه انداخته و شکست داده و ناقوس بیداری را در امت اسلامی در سراسر دنیای اسلام به صدا در آورده» وظیفه خود می‌دانم که با تفسیر قرآن» اذهان امت انسلامی زا تحریگ کرده: ز سک باق ماشر از گا۸ سازم و اهداف و آزمان‌های تظام اسلامی ایران» به رهبری امام خمینی ۳۶۳۴۶ را با بیان مفاهیم موضوعی و شور انگیز قرآنی مطرح نموده و به‌طور حماسی و اجتماعی» دل‌ها را برای ملحق شدن به انقلاب اسلامی ایران مهیا درس تفسیر موضوعی ایشان چنان انقلاب فرهنگی و سیاسی در آذهان مردم عراق ایجاد کرد که حکومت بعث عراق اين پدیده اثرگذار قرآنی را تهدیدی سخت برای ماهیت و موجودیت خود می‌دانست و برای جلوگیری از هرگونه تحرک مردمی» در یک حمله همه جانبه تمامی نمایندگان مرجعیت را در شهرهای شیعه نشین عراق دستگیر و زندانی کرد و پس از آن سید محمد باقر صدر تاریخ شانزده رجب المرجب سال ۱۳۹۹را روز اعتراض و اظهار انزجار از اعمال ظالمانه رژیم بحث جریان‌شناسی سیاسی از دیدگاه شهید سید محمد باقر صدر ... عراق اعلام کرد. و مردم عراق با تبعیت از ایشان به پا خواسته و دست از کار کشیدند و حوزه و بازار را تعطیل کرده و با یک شوق وصف ناشدنی درب منزل ایشان رفتند و با وی بیمت کردند. در همان شب» رژیم بعث سید را دستگیر و به سازمان امنیت بغداد انتقال داده و از ایشان خواستند که دست از حمایت و پشتیبانی انقلاب اسلامی ایران بردارد؛ امّ سید جواب دادند که من یک مسلمان هستم و در برابر سرنوشت دیگر مسلمانان جهان» نه تنها ایران و عراق مسئولیت دارم ولذا به تکلیف شرعی خود وفادار می‌مانم و حمایت از انقلاب اسلامی ایران» یک وظیفه المی و در این موقعیت» خواهر سید (بنت الهدا) در حرم مطهر امام علی ** * * به سخنرانی پرداخته و از مردم عراق خواست تا نسبت به دستگیری مرجع تقلیدشان علیه حکومت عراق اعتراض کنند ولذا مردم فردای همان شب به خیابان‌ها ریخته و دولت مجبور شد سید را آزاد کند؛ امّا نیروهای امنیتی حدود نه ماه خانه سید را در محاصر خود داشتند تا شاید بتوانند سید را از حمایت و پشتیبانی انقلاب اسلامی ایران منصرف نمایند؛ امّا به این نتیجه رسیدند که سید در این موضع استوار و پایدار است و هرگز دست از این ایده خود نمی‌کشد. ولذا ابو سعید رئیس سازمان امنیت عراق با گروهی به منزل سید هجوم برده و به وی گفتند آماده رفتن به بغداد باشید. سید هم در جواب ایشان گفتند من خیلی سید قبل از انتقال به بغداد طی فتوایی اعلام کرد کسانی که در ایران برای دفاع از اسلام و مسلمین قیام کرده ز گشته می‌ضونا سل کر اونگ ار ها را در بهشت با امام ریت علیدالسلام معشور و محضور می‌گرداند. این فتوا انقلابی را در عراق بر انگیخت و باعث شد ملت عراق نسبت به ملت ایران و شهیدان مبارزه در مسیر انقلاب احساس برادری کنند و دل‌هایشان به‌سوی ایران برگردد؛ امّا از سوی دیگر سردمداران رژیم بعث عراق از صدور این فتوای انقلابی به وحشت افتاده و آن‌را تهدیدی ضمنی علیه امنیت و حاکمیت خود دانستند. بنابزاین» شورای فرماندهی عراق جلسه- ای» تحت عنوان «دفع خطر خمینی در عراق»» تشکیل داده و طرح‌هایی برای از میان برداشتن موقعی که رزیم بعث عراق ظلم و ستم خود را نسبت به مردم عراق افزایش داده و به کشتار مردم بی‌گناه شیعه به‌ویژه شیعیان جنوب و روحانیون می‌پرداخت؛ وی طی فتوایی اعلام جهاد نمود؛ و دولت عراق وحشت کرده و خانه ایشان را محاصره نمود. و در این هنگامه بنت الهدا خواهر شجاع و انقلابی سید که هميشه پابه‌پای ایشان بود» طی بیانیه‌ای شور انگی زگفت: «به خدا سوگند که من در رزوی شهادت در راه خدا زنده‌ام و تا زمانی که مطمئن باشم که کارم برای رضای خداوند است؛ راهم را ادامه خواهم داد. هر چند در این راه کشته شوم زیرا سر انجام سید پس از بیست سال مبارزه» در روز سه شنبه شانزدهم فروردین سال ۰۱۳۵۹ توسط نیروهای بعثی دستگیر و به زندان بغداد انتقال یافت و فردای آن روز خواهر مجاهده‌اش را دستگیر و به بغداد انتقال دادند و در روز نوزده فروردین ماه سال ۰۱۳۵۹ به فیض شهادت نائل آمدند. صدام پس از شهادت آیت ال صدرگفت: «ما خمینی عراق را کشتیم»(حمدانی» ۱۳۹۴: ۲۵ -۲۱). در مجموع آیت‌اله شهید محمد باقر صدر از زمره بزرگ‌ترین اندیشمندان عصرخویش بود یعنی حکیمی کم نظیر فقیهی جامع الشرایط آشنا به فلسفه, مسلط به تفسیر و متفکری آگاه به علوم شهید صدر علاوه بر فعالیت‌های ارزنده‌ی علمی و تدوین رسالات مهم و تألیف آثار ماندگار» شاگردان نامی و اثرگذاری تربیت کرد که در مسیر شهید صدر حرکت کردند و منشا آثار و فعالیت- های علمی مفیدی در زمینه‌های نوآوری در علوم دینی و احیای معارف اسلامی متناسب با مقتضیات زمانه شدند. مانند مرحوم یت ال سید محمود هاشمی شاهرودی که ملقب به وارث صدر بود؛ آیت- ال شهید سید محمد باقرحکیم که ملقب به بازوی صدر بود؛ آّیت‌اللّه سیدکاظم حائری» آیت‌الله سید حیدر کمالی که ملقب به فقها صدرایی جهان عرب است(مجله جوز ۷۹ و ۸۰). ۳ نگاه شهید صدربه جریان سیاسی ایران( انقلاب اسلامی ایران) قبل از انقلاب اسلامی ایران شهید: ما ایکا کاس حمایت نموده و ارتباط خود را با امام روز به روز افزایش می‌داد. وی در سال ۱۳۸۵هجری قمری از هم‌فکران و شاگردای غود گواست که از ورود امام خمینی ۹ اد تجگ اشرف که پس از کسید به زگره توسط رژیم پهلوی صورت گرفته بود استقبال نمایند و از وجود ایشان به‌عنوان رهبر آزدی‌خواهان این خواسته با ورود امام به عراق, باعث جنب و جوش تازه‌ای» بویژه در حوزه علمیه نجف شد. هرچند علمای عراق نسبت به استقبال امام نظرات مختلفی داشتند؛ اما سید محمد باقر صدر با اشتیاق فراوان به اتفاق علمای دیگر در مراسم استقبال و پیشواز از امام در ورودی شهر نجف شرکت نمودند و در طول چهارده سالی که امام در نجف اشرف حضور داشتند با او ارتباط نزدیکی داشته و به ایشان عشق می‌ورزیدند و در امر مبارزه در کنار امام بوده و به قیام امام در ایران بسیار آیشان پس از تسید آمام بدپاریس.طی نامهای به آمام از قیام مکوفند و شجاعاند ملت آیرای به رهبری حکیمانه ایشان در مقابل آمریکا و دست نشانده او در ایران حمایت کرده و با تمام اخلاص و شجاعت آمادگی خود را برای همکاری با امام خمینی ۱۳ ** و امست قهرمان ایران جریان‌شناسی سیاسی از دیدگاه شهید سید محمد باقر صدر ... اعلام نمودند. و پس از این نامه نامه دیگری به شاگردان» مریدان و هوادارن خود در ایران نوشتند و به آن‌ها دستود دادند تا در مبارزه علیه رژیم ایران» با ملت ایران همگام و همراه شوند. و از هیچ قدآفاری قر راهپیروزی آین انقلاب فریغ تورزنادو خوه را فراطاعت از رایس نس ۳ نی سازند, همان‌طوری که ایشان در راه اهداف و آرمان‌های الهی ذوب شده‌اند, آیت‌اله صدر از خامیان.صادی نظام اسلامی آیران به رسبری آمام خمیی ۳ پودو علاوه بر حمایت‌های قبلی که کتبا طی دو نامه اعلام کرده بود و باعث سوق دادن مردم عراق در حمایت از انقالاب: انسلامی مرذم ایرای شاه پوه تألیف کتاب لاسام پقوذ الحیام ایضای کدذر قفی چشذ شامل بحث‌هایی نظیر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ منابع قدرت» احزاب اسلامی؛ دولت اسلامی و اقتصاد جامعه اسلامی بود. در یک دعوت سراسری از مردم عراق» بویژه مردم و علمای شهر مقدس نجق آشرق: خواست که به حمایت از انقلاب اسلامی ایران» در مسجد جواهری تجقن اشرف تجمم. کنند. و خوقان آن قنب به بر رقته و برای هردم, عراق: از ماهیت انقلاب اسلافی ایران و نقش بی بدیل حضرت امام خمید. ۹۱۹۳ ۲ در اخیانی اندیشه‌های دینی و اصضلاخ ات اسلامی سخن گفتند. و با این سخنرانی تکلیف مردم عراق را در برابر رژیم ضد دینی بعث روشن کردند. و بدین وسیله راه قیام و مبارزه را به خوبی ترشیم نموده و مردم عراق» فردای آن روز در اکثر شهرهای شیعه‌نشین به حمایت از انقلاب اسلامی ایزان راهپیمایی کردند(حمدانی» همان). ۶ راهبرد شهید صدر در مواجهه با چالش‌های ناشی از جریان‌های اجتماعی اغلب علما و اندیشمندان فکری جوامع» در زمینه‌ی چالش‌های پیش‌رو در دو بسد شناختی و درمائی: عملگردمتفاوتی داقته‌ائته به:این معا ک6 در فد قناغت چالش‌ها چهسا راه صحیح ز صوابی را پیموده» و به درستی چالش‌ها را شناسایی نمایند» امّا در بعد درمان و رهایی از آن» ممکن است حتی دچار چالش‌های عمیق‌تر و وسیع‌تری گردند. شهید از محدود اندیشمندانی است که در هر دو بعد شناخت و درمان نسبتا موفق بوده است. وی نه تنها به‌خوبی چالش‌های موجود در جامسه اسلامی را شناسایی نموده بلکه با ارائه «فقه النظریه» تلاش کرده است تا فقدان نظری در عرصه فقه را ترمیم نماید. و به‌خوبی فقه‌های شیعه را در شناخت چالش‌های فکری یاری داده و جامسه اسلای زا از آسوب‌های سیاسی اجتماعی به ویژه تفکرات توظبور و خلادتفگ رات تاب واقشی ففه النظریه در نزد شهید صدر عبارت است از عملیات استنباط و اکتشاف یک چارچوب کلان فقهی که جهت‌گیری در ساحت‌های اقتصادی» اجتماعی» قضایی و سیاسی زندگی انسان را ایجاد می‌کند وی کدسوجیشقاف‌سازی رامحل‌های السلامی می‌گرده زر لحکام,قرعی مد ,زا حنوّل یک محور جمع می‌نماید تا یک ساختار و زیربنایی برای تنظیم زندگی انسان مسلمان به وجود آورده 0 سس و مان سوه رقم رازن میا 1۵ دی رامز ی ساسا بر اساس زهیافت فقه: النظریه:.دین و شریعت انسلام حاوی چارچوب‌های کنلان در تنظیم زندگی این رویکرد به‌دنبال ساختن چارچوب برای دستگاه فقه است؛ زیرا فقه را نظام‌مند می‌داند و این نظام‌مندی به‌معنای این است که مجموعه‌ی احکام شریعت در رابطه باهم می‌باشند. برخلاف رویکردهای فقهی دیگر که هر حکمی را به ادله‌ی خاص خود ارجاع می‌دهند در فقه النظریه صدور حکم از طریق یک شبکه صورت می‌گیرد به‌طوری که به فقیه امکان اکتشاف فقهی می‌دهد. از این جهت» نسبت فرد دولت و جریان‌های فکری نیز در این شبکه معنا می‌یابد(خراسانی» ۱۳۹۰: ۲۶۵). شهید صدر بر این عقیده است که در کنار اصول و قواعد استنباط می‌توان بر تئوری و نظریه نیز تکیه کرد. از آن‌جا که شریعت جامعیت دارد. تئوری هم در آن وجود دارد. از این رو اکتشاف نظری هم مهم‌ترین دغدغه روش شناختی فقه النظریه است؛ زیرا تئوری فقهی قدرت پیش‌بینی به فقه و مجتهد می‌دهد. هرچند ممکن است گاه تئوری زاویه‌هایی ایجاد کند و برخی ادله و قواعد را کنار بزند. در این صورت» فقیه می‌تواند با نگاه ژرف اندیش خود از تحریف جامعه اسلامی‌جلوگیری این نظریه در کتاب «اقتصادنا» شهید سید محمد باقر صدر مطرح شده است که خبر از وجود قلمروی فاقد حکم در دین مبین اسلام داده؛ یعنی اسلام به حاکم اسلامی که بر اساس رقابت سالم تحزب اسلامی به قدرت رسیده است» اجازه می‌دهد تا در برخی مسائل اجتماعی» با در نظر گرفتن ضوابطی,» و با توّجه به نیازهای زمانی و مکانی» حکم و قانون وضع کند. ریشه‌ی این نظریه را می- توان در اندیشه‌ی علمایی که پیش از شهید صدر می‌زیسته‌اند و از جمله در عصر مشروطه و در آثار از نگاه شهید صدر مکتب اقتصاد اسلامی که در کتاب «اقتصادنا» به آن اشاره کرده است» به دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخشی که اسلام, احکام و قوانین آن‌را به‌صورتی وضع کرده که تغییر و تبدیلی در آن راه ندارد. و نیز بخشی که وظیفه تشریع قانون در آن؛ به عهده‌ی دولت اسلامی که از طریق تفکر تحزب در اسلام به قدرت دست يافته, گذاشته شده است؛ و قانون گذار یا حاکم اسلامی باید با در نظر گرفتن موقعیت و واقعیت عصر خویش» تدبیر نموده و بر اساس قاعده‌ی زمان و مکان احصا قانون نماید. بنابراین» شهید صدر آن بخشی از اسلام که فاقد قوانین و حکم روشن است را منطقد آلقراغ می‌نامدو مکقداست کی امسر آ اه هل ۳۶۴۹ پزم از آن استفاده کنرقه و قانونگذاری‌هایی را به‌عنوان حاکم جامعه‌ی اسلامی (نه از بعد پیامبری)انجام داده است. البته» به باور ایشان اين نوع قانونگذاری‌های پیامپر اسلام ملی اه عیه ول جریان‌شناسی سیاسی از دیدگاه شهید سید محمد باقر صدر ... وی کاستی‌های و انحرافات فکری حوزه را به‌خوبی شناخته بود و با تیزبینی تمام آن‌ها را آسیب- شناسی کرده و هميشه در هر فرصتی» رسالت حوزویان را به آن‌ها گوشزد می‌کرد. ایشان دگرگونی در حوزه را گام نخستین برای پی‌ریزی تمدن اسلامی و مرزبانی از تفکر اسلامی» حراست و نگهبانی از امت اسلامی می‌دانست ولذا در این راستا روشی نو در تدریس» طراحی؛ و متون جدید آموزشی مانند: «حلقات الاصول» در سه سطح و «المعالم الجدیده» را برای آموزش سطح نگاشت. وی بر این باور بود که در حوزه‌ها هدف اجتهاد مفقود مانده و در امورات غیر ضرور دیگر گم شده‌است. آبقان,رسانت انیا را سجورمانده فانسته ربرای آجیای اجنیا رسالدررهی‌گری خنف‌های اجتهاد را نوشت. وی با طرح این سئوال که «اجتهاد در آینده به کدام سو می‌رود؟»» بنیادهای تحول اجتهاد را نهاد و وضع موجود اجتهاد را به نقد کشید. وی معتقد بود زمانی مسلمانان توانا و قدرت‌مند می‌شوند کذازندگی خود.را با نظریفی اسلام منطبق گزداقد و آین میسر نیست:مگر آین‌که. تخولی وی بر این باور بود که سیرت معصومین ,۶۸۳۳۴۴ فقط در حوزه فردی تفسیر و تبیین شده است و این باعث دوری شیعه از حکومت و تفسیری فرد گرایانه و فرد:اندیشانه به اسم اسلام خلق شود. ایشان نگاه سنتی و رایج به نهاد اجتهاد را تک بعدی دانسته و حرکت به‌سوی دیدن تمام هدف اجتهاد را عامل اخیای شریمت اطاایه رمفهشمرد و تاک دا که اسلام. تجزیدناپذیر بوده ویگت مجموعه کلی و اثرگذار است و برابرسازی زندگی فردی را در گرو برابرسازی جامعه می‌دانست؛ یعنی فرد را باید در جامعه دید و هندسه زندگی او را ترسیم کرد. نمی‌توان فرد را جدای از پیوستگی‌های شهید صدر به این باور رسیده بود که استعمارگران و عوامل مرموز آن‌ها بر بی‌فایده بودن فعالیت‌های سیاسی و جا انداختن دکترین جدایی دین از سیاست» تأکید بسیاری دارند. و از دلمردگی و یأس حاکم بر حوزه نجف بهره وافری می‌برند. شهید صدر پیامدهای یک‌سو نگری فقها را در اجتهاد ناگوار دانسته و عواقب آن را چنین بر می‌شمارد: تأیید یک سونگری فقیه در قانونگذاری و رسوخ فردگرایی در تفسیر شریعت اسلامی طرح مرجعیت وی در حقیقیت طرح دگرگونی حوزه را در پی‌داشت یعنی خلیفه الهی انسان در زمین» آن‌هم در عصر غیبت را متبلور در مرجعیت قلمداد می‌کرد و اعتقادش بر این اصل استوار بود که شریعت» حفظ نمی‌شود مگر با تشکیل جامعه اسلامی ؛ زیرا زیر ساخت اندیشه سیاسی و اجتماعی ایشان برمدار خلافت انسان بود. که جانشین بلافصل خداوند متعال بر روی زمین است. ولذا در سه محور اصلاحات حوزه را ضروری می‌دانست که عبارتنداز: * اصلاح نظام فرهنگ حوزه: این محور از دیگر محورها کلیدی‌تر و حائز اهمیت فوق- العاده‌ای بوده؛ زیرا حکم منبع و مأخذ برای دیگر فعالیت‌های حوزه را دارد یعنی انسان موقعی در مدیریت اداری و آموزشی موفق است که دارای فرهنگ مدیریتی در حوزه- شهید صدر معتقد است تمامی قدرت‌ها و توانایی فکری بشری دارای منشا الهی است و با این قدرت می‌تواند در جهان هستی دگرگونی فوق‌العاده‌ای ایجاد کرده و انسان گرفتار جریان‌های انخراقی را رها ساختو به.غبودیت المی سوق د٩. کیهطاید ما آداف پیامبران آلشی است! خداوند سرچشمه تمام قواست» و تسلط انسانی را بر دیگری نمی‌پذیرد. مگر به رای و میل خود انسان و سیادت فرستادگان خویش که هدفی.جز هدایت بشر نداشته‌اند. اندیشه‌های سیاسی شهید صدر در قالب نظریه جوهری منطقه الفراغ بر.اکثر جریانات جهان اسلام تأثیر به سزایی داشته است طبق باورهای جامعه‌شناسانه» انسان» خود محیط خود را می‌سازد؛ پس همین انسان به ماهو آنسان است که با انديشه خود می‌تواند چراغ را» دیگرانسان‌ها شود؛ و صحیفه‌ای بنگارد و خلایق را هادی و هدایت‌گر شده و بهره‌ی اجتماعی وافری به انسانیت برساند. در حقیفقت همین اندیشه ناب انسان دین‌محور و دین‌باور است که می‌تواند ملات زندگی بشریت را شکل داده و مقصد و مقصود انسان را به انسان مسافر و سرگردان بشناساند. و او را از گرداب انحرافات و جریانات جریان‌شناسی سیاسی از دیدگاه شهید سید محمد باقر صدر ... ۱ الاسلام یقود الحیاه. قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید دکمجیان» هرایر(۱۳۷۷). جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب. ترجمه حمید احمدی, ۱۳۹۴ اسلام راهبر زندگی. ترجمه سید مهدی زندیه» قم: دارالصدر. سس مر ۱۳۹۴). پارقه‌ها. ترجمه سید امید موذنی» قم: دارالصدر. حمدانی» طالب(۱۳۹۴). نظریه سیاسی ش‌هید صدر. ترجمه اسما خواجه زاده» قم: کتاب فردا. «انديشه ماندگار۱»» دبیرخانه کنگره بین‌المللی آیت‌اله العظمی صدر, قم: شهریور ۰۱۳۷۹ «انديشه ماندگار ۲»» مصاحبه با آیت‌الله سید محمد باقر خکیم» قم: آذر:۱۳۷۹. انصاری» محمدابراهیم(۱۴۱۲). احیا موات تقریرات درس شسهید صدر. بیروت: دارالتعارف شفیعی مازندرانی» سید محمد حسین(۱۳۸۷). درس‌هابی از وصیت‌نامه امام خمینی. قم: بی‌نا. صورت مشروح مذاکرات مجلس نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی» چاپ اول» ۱۳۶۴ ج ۱ ۲و ۳ ورعی» جواد(۱۳۹۳). «حق انتخاب و تعیین سرنوشت در قرآن کریم»» مجموعه مقالات همایش بین‌المللی حقوق عمومی در قرآن کریم» دانشگاه شهید بهشتی و معاونت حقوقی ریاست	تقکر بنیاد گرایی در عراق به سبب سبغه شیعه گری، بیانگرنوعی خاص از فعالیت های اسلامی در جامعه عراقی بوده،این تفکر شیعه(55درصدی) علیه رژیم بعثی، متکی بر اقلیت(20 درصدی عرب سنی)به حساب می آید. در طلیعه مبارزاتی نهضت امام خمینی (رحمت الله علیه)،سال(1342ش)و تبعید ایشان به عراق از یک سو،ونبوغ شخصیت فقهی شهید سید محمد باقر صدردر حوزه نجف اشرف از سوی دیگر؛وی را برآن داشت که احساس مسئولیت نموده ونسبت به جریانات فکری وسیاسی جهان اسلام،به ویژه جامعه عراقی بی توجه نباشد. لذا این سوال مطرح است که شهید سید محمدباقر صدر چه قرائتی ازجریان شناسی وجریان سیاسی داشتند؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی وتحلیلی به این پرسش پاسخ خواهد داد.
40,683	503677	عدم تقویت زبان فارسی منجر به ضعف کارایی زبانی جهت تقویت روابط خارجی ازجمله با ایران و تاجیکستان نیز شده است و یکی شناسی سیاست گذاری کلان ج.ا. ایران با قلمروسازی زبانی در کشورهای فارسی‌زبان منطقه ۵۱ ۳ ۷۷۰ رق) روط معومي دلووم موم دصر رمرم کمو بط وحم از زمینه‌های فرهنگی و تاریخی روابط سه‌جانبه این کشورها را در معرض تهدید و از چالش‌های زبانی در تاجیکستان به‌عنوان کشور فارسی‌زبان» تفاوت و جدایی گزینی زبانی مردم آن با سایر فارسی‌زبانان در ایران و افغانستان است. تاجیکان پیش از ورود اسلام به اين سرزمین از الفبای سغدی و پس از اسلام توأم با تغییر دین به اسلام از خط عربی استفاده می‌کردند. سپس درنتیجه تحولات سیاسی قرون اخیر در دهه‌های بیست و سی میلادی خط عربی به الفبای لاتین تغییر کرد. شوروی تلاش‌های خود را برای تغییر خحط در جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان از سال۱۳۰۲ آغاز کرد و در فروردین ۱۳۰۷ خط لاتین خحط رسنمی زبان‌های ترکی در تاجیکستان شد. در سال ۹ به الفبای دیگری که مبنای آن خط. روسی يا الفبای سیریلیک"" است» تبدیل شد و تا سال ۱۹۹۱ تاجیکان از این خط«استفاده می‌کزدند..خط روسی برای تاجیک‌ها سرانجام ناگواری به بار آورد و مردم را از استفاده آثارنوشته‌شده فرهنگی نیاکانشان برای مدت زیادی محروم ساخت.. تغییر" تحمیل‌شده "به خط با واکنش و مقاومت بسیاری از شخصیت‌های پرئفوّذ فرهنگی در تاجیکستان مواجه شد. کسانی مانند محمدجان شکوری» عضو فرهنگستان" زبان و اد" فارسی و دیگران سال‌ها برای برگرداندن خط به فارسی بسیار گفته و نوشته‌اند. با وجود نگرانی‌های جدی اصحاب فرهنگ و انديشه درتاجیکستان, به نظر» می‌رسد سیاست. رم تاجیکستان چندان علاقه‌ای به بازگشت به خط فارسی نشان نداده است (حاجیان» ۱۳۹۴: ۱۳-۱۴). نبود یک رسم‌الخط مشترک بین مرادم ایران "و افغانستان با کشور تاجیکستان سبب شده تا بخش اصلی ظرفیت زبانی که درامکتوبات تاریخی و ادبی و علمی و نیز تعاملات نوشتاری در فضای واقعی و مجازی است. از مردم هم‌زبان سلب شود. رسم‌الخط سیریلیک که هیچ آشنایی از آن در بین مردم ایران و افغانستان وجود ندارد و فقدان آشنایی تاجیک‌ها با رسم‌الخط فارسی» سبب گنگی در روابط فرهنگی بین این ملل و دولت‌ها شده است و آسیب زیادی را متوجه قلمروسازی زبانی ج.ا. ایران نموده است. شکل (۳) چالش‌های فراروی در سیاست گذاری قلمروسازی زبانی ترسیم:(از نگارندگان). از دیدگاه نظریه سازه‌انگاری» هر کنشگر «منافع» را بر اساس «ساختار معنایی و هویت)خود تعریف می‌کند و بدین ترتیب دست به کنشگری. و اولویت‌بندی منافع می‌زند. بر مبنای این انظریه شاهدیم که بر اساس «نظام هویتی» منافع و مزیت‌های ژئوپلیتیکی»» کشور کم درآمدی مانند» تاجیکستان یا کشوری ناپایداری همچون افغانستان» از سوی ج.ا. ایران کمتر موردتوجه قرارگرفته اسنت. حضور روسیه و چین در آسیای مرکزی و افغانستان که دارای روابط نسبتا خوبی با چ.ا. ایران: هستئنه سبب: شلده تا ایران روابط بااهمیت خود با روسیه و چین و حتی هندوستان را بر روابط نزدیک با کشورهایی با بازدهی و مزایای ژئوپلیتیکی کم ترجیح دهد؛ چراکه کشورهای تاجیکستان و افغانستان به دلیل محصور بودن در خشکی از اهمیت استراتژیک کمتری برای ایران برخوردارند. درمجموع می‌توان گفت که ج.ا. ایران بر اساس «ساختار منافع آسیب‌شناسی سیاست گذاری کلان ج.ا. ابران با قلمروسازی زبانی در کشورهای فارسی زبان منطقه ۵۱ ۳ ۷۷۰ رق) روط معومي دلووم موم دصر رمرم کمو بط وحم مبتنی بر انرژی» مسیرهای انتقال و بازارهای اقتصادی» و با توجه به برخی «محدودیت‌های اقتصادی که در مقایسه با کشورهای قدرتمند جهانی» دارد.» تلاش کرده تا در عرصه سیاست خارجی برای برقراری روابط و مناسبات با دیگر کشورها دست به اولویت‌بندی بزند. در سپهر نظریه سازه‌انگاری برای ارزیابی سیاست‌گذاری ج.ا. ایران؛ می‌توان گفت که هر بازیگر برای کسب منافع» تعامل خود را بر اساس مجموعه عوامل هویتی» ساختار معنایی و منافع تنظیم می‌کند و بدین طریق در موقعیت و مکان‌های مختلف جغرافیایی» بر اساس لایه‌هایی از هویت خود دست به تعامل می‌زند که کم‌ترین چالش را برای منافع او در پی دارد. واضح است که ج. ا. ایران برای ارتباط و تعامل با قلمروهای فارسی‌زبان, از امتیازات و فرصت‌های ارزشمندی همچون «زبان فارسی» تاریخ» تمدن و فرهنگ مشترک» برخوردار است. همچنین باید توجه داشت که یکی از امتیازات بارز جا. ایران از خیثفکری,.و«اندیشه‌ای» این است که به‌عنوان روایتی از انقلاب و اسلام و.شیعه مطرح می‌شود. که نه‌تنها: با زبان فارسی مشکلی ندارد» بلکه زبان فارسی» زبان اول*اوست و برای آن فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی تأسیس می‌کن یی ناگی هرراتی براع مگالاعت) نادهاز واژگان بیگانه در مورد نام‌گذاری اماکن با تأکید بر بان فارسی می‌نویشد. همچنین مسئولان انقلاب اسلامی و بزرگان کشور به لحاظ تاریخی زبان اصلی آن‌ها زبان فارسی است. به نظر می‌رسد باوجوداین همه فرصتی که فراهم. است. او هرچند که استفاده‌شده و موفقیت‌های زیادی هم به همراه داشته است ولی هنوز راه‌های نپیموده‌ای فراروی ج. ا. ایران قرار دارد و به غبازتی.می‌توان گفت که اینجا جای کار دازد. وقتی در یک حوزه گفتهمی‌شود. که اینجا گنای کار دارده یی ش آنجا مواجهه مفبت:5ازید. این‌ها همه به ج. ا. ایران امکانی می‌دهد که از طریق زان فارسی و خمایت معنوی که در داخل از انديشه شیعی اسلامی خود میع‌گیرد بتواند با به رو آوردن این ذخایر و معارف مشترک بشری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی بزرگی که دارد. چون‌که کشور اول منطقه است و دیگر قلمروهای فارسی‌زبان از این کشور جداشده‌اند. ولی کماکان در بستر ایران می‌خوابند و رویای ایران را دارند» درنتیجه همه این‌ها موجب می‌شود تا در حوزه برخورد فعال و بروز فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی با این موضوع؛ اعطای بورس تحصیلی با عنوان‌های مشخص به دانشجویان و فرهیختگان قلمروهای شناسایی مشترکات فرهنگی, تاریخی و دینی و تمدنی و تبدیل آن‌ها به زمینه‌هایی برای ارتباطات در حوزه توریسم» تولیدات هنری» برگزاری مراسم بزرگداشت‌های مشترک شعرا زمینه‌سازی برای شناسایی و رسمیت و تصویب شخصيت‌ها و مناسبت‌های مشترک تاریخی در مجامعی همچون یونسکو و سایر نهادهای بین‌المللی فرهنگی» به این طریق و به‌واسطه چنین مناسبتی» ما آورده‌ها و برداشت‌های سیاسی و ژئوپلیتیک هم خواهیم داشت؛ به این‌گونه که زمینه و بستر مناسب برای وحدت و همکاری این کشورها در مجامع بین‌المللی فراهم خواهد شناسی سیاست گذاری کلان ج.ا. ایران با قلمروسازی زبانی در کشورهای فارسی‌زبان منطقه ۵۱ ۳ ۷۷۰ رق) روط معومي دلووم موم دصر رمرم کمو بط وحم ابوالحسن شیرازی» حبیب اله (۱۳۹۷). «روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و افضلی» رسول» مرجان بدیعی ازنداهی» پاشار ذکی و وحید کیانی (۱۳۹۳). «قلمروسازی گفتمانی در ژئوپلیتیک»» فصلنامه سیاست جهانی» دوره ۳ (شماره ۴)» صص ۲۹-۵۵ افضلی» رسول» مرجان بدیعی ازنداهی» پاشار ذکی و وحید کیانی (۱۳۹۴). «عناصر و انوشه» حسن (۱۳۷۸). دانشنامه ادب فارسی: ادب فارسی در افغانستان» تهران: وزارت ایرنا (۱۳۹۵). «زبان در؛سرزمین اقوام؛ چالش‌های زبان فارسی .در افغانستان»» خب رگزاری حاجیان» خدیجه (۱۳۹۴). «بررسی ظرفیت‌های زبان و ادبیات فارسی در ترویج ارزش‌های انقلاب اسلامی در تاجیکستان و افغانستان»» فصلنامه مطالعات فرهنگک - حافظ نیا محمدرضا (۱۳۹۵). «جغرافیای سیاسی و قلمروسازی فرهنگی» قابل بازیابی رشیدی» مصطفی (۱۳۹۰). «کردارهای جغرافیایی و تبیین سیاست خارجی به‌عنوان رئیسی» بهروز (۱۳۹۴). «ارتباطات میان فرهنگی در روابط ایران و تاجیکستان (با تا کید بر نظریه سازه‌انگاری)» فصلنامه علوم خبری» دور ۴ (شماره ۱۵)» صص ۰۱۴۱-۱۷۵ . سوجا ادوارد (۱۳۸۷). «نظریه انتقادی اجتماعی تاریخ: جغرافیا: مدرنیته»» مجموعه مقالات مطالعات فرهنگی» ویراستار سایمون دیورینگ» ترجمه نیما ملک محمدی و شفیعی کدکنی» محمدرضا (۱۳۸۶). چشیدن طعم وقت؛ از میراث عرفانی ابوسعید عزیزی» حمیدرضا (۱۳۹۳). «قدرت نرم چین در منطقه آسیای مرکزی :رویکردها ابزارها و اهداف»» فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز» دوره ۲۰ (شماره ۸۸)» صص ۱۱۲- قوام» عبدالعلی و ندا محمد (۱۳۸۹). «بحران هویت ملی و شکاف دولت و ملت در عصر جهانی شدن: نقش زبان و مذهب در بحث هویت ملی در تاجیکستان و قزاقستان»» فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل, دوره ۳ (شمازه ۱۲)» صص ۲۲۹-۲۶۲ کاظمی» محمدکاظم (۱۳۹۴). «فارسی افغانستان و چالش‌های پیش رو»» خبرگزاری کاویانی‌راد» مراد (۱۳۹۴). زویکردی نو در بازتعریف جغرافیای سیاسی»» پژوهش‌های متقی» ابراهیم» کاظمی» حجت (۱۳۸۶). (سازه‌انگاری» هویت» زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»» فصلنامه سیاست» دوره ۳۷ (شماره ۴)» صص ۲۰۹-۲۳۷ متقی» افشین» قره بیگی» مصیب (۱۳۹۳). «واکاوی گفتماناژئوپلیتیکی انقلاب اسلامی ایران از نظرگاه نظريه سازه انگاری»» فصلنامه متین» دور ۱۶(شماره ۶۴)» صص ۱۵۱- محمودی» زهرا (۱۳۹۸). «بررسی رابطه سه قدرت بزرگگ در پروسه صلح افغانستان»» میرحیدر دره (۱۳۸۹). مبانی جغرافیای سیاسی» چ ۵ تهران: سمت. ونت» الکساندر (۱۳۸۴). نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل» ترجمه حمیرا مشیرزاده» شناسی سیاست گذاری کلان ج.ا. ایران با قلمروسازی زبانی در کشورهای فارسی‌زبان منطقه ۵۱ ۳ ۷۷۰ رق) روط معومي دلووم موم دصر رمرم کمو بط وحم ۱ هادیان» ناصر (۱۳۸۲). «سازه‌انگاری: از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی»» فصلنامه ۲ هدایتی شهیدانی» مهدی» آذین» صدیقه (۱۳۹۶). «رقابت اقتصادی ایالات‌متحده و چین در تاجیکستان»» فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز دور ۲۳ (شماره ۹۸)» صص ۳ بزدان فام» محمود (۱۳۸۶). «دگرگونی در نظریه‌ها و مفهوم امنیت بین‌المللی»» فصلنامد 532060 1065 110 :اوامعزه م5 صز کص۵0 36۵1 ,(2001) .0 مخاومانط2 .24 5 با [و 7۵063 8۳610 :317 ,2۳۵610 مکدمناه1م۴ [ه 200 1316	ج.ا. ایران به عنوان یک حکومت برآمده از انقلاب اسلامی، دارای اولویت های خاص خود براساس ساختار معنایی و منافع ویژه ای است و طی چهار دهه گذشته دست به سیاست هایی در محیط پیرامونی خود زده است که اکنون قابل ارزیابی است. بر این اساس، در نوشتار حاضر این فرضیه مورد بررسی قرار گرفت که «زبان فارسی به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی هویت ایرانی در زیرمجموعه گفتمان شیعه جهانی ج.ا. ایران قرار دارد و از این ظرفیت برخوردار است تا به شکل مکمل این گفتمان رفتار نماید، و با توجه به عمق تاریخی خود قلمرو ج.ا. ایران را فراتر از مرزبندی های رایج گسترش دهد». درون دادهای مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه ای گردآوری شده و در سپهر نظریه سازه انگاری، روش شناسی حاکم بر متن از ماهیتی تفسیری برخوردار است. یافته های پژوهش گویای آن است که ج. ا. ایران برای قلمروسازی زبانی در کشورهای افغانستان و تاجیکستان، با چالش هایی همچون رقابت های پیچیده ژئوپلیتیکی دیگر بازیگران و چالش زبان فارسی و پشتون در افغانستان و جدایی گزینی فارسی زبانان تاجیکستان مواجه است؛ با این وجود امتیازاتی مانند پیشینه عمیق و نفوذ فرهنگی زبان فارسی در مناطق پیرامونی ایران و اینکه به مثابه محملی برای بسط و گسترش اندیشه دینی در این منطقه بوده است، فرصت هایی فراروی ج. ا. ایران قرار داده که، بهره گیری از آنها با تأکید بر اشتراکات فرهنگی، زبانی، تاریخی و دینی می تواند موجب همکاری و همگرایی بیشتر قلمروهای فارسی زبان شود.
13,166	459198	بر حسب کاربرد و نوع تفسیری که از سطوح ناهموار زمین انجام می‌گیرد؛ تکنیک‌های نمایش سطوح ناهموار زمین می‌تواند تمرکز بیشتری بر سوژه مفسر گذاشته و به تفسیر و درک بهتر محققین در زمینه مطالعاتشان کمک نماید. در این پژوهش, با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی و به کمک برنامه‌نویسی پایتون» مدل‌های مختلفی در نمایش سطوح ناهموار زمین معرفی گردید. در بخش مدل‌سازی برداری» به مدل‌سازی هاشورزنی ناهمواری‌های زمین مبادرت گردید که نتایج حاصل از آن هاشورزنی خطی سطوح ناهموار با استفاده از مدل‌های ]/72/1607 321۲ و 315۸ می‌باشد. در بخش هاشور نقطه‌ای دو مدل نقطه‌ای تصادفی با وزن شیب و وزن انحنای زمین» طراحی و اجرا گردید و در بخش مدل‌سازی رستری نیز در رویکرد اول, سایه‌زنی ترکیبی شامل: ترکیب مدل سایه‌روشن استاندارد با انحنای زمین» مدل‌های تابشی و مدل‌های اثر خطالراأس مدنظر قرارگرفت. در این رویکرد ۱۴ نوع انحنای زمین؛ با نتایج سایه‌زنی استاندارد تلفیق و مدل‌های جدیدی ارائه گردید. در رویکرد دوم مدل‌های تابشی شامل: تابش کل» مستقیم» پراکنده و مدت زمان تابش مستقیم» با سایه-زنی استاندارد ترکیب و مدل‌های جدیدی ایجاد شد. در رویکرد- های دیگر طبقات هیپسومتریک» ماکت منحنی میزان و ماکت رنگی منحنی میزان» مدنظر قرار گرفت. مدل‌های فوق‌الذ کر که در نمایش سطوح توپوگرافیک زمین کاربرد دارد از نتایج این پژوهش محسوب واژگان کلیدی: ژئومرفومتری, مدل رقومی ارتفاعی» مدل‌سازی زمین» نمایش سطوح ۲ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ نمایش سطوح ناهموار زمین از دیدگاه بسیاری از محققین علوم محیطی همچون ژئومورفولوژیست‌ها هیدرولوژیست‌ها اقلیم‌شناسان و ... از دیدگاه‌های مختلفی دارای اهمیت است. اهمیت و ضرورت نمایش ناهمواری‌های زمین در بخش تفسیر بصری محققین علوم محیطی,» در بخش نمایش و ترسیم و کارتوگرافی نقشه‌های عمومی و تخصصی و نیز از نظر محاسباتی» دارای ارزش و کاربرد است. نمایش شکل ناهمواری‌های زمین بسته به نوع عوارض و هدف از نمایش سطح ناهموار زمین» می‌تواند بخشی از جزئیات ناخواسته را حذف و بخشی از ویژگی‌های ناهمواری اراضی را بارزسازی نماید. بدین منظور روش‌ها تکنیک‌ها و مدل‌های مختلفی ارائه شده است. انواع متفاوتی از تکنیک‌های نمایش سطوح ناهموار زمین وجود دارند که نتيجه تکامل در طول زمان و بسیاری از نوآوری‌های تکنولوژیکی هستند (تزتکوا ۲۰۱۸). ناهمواری‌های سطح زمین» نقش اساسی در کنترل فرایندهای سطح و اتمسفر زمین ایفا می‌کنند. رابطه ناهمواری‌ها و فرایندهای سطح زمین بسیار قوی بوده به‌طوری‌که درک ماهیت این ناهمواری می‌تواند مستقیما باعث شفافیت در فهم و درک این فرایندها هم از لحاظ ذهنی و هم از لحاظ محاسباتی شود. بنابراین تحلیل و نمایش ناهمواری‌های سطح زمین» نمونه‌های قابل توجهی در بسیاری از فعالیت‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل‌سازی‌های محیطی» فراهم نموده است (گالنت و هاتچینسون"» ۱۹۹۶). ژئومورفولوژیست‌ها و کارتوگراف‌ها از متغیرهایی که از داده‌های ارتفاعی مشتق می‌شوند. دز کمی‌سازی شکل و ساختار سطوح توپوگرافیک زمین استفاده می‌کنند (رابینسون و همکاران" ۱۹۹۵؛ ویلسون و گالنت؟۲۰۰۰۰؛ اسلوکوم و همکاران4 ۶۲۰۰۴ لی و همکاران, ۲۰۰۴). هدف کارتوگرافیکی از ترسیم ناهمواری‌های سطح زمین» نمایش لندفرم‌ها و سایر عوارض موجود بر روی سطح زمین می‌باشد و این مسئله, از طریق هاشور زدن و یا روش‌هایی که منجر به شبیه‌سازی واقعی‌تری می‌شوند. انجام می‌پذیرد (آیموهوف// ۱۹۸۲). کارتوگراف‌ها از ساز و کارهای مختلفی همچون رنگ/ ننآیه‌روشن و هاشور استفاده کرده‌اند تا ظاهری سه‌بعدی از نقشه‌ها بر روی سطوح پیوسته و هموار ایجاد نمایند. این روش‌ها را می‌توان به چند کلاس کلی طبقه‌بندی نمود. اول قامل تکنیک‌های است که براساس رنکلج رای بارالاکس می‌باشد. گزوه دیگر شامل تقاضل انتگاس رنگ نور در طول موج‌های مختلف است و نهایتا روش‌هایی که جهت تابندگی را بر اساس جهت قرارگیری سطوح» جابه‌جا می‌نماید (کنلی و کمرلینگ ۲۰۰۴). سایه‌زنی ناهمواری‌ها یک تکنیک کارتوگرافیکی است که برای نمایش توپوگرافی» مورد استفاده قرار می‌گیرد که از منبع تابش عمودی بر روی سطح ناهموار زمین استفاده می‌کند. نتایج توزیع نور و سایه‌ها یک آرایش سه بعدی از ساختار ژئومورفولوژیکی سطح زمین ایجاد می‌کند. که باعث ظاهر شدن وضعیت ناهمواری چشم‌اندازها می‌گردد. بر خلاف خطوط منحنی میزان» که به کاربر اجازه میان‌یابی ارتفاع سطح زمین را می‌دهد سایه‌زنی ناهمواری‌ها بر اساس نوسان پیوسته تن سایه‌ها است که از این طریق فرم سطح توپوگرافی زمین را به صورت بصری» نمایش می‌دهد. خطوط منحنی‌میزان معمولا نیازمند دقت زیادی در تعیین و نمایش فرم و ویژگی‌های سطح زمین است و ممکن است در تفسیر سطح زمین چالش برانگیز باشند. فهم سریع توپوگرافی سطح زمین ویژگی ذاتی سایه‌زنی ناهمواری- های زمین است. در نتیجه» سایه‌زنی ناهمواری‌های زمین برای کاربرانی که دارای آموزش کارتوگرافیکی و تخصص کمتری و یا زمان کمتری در تفسیر سطح زمین هستند مناسب‌تر است. سایه‌زنی ناهمواری‌های زمین در مورد نقشه‌های کوچک مقیاس نیز سودمند است؛ به طوری که خطوط منحنی میزان ممکن است غیرقابل تشخیص و يا خواندن باشند (آیموهوف» ۱۹۸۲). از لحاظ تاریخی» سایه‌زنی ناهمواری‌های زمین توسط روش‌های دستی انجام می گرفت. خطوط منحنی میزان» خطوط ساختارهای ژئومورفولوژیکی و شبکه‌های هیدرولوژیکی به عنوان چهارچوبی در طراحی مدل‌های سایه‌روشن مورد استفاده قرار می‌گرفتند. یک درک کامل از چشم‌اندازها نیاز بود تا اینکه کارتوگراف‌ها سطح توپوگرافیکی زمین را به یک نقشه هنری تبدیل کنند. کارتوگراف‌ها اصول طراحی دستی سایه‌زنی ناهمواری‌ها را طراحی کرده بودند که سیستم‌های فرم اصلی زمین و جزئیات عوارض سطح زمین» به طور همزمان نمایش داده شوند. عوارض مهم توپوگرافی زمین توسط تنظیم محلی جهت تابش نور بر اساس قرارگیری فضایی عوارض» بارز می‌شوند. سایه‌زنی محلی و شیب‌های روشن شده به کاربران در فهم لندفرم‌های اصلی زمین کمک می‌کنند و همچنین کیفیت نقشه‌ها را از لحاظ زیبایی‌شناسی ارتقا می‌دهند (مارستون و جنی! ۲۰۱۵). از دهه ۱۹۶۰ سایه‌زنی ناهمواری‌های زمین با استفاده از محاسبات کامپیوتری و بر اساس مدل رقومی ارتفاعی به دست می‌آیند. در هر حال» روش‌های سایه‌زنی کنونی روش‌های کارتوگرافیکی قدیمی را منسوخ نموده است. یکی از مشخص‌ترین اختلافات بین روش‌های سایه‌زنی دستی " و محاسباتی آ این است که جهت تابش نور معمولا" برای بارزسازی عوارض مبتنی بر روی سطح زمین در روش‌های سایه‌زنی محاسباتی» تنظیم نمی‌گردد. در سایه‌زنی محاسباتی» یک جهت ثابت تابش نور معمولا نمی‌تواند تصویر سایه‌روشنی که بتواند به طور موّئر سطح زمین را به تصویر بکشد. ایجاد کند. معمولا کارتوگراف‌ها خوانایی و کیفیت زیبایی مدل‌های سایه‌زنی دستی را به سایه‌زنی محاسباتی ترجیح می‌دهند (جنی؟ ۲۰۰۱). در هر صورت» کارتوگراف‌ها که در سایه‌زنی محاسباتی به دنبال تنظیم جهت تابش نور هستنده نیاز به در نظر داشتن حجم قابل ملاحظه‌ای از محاسبات دارند تا به نتایج مورد نظر دست یابند. جهت استاندارد تابش در مدل‌ها سایه و روشن» جهت شمال غربی است. تابش از جهت شمال غربی عمدتا مورد ترجیح کاربران است؛ به طوری که به این جهت عادت کرده‌اند. مانند قرارداد نوشتن از چپ به راست (در زبان‌های لاتین) و یا تکنیک‌های ترسیمی دیگر (آیموهوف» ۱۹۸۲). در سایه‌زنی دستی» جقت منبع‌#تانش نور تغییر می‌کند تا اینکه یک نمایش بصری تأثیرگذار برای بینندگان ایجاد نماید (یولی۸ ۱۹۵۹؛ براسل7 ۱۹۷۴ آیموهوف» ۱۹۸۲؛ کارسن/» ۱۹۸۲:؛ جنی, ۲۰۰۱ هورنی/ ۲۰۰۸). کارتوگراف‌های حرفه‌ای چشم‌اندازها را با دقت آنالیز می‌کنند تا عوارض مهم سطح زمین را مشخص کنند؛ به طوری که اثر بصری جزئیات ناخواسته و اضافی را بر روی سطح زمین به حداقل برسانند. روشی که برای نمایش سطح ناهموارهای زمین توسط کارتوگراف‌های سوئیسی توسعه یافت به زیبایی و نمایش جزئیات شناخته می‌شود (تافت؟» ۱۹۹۰؛ کنلی و استیوارت"۱ ۲۰۰۶) و می‌تواند به عنوان نمونه بسیار خوبی از مدل نمایش سظح ناهموار زمین» به حساب آیند (هادکیس۱ 0۱ نولز و استو۲ ۱۹۷۴؛ کیتز* ۲۰۱۴؛ کولیر و همکاران* ۲۰۰۳؛ جنی و همکاران. ۲۰۱۰). از پیشگامان مکتب کارتوگرافی سوئیسی در نمایش ارتفاعات» فریدولین بیکر (۱۹۲۲-۱۸۵۴) و ادوارد ایموهوف (۱۹۸۶-۱۸۹۵) و رادولف ۴ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ لوئیزینگر (۱۸۹۶-۱۸۲۶) هستند که اولین نقشه رنگی ناهمواری‌ها را برای کلوب آلپ سوئیس در سال ۱۸۶۳ (جنی و هورنی! ۲۰۰۶) ایجاد کردند. بیکر روش لوئیزینگر را از طریق نمایش رنگی طبیعی‌تر ارتقا بخشید (هورنی» ۲۰۰۸) و شبیه‌سازی اثر پرسپکتیو هوایی را در نقشه‌های پرینت شده» از طریق بارزسازی کنتراست در قلل مرتفع» تکمیل نمود (جنی و هورنی» ۲۰۰۶). سایه‌زنی محاسباتی ناهمواری‌های زمین» یک فرایند محاسبات کامپیوتری است که مدل سایه‌روشن ناهمواری‌ها را از مدل رقومی ارتفاعی استخراج می‌کند. مدل سایه و روشن شامل مقادیر خاکستری است که در یک تصویر رستری ذخیره شده‌اند. ویچل (۱۸۷۸)» یک رویکرد ریاضی در محاسبه سایه‌زنی ناهمواری‌های سطح زمین بر اساس قاعده کسینوسی لامبرت در اواخر دهه ۱۹۸۰ ارائه نمود اما این رویکرد تا ميانه قرن بیستم به دلیل نبود زیر ساخت مربوط به کامپیوترها مورد استفاده قرار نگرفت. در دهه ۰۱۹۶۰ یولی» اولین سایه‌زنی محاسباتی ناهمواری‌ها را با اعمال متد ویچل به کار بست (یولی» ۰۱۹۶۵ ۱۹۶۶). الگوریتم سایه‌زنی لامبرتی» که مبنای بیشتر مدل‌های سایه‌زنی محاسباتی است در سس آطلاغارت جفراقایی ,بدا کار فرفههنده است که مقافیر خاکستری راک ظر پیکسل ازاطرنق مجاس زاو خمودی پژوهش حاضر سعی در ارائه ایده‌ها و مدل‌های مختلفی در نمایش سطوح ناهموار زمین دارد. در نتیجه با اتکا به مفاهیم زئومرفومتری و آنالیز رقومی سطح زمین در محیط دیجیتالی و با بهره‌گیری از مدل‌های رقومی زمین و پردازش‌های ماشینی» در جهت ارائه مدل‌های نمایش سطوح ناهموار زمین در ساختارهای برداری (نقطه ای و خطی )و رستری گام مراحل شماتیک و خلاصه شده‌ای از پژوهش در شکل (۱) نشان داده شده است. در گام نخست. پایگاه داده رستری تهیه و تنظیم گردید. پایگاه داده رستری شامل داده‌های ارتفاعی است که شامل مدل رقومی سطحی ! می‌گردد و در حال حاضر دقیق‌ترین اطلاعات ارتفاعی سطح زمین را در مقیاس جهانی و رایگان در دسترس قرار می‌دهد. در این پژوهش داده‌های رقومی سطحی منتشرشده توسط آژانس فضایی ژاپن در ماه می و اکتبر ۲۰۱۵ با رزولوشن افقی حدود ۲۳ متر به‌منظور مدل‌سازی نمایش سطوح ناهموار زمین مورد استفاده قرار گرفته است. این داده‌ها از تصاویر ماهواره ۸7.05 به‌دست آمده (تاکاکو و همکاران, ۲۰۱۴) که از شبکه داده‌های رقومی سطحی با قدرت تفکیک مکانی پنج متر و با پوشش جهانی استخراج شده و در حال حاضر دقیق‌ترین داده‌های ارتفاعی در مقیاس بزرگ‌اند (تادونو و همکاران؟ ۲۰۱۴). در گام دوم شیب" سطح زمین از مدل رقومی سطحی؛ با استفاده از چهار الگوّیتم مختلف در ساختارهای شبکه‌ای برآورد گردید. لایه جهت شیب نیز به همین منوال محاسبه شد. متوسط نتایج چهار الگوریتم برآورد شیب به همراه لايه جهت شیب در محاسبه مدل سایه‌روشن استاندارد که معمولا در سیستم اطلاعات جغرافیایی از آن استفاده می‌شود» مورد استفاده قرار گرفت. در گام بعد مدل‌سازی نمایش ناهمواری‌های زمین در دو بخش آغاز گردید.در بخش مدل‌سازی برداری» به مدل‌سازی هاشورزنی ناهمواری‌های زمین مبادرت گردید و نتیجه آن در زمينه هاشورزنی خطی سطوح ناهموار» مدل‌های و 3/3 و 1۳2 می‌باشد و در زمینه هاشور نقطه‌ای» دو مدل نقطه‌ای تصادفی با وزن شیب و مدل نقطه‌ای تصادفی با وزن انحنای زمین» مدل‌سازی» و در محیط برنامه نویسی پایتون کدنویسی و اجرا گردید. شامل: ترکیب مدل سایه‌روشن استاندارد با اتواع اتحنای زمین» مدل‌های تابشی (مورفوردیشن) و مدل‌های اثر خطا در بخش مدل‌سازی رستری سه رویکرد مدل مدنظر قرار گرفت. در رویکرد اول؛ سایه‌زنی ترکیبی در نظر گرفته شد که می گردد. ۱۴ نوع انحنای زمین شامل انحنای خطوط جریانی! انحنای دیفرانسیلی آ انحنای افقی مازاد, انحنای حداکثری؟. انحنای متوسطه, انحنای حداقلی 7 انحنای پلان" انحنای پروفیل؛ انحنای تجمعی کل انحنای تا 8 پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ کل! انحنای حلقوی کل " انحنای نا کروی " انحنای عمودی مازاد" مورد استفاده قرار گرفته و با نتایج سایه‌زنی استاندارد تلفیق گردیده و مدل‌های جدیدی در نمایش ناهمواری‌های زمین ایجاد نموده است. در رویکرد دوم؛ مدل‌های تابشی شامل تابش مستقیم4 مدت زمان تابش مستقیم , تابش پراکنده" و تابش کل هر کدام با نتایج سایه-زنی استاندارد ترکیب شده و مدل‌های جدیدی ایجاد شده است. در رویکرد سوم از اثر سايه خطالرأس در نمایش ناهمواری‌های زمین به روش به منظور محاسبه مقادیر درجات خاکستزی ۱ مدل سایه‌روشن,» نیاز به محاسبه شیب و جهت شیب در گام نخست می‌باشد. برای محاسبه درجات خاکستری مربوط به مدل سایه‌روشن استاندارد از رابطه (۱) استفاده شده است؛ به طوری که در این رابطه مشخص است» ورودی‌های مورد نیاز زاویه افقی (آزیموتی) و عمودی (زنیتی) منبع تابش نور» شیب و وجه شیب زمین است. زاويه آزیموتی و زنیتی به ترتیب ۳۱۵ و ۴۵ درجه در نظر گرفته شده است. رابطه (۱) (((۸۶ - 60۶)42) ۷ (5) 51 ۷ (ع1)2ک) + ((5) 60۶ ۷ (ع2) 605) ۷ 255 > عممعا ۲ که در این رابطهه 2:0 زاويه سمت‌الرأسی تاش نور بر روی سطح توپوگرافی به رادیان » 5 شیب زمین به رادیان؛ :۸ زاویه آزیموتی تابش نور بر سطح توپوگرافی زمین به رادیان و ۸8 جهت شیب زمین به رادیان است. در اين پژوهش محاسبه شیب و جهت شیب و نهایتا مقادیر عددی مدل سایه‌روشن با استفاده از تکنیک پنجره متحرک اجرا و کدنویسی گردیده است. شکل (۲) یک پنجره متحرک با ابعاد ۳ در ۳ پیکسل را نشان می‌دهد که به منظور محاسبه لايه شیب» شکل ۲: پنجره متحرک ۲ در ۳ پیکسلی برای محاسبات شیب» جهت شیب و انحنای زمین بر اساس پنجره متحرکی با ابعاد ۳,در ۳ پیکگا الکو رایتم بهای مختلف رمحانهشيت ارانه شده است. رابطه (۲) و (۳) شیب را در جهت ستونی و سطری با روش مطرح شده توسط ریتر و زونبرگ و تورن به ترتیب محاسبه می‌کند (ریتر۴. ۷ زونبرگ و تورن ۳۴ ۱۹۸۷). روابط (۴) و (4۵ شیب را در جهت ستونی و سطری به روش هورن به ترتیب محاسبه می‌کند (هورن» ۱۹۸۱). الگوریتم سوم (روابط ۶ و ۷) (آنوینآ» 4۱۹۸۱ شیب را در جهت ستونی و سطری به روش آنوین به ترتیب محاسبه می‌کند و در آخر الگوریتم چهارم» بر اساس روابط (۸) و (٩) (شارپنک و آکین ۱۹۶۹۰۲؛ هنگل و همکاران ‏ ۳)) شیب را در جهت ستون و سطری به ترتیب» محاسبه می‌کند. رابطه (۴) (2 خق 2 تا سکن هنت - توا رابطه (۸) (22 +21 ها مها ره [5 - 6 رابطه (٩) ( و 0و > و6 00آک > 7 در این پژوهش نتایج هر چهار الگوریتم محاسبه و با تلو کریییتااللشه شیب نهایی به دست آید. ب منظور محاسبه جهت شیب از رابطه (۱۰) (لی و همکاران ۲۰۰۴) استفاده شده است. بعد از محاسبه شیب در جهات ستونی و سطری با استفاده از روابط (۲) تا (٩» شیب کلی با استفاده از رابطه (۱۰) برای هر رابطه (۱۰) مغ ۳51006 51006 /د > عصها > مموماک شیب در جهت ستونی (:وع51016) و در جهت سطری (برم51016)» بر اساس روابط (۲) تا (٩) محاسبه گردیده و سپس از تلفیق نتایج آن» لايه جهت شیب نهایی به دست آمده است (زابطه ۱۱). به منظور محاسبه انحناهای چهارده‌گانه سطح زمین ابتدا مقادیر 1,5,],0,0 بر اساس پنجره متحرک ۳ در ۳۲ پیکسلی (شکل ۱) محاسبه (روابط ۱۲ تا ۱۷) و سپس انواع مختلف انحنای زمین با استفاده از این مقادیر محاسبه گردیده است ۸ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ با توجه به نشان‌گذاری‌های فوق» انحنای پروفیلی با استفاده از رابطه (۱۸) (یانگ! ۱۹۷۸؛ کرچوا ۱۹۷۳) به دست آمده انحنای تانژانتی نیز با استفاده از رابطه (۱۹) (کرچو ۱۹۸۳؛ شری و استفانوف؟ ۱۹۹۱؛ میتاسوا و هوفیرکا" ۱۹۹۳) محاسبه سای کانتوری کدبه اتجنای پلان یز معروف اس از رابطه (۳۰) (کرچوه 1۱۹۷۳ ایواشی ۸ ۱۹۷۲ سعاسه هنده آست. انحنای متوسط؛ عبارت: از میانگین, انخناهای متعامد ذر همه مننی‌های تماس, است: که می‌تواند از انحنای پروقیلی و تانژانتی محاسبه گردد (یانگ» ۱۸۰۵). روابط (۲۱) و (۲۲) روش محاسبه انحنای متوسط را نشان می‌دهند. نحنای متوسط نشان‌دهند متوسط تحدب زمین بوده که:می‌تواند به طور خاص برای مطالعات زئومورفولوژیکی استفاده شود. مقادیر مثبت انحنای متوسط در ارتباط با مناطق دارای تجمع سطحی بوده در حالی که مقادیر منفی در مناطق دارای واگرایی» نمایش داده می‌شوند (شری» ۱۹۹۵). شری سیستمی از ۱۲ نوع انخنا پیشنهاد کرده که سه انحنای متوسط انحراف کروی و دیفرانسیلی برای محاسبه ٩ انحنای دیگر استفاده:می‌شود. انحنای انحراف کروی بر اساس روش شری انحنای انحراف کروی» نشان دهنده اختلاف سطح به نسبت کره است.و در نتیجه دارای مقدار صفر برای شکلی کروی است. انحنای دیفرانسیلی به صورت نیمی از تفاضل بین انحنای افقی و عمودی تعریف می‌گردد. برای محاسبه این نوع از سه انحنای متوسط انحراف کروی و دیفرانسیلی سایر انحناها شامل: انحنای حداکثر حداقل, مازاد افقی و عمودی, گوسی» تجمعی کل دایره‌ای کل و انحنای خطوط جریانی» با استفاده از روابط (۲۵) تا (۳۳) (شری و همکاران» ۲۰۰۲ رابطه (۲۵) رس /0ا 0 725036 - ین 620 > مهس لممص 1/۸ رابطه (۲۶) رس 7۶0360 + یی 1162 > عطو تس لقمصند/1 رابطه (۲۷) بسن 0166602 - مین ازع اکتا > عسطه ی دعععن [ها 10۳20 رابطه (۲۸) بسن 01166602 + سین ان عطام‌عصتا > عسطه اس عععنه [م0 1۷7۳ رابطه (۲۹) س افطمعطت - یی 116۵0 > عسطدست معنععنه6 [۵۲۵ 7 انحنای گوسی را می‌توان به روشی ساده‌تر؛ به طور مستقیم از رابطه (۳۰) (گوس» ۱۸۲۸) محاسیه نمود. رابطه (۳۱) سه لهن 0۳0 - سم ص6۵ < مسدس ما۸ [۵۲۵ ۳ رابطه (۳۲) سه اه ص06۳ - یجان طامعصتا > عسعدس هط 70۲۵۱ فلورینسکی! (۱۹۹۸) انحنای خطوط جریانی که عمود بر خطوط کانتوری است را مطرح می‌سازد (رابطه ۳۳). تابش خورشیدی حادث شده بر چشم‌اندازها در یک موقعیت خاص بر اساس الگوریتم میدان دید نیمکره‌ای محاسبه گردیده است. این الگوریتم توسط ریچ و همکاران (زیچ:و همکاران» ۱۹۹۴) ازائه شده و؛بعدها توسط فو و ریچ؟ (۲۰۰۰ 4۲۰۰۲ توسعه یافته است. مقذار کل تابش محاسبد ۵اه تیک ۹۲ ۹۴ منطقه به عنوان تاش کل در نظر گرفتد می‌شود. محاسبه تابش کل» مستقیم و پخش شده» در هر موقعیت مکانی واقع بر سطوح توپوگرافیک زمین محاسبه شده و به عنوان نقشه تابشی آن محدوده جغرافیایی در نظر گرفته می‌شود..در ادامه نحوه محاسبه هر یک از نقشه‌های تابش کل, مستقیم» پراکنده و مدت زمان تابش مستقیم تشریح می گردد. بخش دیگری از مدل‌های رستری ترکیبی نیاز به محاسبه موّلفه‌های تابشی (مورفوردیشن) دارد. موف اول شامل تابش تابش کل شامل مجموع تابش مستقیم و پراکنده در تمامی بازه زمانی مورد محاسبه می‌باشد. مجموع تابش مستقیم برای یک مکان مشخص, شامل مجموع تابش مستقیم دریافتی از تمامی قطعات تابشی است (رابطه تابش مستقیم در نقشه قطاع‌های تابشی (بم,ق1017) با مرکزیت زاويه زنیتی (0) و زاویه آزیموتی (0)» با استفاده از رابطه رابطه (۳۶) (مم۵۶)۵810 ۷ م5620 0 ی و50۳۳ هد (0۳0 م5 مرو 0۳ نش پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ در این رابطه» عوبروع5 شار خورشیدی در بیرون از اتمسفر در فاصله میانگین زمین تا خورشید است که به عنوان ثابت خورشیدی شناخته می‌شود. ثابت خورشیدی مورد استفاده در محاسبات برابر با ۱۳۶۷ وات بر متر مربع است و این میزان بر مبنای مرکز تابش جهانی! در نظر گرفته شده است. 0 ضریب گذرایی اتمسفر (متوسط تمامی طول موج‌ها) برای کوتاه‌ترین مسیر گذر اشعه‌های نور از اتمسفر (در جهت زاويه زنیتی) می‌باشد. (130)0 طول نسبی مسیر نور» که به نسبت طول مسیر زنیتی و با استفاده از رابطه (۳۷) محاسبه می‌شود. ,51412101 مدت زمان تحت تابندگی در قطعات تابشی۲ است. در مورد بیشتر قطعات» برابر با فواصل زمانی (به طور مثال ماه) ضرب در فواصل زمانی ساعتی (به طور مثال نیم ساعتی) است. بم,0 5141620 کسر اختلاف بین نقشه قطعات تابشی و نهایتا ,م۸181 زاويه برخورد بین مرکز قطعات آسمان۲ و محور عمود به سطح زمین است که از طریق رابطه (۳۸) محاسبه می‌گردد. رابطه (۳۷) (31602 + 09 86۷ 8-) 8۳ (۵) ۳ که در این رابطه, 9 زاويه زنیتی (زاويه عمودی) تابش خورشید و 1510۷ ارتفاع بالاتر از سطح دریا به متر می‌باشد. ((م6 )60۶ ۷ (ی6)صنک ۷ (0)صنک + (ی60۶)6 ۷ (05)0ع) 205 مرو ۸۲8۳ رابطه (۳۸) که در این رابطه بر8) زاویی زنیتی سطحی و م۲ زاویه آزیموتی سطحی است. بعد از محاسبه تابش مستقیم در هر پیکسل بر روی مدل رقومی ارتفاعی» مدت زمانی که هر پیکسل تحت تابش مستقیم دارند» نیز محاسبه و به عنوان مدت زمان برای هر یک از قطعات آسمان؛ تاش پل دی از خر بخ9۸ ال ماژه‌های زمانی محاسبه گردیده و توسط زاويه برخورد به طوری که در رابطه (۳۹) ملاحظه می‌گردد تصحیح شده است. رابطه ‎ )۳۹(‏ (م,وطآ۲۵۶)۸8 > مرو 0ع۵۱ ۷۰۷۷ من 5620 ۷ 00۳ ۷ برو۲ ۷ رو کمن گذ0 دز این رابطه: رورم« تابش کل نرمال شده است و بااهها ان و( (0) محاسبه می‌گردد. ورن بخشی از شار تابشی است که پخش شده است. معمولا به طوری تقریبی در شرایطی که آسمان کاملا صاف و بدون ابر است برابر با ۰/۲ و در شرایطی که کاملا ابری باشد معادل ۰/۷ در نظر گرفته می‌شود. 114۳ فواصل پی در پی زمانی است که تابش محاسبه می‌شود. مرو 5167020 کسر اختلاف در مورد قطعات آسمان است. ,و ۷۵1811۳ سهمی از تابش پخش شده منشا گرفته از یک قطعه مشخص از آسمان به نسبت سایر قطعات می‌باشد ونهایتا بیر ۸1۱81 زاويه برخورد بین مرکز قطعات در این پژوهش مدل‌های مختلفی در نمایش ناهمواری‌های زمین تهیه و ارائه گردیده است. بخشی از مدل‌سازی‌ها مربوط به ساختارهای برداری و بخش دیگر مربوط به ساختارهای رستری است که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود. مدل‌سازی برداری نمایش عوارض سطح زمین در دو بخش برداری خطی و نقطه‌ای انجام گرفت. در بخش مدل‌سازی برداری» چهار الگوریتم آ/۸/601 /1/2 /1۳2 و 1/15۸ پیکربندی و ارائه گردیده است. این چهار الگوریتم قابلیت ایجاد هاشور خطی بر روی سطوح ناهموار زمین» به منظور ایجاد بعد فضایی از مدل رقومی ارتفاعی را دار هستند. هر چهار الگوریتم ارائه شده با استفاده از تکنیک پردازش پنجره متحرک عمل می‌نماید و به صورت خودکار هاشورزنی خطی را با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی اعمال می‌کند. شکل (۳) و (۴) به صورت شماتیک نحوه عملکرد این چهار مدل را نشان می‌دهد. در مدل ]1/20۸ در هر فریم پنجره متحرک» جهت هاشورزنی از پیکسلی که بالاترین ارتفاع را دارد به سمت مرکز پنجره و سپس به سمت پیکسلی که کمترین ارتفاع را دارد» می‌باشد و بدین صورت عملیات هاشورزنی خطی بر روی مدل رقومی ارتفاعی در تمامی بخش‌های شبکه رستری اعمال می‌گردد. در مدل آ/۸8 جهت هاشور از پیکسل با بیشترین ارتفاع به سمت پیکسل با کمترین ارتفاع در هر فریم پنجره متحرک است و در مدل /1۹31 یک پیکسل به صورت تصادفی در هر فریم پنجره متحرک انتخاب و به سمت پیکسل با کمترین ارتفاع هاشورزنی انجام می‌گردد. نهایتا در روش 3/15۸ جهت شیب زمین به تعدادی بخش يا 562107 تقسیم می‌شود که انتخاب تعداد بخش‌ها به عهده اپراتوری است که از مدل استفاده می‌کند. سپس با توجه به اینکه چهت شیب هر پیکسل در شبکه رستری در کدام 562107 قرار بگیرد» مرکز هر 562107 جهت هاشورزنی در آن پیکسل را تعیین می‌نماید. لازم به توضیح است که نحوه حرکت پنجره متحرک برای اعمال هر چهار روش به صورتی کدنویسی گردید که در هر حرکت هیچ پیکسلی دارای ابعاد: سه در سه پیکسل آبعاد: سه در سه پیکسل ابعاد: سه در سه پیکسز نوع حرکت: بدون همپوشانی نوع حرکت: بدون همپوشانی نوع حرکت: بدون همپوشانی شکل ۳: سه مدل پیشنهادی هاشورزنی برداری سطوح ناهموار زمین: مدل 1۷102 (تصویر سمت چپ)» مدل هاشورزنی برداری ۳۲ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ 9 و 90 5 0رد 90 0 90 ۰ ۹ 270 شکل ۵: تأثیر قطعه‌بندی جهت در هاشورزنی برداری سطوح ناهموار زمین در مدل 7/15۸۸ شکل (۵) نحوه بخش‌بندی هر فریم پنجره متحرک در ایجاد هاشور خطی با استفاده از مدل پیشنهادی 115۸ را نشان می‌دهد. به طوری که در شکل مشاهده می‌شود تعداد بیشتر بخش‌ها انعطاف بیشتری به هاشورزنی خطی می‌دهد. نکته قابل توجه و دارای اهمیت در مورد هر یک از چهار مدل پیشنهادی در هاشورزنی خطی سطوح ناهموار زمین» آن است که هر چهار مدل قابلیت تغییر و تنظیم مقیاس را داشته و می‌توان تراکم و نحوه هاشورزنی را متناسب با سایز پنجره متحرک تغییر دارد. در نتیجه قابلیت تنظیم مقیاس با ابعاد محدوده و کاربرد مورد نظر را خواهد داشت که این موضوع از نقاط قوّت این مدل‌ها محسوب می‌گردد. اشکال (ع) تا(۸) نحوه تعییر مقیاس هاشورزنی بر اساس تغییرات ابعاد پنجره متحرک را نشان می‌دهد. در ارتباط با مدل هاشورزنی خطی 35/۸ بایستیذکر گردد که این مدل از طریق تغییر ابعاد پنجره متحرک و نیز تعداد 562107 هایی که به کار گرفته می‌شوند. قابلیت تنظیم و تغییر مقیاس را دارد. تا ۸ 2 2 ۵ مها مره 2 26 2 و مه سا 2 سا متا تاوها ها را یه 2 7 با 2 تا 2 شکل ۶: تغییر مقیاس هاشورزنی برداری در مدل /1/2073 در ساختار کرنلی با ابعاد مختلف (۰۳ ۵ و ۷ پیکسل) ها ها با ره ریق ۱/۳0۳ ۱ مه ۱09۳ ره سس و و وا و وت وت سا با هل ها وه 5 مها ها ها بل مها ها بیه سا ول با مها مره پنجره متحرک: اس ابعاد: پنج در پنج پیکسل توع حرکت: بدون همپوشاتی شکل ۷: تغییر مقیاس هاشورزنی برداری در مدل /158 در ساختار کرنلی با ابعاد مختلف (۳. ۵ و ۷ پیکسل) نتایج استفاده از مدل هاشورزنی خطی 1/15۸ با تعداد 562107 ۴ و ۸ هاشورزنی خطی بر اساس مدل‌های پیشنهادی /2/073 1/37 و /371 را قبلی در مورد آنها توضیحاتی ارائه شد در اشکال (٩) تا 21615 30 > ۷۷۱۵۵0۷۷ ۶۵۲ ۴01۸ 8200 ۴1065 10 > ۷۷۱۵0۷۷ ۴۵1۵۱۳۵۲ 8۵۵0۲ اد شکل ۱۴: ایجاد الگوی هاشور ابر نقطه‌ای تصادفی با وزن انحنای زمین (۳۷۵۸۳۴) شاخه دوم از مدل‌سازی‌ها مربوط به نمایش سطوح ناهموار با استفاده از ساختارهای رستری است. این شاخه شامل ۵ گروه می‌گردد که در ادامه به توضیح و ارائه نتایج مربوط به هر کدام پرداخته می‌شود. گروه نخست شامل رنگ‌بندی يا بخش‌بندی هیپسومتریک می‌گردد. در بسیاری از نقشه‌ها از این تکنیک در نمایش سطوح ناهموار زمین استفاده می‌گردد. تعداد کلاس‌ها فاصله طبقاتی بین کلاس‌ها نوع رنگه رنگ‌های پیوسته و گسسته همگی در نتایج این مدل تأثیرگذار است. در شکل (۱۵) و (۱۶) چند نمونه از نتایج این مدل با استفاده از تعداد کلاس‌های شکل ۱۵: استفاده از رنگ‌های هییسومتریک در نمایش ناهمواری‌های زمین تعداد 71101 معادل ۶ و ۱۲ است شکل ۱۶: استفاده از رنگ‌های هییسومتریک در نمایش ناهمواری‌های زمین تعداد 71731 معادل ۲۴ و ۴۸ است ۱۶ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۴ بهار ۱۴۰۰ بخش دیگری از مدل‌سازی رستر-پایه در نمایش ناهمواری‌های سطح زمین مربوط به تهيه مدل ماکت منحنی میزان می‌باشد. مدل‌های منحنی میزان در واقع ترکیبی از طبقات هیپسومتریک و مدل سایه-روشن استاندارد هستند. بدین صورت که ابتدا طبقه‌بندی هیپسومتریک انجام و سپس مدل سایه‌روشن تهیه می‌گردد. نتایج مدل ماکت منحنی میزان در اشکال (۱۷) و (۱۸) نمایش داده شده است. در ترسیم مدل ماکت منحنی میزان» تعداد کلاس‌های طبقه‌بندی دارای اهمیت است به طور نمونه در این اشکال تعداد کلاس‌ها ۰۶ ۱۲ ۲۴ و ۴۸ در نظر گرفته شده است. شکل ۱۷: استفاده از ماکت منحنی میزان در نمایش سطح زمین - تعداد طبقات ۶ و ۱۲ شکل ۱۸: استفاده از ماکت منحنی میزان در نمایش سطح زمین - تعداد طبقات ۲۴ و ۴۸ مدل ماکت رنگی منحنی میزان ۲ در نمایش ناهمواری‌های سطح زمین پ ار میگادل ماک عسسي زان ار لد و اس ی ویک را ای تدای پاهی رترب کر مدل ماکت رنگی منحنی میزان به دست می‌آید. نمونه‌ای از این مدل در شکل (۱۹) و (۲۰) نشان داده شده است. شکل ۱۹: استفاده ترکیبی از ماکت منحنی میزان و طبقات هیپسومتریک رنگی در نمایش سطح زمین تعداد کلاس ۶ و ۱۲ شکل ۳۲۰: استفاده ترکیبی از ماکت منحنی میزان و طبقات هیپسومتریک رنگی در نمایش سطح زمین تعداد کلاس ۲۴ و ۴۸ بخش دیگری از مدل‌های رستر-پایه در نمایش سطوح ناهموار زمین مربوط به مدل‌های ترکیبی است که مدل سایه‌روشن استاندارد را با موّلفه‌های دیگری همچون انواع انحنای زمین (شامل ۱۴ نوع مختلف از انحنای زمین)» تابش (تابش مستقیم» تابش پراکنده و مدت زمان تابش مستقیم) و اثر سايه خطالرأس‌ها ترکیب و تلفیق می‌کند. بر آساس ۱۴ مدل مختلف انحتای زمین کی نحدش مایا آزوالار مکشی‌گوش شناسی مطرح شد: نقشه‌های انحنا تهیه و با مدل سایه‌روشن استاندارد به نسبت مشخصی (۷۰ به۳۰۰) ترکیب شده است. نتایج در اشکال (۲۱) تا (۲۵) نمایش داده شکل ۲۱: نمایش اموارهای سطح زمین با استفاده ازور سایه‌زتی انحنای زمین شکل تمایشن آتهمزاری‌های سح رمیق بااستلاده از اثر سآیوزتی انحنای رومیت شکل (۲۱) مدل ترکیبی مدل سایه‌روشن استاندارد با انحنای پروفیلی و پلان را نشان می‌دهد. همچنین شکل (۲۲) مدل ترکیبی مدل سایه‌روشن استاندارد با انحنای تانژانتی» انحنای متوسط و کروی را نمایش می‌دهد. به طوری که در اشکال ۱۸ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۴ بهار ۱۴۰۰ مشاهده می‌شود هر لايه انحنا بخش خاصی از ویژگی‌ها و مشخصات توپوگرافیک و ژئومورفولوژیک را بارز ساخته و آشکار می‌کند و می‌تواند بسته به هدف» مورد استفاده قرار گيرند. شکل ۲۳: نمایش ناهمواری‌های سطح زمین با اثر سایه‌زنی انحنای زمین شکل ۳۴: نمایش ناهمواری‌های سطح زمین با اثر سایه‌زنی انحنای زمین (شامل انحنای 6۵155120 [ه۵ا10 ,۳2655 17۵۳621 200 [۵ا0 110۳2 ) شکل ۵ نمایش ناهمواری‌های سطح زمین با اثر سانهزئی انحنای زمین مدل‌های تابشی (مورفوردیشن) در اصل مدل‌سازی نحوه توزیع و دریافت تابش بر سطوح ناهموار زمین است. محاسبه مدل‌های تابشی شامل تابش کل» تابش مستقیم» تابش پراکنده و مدت زمان تابش مستقیم» همانگونه که در بخش روش‌شناسی مطرح گردید. انجام گرفت و با نسبت مشخصی (۷۰ به ۳۰) با مدل سایه‌روشن استاندارد ترکیب گردید که نتایج هر کدام در اشکال (۲۶) و (۲۷) نشان داده شده است. شکل ۲۷: نمایش ناهمواری‌های سطح زمین با ترکیب با نقشه‌های تابش مستقیم (راست) و تابش کل (چپ) در بخش آخر از مدل‌سازی ترکیبی رستر-پایه بر اساس خط الرأس‌ها در نمایش سطوح ناهموار زمین» بهره گرفته شد. در این بخش با استفاده از روش پیشنهادی سیف و صلحی (۱۳۹۹)» لايه خط الراس‌ها استخراج و با نسبت مشخصی با مدل سایه‌روشن استاندارد ترکیب گردید که نتایج آن در اشکال (۲۸) و (۳۹) نمایش داده شده است. ابعاد پنجره متحرک به کار گرفته شده در تهيه خطالرأس‌ها به عنوان فاکتور مقیاس در تنظیم لبه‌های خطالرأس‌ها و خطالقعرها عمل می‌نماید. به طوری که در اشکال (۲۸) و (۲۹) مشاهده می‌شود» ابعاد کوچکتر پنجره متحرک» جزئیات بیشتر شده و با افزایش سایز ۳ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ نمایش سطوح ناهموار زمین در بخش کارتوگرافی و تهيه نقشه‌های پایه» نقشه‌های زمین‌شناسی» نقشه‌های توپوگرافیکی» نقشه‌های ژئومورفولوژی و بسیاری نقشه‌های دیگر دارای اهمیت بوده و کاربردهای گسترده‌ای دارد. علاوه بر اين در تفسیر بصری و شناسایی لندفرم‌های زمین نیاز به مدل‌های مختلفی است تا بخش‌های خاصی از سطوح ناهموار زمین را بارزسازی و آشکار سازد تا متخصصین بتوانند تفسیر بهتری از ویژگی‌های سطح زمین ارائه نمایند. مدل‌سازی سطوح ناهموار زمین با استفاده از ایده‌های مختلف و روش‌ها و تکنیک‌های مختلف می‌تواند در ارتقا و بهبود نمایشی سطوح زمین در کاربردهای مختلف تأثیرگذار باشد. در این پژوهش با تأکید بر موضوع مدل‌سازی نمایش سطوح ناهموار زمین» روش‌ها و مدل‌های مختلفی» هم در بخش ساختارهای برداری (خطی و نقطه‌ای) و هم در بخش ساختارهای رستری» ارائه گردیده است. همچنین روش‌ها و مدل‌های مختلفی ارائه گردیده که می‌تواند در طیف گسترده‌ای از مطالعات محیطی و روش‌ها و تکنیک‌های کارتوگرافیکی کاربرد داشته باشد. در جدول ۱ لیستی از مدل‌های ارائه شده در این پژوهش به همراه نحوه کار کرد و عملکرد آنها ارائه گردیده و در جدول ۲ کاربرد هر یک از آنها بیان شده است. جدول ۱: نوع و نحوه عملکرد مدل‌های ارائه شده در نمایش سطوح ناهموار زمین 4 او \| 3 / وخلو هم \| اس / مالعا سب رو گر ایغ روش دا کش بر روت تخر کت یه اماد اقفر ۷ بیکسان اقز م۸ م50 1/60 : ر این روش دایره چهتی بر روی پنجره متحر ر قرار 5۸( گرفته و تعداد بخشهای جهتی يا 5620107 ها با توجه به دلخواه کاربر به ۴ ۸ ۱۶ و ... بخش تقسیم شده و بر مبنای جهت شیب زمین هاشور خطی ترسیم می‌گردد. 1/]32-0616۳-۹/0 در این روش پیکسلی که حداکثر ارتفاع را در پنجره متحرک را دارده به مرکز 4 (۱.6.34) پنجره متحرک و سپس به پیکسلی که حداقل ارتفاع را دارد متصل می نماید. : : دراين روش پیکسلی که دارای حداکثر ارتفاع است را به پیکسل با کمترین ارتفا 4 : 013/0 1/0 دراین روش پیکسای 1 کف از ع را پیکسل کمترین ارتفاع 4 متصل می‌کند و جهت هاشور با جهت گرادیان شیب هم راستا می‌شود. ۹ ۱ در این بخش در محدوده مختصاتی پنجره متحرک یک نقطه به صورت تصادفی ی اد ۵009 ایجادو سین بد سمت:پیکسلی که حواقل ازتقاع را دازا ات عملیات هافورزشی انجام در این روش یک ابر نقطه‌ای بر روی سطح توپوگرافی زمین ایجاد می‌گردد. نکته هاشور وزنی نقطه‌ای با وزن \| قابل توجه آن است که سیستم تفکیک دهنده سطوح ناهموار زمین در این مدل» استفاده ۳ شیب زمین از اختلاف تراکم نقاط با وزن شیب زمین می‌باشد. به طوری که هر قدر شیب زمین افزایش ۱ یابد, تراکم نقاط تصادفی که در آن باند شیب ایجاد می‌گردد؛ افزایش خواهد یافت. 39 3 را یر ۰ در این روش» ابر نقطه‌ای بر روی سطح زمین ایجاد می‌گردد تا از این طریق شکل 9 اسان ری ناهمواری زمین هاشورزنی گردد بدین منظور از انحنای زمین به منظور وزن در ایجاد تعداد ترکیب با انحنای در این بخش از ۱۴ نوع انحنای مختلف زمین به عنوان عامل تعدیل کننده مدل ( در اين بخش از نتایج به دست آمده از مدل‌های ز ابشی به عنوان سایه های تابشی تصحیح کننده بر روی مدل سایه-روشن استاندارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. ی در این روش در مرحله نخست لبه‌های خطالراأس با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی ۳ تراغ شاد و سپس به غتوای سای خیم کهنبا مدل ساید خروقتق استانتا ره ترکیب 7 در این بخش مدل رقومی ارتفاع در طبقات گسسته طبقه‌بندی مجدد شده و از این 7 ل 3 طریق سطوح ناهموار زمین با استفاده ار رنگ‌های هیپسومتریک نمایش داده می‌شود. 9 2 در این روش به سطوح هیپسومتریک حالت عمق اضافه می‌شود و سطوح منحنتی میزان به صورت سطوح پلکانی باعث ایجاد بعد سوم در نمای سطوح ناهموار زمین می‌گردد. در این مدل از طبقه‌بندی مدل رقومی ارتفاعی زمین و مدل سایه روشن برای ایجاد ماکت در این مدل با ترکیب ماکت منحنی میزان و طبقات هیپسومتریک علاوه بر ایجاد ترکیب ماکت ای آقزان و انم جوا ات مد از فسات 5 رورا ّ ی بعد سوم در نمایش تغییرات ارتفاعی سطح زمین؛ از تغییرات تدریجی رنگ نیز استفاده می‌شود که در افزایش خوانایی و زیبایی نمایش ناهمواری‌های زمین تأثیرگذار است. جدول ۲: کاربردهای مدل‌های ارائه شده در نمایش سطوح ناهموار زمین 41 56010۳ 1/۵1 نمایش "جهت شیب زمین» ایجاد بافت بر روی سطح توپوگرافی زمین» تجسم 10۳-0 1/]32-66 بازسازی جهت شیب اراضی» تجسم بافت ناهمواری» ایجاد الگوی ناهمواری» افکت بارهاره بر بارزساری جهت وه گرادیان؛ هاش جهت شیب اراضی: افکت (/) 1/2/10 س از و بارزسازی جهت ان؛ اش هت اراصی: 3۳ 20۵۳ 1۵0003 ایجاد بافت توپوگرافی تعدیل اثر جهت توپوگرافی زمین» افکت کارتوگرافیکی هاشور وزنی نقطه ای با وزن افکت کارتوگرافیکی» بارزسازی اسکلت ناهمواری‌ها زمین؛ نمایش غیر مستقیم شیب خاشور وزنی نقطه ای باون افکت کارتوگرافیکی» بارزسازی سطوح محدب و مقعر بازسازی اسکلت تاهمواری‌های ترکیب با اننای بارزسازی خطالرأس‌ها:و خطالقعرها تفکیک و نمایش حوضه‌های آبی بارزسازی زمین حوضه‌های زهکشی» کاربردهای هیدرولوژیکی» نقشه‌ها و اطلس‌های کوه آبنگاری ۳ ترکیب با مدل های نقشه‌های اقلیمی» پوشش گیاهی؛ توان رویشی گیاهی؛ افکت کارتوگرافیکی, ۱ ترکیب با سایه خط بارزسازی شبکه خطالرأس» تفکیک حوضه‌های زهکشی, مطالعات هیدرولوژیکی و مقات توت افکت کارتوگرافیکی» نمایش تغییرات ارتفاعی» بارزسازی و نمایش واحدهای نقشه‌های باتیمتری (عمق سنجی) نمایش چاله‌ها و حوضه‌های بسته داخلی (پلایاها ماکت منحنی میزان دریاچه های خشک شده و حوضه‌های فرونشسته)» واحدهای ناهمواری» نمایش فانتزی سطح ترکیب ماکت منحنی میزان و نقشه‌های باتیمتری (عمق سنجی دریاها و اقیانوس‌ها) نمایش چاله‌ها و حوضه‌های طبقات هیپسومتریک بسته داخلی با تأکید بر تغییرات ارتفاعی و عمق تغییرات مدل‌های ارائه شده تنها از مدل رقومی ارتفاعی مشتق شده و نیاز به داده‌های میدانی و خاص ندارد که این نکته از ویژگی‌ها و نقاط قوت این مدل‌ها به شمار می‌آیند. به محققین و پژوهشگران آتی پیشنهاد می‌شود که به توسعه و تکامل ۳ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ مدل‌ها روش‌ها و تکنیک‌های این حيطه مطالعاتی بپردازند و سعی در خلق مدل‌های کاربردی و خلاقانه نمایند. زمینه مدل‌سازی رقومی سطوح ناهموار زمین» در بخش تحلیلی و نمایش» بستر مناسبی در مطالعات علوم محیطی ایجاد می‌نماید و در قالب پژوهش‌هایی بنیادین و پایه می‌تواند منجر به خلق و پویایی علمی و پژوهشی در این بخش گردد. صلحی, س» سیف ع. ۱۳۹۹. مدل‌سازی الگوی کرنل در تشخیص لندفرم‌های زمین (با تأکید بر لندفرم‌های یخچالی و مجاور یخچالی) در محدودهه کمربند کوهستانی البرز» پژوهش‌های جغرافیای طبیعی» دوره ۵۲» شماره -15 ,(7) 71 :۵۳1۵8۲۵/۵6 ۸۱۵۲1۵۱ 7/6 11-008 ۸10۵/۶ ۸۵۵۱/۵ 1974 ک ماعدحه 2 ٩ 1 17110771۵11071 100870116[ 7110760630710110 2003 .۸ ۳6030 ۰ ۲۵۳۳۵۵۵ م۳ 0۶اه وه 17-6 ,(40)7 ,70۵ 0206 7/6 ۵۵6 ۵۳ 260100100 16 :ده 6 ,۵/1106 ۵7 201۵160 8601071016 ,000۵ ب(1972) یک بل ,۹۵۵ ٩ 8 ۳010 ع0هع ۵ 1 108 0ع1آمرحر ( ۵ [ع 200 ۵۵۵0 ماک 00001 000 ع ۶۲ ٩ 5۰ 0۳ ۲7207007۹190 وه 08 ۵۳ 600۵1 ,حزفع 72 .7 0 28101 20۵۵07 01008 مه ۱۵008 ماه ما۸ ۶199 ما۶0 ٩ 47-2 ,([)12 ,56767166 71/07011070 10اه 087 ۵ 70۵ 110۵0۵ ما۵ 1۵۵ ۱۷1۵/۱۱۵۱ 105 ع 17 ۵۵۰ 1.007۰ اعواههه هآ 726 2000 24 ملگ م۳ ٩ 0 16011078 مره 11۳ ,10۵ 1۵۵201101 0107 116ع0ع8 ۸ 2002 ۴24 نگ مه ٩ 0 ۹۲۵12 1028006[ ۱۱۵۳۹/۵۹8 001 7005 1996 1 دمک سل نی ٩ 5 716870118 0 معا 710 /ع 01/0۵1 [۵۸ 10۵0 110 ۱6 7 :۳۳۵۵۵08 7 31۳۲۷۳۵۰ 711071۵11020 1725 1 ۵۵515 1۵۳۵ 0و2 2003 ۳ ماک اک گ مگ :00 1 ق7700 ٩ ۰ ,72701707107108 7/16 بع60ع ۳ 00۵11070 ۵۳ ۵ 026 060-707۵1107 07[ 73116 206100216710 071۵ ۷86 111077 0۳ 5510110116۳91019 ۵ +0ه ۱ 8 200110 01987 770420 ٩ -14 ,697 726 16 07 88 ۳۳۵۵221 ۵۰ ۳۵/10010166 1۵ ۵ 8 00 771 1987۰ ۳۸۳ .ظ م7700 ٩ 04 1۵۵۶ 1011۵7 7 06307110110۰ 1۵1267 6002061011010 2006 ال 770 ٩ .17-75 .00) درز و۵۳ وراه ۵/۵۵۲ 1۵۱/۵۹۱ 1۲ 6۸1 16 7 85 00201 :10110 ها 0 چگ 0/7 00۳ 26 1۵/۵۳ ۵116600110110۰ ره 00102 1982 م9 ٩ ۵120۵110710010 0 ۵/۵1۵۵ 0018 ۵/1۵ امه ع واگ 2006 سل 74 گ ملظ و7 ۰ 196-7 ,(43)3 ,أه0ل ع 01 ه 0۵۵ ع 72 11۵/10 1۵ ع موه 6 :۵1۵8۲۵011160 .۵08 [۵/1۵ آه نامه ۱۵ لعهو ره 0۸6 ۸2 200 بط و7 ٩ .67-7 ,(36)1-2 ,0603۵120110 ۵۵ 107۵1107 اه 6087 ۵7اه م7 710۸0۵۱ 1۵۹۰6 100087۹0116 0 1۵06۹011011071 5066 20710 سل اس گ م هاصه مظ و7 ٩ ۳ ,1۵۳۵۹۵۲11۵107 ۲۵/16٩ ۱۱۵1۵۵ ۱۵ ۵ :0028 انا اه[ 1932 ک لگ بل اش 8۳۵۹۶ ٩ 60 16۳۵[ ۱۵18 0۱۵۵ 1۵ ,1۵۵۵ واه ۸/07 2006 7 0۵۲ اک یگ ما۳۹ ٩ 21-6 ,(33)1 ,52160166 7711071۵10070 ناه ۵ 4 واه ماه وال۵۵ «مننص اه -1ع6 08 ۵1۸/1 12718 10007 ۷۵۹۱8 16۳۳۵۵[ 8 77102 2004 7 بش۸ ۵۳1 ک ما۳ ٩ 67-77 ,(2) 31 ,56267166 711071۵11071 ۵16ه 6087 0۵ واه 60۲ و 1 ۵71۵1 7 ۹12169 1۵ آ4 ره 10008 :که 1 ع0 و 1974 ۵ ۳ ماک که 0 8 ,80/68 ٩ 0 آه ۸۹۳۹۶۱ 601۱۵1۲12 07 0815 16 0 67ا۵ 2 ۵7 دزهراه ۸ 1707107616 .973 1) 7 ,۸۵ ۰ 160-7 011[ 6087 ۵۵(۰ 0۱۱۵/۵ 20110115 ماه 608 معا + و760 ,35 ,ک06) 0608/70 ام عم 2720210 نواعم زر مالعا ما0۵ مومع ۴ ۱۵/۵۵۵/۰۵۵ 0۵ بآ :۵۵۵/8 1۵۳۵ هو 2004 هام0۲ ک سا ماه مه ال 1 078] 1۵01۵ 11۵/07[ 160690110110 116 1008 2075 8 و70 ک مت بط ,و2010 ,(29)7 ,56267166 710711011071 آه تاه 087 [ه ام موق ۵ ۵0 10 وس معا امه 7 167181072 1/71 1106 ۳۵81071260 بط 71001011071 .(1993) 7 م7700 ک م7 21000 ,)25 ,0108عع 00126۵ 101 عز هه 0 ومع 6ع ۷ ۱۵ ۵۵۵۱۵ 1۵۵۱ ۱۵ ماه ارام 1 ع11 [ه 2000288 1 واع ۵۵ امااطه اه 700 2000 ط ملگ ما2 ۴ ملعنل .(2-8 .00 ) 1۵۵۵/78 67۱۷1۵7۱۱۱۵71۵ ۵1۵ 05 11168۵108 0۲/۵۳۵۱۵03۱ 1110711۵11010 6 ۶ أ 1۵۷ ۷10۹/۵۵ 7918 .1994 یک بو هک گ ۳ 7720160 مک ملعجه‌ط0 مط معلل ۳1010870771617 07 راک ۸۵۲۵۱ رومام ۵ کوم نم تاره ۵010۰ ماه #عا ی 10 ۵۱8077170 806701100 ۹۹۵0 0۵ 106٩ ۷۵0۳-۵۹۵۵ ۸ 1987 ۳ 10 5 مب .ک ,01 گ بل بل بق ]کل سا مل مععل اع 2 سل بل 14030 مق بش مومعوطم 5075 یگ 721100[ 70/17 070( 2/00۰ دز 544 2 61 واه ۲0۵ 07 الوا 1 ۹۵61 ۵ 1006 ۵7۵۷108 ۰ 0[ 0 0عآ۵ رم 1969 بل 1 له 507 0 00108 جز ومطاعد تاه ول فصممعی عطا 0۵ د(71997) ۵ بل اک که بط اوه اک 59107 2۵7۱۷۵1616 ۵ بط 21031116011071 8اام واوهع 1 مهس 14 بر7995) بط موو اک ۵/۵۵۶ ۹۵۱/1۵1۵ ,۳۱2۵/۵۲/۵ .(2002) ۲ بش 1880 هگ مکسل هاگ مش ۴ بووه اک 0 واه ۲۵1۵87 710۵/6 2004 بل ,7700 که ماگ5 مک 170/00100 7 هواک 8100 ۳۵036 .20714 77 ,1070/0 گ سک 1420/0۵ مک 20010 هل 006 مق هناخ 1 700000 0 ۶2713775 0711016 ,۳10108071۱1617 716٩ ده ۸ ک الط ۸05 وط همع 04 1 152 810001 1630112070 - 1187 ]0 000۵1107۱ 2074 گ۸ ما1 گ 1 700000 دل سعاهاه7 0 ۹۵11۵1 ک 528 ۵۵/۵ ,220108۵۵ 7٩ ملم ۸ ک۳ 1 وحم ۸۵0۹5 5۰ 07۵1116 .(ع4 7971 5171.5 0/0۰ 1107۵/100 03108 1990 ۸ ل مع 7 5 ۹۵۳۲۵ ۵۳۵ ۵۵ ۵6 ۷۵18 0۷65 1آع1۵ مغ هنامز [20) بل 7260 6 لگ 70107 .(748 .أ۵) کزفرواه 0 آه اه 1010 1967 7 مسق 8661211۶1 1۱161 0۳۱ 3061061118 207 و س 11 ۵ 7116016 ۲۳۵۵۵/187 ,535-4 ,24 :۲180 بع ‏ آعنمع ی50 ع2 سهه العتهلشط ن وع ۲۵ 0 68 أ م۳۳ + ع و0۵ 70۵ محته وه 10۵۵ ماو 2 ۲2000 2 6۸10 گ مط بل ۲۸18۵0 229-۰ ,(19)2 ,8 امه 2 0:۵ 8 اک .8 02 ۵1167 1939 ۴ ق7106 573-5 ,(25)4 بع امه 2 4 عاو‌دمک وم زانط آم ما۸ 1965 ۴ 70۵ 253-2 ,(26)2 ,امه 2 0۵ او‌دمک و20 4 عم( اما واه ۸ 1966 ۴ 70۵ ۳۴ پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی, سال نهم» شماره ۰۴ بهار ۱۴۰۰ 2۵۵۶1۵۲1۹۵107۱ 51۵1131100 200/۱۵۲۵10۰ 008۵۲ +عافواه ۵۸۳ 70۵ بخ 197) 14 ,ع 10 6 0 1۵3۹۵105 22/5۸ 70٩ 10۳ف6 امه 16 ۵۳ بجه‌کحه ۸۸ 17 .(1803) 7 موعس0[ 6 ۳2٩ هه 000/1016 1987 بک ‏ ,70096 گک ‏ سل ,رطع 2000	منظور از مدل سازی نمایش سطوح ناهموارزمین، آنالیزکمّی ویژگی های فرم شناسی سطح زمین است تا بتوان جنبه های مختلفی از ویژگی های ناهمواری های سطح زمین که منظور و مقصود محققین است بارزنمود و بخش هایی که کمتر مد نظر است را کمرنگ نمود تا درک ماهیت ناهمواری زمین برای کاربران و محققین آسان تر شود. بر حسب کاربرد و نوع تفسیری که از سطوح ناهموار زمین انجام می گیرد، تکنیک های نمایش سطوح ناهموار زمین می تواند تمرکز بیشتری بر سوژه مفسر، گذاشته و به تفسیر و درک بهترمحققین در زمینه مطالعاتشان کمک نماید. در این پژوهش، بااستفاده ازمدل رقومی ارتفاعی وبه کمک برنامه نویسی پایتون، مدل های مختلفی در نمایش سطوح ناهموار زمین معرفی گردید. در بخش مدل سازی برداری، به مدل سازی هاشورزنی ناهمواری های زمین مبادرت گردید که نتایج حاصل ازآن هاشورزنی خطی سطوح ناهموار با استفاده از مدل های MCM ، MM ، RPM و MSA می باشد. در بخش هاشور نقطه ای دو مدل نقطه ای تصادفی با وزن شیب و وزن انحنای زمین، طراحی و اجرا گردید و در بخش مدل سازی رستری نیز در رویکرد اول، سایه زنی ترکیبی شامل: ترکیب مدل سایه روشن استاندارد با انحنای زمین، مدل های تابشی و مدل های اثر خط الرأس مدنظر قرارگرفت. در این رویکرد 14 نوع انحنای زمین، با نتایج سایه زنی استاندارد تلفیق و مدل های جدیدی ارائه گردید. دررویکرد دوم مدل های تابشی شامل: تابش کل، مستقیم، پراکنده و مدت زمان تابش مستقیم، با سایه-زنی استاندارد ترکیب و مدل های جدیدی ایجاد شد. در رویکرد های دیگر، طبقات هیپسومتریک،ماکت منحنی میزان وماکت رنگی منحنی میزان، مدنظر قرار گرفت. مدل های فوق الذکر که درنمایش سطوح توپوگرافیک زمین کاربرددارد ازنتایج این پژوهش محسوب می شود.
18,299	507220	شروع مرور زمان اجرای مجازات نیز از زمان قطعی شدن حکم» مطابق قوانین کشور تقاضاکننده می‌باشد. با وجود اینکه درخصوص زمان قطع مرور زمان» نظریات مختلفی ارائه شده است ولی اکثریت» زمان تسلیم متهم به کشور تقاضاکننده را زمان قطع مرور زمان می‌دانند." .4 :(1965) 17۳2/30 ,عصهام مدز ۳زظ عصمعونا تفعصا ۷ صع6 مسفاماونگ باعوا صمعطوعگ .6 استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۳ عفو نیز مانند مرور زمان مانع اجرای مجازات و یا تعقیب متهم است. در استرداد مجرمین» تأثیر عفو خصوصی با عفو عمومی متفاوت می‌باشد بدین توضیح که اگر عفو خصوصی شامل اجرای تمام مجازات باشد استرداد ممکن نخواهد بود ولی اگر بخشی از مجازات را از بین ببرده در این صورت مجازات با اعمال تخفیف مذکور موردتوجه قرار می‌گیرد و چنانچه پس از تخفیف» میزان مجازات کمتر از نصاب مقرر در قرارداد باشد. استرداد صورت نمی‌پذیرد. درمقابل چنانچه اعمال تخفیف بیشتر از نصاب لازم باشد استرداد به وقوع خواهد پیوست." عفو عمومی محکومیت کیفری را از بین می‌برد بنابراین اگر در دولت تقاضاکننده و یا متقاضی‌عنه» جرم موضوع استرداد مجرمین مشمول عفو عمومی شود» مجرم مذکور مسترد برخلاف تعریف جرایم قابل‌گذشت در قوانین جزایتی ما.در اینجا منظور از جرایم قابل‌گذشت جرایمی است که تعقیب متهم منوط به شکایت شاکی است‌ و با گذشت شاکی تعقیب متوقف خواهد شد." شکایت» مخصوص بزه‌دیده از جرم است و چنانچه در قوانین کشور تقاضاکننده تعقیب متهم منوط به شکایت شاکی باشد و شرط تقدیم شکایت از سوی شاکی تحقق نیافته ممنوعیت تعقیب مجدد نسبت به یک فعل که در قوانین اساسی کشورها پیش‌بینی شده و توسط قرارداد حقوق بشر اروپایی نیز تضمین شده»؛تأثیر بسزائی در حقوق تعاون و همکاری قضایی بین‌المللی دارد. اعتبار امر قضاوت‌شده که از اصول شناخته‌شده در علم حقوق است به‌موجب این اصل, هرگاه متهم نسبت به یک رفتار محاکمه شده و رای قطصی صادر شده باشد» محاکمه مجدّد این شخص ممنوع می‌باشد. این اصل در نهاد استرداد مجرمین نیز موردقبول واقع شده است؛ بنابراین ممکن است نسبت به موضوعی در دادگاه‌های کشور تقاضاقنده رسیدگی شده‌باقد و حمکن است قبلا در دادگاههای کشور پژیرنده نیز رنسیدگی ب(1991 بقاه8 نالماع 0۳ تماق آعصمی مملبواس7 6620 ,0006 مهطاو۸ 7۰ شده و نسبت به آن رأّیی (اعم از برائت و یا محکومیت) صادر شده باشد در این صورت نیز موضوع مشمول اعتبار امر قضاوت‌شده بوده و متهم .یا مجرم اعاده نمی‌گردد. "۷ هر کشوری قبلا صلاحیت خود را نسبت به رسیدگی به جرایم در قوانین عادی‌اش پیش‌بینی می‌کند به همین دلیل چنانچه دولت پذیرنده» صلاحیت رسیدگی به جرم موضوع استرداد مجرمین را داشته باشد و یا تعقیب و تحقیق از سوی مقامات صلاحیتدار آن کشور شروع شده باشد. تقاضای استرداد مجرم رد خواهد شد. بنابراین باتوجه‌به قوانین کشور متقاضی‌عنه. اگر محل وقوع جرم» کشور مزبور محسوب شود آن مجرم اعاده نمی‌گردد و پا اگر علی‌رغشم وقوع جرم در کشور بیگانه» مطابق قوانین کشور متقاضی‌عنه آن جرم به ضرر دولت و ملت کشور مذکور باشد. در این صورت چنانچه مرحله تحقیق شروع شده باشد» تقاضای استرداد رد یکی از قواعد بسیار مهم استرداد.مجرمین که در عرف بین‌الملل نیز موردقبول عامه می‌باشد. قاعده تخصیص است. به‌موجب این اصل» شخصی که به اتهام خاصی مسترد شود نمی‌توان به جرم دیگر او رسیدگی کرد و يا نسبت به جرم دیگرش که رای صادر شده اجرای مجازات نمود. بنابراین متهمی که قبل از تسلیم آن به دولت تقاضاکننده مرتکب جرم دیگری شده» محاکمه ایشان به اتهام جرم مذکور ممنوع است. لذا محاکمه نمودن شخص مستردشده نسبت به جرم مذکور نیاز به رضایت دولت متقاضی‌عنه دارد و حتی رضایت شخص مستردشده نیز کافی نمی‌باشد؛ زیرا قبول استزداد یک توافقی است که تنها به حاکمیت ملّی کشور پذیرنده مرتبط است نه به اراده مقصر. فلسفه وضع این اصل را می‌توان چنین عنوان کرذ. که ذولت متقاضی‌عنه را از آلت.ذست شدن قولت تقاضاکنندهخارج می‌کتد چراکه درغیراین‌صورت ممکن بود که دولت تقاضاکننده به جرایمی که رسیدگی آنها منع شده اقدام کند و استرداد شخص را به اتهام جرم عمومی تقاضا و پس از استرداده به جرم سیاسی ایشان رسیدگی نماید. تخلف از اصل اختصاصیت نه‌تنها موجب نقض حق فردی می‌شود؛ بلکه ۰ :(1984) 50 717۳27 "بواه‌سوناه 0 نصع لا عوصنده ها مسعاه‌آوگ" موعد00 آوو‌طاناگ .10 استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۸۵ حاکمیت کشور متقاضی‌عنه را جریحه‌دار می‌سازد."" لازم به ذکر است اصل اختصاصیت مانع تغییر وصف عنوان مجرمانه نمی‌باشد و همچنین کشور تقاضاکننده به شرط داخل بودن در ساب ارم می تواند از غوامل قرو مه نز آنوفاوه تمان ۹ هر دولتی مسئول حمایت موّئر از تبعه خود و فراهم آوردن موجبات قضاوت بی‌طرفانه نسبت به تبعه‌اش است. امروزه ممنوعیت استرداد تبعه کشور پذیرنده به‌عنوان یک قاعده کلّی موردپذیرش کشورهای جهان قرار گرفته است. بنابراین دولت نسبت به تبعه‌اش نمی‌تواند ابزار دستگاه‌های جزایی کشور بیگانه باشد و آن را به قضات بیگانگان بسپارد. زیرا نوعی بی‌اعتمادی و شبهه در بی‌طرف بودن قضات بیگانه وجود دارد. علاوه‌بر این» هر شخصی حق زندگی و سکونت در خاک وطن خود را دارد این حقوق» متهم را از فرستادن اجباری به کشور بیگانه بازمی‌دارد. در سال‌های اخیر» کشورهای اروپایی» محدودیت‌های مهمی را برای اصل غیرقابل‌استرداد بودن تبعه ایجاد کرده‌اند» برای مثال می‌توان به حقوق کشور هلند و سوئیس اشاره کرد؛ اکثر کشورهایی که دارای/حتوق انگلراسا که شتند: صرفا باعلت رایج بوفن اصل سرزمینی قوانین کیفری» اتباع خود را به کشور تقاضاکننده مسترد می‌کنند. خلاف اصل بودن این موضوع» باعث ایجاد مشکلاتی در استردادمجرمین شده است. پناهندگان کسانی هستند که علی‌رغم میل باطتی خود به کشور دیگری پناه می‌برند. ذرخصوسن حقوق پناهندگان بند. ۱ ماذه ۳۳ کتوالسیون نو (حصوب: ۱۹۵۱) سراا اس ترداه پناهنده را ممنوع اعلام نموده در عمل, پناهنده‌ای که استردادش تقاضا می‌گردد چنانچه اسم او به‌عنوان پناهجو ثبت شده باشد درخواست استرداد ایشان رد می‌شود درمواردی حتی موضوع فراتر از این هم بوده است بدین توضیح که» پناهنده‌ای که درخواست اقامت آن از سوی کشور متقاضی‌عنه رد شده بود دادگاه اروپایی حقوق بشر» حکمی مبنی‌بر عدم‌استرداد آن صادر کرده است» برای نمونه می‌توان به پرونده خانم آرزو غفاری اشاره کرد که در آن دادگاه اروپایی حقوق بشر رایی علیه کشور ترکیه مبنی‌بر عدم‌استرداد مشارالیها به کشور ایران صادر نمود؛ زیرا مطابق قوانین کشور ترکیه و همچنین سایر کشورهای اروپایی» برای متهمی که ادعای نقض قانون و علی‌الخصوص نقض قانون استرداد را می‌کند این اشخاص حق ۳ عبدالحسین علی‌آبادی» حفوق جنایی (تهران: انتشارات بانک ملّی ۱۳۵۴)» جلد سوم» ۰۱۷۷ ماه :امطاصهاا 162 با.۷) "بتهانها17 106 ۷۵ تکعمطا ۷ 6 مصفایاوگ* بصن ماه .14 .. این موضوع نیز در بند ۴ ماده ۸ قانون استرداد مجرمین مصوب ۱۳۳۹ پیش‌بینی شده است. در پاسخ به این پرسش که ممنوعیت استرداد مجرمین شامل کدام جرایم نظامی است دو نظریه وجود دارد؛ برخی معتقدند که ممنوعیت فقط شامل جرایم خاص نظامی است. جرایم خاص نظامی صرفا به نظامی‌ها تعلق دارد و این افراد در ارتباط با وظایف خاص نظامی‌شان مرتکب می‌فنوند: بتأبراین :در آیتجا می‌بایست اولا فاعل آلزاما شخصی نظامی بافتد؛ تانیاقعل ارتکابی هم نقض خدمت و امنیت نظامی باشد؛ ثالثا این عمل مطابق قانون مجازات نیروهای مسلح نیز جرم باشد. درمقابل» نظریه دیگر معتقد به ممنوعیت جرایم مشترک نظامی می‌باشند. این جرایم مختص نیروهای نظامی نیست و ارتکاب آنها از سوی هر فردی ممکن است. بند ب ماده ۳ عهدنامه استرداد مجرمین ایران و ترکیه جرایم خاص نظامی را پیش‌بینی ۹-۲-۱- قاعده منع استرداد در جرایم سیاسی و جرایم مرتبط با آن امروزه این اصل یکی از شناخته‌شده‌ترین اصول در حقوق استرداد مجرمین است. در جرایم سیاسی طبق یک سنت بین‌المللی که از افگار,آزادی‌خوّاهانه قرن نوزدهم نشئت گرفته, استرداد مجرمین غیرمقدور می‌باشد. این قاعده در تمامی قراردادهای دو یا چندطرفه پیش‌بینی شده است. در قرارداد استرداد مجرمین بین ایران و ترکیه و یا در قراردادهای سایر کشورها تعریفی از جرم سیاستی به‌عمل نیامده امت. بنابرای آرانه تعریفی که دارای مقبولیت عامه باشد» ممکن نبوده و بیشتر کشورها شناخت.آن را به محاکم واگذار کرده‌اند. مقنن جمهوری اسلامی ایران ذر ماده ۱ قانون جرم سیاسی مصوب ۱۳۹۵/۰۲/۲۰ در تعریف جرم سیاسی اشعار می‌دارد: «هر یک از جرایم مصرح در ماده ۲ این قانون چنانچه با انگیزه اصلاح امور کشور علیه مدیریت و نهادهای سیاسی یا سیاست‌های داخلی یا خارجی کشور ارتکاب یابد بدون آنکه مرتکب قصد ضربه زدن به اصل نظام را داشته باشده جرم سیاسی محسوب می‌شود.» در ترکیه نیز قانونی راجع به تعریف جرم سیاسی وجود ندارد ولی حقوق‌دانان این کشور تحقیقات زیادی دراین‌خصوص انجام داده و تعاریف متعددی را ارائه استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۸۷ بحث پیرامون موضوع استرداد مجرمین را می‌بایست هم در منابع داخلی و هم در منابع بین‌المللی جستجو کرد. جمهوری ترکیه علاوه‌بر کشورهای اروپایی» با کشورهای زیادی قرارداد دوطرفه استرداد مجرمین منعقد نموده است. دراین‌خصوص مهم‌ترین قرارداد استرداد مجرمین که برخلاف قراردادهای دیگر چندطرفه بوده» «کنوانسیون اروپایی استرداد مجرمین» است. ازآنجایی که جمهوری ترکیه عضو شورای اروپا بوده, به‌عنوان یکی از طرفین و امضا‌کنندگان این کنوانسیون نیز محسوب می‌گردد. کنوانسیون مذکور در تاریخ ۱۹۵۷ در پاریس با دو پروتکل الحاقی که در راستای اهداف شورای اروپا برای دستیابی به وحدت بیشتر اعضا و ایجاد رویه‌های حقوقی مشترک» خصوصا هماهنگ‌سازی قواعد استرداد بین خولت‌های عظو مد شنه است. مار ایا و۷ تمامی ذوتش‌های عضو (تمامی دولت‌های اروپا) درخصوص استرداد مخرمین نسبت به هم متعهد شده‌اند. غیر از منابع بین‌المللی» در حقوق داخلی ترکیه نیز بند خر ماده ۳۸ قانون اساسی مصوب ۲۳ (اصلاح‌شده در سال ۲۰۱۰) دراین‌خصوص مقرر می‌دارد: «به‌استثنای دیوان کیفری بین‌المللی که در قبال آن مسئول هستیم» هیچ تبعه ترک به سبب ارتکاب جرمی به کشور بیگانه مسترد نمی‌شود.» بنابراین اتباع ترکیه از طرف آين کشور بجز دیوان کیفری بین‌المللی, به هیچ کشوری تسلیم نمی‌شود. علاوه‌بر این ماده ۱۸ قانون مجازات ترکیه (مصوب ۲۰۰۴) هم شرایط شکلی و هم شرایط ماهوی استرداد را بیان نموده است. مطابق بند اول این ماده» استرداد درصورتی ممکن است که مرحله تحقیقات مقدماتی به پایان رسیده باشد. وفق ماده ۲ قانون آیین دادرسی کیفری ترکیه» مرخله تعیب از زمان قبول کیفرخواست توسط دادگاه شروع می‌شود» همچنین جرم بودن عمل در هر دو کشور ممنوعیت استرداد جرایم نظامی, جرایم کاملا سیاسی» جرایم سیاسی نسبی اصل قابل‌تعقیب بودن جرم در این بند به‌وضوح بیان شده است. در بند دوم» ممنوعیت استرداد تبعه ترکیه به‌استثنای دیوان کیفری بین‌المللی پیش‌بینی شده است و بند سوم ماده مذکور مقرر می‌دارد: «درمورد متهمینی که به‌خاطر دین» نژاده تابعیت» منسوبیت به یک گروه اجتماعی و يا داشتن تفکر سیاسی آماره قوی مبنی‌بر تحت تعقیب قرار دادن» مجازات کردن» شکنجه و يا آزار و الذیت کردن آنها وجود داشته باشد استرداد آنها ممکن نخواهد بود.» بند ۴ این ماده درمورد دادگاه صلاحیتدار نسبت به موضوع استرداد مجرمین اشعار می‌دارد: متهم در هر محلی یافت شود دادگاه جرایم سنگین آن محل, صالح به رسیدگی است و حکم صادره از سوی آن دادگاه که دارای تعدّد قاضی است قابلیت تمیز در دیوان عالی کشور را دارد. روش رسیدگی به اتهام شخص موردتقاضای استرداد در کشور ترکیه» سیستم مختلط است. بنابراین مطابق این سیستم پس از اینکه دادگاه رأی خود را مبنی‌بر تحقق شرایط استرداد صادر نمود در این حالت» استرداد باید از طرف دولت نیز بررسی شود؛ لذا وفق بند پنج ماده مذکور مقام صالح برای بررسی و اتخاذ تصمیم نهایی هیئت‌وزیران است. در بند ششم و هفتم به امکان احضار» جلب و صدور قرار تامین پرداخته است و در بند آخر ماده مزبور قاعده تخصیص پیش‌بینی شده است. نکته حائز اهمیت این است که استرداد در بعضی موارد اجباری و در برخی موارد اختیاری می‌باشد. چنانچه بین دولت متقاضی و دولت متقاضی‌عنه قرارداد استرداد مجرمین وجود داشته باشته استرذاه تسبت به:جرایم پیش‌بشی‌شده هر آن اجباری, است: فرغیرایی‌صورته استترداه اختیاری خواهد بود. استرداد اختیاری در هر کشوری بستگی به حقوق داخلی آن کشور دارد. بنابراین می‌توان گفت که قرارداد استرداد مجرمین به قوانین داخلی تفوّق و برتری دارد و چنانچه قوانین داخلی استرداد اختیاری را جایز بدانده در این صورت» چنین استردادی با مدّنظر قرار دادن روابط متقابل انجام می‌پذیرد. مطابق قوانین داخلی ترکیه استرداد اختیاری به وجود درخصوص تفوّق قرارداد بین‌المللی بر قوانین داخلی در حقوق ترکیه باید گفت که اگر در حقوق داخلی» قانونی برخلاف عهدنامه تصویب شود موّخر يا مقدّم بودن تصویب این قانون» هیچ تأثیری در عهدنامه نخواهد داشت زرا مطابق قوانین آن کشور اولا قوانین و مقررات بین‌المللی بر قوانین داخلی تفوّق دارند به‌طوری‌که قوانین بین‌المللی من‌جمله کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و ... در ردیف قانون اساسی این کشور قرار دارند؛ انیا نظر به اینکه قانون اراده یک ملت است ولی قرارداد اراده دو یا چند ملت؛ لذا قوانین داخلی قدرت تعارض با هرچند برخلاف حقوق داخلی ترکیه در قانون اساسی ایران و قانون مجازات اسلامی هیچ حکمی درخصوص استرداد مجرمین وجود ندارد ولی قانون مستقل و مجزا از قانون مجازات ,(2008 بصفاوه5 نوتماهه) تماق آمجمی مملیواس7 مدع 70۳6 .وصهع02 201 .15 استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳:۹ در اردیبهشت ۱۳۳۹ تحت عنوان «قانون راجع به استرداد مجرمین» به‌تصویب قوه مقننه رسیده است. این قانون باتوجه‌به زمان تصویب» قانون بی‌نظیری محسوب می‌گردد و تاکنون تغییر نکرده و یا نقض نشده است. ماده اول این قانون ضمن تأیید تفوّق قرارداد بر قانون, استرداد اختیاری را به شرط معامله متقابل پیش‌بینی می‌نماید. ماده ۴ در مقام بیان جرایم قابل‌استرداد و بااهمیت است. نظر به اینکه درحال‌حاضر جرایم به جنایت» جنحه و خلاف تقسیم نمی‌شوند؛ لذا مطابق بند ۲ ماده ۴ قانون مزبور» تمامی جرایمی که حداکثر مجازات قانونی آن کمتر از یک سال حبس نباشد قابل‌استرداد می‌باشند. ماده ۷ این قانون» شروع به ارتکاب جرم را از لحاظ استرداد» مشمول مقررات این قانون می‌داند. ماده ۸ قانون فوق‌الاشعار ضمن بیان اصول و قواعد ذکرشده در فصل اول این مقاله» در بند ٩ این ماده درخصوص تعارض حقوق چندین دولت نسبت به مجرمی که با عمل واحد موجبات ضرر به آنها را فراهم آورده» تعیین تکلیف نموده و کشور صالح را کشوری می‌داند که جرم علیه مصالح آن کشور دادگاه صالح در استرداد مجرمین؛ دادگاه کیفری (۲) مخّل سکونت متهم است و اگر شخص مزبور محل سکونت معلومی نداشته باشد دادگاه صالح» دادگاه عمومی جزایی تمران می‌باشد. ری صادره از دادگاه کیفری (۲)» قابل‌اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان بوده و ضمتا لازم به ذکر است که هیچ‌یک از مواد این قانون متناقض با قرارداد استرداد مجرمین قانون دیگری به‌نام «قانون راجع به تعقیب جزایی مجرمین فراری از مناطق سرحدی مجاور ایران» در تاریخ ۱۳۱۳/۰۵/۱۷ تصویب شده بود. در این قانون به قرارداد استرداد مجرمین اشاره نشده و استرداد را به معامله‌ای متقابل و مطابق با نظام‌نامه مصوب هیئشت دولت منوط کرده بود. هرچند که این قانون» حقوق و آزادی‌های متهم را تضمین نمی‌کند ولی اولین قانونی است که درخصوص استرداد مجرمین در ایران به‌تصویب رسیده است. ازآنجایی که نظام‌نامه موردنظر از طرف مقنن به‌تصویب نرسیده و مأموران سرحدی نیز آموزش و توان لازم را نداشتند قانون مذکور هیچ‌وقت به موقع اجرا درنيامد. ۳- قرارداد استرداد مجرمین بین ایران و ترکیه و آیین رسیدگی به آن در حقوق بین‌الملل» هر زمان بین دو کشور قرارداد استرداد منعقد شده باشد. استرداد مجرمین نسبت به جرایم پیش‌بینی‌شده در آن قرارداده اجباری است. درخصوص ایران و ترکیه قراردادی تحت عنوان «عهدنامه استرداد مقصرین و تعاون قضایی در امور جزایی» در ۲۳ اسفند ماه ۱۳۱۵ با اعتبار پنج‌ساله منعقد و تصویب گردید. در این عهدنامه پیش‌بینی شده که بعد از مدت پنج سال تا زمانی که یکی از طرفین آن را فسخ نکند. به اعتبار خود باقی خواهد ماند و فسخ قرارداد» شش ماه بعد از تاریخ اعلام فسخ» موثر خواهد بود. این عهدنامه به مدت ۴سال در روابط ایران و ترکیه حاکم بوده است تا اینکه باتوجه‌به پیشرفت جوامع بشری و پیچیدگی موضوع و عدم‌جوابگویی این عهدنامه به نیازهای امروزی» قرارداد دیگری تحت عنوان «موافقت‌نامه همکاری حقوقی در امور مدنی .و کیفری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه» در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۸۸ در ۷۲ ماده در آنکارا بین دو کشور منعقد و در تاریخ ۱۳۸۹/۱۰/۲۲ پس از تصویب مجلس شورای اسلامی به تأیید شورای نگهبان رسید. این قرارداد باتوجه‌به استاندارهای سازمان ملل و شورای اروپا با هدف حمایت از منافع مشترک در چهارچوب همکاری قضایی منعقد شده است و به‌موجب گزارش شماره ۱/۸۹۶ کمیسیون روابط خارجی مجلس اعلای ترکیه مواد ۳۴ به بعد (مواد مربوط به استرداد مجرمین) اين قرارداد موافق با آرای دادگاه اروپایی حقوق بشر که تنها مرجع صلاحیندار جهت تفسیر مقررات کنوانسیون آروپایی حقوق بشر است؛ اعلام گردیده است. مطابق ماده ۷۱ این موافقت‌نامه» عهدنامه استرداد مقصرین و تعاون قضایی در امور جزایی صراحتا نسخ گردیده است. ماده ۳۴ تا ۵۰.اين موافقت‌نامه اختصاص به استرداد مجرمین دارد. این قرارداد برخلاف عهدنامه قبلی به‌صورت نامحدود می‌باشد ولی همانند قرارداد قبلی هر یک از طرفین می‌توانند آن را فسخ نمایند. فسخ موافقت‌نامه شش ماه پس از تاریخی که طرف دیگر اطلاعیه مزبور را دریافت کرد نافذ خواهد بود. ماده ۳۴ موافقت‌نامه» موارد قابل‌استرداد را بیان نموده است. مطابق این قرارداده علاوه‌بر اینکه عمل مذکور باید در قوانین ۷ قرارداد استرداد مجرمین بین ایران و سایر کشورها به عدد بیست هم نمی‌رسد ولی کشور ترکیه علاوه‌بر اینکه مطابق کنوانسیون اروپایی استرداد مجرمین با ۴۵ کشور عضو اين کنوانسیون قرارداد استرداد مجرمین دارد بلکه علاوه‌بر این قاره» با بیش از ۴۰ کشور از قاره‌های دیگر نیز قرارداد استرداد مجرمین دارد. استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۶۱ هر دو کشور جرم باشد» شدت مجازات در هر دو کشور می‌بایست بیش از یک سال حبس باشد و چنانچه تقاضای استرداد برای اجرای حکم باشد در این صورت حکم صادره نباید از شش ماه حبس کمتر باشد. همچنین در ماده ۳۵ این قرارداد جرایمی که از نظر دولت متقاضی‌عنه دارای ماهیت سیاسی يا نظامی باشد قابل‌استرداد نمی‌باشد. در اینجا قاعده منع تعقیب مجدد و قابل تعقیب بودن جرم" و قاعده تخصیص نیز پیش‌بینی شده است. بند ۲ ماده در بیان استثنائات قاعده تخصیص اشعار می‌دارد: «الف - درصورتی که شخص مستردشده قلمرو طرف درخواست‌کننده را ظرف ۱۵ روز متوالی پس از تکمیل رسیدگی يا اجرای محکومیت» درصورت صدور ترک ننموده باشد؛ ب - درصورتی که شخص مستردشده پس از ترک» مجددا به قلمرو طرف درخواست‌کننده بازگشته باشد.» لازم به ذکر است بازداشت موقت متهم یا مجرم نیز پیش‌بینی شده است. وفق ماده ۴۷ رویه استرداد و بازداشت موقت منحصرا تابع قانون طرف متقاضی‌عنه خواهد بود, هرچند ماده ۳۹ اين موافقت‌نامه به‌صورت مبهم بازداشت موقت را درموارد اضطراری تجویز نموده است و توضیح نداده که منظور از موارد اضطراری چه مواردی است. آیا تشخیص این اضطرار از طرف دولت متقاضی خواهد بود یا متقاضی‌عنه؟ علی‌ای‌حال حداکثر مدت بازداشت موقت یک ماه است و دولت متقاضی می‌تواند برای ارائه اسناد و مدارک» ۱۵:روز.دیگر تمدید آن را درخواست نماید. بنابراین در هیچ صورتی مدت بازداشت موقت بیش از ۴۵ روز نخواهد بود. اولین اقدام در استرداد مجرمین تنظیم تقاضانامه استرداد است. برای این تقاضانامه ضمائمی هم باید پیوست شود. این ضمائم در ماده ۳۶ قرارداد فی‌ماتین پیش‌بینی شده است. زبان همان‌طور که قبلا اشاره گردید» سیستم بررسی تقاضا در ترکیه سیستم مختلط است. در سیستم ترکیه می‌توان مراحل بررسی تقاضا را به سه مرحله تقسیم نمود» ابتدا مرحله اداری است در این مرحله تقاضانامه و ضمائم پیوست ازطریق پلیس امنیت عمومی و یا ازطریق دیپلماسی» به وزیر دادگستری ارسال می‌شود. وی نیز پس از تطبیق موضوع با قرارداد و یا قوانین داخلی آن را به دادستان محل سکونت متهم می‌فرستد. دادستان آن محل» دعوایی را مبنی‌بر استرداد شخص مذکور در دادگاه جرایم سنگین به‌منظور صدور ری مقتضی طرح دادگاه مزبور خارج از نوبت تشکیل جلسه داده و ابتدا وضعیت شکلی موضوع را درخصوص طرح صحیح دعوی بررسی می‌کند سپس فعل يا ترک فعل موضوع استرداد را درخصوص جرم بودن یا نبودن عمل در قوانین ترکیه و اینکه رفتار مذکور آیا جرم نظامی یا سیاسی و یا جرایم عقیدتی را تشکیل می‌دهد يا خیر؟ همچنین آیا جرم مذکور علیه امنیت ترکیه و یا علیه دولت و اشخاص حقیقی و حقوقی ترکیه بوده؟ ایا دولت ترکیه صالح به رسیدگی به موضوع است؟ آیا جرم مزبور مشمول عفو و یا مرور زمان بوده؟ ایا شخصی که استرداد آن خواسته شده تبعه ترکیه است یا خیر؟ پس از بررسی اینکه قرارداد اجباری فی‌مابین ترکیه با کشور متقاضی وجود دارد يا خیر و باتوجه‌به قوانین داخلی و بین‌المللی چنانچه ممنوعیتی برای استرداد نباشد» قراز استرداد.آن را صادر می‌نمایند. قرار مذکور» ظرف یک هفته قابل‌اعتراض در دیوان عالی کشور ۵۴ چنانچه ذادگاه قرار عدم‌استرداد صادر نمود پرونده مختومه می‌شود ولی اگر قراری مبنی‌بر استرداد متهم صادر کرد دادستان محل, رأی مذکور را با تمامی ضمائم آن به وزیر دادگستری ارسال نموده و وزیر دادگستری نیز پرونده را در هیئت دولت مطرح می‌نماید. مطابق بند ۵ ماده ۱۸ قانون مجازات ترکیه» تصمیم نهایی با هیئت دولت بوده و هیئت دولت نیز با در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی و اینکه آیا اصل برابری درمقابل قانون و اصل عدم‌شکنجه و رفتار نامناسب درمورد این شخص اجرا می‌شود يا خیر و لحاظ این موضوع که تفاوتی بین ایشان و اشخاص دیگر قائل نمی‌شوند تصمیم‌گیری خواهند نمود. بنابراین چنانچه درخصوص عدم‌رعایت موارد فوق» اماره قوی وجود داشته باشد از استرداد شخص مزبوز ممانعت به‌عمل خواهد آمد. باتوجه‌به اینکه رفتار کشور تقاضاکننده یک عمل سیاسی دیپلماتیک است؛ لذا تشخیص اماره هم به‌عهده هیشت 4 ",دسا ۷ هن مسفمان‌اویگ 06۳6 مصههمگ جع 6لسخ7 دنیوگ 5237" له خهلات .19 نوممگلمش) (۵۵ ۷/۵۲۳/۱۳1 (66۳ واگ 5100 1ج زک 1چه اک م27 7800 ۸۳0 قاتا امصطا۸ 20۰ ۰ ,(2012 حطفاظط مسقاصد وه ۷ زانط +عامیه8 ع وان 1 استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۶۳ همان‌طور که قبلا اشاره گردید ایران از سیستم قضایی تبعیت می‌نماید؛ لذا برحسب اقتضای این سیستم تشخیص و تصمیم نهایی برای استرداد یا عدم‌استرداد با مقامات قضایی است. وزارت امور خارجه ایران پس از دریافت تقاضانامه آن را به وزیر دادگستری ارسال می‌نماید و ایشان نیز پس از تطبیق موضوع با شرایط استرداده تقاضانامه مذکور و ضمائم آن را به دادستان عمومی و انقلاب شهرستان محل سکونت متهم ارسال می‌نماید تا دادستان محل در دادگاه کیفری (۲) دعوایی مبنی‌بر استرداد مجرم طرح نماید. دادگاه محل به موضوع خارج از نوبت رسیدگی نموده و پس از استماع اظهارات شخص موردتقاضا و یا وکیل وی» رأی بر قبول يا رد تقاضا صادر خواهد نمود. رای صادره قابل‌اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان می- باشد." مطابق ماذه ۲ قائون استرذاه سجرمین: فولت متقاضی می‌تواند قبل از ارسال مذارک: تقاضای بازداشت متهم را بنماید. دادستان باتوجه‌به درخواست مذکور می‌تواند شخص موردتقاضا را بازداشت نماید. در این حالت اگر ظرف.یک ماه برای کشورهای همسایه و ظرف دو ماه برای سایر کشورها مدارک وود رش و موردتقاضا فورا آزاد می‌گردد. پس از قطعیت رای صادره» موضوع به اطلاع وزیر دادگستری و ازطریق ایشان به اطلاع وزارت امورخارجه خواهد رسید. «چنانچه ظرف مدت یک ماه از تاریخ اعلام وزارت آمورخارجه از طرف مقامات دولت تقاضاکننده اقدامی در تحویل گرفتن شخص موردتقاضا به‌عمل نیاید نامپرده فورا آزاد شده و دیگر استرداد او بل جهات که قبالا تقاضا شده قبول نخواهد شد.»۲ باتوجه‌به رابطه همسایگی بین ایران و ترکیه و وجود تشایهات فراوانی در زبان» دین» فرهنگ و قرار گرفتن ترکیه در مسیر اروپا و مسائل دیگر موجب شده که بیشتر متهمین و مجرمین ایرانی برای رهایی از اجرای عدالت به این کشور فرار کنند. علی‌رغم وجود قرارداد استرداد مجرمین» متهم و یا مجرمی از سوی آن کشور مسترد نمی‌شود. در این قسمت به بررسی علل ۳۲ نک: بند آخر ماده ۱۸ قانون راجع به استرداد مجرمین. ماده ۲ قانون اساسی ترکیه مقرر می‌دارد: «حقوق بشر لازم‌الرعایه است» و ماده ٩ قانون مزبور اشعار می‌دارد: «وجود قانونی برخلاف قراردادهای بین‌المللی امکان‌پذیر نیست.» ازآنجایی که ترکیه در سال ۱۹۵۴ با امضای کنوانسیون اروپایی حقوق بشر آن را در داخل کشور لازم‌الاجرا اعلام نموده است. بنابراین کنوانسیون اروپایی حقوق بشر نه‌تنها منیصی در ردیف قانون اساسی است؛ بلکه در کنار قانون اساسی یکی از منابع اصلی حقوق جزا نیز به‌شمار می‌رود. ماده ۲ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر اشعار می‌دارد که تمامی انسان‌ها دارای حق حیات می‌باشند و ماده ۵ کنوانسیون مزبور مجازات‌های بدنی» شکنجه و همچنین مجازاتی کهشرف: و حلیت تخس را خذشفذار کتاهسمنوغ اصلام نموده سبه. آین کنوانسیون نه‌تنها حقوق داخلی ترکیه را تحت تأثیر قرار داده؛ بلکه در قراردادهایی که با کشورهای دیگر منعقد می‌نماید» موّثر بوده است. بارها در اعتراض به پرونده‌های مطروحه. دادگاه اروپایی حقوق بشر مسئولیت ترکیه را گوشزد کرده است. دادگاه اروپایی حقوق بشر دولت‌ها را در رعایت حقوق بشر پیش‌بینی‌شده در قوانین بین‌المللی و رعایت حق حیات و اطمینان از عدم‌اعمال مجازات‌های خشن و غیرانسانی در استرداد مجرمین و قراردادهای استرداد مجرمین ملزم نموده است. رعایت استانداردهایی مانند امنیت و آزادی فردی» ممنوعیت شکنجه و رفتارهای غیرانسانی در رویه دادگاه اروپایی حقوق بشر که در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر پیش‌بینی شده» در تمامی مراحل استرداد مجرمین مشاهده می‌گردد. به عبارتی استرداد مجرمین در این کشور از سوی دادگاه اروپایی حقوق بشر کنترل می‌گردد. بنابراین ترکیه در استرداد مجرمین مکلف است هم حقوق داخلی خود و هم قرارداد استرداد مجرمین و هم کنوانسیون‌هایی که امشتمل بر حقوق بشر بوده و ترکیه نیز آتها را امضا نموده رعایت نماید." این کنوانسیون‌ها عبارتند از کنوانسیون پیشگیری از جرم نسل‌کشی مصوب ۱۹۵۱ اتحادیه اروپا کنوانسیون ژنو راجع به حقوق پناهندگان مصوب ۱( کنوانسیون منع شکنجه و رفتارهای ظالمانه و غیرانسانی و تحقیرآمیز مصوب ۱۹۸۴ اتحادیه اروپا و در رأس آنها کنوانسیون اروپایی حقوق بشر. ترکیه با پیروی از کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و کنوانسیون اروپایی استرداد مجرمین و شورای اروپایی همانند اعضای اتحاذیه اروپا مجازات اعدام را از قوانین خوذ حذف نموده است. 1۹0 ۸۷۳۷۵۵ بحعلگاهممدگ م02 ۵ ملظ معطسط خلقا۱۵ یس762 و3 23 .4 ,(2004 ۵و۵ ملظ اعلدو۸ نععلهه) (کم 0 اسورتا ۷۵ که ره امک استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۶۵ مجلس اعلای ترکیه در تاریخ ۲۰۰۲/۰۸/۰۳ قانونی به شماره ۴۷۷۱ تحت عنوان «قانون تغییر مجازات‌ها در قوانین مختلف» را تصویب نمود که به‌موجب آن مجازات اعدام پیش‌بینی‌شده در تمامی قرای ۳۳ به مجازات حبس ابد مشدّده تبدیل گردیده است. در ماده ۱۸ قانون مجازات ترکیه مصوب ۲۰۰۴ که مربوط به استرداد مجرمین است» هیچ ممنوعیتی درخصوص عادم‌استرداد مرتکبین جرایم مستوجب اعدام وجود ندارد. در موافقت‌نامه همکاری حقوقی در امور مدنی و کیفری بین ایران و ترکیه» هرچند استرداد مجرمین را فقط در جرایم مستوجب حبس پیش‌بینی کرده‌اند ولی نسبت به سار جرایم چنین ممنوعیتی وجود ندارد. بند پ ماده ۳۵ این موافقت‌نامه هرچند موارد اعلام‌شده در کنوانسیون‌های آروپایی را از موانع استرداد اعلام نکرده ولی باتوجه‌به وضعیت ترکیه یک مانع عام برای استرداد به‌شمار می‌رود. این بند مقرر می‌دارد: «درصورتی که طرف درخواست‌شونده به‌دلیل قوانین داخلی خود درخواست را قابل‌پذیرش تلقی ننماید یا درصورتی که مجازات به‌لحاظ مرور زمان یا به‌دلیل دیگر مقرر در قوانین آن» دیگر قابل‌اجرا نباشد.» زیرا.علی‌رغم اینکه ایران از امضا‌کنندگان کنوانسیون آروپایی حقوق بشر نمی‌باشد. در استرداد مرتکبین جرایم مستوجب مجازات‌های بدنی مانند اعدام» رجم» جلد و شلاق با ادعای اینکه درصورت استرداد مواجه با نقض حقوق بشر می‌گردد درجهت رد تقاضای استرداد به این بند استناد می‌نمایند. علی‌ای‌حال تقاضای استرداد مجرم از ترکیه» در جرایمی که محازات آنها اعدام یا قصاص باشد» باتوجه‌به عضویت این کشور در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و دو پروتکل الحاقی به آن و خصوصا پروتکل‌های ۶ و ۱۳ این کنوانسیون که استرداد برای مجازات اعدام را منع نموده و باتوجه‌به مسئولیت ترکیه در قبال این کنوانسیون» محکوم به رد می‌باشد. ترکیه ضمن امضای کنوانسیون اروپایی استرداد مجرمین که در شورای اروپا به‌تصویب رسیده» آن را به‌موجب قانون شماره ۱۳۱۶ در تاریخ ۱۹۶۰/۰۴/۱۸ لازم‌الاجرا اعلام نموده ۴ قوانینی که در آنها مجازات اعدام پیش‌بینی شده بود عبارت بودند از: قانون مجازات ترکیه به شماره ۷/۶۵ ۵ دادگاه اروپایی حقوق بشر در دعوای ژوئرینگ رای بر عدم‌استرداد صادر نمود بدین توضیح که ژوئرینگ پس از ارتکاب قتل در آمریکا به کشور انگلستان فرار می‌کند باتوجدبه اینکه در کشور آمریکا مجازات چنین عملی اعدام است انگلستان تقاضای استرداد آن را می‌پذیرد با موافقت انگلستان» ایشان با استناد به حق حیات و وجود مجازات اعدام در آمریکا به دادگاه اروپایی حقوق بشر شکایت می‌کند دادگاه مزبور به استناد ماده ۳ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و با استدلال اعمال مجازات‌های خشن و غیرانسانی و داشتن حق حیات مانع استرداد وی از است. ماده ۱۱ کنوانسیون مذکور مقرر می‌دارد چنانچه در قوانین کشور تقاضاکننده برای جرم موضوع استرداده مجازات اعدام پیش‌بینی شده باشد و درمقابل» در قوانین کشور متقاضی‌عنه مجازات چنین عملی اعدام نباشد استرداد ممکن نخواهد بود مگر اینکه کشور تقاضاکننده تشمیتی دایر بر عدم‌اجرای مجازات اسدام دهد * یا الهام از این ساده استرداد:سرتگیین جرایم مستوجب اعدام» بدون دادن تضمین کافی دیپلماتیک مبنی‌بر عدم‌انجام مجازات اعدام» ممکن نخواهد بود؛ زیرا ندادن تضمین دیپلماتیک را نقض آشکار کنوانسیون اروپایی حقوق بشر تلقی می‌کنند که صدور رأّی مبنی‌بر نقض تقاضای استرداد از سوی دادگاه اروپایی حقوق بنابراین مجازات‌های بدنی از نظر حقوق بشر غیرانسانی شناخته شده و مباحث حقوق بشر مانع استرداد مجرمین درخصوص مرتکبین جرایم مستوجب مجازات‌های اعدام» قصاص و شلاق می‌باشد."" ماده ۳ پروتکل دوم الحاقی به کنوانسیون اروپایی حقوق بشر مصوب ۱۹۷۰ صدور رای غیابی را مانع پذیرش استرداد مجرمین می‌داند و معنقد است که در صدور رای غیابی دادرسی عادلانه نبوده و حقوق دفاعی متهم رعایت نمی‌شود. ۲-۴- مقیّد بودن قرارداد استرداد مجرمین صرفا به جرایم مستوجب حبس وجود قرارداده کشورها را به استرداد مجرمین مجبور می‌سازد ولی این اجبار نسبت به تمامی جرایم نیست؛ بلکه فقط جرایم پیش‌بینی‌شده در قرارداد را شامل می‌شود بنابراین استرداد مجرمین درخصوص جرایم خارج از قرارداد» اختیاری می‌باشد. ماده ۲ قانون راجع به استرداد مجرمین اشعار می‌دارد: «استرداد دزموارد ذیل قبول می‌شود:.الف) وقتی که امر راجع به متهمی باشد مشروط بر آنکه مطابق قوانین هر دو کشور جرم مستلزم مجازاتی گردد که حداکتر آن کمتر از یک سال حبس,باشام ۷ وقتیل که أمط راجع به کسی باشد که قطعا محکوم شده است مشروط بر آنکه محکومیت او برای جرمی باشد که مطابق قوانین هر دو کشور مستلزم مجازاتی است که حداکثر آن کمتر از یک سال حبس نبوده و حکم صادره نیز لااقل برای شش ماه حبس بوده باشد.» درنتیجه قرارداد فی‌مابین ایران و ترکیه فقط جرایم مستوجب حبس را شامل می‌شود و سایر مجازات‌ها من‌جمله جرایم مستوجب اعدام» قصاص, ۵ ۷۵ ململدسه‌امانوای۳۳ 00لا کصم ۲ صنصنوه‌صموها2ق5 لاله ممعصا ۵ بله< 520220 .26 ۰ :(2002) 28 اعنو۲ع2 و70 علاط همسهاغانها1 ان کوجه 1 ۷ محمدعلی اردبیلی, استرداد مجرمین و معاضدت قضایی با تأکید بر جرایم مواد مخدر (تهران: انتشارات استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۶۷ دیات» جزای نقدی و شلاق» خارج از قرارداد باقی می‌مانند در بعضی از جرایم» در کنار مجازات حبس» مجازات‌های دیگری هم پیش‌بینی شده است این جرایم را نیز باید به جرایم خارج از قرارداد افزود. تأثیر کنوانسیون اروپایی حقوق بشر بر حقوق ترکیه باعث می‌شود که جرایم خارج از قرارداد با وجود معامله متقابل هم از سوی ترکیه مسترد نشود و همچنین از جرایم مستوجب حبس نیز باید جرایم نظامی و سیاسی را نیز استثنا نمود." در مبحث پیشین اشاره گردید که به‌علت وجود قراردادهای بین‌المللی,» تعدادی از جرایم از شمول دایره استرداد مجرمین از سوی ترکیه خارج شدند علاوه‌بر این» قوانین داخلی ترکیه علی‌الخصوص قانون آیین دادرسی کیفری نیز محدودیت‌هایی را هم به این موضوع می‌افزاید بند ۳ ماده ۱۸ قانون مجازات ترکیه بیان می‌دازد: «درصورت استرداد شخص به دولت تقاضاکننده» چنانچه به‌خاطر دین» نژاد تابعیت» انتساب به گروه خاصی يا برای اعمال مجازات و یا برای مواجه شدن با شکنجه و رفتارهای خشن و غیرانسانی احتمال و ظن قوی وجود به‌موجب بند ۱ ماده ۱۸ قانون مجازات ترکیه» بررسی تقاضای استرداد درصورتی ممکن است که تحقیقات مقدماتی انجام شده و رسیدگی در دادگاه شروع شده باشد برای درک بهتر مرحله تعقیب در ترکیه ناگزيریم نگاهی اجمالی به سیستم رسیدگی در این کشور بيندازيم. هرچند این کشور از سیستم حقوقی رومی - ژرمنی پیروی می‌کند ولی روش رسیدگی به جرایم با روش به‌کاررفته در ایران متفاوت است. در این کشور قضات دادسرا همانند نمایندگان حقوقی ادارات در ایران» دارای مقام اداری هستند. آنها به نمایندگی از جامعه و زیر نظر مدعی‌العموم وظیفه تحقیق و نتیجتا طرح شکایت در دادگاه را دارند. قبل از طرح شکایت که به‌صورت کیفرخواست به دادگاه تقدیم می‌شود زیر نظر دادگاه صلح تحقیقات را انجام داده و چنانچه نیاز به اخذ تأمین از متهم و یا بازداشت وی و یا تحقیقاتی من‌جمله ضبط مکالمات و ۸ کیومرث کلانتری و سمانه ذوالفقاری» «موانع استرداد مجرمین در حقوق ایران و حقوق بین‌الملل» (مقاله ارائه‌شده در همایش ملی رویکردهای کاربردی و پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت تهران» ۲ و ۳ بهمن ۱۳۹۳ ۸ ... باشد با پیشنهاد دادسرا و پس از موافقت دادگاه صلح تصمیم مذکور اتخاذ می‌گردد. پس از اتمام تحقیقات چنانچه دادسرا عقیده بر مجرمیت داشته باشد با صدور کیفرخواستی تحت عنوان ادعانامه» تعقیب متهم را باتوجه‌به میزان مجازات جرم انتسابی از «دادگاه اصلی» یا «دادگاه جرایم سنگین» مطالبه می‌نماید. دادگاه چنانچه موضوع را قابل تعقیب تشخیص دهد مثلا موضوع مشمول عفو یا مرور زمان و ... نباشد و همچنین تحقیقات دیگری لازم نباشد, قرار قبولی کیفرخواست را ظرف ده روز پس از وصول پرونده صادر می‌نماید. شایان ذکر است که دادگاه صلح به‌دلیل اینکه در تحقیقات مقدماتی دخالت داشته نمی‌تواند در دادرسی مداخله نماید." علی‌ای‌حال چنانچه نسبت به متهم کیفرخواست صادر نشده باشد مطابق قوانین این کشور چون تعقیب شروع نشده» لذا استرداد ممکن نخواهد بود. در عهدنامه استرداد مقصرین بین ایران و ترکیه مصوب ۱۳۱۵ از واژه «تعقیب» استفاده شده بود در سیستم جزایی ایران قدر متیقن اینکه تشخیص مرحله تعقیب از تحقلق همانتد کشور ترکیه یه این وضوح نمی‌باشد. هرچند که در ایران هم مانند سایر کشورهای جهان» دادستان به‌عنوان مدعی‌العموم, نماینده جامعه بوده و از طرف جامعه اقدام می‌کند» قضات دادسرا دارای مقام قضایی بوده ولی این مقامات در عمل و در بیشتر مواقع به‌معنای واقعی کلمه به نمایندگی از جامعه شکایتی را مطرح نمی‌نمایند؛ بلکه مانند قضات نشسته شکایتی که در نزد آنها مطرح شده تحقیقات را انجام و حتی برای متهم قرار بازداشت و یا سایر قرارهای تأمین صادر می‌نمایند. ایرادی که می‌توان به این روش وارد کرد این است که اگر مقامات دادسرا نماینده جامعه هستند» پس با اقدامی که انجام می‌دهند به نمایندگی از جامعه و به‌عنوان شاکی عمل می‌نمایند. بنابراین چطور شاکی می‌تواند برای متهم خود قرار تأمین و يا قراز بازداشت صادر نماید؟ علی‌ای‌حال باتوجه‌به وجود تفاوت اساسی در سیشتم این دو کشور در عمل تقاضای استرداد مجرمینی که پرونده آنها در مرحله تحقیقات مقدماتی است با رد تقاضا مواجه می‌شود. ولی در موافقت‌نامه همکاری حقوقی در امور مدنی و کیفری بین ایران و ترکیه مصوب ۱۳۸۹/۰۹/۳۰ با هوشیاری مسئولین کشورمان این نقص مرتفع شده و بند ۱ ماده ۳۴ این موافقت‌نامه به‌صراحت به هر سه مرحله اشاره نموده است (تعقیب» محاکمه و اجرای حکم) که به‌نظر می‌رسد یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای موافقت‌نامه اخیر» تصریح به استرداد مجرمین در مراحل دادسرا ۰ ,(1962 باققه‌ااق/۱ امن ۲ -عصوزه تعلهه) ز۳[۱۳۳۵۵ع1۷ آ۳عی صمانآویک بصع02 ملظ .29 استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۶۹ ماده ۶ کنوانسیون اروپاتی خقوق بشر درخصوص حقادفاع منتیتم چنین توصیه می گناد «متهم یا خودش از خودش دفاع می‌کند و یا برای دفاع شخصا وکیلی انتخاب می‌کند و چنانچه توان مالی انتخاب وکیل را نداشته باشده سالم بودن عدالت اقتضا می‌کند که دادگاه قانون آّیین دادرسی کیفری ترکیه رسیدگی غیابی را تجویز نکرده است. دراین‌خصوص ماده ۱۹۳ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۲۰۰۴ اعلام می‌دارد: «بدون حضور مت‌هم جلسه رسیدگی تشکیل نمی‌شود.» بدیهی است بدون تشکیل جلسه رسیدگی» رأیی هم صادر نمی‌شود. شرط اساسی دفاع متهم» حضور ایشان در جلسه رسیدگی است و محاکمه‌ای که در غیاب متهم صورت می‌گیرد ایشان را از ابتدایی‌ترین حقوق خود محروم می‌سازد؛ لذا چنین دادرسی عادلانه و صحیح نمی‌باشد. بنابراین مطابق قوانین داخلی نیز صدور رأی غیابی مانع استرداد مجرم است درحالی که در حقوق کشورمان نه‌تنها صدور رأّی غیابی تجویز شده بلکه حتی با ابلاغ واقعی ری به محکوم‌علیه و به محض انقضای مدت اعتراض چنین رأی غیابی» قوانین داخلی هر کشور هرچند مختص آن کشور است ولی همین قوانین داخلی احکامی دارد که مرتبط با کشورهای خارجی است. هر کشوری که انتظار تعاون و همکاری با دیگر دول را دارد» بایستی احکام و قوانین دیگر کشورها را محترم بشمارد. در قانون مجازات اسلامی احکامی وجود دارد که برخلاف قوانین سایر کشورها و رویه و عرف بین‌المللی است. دراین‌خصوص می‌توان به ماده ۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ اشاره کرد. مطابق مقررات این ماده» هر ایرانی که در خارج از ایران مرتکب جرم شود و در ایران یافشت شود طبق قوانین جزایی جمهوری اسلامی مجازات خواهد شد. این ماده» نه‌تنها محل وقوع جرم (کشور خارجی) را صالح به رسیدگی نمی‌داند؛ بلکه عملی که مطابق قوانین آن کشور جرم نبوده ولی مطابق قوانین ایران جرم بوده» قابل‌مجازات دانسته است. همچنین احکام صادره از کشور خارجی را فاقد اعتبار دانسته است. چه‌بسا متهم مذکور در کشور خارجی به‌علت ارتکاب جرم مذکور مجازات شده, حال پس از برگشت به ایران مجددا برای آن عمل مجازات می‌شود که این برخلاف اصل عدالت می‌باشد. بدیهی است چنین احکامی در استرداد مجرمین تأثیر زیادی دارد. ایراد این ماده تا حدود زیادی در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مرتفع گردیده اسدد دقیقا شبیه چنیی ماده‌ای هر اقالوی مجازانه ترگیه اما وا ققاویت: اساسی و لعصرام به احکام دیگر کشورها و حقوق و آزادی‌های فردی پیش‌بینی شده است. ماده ۱۱ قانون مجازات ترکیه اشعار می‌دارد هر تبعه ترک که در خارج از ترکیه مرتکب جرم شود با تحقق سال حبس باشد؛ ۲- در کشور خارجی حکمی اعم از محکومیت یا برائت صادر نشده باشد؛ ۳- علاوه‌بر جرم بودن عمل در کشور محل وقوع جرم مطابق قوانین ترکیه نیز جرم قابلیت تعقیب داشته باشد. شایان ذکر است حکم ماده ۳ قانون مجازات عمومی (ماده ۷ قانون شرایط ذیل مطابق قوانین ترکیه مجازات خواهد شد. ۱- حداقل مجازات مقرر بیش از یک مجازات اسلامی) مصوب ۱۳۵۲ دراین‌خصوص موافق اصول و مقررات و احترام به حقوق و امروزه گسترش وسایل ارتباطی سبب شده تا مجرمین به‌آسانی بتوانند از مرزها خارج و خود را از تعقیب و مجازات در امان نگه دارند. روش برگزیده مجرمین ضرورت استرداد مجرمین را توجیه می‌کند. استرداد مجرمین یکی از فعال‌ترین شاخه‌های حقوق بین‌الملل جزایی است. برای موفقیت کشورمان در استرداد مجرمین فراری» به‌نظر می‌رسد می‌توانیم علاوه‌بر اصلاح بعضی از قوانین» تنظیم قراردادهای استرداد مجرمین با سایر کشورها را توسعه دهیم» چراکه در کشوری با این همه وسعت و با این همه جمعیت و داشتن راه‌های ارتباطی به سایر کشورها و همچنین به دریای: آزاده تعداد قرارذادهای استژداد"مخرمین به عدد بیست نمی‌رسد؛ لذا وجود قراردادهای بیشتری در این مورد ضروری به‌نظر می‌رسد. در این پژوهش با نگاهی گذرا به چالش‌های قانونی و موانع پیش روی استرداد مجرمین موضوعی هم که باید مدنظر قرار داد اینکه در قانون استرداد مجرمین نقش بسیار فرعی برای اینترپل پیش‌بینی شده است و باتوجه‌به اینکه بخش اعظمی از مأموریت استرداد ازجمله شناسایی» دستگیری و اسکورت و ۰ ماده ۳ قانون مجازات عمومی مصوب سال ۱۳۵۲ بیان می‌داشت: «الف - ... بسچ سا دس ۵ در غیر موارد مذکور در بندهای ج و د هر ایرانی که در خارج از ایران مرتکب جرمی شود و در ایران یافت شود طبق قوانین جزایی ایران مجازات خواهد شد مشروط به اینکه: ۱- حداکثر مجازات جرم به‌موجب قانون ایران بیش از یکه شال رحس ,باشده آاقمل چهپرکی قاتون سح وقوع رم باه دار صل رفو جر مخاکمه رو یرنه نشده باشد يا درصورت محکومیت مجازات کلا يا بعضا درباره او اجرا نشده باشد؛ ۴- به‌موجب قانون ایران و قانون محل وقوع جرم» موجبی برای منع یا موقوفی شدن تعقیب يا عدم‌اجرای مجازات يا اسقاط آن نباشد. و -...» استرداد مجرمین در روابط ایران و ترکیه (چالش‌ها و راهکارها) ۳۱ بدرقه متهمین به کشور به‌عهده اینترپل می‌باشد. لذا لازم است علاوه‌بر آشنایی قضات و مأمورین انتظامی با اینترپل» نقش و جایگاه آن در قوانین مربوطه بالاخص قانون استرداد مجرمین موردتوجه قرار گیرد و همچنین با برگزاری کارگاه‌های آموزشی آشنایی با سیر مراحل استرداد جهت مراجع قضایی» رویه واحدی در رسیدگی به پرونده‌های مرتبط با استرداد مجرمین ایجاد گردد. درخصوص کشور ترکیه هم علاوه‌بر نقایص موجود. راه‌حلی که بتوان از حداقل امکانات حداکثر استفاده را برد این است که زمان تقاضای استرداد را برنامه‌ریزری نماییم و به‌هیچ‌وجه برای اشخاصی که نسبت به آنها ری غیابی صادر شده» تقاضای استرداد ننماییم» به عبارتی چنانچه متهمی به خارج از کشور فرار کرده» درمورد آن به‌هیچ‌وجه ری غیابی صادر نشود. دادگاه‌های کیفری ما در اجرای قانون دادرسی کیفری با تشکیل جلسه‌ای ظاهرا قانونی» بدون حضور متهم و همچنین بدون هیچ تلاشی برای حاضر نمودن متهم» رأی صادر می‌کنند که این رأی غیابی باعث عدم‌استرداد متهم می‌گردد. نظر به اینکه اکثر کشورهای جهان» صدور رأّی غیابی را با محدودیت‌هایی قبول دارند چنانچه از متواری شدن متهم اطلاع داریم» حتی‌الامکان تا مان مسترد شدن متهم؛ از صدور رأی غیابی خودداری کنیم:و با این روش ساده بیشتر ورین اج کشورمار ی متواهند شد ینابراین بفترین حالت جهت تقاضای استرداد زمانی است. که اولا جرم.ازجمله جرایم مستوجب حبس باشد؛ ثانیا؛ پرونده در دادگاه درخال رسیلاگی با جنلا موطو ی ۶امی‌توان طی بخشنامه‌ای ازطریق ریاست محترم قوه قضائیه به قضات دادگستری اجرا نمود. آخوندی» محمود.آیین دادرس ی کیفری. جلد دوم. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی,؛ اردییلی» محمدعلی. استرداد مجرمین و معاضدت قضایی با کید بر جرایم مواد مخحدر. تهران: انتشارات علی آبادی» عبدالحسین. حقوی جنایی. جلد سوم. تهران: انتشارات بانک ملّی ۱۳۵۴ کلانتری» کیومرث و سمانه ذوالفقاری. «موانع استرداد مجرمین در حقوق ایران و حقوق بین‌الملل». مقاله ارائه‌شده در همایش ملی رویکردهای کاربردی و پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت» تهران» ۳-۲ 181220 ملق162 بآ "تمانهان11 1قممسا ۷ و6 مسقاخاونگ ب00 صم‌عق13 مصله۸ اباطاصعاکا م62 بآ "تعابنها 13 6اع 1 ۷6 ژعم له ۷ 6 مسفاناویاگ" بعگهاق1 بصن .1-4 :(1984) 50 77۳274 له واه 6 نص 7 عوصزعه وه صسماناویگ" بابوعطناگ مقم10 3 بز0اه2 0۳0 انا توا ۶۵ (70068 0۳ ویک ۵۵0 سوت ۶۵ ز۳مع7 مصنوحطظ ملناوحط زوومسلنه ۷ 6 مسفان‌آونگ 6۵6 عمسهمگ هدع 7 مودک 5237 بات معله -3 :(1965) 30 77۳27 .مضه ام موز خنطظ مص29ت] تحمحصله ۷ هی هاوگ +صقطوهک باعوا ملع مسماغانهان 17 13100 کمجم1 صنصتعه‌مصوه‌ا2ق5 سعاعل] صمعصا و۸ مصااعطه‌طادگ با12< 214-4 :(2002) 28 ادنو 0 و0 تقاط هصسه وال1۳ ان کوجد 1 ۲۵ ۳ بقاع3 :ان طاصاکا 1 ۰ 167 001ات [۳۵ع60 تعلنوا 7 0626 بصعطای۸ 606 ۰ مدفقه‌ط 2/21 76 -عصدز۸ تناس۸ 280 6(۰ 1/۵۲11 [67 ویک ملظ م02 ۰ بمصفاوه5 تممماس۸ 280 10۳۰ ما7 آعوعی مماوا 7 مدع 70 اما وصع02 7۹۵ ۸۷۳۵۹ حملعلهمدگ 052 مه ص۳۳6 معط ما39 ,و300 مصقع2 1 ۰ محر 80 امعاهظ اعا م۸ نو امش 005۰ آسورت ۷۵ آکع جاگ 1/۵۲1/769 66۲ 1013 آوناگ 1500و که جاگ ولو 10 ۸۷۳۵۵ اعصط۸ ,کنات ۰ ملظ مسماصدرد ۷ نقناحنظ +عامحهظ عوواست 1 نوحعاص۸ .350 ۵ ۷۵1681 66۳ صصو‌اناونگ حوصصهاقهط ۳ اص10۳< کونه‌هاعات* م۷ بدا 410-67۰ :(2000) 17 اعاو 20 اکو 70 مکمره ۸ وا 1 21-۰ :(1986) 1 17775 ".خه‌اوناگ صعصه‌اوا هو صو فا ۹" بل ۳ بکرم ۷	فرار از تحمل کیفر یک امر طبیعی است. کشور ترکیه به لحاظ شرایط همسایگی، وجود راه خشکی، تشابهات فرهنگی، حاکمیت لغو روادید دوجانبه، ویژگی اتصال به اروپا، بهترین گزینه برای فرار مجرمین محسوب می شود. بین ترکیه و ایران ابتدا در سال 1315 سپس در سال 1389 قرارداد استرداد مجرمین منعقد گردیده است، علی رغم این قراردادها اکثریت مجرمین ایرانی، از سوی ترکیه مسترد نمی شوند. این موضوع دلایل متعدد داخلی و بین المللی من جمله، مقررات مربوط به حقوق بشر، عضویت ترکیه در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و ... دارد. ولی بعضی از این محدودیت ها به عدم آگاهی ما نسبت به قوانین داخلی این کشور مربوط می شود به طوری که با بررسی علل عدم استرداد و قوانین داخلی می توان به بیشتر این محدودیت ها فائق آمد. در قانون دادرسی کیفری ترکیه، رسیدگی غیابی به لحاظ احترام به حق دفاع متهم، پیش بینی نشده است، بنابراین با استناد به رأی غیابی، درخواست استرداد مجرمین پذیرفته نخواهد شد. علاوه بر این، در عهدنامه استرداد مقصرین بین ایران و ترکیه از کلمه تعقیب، بحث به میان آمده است، در سیستم حقوقی این دو کشور، زمان تحقق تعقیب متفاوت بوده که این اختلاف باعث بروز عدم استرداد می شود. برای مقابله با این موانع ساده ترین راه حل، مشخص شدن زمان درخواست استرداد مجرمین است.
31,288	467612	واژه‌های کلیدی: حجاب. آثار اجتماعی, کاهش جرم» سیاست مشارکتی» قانونگذاری کیفری» کنترل اجتماعی, ابزار فرهنگی پیشینه حجاب و پوشش انسان به اندازه تاریخ آفرینش اوست.پوشش و لباس هر انسانی پرچم کشور او تلقی می شود که در خانه وجودش نصب شده و با آن اعلام می دارد که از کدام فرهنگ و آداب و رسوم تبعیت می کند.همچنان که هر ملتی با وفاداری و احترام به پرچم خود.اعتقاد خود را به هویت ملی خویش ابراز می کند هر انسالی که به یک سلسهارزش ,ها وبیش هاستقه‌ودل بسخه اسظ‌لباس مقناسب با آن ارزش ها و بیش هارا به تن خواهد کرد.حجاب و پوشش بارزترین نشانه فرهنگی و نماد ملی است که به سرعت تحت تاثیر سایر پدیده های های فرهنگی قرار می گیرد.هر نوع دگرگونی در ساختار فرهنگی و اجتماعی,با تغییر در پوشش مردم مشخص می گردد همچنان که استیلای فرهنگی و سلطه پذیری نیزدر اولین مرحله از طریق تغییر در پوشش هدف اسلامسعادت و تکامل انسان است و دستورهای دینی و احکام فقهی در همین راستا عرضه شده است در حقیقت هدف تمامی آموزه هایی که از سوی خداوند متعال نازل شدهدر جهت تعالی و رشد انسان در همه ابساد مادی,فردی و اجتماعی می باشد در نتیجه احکام الهی مرتبط با پوشش زنان نیز در همین راستا صادر گردیده است.حجاب امری فطری و از ضروریات دین اسلام می باشد با این وجود در طول تاریخ این مسئله همواره مورد تهاجم دشمنان دین بوده است طوری که از مسئله کشف حجاب در کشورهای اسلامی تا وضع قانون ممنوعیت حجاب در کشورهای غربی و ترویج برهنگی و ایجاد شبهات گوناگون در ذهن نوجوانان و جوانان»همگی حجاب آنچنان تاثیر عمیقی بر روح جوامع بر جای می گذارد که اثر معکوس آن را در تحقق پاره ای از جرایم نیز می توان مشاهده کرد.آندسته از جرایمی که بنا مخوریت بزه دیندگیآزنان در جامعه رخ می دهد تنها بخشی از آثار عدم توجه به این این پدیده متعالی اسلامی:است از این رو قانونگذار اسلامی علی الخصوص قانونگذار کیفری در موارد مختلف بر مسئله حرمت تعدی به زنان و کود‌کان؛اشاره,کرزده برای مثال ماده ۶۱۹ از قانون تعزیرات مضوب ۷۵ اشعار می دازد« هر کلس در ام اکن سور ایکا گام اطفان با نان بشود یا با القاظ و حرکات مخالف شوون و حیثیت به آنان توهین نماید به حبس ,از دو تا شش ماه و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم نقواهد فد ر هصق راستا با توجهبه ماده:۴ #قاتون مگظارات سای مصوب: ۹۴ کنه ,در مقام بیان جرایم اقایل گذشت است می توان گفت از آنجا که ماده ۶۱۹ تعزیرات جز جرایم قابل گذشت نیست پس دارای جنبه عمومی بوده که این دیدگاه حکایت از اهمیتی دارد که*نظام قانونگذار یبای جع رزن.قائل بو است . به نظر می رسد که قانونگذار سعی دارد تا از جنس زن در نظام اسلامی حمایت کند و نه تنها او را از محور تعرض يا خشونت جدا نماید بلکه سایر جرایم و آسیب های اجتماعی را نیز کاهش دهد در همین راستا از جمله دستوراتی که قانونگذار به زن می دهدرعایت پوشش مناسب در صحنه اجتماعی است تا از این طریق میزان بزه دیدگی او و همچنین آسیب های اجتماعی کمتر شود بر همین اساس قانونگذار عدم توجه به این دستور را نوعی جرم يا تخلف تلقی می کند از این رو مرتکب بی حجابی وفق قوانین جزایی و اداری قابلیت پیگرد قانونی خواهد داشت چه اینکه سبب ورود آسیب به اجتماع شده است در حقیقت قانونگذار با جزایی دانستن مفهوم حجاب به دنبال حمایت قانونی از اقشار مختلف جامعه در برابر آسیب بی حجابی است از این رو لازم و ضروری است تا برای حفظ ارزشهای اصیل اسلامی و محفوظ ماندن اجتماع از خطرات ناشی از برهنگی زنانقوانین به روز و مترقی متناسب با شان و منزلت و کرامت ذاتی آنان وضع شود به دیگر سخن ممکن است بگوییم قوانین موجود.اگرچه لازم الاجرا هستند اما قانون مترقی و پیشرفته ای به حساب نمی آیند چه اینکه در مواردی ممکن است عمل به آنها نتیجه عکس بدهد.در هر حال وجود قانون در زمینه حجاب امری لازم و ضروری است اما وجود قانون مترقی می بایست به عنوان هدف اصلی مورد توجه قرار گیرد؛در بحث مربوط به حجاب و قانونگذاری کیفری به این نکته دیگر آنکه در کنار توجه به ضوابط قانونی برای حمایت از جنس زن در اجتماع,لازم است تا جامعه اسلامی با اسستفاده از موضوعاتی از جمله کنترل اجتماعی و مشارکت مردمینه تنها از زنان در برابر خطرات خارجی محافظت نماید بلکه با نظارت دائمی بر نحوه و کیفیت حضور آنان در عرصه اجتماعی و استفاده از ابزار فرهنگی اجتماعی,با پدیده بی حجابی مقابله و سبب افزایش جایگاه و منزلت زن در جامعه شود توضیح آنکه توجه به جایگاه حقیقی زن در نظام خانواده و اجتماع و تلاش برای تحقق منزلت راستین اوسبب تربیت جامعه ای سالم حجاب در لفت به معنی پرده است و در عرف در پرده بودن زن است از مرد بیگانه نامحرم» به طریقی که عادت و سیره بر آن جاری است[۱] همچنین گفته می شود کلمه «حجاب» در لت عرب با فارسی فرق می‌کند. در فارسی به معنی ستر است ولی در عربی به این معنی هرگز نمی‌آید پلکه به معنی پرده بوده و حاجب به معنی پرده‌دار است[۲] با دقت در احکام فقهی و باید ها و نبایگهم‌های اخلاق به نکات برجسته و اخلاقی برمی خوریم که قابل بحث و بررسی است و آن دوری از جلب نظر دیگران است که درمسائل پیشگیری از جرم و کاهش جرایم اجتماعی نیز دارای اهمیت است برای مثال حضرت علی علیه السلام دراوّصیت خود به امام حسن علیه اسلام می فرماید و قفا یهن من بصارهن بحجانشگ ان شه الحجاط اب مهن و لیس خروجهن اد من (ذخالک من لا یوق به علیهن ون استطمت آن لا یرفن عیرک فافعل و لا مک المرأه من أمرها ما جاور نفسها بدین معنی که زنان را در پرده حجاب نگاهشان دار تا نامحرمان را ننگزند زیرا که سخت گیری در پوششعامل سلامت و استواری آنان است.بیرون رفتن زنان بدتر از آن نیست که افراد غیر صالح را در میانشان آوری و اگر بتوانی به گونه ای زندگی کنی که غیر تو را نشناسد چنین کن[۳] در مورد زنان از آنجاکه به لحاظ خلقت و طبیعت خوداز نظر جسمانی و رفتاری موجب جلب نظر نامحرم می شوند لازم و ضروری است تا زنان و دختران به گونه های مختلف اعم از گفتاررفتار و ارتباطات با دیگران»رعایت حجاب را بنمایند. علی رغم تصور بیشتر افراد که نوع حجاب را محدود در پوشش می کنند باید گفت دایره مصادیق حجاب عام است و قوارد دیگری ,را نیز شاتل می شمرد زگ یا هلر کف ری است در ان مدا بایستی گست ارتباط کلامی,به عنوان یکی از ابزار ارتباطات انسانی مطرح می شود زیرا پیام»احساسات و مراد افراد از طریق کلام انتقال می یاید.در قرآن کریم برای این شاخصه حجاب,محدوده ای مشخص شده آمده است که می فرماید یسا ای سح من تاه پن این فلا تخضمن ب‌الشول فبطمع ای فی قلبه مرض ون ول مروف(۴] در آیه مورد بحث هم حکم بیان شده و هم علت حکم که به ترتیب عبارت است از دستور به ناز نکردن در سخن گفتن با دیگران که در نتیجه موجب طمع ورزی در بیماردلان خواهد شد در واقع هم نوع گفتار و هم سنخ گفتار مورد توجه شرع قرار گرفته و زنان باید سخنان شایسته و حرف مناسب را با لحنی صحیح و بدون تحریک بیان کنند به همین دلیل روان شناسان معتقدند صدا یکی از محرکات برای تحریکات جنسی به شمار می آید و صدای زن در مرد بسیار تاثیرگذار است[۵] یکی از مظاهر سخن گفتن با نامحرمشوخی و مزاح زن با مره نامحرم است.در روایتی از معصومین علیهم السلام می خوانیم هر کس با زنی که متعلق به او نیست شوخی کنده‌آخرت در مقابل هر کلمه ای که با او گفته است‌هزار سال در بند کشیده می شود[۶] طنین صدای زنخود به خود برای مرد فریبنده است چه رسد به اینکه همراه با شیرین زبانی باشد.سخنان نرم و نازک و دلربای زناندر قلب هایی که زمینه جذب و گرایش به فساد دارندموثر می افتد.برخورد زن»نحوه سلام کردن و به کار بردن الفاظ دلفریب,تاثیر بسیاری در انحراف مردان خواهد داشت از این رو برخورد زنان و دختران مسلمان با مردان نامحرم نباید با خضوع و تواضع همراه باشد[۷] پس یکی از وظایف بانوان؛لزوم رعایت عفاف در سخن گفتن با مردان نامحرم است فلذا باید کیفیت صحبت و محتوای سخنعفیفانه و خداپسندانه باشد و از هر گونه سخن غیر ضروری»بیهوده و گناه آلود اجتناب گردد؛رعایت این امر موجب حفظ شخصیت و امنیت جسمی و جنسی نیز خواهد شد.نوع دیگر از مصادیق حجابتوجه به نوع رفتار نامحرمان با یکدیگر است که از آن به حجاب رفتاری تعبیر می کنیم.در این خصوص در بخش پایانی از آیه ۳۱ سوره مبارکه نور خداوند متعال خطاب به زنان با ایمان می فرماید و لا یضرین بارجلهن لیم ما بحفین من زینتهن ( آنکه پای خود را چنان بر زمین نکوبید تا آنچه از زینتتان نهفته است آشکار گردد )توضیح آنکه زنان عرب معمولا خلخال به پا می کردند و برای اینکه به دیگران بفهمانند خلخال قیمتی به پا دارندپای خود را محکم بر زمین می کوفتند از این رو آیه کریمه:از این کار نهی می کند در نتیجه هر چیزی مانند پوشش,آرایش و به طور کلی هر حرکتی که زن جوان از خویش نشان دهد و مقصودش جلب نظر مرد بیگانه باشد حرام است بنابراین شخصی که در اجتماع با پوشش نامناسب ظاهر می شودعفت عمومی را به خطر می اندازد چون همه افراد جامعه از زمینه های مناسب اخلاقی به صورت کامل برخوردار نیستند و همانطور که یک ویروس بیماری زا افراد دارای ضعف جسمانی را بسیار سریع تر از افراد سالم مبتلامی کندبر این اساس معمولا اشخاصی که از لحاظ معرفتی فاقد پایه فکری و اعتقادی لازم هستندبسیار سریع تر به گناه مبتلا می شوند و به کسانی که عفت در پوشش را رعایت نمی کنند‌بدون انديشه عاقیت نگری نظر می افکند و پاکدامنی جامعه را به مخاطره می اندازند[۸] از انواع دیگر حجاب میاتوان/بشهتحجاب یندازی؛اشاره کرد.در این زمینه بخش اول آیه ۳۱ سوره مبارکه نور می فرماید به مردان با ایمان بگو دیده فرونهند و پاکدامنی ورزند که این امر برای آنان پاکیزه تر است و به زنان با ایمان بگو دیده فرو نهند و پاکدامنی ورزند.مطابق آیه ضرورت حفظ نگاه در برابر نامحرم از جمله اقدامات لازم برای جلوگیری از ارتکاب گناه دانسته شدهه استواژه «یغضضن» یعنی کم کردن و مقصود این است که دیده های خود را که قلمرو آن وسیع و شامل نگناه های ضروری و خداپسندانه و همچنین نگاه های غیر ضروری و شهوت آلود نیز می باشدکاهش داده و به نگاه های ضروری بسنده کنید.این یک اصل ضروری و ثابت شده است که مرد و زن بایستی بدان توجه داشته باشند چه اینکه عدم توجه سبب آسیب هایی خواهد شد که جبران آن سخت و دشوار به نظر می رسد به واقع عدم توجنه به اینچنین قواعد و اصولی است که موجبات فروپاشی نظام خانواده و از بین رفتن روابط زناشویی و حتی مفاسد بزرگتر را فراهم می کند. در جهان هستی هر حرکت.پدیده و حکمی معلول علت است و برای هر مسئله می توان فلسفه,حکمت و علتی پیدا کرد چه اینکه هستی هدفمند است و از کوچکترین تا بزرگترین مخلوقات این کائنات بر اساس هدفی که برایشان تعیین می شود.به شکلی عقلانی,در جنیش و حرکت هستند.حجاب و پوشش به عنوان یک حکم الهی که از سوی شارع حکیمتشریع شده است نیز دارای فلسفه اي مسی باشد:ور آثاری بر آن مترتب است.آثاری که توجه به آنها می تواند حل کننده بسیاری از مشکلات اجتماعی به خصوص موانع و مشکلات موجود در نظام خانواده باشد.در این معنا فواید بسیاری برای حجاب بیان شده که به برخی از آنها ذیل دو عنوان نتایج فردی و اجتماعی حجاب زمینه فساد را که عامل اصلی بیماریهای مقاربتی است از بین می برد و از این طریق نقش خود را در سلامت جسمانی افراد جامعه ایفا می نماید.بیماری ایدز که مهلک ترین بیماری عصر حاضر می باشد.از فساد و روابط جنسی ناسالم سرچشمه می گیرد.در این بیماری سیستم دفاعی بدن از کار افتاده و بدن در برخورد با ضعیف ترین میکروبها توانایی دفاع را از دست می دهد و می بایست تسلیم مرگ گردد.در کشورهایی که قانون حجاب رعایت نمی گرددافزایش روز افزون بیماری های روانی به خوبی مشهود است.آمار وحشتناک خودکشی در غرب نیز نشان دهنده میزان اختلالات روانی در غرب است بنابراین به نمایش گذاشتن اندام یا زیورهای خویش در زنان نه تنها علامست یک بیماری روانی است بلکه بیماری زا بوده و امراض روانی در دیگران نیز ایجاد خواهد تموذ[٩] اگز خدای متعال برای جلوگیری از فساد بی حجابی,صریحا در قنرآن کریم زنان مومنه را به داشتن حجاب امر فرموده تنها برای جلوگیری از فساد جامعه نبوده پلکه هدف اصلی سلامت روح است.اگرچه حجاب در ظاهر به محدودیت زن تعبیر می شود اما روح واقعی آن؛حکایت از محدود کردن کامیابی ها به محیط خانوادگی و همسران مشروع و همچنین سلامت جامعه و مصون ماندن از لجن زار مفاسد اجتماعی است تا زمینه برای کمال اخلاقی آماده گردد.به طور مشخص زیر بنای یک جامعه را زنان تشکیل می دهند زیرا آنها محور اصلی سلامت و ثبات اخلاقی و روانی جامعه هستند.اگر جامعه از زیر بنای مستتخکمی برخوردار نباشد.پس از مدتی کوتاه دچار تزلزل شده طوری که احتمال نابودی آ بیشتر خواهد بود.شناخت مفهوم حجاب و رعایت آق نه تنها احساس محدودیت را برای زنان ایجاد نمی کند بلکه ضامن آزادی و حفظ مقام زن مسلمان نیز خواهد بود.این امر کاملا بدیهی است که زنان جامعه ایرانی با کمی تفکر بدان خواهند:رسید که اگر؛دامنه:فسناد در ایران گسترده نیست و آمار فرزندان نامشروع و خشونت علیه زنان و بیماری های ناشی از فساد و روابسط غیر اخلاقی نسبت به کشور های غربی در حداقل قرار دارد.به دلیل پایبندی به عفاف و تقوا در این جامعه بوده است. همه می دانیم که نفس آدمی دریایی از تمایلات و خواسته های اوست که مهمترین آنها امور جنسی است.ادامه زیبایی ها و مواضع بدن زنبه شهوت و طمع مردان دامن می.زند و آنها را به یک کانون جدی خطر تبدیل می کند که نتیجه آن»سلب امنیت و آراسش زن خواهد بود.آنچه می تواند از این نا امنی جلوگیری کند.پوشیدگی زن در اجتماع خواهد بود.عده ای گمان می کنند حجاب مانع آزادی و فعالیت های زنان در جامعه است.تصور غربی ها از آزادی»نبودن قید و بند برای رسیدن به مال و مقام و شهوات انسانی است ولی در نگرش اسلامآزادی واژه ای مقدس و دارای اصالت است که عقیده و انديشه آزاد در راس آن قرار می گیرد.حجاب نه تنها محدود کننده آزادی نیست بلکه وسیله ای است برای اینکه فرد در جامعه حضوری سالم داشته باشد.حجاب در اسلام وظیفه ای است بر عهده زن که در معاشرت با مردباید کیفیت خاصی را مراعات کند.این وظیفه نه از ناحیه مرد بر او تحمیل شده و نه چیزی است که با حیثیت و کرامت او منافات داشته باشد و یا تجاوز به حقوق طبیعصی او که خداوند برایش خلق کرده است محسوب شود[۱۰] تجربه ثابت کرده است زنانی که با پوشش مقبول در جامعه حاضر می شونددر انجام فعالیت های خود آزادترند چه اینکه مردان اطمینان دارند اینهابه عنوان طعمه گزینه منناسبی آتیستتنه :در مقابل آندسته از زنانی که از پوششنی مسبک ترپفره مشد هسنتنده‌آزادیی کمنتری دارندازیرا در معرض دید هستند و در نتیجه مورد طمع قرار می گیرند بنابراین بی حجابی یا بدحجابی عاملی است برای ایجاد مزاحمت که مفاسد دیگر از جمله محدودیت آزادی را نیز در برخواهد داشت. زن از نظر حقوق و شخصیت انسانیبا مرد یکسان است و حرمت و کرامت او به این است که به عنوان یک انسان شرافتمند به او نگریسته می شود نه به عنوان یک وسیله جنسی.آندسته از زنانی که به طور برهنه یا بدحجاب در جامعه ظاهر می شونددر حقیقت هویت خود را فراموش کرده و به انحراف افتاده اند البته لازم به ذکر است حضور در اجتماع با پوشش نامناسب به معنای آگاهی از رفتار صورت گرفته توسط افراد نیست بلکه در بسیاری از موارد»‌شخص به دلیل عدم شناخت کافی نسبت به مقوله حجاب.با پوششی زننده در اجتماع حضور پیدا می کند بنابراین وجود پوشش نامناسب در زنان یا دختران جامعه ایرانی»‌به معنای آگاهی آنان از نحوه پوشسش نیست بلکه در موارد بسیار بواسطه جهل و نبود آگاهی در کسب مهارت اجتماعی است که با این پدیده رو به رو می شویم بنابراین به صرف داشتن پوشش نامناسب نمی توان به دیگران برچسب ابتذال و رفتار غیر اخلاقی زد.در هر صورت ابتذال زن و سقوط شخصیت او را نباید با دیده سطحی نگریست.خسارت و تاوانی که بشر از این راه می دهددده ها برابر بیشتر از پیامسدهای شوم مواد مخدر است از این رو در جامعه ای که بر اثر نبود قانون حجاب»شخصیت زن تا سر حد یک عروسک سقوط کنده‌ارزشهای معنوی او به کلی فراموش می گردد.یافتن هویت حقیقی در چنین جامعه ای بسیار دشوار و شاید غیر ممکن باشد.هنگامی که جامعه زن را با اندام برهنه بخواهد طبیعی است روز به روز‌تقاضای آرایش بیشتر شده و هنگامی که زن را از طریق جاذبه جنسی اش,وسیله تبلیغ کالا ها و عاملی برای جذب جهان گردان قرار بدهند‌شخصیت زن در حد یک کالای بی ارزش سقوط خواهد کرد طوری که ارزشهای والای انسانی او به دست فراموشی سپرده می شود و تنها افتخار او نیز جوانی و زیبایی اش خواهد بود بنابراین مواردی مانسد سلامت جسمانی و روانی»سلامت روخآراسش خاطر‌احساس آزادی؛افزایش احساس خوذ ارزشمندی از جمله آثار فردی حجاب است که توجه به آن و سعی در تحقق این آثاره سبی ی .شکلن تحقق هویت اصیل زنانه‌بر نشاط و لاش زن ی ایزایگ ای وه محیط خانه را نیز گنرم در خواهد کرذاذر حقیقت آرامش خانوادگی و تحقق آن وابسته به شکل گیری نقش هویتی در زن و برقراری آرامش در محیط خانه است به همین علت به مردان توصیه می شود تا در برخورد با همسر از طریق ایجاد حس ارزشمندی در پارمای از قلسقه هایقرفی حجاب‌با فلسفه خای اجتمامی آن یکسای اس وتمی وان به عتوان فلس قه اجتماعی خاص از آن یاد کرد و این به علت تاثیر متقابل فرد و جامعه از یکدیگر است چرا که جامعه از مجموعه افراد شکل می گیرد و بسیاری از هنجارهای اجتماعی با ارزشهای میتنی بر مصلحت افراد هماهنگ است اما به دلیل اهمیت اجتماع به مواردی از فواید اجتماعی حجاب اشاره می کنیم. حفظ عفاف اجتماعی به عفاف زن بستگی دارد در واقع آنهایی که می خواهند برای رسیدن به مقاصد سو خودبی بند و باری را در جامعه رواج دهند.از زن به عنوان یک کالا و ملعبه در این راستا استفاده می کنند.کافی است برای به فساد کشیدن یک جامعه تعدادی از زنان فاسد در بین آنها راه پیدا کنند؛‌آنچنان زشتی ها و آلودگی های اخلاقی را بین مردم رواج می دهند که بعد از مدت کوتاهی برای مردم عادی جلوه می کند.ممکن است یک زن با پوشش نامناسب,دچاز ابتذال اخلاقی نباشد اما نوع پوشش ویزمینه و مقدمه ای است برای رواج بی بند و باری در اجتماع که بنیان های نظام خانواده از جمله روابط زناشویی را تهدید خواهد کرد به همین جهت زن برای آنکه در بعد اجتماعی و خدماتی»حد اعلای توفیق را به دست آورد ناگزیر به رعایت ملزومات این امر از جمله از دیگر آثار حجاببی بند و باری و روابط نامشروع در ابعاد وسیع اجتماعی است.این موضوع در دنیای غرب به وضوح قابل مشاهده است طوری که آثار شوم آن بر کسی پوشیده نیست.یکی از آن آثار آلوده شدن نسل و به دنبال آن تولید فرزندان نامشروع و در نتیجه سقط جنین است.از جمله مشکلات بزرگ اجتماعیوجود فرزندان ناتقروع زبی سربرسته استق که اسل ,غلقتشان بر اساس,اتجحراقپایه گنازی,شده زیر اشروجود زسسه‌تامسامه معنوی در آنهاخطراتی که این گروه را تهدید می کند.بسیار قابل تامل و جدی است چه اینکه اینان میوه گناه محسوب می شوند از این جهت است که می گویمم حجاب اسلامی نقش اساسی در حفظ نسل و تامین پاکی دارد چرا که زن مربی جامعه است و انسان ها از دامن او موجود می شوند بر این اساس اگر زن»دامن خود را در پناه پوشش مناسب حفظ نمایدسعادت انسانهای آینده را پایه ریزی و بیمه نموده است[۱۱] اثر اجتماعی دیگرجلوگیری از توسعه فساد و فحشا در جامعه است توضیح آنکه حضور تحریک آمیز زنان در صحنه اجتماع از یک سوباعث ایجاد روحیه شهوانی در مردان و در نتیجه افزایش درصد دوستی با جنس مخالف و روابط نامشروع می شود به گونه ای که علاقه افراد به همسر قانونی نیز کاهش می یابد و از سوی دیگربه علت آنکه نوعا همسران آنان از این روابط نابخردانه بیزارند و محبوبیت خود را نیز نزه شوهران در معصرض خطر می بینندهاز زندگی مشترک سرد شده و در نتیجه پایه وارکن زندگی شیرین که محبت و دوستی است متزلزل می گردد مخصوصا اگر این بی اعتمادی و دلسردی و ضعیف شدن شعله های محبت.دو سویه باشدنهایت کار طلاق و جدایی خواهد بود افزون بر آنکه با رواج روابط دوستانه نامشروععده ای از مردان مورد سو ظن همسران خود قرار لازم به ذکر است بسیاری از دختران و پسران,به دلیل ندانستن احکام شرعی,اقدام به برقراری ارتباط با یکدیگر می کنند حال آنکه در روایات و متون دینی وعده اعذاب به این افراد.داده شده است البته در شرایط کنونی جامعهتصور این مطلب که افراد از زشتی و نادرست بودن دوستی های غیر شرعی بی اطلاع باشند بعید است حداقل در خصوص قشر مذهبی می توان با اطمینان گفت افراد دارای علم لازم در این خصوص هستند. رعایت حجاب از زمینه هایی است که می تواند منجر به آرامش روانی زن و مردکم شدن گناه و بالا رفتن توانمندی اجتماعی شود به تعبیر دیگر؛آرامش روانی می تواند استهلاک قوا در محیط اجتماعی را کاهش دهد.در اینجا نقش قوانین محدودکننده دین در موضوع پوشش»شبیه به نقش قوانین محدودکننده در میادین ورزشی است که با ایجاد محصدودیت در اعمال رفتارهای غیر ورزشی و در نظرگرفتن جریمه خطا‌کارت زرد و کارت قرمز‌سعی می کند تا استعداد بازیکنان را به سمت انجام رفتار ورزشکارانه متمرکز کند[۱۳] هر گاه پوششی برای زنان نباشد و آنها با جلوه گری آشکار گردندبه طور طبیعی مردان به خصوص جوانان در یک حالت تجربه دائم قرار می گیرند و همین امر‌موجب هیجانهای عصبی و اضطراب در اعصاب خواهد شد. نکته مهم آنکه حجابی که اسلام تعیین کرده است.مجوز حضور زن در جامعه با حفظ کرامت و ارزشهای انسانی اوست.اگر اسلام در نظر داشت زن در جامعه حضور نداشته باشدهنیازی به حجاب و تعیین حدود آن نبود.اسلام نمی گوید که باید زن را در خانه محبوس کرد و جلوی بروز استعدادهای او را گرفت.مبنای حجاب در اسلام این است که التذاذ جنسی باید به محیط خانوادگی و همسر مشروع اختصاص یابد و محیط اجتماعمحیطی خالص برای تنها کار و فعالیت باشد به همین جهت به زن اجازه نمی دهد وقتی از محیط امن خانه خارج می شودموجبات تحریک مردان را فراهم کند همچنین به مرد هم اجازه نمی دهد که چشم چرانی کند.چنین حجابی نه تنها نیروی کار زن را فلج نمی کند بلکه موجب تقویت نیروی کار اجتماع نیز می باشد[۱۴] از این منظر حضور زن در اجتماع نه تنها مانعی جهت فعالیت اجتماعی ایجاد نخواهد کرد بلکه از دیدگاه روانشناسی»سبب ایجاد حس قانونگذار کیفری همواره به دنبال آن است تا از ارتکاب جرایم در جامعه جلوگیری کند از این رو تلاش می کند تا با وضع پاره ای قوانین کیفری و پیشگیرانهاز وقوع جرایم ممانست کند.حجاب از جمله موضوعاتی است که به عنوان یک مصداق مهم در جرم انگاری می تواند مطرح شده تا بدین طریق از مفاسد بزرگ و کوچک اجتماعی جلوگیری نماید از این رو مشروعیت حجاب به عنوان یک قانون الزامی,زمانی قابلیت پذیرش عرفی را خواهد داشت که علاوه بر مبانی شرعی,در بردارنده آثاری همچون آثار فردی و اجتماعی نیز باشد در حقیقت زمانی یک جامعه فارغ از توجه به رویکرد دینی خودحجاب را به عنوان یک پدیده اجتماعی می پذیرد که به فواید آن پی برده و آن را محدودیتی برای خود نداند.توجه به مبانی مربوط به آثار فردی و اجتماعی خود دلیلی است برای وضع قوانین کیفری در زمینه پوشش و رعایت حجاب که قانونگذار کیفری نیز بدان توجه داشته به همین دلیل می توان گفت حجاب وابسته به اسلام نبوده بلکه جامعه جهانی باید بداند حجاب اآمری است اجتماعی که فرصت ویژه ل رای زنان جهت حضور در عرصه های مختلف با حفظ امنیت فردی وااجتماعی ایجاد می کند بنابراین با توجه به آثار فردی و اجتماعی حجاب می توان به جای:استتفاده از عنوان «حخاب؛اسلامی» از عنوانی چون«پوشش و حجاب جهانی» صحبت کنیم.بر همین اساس است که معتقدیم جامعه جهّانی می بایست بدون در نظر گرفتن نوع حاکمیت دینی خود.به حجاب به عنوانیک پدینده اجتماعی مفید بنگرد.انر ایتن نوع نگاه در قانونگذاری مشخص خواهد شد از این رو باید دید آیا قانونی در خصوص حجاب وجود دارد یا نه؟ در خصوص اینکه قانون حجاب در کشور وجود دارد یا نه و کیفیت آن چگونه است لازم است تابه پیشینه تاریخی وضع قانون در این زمینه که بعد از انقلاب اسلامی انجام شده است اشاره نماییم. بند ۵ ماده ۱۸ قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه ها و مسسات دولتی و وابسته به دولت مصوب ۱۳۶۰ در موضوع اعمال خلاف اخلاق عمومی به عدم رعایت حجاب اشاره نموده است.این قانون که ناظر به رعایت حجاب علی الخصوص در محیط های کاری و ادارات دولتی بودرعایت مقدسات اسلامی و ظواهر شرعی از جمله حجاب را الزامی دانسته و از این جهت عدم رعایت مفاد قانون فوق از جمله عدم رعایت حجاب را به عنوان جرمی برخلاف اخلاق عمومی قابل پیگیری می دانست.پس از آن در سال:۶۲ و با تصويب قانون تعزیراتماده ۱۰۲ این قانون و تبصره آن به کیفست: پوششل آسلامی توجاوکرده بعدین شرح کله «هرکسی غلنا در آنظار و آمساکن غمومی,و معایز تظاهر به عمل حرامی نمایدعلاوه بر کیفر عمل تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌گردد و درصورتی که مرتکب عملی شود که نفس عمل دارای کیفر نمی‌باشد ولی عفت عمومی را جریحه دار نماید فقط تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌گردد.تبصره - زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند.» به تعزیر تا ۷۴ ضربه شلاق از جمله قوانین دیگر که در دهه ۶۰ انقلاب اسلامی در موضوع حجاب و پوشش به تصويیب رسیده است می توان از قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباسهایی که استفاده از آنها در ملا عام خلاف شرع است و یا عفت عمومی را جریحه دار می کند مصوب ۱۳۶۵ نام برد.طولانی بودن عبارت خود قانون و اشاره به کلماتی چون عفت عمومی یا فروش لباس,خود حکایت از آن دارد که مقنن در وضع قانون به مسئله حجاب و پوشش توجه ویژه ای داشته و مبنای اصلی در وضع قانون را همین امر قرار داده است.در ماده ۴ قانون اخیر الذکر می خوانیم «کسانی که در انظار عمومی وضع پوشیدن لباس و آرایش آنان خلاف شرع و یا موجب ترویج فساد و یا هتک عفت عمومی باشد. توقیف و خارج از نوت در دادگاه صالح محاکمه و حسب مورد به یکی از مجازاتهای مذکور در ماده ۲ محکوم می‌گردند.»ماده ۲ نیز به مجازاتهایی چون تذکر و ارشادتوبیخ و سرزنش,تهدید و یا تعطیلی محل کسب و پيشه اشاره کرده است.همچنین وجود برخی شرایط را به عنوان عامل مشدده در تعیین مجازات مدنظر قرار داده و از این جهت ذیل تبصره ۲ همین ماده به مجازاتهایی چون انفصال موقت تا دو سال و یا اخراج و انفصال از خدمات دولتی برای کسانی که کارمند دولت هستند اشاره شده است.تفاوت این قانون با قوانین قبلی»در آن بود که اشخاصی که به عنوان فروشنده یا تولید کننده اقدام به فروش يا تولید البسه با محتوای غیر شرعی می کردند نیز مجرم شناخته شده و مجازات می شدند در حالیکه در قوانین قبل ترصرفا مصرف کنندگان که با پوشش نامناسب در انظار عمومی و يا ادارات دولتی ظاهر می شدند‌مورد مجازات قانونی قرار می گرفتند.ماده آقانون مخل بخته در قمسیق رسننه آشمار می,دارق سای که الما اما ونهباندهای کدقلهسیت مشحصد گروههای ضد اسلام یا انقلاب است تولید کنند يا وارد کنند و یا بفروشند و یا درملا عام و انظار عمومی از آنها استفاده نماینت: مجرم شناخته می‌شوننرق الیسته و اشیا ستاکور دز کم قاچاق محسوب می‌شرده قانون دیگر در این زمینه از مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی قابل توجه است که تحت عنوان راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف در سال ۱۳۸۴ به تصويب این شورا رسیده و در قالب ۴۷ بند به بیان راهکارهای افزایش میزان عفاف و حجاب در جامعه پرداخته است.مسائلی چون تبیین آموزه های دینی در خصوص ضرورت رعایت اصول حیا و عفت,تقویت بنیه اخلاقی و اعتقادی گس ارجام ه,خظوصا والدینتبیین دیدگاه اسلام ذر خصوص حجاب,اهتمام خانواده به مسائل عاطفی در این نهاد مقدس از جمله ی مواردی است در این قانون که مورد توجه قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ به عنوان یکی از قوانین مهم در زمینه جرم انگاری موضوع حجاب نیز قابل بررسی است چه اینکه آخرین قانونی که در ابلی حطل فان نکهری شده‌است می باشدماده ۶۳۸ قانون اشغار می دارد«هر کس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید. علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم میگردد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمی‌باشد ولی عفت عمومی را جریحه‌دار نماید فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» ماده ۶۲۸ بی شباهت به ماده ۱۰۲ قانون تعزیرات ۶۲ نیست و در حقیقت باید گفت عینأ همان ماده است با این تفاوت که دروکا یازا آیای هل قرنوی‌تیریراش ۶ کشاهده می شوه صرفا مجازات:۷۴ ضربه شلاق است حال آنکه در ماده ۶۳۸ تعزیرات ۷۵مجازات حبس نیز اضاف شده است.تبصره ماده ۶۳۸ نیز عینا تکرار تبصره ماده ۱۰۲ قانون تعزیرات ۶۲ است البته با همان تفاوت در نوع مجازات بدین شکل که قانونگذار بیان می دارد«زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از ده روز تا دو ماه و یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.» مطابق تبصره اخیرمجازات زنانی که بدون حجاب شرعی در انظار عمومی ظاهر می شوند حبس و یا جزای نقدی است این در حالی است که قانون سابق به علاوه بر قوانین فوق که مورد اشاره قرار گرفت.در پاره ای از قوانین دیگر نیز قانونگذار به مسئله حجاب و اهمیت آن پرداخته است برای مثال بند ۱۲ ماده ۷ از فصل دوم قانون مقررات انتظامی هیات علمی دانشگاهها و موسسات آموزش قالی و تحقیقاتی کشور مصوب:۱۳۶۴ آینچنیق اشعار سی قاره کد«آرتکاب آغسال خلاف شنرغ و عدم رعایت حجاب اسلامی» به عنوان یکی از تخلفات و جرایم مورد نظر قرار گرفته و تخلف از این بند سبب برخورد قانونی است.قانون مطبوعات مصوب ۱۳۶۴ نیز‌ذیل ماده ۲ اینچنین مقرر می دارد«نشریات جز در موارد اخلال به مبانی و احکام اسلام و حقوق عمومی و خصوصی که در این فصل مشخص می‌شوند آزادند» که در ادامه و در بیان موارد محدودیت مطبوعات به بندهایی اشاره می کند که برخی از آنها عبارت است از:« اشاعه فحشا و منکرات و انتشار عکسها و تصاویر و مطالب خلاف عفت عمومی(بند ۲) استفاده ابزاری از افراد (اعم از زن و مرد) در تصاویر و محتوی, تحقیر و توهین به جنس زن» تبلیغ تشریفات و تجملات نامشروع و غیرقانونی(بند ۵)» همچنین قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۱۳۷۲ در بیان تخلفات اداری به مسئله حجاب اشاره کرده و مقرر میدارد«تخلفات اداری از این قرار است:۱. اعمال و رفتار خلاف شئون شغلی یا اداری ۲. نقض قوانین و مقررات مربوط ۳ آیچاه تارضایقی فر آرباب رچوغ یا تام نغافم.یا ناغیر در آتجای اور قاتوتی آلها بفین خلیل ۰ رعای مت ملاحقهامی شوه که بر اساس قواتین مختلظ که بفه از اقلا اسلامی تاشیس شده است‌خجاب بهعدوان امسری ضروری مورد پذیرش واقع شده و قانونگذار نیز رعایت آن را در مواردی الزامی و ضروری دانسته است از جمله آن است مکان هایی که مورد رفت و آمد عموم بوده و عرفا حریم شخصی فرد به حساب نمی آید چه اینکه اگرچه قانون اسلامی حجاب را امسری ضروری می داند اما اینطور نیست که در همه جا وجود آن را واجب بداند بر این اساس اماکنی همچون خانه از این قاعده مستثنی خواهد بود در مقابل در صورت وقوع بی حجابی در یک خیابان یا مجلسی عمومی.ضرورت ایجاب می کند که برخورد لازم برای از بین بردن عمل حرام و جلوگیری از جرم صورت گیرد به همین دلیل است که مامورین نیروی انتظامی مطابق قوانین موضوعه همچون قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و قانون نیروی انتظامی مصوب ۱۳۶۹ مجوز لازم جهت برخورد با زمینه های بی آنچه در قوانین مشهود استتلقی نمودن حجاب به عنوان ینک جرم.یا تخلف انضباطی است در حقیقت در پاره ای از قوانین مانند قانون رسیدگی به تخلفات:اداری مصوب ۱۳۷۳.از حجاب به عنوان یک تخلف اداری نام برده است حال آنکه در برخی از قوانین از جمله قانون تعزیرات ۱۳۷۵ از حجاب و عدم رعایت آن به عنوان یک جرم دارای مجازات تعزیری سخن به میان آمده است.نسبت میان تخلف انضباطی و جرم کیفری؛عموم و خصوص من وجه است یعنی ممکن است یک رفتار واجد.دو حیثیت کیفری و انضباطی باشد به طور مثال اخذ رشو توسط کارمند دولت که هم دارای جنبه کیفری است و هم بترخلاف نظامات اداری و تعهدات اداری و اخلاقی کارمند در سازمان و تشکیلاتی است که در آن خدمت می کند همچنین از حیث مجازات هم در تخلف انضباطی دادگاه به دنبال هدف حفظ حیثیت صنف خاص است و به دنبال اهداف مجازات ها نیست[۱۵] با توجه به ارتباط میان تخلف انضباطی با مفهوم جرم باید گفت مفهوم حجاب از جمله عناوینی است که شامل هر دو عنوان می شود از این رو هم به عنوان یک تخلف و هم به عنوان یک جرم کیفری قابل پیگیری است.ملاحظه می گردد که نوع پوشش زنان جامعه ایرانی و به طور کلی هر آن کس که در جمهوری اسلامی ایران تحث لوای حاکمیت اسلام زندگی مسی کند ذیّل وان جاب بله عنواقهومی جزایی به رسمیث شنناخته شده است و قانونگذار عدم رعایت پوشش مناسب را به عنوان یک جرم قابل مجازات می داند.لازم به ذکر است جزایی تلقی کردن مفهوم حجاب بدان معنا نخواهد بود که از سایر ابزار های لازم که در نظام قانونگذاری کیفری قرار ندارند استفاده نکنیم بلکه ضرورت استفاده از ابزارهای فرهنگی نیز در کنار قوانین کیفری برای شکل گیری مفهوم اسلامی حجاب ضروری است به همین دلیل استفاده از سیاست های مشارکتی یا پیشگیری مشارکتی با محوریت حضور اجتماع به عنوان نهاد هشدار دهندهجهت دست یافتن به هدف مذکور به عنوان یک ابزار فرهنگی باید مورد ۵. حجاب و سیاست فرهنگی -اجتماعی مشارکتی با محوربت نقش مردم منظور از سیاست مشارکتی برای کاهش جرم آن است که حاکمیت از نیروی مردمی برای کاهش پدیده های مجرمانه از جمله پدیده اجتماغی نی حجابی استفاده نماید توضیح آنکه وجود قوانین مختلف کیفری برای جلوگیری از اعمال حرام در جامعه امری لازم و ضروری است اما کافی نیست به تعبیر دیگر در کنار ابزار قانونی برای دستیابی به اهداف گوناگونضرورت استفاده از ابزارهای دیگر از جمله ابزار فرهنگی نیز لازم و ضروری است در حقیقت اینکه ضرفا بشوان جامعه زا با ابزازهای قانون مدار یا کیفرگرا کنترل تسود امسری محل تامل است به همین علت در کنار ضرورت وجود نهادهای قانونی برای کنترل اجتماع و جلوگیری از ارتکاب جرایم می بایست از بسترهای فرهنگی مناسب نیز در این زمینه استفاده نمود.از جمله این مواردمداخله مستقیم یا غیر مستقیم مردمی جهت جلوگیری از ارتکاب جرم است توضیح آنکه اگر حجاب به عنوان یک مفهوم جزایی قابل تصور باشد پس می توان با اقدامات گوناگون فرهنگی زمینه ارتکاب آن را در جامعه کاهش داد تا جاییکه نیازی به ابزار قانونی و مجازات افراد نباشد علاوه بر آنکه در موضوعی چون حجاب اعتقاد بر آن است که توسل به ابزار قانونی با محوریت مجازات مرتکب در اکثر موارد‌نتیجه معکوس خواهد بود و چه بسا سبب دوری مجرم از مبانی دینی نیز بشود بنابراین مهمترین اقدام برای از بین بردن بی حجابی در جامعهدر مرحله اول رویکرد فرهنگی اجتماعی و در مرحله دوم و به شرط عدم تاثیر مرحله قبل,اقدام قانونی است بر این اساس حضور نیروی پلیس در صحنه اجتماع با هدف تذکر قانونی نسبت به پدیده بی حجابی,باید به عنوان امری ثانویه و نه امری ابتدایی مورد اهتمام باشد بر این اساس می توان گفت وظیفه اولیه متوجته:افرادی غیر از نیشروی"پلسیش یا مامور انتظامی است همچنین در صورت عدم موفقیت اجتماعی است که نوبت به اعمال ضوابط قانونی میآرزسداز این رو اعتقاد بر آن است که نقش عوامل فرهنگی در کاهش جرایمی چون بسی حجابی یا بدحجابی می بایست به عنوان امری مهم که زمینه ساز ایجاد جامعه سالم است؛مورد توجه قرار گیژد.عوام ای فرهنگشی,در»کشاهش با افزایش جرایم از چنان اهمیتی برخوردارند که گفته می شود فرهنگ حاکمابزهر جامعه.مرکب از مولفه‌آهایی است که در پدیده بزهکاری اعم از کمیت و کیفیت آن نقش به سزایی دارند.در مورد مولفه:هنای فرهنگ اتفاق نظر وجود ندارد ولی از جمله مهمترین مولفه های آن»می توان به آداب و رسوماعتقادات دینی و الگوهای زندگی اجتماعی اشاره نمود.فرهنگ ممکن است در پاره ای از موارد به صورت مستقیم عامل ارتکاب بزهکاری قلمداد شود و یا شرایط و زمینه ارتکاب برخی از جرایم را فراهم سازدمتقابلا فرهنگ می تواند نقش مثبت در جامعه داشته باشد و مولفه های مختلف آن موجب پیشگیری از جرم گردد و آنچه مسلم است تفاوت فرهنگ ها در بین ملل کشورها و حتی شهرهای یک کشور موجب تفاوت فاحش میان آمار و الگوهای بزهکاری می گردد\|۱۶] از این رو توجه به ابزار فرهنگی و اجتماعی همانطور که پیشتر اشاره شدحضور گستره مردم در اجتماع و استفاده از اه ظرفیت عظیم برای دفع جرایم بسیار دارای اهمیت است بر این اساس با ایجاد آگاهی عمومی در جامعه ایرانی می توان از نیروی اجتماعی به عنوان ابزاری برای کنترل استفاده کرد مطابق این رویکرداجتماع خودش اقدام به کنترل خود می کند.در این معنا حضور نهاد قانونی يا قوه قهریه برای جلوگیری از ارتکاب جرم مشاهده نمی شود بلکه آنچه در عرصه اجتماعی به وقوع می پیونددخواست و اراده جمعی جهت جلوگیری از ارتکاب جرم است براین اساس با استفاده از مشارکت مردمی بدون آنکه اکراه و اجباری در کار باشدجامعه هدف پیشگیری از جرایم را دنبال می کند. لازم به ذکر است اگرچه در جامعه دینی,نگاه اجتماعی نیز می بایست با محوریت دین همراه باشد و فرض بر آن است که افراد جامعهسواد و آگاهی لازم برای ترویج اسلام در اجتماع را دارند اما در بسیاری از موارد‌ضرورت ایجاد احزاب یا گروههای تخصصی برای موضوعاتی چون نحوه ترویج حجاب با عمل به اصول اساسی اسلامی از جمله اصل امر به معروف و نهی از منکر و شرایط آن ضروری و غیر قابل انکار است به همین دلیل اگر چه اعتقاد بر آن است که جامعه نقش مهمی در کاهش پدیده اجتماعی بی حجابی دارد اما از طرفی این اعتقاد نیز وجود دارد که باید سواد و آگاهی فرهنگی و دینی در برخی زمینه هااز جمله ترویج حجاب وجود داشته باشد.البته لزوم وجود آگاهی در اجتماع برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب و جلوگیری از شیوع بی حجابی»موجب نخواهد شد که بگوییم افراد نا آگاه‌شایستگی دفع این پدیده شوم را ندارند بلکه هر کس به قدر توان و شایستگی می تواند‌به عنوان جزئی از اجتماع از ارتکاب آن جلوگیری نماید.از جمله مهمترین ابزاری که در این زمینه می توان بدان آشاره کرددفع بی حجابی با تذکر لسانی است.مورد اخیر از مواردی است که عموم اجتماع می توانند بدان متوسل شوند چرا که حتی نیاز به مجوز قانونی نیز نداره بر همین مبنا در پرسشی از آیت ال مکارم شیرازی حفظه اله پیرامون تذکر لسانی اینچنین آمده است که آیا امر به معروف لسانی احتیاج به حکم یا اجازه قانونی مراجع ذی صلاح دارد؟ و معظم له در پاسخ چنین مرقوم کرده اند که در آن جایی که جنبه زبانی داشته باشد احتیاج به آجازه نیست و اگر اقذدام غملی در آن باشه اجاژهحاکم ,شرع یا مستولاق حکومست اسلانی لازم است[۱۷] از همین پاسخ استنباظ می کنردد که اولا تدکر لساتی‌نوظیقهای جمگانی است وهمگان سی تواننه با رعای یت قترایط لازم.اقدام به تذکر نمایند ایا توسل به اجبار و یا اقدام عملی در برخورد با ارتکاب محرمات الهی از جمله بی ححالی توشوع تبصره ساحم #۳۸اقانوی وی رات ۵ از وق ایف کرت سای است کلودوفی, نقوررات یایند سای عمل شود از این رو آنچه وظیفه جامعه مسالمان برای مقابله با پدیده بی حجابی است.رفتار فرهنگی اجتماعی مأنند تذکر لسانی و مواردی از این قبیل است بر اب اسلا ترگلاقوه قهریه و اعمال آن برای کافش جرم بنی حجابی نه تنها زشت و فاسد است که جرمی مستقل نیز می باشد برای مثال درگیری فیزیکی و ایراد ضرب و جرح برای دقع بی حجابی توسط اشخاس عادی ال سا ۳06 وا مزب رات ۷۵ ز کتاب سوم و چهارم قانون مجازات اسلامی ۲٩ تحت عناوین قصاص و دیات می باشد.به همین دلیل لزوم وجود آگاهی و سواه فرهنگی اجتماعی برای جلوگیری هوشمندانه از ارتکاب پدیده مجرمانه گ چون.بی حجابی همواره مورد تاکید است. نتیجه آنکه تشویق به حضور نیروی وسیع مردمی برای دفع جرایم و تخلفات.امری مهم و ضروری تلقی می شد به گونه ای که عاملان پدیده بی حجابی یا بد حجابی به حداقل خود برسند از این منظر باید گفشت پیشگیری,تدابیر و اقدامات جمعی و غیر کیفری به منظور مقابلهکنترل و کاهش وقوع جرم به صورت کنشی است بنابراین در این وادی قابلیت هیات اجتمتاع مهم و مفید می نماید زیرا رویکردهای مدنی و غیر کیفری غالبا در عناصر اجتماع مسام و بدیهی تر است هیات اجتماع متشکل از جامعه مدنی و نهادهای دولتی در تعامل و رویارویی با هموظایف تقسیم شده ای را در سطح جامعه ایفا می کنند به گونه ای که توسل به اجتماع و همیاری بین عناصر جامعه یکی از اهداف و پایه های مسگلم,ع" پیشگیری اسا[۱۸] به همین علت»توجه هیات اجتماغ و سازمان های مردمی به عنوان نیروهای اثرگذار اجتماعی در فرایند جلوگیری از ارتکاب جرایم به مثابه یک اصل می بایست مورد نظر باشد چرا که اگر در یک جامعه فاسد (و بلکه حتی غیر فاسد) پیشگیری صورت نگرفت. باز جامعه رو به فساد خواهد رفت. چون مواد و عوامل فساد از قبیل شهوات جنسی هميشه در درون تمام افراد جامعه و انسانها موجود است» و مرتب در باطن روحیه‌ها کار می‌کتد. الهام می‌دهد. و ختی از اندک چیزی آعم از بو رنگ. خرکست ,و تصور چینز ی آلهسام ,من گیسرده ,و شنبیطان تین کنهمخبرزک اصلیع قرو به‌افسساه و تباهی کنیفن جواسع آفسانین است همیقنه:ذر جامعه,فست نذا جتی ,همان جامعه شایسته نیز اکر پیشگیری نباشنه تف‌ریجا زو یله فساه خواهیق رفت[۳۹] از این روبر جامعه اسلانی خصوضا هیات های مردمی قرقن استه تا با مشارکت خنود,در سحنه اجتباع از وقوع جرایم بر ضد عفت و اخلاق عمومی جلوگیری نمایند. توجه به این نکته ضروری است که مشارکت اجتماعی مانعی جهت پیشگیری از جرم در محیط خانواده ایجاد نخواهد کرد از این رو بایستی گفت مرد نیز در قبال خانواده و همسر خویش,مکلف به هدایت الهی است به تعبیر دقیق تر‌خانواده به عنوان کوچکترین عضو اجتماع نیز‌بخشی از سیاست مشارکتی مردمی محسوب می شود بنابراین در صورت عدم رعایت حجاب از ناحیه اطرافیان علی الخصوص همسرمرد باید از طریق منطق و عقل او را قانع سازد و کتاب‌هایی که درباره سازندگی حجاب نوشته‌اند در اختیار او بگذارد و ضررهای اخلاقی و اجتماعی بی حجابی را تشریح کند[۲۰] مطابق این دیدگاهاعمال خشونت يا ایجاد قوانین سخت گیرانه در محیط خانواده برای برخورد با پدیده بی حجابی مورد نهی می باشد چه اینکه اثر مخرب اقدامات شدید برای مقابله با بی حجابی همچون برخی اقدامات قانونی صرف,به مراتب خطرناک تر و بزرگتر خواهد بود مثل آنکه والدین با تنبیه بدنی‌به دنبال اطاعت بی چون و چرای فرزندان برای پذیرش پوشش مد نظر خود باشند از این رو آنچه که خواسته اسلام است.استفاده از ابزار عقل و منطق در راستای بهره گیری از ابزارهای فرهنگی است تا از این طریق بتوان با تاثیرگذاری در محیط خانواده و همچنین اجتماعاز ارتکاب جرم جلوگیری نمود.در این نگاهبرقراری رابطه عاطفی خوب میان زن و مرد با یکدیگر و والدین با فرزندان بسیار کمک کننده خواهد بوداین رویکرد مارا به آنجا می رساند که بگوییم مرد نه تنها موظف به هدایت عشیره است بلکه در خانواده هایی که حجاب مورد پذیرش افراد آن خانواده قرار می گیرد بر مرد جایز نیست که زن را اجبار به بی حجابی و خلاف شرع بنماید و بر زن هم واجب نیست اطاعت شوهر در معصیت خدا بنماید بطور کلی مرد باید از داشتن چنین همسری با عفت و نجابت شکر خداوند متعال را به جا آورد این گونه زنان مومنه و ملشزم به تعالیم؛اسلام باید مورد تقدیر باشند و شهامت آنها در این موقع که بسیاری از مردها و زنها در برابر هچوم کالاهای فساد اجانب, خود باخته شده و حقارت و کمبودهائی را که در خود احساس می‌کنند به دارویی که بر دزد می‌افزاید و شدت می‌دهد جبران می‌کنند غیر قابل وصف می‌باشد[۲۱] از این رو سخن از ایجاد سیاست های تشویقی جهت ترویج حجاب نیز دارای اهمیت خواهد بود. آنچه در سیاست مشارکتی مبتنی بر حضور مردم؛محل توجه است.نقش گسترده هیات اجتماع جهت دفع بی حجابی با اقدامات فرهنگی است اما باشد.دانست شکل گیری:پدیده حخاب به عنوان ارزش و هنجار مورد قبول جامعه نیز‌نقشی اساسی در پیشگیری و دفع جرایم خاص از جمله جرایم جنسی دارد به تعبیر دقیق تر اعتقاد به سیاسه مشارکتی مردسی وعحل مه آن بررابرق ا ها ی/ مش لاف اسلامی نها سیی ایجاد اسل حجاب هز جامعه می شود و پس از آن آنچه به عنوان عامل اصلی پیشگیری از جرایم جنسی مبنا قرار می گیردنفس رعایت پوشش اسلامی و حجاب متعارف خواهد بود بر این اساس وجود سه مرحله به قرار ذیل برای دفع جرایم جنسی بر ۱ .حضور گسترده نیروی مردمی برای پیشگیری از ارتکاب جرایم یا تخلفات ناظر به پدیده بی حجابی در صحنه اجتماع با استفاده از ابزار موثر از جمله ابزار فرهنگی(تذ کر به رعایت حجاب در جامعه توسط نهاد مردم) ۲ .پذیرش و تحقق اصل حجاب به عنوان موضوعی دینی و اجتماعی توسط زنان و دختران جامعه ایرانی(پذیرش فاسد بودن بی حجابی توسط اشخاص مرتکب و بازگشت به فرهنگ اصیل اسلامی) ۳ .پیشگیری و کاهش جرایم جنسی در نتیجه عمل به اصل حجاب در اجتماع(این مرحله را می توان جزئی اینکه حجاب عاملی جهت کاهش جرم باشد امری قطعی و یقینی نیست اما به تجربه می توان گفت یکی از عوامل کاهنده جرم به حساب می آید زیرا با بررسی تاثیر وجودی حجاب در محیط های مختلف جغرافیایی به سادگی می توان به این دیدگاه دست یافت که پوشش کامل زناز جمله مصادیق امنیت او در برابر جرایم محسوب می شود در حقیقت درست است که حجاب نمی‌تواند به طور قطعی و دائمی از گناه جلوگیری کند. اما در پیشگیری از وسوسه‌های نفسانی و آماده شدن برای گناه‌می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند و تجربه نشان داده است آز بیی مجیطا ای کنه حجای را رمانبهمی‌کشه و محیط خای مختلظ,مجیطهای با ججابمبیشتر از آفیت گناه در امان هستند[۲۲] بر این اساس در اثر تحقق مرحله دوم یعنی پذیرش واقعیت و اصل حجاب توسط زنان جامعه,حداقل می توان به شکل احتمالی از وقوع بسیاری از جرایم جنسی در صحنه اجتماعی جلوگیری کرد. حجاب به عنوان یک پدیده اجتماعی مهمنقشی اساسی در سلامت جامعه دارد از این رو قانونگذار در متون مختلف قانونی؛بر ضرورت حفظ پوشش متعارف و مناسب تاکید نموده است تا جاییکه از آن به عنوان مفهومی جزایی و خلاف ضوابط اداری سخن گفته است در واقع اهمیت موضوع به قدری است که در صورت عدم رعایت مقررات مربوط به عفاف و حجاب از سوی افراد جامعه‌ضمانت اجراهای قانونی و اداری برای آن در نظر گرفته می شود به همین دلیل ضرورت وجود قوانین در زمینه حجاب اسلامی به عنوان یکی از ضروریات دین مبین اسلام امری اجتناب ناپذیر و بلکه ضروری است از طرفی نحوه اعمال ضوابط قانونی که در برخی موارد به طور سختگیرانه می باشد.به عنوان عاملی برای ارتکاب جرایم بیشتر در حوزه مسائل جنسی وادر نتیجه تعدی به جنس زن قابل بررسی است چه اینکه برخورد همراه با خشونت توسط یک نهاد قانونی با پدیده بی حجابیممکن است موجبات نارضایتی جامعه خصوصا زنان را فراهم کند به همین دلیل می بایست در کنار وجود مراجع قانونی هشدار دهنده و مجازات کننده جرم پا تخلف فوقاز ابزار های فرهنگی نیز برای جلوگیری از آن اسفاده نمود.در این معنا اعتقاد بر آن است که وجود ابزار فرهنگی نه تنها برای کاهش جرایم مختلف از جمله جرایم منافی عفت يا اخلاق حسنه لازم هستند بلکه از اثرگذاری بیشتری نیز در عرصه اجتماعی برخوردارند هر چند استفاده از ابزار قانونی نیز بی علت نیست چه اینکه قانونگذار نیزابه دنبقال خمایت ازاقشار آشیت. پذیر.جامعه در برابر پدیده بی حجابی است بنابراین وقتی عدم رعایت پوشش را زمینه ورود خسارت به جامعه بدانیم ضرورت برخورد قانون مدارانه با آن قابل توجیه منطقی خواهد بود.در زمینه وضع قوانین عفاف و حجاب نیز باید به سمتی حرکت نمود که با تاسیس قوانین مترقی و پیشرفته, به استفاده مطلوب از ابزار فرهنگی اجتماعی جهت تحقق حجاب توجه شود؛در صورت تحقق و ایجاد قانون مطلوب.بهره گیری از نهادهای مردمی و به طور کلی ابزار فرهنگی نیز دارای مبنای قانونی از جمله ابزارهای فرهنگی اجتماعی,گروه های مردمی هستند که از طریق حضور در صحنه اجتماعی و بهره گیری از ضوابط دینی و اخلاقی نقش موئری در کاهش جرایم اجتماعی علی الخصوص جرم بی حجابی ایفا می کنند در این معنا آنچه اهمیت پیدا می کندکنترل اجتماعی به دست خود اجتماع است بر این اساس جامعه با هدف صیانت از ارزشهای اسلامی در اجتماع حضور یافته و مطابق ضوابط دینی همچون مرجعی هشداردهنده از ارتکاب جرم پیشگیری می کند و از آنجایی که بخشی از هدایت اشخاص توسط خود جامعه رخ می هد پس بایستی ابزار هدایت و لوازم آن و نحوه استفاده و آگاهی از اهداف نیز مد نظر باشد به همین دلیل آموزش جامعه برای برخورد دینی و اخلاقی با مرتکب جرمی چون بی حجابی نیز باید به طور کامل مورد توجه قرار گیرد در حقیقت برخورد با مرتکب با در نظر گرفتن اصل احترام به هویت زنانه.می بایست به عنوان قاعده ای اساسیمورد توجه اهتمام باشد زیرا عدم توجه به هویت افراد خصوصا زنان و دختران»عاملی برای از بین اعتماد به نفس و در سیاست مشارکتی اجتماعی در راستای تحقق اهداف مهم در زمینه پیشگیری از جرم می بایست با ایجاد گروههای تخصصی مردمی,دستیابی به اهداف کاهشی جرم را سریع تر دنبال نماید از این رو پیشنهاد می شود تشکیل گروههای فرهنگی اجتماعی از میان بانوان نخبه به عنوان عاملی مهم جهت صیانت از مفهوم حجاب در جامعه اسلامیمورد توجه متولیان فرهنگی و اجتماعی قرار گیرد.به تحقیق پیشگیری از پدیده بی حجابی توسط هم جنس بسیار موثر تر و پیشرفته تر خواهد بود. باید دانست مشارکت گسترده نیروی مردمی جهت صیانت و پاسدارای از مفهوم حجاب به تنهایی کافی نیست در حقیقت جامعه و افراد آن تنها بخشی از بدنه فرهنگی اجتماعی کشور به حساب می آیند حال آنکه نهاد های متعدد فرهنگی و اجتماعی نیز وجود دارند که می بایست در زمینه تحقق حجاب و پیشگیری از مفاهیم متضاد با آن تلاش نموده و در نتیجه سبب گسترش مرزهای عفاف در جامعه اسلامی شوند بنابراین لازم و ضروری است تا با استفاده از یک نوع سیاست فرهنگی و اجتماعی مشارکتی که متشکل از نهادهای مردمی و غیر مردمی است.به مقابله منطقی و عقلائی با پدیده بی حجابی بپردازیم در این معنانفهوم مشارکت آنچنان گسترده است که ضرورت حضور همه متولیان فرهنگی با اجتماعی اعم از مردم و دستگاههای صلاحیت دار رابرای مقابله با مفاهیم به نظر می رسد در میان انواع حجاب(دیداری؛ گفتاری»رفتاری»پوششی) آنچه مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است.حجاب ناظر به پوشش زنان جامعه ایرانی است طوری که در خصوص سار انواع حجاب,حکمی قانونی وجود ندارد از این رو صرف گفتار همراه با ناز یا دیدن به قصد ریب و شنهوت.جرم,محسوب نمی شود به همین دلیل موضوعی چون پارتی های شبانه که به شکل مختلط برگزار می شونددر صورتی که منجر به جرایم جنسی زنالواط یا شرب خمر نگردندفاقد وصف جزایی, خواهنه بود بننابراین همانطور که صرف اختلاط زن و مرد نامحرم جرم محسوب نمی شودپارتی مختلط نیز جرم نیست هر چند گناه و حرام بودن آن.قطعی است.این در حالی است که با در نظر گرفتن سایر انواع و مصادیق حجاب.می توان دایره جرم انگاری را نیز جهت حمایت از جامعه و جلوگیری از آسیب های ناشی از آن گسترش داد بر این اساس می بایست در تاسیس قوانین ناظر به عفاف و حجاب به مصادیق و انواع دیگر حجاب نیز توجه کرد همچنین توجه به آثار اجتماعی و فردی حجاب سبب خواهد ۲ مکارم شیرازی,ناصرکتاب النکاح.ج ۱مدرسه الامام علی بن ابی طالب علیه السلام؛قم,۰۱۴۲۴.ق.ص ۳۲ ۵. طیبی,ناهید؛عطر عفاف,چاپ اولانتشارات جامعه الزهرا علیها السلام؛قم۱۳۸۶صص ۱۷۸ و ۱۹۰ ۶ ابن بابویه.محمد بن علیثواب الاعمال و عقاب الاعمالچاپ اول.نسیم کوثرقم,۱۳۸۲.ص ۵۵۹ ۸ بهرورزی»مریمحجاب هاله ای از عفاف,چاپ چهارم,کانون قرآن و عترت حضرت زینب(س)»تهران»۱۳۸۷ص ۸۱ ۲۳ کوهی,محمد رضاآسیب شناسی شخصیت و محبوبیت زن»چاپ چهارمنشر اتقان,قم,۱۳۸۵.ص ۱۳۶ ۳ تصیر زاخممقاسموزن بصیرت حجابچاپ اول‌اتشر کرام رقم ۱۳۸۹بمن ۸6 ۵ الهامغلامحسین,برهانی»محسن,درآمدی بر حقوق جزای عمومی,ج ۱چاپ اولمیزان»تهران؛۱۳۹۴.ص ۸۴ و ۷ مکارم شیرازی,ناصراستفتائات,ج ۲,مدرسه الامام علی ابن ابی طالب علیه السلامتهران»۱۳۹۴.ص ۳۴۹ ۸ جزینی»علیرضا جهانتاب»محمد» پیش-_گیری مش ارکتی از جرمچس اپ اول,دانشگاه علوم انتظ_امی	حجاب به عنوان امری مهم در قوانین مختلف مورد تاکید قانونگذار قرار گرفته است با این قید که در برخی از متون قانونی دارای مفهوم جزایی و در مواردی نیز به عنوان تخلف اداری یا انضباطی قابل بررسی است.حجم بالای قوانین در این زمینه نشان می دهد فرهنگ عفاف و حجاب با توجه به آثار زیادی که در عرصه های مختلف فردی و اجتماعی دارد باید به عنوان یکی از مبانی فرهنگ اصیل اسلامی همواره مورد توجه حاکمیت و جامعه قرار گیرد بنابراین جهت کاهش خطرات ناشی از عدم رعایت حجاب لازم است تا نهادهای قانونی با این پدیده برخورد نمایند همچنین ضرورت وجود اقدامات قانونی به عنوان عاملی برای کاهش حجاب نامتعارف اگرچه ضروری و لازم است اما کافی نیست از این رو ایجاد سیاست مشارکتی جهت جلوگیری از ارتکاب بی حجابی با محوریت حضور نیروی مردمی در عرصه اجتماع،امری قابل توجه و غیر قابل انکار خواهد بود به همین علت می بایست علاوه بر ضرورت نقش آفرینی مراجع قانونی،از نقش مردم و نیروی جامعه نیز در این زمینه استفاده حداکثری برد چه اینکه ایجاد جامعه سالم در خصوص موضوعی فرهنگی اجتماعی همچون حجاب با استفاده از بسترهای فرهنگ ساز و مشارکت مردمی،از نتیجه مطلوب تری برخوردار خواهد بود تا آنکه بخواهیم از ضمانت اجراهای قانونی یا قضایی برای تحقق هدف مطلوب استفاده نماییم بنابراین بهره گیری از ابزار مردمی جهت تحقق اصل حجاب در اجتماع و در نتیجه جلوگیری از جرایم خلاف عفت و اخلاق جنسی و به طور کلی کاهش جرم به عنوان ضرورتی مهم،قابل توجه است.
14,697	450311	سال یازدهم» شماره ۱» پیاپی ۰۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ (٩۵- ۷۶) (59-76) 2018 5۳۳6۲ 2 50۳۳8 ,21 310 م1 :18906 و11 .۷۵1 تحلیل فضایی میزان تاب آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تا کید بر کاربری اراضی شهری ۱. استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری» گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور تهران» ایران. ۲ کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری,» دانشگاه پیام نور تهران» ایران. 0۳0005 اوزه7< نددام 230 اه ععدمزازدم3 آهزوچط2 عط) اه عزدوادس۸ هناد م5 ,1613۳80 ولزاز 7006۳ 3100 26و22 و مومع ۵۶ م06 معصنصص21 صقعطتاآ وصه برطمدومعی او «معیع 3۳ اصهاعزدک۸ 1۰ ,1610۳8 ,3100 2۵206 ۵1 ونه تا 75۵ معصتصص21 صعطدتا 40ص مهو معی هنز 36۸ .2 هدف پژوهش حاضر تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری محلات ۲۲ گانه شهر بابلسر در شاخص‌های کالبدی است. روش تحقیق توصیفی -- تحلیل می‌باشد. بدین منظور از مدل آنتروپی شانول جهت وزن‌ده شاخص‌ها و مدل محلات مورد مطالعه با توجه به تاب‌آوری کالبدی استفاده گردید. آن‌چه پژوهش حاضر را با تحقیقات پیشین متمایز می‌نماید. بررسی و تحلیل میزان تاب‌آوری بافت‌های مختلف شهر بابلسر به تفکیک محلات و با توجه به شاخص‌های کالبدی (براساس کاربری اراضی داخل بافت) آن‌ها است. بر اساس یافته‌های پژوهش ۴۰ درصد محلات شهر بابلسر تاب‌آور» ۲۰ درصد نیمه تاب‌آور و ۴۰ درصد تاب‌آوری پایین را از نظر شاخص‌های کالبدی نشان می‌دهد. ارزیابی نهایی نشان داد که تاب‌آوری کالبدی با تأکید بر کناربری اراضی در مواقع حوادث غیرمترقبه, می‌تواند موجب تسهل در خدمات‌رسانی و کاهش خسارت‌های احتمالی شود درحالی که ۶۰ درصد محلات شهر بابلسر عطا ۵۶ دزوولقصه لمنادمی کز وروی کنطا گم ععممم 156 ۶ ۲۵۲۳۶ دز مدکاو 820 ۵۶ ک0ووط وم اههد 22 کم ععصمزازده: عدل 16۷۵۱ 0صه 26 راقصه ۵ وععد ۵۵۶ (۷108) امومص تنعل معط ه‌زازوم۲ و ععوعل عط) ۷0۳۵ امعم عطا صز اقطا ۳۵۶60 ) کعناک 02۳30 آهعزووطام ما 8صنو 0 20و همه باطهزاند۳ ب#ون ای 05و ایند +مکاه‌طاه8 ۵۶ 4096 ,خق 8۵ ۵۲۳۶ دز عم ندمت 10 م4096 مصه اصعنانوم - نصعی م2096 آهزدتوطام ۵ ,کعن ق006۳ ۵1۲ ععی حز عکی وصها عصننعقطامصه ۶ شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری ساکنان شهرها در حال حاضر بیش از نیمی از جمعیت جهان را یابد (2 :2016 ,58161062). از این‌رو نقش شهرها در توسعه پیش‌روی بسیاری از شهرها اطمینان از ارتقا کیفیت پایدار و عادلانه است (رمضان‌زاده لسبویی» ۱۳۹۵: ۲۹) که همواره در برابر بالای شهرها در برابر خطرات زلزله» سیل و طوفان‌ها افزوده است (ضرغامی و همکاران؛ ۱۳۹۵: ۷۸). به این معنا که مناطق شهری به مکان اصلی بسیاری از بلایای احتمالی بدل شده است. از جمله عواملی که منجر به افزایش احتمال خطر بلایا در اشاره کرد (251 :2014 ,ط1.60). در واقع» ما بدون بزنامه‌ریزی شهروندان ایجاد کنیم (ضرابی» ۱۳۸۸: ۲۶). در حالی‌که شواهد ذر شهرهای ما حاکی از عدم توجه به برنامه‌ریزی کاربری اراضی است. به‌طوری که شهرها از نظر کالبدی تنها مکانی برای ساخت این نوع توسعه غیرمتوازن را گسترش داده‌اند که این مقوله نیازمند به‌عنوان ابزاری در دست مسئولین شهری نقشی مهم در افزایش صحیح و عادلانه گرچه آسیب‌پذیری ما را در برابر بلایا به‌طور کامل میل به مهاجرت از روستا به شهر باعث رشد سریع و لجام گسیخته شهرها گردیده است (زنگی‌آبادی» ۱۳۹۲: ۱۳۸) و این شکل از ناکارآمد شهری گردید. از این‌رو باتوجه به موقعیت طبیعی ایران مازندران به‌دلیل نقش بندرگاه و دانشگاه و همچنین بنابر موقعیت طبیعی خود به‌دلیل قرارگیری در ساحل دریای خزر» مجاورت با گسل» تندبادهای شدید و حجم بالای گردشگر در طول سال» در حاضر هدف مطالعه خود را تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات ۲۲ گانه شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری قرار داد و به‌دنبال پاسخ به این سوال می‌باشد که: محلات شهر بابلسر از نظر تاب‌آوری کالبدی با توجه به کاربری اراضی شهری بوده است که مردم بایستی به‌صورت مداوم طی زندگی روزمره خود با ساختارهای فنی آن در تعامل باشند. این تعاملات بنیادین, بیانگر رابطه عمیق بین تاب‌آوری و آسیب‌پذیری است. در واقع مردم در مقابله با خطرات ناشی از وقوع سوانح طبیعی و مصنوع تاب‌آوری توجهات را از رشد محض و کارایی به بهبود و تأمین بدون تغییر ماهیت می‌باشد و غنی از روابط و اهدافی است که در شرایط مختلف به حرکت در مي‌آیند (2 :2012 ,73001۳0 به وضعیت اولیه و يا بازیابی بعد از یک شوک يا یک رویداد است دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۶ اولین بار توسط هولینگ! در سال ۱۹۷۳ برای توصیف دوجنبه متفاوت در یک اکوسیستم با گذشت زمان مورد استفاده قرار گرفت و تیمرمن * (۱۹۸۱) در پدیده‌های بلندمدت مانند تغییرات اقلیمی به چالش‌های پیش رو برای دست‌یابی به تعریف یکپارچه و مورد پذیرش جامعه علمی» ناشی از این واقعیت است که افراد گروه‌ها و جوامع هرکدام ممکن است دارای درجات مختلفی از تاب‌آوری آگودل و کلودیا* تاب‌آوری شهری را به‌طور کلی به توانایی یک شهر پا سیستم شهری به مقاومت در برابر صف وسیعی از شوک‌ها تیلیو" و همکارانش شهرها را از سه جنبه ساختار طبیعی» جامعه ساکن و فعالیت‌های دولتی مورد بررسی قرار داده و افزایش ظرفیت تحمل و جذب فشار در هر جنبه را به‌عنوان عامل افزایش تاب‌آوری اجتماعی ‏ - اکولوژیکی برای جذب آشفتگی و اختلالات او بین تغییرات ناگهانی و منابع تاب‌آوری مشخص می‌کنند که تاب‌آوری سیستم‌های پیچیده» به‌طور صرف مقاومت در برابر تغییر و حفظ بهبود تاب‌آوری در مناطق معین را اندازه‌گیری کنند و درجه تاب‌آوری کشورهای مختلف را با یکدیگر مقایسه و مناطقی که بیش‌تر نیازمند تعریف و مورد استفاده قرار می‌گیرد. تحقیقات کمی در مورد سیلوا (۲۰۱۴) تاب‌آوری شهری را با ۱۲ شاخص اصلی که در چهار دسته (سلامت و رفاه افراد جامعه, زیرساخت و محیط زیست, اقتصاد و اجتماع و نهایتا مدیریت و استراتژی) تقسیم می‌شونده مورد بررسی قرار داده و نتیجه می‌گیرد که این شاخص‌ها می‌توانند در پاسخگویی بهینه و بازتوانی سریع پس از تهدیدات چندوجهی و شهری را موجب افزایش تاب‌آوری شهرها در برابر سوانح می‌دانند حمل و نقل» کاربری زمین» ظرفیت پناهگاه» نوع مسکن» جنس مصالح, مقاومت باه قدمت بنه مالکیت» فضای سبزه معابر» تراکم لو و استید!! معتقدند برنامه‌ریزی کاربری زمین با اثراتی مانند معین از یکدیگر و هدایت توسعه به‌سمت نواحی دور از خطر ابزاری است (200 :2013 بلا.) با این حال امکان کنترل و پا پیش‌بینی دقیق بلایای طبیعی وجود ندارد و آن‌چه امکان‌پذیر است. گام برداشتن در مسیر ساخت شهرهای تاب‌آور در مواجهه با یک بلا در رابطه با تاب‌آوری شهری پژوهش‌های متعددی در داخل و ۶۲ شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری آسیب‌پذیر بخش شرقی شهر سانتیاگو شیلی را در برابر سیل با استفاده از معیارها و متغیرهای موثر راهکارهای مناسب را برای مدیران محلی و برنامه‌ریزان شهری در استفاده از زمین و توسعه سونامی پرداخته‌اند. آن‌ها در مطالعه خود از مدل‌های کمی و کیفی کالبدی مانند تخلیه و سرپناه در دسترس در مواقع بحران می‌شود. شیم هان و کیم ایل" (۲۰۱۵): با استفاده از تحلیل غاملی دولت‌های محلی در جهت دست‌یابی به تعادل بین محیط زیست ساخته شده و طبیعی نیاز به تدبیر برنامه‌ریزی شهری پایدار دارند. شهری و کاربرد آن در مراکز استانی اسپانیا به‌عنوان نمونه موردی بین 1۳ تاخیه موزد مطالنه تایه ۳ که در مرکز شهر قران گرفته است. از نظر مصالح بنا عرض معابر» سن سازه» دسترسی و فضای باز از تاب‌آوری کم‌تری برخوردار است. هم‌چنین با توسعه شهر به شهری قزوین را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که در بین ابعاد مختلف تاب‌آوری» مجموعه شهری قزوین به کالبدی بافت فرسوده شهر مرزی زاهدان در برابر زلزله پرداخته‌اند. نتایج تحقیق نشان داد که میزان تاب‌آوری بافت فرسوده در برابر زلزله, نامناسب است. به‌طوری که با توجه به شاخص مصالح ساختمانی و اهمیت آن در برابر زلزله, بالاترین ضریب امتیاز را به بهسازی و نوسازی ابنیه روند تخریبی بناهای موجود در بافت فرسوده را در سال‌های اخیر تشدید کرده است که با توجه به پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش تحقیق آن توصیفی- تحلیلی بوده است که تاب‌آوری شهری محلات بابلسر را با تأکید طبقه, درصد بافت فرسوده» تراکم جمعیت» عرض معابر و تراکم شاخص‌ها براساس نوع داده‌ها در دو گروه قرار گرفتند (۱۲ شاخص کاربری اراضی برحسب سرانه و ۸ شاخص کالبدی بر حسب درصد) و بعد از تحلیل جداگانه» در یک قالب وزن‌دهی و از نرم‌افزارهای 77661 5755 و 0715 استفاده شد. در این راستا نخست وزن و اهمیت هر یک از شاخص‌ها با استفاده از روش آنتروپی شانول به دست آمد و سپس وضعیت تاب‌آوری محلات مورد مطالعه شهر بابلسر در سه سطح تاب‌آوری زیاد تاب‌آوری شهر بابلسر با مساحت ۱۳۵۰هکتار در مصب رودخانه پابل‌رود و کرانه جنوبی دریای خزر واقع شده و از نظر موقعیت جغرافیایی در ۲ درجه و ۳۹ دقیقه» طول جغرافیایی و ۳۶ درجه و ۴۳ دقیقه. دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۶۳ بخش شمالی بابلسر ۲۷ متر و بخش جنوبی آن ۱۵- متر ارتفاع دارد. این شهر از شمال به دریای خزر از شرق به شهر بهنمیر از غرب به شهر فریدون‌کنار و از جنوب به شهر بابل ختم می‌شود. معادل ۵۹۹۶۶ نفر است (مرکز آمار ایران» ۱۳۹۵) که در مقایسه کالبدی محلات مورد مطالعه با تأکید بر کاربری اراضی شهری, از دو گروه داده استفاده شده است که در نهایت در یک قالب وزن‌دهی و میزان تاب‌آوری آن‌ها به‌دست آمد و سپس اقدام به در شاخص تراکم ساختمانی در شهر بابلسر بررسی‌ها به تفکیک محلات با قطعات تراکمی کم‌تر از ۲۰ درصد. ۲۰ تا ۴۰ درصد. ۰ تا ۶۰ درصده ۶۰ تا ۸۰ درصد و ۸۰ تا ۱۰۰ درصد انجام شده است. با توجه به این‌که حدود ۴۵ درصد از اراضی شهر بابلسر مخت آمتتال ساختمان‌ها می‌باشت و بقیه جز فضاهای با مخسوتب می‌شوند. می‌توان گفت سطح اشغال در کل شهر نسبتا پایین تراکم ساختماتی ذر کل اشهر ۲۷/۴ فرصد است که آمکان ,ساخت و ساز بیش‌تر در طبقات را در آینده نوید می‌دهد. در زمینه تراکم ساختمانی» بیش ترین تراکم در بازار محله با میزان ۶۱/۵ درصد جنس غالب سازه‌های شهر بایلسر را بناهای بلوک سیمانی (۱۴۲/۵ احداث بنا در این شهر برای بناهای با اسکلت فلزی و بتن آرمه ۲۶۲ مورک آس: با برای متاهای ات اشته ۱ب بلوک سیوانی ره بالا (۱۲/۲ درصد)» بازارمحله (۱۱/۶ درصد) به‌دلیل ساخت و ساز همت‌آباد به‌ترتیب با ۶۹/۹ ۶۲/۲ ۶۰/۵ ۵۲/۶ ۴۹/۳ و ۴۷/۹ درصد دیده می‌شود. دلیل این امر را می‌توان بافت روستایی و قدیمی این محلات ذکر نمود. به‌عنوان مثال محله میان‌دشت که در قسمت جنوبی شهر بابلسر قرار دارد بیش‌تر بناها به‌صورت ویلایی می‌باشد و در این محله کم‌تر ساخت و ساز جدید وجود دارد. از این‌رو بیش‌تر خانه‌ها با مصالح آجر» بلوک و چوب ساخته شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری و کم‌ترین تراکم در محله علوم پایه به میزان ۱/۵ درصد می‌باشد با حداقل برخورداری از سطح درآمدی و خدمات شهری» تمابا نکر یک کس لوط سار قضایی شهر اس این سجله زیست‌محیطی دست به گریبان است که می‌توان به ساخت و قدیمی» بناقایی با ساره آجر بلوکه و ای آدازنت چسی (۸۹/۳۳ درصد) است که بیش‌تر اين بناها در بافت‌های برنامه- مسکونی شهرک ساحلی و قائم و همچنین بناهایی که در دو طرف خیابان شهید محبوب قرار دارنده بیش‌تر در ۱۰ سال اخیر ساخته دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۶۵ تراکم جمعیت لت گرلی‌گراکم جمسیتی ۱۰۰ 5 ۵ تفر می‌باشند. از این تراکم جمعیتی در دسته‌های کم‌تر از ۵۰ ۵۰-۱۰۰ ۱۳۰-۱۵۰ نظر محله پارکینگ‌ها کم‌ترین تراکم و محلات قائم و شهرک ۵۰-۰ و بالای ۲۰۰ نفر مورد بررسی قرار گرفتند که بیش‌تر ساحلی بیش‌ترین تراکم جمعیتی را دارا می‌باشند (شکل۳). بناهای با عمر ۲۰-۳۰ سال با ۲۱/۳ درصد بیش‌ترین میزان را درصد بیش‌ترین بنا با عمر ۱-۵ سال را دارد و محله شهرک دانشگاه با ۱/۱ درصد کم‌ترین بنا را با این عمر دارا است. بی‌بی‌سرروزه با ۱۳/۹۲ درصد و کم‌ترین آن در محله علی‌آبادمیر با ۰/۵۵ درصد است. هم‌چنین بیش‌ترین و کم‌ترین تعداد بناها و علی‌آبادمیر (صفر) وجود دارد. زیرا بناهای این بخش از شهر به شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری کنار ساحل و بیش‌تر به‌صورت ویلایی احداث گردیدند به همین (۹/۴۲)» بیش‌ترین درصد بناها با عمر ۵۰ سال به بالا را دارند زیرا این بخش از شهرها به‌عنوان هسته اولیه شهر محسوب می‌شوند و به‌طور عمده متثر از دوره پهلوی اول و تا حدی دوره اندامواره‌ای (ارگانیک) و با معابر و کوچه‌های باریک و پیچ‌دار علوم پایه» شهرک آزادگان» شهرک قائم و شهرک ساحلی بنایی با این قدمت را دارا نیستند. به بیان دیگر با حرکت از مرکز به اطراف بناهای شهر بابلسر از نظر کیفیت به پنج گروه نوساز مناسب» درصد بناهای شهر بابلسر در دسته کیفی قابل نگه‌داری قرار دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ مناسب (۹/۷۹) و قابل نگهداری (۱۱/۷۲) و محله بازار محله دارند (شکل۶). این بخش از شهر به‌عنوان هسته اولیه شهر و دارای بافتی قدیمی و سنتی تقریبا به‌صورت دست نخورده در غالب ساختمان‌های شهر بابلسر یک طبقه (۸۴/۵۴ درصد)» هستند و رودخانه بابل‌رود و ساحل دریا می‌باشند و نسبت به محلات دیگر شهر بابلسر بافتی توریستی‌تر دارند (شکل ۷). از این‌رو بیش‌تر افرادی که اين شهر را به‌عنوان منطقه گردشگری خود انتخاب می‌کنند» این حوالی را برای اسکان انتخاب می‌کنند. به همین دلیل ساکنان این منطقه سعی در ساخت واحدهایی با طبقات بال" دارنده تا هم از اجاره و هم از فروش طبقات سود لازم به ذکر است با توجه به ساخت و سازهای درحال اجرا ۶۸ شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری جهت بررسی معیار دسترسی به فضای باز فواصل کم‌تر از ۵۰ برنامه‌ریزی شده) و بی‌بی‌سرروزه (فضای باز حاشیه‌ای شهر)» متر» بین ۵۰ تا ۱۵۰ متر و بیش از ۱۵۰ متر انتخاب گردید. است. به‌ترتیب ۵/۲۵ ۲۷/۳۹ و ۶۷/۳۵ درصد مساحت شهر در بیش‌ترین درصد برای دسترسی به فضای باز مربوط به حریم‌های کم‌تر از ۵۰ متر» بین ۵۰ تا ۱۵۰ متر و بیش از ۱۵۰ محله‌های همت‌آباد (به‌صورت فضای باز بایر)» قائمیه (فضای باز متر قرار دارد (شکل۸). دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۶۹ شکل۸. وضعیت دسترسی به فضای باز در محلات شهر بابلسر در بررسی شبکه معابر باپلسر» مشخص شد که ۷۴/۴۳ درصد شریانی درجه ۲ و ۴/۰۳ درصد شریانی درجه یک می‌باشد. ۲/۸ درصد از شهر بابلسر را معابر با عرض بیش از ۱۲ متر ۸۸/۶ درصد معابر با عرض ۶ تا ۱۲ متر و ۷/۶ درصد را معبر با عرض کم‌تر از ۶ متر تشکیل می‌دهند. محله‌های یورمحله بالا (۱۴/۴ بیش‌ترین معابر با عرض کم‌تر از ۶ متر را دارند. دو محله یورمحله بالا و بازارمحله جز محلات قدیمی شهر بابلسر می‌باشند و در آن‌ها معابر و کوچه‌های باریک و پیچ‌دار از کم‌اهمیت‌تر با طول و عرض کم‌تر به معبری اصلی‌تر متصل گردیده. در طول این معابر گاه فضای کوچکی پدید آمده است که معمولا در آن مسجد محله و تعدادی کارکردهای مورد نیاز سال‌های اخیر در محدوده شهر قرار گرفته است. بافتی روستایی و گسترده دارد که زمین‌های کشاورزی در اطراف و گاه بین آن‌ها کم است. سلسله مراتب دسترسی نیز مشابه بافت قدیم پیچ‌درپیج و معابر با عرض بین ۶ تا ۱۲ متر بیش‌تر در محله‌های سادات محله (۹/۱ درصد)» همت‌آباد (۸/۲ درصد) و بازار محله (۷/۸ درصد) و معابر بیش از ۱۲ متر نیز در محله‌های یورمحله بالا ۷۰ شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری بافت فرسوده سادات محله» بازارمحله» شهدا قاضی محله و یورمحله به‌ترتیب ۷ بافت فرسوده با مساحت ۳۶۱ هکتار در محذنوده مرکزی شهر بابلشسر 7 ۶ ۱۳/۶ درصد مساحت می‌باشد (شکل۱۰). شکل ۱*۰. درصد مساحت بافت فرسوده در محلات شهر بابلسر دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۷۱ نتایج روش آنتروپی شانون نشان داد که بافت فرسوده با وزن ۴ در میان سایر شاخص‌ها از امتیاز بالاتری برخوردار می‌باشد و در این راستا شاخص معابر کم‌ترین وزن را دارد (جدول ۱). شکل ۱۱. وضعیت تاب‌آوری محلات شهر بابلسر براساس شاخص‌های کالبدی برحسب درصد درصد در محلات شهر بابلسر با مدل ویکور را نشان می دهد. در شکل ۱۱ شاخص‌های کالبدی محله‌ها در سه گروه دارای آوری شاخص‌های کالبدی برحسب درصد در محلات شهر بابلسر با مدل ویکور ۷۲ شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری ابتدا با روش آنتروپی شانون به هر یک از متغیرها وزن‌دهی شد و توجه به اهمیت آن در برابر حوادث غیرمترقبه, بالاترین ضریب امتیاز را به خود اختصاص داده است که حاکی از اهمیت این کاربری در هنگام وقوع حادثه و بعد از آن می‌باشد. کم‌ترین وزن مربوط به علوم‌پایه در کاربری اراضی شهری پایین می‌باشد و بیش‌تر فضای این محلات به کاربری مسکونی و آموزشی اختصاص دارد و پارکینگ‌ها می‌باشند. . بیش‌تر این محلات تقریبا در مرکز شهر یا نزدیک به آن و يا در نوار ساحلی دریای خزر قرار دارند که از نظر موقعیت به‌دلیل در معرض دید بودن» جهت جذب بیش‌تر شکل ۱۳. وضعیت تاب‌آوری محلات شهر بابلسر براساس شاخص‌های کالبدی برحسب سرانه دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۰۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۷۳ وزن‌های به‌دست آمده در مدل ویکور محاسبه شد. و سپس در و علوم پایه دارای تاب‌آوری پایین هستند. ٩ محله تاب‌آور و دارای آزادگان» شهرک قائم و ٩ محله علوم پایه قائمیهه جوادیه, سادات دارای تاب‌آوری پایین و شرایط نامناسب هستند و ۴ محله جواهری» در مورد محلات با تاب‌آوری پایین می‌توان به این نکته اشاره داشت که با افزایش جمعیت و در پی آن افزایش مهاجرت روستائیان به شهر نیاز به مسکن و خدمات شهری افزایش یافته و قیمت زمین به شدت بالا رفته است. مهاجرین که به‌دنبال سرپناهی برای سکونت بودند به نقاط پست داخل و یا خارج شهر روی آورده‌اند و تشکیل محلات خودرو و ساخت و ساز بی‌برنامه را دادند. این نوع بافت به‌طور عمده در حاشیه‌های شرق و جنوب شرقی شهر قرار دارند که در اطراف فضاهای ساخته شده این بافت‌ها فضاهای باز وسیع قرار گرفته است. همچنین دراین بافت‌ها یک مسیر اصلی دسترسی از پلوارهای اصلی موجود منشعب شده و واحدهای مسکونی و بعضا کوچه‌های بن‌بست در جوار آن معبر کاربری‌های تجاری و خدماتی و گاه فرهنگی دارد و کم‌تر در جدول ۵. وضعیت نهایی تاب‌آوری کالبدی در محلات ۲۲گانه شهر بابلسر شکل ۱۳. نقشه نهایی تاب‌آوری کالبدی به تفکیک محلات شهر بابلسر ۷۴ شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در که تا حدودی از خسارات وارده کم نمایند. به همین منظور شناخت و ارزیابی میزان خطرپذیری نسبت به حوادث غیرمترقبه و ریشه‌یابی علل آن برای رسیدن به شهر تاب‌آور ضروری می‌باشد. از این‌رو محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی اجرا گردید. براساس مدل ویکور بررسی شدند و براساس میزان تاب‌آوری» در ۳ دسته تاب‌آوری زیاه نیمه تاب‌آور و تاب‌آوری پایین قرار گرفتند. بنا عمر پنا مصالح ساختمانی» تراکم جمعیت بافت فرسوده» معابر و همچنین در این پژوهش با وزن‌دهی و رتبه‌بندی معیارها و شاخص- هایی کاربری اراضی و کالبدی مشکص فده که ار و قطه شهر بابلسر تقریبا ۴۰ درصد محلات تاب‌آور ۴۰ درصد ناتاب‌آور و ۲۰ درصد نیمه‌تاب‌آور می‌باشند که در مجموع ۶۰ درصد محلات از تاب‌آوری پایین برخوردار هستند و اغلب آن‌ها در بافت فرسوده و مصالح ساختمانی با یافته‌های روستا و همکاران (۱۳۹۶) از نظر کالبدی فضایی با یافته‌های دادش‌پور و عادلی (۱۳۹۴) و مارچ (۱۳۹۳) هم‌سو نبوده است. زیرا توسعه شهر بابلسر به سمت اطراف همراه با کاهش میزان تاب‌آوری کالبدی بوده که ناشی از عدم با توجه به قرار گرفتن شهر بابلسر در مجاورت خط گسل, وزش تندبادهای شدید (که در سال‌های اخیر به‌واسطه تغییر آب‌وهوایی بر شدت آن افزوده شده وجود جمعیت شناور در طول سال و همچنین با در نظر داشتن خروجی نقشه نهایی که مشخص می‌کند. بیش‌تر محلات حاشیه‌ای و بافت فرسوده شهر بابلسر در دسته تاب- آوری پایین قرار دارنده می‌توان نتیجه گرفت که محله‌های شهر دسترسی کم به فضای باز در مرکز شهر میزان تراکم ساختمانی بالا کیفیت بنا با ۴۲/۲ درصد ساختمان‌های قابل نگهداری, بالا بودن عمر بنا با میانگین ۳۰-۲۰ سال و وجود ۵۵/۳ درصد سازه‌های ساختمانی شهر از نوع بلوک سیمانی (با هر نوع سقف) از نظر ۳ توجه شهرداری و مسئولان مربوطه به افزایش تاب‌آوری کالبدی؛ ۳ در اولویت قرار دادن تجهیز امکانات شهری و بافت فرسوده؛ در الویت قرار دادن توجه به نوع مصالح ساختمانی و تراکم دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۰۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۷۵ ۷ امور زیرساخت و طرح جامع» مدیریت مطالعات و برنامه‌ریزی کلان‌شهرهای ایران در برابر بحران زلزله با استفاده از مدل شهری در برابر زمين لرزه با استفاده از سیستم اطلاعات پا استفاده از مدل شبکه علیت, محیط شناسی» سال ۲۷ شماره (۱۳۸۸) بررس ی کاربری اراضی شهر نورآباد مصنی با استفاده ۵ مرکز آمار ایران (۱۳۹۵» سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۷۶ شکری فیروزجاه و همکاران: تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهر بابلسر با تأکید بر کاربری اراضی شهری 16 کس] کب ک- ل اج 015-0 2727 ۵1-1 ,۷۷۷۲۷۷ دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی‌شهری» سال یازدهم» شماره ۱ پیاپی ۲۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹	هدف پژوهش حاضر تحلیل فضایی میزان تاب آوری محلات 22 گانه شهر بابلسر در شاخص های کالبدی است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی می باشد. بدین منظور، از مدل آنتروپی شانول جهت وزن ده شاخص ها و مدل تصمیم گیری چندشاخصه ویکور (VIKOR) جهت تحلیل و سطح بندی محلات مورد مطالعه با توجه به تاب آوری کالبدی استفاده گردید. آن چه پژوهش حاضر را با تحقیقات پیشین متمایز می نماید، بررسی و تحلیل میزان تاب آوری بافت های مختلف شهر بابلسر به تفکیک محلات و با توجه به شاخص های کالبدی (براساس کاربری اراضی داخل بافت) آن ها است. بر اساس یافته های پژوهش، 40 درصد محلات شهر بابلسر تاب آور، 20 درصد نیمه تاب آور و 40 درصد تاب آوری پایین را از نظر شاخص های کالبدی نشان می دهد. ارزیابی نهایی نشان داد که تاب آوری کالبدی با تأکید بر کاربری اراضی در مواقع حوادث غیرمترقبه، می تواند موجب تسهل در خدمات رسانی و کاهش خسارت های احتمالی شود درحالی که 60 درصد محلات شهر بابلسر از این نظر تاب آور نمی باشند.
27,802	475996	این افراد عموما فراتر از انتخابات و رأی‌دهی که رایج‌ترین شیوه مشارکت سیاسی مردم است. در سیاست درگیرند و در کنار اشکال رسمی و نهادینه مشارکت سیاسی از اشکال غیررسمی فردی و جمعی (مانند اعتراض» تجمع» تظاهرات, اعتصاب و غیره) نیز استفاده می‌کنند (19 :2007 ,۰0/2۳0 در ایران در سال‌های اخیر جنبش‌های اجتماعی مثل جنبش زنان و دانشجویی, تشکل‌های مختلف همچون کارگری و معلمی و دیگر نهادهای مدنی و مستقلی که وجود دارند. در اثر سیاست‌های انقباضی حاکمیت به‌سختی قادر به سازمان‌یابی و کنش‌ورزی بوده‌اند. سندیکاهای کارگری با مشکلات قانونی و تشکل‌یابی مواجه‌اند» جنبش زنان پس از سال ۸۸ دشوار می‌تواند خود را منسجم و سازمان‌دهی کند. معلمان که در سال‌های دهه ۰ کمتر به‌عنوان نیروی اجتماعی معترض شناخته می‌شدند در دهه ۹۰٩ و به‌ویژه از سال‌های میانی آن درنتیجه‌ی وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی و اجتماعی و به‌تبع آسیب‌پذیری بیشترشان ظهوری آشکارتر به خود گرفتند و البته متحمل هزینه‌هایی نیز شدند. اتجمی‌های اسلامی ذانشگ۲۳۳۹ سای ما دانن و۳ که پس از رزوی کار آمذن دولت اول روحانی در سال ۲٩ موق شدند بار دیگر خود را بازسازی کنند. در سال‌های اخیر با بازداشت و احکام سنگین.اعضای خود مواجه‌اند: دراین شرایط مشارکت سیاسی جدی به‌سختی می‌تواند از اعتراا ۳۳۴ لیگ ارت افراتر رود. سوال مهم در این رابطه آن است که وقتی در ذرون یک "نظام سیاسی, امکان فعالیت سازماندهی‌شده وجود نداشته باشد و یا با مشکلات جدی همراه باشد و زمانی که سازمان‌های جامعه مدنی دچار متعدد و دسته‌بندی‌های" درون گروهی‌اند که در"طی چند دهه درون جامعه مدنی فعالیت داشتند و فراز و فرودهای چندی را از سر گذرانده‌اند. در این پژوهش مشارکت سیاسی کنشگران جامعه مدنی را با محدود کردن آن‌ها به این چهار تشکل سابقه‌دار بررسی کرده‌ايم. در این راستا کنشگری و مشارکت سیاسی این فعالان و نیز ارتباط آن‌ها با احزاب سیاسی» جنبش‌های اجتماعی و ساختار سیاسی را موردبررسی قرار داده‌ايم تا دریابیم کنشگری سیاسی در میان فعالان چهار تشکل بالا در شرایطی که امکان تشکل‌یابی با مانع مواجه است. چطور می‌تواند ظهور و دوام بیابد. بدین‌ترتیب سوالات محوری زیر به‌منظور ۶ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ ۱- کنشگران (در چهار تشکل کارگری؛ معلمی, زنان و دانشجویی) چه راهبردها و برنامه‌هایی برای دستیابی به مطالبات یا حرکت در مسیر خواسته‌هایشان در بستر نظام ۲- کنشگران سیاسی موردمطالعه در این پژوهش به سراغ چه اشکالی از کنشگری رفتند و دلیل انتخاب آن اشکال از سوی آن‌ها چه بوده است؟ تحقیقات درباره مشارکت سیاسی عمدتا با محوریت دو سوژه سیاسی مختلف انجام شده‌اند؛ گروهی از پژوهش‌ها به سراغ شهروندان منفرد و عادی جامعه رفته‌اند و میزان و نوع مشارکت سیاسی را در میان آن‌ها موردسنجش قرار دادند و گروهی دیگر کنشگران سیاسی و مدنی در جامعه را محور پژوهش خود قرار دادند» یعنی کسانی که به گروه, سازمان» حزب یا جنبشی وابسته‌اند و کم‌وبیش به‌صورت سازمان‌یافته‌تر دست به کنش می‌زنند. تمایز این دو گروه روشن است: گروه اول.شهروندانی‌اند که بیشتر؛درگیر زندگی جاری و مسائل شخصی‌اند و گروه دوم کسانی‌اند که فعالانه و داوطلبانه دزگیر کنش‌های سیاسی شده‌اند. این دو گروه در فرهنگ سیاسی, اشکال و راهبردهای کتشگری سیاسی تمایزاتی دارند. آن‌ها بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و در کنار هم جایگاه جامعه مدنی در مشارکت سیاسی را از طرف دیگر در تحقیقات گسترده‌ی مشارکت آشیاسی سطوح و متغیرهای مختلفی موردتوجه قرار گرفته‌اند: خرد. میانه. کلان» سیاسی, اقتصادی, اجتماعی, فرهنگی و بررسی شده است. همچنین تأثیر جامعه‌پذیری سیاسی به‌عنوان ترکیبی از روندها و نهادهایی چون خانواده» مدرسه هم‌آلان» رسانه‌های جمعی, دین» جنسیت يا اجتماعات قومیتی و عضویت در انجمن‌ها؛وسازمان‌ها بر مشارکت "سیاسی مطالعه شده؛ نیز به منایع فردی نظیر تحصیلات. اطلاعات» مهارت و ثروت ارجاع شده و بر روی فرصت‌ها و محدودیت در ایران تحقیقات درباره مشارکت سیاسی از اواخر دهه ۱۳۷۰ و پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۷۶ رو به توسعه گذاشت. ادبیات وسیع مشارکت سیاسی درباره ایران فر شش کستد قابل اراکه ات که ار هر یک مشارکت سیاسی, فر تسبت با یکی از عوامل تأثیرگذار بر آن موردبررسی قرار گرفته است: ۱- مدرنیزاسیون و مشارکت سیاسی راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۱۷ (1995 ,ذقق8 :1989 ,28060ز5672)» ۲- مشارکت مدنی و مشارکت سیاسی ( ,ف0عع520 41 ,3278 :2006)» ۳- زنان و مشارکت سیاسی ( ۸۳۵۹1۵ ,2004 ,52۳20-720 6 ,لطه۳2۳ :2004)» ۴- اثربخشی سیاسی و مشارکت سیاسی (2016 ن8802)». ۵- مشارکت سیاسی در سطح عاملیت سازمانی و نهادی (1998 ,۳1160نطف82) و ۶- مشارکت تحقیقات اندکی کنشگران سیاسی و مدنی در ایران را محور پژوهش قرار دادند و اشکال مشارکت سیاسی را برای این گروه‌ها مطالعه کردند. تحقیقات درباره جنیش‌های اجتماعی اغلب به‌طور نظری و از منظر علوم سیاسی انجام شده‌اند و در آن‌ها کنشگران جنبشی کمتر جامعه هدف و مرجع پرسش‌ها بوده‌اند. در میان تحقیقات داخلی پژوهشی که مشخصا سشارکت: سیاسی را ار بت :با کنشگران سیاسی قرار داده باشد یافت نشد. بااین‌حال از معدود مطالعاتی که به,تحلیل جامعه مدنی و کنشگری در ایران پرداخته. پژوهش پائولا ریوتی! با عنوان «کنشگری سیاسیذر ایران: راهبردهای بقا. امکان‌های مقاومت و اقتدارگرایی» (2017) است. او دراین پژوهش تلاش می‌کند به این سوّال پاسخ دهد که کنشگری سیاسی در شرایطی که.حاکمیت اقتدارگرا محدودیت‌هایی اعمال می‌کند. چگونه امکان‌پذیر می‌شود؟ به این منظور نویسنده از دو سنت نظری استفاده می‌کند که عبارت‌اند از نظریه جنیش‌های اجتم‌الل او مطالعه سوبژکتیویته و مقاومت آن چنانکه ساری حنفی " صورت‌بندی می‌کند. جمع‌آوریآذاده‌ها از طریق مضاحبه با کنشگران سیاسی ایرانی بین سال‌های ۱۳۸۶-۱۳۹۵ در ایران» ترکیه و ایتالیا انجام گرفته است. محقق تا سال ۸۸ مصاحبه‌ها را درون ایران انجام داده اما پس‌ازآن به دلیل محدودیت سفر به ایران با فعالانی که از ایران مهاجرت کرده یا پناهنده شده بودند. اقدام به مصاحبه کرده است. در مجموع ۰ مصاحبه عمیق در ظی این سال‌ها صورت گرفته که از ۱۵ مصاحبه‌ی آن در این مقاله نتایج این پژوهش نشان می‌دهد کنشگران ایرانی در؛حوزه‌های مختلف (دانشجویی, زنان و غیره) از سه شیوه برای کنش‌ورزی استفاده کرده‌اند (8 :2017 ,141۷61). مسیر اول تنوع بخشیدن به فعالیت‌ها به همراه تکثیر سریع گروه‌های جدید با جهت‌گیری‌های ۸ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ ایدئولوژیک متفاوت. این مسیر به دلیل تغییرات ساختاری (همچون پایان جنگه تغییرات جمعیت شناختی» ورود نسل جدید به بازار کار و نظام آموزشی و تغییرات در سیاست‌های نهادی و رسمی) و تصور فعالان از کم‌هزینه‌بودن بسیج اتفاق می‌افتد. مسیر دوم غیررسمی‌کردن کنشگری و فردی‌شدن متعاقب آن است. کنشگری در حوزه‌های مختلف جامعه مدنی دیدگاه‌های انتقادی نسبت به زیرساخت‌های نظام سیاسی را افزایش می‌دهد. این امر تمایل رژیم به سرکوب و امنیتی‌کردن را بالا می‌برد و نسل جوان را به سمت شبکه‌های غیررسمی سوق می‌دهد و منجر به فعالیت‌های پراکنده و فردی می‌شود. آخرین مسیر تضعیف زیرساخت‌های کنشگری و درعین‌حال تقویت اعتمادبه‌نفس و انعطاف پذیری فعالان است. فعالیت‌های غیررسمی فضای تحرک بیشتری به فعالان می‌دهد. کنشگران در فعالیت‌های زیرزمینی ممکن است با گروه‌ها یا کمپین‌های مختلف ائتلاف کنند یا نکنند ولی انعطاف پذیری و بقا نسبت به سرکوب را افزایش می‌دهند. این امر باعث تقویت سوژگی, افزایش اعتمادبه‌نفس و احساس خودمختاری" «از آنخبگان سیاسی می‌شود. به‌طورکلی نویسنده اگرچه به کنش‌های سهاسی غیررسمی«توجه می‌کند اما سازمان‌های سیاسی رسمی را نیز برای بقای کنشگری سیاسی,در ایران حیاتی می‌داند. از سوی دیگر وجه مشترک اغلب پژوهش‌هایی که در کشورهای اروپایی و آمریکا با محوریت: مشارکت سیاسی به وی ز )۳ یه ره این است که اگرچه آمار: کاهش نرخ مشارکت سیاسی در میان شهروندان و به‌خصوص جوانان را نشان می‌دهد. اما درصورتی که تعریف مشارکت را از اشکال سنتیو نهادمند آن اندکی فراتر بریم و اشکال غیررسمی» غیرسلسله‌مراتبی و غیرنهادمند را وارد تعریف مشارکت سیاسی کنیم» شاهد تغییرانی, خواهیم برذکرگ شال‌های جورخ شکلی الیش وبا رخ اذاذم اس کن درنتیجه‌ی آن امکان‌های تازه‌ای برای تفسیر کاهش مشارکت سیاسی در اختیار پژوهشگران و سیاست‌گذاران اجتماعی و سیاسی قرار می‌دهد. ( [(2 50126۳۵ + 0016 :2011 ,ما5 بررسی پیشینه تحقیقات نشان می‌دهد اغلب تحقیقات درباره مشارکت سیاسی در ایران با تمرکز بر ارزیابی وضعیت مشارکت سیاسی در میان مردم عادی و با روش کمی صورت گرفته و مطالعات کمتری چگونگی مشارکت سیاسی را در میان کنشگران و فعالان جامعه مدنی که از بازیگران اصلی میدان سیاست‌اند. به‌طور کیفی ارزیابی کرده‌اند. در این راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۱۹ پژوهش به‌جای تمرکز صرف بر نهادهای رسمی و نخبگان سیاسی حاکم؛ سیاست‌های غیررسمی نیز موردتوجه قرار گرفته‌اند؛ به‌عبارت‌دیگر علاوه بر مشارکت سیاسی در نهادهای رسمی به فعالیت‌های غیررسمی‌ای توجه داشته‌ايم که کنشگران علی‌رغم محدودیت‌های موجود سیاسی, توانسته‌اند برای پیشبرد مطالباتشان از آن‌ها سود برند. کندوکاو درباره مشارکت و کنشگری سیاسی در ایران ما را به نظریات دموکراتیک‌سازی" ت رژیم‌های اقتدار گرا یا نیمه اقتدارگرا" و نیز نظریه انعطاف‌پذیری اقتدارگرایی " پیوند می‌دهد؛ نظریاتی که ساختار نظام سیاسی را در تحلیل مشارکت سیاسی و کنشگری فعالان مورد اتکی قرار می‌دهند. نظریه‌های دموکراتیک‌سازی و انعطاف‌پذیری اقتدارگرایی از اوایل دهه 0 به مبحث جافتاده‌ای در تحلیل‌های سیاسی در خاورمیانه و شمال افریقا تبدیل در نظریات دموکراتیک‌سازی. جامعه مدنی یکی از پیش‌شرط‌های دموکراسی است زیرا باعث پاسخگو کردن دولت‌ها می‌شود و منافع شهروندان را نمایندگی می‌کند. تفاوت جامعه مدنی با سایر گروه‌های اجتماعی, سطح سازمان‌دهی و قاطعیت و جسارت آن است که جامعه مدنی را قادر می‌سازد اقتدار.دولت را به چالش بکشد. منطقه خاورمیانه اغلب متهم است که جامعه مدنی ضعیفی دارد و یا فاقد یک جامعه مدنی یکپارچه بوده است (139 :2004 ,صذ[[36)؛ اما تحقیقاتی«هم هستند که. چنین رویکردی را صرفا دید گاه غربی‌ها می‌دانند و معتقدند این پیش‌فرض هزاران سازمان اجتماعی را که برای سال‌ها در منطقه فعال بوده‌اند» نادیده می‌گیرد (2007 ,[72102). ادعای این محققان آن است که نقش جامعه مدنی در این منطقه متفاوت از بستر دموکراتیکی است که این مفهوم بر آن سوار شده است. به این معنا که محیط سرکوبگر سیاسی, می‌تواند فعالان را به سمت فعالیت زیرزمینی سوق دهد. درنتیجه آن‌ها مجبور می‌شوند از ابزارهای جدید برای ارتباط استفاده کنند و به‌واسطه این فرم جدید ارتباط و سازمان‌دهی, تشکل‌ها و انجمن‌های متفاوتی ظهور می‌کنند که از مرزهای سنتی طبقه و جنسیت فراتر رفته و می‌توانند به کمپین‌ها و مبارزات گسترده تبدیل شوند (72-3 :2014 بله 6۵۲ ۸۵75). درواقع استدلال اصلی آن است که ۰ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ ازآنجاکه تشکل‌های مدنی درون ساختار سیاسی فرم و محتوا پیدا می‌کنند. این ساختار هنمگن, است: زمینه‌هایی را ایجاد کند که مولد. تغییر دموگرانیک باشد. با نباشد. و تناقش آیتجاسه که ,ذولت‌های غیردموکراتیک پهنفرت تشکل‌هایی را تخمل, می‌کنند: که: شبرایط از سوی دیگر نظریه انعطاف‌پذیری اقتدارگرایی به وجه دیگری از نسبت جامعه مدنی و ساختار سیاسی می‌پردازد. برومبرگ! (2002) معتقد است در جهان عرب مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی, ایدئولوژیکی اجتماعی و زثواستراتژیک در ترکیب با یکدیگر فضایی از سرکوب. کنترل و گشودگی فضای سیاسی را ایجاد کردند. حاکمان عربی محدوده‌های مشارکت و آزادی بیان را به‌طور واکنشی قبض و بسط می‌دهند و درنتیجه سطح اقتدارگرایی ذر این منطقه همواره در نوسان بوده است (57 :2002) و دقیقا همین خصلت, وی واکنش, گریقی به چالش مار امتراضا و انققامات قراروی حاکلست: است که اگرچه نظریه‌های دموکراتیک‌سازی و انعطاف‌پذیری اقتذارگرایی هر دو به درک ما از چگونگی تحولات سیاسی و نیز سار کارشیاست‌هایاافتذا رگرایانه کمک می‌کنند اما خالی از محدودیت و نقد نیستند. مهم‌ترین نقدی که به هر دوی این نظریات وارد شده مربوط به تفسیر آن‌ها از ابعاد تحولات: ۱+ 0 ۱ ۳۳۴ ای رها مرتبظ با دموکراتیزاسیون تحولات سیاسی را گامی روبه‌جلو در راستای دموکراسی تعبیر می‌کنند و نظریات انعطاف‌پذیری اقتدا رگرایی آن‌ها را تا پکک‌های‌لمی‌شگارند که حاکمیت سوار می‌کند تا درون ساختار اقتدارگرا موجودیتش را حفظ کند (2012 ,027210718 +8 6ع82)؛ اما آنچه این نظریات را برای 8 طراقست مر‌کنن رفسه ذران‌بارم اس وکام سیاسی بهمتوان یک‌طرف مشارکت سهاسی دار مواجه. با کفشگری فعالان مساق و داوظلّب آدر سیاست‌ورزی» مرزهای مشروع مشارکت ,سیاسی را چطوّر؛ ترسیم می‌کند و تا کجا انتقادات جامعه مدنی را تحمل می‌کند. ذر اواقع اصحبت از راهبردکنشگران سیاسی» پای میزان کنترلی که از طرف نظام سیاسی به آن‌ها وارد می‌شود را به میان می‌کشد و هم‌زمان ابعاد نظریه جنبش‌های اجتماعی گسترده و پرمحتواست ولی به‌طور سنتی توجه کمی به منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا داشته است. از اواخر دهه 1990 به‌تدریج تحقیقات راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر . ۱۲۱ دراین‌باره در این منطقه رو به افزایش گذاشت. خیزش و انقلاب‌های ۲۰۱۰-۲۰۱۳ عریی موجب شد علاقه دانشگاهیان به جنبش‌های اجتماعی در منطقه افزایش یابد و این آغاز گفتگویی انتقادی میان محققان خاورمیانه و نظریه جنیش‌های اجتماعی کلاسیک بود که از نتایج ال نه‌فقط گسترش دامنه جغرافیایی نظریه که همچنین افشای نقاط ضعفش بود (نگاه کنید به 5-3 :2017 ,]۷6ن8). از مواردی که مطالعه جنبش‌های اجتماعی در خاورمیانه و شمال آفریقا برجسته کرد یکی تجزیه‌وتحلیل عاملیت کنشگران سیاسی و اجتماعی در بسترهای اقتدارگرا و دیگری مطالعه کنشگری غیررسمی است. آصف بیات (2011) بسترهای سیاست غیررسمی را شامل ناجنبش‌ها" فعالیت‌های فروسیاست" شبکه‌ها میدان‌ها کمپین‌های اعتراضی و ائتلاف‌های سست که کنشگران یا شبکه فعالان را به هم پیوند می‌دهد. برمی‌شمارد. سازمان‌های رسمی شامل احزاب. اتحادیه‌ها سازمان‌های غیردولتی و سازمان‌های جنبش اجتماعی می‌شوند که به نحوی سازمان‌دهی شنند که: برای دولت. دابل ماگ پعنی یک جنیش اجتماغی که رویکردی مقابله‌ای دارد و ذیل نیک سازمان مردم‌نهاد (سمن)"قانونی با ساختاری افقی سازمان‌یافته. رسمی تلقی می‌شود اگر مسئولان بتوانند اعضا و رهبران آن را شناسایی کنند و با آن‌ها ارتباط بگیرند. ساختاروافتهاترا گاهی هیاس خطرناک. می‌شود: کنشگران را وادار به پنهان‌کاری فعالیت‌هایشان می‌کند. غیررسمیت به همراه جدا شدن از فعالیت‌ها فعل ضروری این هنگامه است. چراکه به کنشگران اجازه می‌دهد فاصله‌گذاری کنند و در رویکرد و جهت‌گیری‌شان بازسازی صورت دهند و این مهم‌ترین کارکرد تحقیقات درباره کشنارکّت سیاسی از ,دهه 1970 به بعد اغلب,میّان فعالیت‌های سیاسی متعارف یا رسمی " و نامتعارف یا غیررسمی؟ بسته به خصوصیات کیفی کنش, تمایز قائل شدند.. آشکال متعارف مشارکتم اساختاويلفتم ی قانوق‌اتد" مثل عضویت دز یک حزّب سیاسی, رأّی دادن مبارزات انتخاباتی» حضوز در جلسات سیاسی, تماس با مقامات و غیره. این فعالیت‌ها در محدوده‌ی مقبول سیاست‌های نهادی قرار دارند و در واقع فعالیت‌های ۲ وعفان1هم11۳2: اصطلاحی از جیمز اسکات است. او فروسیاست را به عنوان اشکال روزمره مقاومت فردی و یا جمعی که به ۲ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۱٩» زمستان ۱۳۹۹ سیاسی #رسمی» قلمقاد می‌شرند. مفارکت: سیاسی نامتارق آطکال کر سنتی و غیرنهادی مشارکت هستند, همچون شرکت در راهپیمایی‌های اعتراضی, تسخیر خیابان به نشانه‌ی اعتراض» بر هم زدن نظم موجود با ایجاد راه‌بندان» امضای دادخواست یا تحریم برخی محصولات که در دهه‌های اخیر موردتوجه قرار گرفته‌اند. تمایز میان اشکال متعارف و نامتعارف مشارکت سیاسی در میدان عمل اغلب مورد سوّال و تردید است. چراکه برخی از اقدامات اصطلاحانامتعارف, مثل تظاهرات و تسخیر خیابان, بیش‌ازپیش موردپذیرش قرار گرفته‌اند و اساسا طبقه‌بندی اشکال مشارکت در این دو دسته با گذشت زمان دستخوش تغییر شده چراکه با همه‌گیرشدن برخی اشکال کنشگری» درک حوزه عمومی نیز از آن‌ها تغییر کرده است. برای مثال تظاهرات آن‌قدر فراگیر شده که به‌سختی می‌توان آن را جزو از طرق: دیگر اهمجنان, کد قرحش, رفن محققان! مطالعات خازرمیاته "کشتگری «غیررسمی» را امری حیاتی برای این منطقه می‌دانند؛ چراکه در اغلب اوقات فعالیت‌های غیررسمی تنها امکان سازمان‌یابی است. غیررسمی‌شدن کنشگری در کشورهای خاورمیانه مانند ایران به دو معناست؛ ۱- سوق بکها کردن فعالیس‌ها بتلیمت گروه‌های غیررسمی با محوریت اقشاری همچون زنان» کارگران» حامیان محیطزیستو غیره و ۲- فردی شدن غیررسمی‌شدن کنشگری, مانع از مثارکت‌های فردتی" در سازمان‌های شناخته‌شده و ساختارستد:همچون کمیته‌های انتخابا احراات ۹ یاس گروه‌های رسمی و شنتاستامه‌دار نیست و در ایران به‌ویژه تحت شرایط خاصی نظیر دوره‌های انتخاباتی یا باز شدن فضای سیاسی افزایش می‌پابنه اضروهاما اسلی جرخش کنشگران به سیم گووه‌های غیرزسمی وبا فعالیت‌های فردی آن است که فعالیت‌های «رسمی» می‌توانند غیرقانوتی اعلام شوند. مثلا مقامات سیاسی می‌تواند تخمت‌های یبای با ایو بفطور غیرمنتظره غیرقانونی اقلام کنند. خال‌آنگه فعالیت‌های؟ یو سهیوامی‌توانند 17 حیوّدی بقا بیابند و در ضمن تا پیش از شناسایی و یا ایجاد حساسیت» هزینه‌ی کمتری بپردازند. از طرف دیگر رسمی بودن تشکل‌ها اگرچه چارچوب مشخصی برای کنشگری تعیین می‌کند که از خصلت‌های آن محافظه‌کاری بیشتر است اما لغو مجوز و بستن آن برای حاکمیت هزینه دارد. اما نکته‌ای که درباره سیاست غیررسمی باید به آن توجه کرد آن است که ضعف سنت‌های دموکراتیک تنها سیاست رسمی را نحیف و نخبه‌گرا نمی‌کند بلکه سیاست غیررسمی را هم دربرمی گیرد. اینکه سیاست رسمی و نهادهای آن از بازنمایی کل جامعه با راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۲۳ تنوغ و تکغز آن ناتوان است لزوما به این معنا نیست که آنچه در حاشیه: و در سیاست غیررسمی توسط گروه‌های مختلف ایجاد می‌شود. می‌تواند جامعه را به نحو کارآمدی پقاتیبانی کقده سیاست غیررسمی آفت‌هایی, داره: که ستم‌تریتن این ست ک ار جاشیهه ماندن گروه‌های غیررسمی برای سال‌های متمادی می‌تواند آن‌ها را به کلونی‌های کوچک و متوهمی تبدیل کند که توانایی تولید چشم‌انداز رهایی‌بخش و کنش مرتبط با آن را در میدان سیاست از دست می‌دهند. این گروه‌ها ممکن است به مجمع‌الجزایر جدا افتاده‌ای بدل شوند که نه‌تنها از درک تفاوت‌های درون گروهی یکدیگر ناتوان‌اند و امکان همزیستی و کنش جمعی در میان خودشان به حداقل می‌رسد که از طرف دیگر به درگیری‌ها و تنش‌های درونی دامن می‌زنند. به همین دلیل نمی‌توان سیاست غیررسمی را باوجود تمام محاسنی که در شبکه‌سازی و هویت‌سازی دارد بدون لحاظ و درگیری در سیاست و به نظر می‌رسد نظریات و مفاهیم بالا بتوانند در توضیح اینکه کنشگران در ایران چگونه درون فضاهای تحت کل خاکمیتا#وابه‌واسغله فرضّت‌قاتی مشارکت سیاسی دست به سیاست‌ورزی می‌زنند و از چه راهبردهایی سود می‌برند تا سوژه‌ی سیاسی اثربخش و مستقل بسازند. مور باشند. ازآنجاکه این پژوهش با روش کیفی انجام گرفته. طرح این نظریات صرفا جهت ایجاد حساسیت نظری متناسب با موضوع پژوهش بوده است و هیچ نظریه خاصی مبدا و مبنای کار قرارنگرفته است. باایّق‌حال در مرحله تحلیل داده‌ها نظریاتی که به درک بهتری از یافته‌ها کمک می‌کنند. مورّد استناد قرار می گیرند. در یافته‌ها به این می‌پردازيم که فعالان چطور مفهوم انتزاعی مشارکت سیاسی را به مجموعه‌ای از کنش‌هایخودمختار تبدیل "کرذند و چطور توانستند. درون نظام سیاسی ایران که برخی آن را اقتدارگرا یا نیمه اقتدارگرا (2012 ,1269021۷221270) نامیده‌اند به لحاظ سیاسی فعال باشند. بدین ترتیب» چارچوب مفهومی این تحقیق حول محور مفهوم مشارکت سیاسی سامان یافته است. مدل زیر خلاصه چارچوب مفهومی پژوهشی را نشان ۴ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۱٩» زمستان ۱۳۹۹ مشارکت در چنیش‌های اجتسانی جدید با تریسون‌های آزا کنش‌های عوتیط با ناقرمانی عدئی؛ ایجاد مائع در راه ها اشغال ساختمان- این پژوهش به روش کیفی و در پارادایم تفسیری جامعه‌شناسی انجام شده است. تحقیق کیفی انجام عملی تحقیق در دنیای واقعی است و بسیار ظریف و عمیق مسائل را مورد شناسایی قرار می‌دهد. با استفاده از این روش می‌توان پیچیدگی مسائل اجتماعی را شناسایی کرد. همجنیق چامفکاگیرعا, لیخ روش جررتاخقیهات سوام هرچه بیشتر شرایط را واقعی نمود و از شرایط تصنعی و غیرواقعی فاصله گرفت ( ,705570270 ۵۶ 12/13750211 8 87)) انتخاب زوشن کیش آذر ابا وزوهاش مکمک امش کنن تا با توجد به تنوع ذروئی کنشگران سیاسی و حیطه‌های فعالیتشان؛ امکان درک موقعیت‌های افراد و گروه‌های مختلف با ویژگی‌ها و تاریخچه‌های متفاوت به دست آید و درعین‌حال داده‌هایی درباره اشکال مشارکت سیاسی, راهبردهای مورداستفاده کنشگران آن‌ها برای دستیابی به مطالبات و درک آن‌ها از شرایط سیاسی کسب شود و ابعاد مشارکت سیاسی کنشگران سیاسی روشن‌تر شود. روش انتخاب‌شده برای جمع‌آوری داده‌ها مصاحبه بوده است. راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۲۵ تکنیک جمع‌آوری داده‌ها مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته بود. در این شیوه اگرچه پژوهشگر سوالاتی را از پیش آماده دارد ولی در جریان مصاحبه این امکان وجود دارد که برخسب شرایط آقراقه مصاخیه‌کشنه :قرو افراینت سساخه سالات: تکمیلی مطرح کت ابا داده‌های لازم را به دست آورد. سوّالات با محوریت نوع و راهبردهای مشارکت سیاسی کنشگران در درون گروه‌ها و تشکل‌هایشان پرسیده شدند. تعداد هفت پرسش اولیه ذیل این محور طراحی شدند که البته در جریان مصاحبه‌ها پرسش‌های بیشتری طرح می‌شدند. در مصاحبه‌ها ابتدا از فرد خواسته می‌شد درباره فعالیت‌های گروه و سازمان متبوعش صحبت کند و سپس مشخصا از تجربیات خود در کنشگری سیاسی درون آن گروه و سازمان بگوید. نمونه سوالاتی که پرسیده شدند عبارت‌اند از «شما چه اشکالی از کنشگری سیاسی را تجربه کردید؟»» «برای پیشبرد مطالباتتان در گروه چه فعالیت‌هایی انجام دادید؟»». «درصورتی‌که پیگیری مطالبه از شیوه‌های رایج و رسمی میسر نمی‌شد» چه‌کار با توجه به حساسیت موضوع موردبررسی»برای انجامم مصاحبه‌ها از نمونه‌گیری هدفمند استفاده‌شده است؛ یعنی افرادی انتخاب شدند.که پدیده اصلی و موردنظر را تجربه موردبررسی ما بود سعی شد از هر چهار گروه افراد مناسب انتخاب شوند. اکثر مصاحبه‌شوندگان سابقه فعالیت تشکیلاتی داشتند و تعذادی نیز علی‌رغم داشتن چنین سابقه‌ای» هم‌اکنون به‌صورت مستقل فعالیت می‌کردند. قعالان مستقل مشخصا در دو گروه زنان و کارگری بودند. دلیل آن کاهش فعالیت‌های سازمان‌يافته در میان فعالان زنان از سال ۸ به بعد و عدم امکان تشکل‌یابی مستقل و رسمی در میان کارگران است که به هر دو این موارد در بخش يافته‌ها اشاره خواهد شد. انتخاب افراد بر اساس تفاوت‌های درون گروهی و تنوع دیدگاه‌ها صورت گرفت تا توزیع متوازنی در کل نمونه‌ها داشته باشیم. گاهی پیدا کردن کنشگرانی که اعتماد کنند و حاضرابه گفتگو شوند» بسیار دشوار و زمان‌بر بود. این مسأله به‌ویژه در بخش فعالان کارگری که هراس‌های امنیتی بیشتری دارند» مشهودتر بود. روند ارتباط گیری اولیه تا گفتگوی حضوری در برخی موارد تا چندین ماه به درازا می‌کشید. درنتیجه دسترس‌پذیری نیز عامل مهم دیگری در انتخاب افراد برای مصاحبه بود. با در نظر گرفتن ضرورت اشباع داده‌های به‌دست‌آمده» به‌طوری‌که در مورد سوّالات مطرح‌شده اطلاعات جدیدی از مصاحبه به دست نیاید درمجموع با ۲۲ نفر از فعالان چهار تشکل فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ ۱ فعالیت جنبش زنان دست‌کم از ۸۸ به بعد دچار رکود شد و در نتیجه فعالان زن» اگرچه با فعالان زن قدیمی‌تر ارتباط راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۲۷ 18 بخیی معلمی 8سال سازمان معلمان ایران 3 ا مرد 0 \| رامین ۱ معلمی . 15سال سازمان معلمان ایران ۲5 مرد 1 \| صدرا معلمی ۲ 14سال انجمن اسلامی معلمان ایران 0 ا مرد 2 \| طاهره ۱ معلمی . 10سال کانون صنفی معلمان 9زا زن مصاحبه‌ها با کسب اجازه از افراد ضبط شدند و به آن‌ها اطمینان داده شد که متن مصاحبه کاملا محرمانه و تنها در اختیار محقق خواهد ماند. همچنان که در جدول مشخص است. تعداد مصاحبه‌ها در تشکل‌های معلمی پنچ کنشگر, تشکل‌های کارگری سه کنشگر و دو مطلع (کسی که الزاما دست به کنش در این زمینه نمی‌زند ولی در جریان روندها و روابط گروه‌های کارگری قرار داشته است و گاه مورد مشورت آن‌ها قرار می‌گیرد). در شرایطی که فعالان کارگری بفسبختی حاضر به:مضاحبه می‌گدند: مطلعان آين حوزه اطلاعات موتقی :دز اختیار گذاشتند و در دسترس‌تر بودند. از تشکل‌های زنان یا فعالان جنبش زنان پنج کنشگر و تشکل‌های دانشجویی به دلیل تنوع درونی گروه‌بندی‌ها. هفت کنشگر مورد مصاحبه‌ها سپس پیاده و تحلیل شدند. در تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای مضمونی یا تماتیک استفاده: ش ٩اه ۷۴ ارت است از تحلیل مبتنی بر استقرای تحلیلی که در آن محقق از طریق طبقه‌بندی داده‌ها و الگویابی درون‌داده‌ای و برون‌داده‌ای به یک سنخ‌شناسی تحلیلی دست پیدا می‌کند ( ,۸۷1]۵99۵0 12601" 4 :2019). این نوع تحلیل در وهله اول به دنبال الگویابی در داده‌هاست. وقتی الگویی از داده‌ها به دست آمد باید حمایت موضوعی از آن صورت بگیرد. روّندشتاسایی زا اجتخراج مضامین از منوزموپياده‌شده مصاحیهها فا رسیدن یه مقاهیم بدین طریق صورت گرفته است:۱- مطالعه چندین‌باره متن مصاحبه‌ها و کدگذاری اولیه از محتوای هر مصاحبه بر اساس معانی که سوزه به کنش‌هایش ,در رابطه با کنشگری (جمعی- فردی» رسمی-غیررسمی, قانونی-غیرقانونی) داده است. ۲- دسته‌بندی کدهای مختلف در قالب,مظمون‌های بالقود (برای مغال هخستسفی کال کشگری,ذر قالب مذاکرمبا مقامات: نامه‌نگاری» تجمع, تظاهرات. شکل‌دهی ائتلاف‌ها. تلاش برای بازسازی تشکل پس از سرکوب) و تلاش برای یافتن مضامین کلی‌تر و انتزاعی‌تر و ۳- بازبینی مضامین ساخته‌شده و اصلاح, خلاصه‌سازی و تعدیل آن‌ها. سازمان‌دهی آن‌ها ذیل دو مقوله اصلی و مرتب کردن ۵۸ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ بر اساس تحلیل مصاحبه‌ها الگویی از راهبردهای مشارکت سیاسی کنشگران در جدول زیر 02200 0010۵1 "20018 اه فعزو2 ۳ اه دنا میاه .2 1316 پست‌های سیاسی» تماس و مذاکره با نمایندگان \|9۱ روابط حسنه با جنبش‌های" اجتماعی" جدید تأسیس و فعالیت \| پس از وقوع تحرک میان سیاست رشمی "و غیررشمی»چارچوب "و آفرم«کلنی .کنشگری فعالان است. کنشگران در حوزه‌های چهارگانه تنها بر نهادهای رسمی و مجوزدار و ارتباط با نخبگان سیاسی حاکم بسنده نمی‌کنند بلکه سیاست‌ورزی غیررسمی را نیز همپای آن پیش برده‌اند. آن‌ها علی‌رغم محدودیت‌های نظام سیاسی» فضای سیاسی مستقلی در حوزه‌های دانشجویی» زنان» معلمی و کارگری برای مشارکت سیاسی ایجاد و حفظ کرده‌اند و در این راستا از راهبردهای مختلفی بهره بردند. در ادامه این راهبردها را به ترتیب در میان فعالان معلمی» کارگری» زنان و دانشجویی مورد بررسی قرار خواهیم داد. راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر . ۱۲۹ در میان معلمان» دو تشکل «سازمان معلمان ایران!» و «انجمن اسلامی معلمان؟» هر دو رابط و تاملاقی با آتخبگان سیاسی نردیک بهخوه دازندد:پازاین قفاوت کهسازمان سلمان بر ارتباط با بدنه معلمی و کار تشکیلاتی با معلمان در کنار مذاکره با مسئولان تأکید دارد ولی انجمن اسلامی پایگاهی در میان جامعه معلمی نساخته است. تحرک میان سیاست رسمی و غیررسمی (به‌ویژه در میان تشکل‌هایی که این امر را آشکار نمایش می‌دهتن کار چنذان راحتی نیست: سازمان معلمان یزان از تشکل‌هایی است که بر ماهیت صنفی-سیاسی خود تأکید دارد و تلاش می‌کند هم جانب مسائل حرفه‌ای-معیشتی معلمان و هم جانب مسئولان و مقامات را حفظ کند. یحیی ۶۳ ساله و از ما خودمان را دو زیست تعریف می‌کنیم. اصلا ما به وجود آمدنمان هم نقریها با همین نگاه بود. می‌گفتیم ار یگ /یلامی معلمان هست مال کروه‌های: چب سای ۲۳۹۹۷۲ جککسی ای اثرمگا وحم هست که مال راست است. اين‌ها سرفا او سل کی وی گر سطم‌ها و مشکلات آموزش و پروش به‌ضورت نشکیلانی کاری ندارند. بیشتر .در سطح لابی‌های مدیران کل و وزرا و این‌طوری کاز می‌کنند برای همین نتوانستند ارتباطی با معلم‌ها برقرا رکنند. ا زآن‌طرف هم کانون صنفی‌ها"اهستند که می‌گویند ما فقط معلم گچ به دستیم و اینکه یکی«بره و مدیر بشه:از ما باید خارج بشه. همین دعوایی که الاآنم هست در سطح کلان که بیاییم در جامعه کار کنیم يا در حاکمیت کار کنیم. ما از اول این دو زیست بودن را برای خودمان تعریف کردیم» هر چند که حفظ کردنش"خیلی سخته. "چون ازیک‌طرف شما می‌خواهید تعامل بکنید و در مقامات هم باشید و این‌طرف در انتخابات مختلف. معلم‌ها: می‌کق اشما: دنبای پکار هس لها یا ید افکر.ما نیستید: و اما دارید لابی می‌کنید که چیزی گیر خودتون بیاد. از اون طرف مآن‌هایی که اون بالا هستند می‌گن آقا شما دارید نظاهرات راه می‌اندازید و اين اطلاعیه چیه ۱ سازمان مان ایران فر سالن ۱۳۷۹ پروانهافقالیت-خود زا نابات گرده است,و سازمانی آغیردولتی و طننقیحسیاسی :اس ۲ انجمن اسلامی معلمان دز سا ۱۳۷۰ به عنوان شازمانی سیاسی به ثبت رسیده است. انجمن اسلامی رویکره اصلاح‌طلبی ۰ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ اين‌قدر نند دادید. حفظ این بالانس دوطرفه خیلی سخته... ما هم از معلم‌ها تفریبا فحش می‌شنویم و هم می‌گیرن و میاندازن زندان ما رو. از این طرفم می‌گن شما امنیت ملی رو بهم زدید و از اين داستان‌ها. ریسک منزوی شدن در میدان سیاسی یا ادغام شدن در حاکمیت از مشکلات کلیدی تشکل‌ماست: اتسمیم کنتشگران, بزای مذاکزه: و تال با مقاماگ سول تصمیمی آقابل‌درگک و راهبردی پراگماتیستی است که به آن‌ها امکان حفظ منافع مختلف را می‌دهد و همچنین هزینه‌ی حاکمیت را برای سرکوبشان بالا می‌برد. دستگیری اعضای یک سازمان رسمی و مجوزدار به‌مراتب دشوارتر از دستگیری افرادی منزوی یا محفل‌های غیررسمی است. به‌ویژه در جوامعی که تشکل‌یابی و سازمان‌دهی نیروهای مردمی هزینه‌بر است. حفظ تعامل با بالادستی‌ها اگرچه محافظه‌کاری بیشتری به تصمیم‌گیری‌ها و کنش‌های تشکل تحمیل می‌کند اما امکان بقا و به رسمیت شناته‌شدن‌رآآبرایشاناحفظ می‌کند. همچنان که رامین اگر پا در حکومت نباشد ما فکر می‌کنيم حذف.می‌شویم. اجازه کار داده نمی شه و یواش یواش از جامعه هم حذف می‌شویم. با توجه به وجود دسته‌بندی رسمی و غیرزسمی! در تشکل‌های کارگری که از قبل نفی یکدیگر خود را به اثبات می‌رسانند. پرداختن به راهبرد کارگران نیز لاجرم ذیل همین دسته‌بندی امکان‌پذیر خواهد بود. روابط حسنه را در میان تشکل‌های رسمی کارگری می‌توان به‌وفور ردیابی کرد. درواقع تشکل‌های رسمی به‌عنوان تشکل‌های نهادی قانونی اغلب فراتر از چانه‌زنی» لابی‌گری و تجمع‌های مجوزدار حرکتی انجام نمی‌دهند. علی ۶۵ ۱. تشکل‌های کارگری در ایران به دو دسته رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شوند. تشکل‌های رسمی که در قانون کار به رسمیت فنناخته شدمانت قبارتند: از شوراتی اسلامی کار#اشمن‌گای سنفی کارکری و نگافنهگار کازگران قر کازگاه‌ها این تشکل‌ها از سوی بسیاری از فعالان کارگری شناخته‌شده به عنوان تشکل‌های وابسته شناخته می‌شوند چرا که به لحاظ ساختاری و چارچوب قانونی‌ای که در آن قرار گرفتند لاجرم وابسته به دولت و کارفرما هستند و در نتیجه نمی‌توانند کلیت کارگران را به طور مستقل نمایندگی کنند. از اوایل دهه ۸۰ به تدریج تشکل‌های مستقل و سندیکاهای کارگری (که عمدتا پیش از انقلاب آسبلامی فجالیی حاشمه) ری سسویگای شر کر راوگان مکانیک ورفلرکاز و قیومه ایا و بارگمایی شمه آین جته تشکل‌های غیررسمی نامیده می‌شوند چرا که به لحاظ قانونی» تعریف شده نیستند و به ثبت رسمی نرسیدند. تا پیش از دهه ۰ تشکل‌های رسمی تنها تشکل‌های کارگری موجود بودند و اغلب فعالان قدیمی کارگری, سابقه عضویت و همکاری با آنها را داشته‌اند اما پس از ظهور و فعالیت سندیگاها و تشکل‌های مستقل, مشارکت با تشکل‌های رسمی با انگ‌زنی از سوی جامعه راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۳۱ ساله که از فعالان قدیمی کارگری است و سابقه حضور در تشکل‌های رسمی و غیررسمی را تشکل‌های رسمی در مورد نعیین سطح دستمزد که مطالبه‌ای عمومی در میان کارگران است.» خیلی پیگیر نیستند. نهایتش به مصاحبه کردن؛ نشست برگزا رکردن و لاب ی کردن اکتفا می‌کنند. نه ساختار این تشکل‌ها بهشون اجازه می‌ده- چون نوعی وابستگی به دولت دارند یا تحت نفود دولت هستند- که خیلی عمیق بخوان روی اين قضیه کا رکنند و نه خودشون توان سازمان‌دهی و بسیج داشتند. مطالبات صنفی وقتی به بن بست برسه‌- این‌رو در قانون کار هم داریم البته خیلی سروته‌اش رو زدند و یک‌چیز نامفهومیه و فقط آدم از مضمونش می‌تونه بفهمه که منظور اعتصابه- ولی وفنی مذاکرات بر سر مطالبات به نتیجه نرسه اون وت اهرم فشاره اعتصاب و توفف تولیدند. تشکل‌های رسمی توان بسیج نیرو درباره این .قضیه رو ندارند و به دلیل ساختارشون باید جوابگوی دولت»مدیریت» حراست و وزارت اطلاعات باشند در نتیجه خیلی دست‌به‌عصا هستند« و "این کارو" پیگیری نمی‌کنند. تشکل‌های مستقل هم چون توانمندی و گستردگی کافی ندارند اغلب.به بیانیه دادن, مصاحبه کردن و مقاله نوشتن اکتفا می‌کنند یعنی کار آگاه‌گرانه و افشاگرانه می‌کنند. مثلا سندیکای شرکت واحد می‌زه جلوی وزارت کار نجمع می‌کنه. مذاکره با مسئولان البته در میان فعالان مستقل کارگری نیز وجود دارد؛ اما ازآنجاکه فعالان مستقل در سنت چپ هویت‌پابی می‌کنند و چپ تاریخا مذاکره با قدرت را مذموم می‌شمارد. چنین کنشی عمدتا با اتهام و انگ‌زنی از سوی بدنه کارگری و دیگر تشکل‌های مستقل کارگری همراه:می‌شوه ودقر تسفطالان کازگوی مشستقل سحتی اگز بزای پیشبرد مطالبه‌ای, جمخی ناگزیر دست ب2 مفلکره #اسامات: حکومتهمارنند-تمایلی به سخق گفتن از آن وعلتی کردنش نذارند: البته :کر این نکتدضروری است که فعالان کارگری مستقل با به عبارتی فعالان بخش غیررسمی کارگری, میان مطالبات صنفی‌ای که درون یک واحد وجود دارد با مطالبات عام‌تر کارگری در استفاده از مذاکره تمایز قائل می‌شوند. همچنان که بیتا ۶۰ ساله و از فعالان باسابقه کارگری در این رابطه توضیح می‌دهد: من تا مدت‌ها فکر م یکردم با علم به اینکه خانه کارگر یک تشکل وابسته و حتی ایدئولوژیکه, اما چون جایی که من کار می‌کردم تشکل دیگه‌ای نیست. ۲ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ شاید بشه روی خانه کارگر مانور داد و برخی از مطالبات را گرفت از این طریق. ولی وفتی مطالبات از حوزه‌ی یک کارگاه معین خارج می‌شه و مطالبه‌ی عمومی‌تری می‌شه پیگیری آن از طریق تشکل‌های رسمی بیهوده است. مدیران تشکل‌های رسمی به شکل‌های مختلف وامدار و وابسته به حکومت یا دولت هستند.. مثلا خانه کارگر از آغاز حکومتی بود انجمن‌های صنفی در دولت اصلاحات و با تکیه به دولت خاتمی شکوفا شدند و مجمع نمایندگان در دوره احمدی‌نژاد رشد کرد. مطالبات که عام‌نر می‌شه خب احتیاج به هماهنگی در سطح بالاتری است. اینجاست که اين رهبران رسمی مانع‌اند. هرکدام وامدار یک‌بخشی از دولت و حاکمیت‌اند و نمی‌توانند خیلی به قول خودشون خطر کنند چون ممکنه رانت‌هاش رو از دست بده. اینجاست که دیگه من بعد از مدتی به اين نتیجه رسید م که در اين چارچوب‌های رسم ی کا رکردن فقط برای در میان فعالان زنان ارتباط با, حاکمیّت,و#اخزاب اسب رسمی بیش از هر امر دیگری چالش‌برانگیز بوده است..یکی الیل آن پیشینه‌ی مبارزاتی و حافظه جمعی زنان از سیاست‌ورزی است. جنبش زنان در دورزه‌هایی تحت سیطره گفتمان و نهادهای دولتی قرار گرفت. مطالبات جنسیتی نه‌تنها اولویت احزاب و نهادهای وابسته تلقی نمی‌شد که صرفا به‌مثابه ابزاری برای رسیدن به هلف اصلیی به کار گرفته می‌شدند. درنتیجه کنش‌های زنان یا بی‌نتیجه و عقیم می‌ماند یا مصادره می‌شدند (2005 ,5818887120). بدین ترتیب هراس از دست دادن استقلال,» زنان را به سمت همکاری‌های کوتاه‌مدت. مقطعی و موضوعی با احزاب و بدنه حاکمیتی.سوق. داده است تا ضمن بهره‌مندی از فرصت‌های سیاسی به دامان وابستگی نلغزند. فعالان زنان به‌ویژه تا سال ۸۴ روابط حسنه‌ای با دولت اصلاحات داشتند و حفظ ارتباط موّئر»ه خاصه با زنان درون حاکمیت از راهبردهای بخشی از اين فعالان بوده است. بهترین مئال آزاین‌دست که در مصاحبه‌ها بدان اشاره‌شده» اعتراض به لایحه حمایت از خانواده و تلاش برای پیوستن ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان است که در اولی فعالان زنان با نمایندگان مجلس هشتم جلسه‌ی مذاکره جمعی برگزار کردند و دومی خواسته‌ی مشترک جنبش زنان و نمایندگان زن مجلس ششم بود و در هر دو مورد بخشی از خواسته‌های فعالان و بخشی از خواسته‌های حاکمیت تحقق پیدا کرد. در جریان کمپین یک‌میلیون امضا نیز این چالش که کمپین چه نسبتی با اصلاح‌طلبان باید راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم دانشجو و کارگر ‏ ۱۳۳ داشته باشد و چه رویکردی باید اتخاذ کند وجود داشت. سهیلا ۲۸ ساله و از فعالان بعدها توی کمپین اين مسأله چالش بود اصلا که چه کار باید بکنيم. چون خب کمپین یک‌جوری تعریف شده بود که ایده‌اش این بود که باید امکان - نه‌ففقط امکان بلکه علاقه‌مند بود که همه صداها را بیاره نوی خودش. نوی کمپین جریان‌های مختلفی وجود داشت یعنی از فمینیست‌های شبه دولنی‌طور توی کمپین بودند - شبه‌دولتی که می‌گم برای اینکه واقعا دولنی نبودند ولی ایده‌شون نزدیک بود به اون شکل از فمینیسم < تا طیفی که یک کم اصلاح‌طلب بودند نا چپ‌ها نا بچه‌هایی که خیلی نویانر از این بودند که هنوز احیل یله خاسصی ناشته آشته با تیک تخاصی بی قآی‌ها فا امه خی طیف متنوعی ا زآدم‌ها نوی کمپین بودند. ولی خب یادمه که این چالش وجود داشت و مخصوصا اون اوایل که کمپین خیلی سعی می‌کرد همه جریان‌ها را درگی رکنه, مذاکرات ‏ و گفنگوهایج هم ون زنأن«طیف اصلاح‌طلب انجام شد؛ که خب اون موفع اون‌ها خیل ی "مشتاق به حمایت"نبودند؛ یعنی می‌گفتند ما در میان دانشجویان: گروه‌جالی که بر وهای آنهم رای اسلامی پس از سال ۲٩ تلاش کردند. نمونه بارز تعامل و مذاکره میان دانشجویان و اصلاح‌طلبان در راستای دستیابی به مطالبات دانشجویی محسوب می‌شوند. این گروه‌ها هرکدام از بازماندگان طیف‌های مختلف دفتر تحکیم بودند که درواقع شکل کنش‌ورزی مرسوم در نهاد انجمن اسلامی یعنی مذاکره و لابی.(بااصلاح‌طلبان بیرون و درون قدرتو:همچنین با نیروهای هیئت نظارت بر تشکل‌های دانشجویی) را در پیش گرفتند. کورش ۲۹ ساله و از اعضای هدف اصلی طیف‌های دانشجویی ایجاد یک انحادیه بود. البته مواضع فرق داشت ما اعتفاد داشتیم باید یک انحادیه سراسری شکل بگیره مثل گذشته و برخی اعتفاد داشتند هر طیفی باید انحادیه خودش رو داشته باشه. همه این‌ها شروع کردند به تفویت لابی‌هاشون برای اینکه به اتحادیه نزدیک بشیم. این لابی‌ها در دو سطح بود: یکی اصلاح‌طلبان حزبی و دیگری دولتی‌ها مثل وزارت ۴ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ از سوی دیگر در جریان‌های دانشجویی گروه‌هایی همچون شورای صنفی دانشجویی وجود دارند که مخالف مشی و رویکرد انجمن اسلامی در مذاکره و لابی به‌ویژه با اصلاح‌طلبان هستند. شوراهای صنفی اکثرا رویکرد چپ دارند و همچنان که سیمین ۲۹ چپ در هر طیفی فعالیت صنفی رو فعالیت مهمی می‌دونه. از منظ راینکه داره به رویه‌های معیشت دانشجویان می‌پردازه؛ اما چپ‌ها به اصل فعالیت انجمن اسلامی نقد دارند که برمیگرده به شکلی از لابی‌گری و وابستگی. وابستگی هم لزوما مالی نیست بلکه ایدئولوژیک و مشی و مرامی است. شما در نهایت آمال تون انتخابانه ولی ما می‌خواییم کنشگری از پایین بکنیم ما با قابل ذکر است که چنین مرزیندی‌ها و انتقادات صریحی را شاید بیشتر در دانشکده‌های علوم‌اجتماعی و در میان دانشجویانی بتوان پی گرفت که نسبت به استقلال نهادی. استقلال مطالبه‌گری و موضع‌گیری انتقا‌ی در برابر قدرت خحساسیت بیشتری به لحاظ نظری دارند. موضع گیری ضدمذاکره‌ای که در میان چپ‌های انتقادی شورای صنفی علوم اجتماعی وجود دارد. در میان شورای صنفی سایر گروه‌ها چندان رایج نیست. «کانون صنفی معلمان»! بیش از سایر تشکلماق معلمی از سیاست‌های حاکمیت انتقاد می‌کند و در برابر آن‌ها موضع می‌گیرد؛ اما باید توجه داشت که مقاومت یک راهبرد واکتشی است و کانون مسفن ماکان تهافلر؟ آز طریقانامه‌نگاری و متاکره با مقامات: دیذار حضوری» طومارنویسی و دادخواست. از برگزاری تجمع و تحصن و اعتصاب و نوشتن بیانیه‌های انتقادی نیز آبایی نداشته اسلت‌عبزای پخازن "دز #سال ۷٩ کانون صتفی معلمان فراخوان سه اعتصاب معلمی در مهز آبان و اسفند را اعلام کرد و گروهی از معلمان از شهرهای مختلف ایران به آن پیوستند. معلمان در روزهای موعود در دفتر مدرسه تحصن کردند و به سر کلاس درس نرفتند. مطالباتی که در فراخوان «شورای هماهنگی تشکل‌های ۱ کانوق ضتفی معلمان در سال ۱۳۸۲ به‌اثبت رشیده است و خوه را سازمانی اضتفی مغرفی می‌کند. کانون اصنفی ظی بمال‌سای آخیر سوقی بد ایا یوق مجامی اقابل رقتولی یم سک که اگرچه آیار یکی جر ای رات جر ومتجون کت اب ] مصاحبه‌ها نشان می‌دهند آن‌ها در نسبت با دیگر تشکل‌های معلمی جایگاه موفق‌تری نزد معلمان به‌دست آوردند. راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۳۵ صنفی فرهنگیان ایران» در رابطه با اعتصاب معلمان ذکرشده ترکیبی از مشکلات معیشتی (سفره خالی معلمان» حقوق ناکافی و...)» مطالبات حرفه‌ای (کالایی شدن آموزش) و البته تأکید بر آزادی معلمان دربند است. مونا ۳۸ ساله و از اعضای کانون صنفی معلمان این دور اول اعتصاب در مهرماه خیلی پرشورتر و شلوغ‌تر برگزار شد» حضور خانم‌ها مخصوصا خانم‌های شهرستانی خیلی خیلی بیشتر بود. دور دوم حضور معلم‌ها در سراس رکشو رکمرنگ‌تر بود تهران که دیگه از همه‌جا کمرنگ‌تر بود. به‌واسطه‌ی عکس‌هایی که مرتب به دست ما می‌رسید و ما م ی‌گذاشتیم ن و کانال نلگرام, می‌ديديم که نسبت به دوره‌ی قبل کاهش پیدا کرده. مثلا دور اول از کردستان گر روزی دویست عکس به دست ما می‌رسید از دویست تا مدرسه در دور دوم مثلا پنجاه تا عکس به دست ما رسید. چون در دور اول عزمی برای برآورده شدن مطالبات نبود دیگه. نوی دوره‌ی اون دستگیری و احضار داشتیم, آقای.. را گرفتند. بهش هل اعتللا با غامکنیپولن ایشون مخالفث کرد گفت من این کار ا نی کگ و ‏ ا بورشم کردند بعد آزاد: شند. نوی دور دوم هم که دستگیری گسترده‌نر بود. از همه شهرها: و از همه معلم‌ها مقاومت به‌عنوان ‏ یک راهبرد». گرچه می‌تواند رویکرد قدرتمندی باشد اما محدودیت‌هایی نیز دارد. از جمله آنکه کنشگران یک تشکل برای استفاده از راهبرد مقاومت نیازمند قدرت کافی برای حفظ موقعیت دفاعی‌اند. کانون صنفی تلاش می‌کند این قدرت را از طریق جذب حداکثری"معلمان و داشتن بدنه اجتماعی تأمینکند. بااین‌وجود کانون صنفی تنها تشکل معلمی است که در سال‌های اخیر چند عضو زندانی داشته و هزینه‌ی کنشگری چه برای هیات مدیره آن و چه برای معلمانی که به فراخوان‌هایش در برگزاری مقاومت همچنین از کلیدواژه‌های اتحادیه‌های کارگری در سراسر دنیا و در ایران است. اساس ایده‌ی بازگشایی سندیکاهای کارگری در ایران پس از انقلاب» بر مقاومت در برابر تشکل‌های رسمی و مقاومت در برابر قانون کاری شکل گرفت که سندیکا و استقلال تشکل‌های کارگری را به رسمیت نمی‌شناخت. به‌بیان‌دیگر بازگشایی سندیکاها پس از انقلاب» نوعی واکنش در مقابل عدم کارایی تشکل‌های رسمی کارگری بود و ازآنجاکه قانون ۶ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ کار هیچ تشکل مستقلی جز سه نوع تشکل رسمی مصرح در قانون کار را به رسمیت نمی‌شناسد. برپایی سندیکا با موانع قانونی مواجه بود!. فعالان کارگری تلاش بسیاری کردند تا به نحوی از خلاهای قانونی به سود خود و رسمیت بخشیدن به سندیکا استفاده کنند و زمانی که موفق نشدند به سندیکا وجاهت قانونی دهند. قانون را نادیده گرفتند و به کار تشکل‌های رسمی‌ای همچون شوراهای اسلامی کار و انجمن‌های صنفی تا سال ۸۴ ۳ بخشی از کارگران را همراه خود داشتند و در چارچوب قانون» کنش‌هایی را ترتیب می‌دادند که سندیکا در واکنش به بی‌فایدگی آن‌ها اعلام وجود کرد. درنتیجه بدیهی است که میان تشکل‌های رسمی و غیررسمی کارگری تقابل ایجاد شود. تلاش برای رسمیت بخشیدن به سندیکای شرکت واحد اتوبوس‌رانی محبوبه ۶۳ ساله که از فعالان باسابقه ۱. در قانون کار مصوب اسفند ۱۳۳۷ فعالیت سندیگاها در ایران آزاد و قانونی اعلام شد اما پس از انقلاب در قانون ۹ به فعالیت ستدیکایی هیچ آشاره‌ای نشده است. قصل شم قانون در کنار پیگیری‌های حفوقی.. یک سری نامه‌نگاری‌ها خطاب به ریاست جمهوری برای به رسمیت شناخته "شدن «سندیکای کارگران شرکت واحد انوبوس‌رانی تهران و حومه خطاب به ریاست جمهوری در روزنامه شرق چاپ می‌شه» یک مطلبی هم بچه‌های روزنامه‌نگار نهیه می‌کنند که سنّدیکای شرکت واحد داره کارهایی انجام می‌ده و می‌خوان رسمی بشن.. هیچ واکنشی برنمی‌نگیزه فقط شاخک‌های شورای اسلامی کار .و حراست رو تیز می‌کنه و مرداد و شهریور ۸۴ رانندگان شرکت واحد با روشن کردن چراغ‌های اتوبوس‌ها یک کار اعتراضی می‌کنند. بعد مشغول شکل دادن به اعتصاب منهمی د رآذر و دی می‌شن. این اعنصاب قرار بود گسترده باشه» در جرّیان اعتصاب» نیروهای امنیتنی حمله می‌کنند و فعالان سندیکای واحد رو با خانواده دستگیر می‌کنند. نزدیک ۳۵۰ نفر رو درادی‌ماه در یک‌شب می‌گیرند. بعدازاین اتفاق می‌افتند دنبال بچه‌های سندیکا.آدرجه سرکوب بسیار بالا بود. بعد از اتقاقات دی ۸۴ سندیکا وارد فاز دیگه‌ای می‌شه. اين انفاقات هم تب‌وتاب سندیکا رو می‌خوابونه واحد. فقط می‌توانند یکی از سه مورد شورای اسلامی کار انجمن صنفی يا نماینده کارگران را داشته باشند». راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم دانشجو و کارگر ‏ ۱۳۷ و هم سندیکا رو به سمت حقوفی‌ترشدن می‌بره؛ یعنی پیگیری حفوقی قضایا با پاسخ مقامات به درخواست رسمیت بخشیدن به سندیکا پاسخی امنیتی بود. چراکه کارگران نه‌تنها اقتدار شورای اسلامی کار را زیر سوّال می‌بردند بلکه خواستار احیای چیزی بودند که در دهه ۶۰ مورد پاک‌سازی قرار گرفته بود و حتی واژه آن (سندیکا) نیز از قانون کار حذف‌شده بود. بدین ترتیب سندیکا بدون آنکه رسمی و قانونی شود به فعالیت ادامه داد و اگرچه به لحاظ میزان مشروعیت طی حدود یک دهه نزد کارگران» مدیریت شرکت واحد و شورای اسلامی کار جای خود را باز کرد اما تا به امروز همچنان فعالیت غیررسمی دارد و کارگران شرکت واحد نیز همچنان بر عضویت و فعالیت در سندیکای واحد مقاومت از سوی دیگر فعالان زنان همچنان که از مسیرهای رسمی بهره بردند به سراغ اشکال غیررسمی سیاست‌ورزی نیز رفته‌اند. آن‌ها. در کنار پیگیری از کانال‌های رسمی مثل مذاکره؛ لابی. نامه‌نگاری و ملاقات حضوری با مقامات. مطالباتشان را به انحا غیررسمی دیگری نیز کاوا 30 ۲۳۵16 3008 تاه آهفنامم هصهممصز اه ۳۹ .3 13016 ۱۳۸۲ تجمع بدون مجوز ۸ مارس به مناسبت روز جهانی زن در پارک لاله ۱۳۸۴ تحصن ریاست‌جمهوری ۸۴ به دعوت اعظم:طالقای و با حضور زنان از ۳۸۴ در ۲۲ خرداد ۸۴ چند روز پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری و در 0 اعتراض به نقض حقوق زنان رو به روی دانشگاه تهران برگزار شد. ۳۸۵ 8 ید در ۲۲ خرداد ۸۵ در سالگرد تجمع سال گذشته در میدان باون 19۳ هفت‌تیر و در اعتراض به نقض حقوق زنان برگزار شد. ۸ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ 8 در مخالفت با مواد مربوط به چندهمسری لایحه حمایت از در اعتراض به لایحه‌ای که صدور گذرنامه و اجازه خروج از کشور در اعتراض به سهمیه‌بندی جنسیتی در کذ تحویل امضاها به ۱۳۹۳ جس‌آوری دز هزاز انشا ر اعتراص ار کنکور و تحویل ۱۳۹۴ ی 2 در اعتراض به حضور حداقلی زنان در نمایندگی مجلس ۱۳۹۵ کارزار منع خشونت در اعتراض به نبود قانون مشخصی برای خشونت‌های خانگی و در فعالان زن هزینه‌های زیادی (بازجویی»,بازداشنت ورحبین) برای برخی از خانه‌های جدول بالا متحمل شدند. به‌ویژه کمپین یک‌میلیون امضا که: از کنش‌های جریان‌ساز و اصلی جنبش زنان پس از انقلاب محسوب می‌شود» یک سال.پس:.از آغاز فعالیتش در سال ۸۶ با موجی از دستگیری‌ها مواجه شد و این فشارها (در کنار اختلافات درون گروهی کمپین) بر عملکره جنیش زنان تأثیر منفی گذاشت. بااین‌حال خود.برپایی کمپین در سال ۸۵ و در شرایطی که جامعه مدنی با روی کار آمدن دولت اخمدی‌نژاد؛به سمت رکود می‌رفت. خود نشان از مقاومت و انگیره بالای فعالان زن دز کنشگری دارد. مستانه ۳۶ ساله و از فعالان خود مثال کمپین یک‌میلیون امضا یک امکانی بود که یک جمعی ساختش. وجو د/ن سل یلو ایدمای ,ونیا نوک سمکه "یه \|ما: فعالیتی بکنيم که ثبت‌نشده باشه. مثلا ان‌جی‌او نباشه نهاد نباشه, هیچی نباشه. هیچ جایی هیچ لوکیشنی نداشته باشه که تو بگی این دفتر کمپین یک‌میلیون امضاست کسبی قآ ماقرا ساحت نی کین لکد درا ومگی ریاد در سه چهار سال فعالیت یعنی از ۸۵ که راه افتاد نا ۸۸ که اوج فعالیتش بود. ۱ از آنجا که نمایندگان مجلس حاضر به ملاقات با فعالان زن و دریافت امضاها نشدند. امضاها به دفتر رئیس مجلس تحویل ۳۲ امضاها در دیدار با نمایندگان به آن‌ها تحویل داده شد. راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۳۹ راهبرد مبتنی بر کنش‌های مدنی و آرام که از سوی فعالان زن از دهه ۷۰ پیگیری می‌شد. به‌تدریج و با موج دستگیری‌ها بازداشت‌ها و حکم‌های قضایی زنان در کمیپن به سمت راهبرد واکنشی درباره دستگیری‌ها کشیده شد. بدین‌معنا که نیروی کنشگران. معطوف پرداختن به اعضای دربند خود و اطلاع‌رسانی به عموم درباره وضعیت آن‌ها-عمدتا از طریق رسانه‌های خارجی که امکان نشر اخبار دستگیری‌ها را داشتند- شد. تا پیش از آن کنش‌های غیرتقابلی با حاکمیت یکی از ارکان کنش‌ورزی‌های زنان بود و البته ساختار فرصت‌های نظام سیاسی نیز به‌گونه‌ای بود که امکان فعالیت و کسب موفقیت‌های کوچک در رابطه با مطالبات جنسیتی را به زنان فعال می‌داد. در میان دانشجویان» «شورای صنفی دانشجویی» بیش از سایر گروه‌های دانشجویی در جریانات اعتراضی مشارکت داشتند. شوراهای صنفی دانشگاه به‌ویژه در دهه نود رشد و اهمیت چشمگیری یافتند. تغییر سیاست‌های اقتصادی کشور و به‌ویژه روند پولی‌سازی دانش در این گرایش بی‌تأثیر نبوده است*اغضای نوی صنفی اگرچه به لحاظ سازمانی درگیر اعتراض‌های صنفی همچون اعتراض به کیفیت پایین غذای سلف اعتراض به ساعت ورود و خروج به خوابگاه و غیره بودند اما به میانجی,موقعيت‌ها و بزنگاه‌هایی خود را به امتراضات. و مطالبات بزرک رن اک مصیبیوند. دادنشگ ها ان می‌دهند برخی از این اعتراض‌ها به مناسبت‌هایی همچون روز دانشجو» روز معلم» اول می‌روز جهانی کارگر هشت مارس روز جهانی زن و غیره انجام شده است و برخی دیگر بسته به شرایط موجود در اعتراض به دستگیری دانشجویان و اخراج اساتید و یا موضوعات مستقیم و بی‌واسطه‌ی سیاسی همچون اعتراض به حجاب اجباری و همراهی با اعتراضات مردمی در دی ماه ۹۶ انجام: شنه‌انت. تریا: ۲ سالگ ازطزعضای اجان شلامی ذربازه پهمواهی‌دانشجویان با حرکنت تا ۹۶ که یک حرکتی در خیابان اتفاق افتاد و بچه‌ها همراهی کردند با این حرکت. بیشتر اين بچه‌ها از "شورای صنفی بودند. چون باور داشتند روندهای نئولیبرال‌سازی از همه ما موجودانی بدهکار ساخته. در نتیجه فکر می‌کردند اگر اعتراض می‌کنند در همراهی با مردم دارند به وضعیت خودشون هم اعتراض می‌کنند. جنسش حمایت از مردم نبود این بود که ما اصلا یکی هستیم و مطالبات‌مون یکیه. ولی هزینه زیادی دادند. هم اون بچه‌ها دستگیر ۰ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷ شماره ۱٩» زمستان ۱۳۹۹ از دیگر راهبردهای رایج در میان تشکل‌ها ائتلاف است. در میان سازمان معلمان و کانون صنفی معلمان در اوایل دهه ۸۰ ائتلافی شکل می‌گیرد که این دو گروه را برای مدتی به یکدیگر نزدیک می‌کند. راهبرد برجسته سازمان معلمان که طی سال‌ها با فراز و فرودهایی با آن شناخته می‌شود. رابطه با حاکمیت و مذاکره است و از طرف دیگر کانون صنفی معلمان بیشتر رویکرد انتقادی و مقاومت بر قدرت را پیشه کرده است. آنچه این ائتلاف را رقم می‌زند تلاش سازمان معلمان برای بازسازی سازمان پس از برخوردهای سال ۸۰ و در پی آن تعطیلی یک‌ساله آن است. یحیی ۶۳ ساله و از اعضای سازمان معلمان درباره این سال ۰ سازمان مظلمان یه خاطر برگزاری تچسب ی که ماه دپ مار زیاد جمعیت و شعارهای تنده تمطیل شلد از نیک‌اسال دوباره بازکقایی‌اش کردیم با افراد جدید. سال ۸۲-۳ فعالیت‌هامون خوب بود تا رسیدیم به ۸۵. چون گروه قبلی‌مون رفته بودند دیگه ما راهبردمون این شد که با کانون صنفی در تقابل تاشیم و بهشو یل جی هل شانی که در سازمان ایستاده بودند. اونا که رفتند اما گفتی مآقا اشما"معلمیّده"ما هم معلمیم بیایید با هم یه کارهایی بکنیم. سال ۸۵ رسیدیم به یک تجمع جلوی مجلس که هر دو گروه با هم بودیم و معلم‌ها روز اول ۵۰ نفر بودند روز بعد ۵۰۰ نفر تا ده هزار این تجمع که به دستگیری و برخورد با اعضای هر دو سازمان منجر شد. بار دیگر سازمان معلمان را به بازسازی خود و بازگشت به راهبرد پیشین واداشت. اگرچه دستیابی ب اتقلاف با فد الک ینآ کارگری ,اتحاذ عمل ذشوار است اما :ذر بزنگاه‌های مهم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در میان تشکل‌های کارگری اتحاد عمل درون گروهی و برون‌گروهی پیشینه دارد. منظور از اتحاد عمل درون‌گروهی توافق و اجماع میان سه تشکل رسمی کارگری و یا در میان گروه‌های غیررسمی است. اتحاد عمل اغلب برای اموری انجام می‌شود که مبارزه بر سر آن‌ها ارتباط مستقیم بر زندگی کارگران و خانواده‌های آن‌ها دارد. روابظ میان تشکل‌های رسمی کارگری را علی ۶۵ ساله: از فعالان راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر . ۱۴۱ در تشکل‌های رسمی بین کانون عالی انجمن‌های صنفی و کانون عالی شورای اسلامی کار اختلاف‌هایی وجود داره و یه جور رقیب هم هستند. ولی بحث نتعیین دستمزد که پیش میاد اين‌ها با هم همکاری می‌کنند. هر چند که سطح کار اینا محدوده و اگر یه جایی؛ مقامی تلفن کنه بگه بس کنید. اين‌ها بس می‌کنند. من هم با کانون صنفی کار کردم و هم با شورای اسلامی کار می‌دونم که اینها با هم خوب نیستند. بخشی‌اش مالیه و بحث بودجه است که یکی از نقاط ضعف این‌هاست که :به لحاظ مالی وابسته باشند. ولی می‌خوام بگم اين‌ها با هم رقیب‌اند ولی سر مسائل خاصی با هم همکاری می‌کنند. در تشکل‌های: غیررسمی" با گرایش‌های مختلف: نسبت به ,مسائل: کارگزی: رویگرک‌های متفاوتی در کنشگری دارند و درنتیجه, ائتلاف ,میان آن‌هاآدشوارتر است. بااین‌حال مسائلی همچون نوشتن بیانیه مشترک در اعتراض به/,امنیتی کردن محیط کار و یا اعتراض به بازداشت فعالان کارگری موضوعاتی‌اند که توافق بر سر آن‌ها راحت‌تر به‌دست‌آمده است. برای مثال تشکل‌های مستقل کارگری در سال ۹۷ بیانیه‌های مشترکی درباره اوضاع وخیم کشور و روز جهانی کارگر و یا پیرامون تعیین حداقل دستمزد منتشر کردند. پای این بیانیه‌ها معمولا نام چند: تشکلی‌پمی‌آید کش‌درازمان‌پنوشت بیائیه ارتباط مثبتی با یکدیگر ذاشته‌اند. مرور اسامی زیر بیانیه‌های من ای کی مقاسبت‌های مختلف طی سال‌های اخیز توسط تشکل‌های مستقل منتشراشدند: کهالاو فرود ووابط میان آن‌ها را به‌خویی نشان از طرف دیگر ائتلاف میان تشکل‌های رسمی و غیررسمی کارگری اگرچه به سبب محدودیت‌های قانونی در تشکل‌یابی مستقل در ایران اتفاقی نادر است. اما طی سال‌های اخیر ذر چند نوبت اتحادی ناگفتّه اشکل) گرفته‌اپمت/ اسه ورد مهم این ائتلاف‌ها عبازت‌اند ۱. به طور کلی تشکل‌های غیررسمی را می‌توان به دو دسته تقسیم‌بندی کرد: ۱- تشکل‌هایی که حاصل تلاش فعالان کارگری برای راه‌اندازی و سازماندهی بدنه کارگری است. این تشکل‌ها به همت فعالان کارگری ایجاد شده و از آنجا که معطوف به یک واحد و کارخانه مشخص نیست. بدنه و صنف مشخصی از کارگران را نیز به همراه ندارد. همچون «کمیته هماهنگی برای ایجاد تشکل‌های کارگری»» «کمیته پیگیری برای ایجاد تشکل‌های کارگری»» «اتحادیه آزاد کارگران ایران» و «کانون مدافعان حقوق کارگران». در هر یک از این تشکل‌ها افراد از صنوف مختلف می‌توانند عضو باشند و فعالیت کنند. ۲- تشکل‌هایی که از درون یک واحد مشخص شکل گرفتند و تاحدی موفق به همراه کردن کارگران آن واحد شدند. دو نمونه مشخص از این گروه «سندیکای شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران و حومه» و «سندیکای کارگران کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه» است. ۲ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ از اعتراض به شیوه اداره و فساد سازمان تأبین اجتماعی در سال ۱٩» قضیه استاد-شاگردی در سال ۲٩ و لایحه اصلاح قانون کار در سال ۹۶. هر سه این موارد در دهه ۹۰ مطرح شدند. تا پیش از آن چنین ائتلاف‌هایی بر سر مسائل کلان میان تشکل‌های رسمی و غیررسمی را نمی‌توان سراغ گرفت. سمیرا ۳۶ ساله, فعال و مطلع کارگری درباره اصلاح س راصلاح قانون کار دقیقا اين ائتلافه شکل گرفت. تشکل رسمی که بشه شنورای اسلام یکا رو تشکل‌های ظیرررسم ی افتلاف کزدند: پاهم نجمع مقنترک هم رفتند سر اصلاح قانون کار. موفق هم شدند. اصلاح قانون کار از دستو رکار توجه به روندهای اقتصادی در ایک دهه اخیر و به‌طور مشخص افزایش خصوصی‌سازی» بی‌ثبات‌کاری و تضعیف, قوانین جمایتی» پاره‌وقت کردن مشاغل و غیره گرایش کم‌وبیش نزدیکی در انتقاد به«حاکمیت در میان تشکل‌های رسمی و غیررسمی ایجاد کرده است. روندهای اقتصادی‌ای که ذکرش رفت.اگرچه از دهه‌های پیشین آغاز شده بود اما نمود عینی‌اش در دهه .۹۰ مشهودتر و در نتیجه تعارض با ون ملموس‌تر شده است. در میان زنان» لایحه حمایت از خانواده در سال ۷۸ نقطه عطفی در تحرکات و همبستگی گروه‌های مختلف زنان محسوب می‌شود. اعتراض ابه لایحه ازآنجاکه بسیار همه‌گیر بود» اتلافی را میان گروه‌های مختلف درون جنبش زنان ایجاد کرد و به‌علاوه سایر نیروهای سیاسی از اصلاح‌طلبان و ملی و مذهبی‌ها گرفته تا دبیر کل جامعه زینب را بر سر یک هدف به هم نزدیک کرد. سرانجام مجلس به‌جای خارج کردن کل لایحه از دستور کار تنها چند ماده‌ای را که بیشترین اعتراض به آن‌ها شده بود:(مواد ۲۳ و ۲۵ و بند ۴ ماده ۳) از لایحه حذف و کلیات را علی‌رغم مخالفت‌ها تصویب کرد. مستانه ۳۶ ساله و از فعالان جنبش زنان هم‌گرایی حول اعتراض به لایحه حمایت از خانواده را چنین ترسیم می‌کند: لایحه حمایت از خانواده ماجرای طولانی‌ای بین فعالان زن و البته سایر گروه‌های دولتی پیدا کرد. دقیقا سال ۸۶ که اوج کار کمپین یک‌میلیون امضا برای تغییر قوانین ناعادلانه بود این لایحه طرح می‌شه که مثلا در یک مورد ازدواج بعدی مرد را صرفا منوط به اجازه دادگاه می‌کرد و اجازه همسر حذف می‌شد. اعتراض‌ها خیلی گسترده بود و واقعا نمی‌شه گفت فقط فعالان جنیش زنان پیگیر ماجرا بودند. مخالفت‌ها بین زنان اصلاح‌طلب و حتی برخی راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم دانشجو و کارگر ‏ ۱۴۳ اصو لگرایان هم بود. اين فضای اعتراضی به چیزی واحد» ائتلاف ناگفته‌ای رو بین فعالان جنیشی و ساير زنان دولتی» مجلسی و مسئول ایجاد کرد که در میان دانشجویان سه گروهی که در سال‌های ۹۳-۳ به دنبال بازگشایی انجمن‌های اسلامی پوذتنه تلاش‌هایی ,یرای آیجاه ریک آتحادیدی واحط و مج آنجام رش ولی اسرانجامی در پی نداشت. کورش ٩۲۹ ساله و از اعضای یکی از این گروه‌ها (شورای احیا) تلاش برای باید دس تکم ۳۰ انجمن می‌شدیم و بعد باید تفاضا می‌رفت هیئت نظارت مرکزی وزارت علوم که یک جمع ده نفری هستند. برای تأیید کردن. ولی باید پشت‌صحنه. اين‌ها راضی بشن که ما می‌تونیم کار کنیم. برای همین نیاز به لابی داشت. نا سال ۹۶ ما دیگه خیلی لابی‌ها و لینک‌های قوی‌ای داشتیم. یک سری فعالیت مشترک بین سه گروه مثل بیائیه مشترک, مثلا راجع به برجام يا مطلبی به‌طور هماهنگ بین کانال انجمن‌ها وجود داشت. ولی اکثر انرزی ما صرف لابی و مذاکره شد. و آخر می‌دیدیم اين گروه داره اونو دور می‌زنه.. ما (شورای احیا) معتفد بودیم باید اتحادیه‌ی واحد انجمن‌ها وجود داشته باشه. مثل دفتر تحکیم.. اما قطما حاکمیت "و خود اصلاح طلب‌ها در اين قضیه بی‌تفصیر نیستند. برای مثال یک عامل ی که این سه طیف رو از هم جدا می‌کرد خود اصلاح‌طلب‌ها بودند. چون اصلاح‌طلب‌ها از اتحاد دوباره این مجموعه می‌ترسند. هر موقع که اين مجموعه بزرگ می‌شه دردسری درست می‌شه که اصلاح‌طلب‌ها هم راحت نمی‌تونند جمعش کنند. هراس اصلی از اين بود که نکنه مثل تحکیم تندرو بشن و کم‌کم از اصلاح‌طلب‌ها هم فاصله بگيرند... این‌طور بگم که گروه‌ها و طیف‌ها هنوز شکل نگرفته. شروع کردن به انشقاق کردن. به‌جای دو طیف قدیم (شیراز و علامه) شدن.سه طیف. جدا/ شدن مسخره‌ی اين طیف‌ها یکی رو دام سوق می‌ده به سمت حکومتی‌تر شدن و اون یکی رو سوق می‌ده به سمت رادیکا لتر شدن. چون فک می‌کنه گفتمان من آینه. وجه افتراق من آینه. دو تا جریا ن کنار هم نیستند که بتونند همدیگر رو تعدیل کنند. قرار نیست این آدم‌ها همدیگر رو راضی کنند و با هم بحث ۴ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ بدین‌ترتیب انجمن‌های اسلامی پس از ۲٩ نه‌تنها نتوانستد به اجماع و یکپارچگی‌ای درونی دست یابند که دیگر جایگاه سابقشان در دانشگاه را نیز نداشتند. از طرف دیگر اما میان شوراهای صنفی دانشگاه‌های مختلف و انجمن‌های علمی گاه همگرایی و ائتلافی بر سر دستیابی به اهداف مشخص شکل می‌گرفت. عباس ۳۷ ساله و از دانشجویان عدالت‌خواه فضای همکاری میان شورای صنفی و انجمن‌های علمی را در دانشکده‌های علوم اجتماعی تا سال ۳٩ همگرایی زیادی وجود داشت بین شورای صنفی با الجمن‌های علمی (حداقل در دانشکده علوم اجتماعی تهران). در امور مختلف مثلا از بررسی وضعیت آموزشی گروه‌ها گرفته تا کیفیت غذا تا گران شدن خوابگاه تا ماجرای پولی شدن واحدهای افتاده. در همه اين‌ها این دو بهم گره می‌خوردند و وصل می‌شدند. سال ۳٩ سال بسیار پویایی بود در دانشکده علوم اجتماعی تهران, هر هفته یک جمعیت زیادتی حول یک.مسأله‌ای دور هم جمع بودند و استادها مجبور شدند بیان و حرف بچه‌هارو گوش بدان. شورای صنفی کلاس می‌گرفت برای بحث.با بچه‌ها و لب به لب‌اش پر امی‌شد. اهمگرایی‌ای بین شورای صنفی علامه و نهران هم وجود:داشست+«حتی با انحادیه انجمن‌های علوم این ائتلاف‌ها اما با جریانات سال ۹۶ و سرکوب اعضای فعال شورای صنفی پایدار نماند و موج اختلاف میان خود اعضای شورای صنفی و بدبینی آن‌ها به سایر گروه‌ها سازمان معلمان از بدو تسین تاکنون دو؛بار در نسبت خود.با حاکمیت دست به بازسازی زده است. بخشی از اعضای سازمان در سال‌های ابتدای تأسیس؛ کسانی بودند که درون وزارت آموزش‌وپرورش منصب و پستی داشتند؛ درنتیجه رابطه سازمان معلمان با دولت اصلاحات مسالمت‌آمیز و نزدیک بود. سال ۸۰ پس‌ازآنکه اولین تجمع سازمان معلمان به تنش کشیده شد. فعالیت سازمان برای یک سال به حالت تعلیق درآمد و وقتی دوباره خود را احیا کردند. راهبرد نزدیکی بیشتر به بدنه‌ی معلمان (و نزدیکی به کانون صنفی که پیش‌تر در تقابل با یکدیگر بودند) را در پیش گرفتند. سال ۸۵ پس از دستگیری تعدادی از راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۴۵ اعضای اصلی سازمان در جریان برگزاری یک تجمع که مشترکا با کانون صنفی برگزارشده بود» اعضایی از هر دو تشکل بازه‌اشت شدند و متعاقب آن حکم‌های سنگین,» زندان و رکود کنشگری بود. پس‌ازاین سرکوب سنگین از سال ۳٩ با رونق دوباره‌ی فعاليت‌ها سازمان نسبت به رویه‌های قبلی خود بازنگری کرد و این بار همراهی بیشتری با حاکمیت نشان داد و ارتباطش با کانون صنفی نیز بسیار کمتر شد. سازمان معلمان یک‌بار در اوایل دهه ۸۰ در شرایطی که جامعه مدنی نسبتا گشوده بود به سمت معلمان و بار دیگر در اوایل دهه ۹۰٩ در شرایطی که نسبت به حفظ بقای خود تردیدهایی داشت. به سمت حاکمیت چرخید. رامین ۵۵ ساله از اعضای سازمان معلمان درباره تغییر راهبرد پس از سال ۲٩ چنین گفت: بعد از آمدن روحانی سعی کردیم حالت متعادل باشه. سعی می‌کردیم ذیل اصلاح‌طلبی‌ای که آقای خانمی پرچم دارشه حرکت کنیم و جلوتر و دورتر حرکت نکنیم. ما از ۳٩۹ به این‌طرف بااحرکت‌های کانون صنفی همراهی تکردیم. ولی این را هم بگ م که جلوشونم نايستادیم. در تشکل‌های غیررسمی کارگری "و به‌طوز «مشخص سندیکای شرکت واحد اتوبوس‌رانی که از معدود تشکل‌های فعال و دارای بدنه کارگری در.تهران است نیز می‌توان بازسازی را ردیابی کرد. متعاقب اعتصاب کارگران.شرکت واحد در دی ماه ۸۴ برخورد با اعضای فعال سندیکا و رانندگان اعتصاب‌کننده افزایش یافت..تعداد زیادی دستگیر و اخراج شدند. امکان هر نوع سازمان‌دهی و کار جمعی به دلیل فضای امنیتی شدید منتفی شده بود. ماوت سندیکای شرکت واحد از مقاومت فعال و جمعی به سمت نوعی دفاع از دستاوردهای پیشین سوق پیدا کرد. به‌طوری که اعتراضات سندیکای واحد در سال‌های بعد کاهش يیافت و رویکرد محتاظانه‌تزی "به خود ‏ گرفت..علی ۶۵۰.ساله و از فعالان کارگری مجمم. عمومی ها راضا اطع هر شین اشت و + معزرسممر کازگر شرت کرده برد رقم فا خولیه. درامجیطی که ۱۵-1۲۷ هزا زکازگر داره» ده درصد بیان خوبه. بعدازاینکه شرکت واحد دو تا اعتصاب در سال ۸۴ سازمان‌دهی کرد و سرکوب شدند دیگه شرکت واحد نتوفست مجمع عمومی برگزار کنه. ولی هنوز در میان کارگران نفود داره... مرداد و شهریور ۸۴ رانندگان شرکت واحد با روشن کردن چراغ‌های اتوبوس‌ها یک کار اعتراضی می‌کنند. بعد مشغول شکل دادن به اعتصاب مهمی د رآذر و دی می‌شن. این ۶ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۹۱ زمستان ۱۳۹۹ اعتصاب قرار بود گسترده باشه. در جریان اعتصاب نیروهای امنیتی حمله می‌کنند و فعالان سندیکای واحد رو با خانواده دستگیر می‌کنند. نزدیک ۲۵۰ نفر رو در یک شب میگیرند در دی‌ماه. بعدازاين اتفاتق» می‌افتند دنبال بچه‌های سندیکا. درجه سرکوب بسیار بالا بود. بعد از اتفاقات دی ۸۴ سندیکا وارد فاز دیگه‌ای می‌شه. اين اتفاقات هم تب‌وتاب سندیکا رو می‌خوابونه و هم سندیکا رو به سمت حقوقی‌ترشدن می‌بره؛ یعنی پیگیری حقوفی قضایا با کمترین رویکرد برخوردهای سال ۸۴ هزینه فعالیت در سندیکا را در میان کارگران بالا برد. به‌ویژه که موج دستگیری‌ها همسران و فرزندان اعضای سندیکا را نیز بی‌نصیب نگذاشته بود. سندیکا در بازسازی خود تلاش کرد فعالیت‌هایش را به چارچوب وضعیت حقوقی و رسمی موجود نزدیک‌تر شود تا از سرکوب بیشتر و حذف کاملن مجلوگیری‌اکند. فعالان زن در مواجهه با چالشی که حوادث پس از انتخابات ۸۸ برای جامعه مدنی و کنشگران ایجاد کرد. در بازتعریف اهداف.ساختارها و شیوه‌های عمل اگرچه تلاش‌هایی کردند اما چندان موفق نبودند. بازسازی کنش‌ورزی و تشکل پس از سرکوب. از پیچیده‌ترین مسائلی است که کنشگران گروه‌های مختلف با آن مواجه بوده‌اند و البته بر آن فعالان زنان در یک دهه گذشته تلاش‌هایی "در جهت بازسازی نیرو و توان خود انجام داده و دست به کنش‌ورزی‌های مختلفی زدند که می‌توان آن‌ها را در دو دسته طبقه‌بندی ۱ تأسیس گروه‌ها "انجمن‌ها؛و,نهادهای پراکنده که عمّدتانسبّتی با یکدیگر و سایر گروه‌های زنان برقرار نکردند. برای مثال برخی فعالان مستقل جنبش زنان در سال ۳٩ با هدف نهادسازی مجدد. «کانون شهروندی زنان» را در آبان ۱۳۹۲ راه‌اندازی کردند. این کانون پس از سه سال فعالیت. در نهایت به جهت فشارها احضارها و سرکوب نتوانست دوام بیاورد و خاموش شد. دو کمپین مهم «تغییر چهره مردانه مجلس» و «کارزار منع خشونت خانوادگی» نیز بعد از ۸۸ از جانب فعالان زن ایجاد شد. این دو کمپین در قیاس با کمپین یک‌میلیون امضا نتوانستند سازمان‌دهی گسترده» کارگروه‌های مختلف و تأثیرگذاری وسیع راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۴۷ ۲- تأسیس گروه‌هایی که بر مسائل اجتماعی زنان تمرکز کردند و فارغ از سازمان‌دهی جمعی‌ای که هدفش تغییر و اصلاح قوانین مربوط به زنان و مشارکت بیشتر آن‌ها باشد به دنبال بهبود شرایط زنان در سطح خرد بودند. برای مثال مصاحبه با فعالان زن نشان می‌دهد گروهی از آن‌ها به سمت مبارزه با خشونت علیه زنان و افزایش آگاهی‌های جنسیتی در شهرها و محلات مختلف رفتند و به‌طور پراکنده اقدام به برگزاری کارگاه و راه‌اندازی وب‌سایت و آگاهی‌رسانی کردند. برخی دیگر از فعالان زن به دنبال پر کردن کمبود خانه‌های امن برای زنان خشونت‌دیده به سمت تأسیس خانه‌های امن خصوصی رفتند. گروه دیگری در سال ۷٩ در اعتراض به آزارهای خیابانی اقدام به کار میدانی, آگاهی‌رسانی» نصب پوستر و تأسیس وب‌سایتی به نام «دیده‌بان آزار» کردند که همچنان البته زنانی نیز به‌طور منفرد دست به کنش‌های جدید زدند. کنش‌هایی که حمناتا اعتراضی و در تقابل با نظم حاکم است. «ذختران خیّابان انقلاب» در سال ۹۶ و دخترانی که در کمپین‌های اعتراض به خجاب اجباری از سال ۹۳ به بعد (همچون «آزادی‌های یواشکی» و «چهارشنبه‌های سفید») شرکت کرده‌اند.جزو این دسته قرار می‌گیرند. این حزکت‌ها با آنکه باصورت خر رو ی‌گبرند ولی یگ ین بگه‌های اجتماعی توانستند افق وسیع‌تری را نشانه‌گیری کنند» رویت‌پذیری بالایی کسب کنند و در نتیجه در دیگران تکثیر شوند: خدیجه: ۴۵ سالو از فعالاه چنیا زنان ۴ 1آبطه با گعرکت: «ذدختران خیابان این دختران مستقل عمل کردند. نداشتیم کاری که این‌قدر نمادین دی ما قال‌های ۸ فکیک‌ها ی که رم یرم خبلی پو یکتاست بید. خاهند اطراف. بهو به خودت میایی می‌بینی که در جامعه داره اتفاق دیگ‌های میافته. به‌طور مشخص جنبش زنان اصلا پیش‌بینی نمی‌کرد چیزی مثل دختران انقلاب رو.. البته اين دخترا هزین فعالیت فردی و مجزا رو هم دادند... من وصلم به پنج نا گروه دیگه و اگر دستگیر پا زندانی بشم» صدای بیشتری به بدیی‌ترتیب, هموتای که مقخص, اس خر قرایظی که برضورقها افزایشن می‌باید: بخش بزرگی از کنش‌ورزی زنان به سمت سیاست غیررسمی سوق پیدا کرد. درواقع در شرایطی که کنشگران شناخته‌شده‌ی داخل کشور دستگیر و زندانی می‌شوند و هر نوع ۸ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۲۷» شماره ۹۱ زمستان ۱۳۹۹ تشکل‌یابی با محدودیت و تهدید مواجه است. شبکه‌سازی غیررسمی بدل به راهبرد بقا می‌شود. انحلال شبکه‌های غیررسمی برای حاکمیت ساده است اما این مزیت را نیز دارند که شناسایی آن‌ها دشوارتر است و نسبت به شبکه‌های رسمی که به‌راحتی غیرقانونی اعلام می‌شوند» کنش‌های غیررسمی امکان فعالیت برای کنشگران را فراهم می‌کنند. بدین ترتیب. پس از ۸۸ اگرچه تلاش‌هایی در راستای بازسازی جنبش زنانی سازمان‌یافته و متشکل انجام شد ولی آنچه محقق شد. مجموعه متکثر و متنوعی از گروه‌های غیررسمی يا افراد مختلف بازسازی در تشکل‌های دانشجویی پس از به محاق رفتن عرصه کنش‌ورزی در سال‌های پس از ۸۸ معنا پیدا می‌کند و مشخصا از دو جریان می‌توان نام برد که پیش‌تر به‌تفصیل به آن‌ها پرداخته شده است. ۱- پروژه‌ی بازسازی انجمن‌های اسلامی و ۲- پروژه‌ی تقویت نهادسازی در دانشگاه تا یگانه عرصه کنش‌ورزی به انجمن‌های اسلامی ختم نشود و به‌ویژه برای دانشجویانی که در سال‌های آغازین دهه ۹۰ تعلق‌خاطر کمتری به اصلاح‌طلبان دارند. امکانی برای فعالیت در نهادی مجزا با تاریخی که خود آن را می‌سازنده فراهم باشد. بدین‌ترتیب شوراهای صنفی ,و انجمن‌های علمی شکل گرفتند. انجمن‌های اسلامی در دانشگاه دوران فترتی..رابین؛ سال‌های ٩۸ تا ۲٩ از سر گذراندند. در این دوران اکثر آن‌ها بهه حالت تعطیل یا نیمه‌تعطیل کشانده شدند. در سال ۳ و پس از روی کار آمدن دولت روحانی, انجمن‌های اسلامی به دنبال بازگشایی و بازسازی خود رفتند. سه گرایش مختلف را آدر"تلاش "برای بازگشایی انجمن‌ها می‌توان ۱- دانشجویان پیرو خط امام که از اعضای طیف شیراز تحکیم وحدت بودند و پس از انحلال این طیف با نام و هویتی جدید یعنی دانشجویان خط امام به سمت راه‌اندازی مجدد انجمن‌های اسلامی رفتند ولی اقبال چندانی در میان دانشگاه‌های اصلی کسب نکردند. ۲- شورای هماهنگی دانشجویان اصلاح‌طلب که جریان نزدیک به اصلاح‌طلبان بودند و از چند ماه قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری ۳٩ و با هدف فعالیت انتخاباتی آغاز به کار کرده بودند و پس‌ازآن به بازسازی انجمن‌های اسلامی مشغول شدند. این شورا چند سال بعد در بیانیه‌ای انحلال خود را به دلیل با زگشایی انجمن‌ها اعلام کرد. ۳- شورای احیای انجمن‌های اسلامی که چند ماه پس از انتخابات ۲٩ آغاز به کار کردند و توانستند در بازگشایی انجمن‌های اسلامی و همراه کردن دانشگاه‌ها با خود موفق عمل کنند. این گروه به دنبال دستیابی به جبهه واحد دانشجویی و ائتلاف با شورای راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر . ۱۴۹ هماهنگی برای ایجاد یک اتحادیه از انجمن‌های اسلامی بودند که به دلیل عدم اجماع و توافق بر سر چنین جبهه واحدی موفق به انجام این کار نشدند. شورای احیا در اسفند ۹۴٩ اعلام انحلال کرد و چند ماه بعد با نام «تشکل‌های اسلامی دانشجویان متحد» درخواست کورش ٩۲۹ ساله و از اعضای انجمن اسلامی درباره بازگشایی انجمن‌ها پس از ۲٩ سال ۸۶-۸۷ انجمن اسلامی منحل شد تا ۸۸ غیررسمی کار می‌کردند. ولی من ورودی ٩۸ ام و وقتی آمدم دانشگاه چیزی وجود نداشت. چند ماه بعد از انتخابات ۲٩ بود و خیلی فضا پرشور شده بود. دیدم یک جمعی‌آند که دارند تلاش می‌کنند انجمن اسلامی رو راه بندازند. منم وارد شدم... ما یک جمع محدودی بودیم که در عرض مدت کمی ده‌ها نفر شده بودیم و خیلی کار کردیم. خیلی پرشور بود. سال ۳٩و اوایل ۳٩..بعد از انتخایات انجمن و وقتی ثابستون شد و نوستی مکی نک ال یادا نها اس رک هآقضا شدیم.. تاره فهمیديم چی به چیه. بعدشتازه فهمیدیم فلانی عضو سابق انجمن دانشگاه ما بوده و رفتیم اونو دیدیم و از تاریخچه و فیلم‌های قدیم دانشگاه مطلع شدیم. در فاصله سال‌های ۸۸ تا ۲٩ فعالان دانشجویی سابق فارغ‌التحصیل شده بودند بی‌آنکه انتقال نسلی صورت گرفته باشد. برخی از دانشجویان جدیدی که درگیر بازسازی انجمن‌ها شدند با تأخیر زمانی به فعالان قدیمی‌تر پیوند خوردند. انجمن‌های اسلامی از ۲٩ تا ۹۴ درگیر بازگشایی و شکل‌دهی به اتحادیه انجمن‌ها بودند. در دولت دوم:روحانی که اعتراضات گسترده‌ی مردمی در دی ماه ۹۶ به وقوع پیوست. هم‌زمان شاهد اتفاق مهمی در کنش‌ورزی دانشجویی بودیم. اعلام پیوستگی یک. روزه‌ی دانشجویان در دانشگاه تهران با جریان اعتراضی مردم و سرکوب شدید حاکمیت که منجر به دستگیری و صدور حکم برای برخی دانشجویان شد. ناامیدی و دلسردی از گفتمان اصلاح‌طلبی را میان دانشجویان بیش‌ازپیش افزایش داد. انجمن‌های اسلامی که به تازگی با فراز و نشیب‌های بسیار خود را بازسازی کرده بودند. از جانب شورای صنفی, دانشجویان چپ و مستقل به جهت تعامل و مذاکره‌شان با اصلاح‌طلبان مورد انتقاد قرار گرفتند. در واقع انجمن‌های اسلامی یکبار در ۰ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ اوایل دهه ۹۰ تلاش کردند موجودیت خود را بازسازی کنند و حضور عینی دوباره‌ای بیابند و یکبار دیگر در همین سال‌های اخیر با مسأله‌ی بازسازی گفتمانی مواجه‌اند. تحلیل مصاحبه با کنشگران الگوی تکرارشونده‌ای را در راهبرد کنش‌ورزی فعالان در تشکل‌های چهارگانه آشکار می‌سازد. این الگو همچون هر طبقه‌بندی‌ای ناگزیر از ساده‌سازی است اما هم‌زمان تلاش دارد تا تناقضات و پیچیدگی‌ها را نیز دخیل کند. ذکر این نکته ضروری است که تشکل‌های چهارگانه ممکن است به‌طور مقطعی يا هم‌زمان از بیش از یکی راهبردهایی که می‌توان آن‌ها را در کنشگران هر چهار تشکل پی گرفت عبارت‌اند از: اسمبووایط ستد وااقانل را ای لسقاشه دی ترانر حاکمیت:. اننبازماری دروتی در راهبرد روابط حخس هیک نکاما وله چلمارگمريیواز سیاست‌های حاکمیتی نیست. پیش‌فرض این شکل از کنشگری آن است که مسیرهای رسمی سیاست‌ورزی را نباید تحت هیچ شرایط واگذاشت. ابلکه برعکس باید بتوان از خلال مجاری و ساخت مسیرهای مختلف. منابع و امکاناگمندای واه یمان انداخت. آزاین‌رو: راهبرد روابط حسنه بر تصمیمی پراگماتیستی.استوار است و می‌کوشد یک صندلی در کنار میز تصمیم گیری را به خودش اختصاص دهد تا بتواند "تاحدودی بر ماهیت تصمیماتی که آغضایش, را مقأئو می‌کنفه تأنیرگذارا بانند. راهگره روابط گجیستهه: به: قتبال, تأثیرگذاری بر سیاست‌ها اق به حداکتو رسلیّدغ سود. برای پعضل خود, است. اعضا هی‌توانند. یک: صف مثل کارگران شرکت واحد و یا گروه بزرگ‌تری همچون زنان و دانشجویان باشند. راهبرد.:مقاومق: رماتی استفاده: می‌شود رکه تشکلیها بل سیاست‌های حاکمیقا: مخالف باشند؛ چه به دلیل تأثیر منفی سیاست‌ها بر شرایط و حقوق اعضا و صنف (برای مثال تعیین حداقل دستمزد و شرایط بیمه و غیره) و چه به دلیل اعتراض به سیاست‌گذاری‌های کلانی همچون نابرابری در نظام آموزشی, قوانین تبعیض‌آمیز جنسیتی و غیره. این راهبرد به ساخت بلوک‌های مقاومت‌کننده به‌عنوان ابزارهایی برای فشار آوردن بر مراکز تصمیم‌ساز گرایش دارد. به‌بیان‌دیگر برخلاف راهبرد روابط حسنه که مذاکره و چانه‌زنی عنصر اصلی کنش است. در مقاومت ممکن است از اشکال مختلف کنش‌های قانونی یا غیرقانونی راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۵۱ راهبرد بازسازی» تشکل‌ها را به بررسی و اصلاح اهداف. ساختارها و شیوه‌هایشان در پرتو چالش‌های نوظهور وا می‌دارد. این راهبرد برخلاف دو راهبر پیشین توجه خود را به دینامیک درونی و از نو سازماندهی کردن مناسبات داخلی گروه‌ها و تشکل‌ها معطوف می‌کند. مهم‌ترین چالشی که کنشگران در مصاحبه‌ها بدان اشاره داشتند. مواجهه با بسته شدن فضای سیاسی, سرکوب, دستگیری و زندانی شدن فعالان اثرگذار است که بازسازی را ضرورت می‌دهد. همچنان که تحلیل مصاحبه‌ها نشان می‌دهد احتمال سوق پیدا کردن تشکل‌ها و فعالان در شرایط سرکوب به سمت سیاست‌ورزی غیررسمی افزایش می‌یاید. گفته‌های فعالان نشان می‌دهد گرایش به سمت فعالیت‌های فروسیاست يا مقاومت‌های فردی و جمعی پراکنده: قعالیت‌های خرد در قالب گروه‌ها و شبکه‌های غیررسمی که ذیل هدف مشخصی دور هم جمع شدند و در جایی به ثبت نرسیدند» کمپین‌های اعتراضی و یا اتلاف‌های سست میان کنشگران درون یک تشکل يا تشکل‌های مختلف همگی مصادیق راهبرد ائتلاف در درون هر تشکل و میان دسته‌بندی‌های مختلف آن مد نظر است. تشکل‌ها از گروه‌های متنوع با رویکردها و اولویت‌های متفاوتی در کنشگری تشکیل شده‌اند که همکاری و تعامل درون گروهی میان .آن‌ها خود. مسئله "پیچیده‌ای است. تشکل‌ها در بزنگاه‌هایی انسجام درون گروهی را ضروری ارزیابی می‌کنند و درنتیجه ائتلافی ذیل یک هدف يا مطالبه‌ی مشخص شکل می‌گیرّد که در اغلب موارد نیز به دیده شدن و برجسته شدن گفتمان آن‌ها منجر می‌شود. کنشگران گاه به‌طور هم‌زمان و ترکیبی چند راهبرد را بکار می‌گیرند و یا در طول زمان» راهبردهای متفاوت را در مقاطع زمانی مختلف تجربه بررسی مشارکت سیاسی نزد کنشگران جامعه مدنی در چهار حوزه معلمی, دانشجویی» زنان و کارگری موضوع محوری این مقاله بوده است. پرسش اصلی پژوهش آن است که کنشگران چه راهبردهایی برای کنش‌ورزی و دستیابی به مطالباتشان در بستر نظام سیاسی موجود در پیش گرفتند. بدین منظور از نظریاتی که کنشگری را در نظام‌های اقتدارگرا توضیح می‌دهند همچون نظریه دموکراتیک‌سازی, نظریه انعطاف‌پذیری اقتدارگرایی سود بردیم و همچنین به بحث کنشگری غیررسمی پرداختیم. از روش کیفی و مصاحبه‌های نیمه ۲ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره 4۱» زمستان ۱۳۹۹ ساختاریافته برای جمع‌آوری داده استفاده شد و با کمک تحلیل تماتیک ۲۲ مصاحبه را تحلیل مصاحبه‌ها الگویی از راهبرد کنش‌ورزی فعالان در تشکل‌های چهارگانه آشکار ساخت که: مبارقاند از ٩ روابط جسته: ها اشامن پا حاکبیتم ۷ مقاوسه: دز ترایر حاکمیت. ۳- بازسازی درونی پس از وقوع سرکوب و ۴- ائتلاف. کنشگران ممکن است به‌طور مقطعی یا هم‌زمان از بیش از یکی از چهار راهبرد بالا به‌طور ترکیبی بهره برند. مصاحبه‌ها نشان می‌دهد کنشگران وقتی امکان تعامل و مراوده با حاکمیت داشته باشند. مطالباتشان را مستقیم به آنجا می‌برند ولی در شرایطی که چنین امکانی در دسترس نیست یا به سختی مهیا می‌شود یا منجر به تغییری نمی‌شود به ابزارهای دیگری متوسل می‌شوند. ذخیره‌ی ابزاری یا ذخیره‌ی کنشی اين گروه‌ها چندان وسیع نیست و برای مثال در کنشگری غیررسمی شامل تجمع. تظاهرات. اعتصاب, دادخواست و غیره می‌شود. این تاکتیک‌ها در صورت به‌کارگیری موفقیت آمیز توسط ایک گروه, از سوی دیگر گروه‌ها تقلید می‌شود. همین مامیت: دوسینو اک کواسو ها اف( به سرکوب سازمان‌ها و تشکل‌های مستقلی که موفقیت‌هایی کسب کردند.وامی دارگ ,سرکوب تشکل‌ها آن‌ها را ناچار به بازسازی درونی و بازنگری در سیاست‌ها می‌کند. بازسازی اغلب یا فاصله‌گیری از نهادهای رسمی سیاسی و لغزیدن به دامان گروه‌های غیررسمی و کنش‌های خرد و پراکنده را موجب می‌شود (همچون جنبش زنان» تشکیل گروه‌های غیررسمی کارگری) و یا رفتن به درون وضعیت حقوقی و رسمی مستقر (همچون سندیکای شرکت واحد اتوبوس‌رانی» بازسازی انجمن‌های دانشجویی و تلاش برای تشکیل اتحادیه متشکل دانشجویی و سازمان معلمان ایران پس از ۳۲٩): هر دو مدل بازسازی درواقع دستاویزی برای جلوگیری از سرکوب بیشتر و حفظ بقا هستند. همچنین ائتلاف میان گروه‌های متنوع درون هر حوزه (معلمی. کارگری, دانشجویی و زنان) در بزنگاه‌هایی. همچون اعتراض به لایحه حمایت از خانواده» اصلاح قانون کار و تشکیل اتحادیه دانشجوییی شکل می گیرد. ائتلاف گاه همکاری‌های بین گروهی را نیز دربرمی‌گیرد. در سال‌های اخیر پیوند میان کارگران و معلمان با مسائل صنفی دانشجویی را راحت‌تر می‌توان ردیابی کرد. چراکه هر سه این گروه‌ها از نوسانات اقتصادی و انسداد فضای سیاسی تأثیر گرفته‌اند. اگرچه هر یک از این کزوه‌ها: جانگا متقاوتی بر اشغال, کرذنت او پیوند‌های. متفازتی, ذارند: ولی, بل اتحاظ اثرپذیری از بستر اقتصادی -سیاسی تشابهاتی دارند. دانشجویان نسبت به پولی‌شدن آموزش» سنوات تحصیلی, افزایش هزینه خوابگاه‌ها اعتراض می‌کنند. کارگران از روند راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۵۳ خصوصی‌سازی کارخانه‌ها به تعطیلی کشاندن واحدهای کار بی‌ثبات‌کاری و قراردادهای موقت و بیمه معترض‌اند و معلمان از روند خصوصی‌سازی مدارس» وضعیت استخدامی و حقوق و بیمه و بحران در عدالت آموزشی شکایت دارند. بااین‌حال به دلیل پررنگ‌تر بودن سنت گفتمان چپ در درون دانشگاه‌ها و نیز در میان فعالان کارگری» پیوند این دو گروه علی‌زغم شکل گیری, پیوندهای آنقلاقی؛.ذر سال‌های آخیر از این نکقه تبایت ,غافن شخ که این پیوندها هیچ‌گاه از سطح ارتباطات بین‌فردی و دادن شعارهایی به نفع یکدیگر فراتر نرفته است و به سازمان‌یابی و حرکت جمعی فراگیری منجر نشده است. در واقع با محدودیت‌های فعالیت سیاسی و تشکل‌یابی» زمینه برای پیشبرد کارهای بینا تشکیلاتی فراهم نبوده است. این امر را شاید بتوان به این صورت توضیح داد که در نسبت میان تشکل‌های مختلف با حاکمیت یک تضاد وجود دارد. حاکمیت از تشکل‌ها می‌خواهد ازیک‌طرف در امور صنفی و سیاسی‌شان مشارکت.داشته باشند و از سوی دیگر دائم هشدار می‌دهد که دخالت نکنند. گروه‌های مختلف به جهت فعالیت و کنش‌ورزی نقد می‌شوند و هم‌زمان به مشارکت سیاسی دعوت می‌شوند. گویی دعوت به مشارکت سیاسی صرفا دعوتی مقطعی و زمان‌مند است که به گاه انتخابات سر بر می‌آورد و سپس فرومی‌نشیند. نتایج مصاحبه‌ها نشان دادن تالا کرش 6 ها الا با توجه به تغییر شرایط سیاسی-اقتصادی کشور و قبض و بسط در فضای جامعه مدنی ناگزیر به کنشگران منعطفی تبدیل شدند. آن‌ها برای پیشبرد مسائل و مطالباتشان همواره بر یک شیوه عمل و راهبرد از پیش موجود دست نمی‌گذارند و با توجه به شرایط شیوه عمل را تغییر می‌دهند. البته گروه‌هایی هم هستند که به یک راهبرد مشخص همچون مقاومت ارزش و تقدس می‌بخشند و حاضر به کوتاه آمدن از موضع انقلابی خود نیستند این گروه‌ها اغلب در حاشیه قرار می‌گیرند و میدان بازی را به کنشگران میانه‌روتر و منعطف‌تر واگذار می‌کنند. نتایج مصاحبه‌ها نشان می‌دهد راهبرد مقاومت و تخاصم صرف. چندان راهگشا نبوده است. این بدان معنا نیست که تحرکات و فعالان آن‌ها از پرداخت هزینه نیز معاف بوده بلکه بیشتر ناظر بر حضور و تأثیرگذاری بر فضای اجتماعی و سیاسی جامعه است. به‌طورکلی شاید بتوان سه مسیر را برای تشکل‌ها و جنبش‌های اجتماعی متصور شد: ۱- انحلال یا خاموشی مقطعی آن‌ها در نتیجه‌ی سرکوب حاکمیت. برای مثال جنبش زنان در شرایط کنونی» سندیکاهای فعال کارگری پیش از انقلاب که دیگر نتوانستند خود را بازسازی کنند و انجمن‌های اسلامی دانشجویی در دوران پسا ۸۸ که به‌طور مقطعی خاموش ۴ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۰4۱ زمستان ۱۳۹۹ شدند ۲- جذب کنش‌ها و فعالیت‌ها به درون جریان‌های سیاسی حاکمیتی (احزاب و گروه‌های اصلاح‌طلب و اصول‌گرا). برای مثال سازمان معلمان ایران و برخی از انجمن‌های اسلامی دانشگاه‌ها ۳- تبدیل تشکل‌ها و جنبش‌ها به یک گروه مستقل و فشار بر حاکمیت و جریان‌های درون نظام سیاسی. برای مثال جنبش زنان ۰۷۹-۸۸ سندیکای شرکت واحد اتوبوس‌رانی تا پیش از دی ماه ۰۸۴ شورای صنفی دانشگاه و کانون صنفی معلمان. بااین‌حال کنشگری گروه‌ها شکننده است. بسیاری از فعالان به زندان رفته‌اند و فشارهای زیادی به آن‌ها وارد شده است. کنشگران در زمانه‌ای که فرصت سیاسی برای فعالیت وجود دارد از آن بهره می‌برند و در زمانه‌ی عسرت و انسداد فضای سیاسی میان کنش‌های رسمی و از حمایت‌های دکتر محمدحسین پناهی.در طول«انجام این پژوهش تشکر می‌کنم. سپاسگزار ۲۲ کنشگر سیاسی‌ای یمک مالو انیا چوگفی‌هلی«را پاسخ گفتند که اگر راهبردهای مشار کت سیاسی در میان فعالان زن» معلم» دانشجو و کارگر ‏ ۱۵۵ 0 307116۲۶5 ,155165 :13000115 016 0۳۵ ۷۵۲۵۲۱ .(2004) .36 منطه[۵0 ۸ [ 367۹۵0 صز] ,63-99 .(2) 5 بلط و70 دمناهنمعک۸ مزع مآمنهو5 71 (2014) .6 مصقططه20 6 بل ق5116 1 ,101۵0 ..0 ,عازن .8 ,رقاجه۸ 0 1۳33513160" بو اک و۸ ۳۵ [٩ عک 50 و 10 نمی ۵ ععصونانی ۲ جنکه5 +صقتطع 1 .نصه‌طمازن۸ موط۸ نل۸ بط بصمنا‌عاازی علعناس۸ نصمناه م23۳0 00 136 ۵94 ۲6۵16 0۳۵۳۵۶۷ 170۶ اهوم که ع1 .(ر2011) .۸ هط :1 ۱12016 16 111 0407110710711511 ]۹ ۳0۷۹۵۹۶ 1۳۵ 2004 .8 مصنالهظ 4 70۵1 000027 100۵۱260 ]٩ 7و0 7۵۸۵ 2002 0 ,58۳6۲8 ۳/1627 27]]0011 ,9076 50026 :(2010) نع بلط ه 2ص هاممصمط ۲0۳۹۴ [ 5:26 040۲ 7۳6 :۵۰0۵۲۹ 30711075 .(2007) بش۸ عمقسم۸ ,لقصه7 3031-7001100 10 2011068 ]٩ وناو‌سا2 1۳6 .(2012) بش۸ مصعند ۵ ع1۳ 0 1 [ل۷۷ .عصدم5 ۸2 156 ,(عل) وصه نت .7 2 1190 بت 0 و1 6 :851066 هط .(127-131 .0م) +کطدمنانعصه 1 عناه00 16 ما ۰ ع66 ۹۵/110۷ و2619 .(0998) .ظ ی مت550۵م8 6۶ ب بأله 1/2350 ب و۸ 0هصصقط0/< مصه صعنه‌عتو2 نن۸ روط صوز 20 ماصز 0عهاعصه 1۳ سا ات6 دز 0ع ن201 .0011001 0000 آموی ,۸۲05 .(2007) .ظ مصتاحق/1 0 ۸۲۷/۹۱۱ ]٩ ۳/۵0 ,(205۰) 116 .6 صسطام وصه صمعفم۸ کامبا وا ‎ ۸‏ ب20ع8 ۸۶0180 731006 و10 ب(2013) .8 ,1/6006 «(۳۵5۰) لته ۷ ۳۰ م6 صنصنعط بل 0 و۸ نوک 1 مدع ممومووعنظ 41 ع2/:0016 ۳6 صز مایم 0صه مصمناه 3/0 ,306605 و5 ۶ فصلنامه علوم اجتماعی (علمی)» سال ۰۲۷ شماره ۹۱» زمستان ۱۳۹۹ (00ع]]:۳ 20110001 ۵۳ 0۵ 6۹0۳۲۵۶ ۶ ۳۷۵۱۵ .(2016) .3.17 ق8080 ۸۹ ,ق7360 ,ع10منم5 ۵۶ 30۳۳۵ 15۸ 370 که 0۳680۵0 ,1۳00 [711007080 1 کوواعاستا م۸ 766 .(2012) 8۰ هامماه 0 هه .27 ععو0۲ -125 :(2) 17 .فناناه3 60 3/0162 ۰ 71002003 م۸ - مره عمط 200016 ]۱ 30۵ ۲۵٩ 52 001006 ۸ .(1995) .0 بلتق8 0 1310076 16 410 10 1 16000 2۳۵1200 5 ۸ ,5 اقهزطانه 1 ۶ بجزجنصت] .رصمناهامعع 1 5 جعاعق/۱) .(0979-1993) ,5۷1۷۵ 07] 50160165 :717000 10 06001811 20110601" .(2017) .8 مفاا۷6ن و7771 :7170۲ 11۱ 110۷۵۲۱۵۲۲ 5و۲ ۷۵۲۲۵۲۹ 17۳6 .(2005) .8 مصقله‌کقهدگ5 007102000011 عتآطاام ]٩ 7۵۷ 136 و 716۹90 .(1989) ب17.ک له دزد م5 ررل ۲۵1۵0 ها 00۵ عع0 6 13 8 0ععآه نوم متا آم 05-۳ 1371 ۵۶ بواز نت .(۵0 1015967 5 تعاعه/0) ۵۳0165۰ آمنوی 306 [ 3:۵۲ 136 :و5006 انش ]۰ ۳260011002000 .(2006) ۳۰ نطععود5 5 ۵۱۱۱۵۱۱۵۲۱۱۹۶ 03۵ 111210010۲5 72010019 .(2004) .31 .وم نو هصد‌ک ماقم 0ص ۵۵۵۵ ۵۵6۵۰ ۵۶ 10ع عط صز عا‌عزمم حلجمع 1۵ :۵۵۵ ۲۵۹۵۵۲6 ۵ 7۳۵۵2۲۵0۲۱ .(2019) هیک منصه‌کعقطالا ۸0 نطاعره 1	در این پژوهش به بررسی راهبرد مشارکت سیاسی در میان کنشگران چهار حوزه معلمی، دانشجویی، زنان و کارگری پرداختیم. سؤال محوری این است که کنشگران چه راهبرد هایی را برای دستیابی به مطالباتشان در بستر نظام سیاسی موجود در پیش می گیرند. بدین منظور از نظریات دموکراتیک سازی و انعطاف پذیری اقتدارگرایی سود بردیم. برای جمع آوری داده های تحقیق، از روش کیفی و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 22 نفر از فعالان چهار حوزه منتخب استفاده کردیم و با کمک تحلیل محتوای تماتیک به تجزیه وتحلیل مصاحبه ها پرداختیم. یافته های پژوهش نشان می دهند کنشگران از چهار راهبرد 1- روابط حسنه یا تعامل با حاکمیت، 2- مقاومت در برابر حاکمیت، 3- بازسازی درونی پس از وقوع سرکوب و 4- ائتلاف استفاده می کنند. کنشگران گاه به طور هم زمان و ترکیبی چند راهبرد را بکار می گیرند و یا در طول زمان، راهبرد های متفاوت را در مقاطع زمانی مختلف تجربه می کنند. نتایج حاکی از آن است که تشکل ها ابتدا مذاکره با مسئولان را آزمون می کنند، سپس مسیر اشکال غیررسمی کنشگری را طی می کنند که هزینه برند. بالا رفتن هزینه، کنشگران را وادار به پنهان کاری فعالیت هایشان می کند. درواقع کنشگران در زمانه ای که فرصت سیاسی برای فعالیت وجود دارد از آن بهره می برند و در زمانه ی عسرت و انسداد فضای سیاسی میان کنش های رسمی و غیررسمی جابه جا می شوند.
16,289	463311	۱ استادیار دانشگاه بین‌المللی اهل بیت (ع) 02002۳ مت هدع نصهاع 0 ۴ با نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ هرچند ارتکاب رفتارآ(حسب مورد» فعل یا ترک فعل) برای تحقق جرم شرطی ضروری است لیکن جرم زمانی محقق می‌شود که رفتار (به‌عنوان بخشی از عنصر مادی) مقارن با عنصر روانی آموردنظر قانون‌گذار باشد. در حقوق کیفری نوین این اصل نهادینه شده است که عنصر مادی جرم تا زمانی که عنصر روانی همراه آن نباشد, موجب مسئولیت نمی‌شود؟ عنصر روانی که از آن به عنصر معنوی و یا اخلاقی جرم نیز تعبیر می‌شود. دلالت بر ضرورت توجه به وضعیت روانی مرتکب در ارتکاب رفتار مجرمانه (و نیز دیگر اجزای عنصر مادی) دارد. امروزه بسیاری از استادان حقوق»؛ قضات و وکلا تمایز بین عنصر مادی و معنوی را یکی از اساسی‌ترین تمایزات در قلمرو حقوق کیفری می‌دانند که زمینه را برای مفهوم‌سازی و تحلیل مسئولیت کیفری فراهم می‌سازد و سنگ بنای بحث در خصوص توجه به وضعیت روانی.مرتکب از دو بعد است: نخست از اخیث عدم و وجود قصد و دوم از جهت جهل و علم. از گذشته‌های دور برحسب موّلفه‌های یادشده» جرایم به عمد و غیرعمد نقسیم شده است. البتطا رم یو ون زاره گر زد اجهام‌#ودم که:ضرفا رفتاری در خوزه حقوق کیفری موضوع بحت اسی‌گاطان #وارتعاگ آن رفتار دارای قصد بوده باشد و از این رو در تفکیک جرایم به عمد و غیرعمد می‌بایست این ملاحظه را داشت که در هر دو رفتار» ارادی و توأّم با قصد است و امری که باعث تمایز جرایم غیرعمدی از عمدی می‌شود؛ فقدان قصد فرهد کجانلمقت ی ام امش وا هل رای است که در جرایم عمدی (مقید به نتیجه) اصولا (و نه لزوما) مرتکب می‌بایست قصد تحقق نتیجه را داشته باشد. لیکن در مواردی که رفتار شخص به نتيجه مجرمانه منتهی شده است. در جرایم غیرعمدی, بای اینگه محمل‌فاقلاقی بای مجازات‌آمرتگب وجود داشته باقده تحقق ۴ محمود نجیب» حسنی, نظريه عمومی قصد جنایی» مترجم: سید علی عباس‌نیای زارع» (تهران: میزان» چ ۲ ۱۳۹۶ ص ۷. ,(1997 ,0210۳0۶ ,0۳55 060 )و1۵0 0۳۳۵ 2۵ ۳۵۵0۵ ۵۵ عسمعساگ مق 2 مصمعصنطامط ۵ البته برخی فرض وجود حقوق کیفری فاقد عنصر روانی را مطرح کرده‌اند که به‌موجب آن» صرف اسیب به دیگری جرم تلقی می‌شود لیکن در چنین صورتی حقوق کیفری فاقد کارکرد سرزنش‌گرایانه خواهد بود امروزه شناسایی جرایم با مسئولیت مطلقاستئنایی بر ضرورت توجه بر وضعیت روانی مرتکب است. مسئولیتی که معمولا در خصوص جرایم خفیف و یا جرایم شغلی مطرح است؛ جرم‌انگاری جرایم با مسئولیت مطلق ريشه در ضرورت‌های اجتماعی دارد. توضیح آنکه پس از انقلاب صنعتی» پیچیدگی‌های مربوط به اثبات برخی از جرایم سبب ناکارآمدی نظام عدالت کیفری گردید و بهره‌گیری از جرایم با مسئولیت مطلق یکی از تدابیر اتخاذی در جهت حل معضل کارآمدی بوده است. این جرایم ريشه در تقدم مصلحت اجتماعی بر مصلحت فردی دارد و ملاک جرم‌انگاری و مجازات در این دسته از جرایم» اضرار آنها نسبت به مصالخی است که اصطلاحا «مصلحت عمومی» نامیده می‌شوند و از اين رو از این جرایم گاه به «جرایم علیه رفاه عمومی»آنیز تعبیر بر این اساس» می‌بایست بین دو مفهوم اعم و اخص از «جرم غیرعمد» تفکیک قائل شد. جرم غیرعمد در مفهوم اخص به جرایمی اشاره دارد. که عمدی نبوده» در عین حال, ارتکاب آنها مستلزم احراز تقصیر (بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی) است که در این معنا جرایم مادی صرف داخل در مفهوم جرم غیرعمد نیست» اما جرایم غیرعمد در مفهوم اعم ناظر به جرایمی است که عمدی نباشد ولیکن ضرورتا مقید به تقصیر نیست و به تعبیر دیگر هر جرمی را که عمد نباشد شامل می‌شود. در این معنا علاوه بر جرایم غیرعمد به مف‌موم اخص» جرایم مادی صرف نیز داخل در مفهوم جرم غیرعمد هستند. 8 9 .00 ,(2010 ,۵11648 3) بکزق80 ۲۳۵ :1۵ ,0۳۱۳۵ مصقطاقد0ل معصا ۶11 ۰ اسماعیل» عبدالهی درس‌هایی از فلسفه کیفری: درآمدی بر مسئولیت کیفری بدون تقصیر در نظام حقوقی ایران و انگلستان, ۶ ها نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ در تبیین و تعریف جرم» عنصر مادی (در مقایسه با عنصر روانی) همواره جایگاه والاتری برای قانون گذار داشته است و این موضوع ريشه در تاریخ گذشته حقوق کیفری دارد؛ آن‌گونه که در ماده ۲ قانون مجازات اسلامی در مقام تبیین جرم هیچ اشاره‌ای به عنصر روانی نشده است. این امر ختی در تعریف خاص از جرایم نیز قابل ملاحظه است؛ آن‌گونه که در تعریف قاچاق کالا و ارز در بند «الف» ماده ۱ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز مشاهده می‌شود «قاچاق کالا و ارز: هر فعل يا ترک فعلی است که موجب نقض تشریفات قانونی مربوط به ورود و خروج کال" و ارز گردد و بر اساس این قانون و یا سایر قوانین» قاچاق محسوب و برای آن مجازات تعیین شده باشد. در مبادی ورودی يا هر نقطه از کشور حتی محل عرضه آن در بازار داخلی کشف شود». در این تعریف از قاچاق (به‌مانند تعریف جرم) هیچ آشاره‌ای به عنصر روانی نشده است. بر این پایه این پرسش اساسی مطرح می‌شود که عنصر روانی قاچاق کالا و ارز منطبق بر ک1ا۹7۴ از جرا پا برع کم ره مفهوم اخص) و یا مادی صرف است؟ پاسخ به این پرسش علاوه بر فايده نظری» در بعد کاربردی نیز واجد اهمیت بسیار است؛ چراک لت تیگایگه‌های قاجایگا ار ریک سو و پاسخ‌های افتراقی سخت‌گیرانه قانون‌گذار اگعواس اه ی 0 ارم درک درست از عنصر روانی بزه قاچاق کالا و ارز!امراجع رسیدگی کننده را از مسیر غادلانه رسیدگی خارج نماید. برای تسهیل در پاسخ به این پرسش می‌بایست ابتدا به بررسی عنصر روانی مصادیق مصرح آن‌گونه که پیش از این اشاره شد قاچاق کالا و ارز در بند «الف» ماده ۱ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز تعریف شده و مصادیق این بزه در ضمن .ماده ۱۱۳ قانون امور گمرکی, ماده ۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارزو ... احصا شده است. مصادیق رفتارهای مشمول عنوان بزه قاچاق کالا و ارز بسیار متعدد و متنوع است و برخی تعداد آنها را در حدود ۱۰۰ ۱ در این مقاله بهره‌گیری از «بزه قاچاق کالا و ارز» به جهت شمول اين عنوان بر مصادیق جرم و تخلف قاچاق کالا و ارز بوده است. رفتار دانسته‌اند "که گاه در ضمن بیان این مصادیق, قانون‌گذار اشاره‌ای به عنصر روانی بزه قاچاق کالا و ارز نیز دارد؟ در اینجا شایان ذکر است که به‌موجب ماده ۴۴ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصادیق قاچاق در پنج مورد (قاچاق کالا و ارز سازمان‌يافته و حرفه‌ای, قاچاق کالاهای ممنوع و قاچاق کالا و ارز مستلزم حبس و یا انفصال از خدمات دولتی) مشمول عنوان جرم بوده و دیگر موارد مشمول عنوان تخلف است؟هرچند گاه در مقام تفکیک جرم از تخلف به تمایز این دو از حیث عنصر روانی و عدم شرط عنصر روانی در تخلف اشاره می‌شود ولی لااقل در خصوص بزه قاچاق کالا و ارز این معیار تفکیک قابل پذیرش نیست و آن‌گونه که برخی گفته‌اند این تفکیک در حدود تفکیک صلاحیت مراجع قضایی از شعب سازمان تعزیرات حکومتی کاربرد داردو از جچهمت عنصر روانی اصولا تفاوتی میان مصادیق جرم و تخلف قاچاق کالا و ازز وجود ندارد. در خصوص نحوه بیان عنصر روانی بزه قاچاق, بعضا قانون‌گذار به‌صراخت عنصر روانی موردنیاز برای ارتکاب بزه قاچاق را در متن قانون تصریح کرده و در مواردی به صورت ضمنی به آن اشاره نموده است. به‌موجب ماده ۱۱۳ قانون امور گمرکی «موارد زیر قاچاق گمرکی محسوب می‌شود: ... ب- خارج نکردن وسایل نقلیه و يا کالای ورود موقت» ورود موقت برای پردازش» عبور خارجی و مرجوعی ظرف مهلت مقرر از قلمرو گمرکی و عدم تحویل کالای عبور داخلی شخصی ظرف مهلت مقرر جز در مواردی که عدم خروج يا عدم تحویل به گمرک ویا ترخیص قطعی» عمدی نباشد. ... چ- وسایل نقلیه و کالایی که صدور قطعی آن ممنوع یا مشروط است و به عنوان خروج موقت يا کران‌بری (کابوتاژ) اظهار شده باشد و ظرف مهلت ۳ شهرام» ابراهیمی و مصطفی دانش» «تحلیل شکلی و ماهوی,قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز»» دوفصلنامه مطالعات حقوق کیفری ۳ برای مطالعه در خصوص مصادیق رفتارهای مشمول عنوان بزه قاچاق کالا و ارز ر.ک. امیرمحمد پرهام‌فر پیشگیری وضعی از قاچاق گمرکی در سیاست جنایی ایران با رویکرد به اسناد بین‌المللی» رساله دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی, دانشگاه تهران» ۳ عبداله, احمدی» حفوتی کیفری قاجاتی کالا و ارز (تهران: میزان, چ ۰۱ ۱۳۹۴)؛ سید عبدالمجید. اجتهادی» بزه‌انگاری در حوزه قاچاق کالا و ارز» میانی و جلوه‌ها رساله دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی» ۱۳۹۶؛ رضا گلی, تحلیل مصادیق تخلغات گمرکی و قاچات ی کالا (تهران: مسیر دانشگاه, چ ۰۱ ۱۳۹۸). ۴ امید. رستمی غازانی» آیین دادرسی تعزیرات حکومتی» (تهران: میزان» چ ۱ ۱۳۹۶ صص ۰۶۱-۵۲ ۵ سید عبدالمجید. اجتهادی, بزه‌انگاری در حوزه قاچاق کالا و ارز مبانی و جلوه‌ها رساله دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی» دانشگاه ۸ ها نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ مقرر به قلمرو گمرکی وارد نگردد. موارد قوه قهریه (فورس ماژور) و مواردی که عدم ورود کالا عمدی نیست از این حکم مستثنی است. ...». در مصادیق یادشده رفتار مرتکب برای تحقق بزه قاچاق به صورت ترک فعل (مسبوق به فعل آوردن کالا به داخل کشور) است و به تصریح قانون درصورتی که عدم ایفای تکلیف از سوی مرتکب عمدی نباشد (و هرچند مرتکب در عدم ایفای تعهد خود مرتکب تقصیر شده باشد)» از شمول بزه قاچاق خارج است و به تعبیر دیگر تحقق بزه قاچاق منوط به آن است که رفتار مرتکب به شکل عمدی صورت گیرد. همچنین در تبصره ۲ ماده ۷٩ قانون امور گمرکی در خصوص وسایل نقلیه‌ای که به صورت موقت وارد کشور می‌شونده آمده است که «وسيله نقلیه در صورت عدم خروج در مهلت مقرر با احراز سونیت مشمول مقررات قاچاق می‌شود» درحالی که در بند «ب» ماد ۳ قانون امور گمرکی, خارج نکردن وثا۵لقلیه وق منوط به عمدی بودن مضمول عنوان بزه قاچاق دانسته شده است. همین رفتار در تبصره ۲ ماده ۷٩ در صورت وجود سونیت مشمول مقررات قاچاق است و از اینجا می‌توان متوجه شد درصورتی که رفتار مرتکب غیرعمدی نباشد (یا عمدی باشد)» مرتکب دارای سونیت است و درواقع قانون گذار همچنین به‌موجب بند «ب» ماده ۱۰۱ قانون امور گمرکی «در صورتی که کالای موضوع کران‌بری (کابوتاژ» کالای ممنوع‌الصدوز ی مجاز مشروط باشد مشمول مقررات قاچاق است و در صورت اثبات عدم سونیت فقط به ضبط تضمین يا پیگیری انجام تهد اکتفا می‌شود. ...». در این بند نیز یکی از مصادیق قاچاق موضوع بند «چ» ماده ۱۱۳ قانون امور گمرکی به صورت خاص ذکر شده است و در صورت عدم عمد (عدم سونیت) رفتار مرتکب مشمول عنوان بزه قاچاق نبوده» صرفا مشمول عنوان تخلف گمرکی می‌شود. لیکن نکته مهم در بند «ب» ماد ۱۰۱ آن است که اصل بر عمدی:بودن عدم ایفای تعهد است و خلاف آن نیاز به اثبات دارد. در واقع» هم‌راستا با سیاست کیفری افتراقی سخت‌گيرانه در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز قانون گذار حکم به ضبط وسیله نقلیه و یا مصادره محل نگهداری مورد استفاده در حمل و نگهداری قاچاق کالا و ارز و ... را منوط به علم و اطلاع و یا عمد مالک دانسته است که این موارد عبارت‌اند از: ضبط وسيله نقليه مورد استفاده در بزه حمل قاچاق کالای موضوع ماد ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز. به‌موجب تبصره ۴ ماده ۲۰ قانون یادشده «درصورتی که وسيله نقلیه متعلق به شخصی غیر از مرتکب قاچاق باشد و از قرائتی از قبیل سابقه مرتکب ثابت شود با علم و اطلاع مالک برای ارتکاب قاچاق در اختیار وی قرار گرفته است» وسيله نقلیه ضبط آلات و ادوات مورد استفاده در کالای ممنوع قاچاق و يا جهت تسهیل ارتکاب قاچاق کالای ممنوع. به‌موجب تبصره ۳ ماده ۲۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز: «آلات و ادواتی که جهت ساخت کالای ممنوع به منظوز قاچاق یا تسهیل ارتکاب قاچاق کالای ممنوع مورد استفاده قرار می‌گیرد» ضبط می‌شود. مواردی که استفاده‌کننده مالک نبوده و مالک عامدا آن را در اختیار مرتکب قرار نداده باشد» مشمول حکم این تبصره آنمی‌باشد». ضبط وسيله نقلیه مورد استفاده در قاچاق کالای ممنوع به‌موجب ماده ۲۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز. «.. ب- با استناد به دلایل یا قرائن از جمله سابقه مرتکب و یا مالک وسيله نقلیه در امر قاچاق» ثابت شود که مالک وسيله نقلیه عامدا 1 را جهت استفاده برای مصادره محل نگهداری کالای قاچاق ممنوع به‌موجب ماده ۲۴ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز. «محل نگهداری.کالای قاچاق ممنوع در صورتی که متعلق به مرتکب بوده و یا توسط مالک عامدا جهت نگهداری کالای قاچاق در اختیار دیگری قرار گرفته باشد ... ». در برخی از مصادیق دیگر ملاحظه می‌شود که قانون.عبارت‌هایی را به‌کار برده است که می‌توان با تفسیر آن به عنصرآروانی بزه قاچاق کالا و ارز دست یافت. به‌موجب بند «ج» ماده ۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز: «اظهار کالای وارداتی با نام یا علامت تجاری ایرانی بدون أخذ مجوز قانونی از مراجع ذی‌ربط با قصد متقلبانه» قاچاق محسوب می‌شود. با توجه به اینکه تحقق بزه قاچاق کالا منوط است به اینکه رفتار مرتکب توأم با «قصد ۵۰ نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ متقلبانه» باشد» صرف‌نظر از ابهام موجود در عبارت یادشدهمی‌توان گفت که این عبارت بر عمدی بودن بزه قاچاق کالای موضوع این بند دلالت دارد. در خصوص مصادیق مشدد قاچاق مشمول ماده ۳۰ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز تردیدی در عمدی بودن آنها وجود ندارد. «در صورتی که ارتکاب قاچاق کالا و ارز به صورت انفرادی و يا سازمان‌يافته به قصد مقابله با نظام جمهوری اسلامی ایران یا با علم به موّثر بودن آن صورت گیرد و منجر به اخلال گسترده در نظام اقتصادی کشور شود موضوع مشمول قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور مصوب ۱۳۶۹/۹/۱۹ می‌گردد ... ». این ماده به «قصد مقابله با نظام جمهوری اسلامی ایران» و «علم به موّثر بودن آن» اشاره دارد که لازمه آن تحقق عمدی بزه قاچاق موردنظر در آن است. ۲. عنصر روانی بزه قاچاق کالا و ارز در دکترین حقوقی برخلاف موارد یادشده در قسمت پیش» در بسیاری از موارد قانون‌گذار در ضمن بیان مصادیق رفتارهای مشمول عنوان بزه قاچاق کالا و ارز به عنصر روانی اشاره‌ای نکرده است. در این خصوص» برخی بر این دیدگاه هستند که قانون گذار از تصویب اولین قانون در حوزه قاچاق کالا و ارز تاکنون تمایلی بهبان‌زکن روانی در یژهاقاجاق نذاشته است؟ابا توجه به مطالبی که در مقدمه بیان گردید» عدم ذکر عنصر روانی رویه غالب قانون گذار است و اشکال مطروحه صرفا ناظر به بزه قاچاق کالا و ارز نیست. در خصوص عنصر روانی بزه قاچاق کالا و ارز در موارد سکوت قانون» حقوق‌دانان دو دیدگاه کلی دارند که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود. لازم به ذکر است که حقوق‌دانان در پرداختن به این موضوع گاه به بیان دیدگاه کلی در خصوص بزه قاچاق پرداخته‌اند که بدیهی است در صورت تعارض با موارد مصرح در قانون» این دیدگاه‌ها از جهت این تعارض نیز می‌توانند محل نقد باشند. ۲ ۱. قاچاق کالا و ارز به‌عنوان بزه مادی صرف ۶ ابهام عبارت «قصد متقلبانه» در این است که منظور از آن از یک سو ممکن است قصد تقلب نسبت به مأموران گمرک و از دیگر ۷ شهرام» ابراهیمی و مصطفی, دانش» پیشین» صص ۲۹۵ و ۲۹۶. برخی حقوق‌دانان از حیث عنصر روانی بر قاچاق کالا را در زمره بزه‌های «مادی صرف» دانسته و بیان داشته‌اند که در بزه‌های مادی صرف نیازی به اثبات سونیت مرتکب نیست؛بزه‌های مادی صرف به بزه‌هایی اشاره دارد که در آنها امکان محکومیت شخص بدون نیاز به اثبات عمد آگاهی» بی‌مبالاتی یا غفلت وجود دارد؟ادر بزه‌های مادی صرف برخلاف اصول کلی حقوق کیفری نیازی به تعلق عنصر روانی بر یک يا چند مورد از اجزای بر بزه قاچاق کالا و ارز آثار سو متعدد اقتصادی» سیاسی و فرهنگی, مانند کاهش میزان تولید داخلی» کاهش میزان اشتغال» کاهش درامدهای دولت و در مقابل» افزایش هزینه‌های آن» اخلال در نظام اقتصادی کشور تضعیف فرهنگ کار گسترش فاصله طبقات اجتماعی و مخاطره در بهداشت عمومی جامعه مترتب است اه این آثار سو می‌تواند زمینه‌ای برای طرح مسئولیت کیفری مطلق با اتکا به مصلحت "عمومی باشد. در تأیید مادي صرف بودن بزه قاچاق می‌توان به رويه عملی برخی از مراجع رسیدگی‌کننده اشاره نمود که به دفاع متهمان در خصوص عدم آگاهی از قاچاق بودن کالا توجهی نکرده, خود را فارغ از احراز قصد و سونیت خاص متهمان می‌دانند؟آدر این راستا برخی از حقوق‌دانان با توجیه ضرورت پذیرش «جرایم اقتصادی با مسئولیت مطلق» و با انتقاد از قانون‌ گذار برای عدم اتخاذ چنین رویکردی در اغلب جرایم اقتصادی, قاچاق را از موارد استثنایی پذیرش برخی دیگر از حقوق‌دانان نیز ضمن بیان بزه قاچاق به‌عنوان یزه مادی صرف بیان‌های ۸ غلامحسین» الهام و همکاران» «چالش‌های تعریف جرم قاچاق در نظام حقوقی ایران»» فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی ش ۶۸ ,83۳695 زا700۵ 010۳۵) سوم اممنسهزس ۲ کعامنمو۳ط ,30۳006 ول ه هش بش۱۹ .0 ,(2015 ,ق769٩ کدمآ) وم 0۳1۵1 و ۲00۳۹0۵ مقحطکول ع[فوع ۲10۳ 5 اله‌مراده سیف قاچات ی کالا د رایران» (تهران: خرسندی» چ ۰ ۳۸۷( صص ۰۱۱۶-۸۱ ۳ سید عبدالمجید. اجت‌هادی» بررسی جرایم و مجازات‌های قاچاق کالا و ارز و شیوه رسیدگی به آن در حقوق کیفری ایران» پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران: ۱۳۸۰ ض ۴غ ۳ توران» توسلی‌زاده» پیشگیری از جرایم اقتصادی» (تهران: جنگل» چ ۰۱ ۱۳۹۲ صص ۲۲۱و ۲۲۲ ۲+ نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ متناقضی دارند. توضیح آنکه اینان دو مفهوم از جرایم مادی صرف ارائه داده‌اند که مطابق مفهوم نخست» در جرایم مادی صرف برای تحقق جرم نیازی به عنصر روانی (چه عمد و چه غیرعمد) وجود ندارد و مطابق برداشت دوم جرم مادی صرف آن است که تفاوتی بین ارتکاب آن به صورت عمدی و غیرعمدی وجود ندارد و به هر حال» شخص مرتکب مجازات می‌شود. تفاوت این دو دیدگاه در این است که در صورت اثبات فقدان آراده در ارتکاب جرم (یا قصد رفتار) مطابق دیدگاه دوم» مرتکب مجازات نمی‌شود و لیکن بر اساس دیدگاه نخست در این حالت نیز مرتکب قابل مجازات است. «با پذیرش نظر دوم در تبیین جرم مادی صرف.» جرم قاچاق کالا با اسناد یا اظهار خلاف واقع» جرم عمدی بوده و این جرم را می‌توان با توجه به دلایل زیر جرم مادی صرف و بی‌نیاز از اثبات عنصر روانی مرتکب آن دانست ... »این عبارت تناقض‌آمیز است؛ نویسنده یادشده با اتخاذ مفهوم دوم از جرایم مادی صرف بیان می‌دارد که به؛قاجّاقی کالاباارائه,اشناد با اقلهازانقلاف واقع جرمی عمدی است؟در ادامه نویسنده یادشده دلایل خود را برای مادی صرف بودن قاچاق کالا از طریق ارائه اسناد يا اظهار خلاف واه بیان ل‌داره که «.. این جرا می‌توّات با توجه به دلایل زیر جرم مادی صرف و بی‌نیاز از اثبات عنصر روانی مرتکب آنّ دانست: ۱- در هیچ کدام از مواد قانونی ناظر به این جرم مانند بندهای (الف)» (ب)»(ج)» (ج)» (ح)» (ر) و (ز) ماده ۲ از قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مواد ۹۴:۹۳ و بندهای (الف)» تبصره بند (ب)» بندهای (پ) (ث) (ج) (ح) و (خ) از ماده ۱۱۳ قانون امور گمرکی» به عمدی یا غیرعمدی بودن جرم هیچ‌گونه اشاره‌ای نشده اشت. ...». ظاهرا نظر این نویسنده بر ایسنت که ارتکاب قاچاق کالا و یا ارز اعم از اینکه به صورن عمدی وا غیرعمدتی باس بژه‌انگارنی شده است. لازم به ذکر است که نویسندهه نامبرده علاوه بر دلیل پیش گفته دو دلیل دیگر را نیز در جهت اثبات مادی صرف بودن يد قاچاق کالا و ارز (از طریق؛ارائه اسناد و یا اظهار غیرواقع) ارائه داده است: نخست آنکه در مواد قانونی بر ارائه اسناد یا اظهار تأکید شده است و دوم ۴ سید محمدمهدی, ساداتی, «قاچاق کالا از طریق ارائه اسناد یا اظهار خلاف واقع در حقوق کیفری ایران»» دوفصلنامه دانشنامه ۵ شاید منظور نویسنده یادشده از «عمدی» بودن در اینجا «ارادی» بودن باشد؛ چراکه در این صورت تناقض برطرف خواهد شد و عبارت‌های نویسنده نیز ذر ادامه در تأیید نظر نگارنده است. آنکه به‌موجب تبصره ۲ ماده ۳۹ قانون امور گمرکی «صاحب کالا مسوولیت صحت مندرجات اظهارنامه و اسناد تسلیمی به گمرک را برعهده دارد». منطوق این ماد مفید آن است که صاحب کالا مسئول عواقب ناشی از اظهار خلاف می‌باشدآلبته در پاسخ می‌توان استدلال تمود که:اولا آن‌گونه که جر مقدمه ان مقاله ثیر اظاره: شده در بیاق.جرم: رويه غالب قانون‌گذار بر بیان عنصر مادی است و معمولا در تعریف جرم» قانون گذار توجه کمتری به عنصر روانی دارد, لیکن صرف این امر دلالتی بر عدم نیاز به عنصر روانی ندارد. از این رو تأکید قانون‌گذار در خصوص عنصر مادی دلالتی بر عدم نیاز به عنصر روانی ندارد. ثانیا صعرلیت تضاخب کالذ هچب تبصرظ #ماه ۹ قانون اور گمرگی یکی از مضادیق مسئولیت کیفری ناشی از رفتار دیگری موضوع قسمت نخست ماده ۱۴۲ قانون مجازات اسلامی است که باموجب آن رفتار ارنکا ی ۳ هریگ ناه قانونی صاحب کال موجب انتساب مسئولیت به صاحب کالا نیز می‌شود ولیکن باید توجه داشت که در این موارد نیز توجه مسئولیت کیفری به صاحب کال" منوط به ارتکاب رفتار از سوی نماینده با عنصر روانی لازم است و در نتیجه» از حکم تبصره ۲ ماده ۳۹ قانون امور گمرکی نمی‌توان برای توجیه مادی صرف بودن بزه قاچاق کالا و ارز بهره برد. برخی دیگر از حقوق‌دانان نیز بیان داشته‌اند که «جرم قاچاق کالا و ارز از جمله جرایم مادی صرف است و نیاز به احراز سونیت مرتکب ندارد و همین قدر که مرتکب با علم و اطلاع از اینکه کالا را بدون رعایت ضوابط و مقررات قانونی وارد کشور نموده است یا از کشور خارج کرده, احرآز م‌گردد؛وباین جرم یار به رسونیت خاض نیز نندارد»" این عبسارت نیز متناقض است و درحالی که ابتدا بیان می‌شود که بزه قاچاق کالا و ارز مادي صرف است» در ادامه بر علم و اطلاع مرتکب بر اینکه رفتار او برخلاف ضوابط و مقررات است تأکید می‌شود و قسمت اخیر دلالتی جز .بر عمدی بودن ندارد و ظاهرا مادی صرف بودن جرم به معنای فقدان سونیت تعبیر شده است! البته همین نویسنده در جای دیگری بر عمدی بودن بزه قاچاق کالا و ارز نظر می‌دهد: «جرم قاچاق کالا و ارز ازجمله جرایم عمدی ۷ محمدرضا ساکی» حقوق کیفری اقتصادی,» (تهران: جنگل, چ ۴ ۱۳۹۶). ص ۵۷. ۴ ها نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ است که احراز سونیت مرتکب صرفا با علم و اطلاع از اینکه کالا بدون رعایت ضوابط و مقررات قانونی وارد کشور شده است يا از کشور خارج گردیده احراز می‌گردد ... »۲۸ صرف‌نظر از بیان‌هایی که گاه متناقض است در توجیه مادی صرف بودن بزه قاچاق کالا و ارز می‌توان به دلایلی چون اهمیت این بزه به‌عنوان یکی از مصادیق بزه اقتصادی, پیچیدگی و دشواری اثبات عنصر روانی» فقدان مرجع تعقیب در پرونده‌های مطروحه نزد ۲ ۲. بزه قاچاق کالا و ارز به‌عنوان بزه عمدی در مقابل برخی از حقوق‌دانان نیز به‌صراحت بر عمدی بودن بزه قاچاق کالا و ارز تصریح نموده‌اند. مطابق این دیدگاه» بزه قاچاق کالا و ارز در زمره بزه‌های عمدی است و بزه قاچاق غیرعمدی وجود ندارد و قابل تصور نیست؛ چراکه قاچاق به معنای گریزاندن آمده و در این کلمه» پنهانی بودن و سونیت نهفته است!آبرخی از حقوق‌دانان نیز ضمن تأکید بر عمدی بودن بزه قاچاق» اثبات فقدان عنصر روانی را برعهده مرتکب می‌دانند..«علم حامل» عنصر معنوی محسوب می‌گردد مگر اینکه اثبات شود حامل علم و اطلاع نداشته و وظيفه اثبات این امر نیز با خود حامل است»هم‌راستا با؛این,دیدگاه ,برخی,دیگز,راز حقوق‌دانان نیز چنین بیان داشته‌اند: «دکترین در مورد برخی دیگر از جرایم» که جرایم مادی صرف خوانده شده‌اند ... اثبات عنصر روانی را ضروری نمی‌داند: مانند جرم قاچاق ... . حال در این دسته از جرایم آیا امکان اثبات خلاف برای مرتکب وجود دارد یا ماای صرف بودن,ییک جرم از امارات غیرقابل رد به‌حساب می‌آید؟ به‌نظر می‌رسد در این موارد مرتکب می‌تواند فقدان علم و آگاهی یا عدم وجود قصد مجرمانه را اثبات نماید.. »!در واقع» به‌موجب این دیدگاه بزه ۸ محمدرضا ساکی» جرایم قاچا یکالا و ار ز از دیدگاه علوم جمایی و حقوق کیفری؛ (تهران: مجد. چ ۰۱ ۱۳۹۰ ص ۶۳ ۹ سید عبدالمجید. اجتهادی» بررسی جرایم و مجازات‌های قاچاق کالا و ارز و شیوه رسیدگی به آن در حقوق کیفری ایران» پیشین, همان برهانگاری در حوزه قاچاق کال و ارزت امبانی .و جلوه‌هاه پیشین: صض ۱۸۷ و ۶۱۸۳ علی:اضفاری و همکاران؛ یره قاچاق کالا و ارز در مقررات موضوعه, (تهران: روزنامه رسمی» چ ۰۱ ۱۳۹۷ ص ۰۱۷ ۱ غلامحسین؛ الهام و محسن برهانی» درآمدی بر حفوق جزای عمومی (جرم و مجرم) ج ۱ (تهران: میزان» چ ۰۴ ۱۳۹۷ ص ۰۲۱۵ قاچاق عمدی محسوب شده» لیکن در فرض اثبات عنصر مادی جرم فرض بر آنست که مرتکب در ارتکاب رفتار خود دارای عنصر روانی عمد است مگر آنکه خلاف آن را اثبات ۳ عنصر روانی بزه قاچاق کالا و ارز از منظر رويه قضایی دیوان عالی کشور در ری وحدت رویه شماره ۶۸۴ مورخ ۴ بهمن ۱۳۸۴ بزه قاچاق را عمدی دانسته است. به‌موجب این رأی «در خصوص بزه قاچاق به‌موجب قانون مجازات مرتکبین قاچاق» هر کس در مورد مالی که موضوع درآمد دولت باشد مرتکب قاچاق شود قابل تعقیب جزایی است» لیکن چنانچه عمل ارتکابی مرتکب واجد جنبه تجاری نبوده و کالای مکشوفه بر حسب عرف از نظر مقدارادر حدود مصرف شخصی باشد و در مبادی ورودی کشور کشف نشود و امقال :و نظایر آن در بازار به حد وفورادر دسترس عموم باشد و مرتکب عالم به قاچاق بودن کالا نباشد مورد فاقد جنبه جزایی است». علم به موضوع بزه یکی از ارکان بزه عمدی است که فقدان أن به‌موجب این رای وحدت رویه موجب عدم تحقق بزه قاچاق کالا و ارز می‌شود در این ازاستا برزخی از احقوق‌دانان نیز بیان داشته‌اند که «به هر حال خرید کالااتوسط مصرف‌کننده‌ای که هیچ اطلاعی از قاچاق بودن آن ندارد و کالا را با فاکتور و با قیمت متعارف خر او کنافااق به خساب نمی‌آید»:۳ دار کل حقوقی قوه قضائیه در نظريه مشورتی شماره ۷/۹۴/۱۵۲ مورخ ۲۴ فروردین ۴ در خصوص عنصر روانی حمل کالای قاچاق بیان می‌دارد که «صرف‌نظر از این که موارد مذکور در ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۳۹۲/۱۰/۳ (مانند قاچاق کالا و ارزه حمل و نگهداری) از مصادیق تخلفات موضوع ماد ۴۴ قانون فوق‌الذکر محسوب می‌گردد که رسیدگی به آنها در صلاحیت شعب تعزیرات حکومتی است مجازات حامل کالا و ارز قاچاق که فاقد علم و اطلاع از وجود اشیای مذکور در نزد خود می‌باشد, فاقد وجاهت قانونی است زیرا مرتکب «تخلف حمل» نیز همانند مرتکب «جرم حمل» باید عالم بر رفتار ۳ البته جز در موارد استثنایی» مانند خرید غیرمجاز مقرر در بند «خ» ماده ۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارزه خرید کالای قاچاق بزه‌انگاری نشده؛ است مگر آنکه از خیث مواردی مانند حمل یا نگهداری آن را مشمول بزه قاچاق دانست. ۳ عباس» زراعت. حقوق کیفری اقتصادی, (تهران: جنگل, چ ۰۱ ۱۳۹۵ ص ۰۱۷۲ ۶ ها نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ خود (حمل کالا و ارز قاچاق) باشد. بدیهی است که در شرایط متعارف» فرض بر علم و اطلاع افراد از رفتار خود (و از جمله حمل کالا و ارز قاچاق) است و لکن چنانچه خلاف این فرض با توجه به شرایط حاکم و دلایل و قرائن موجود به اثبات برسد برائت حامل از تخلف انتسابی» دارای توجیه حقوقی خواهد بود». همین اداره کل در بند ۲ نظريه شماره ۵ مورخ ۱۹ تیر ۱۳۹۸ به نحو کلی‌تر بیان می‌دارد: «مستفاد از مواد ۲ و ۶۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۳۹۲ و ماده ۱۴۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ «قاچاق» اعم از تخلفات یا جرایم قاچاق» عمدی محسوب می‌شود و علاوه بر علم مرتکب به موضوع تخلف يا جرم» باید قصد او در ارتکاب رفتار مجرمانه احراز گردد. و لکن در جرایم و تخلفات مربوط به قاچاق علی‌الاصول نیاز به وجود سونیت خاص مجرمانه نمی‌باشد». دفتر امور حقوقی سازمان تعزیرات حکومتی نیز در نظريه مشورتی شماره ۹۵/۲۱۰/۶۰۲ مورخ ۷ اردیبهشت ۱۳۹۵ به تفصیل به موضوع عنصر روانی بزه قاچاق پرداخته و آن را عمدی دانسته است: «... جرایم و تخلفات قاچاق کالا و ارز از سنخ جرایم و تخلفات عمدی است و از این رو مطابق ماد ۱۴۴ قانون مجازات اسلامی «در تحقق جرایم عمدی علاوه بر علم مرتکب به موضوع جرم» باید قصد او در ارتکاب رفتار مجرمانه احراز گردد ...». با نسخ ماده ۶۴ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» موضوع عنصر روانی حمل کالای قاچاق مطابق عمومات تعیین می‌شود. لذا درصورتی که حامل کالای قاچاق نسبت به موضوع جرم ویا تخلف جهل داشته باشد» جرم (یا تخلف) حمل کالای قاچاق محقق نمی‌گردد». با وجود دیدگاه‌های پیش گفته دال بر عمدی بودن بزه قاچاق کال و ارز» در بررسی صورت‌گرفته از آرای صاذزه از مراجع رهنیدگی کننده به‌مانئد دیدگا‌های حقوق‌دانان احقلاف نظر در آین در اینجا لازم به ذکر است؛که در بررسی فرایند تصویب قأنون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در شورای نگهبان ذر خصوص ماده ۱۵ لايحه قانون مبارزه با قاچاق کالا و آرز (ماده ۱۸ فعلی) از جهت مغایرت و یا عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی» دو دیدگاه وجود داشت. مطابق طرف‌داران مغایرت ازآنجایی که در این ماده برای قاچاق مجازات قرار داده شده است» قید عمدی بودن رفتار باید به آقن اضافه گردد؛ یعنی مرتکب بداند که رفتار او قاچاق محسوب می‌شود. به عبارت دیگر نمی‌توان فرد را بر اساس رفتاری که نسبت به آن علم و آگاهی تذاره: مجازانق کرد. از این رود ازآجا کف این ماه بفوجوه قست مجرمائه مر تب اشاره‌ای نکرده» دارای اشکال استذر مقابل» طرف‌داران عدم مغایرت نیز درمجموع قائل به عمدی بودن این بزه بودند و لیکن فی‌الجمله علم مرتکب را مفروض می‌دانستند و در نتیجه از دیدگاه این گروه «عدم تصریح اين ماده به وجود قصد مجرمانه با اشکالی مواجد 2. استدلال‌ها برای عمدی بودن بزد قاچاق کالا و ارز بی‌شک قائل شدن به هریک از دیدگاه‌های یادشده در خصوص عمدی و یا مادی صرف بودن بزه قاچاق کالا و ارز تأثیّر بسیار مهمی در قلمرو این نوع؛از یزه دارد. پذیرش دیدگاه نخست به کاهش قلمرو این بزه» وادر مقابل پذیرش دیدگاه دوم به توسعه قلمرو آن منتهی خواهد شد. نگارنده این سطور را نظر بر این است که بزه قاچاق کالا و ارز در زمره بزه‌های عمدی است و پذیرش دیدگاه مادی صرف می‌تواند آثار نامطلوب بسیاری به‌دنبال داشته باشد و از این رو در ادامه به بیان استدلال‌ها مبنی بر عمدی بودذن این بزه پرداخته می‌شود. عمدی بودن بزه قاچاق کالا از تعاریف ارائه‌شده در کنوانسیون بین‌المللی کمک‌های متقابل اداری به‌منظور بیگیری, تجسس و اجلوگیزی ,از لفات گمرکی الشهور به کنوانسیون نایروبی که ایران در سال ۱۳۷۶ به آن ملحق شده» قابل استنباط است. در ماد ۱ این کنوانسیون» اصطلاحات به این شرح تعریف شده است: «.. ب - اصطلاح «تخلف ۵ محمدهادی, توکل‌پور و مصطفی» مسعودیان, قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز (مصوب ۱۳۹۲) در پرتو نظریات شورای نگهبان, 0 10۷6582100 ص0۳۵ عطغ 20۵۶ معصهازدکش ع هتفه۸ م1 د0 0/600 ۳۹۵۳۵0 برای آشنایی با این کنوانسیون» ر.ک. غلامرضا صفاری طاهری» کنوانسیون‌های بین‌لمللی گمرکی مهم‌ترین ابزارهای قانونی سازمان جهانی گمرک. (تهران: دانشگاه علوم اقتصادی, چ ۰۱ ۱۳۹۰). ۸ لا نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ گمرکی» عبارت از هر نوع نقض و یا شروع و اقدام به نقض قانون امور گمرکی است. پ - اصطلاح «تقلب گمرکی» عبارت از تخلف گمرکی است که بدان وسیله شخصی موجب اغفال گمرک و فرار از پرداخت تمام يا بخشی از مالیات‌ها و عوارض مربوط به ورود یا صدور شده يا اجرای ممنوعيت‌ها و محدودیت‌های موضوع قانون امور گمرکی را نادیده گرفته و یا منافعی مغایر با قانون امور گمرکی بدست آورد. ت- اصطلاح «قاچاق» عبارت از تقلب گمرکی است که شامل گذراندن مخفيانه کالا به هر طریقی از مرزهای گمرکی می‌باشد». با توجه به تعریف ارائه‌شده از قاچاق در این بند و با عنایت به اینکه قاچاق شقی از تقلب گمرکی است و در تقلب گمرکی از سوی مرتکب اغفال صورت می‌گیرد» می‌توان نتیجه گرفت که قاچاق رفتاری عمدی است؛ چراکه لازمه اغفال عمد است. همچنین در ماده ۳-۳۹ کنوانسیون تجدیدنظرشده کیوتو در مورد ساده و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی !که ایران نیز به‌موجب قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به این کنوانسیون در مورد ساده و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی مصوب ٩۱۳۸۹ پیوسته» به صورت ضمنی بر عمدی بودن "قاچاق این‌چنین تأکید ده است«گمرک در صورت بروز اشتباهات» چنانچه از غیرعمدی بودن و عدم نیت ارتکاب تقلب یا غفلت فاحش اطمینان حاصل کند نباید به اعمال مجازات و جریمه‌های سنگین مبادرت نماید. چنانچه جمست جلوگیری از اشتباهات» اعمال مجازات ضروری تشخیص داده شود. میزان آن از حد ضرورت نباید تجاوز کند». رویکرد اين ماده بر حداقلی بودن اعمال مجازات و جریمه و نیز منطبق با اصل حداقلی بودن حقوق کیفری است و هرچند در فروضی دولت‌هنا را مجاز به اعمال مجازات در موارد غیرعمدی نموده» لیکن این امر منوط به ضرورت شده است. بر این اساس» ایفای تعهدات بین‌المللی ایران مستلزم آن است که بزه‌انگاری قاچاق کالا و ارز محدود به مصادیق عمدی باشد و توسعه بزه‌انگاری بهاغیر موارد عمدی و ازجمله مادی صرف در 65 5۲0۶ که دمنامکنطمصسق۲3 وصه صمنای‌گناوهنگ عطا جه صمناصع ص60 لمصمتامص اه ۳۸۳۵ جرم عمدی زیان‌بار صدمه‌ای سرزنش‌آمیز را به‌همراه می‌آورد و به همین دلیل در کانون و مرکز منظومه جرایم کیفری قرار می‌گیرد. این امر دو اصل مهم را برقرار می‌سازد: «اصل عمدی بودن جرایم» و «اصل زیان‌بار بودن آنها». بر این پایه» عدم پیروی از یکی از دو اصل» دوری از کانون جرایم یعنی جرم عمدی زیان‌بار را نتیجه می‌دهد و لذا قانون گذاران در مقام جرم‌انگاری جرایم غیرعمدی با جرایمی که مستلزم صدمه بالفسل نیستند به چهست ینک برخلاف دذو اصل پیش گفته است و از نقطه کانتونی جرم فاصله:فاره باید دلایل قانع کننده‌ای برای وارد کردن آنها به حوزه جرایم کیفری ارائه کنند؛ چراکه جرم‌انگاری آتها یکی از اصول حقوق کیفری این است که افراد تنها دراصورتی مشمول مجازات‌های کیفری می‌شوند که فرصت اطاعت از قانون را داشته باشند و با وجود این فرصت» نافرمانی کرده باشند. اعمال مجازات» تنها در مورد اشخاصی صحیح است که تصمیم گرفته‌اند نافرمانی کنند: "مطابق رویکرد سنتی در جرایم و تخلفات اصل بر عمدی بودن آنها است. مگر آنکه خلاف آن ثابت شود رایمه در قوان رف ری #ش‌بینی شده‌انه اضولا عمدی‌اند» هرچند واژه‌ای که بیانگر عمدی بودن است در آن ذکر نشده باشد»!«در تعریف جرایم عمدی و تعیین مجازات برای آنها لازم نیست که در هر مورد مقنن کلمه عمد را هم به کار ببرد. درست است که در بعضی از جرایم مثل قتل عمده مقنن از ذکر کلمه عمد خودداری ننموده» ولی هدف مقنن وجه تمایز این قتل از قتل غیرعمد بوده است. به همین جهت هم معمولا در تعریف جرایم ...از به کار بردن کلمه عمد خودداری کرده است. عدم قید کلمه عمد نمی‌تواند این جرایم را از عمدی بودن خارج نماید زیرا عمد یکی از ارکان تشکیل‌دهنده جرم است. اعمال غیرعمدی انسان علی‌الاصول قابل تعقیب و مجازات نیستند ۹ محمدخلیل, صالحی, عنصر مادی جرم رساله دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی؛ ۰۱۳۸۶ صص ۱۳۵ و ۱۲۶٩ حسین» میرمحمدصادقی و راضیه. صابری» «تقارن زمانی عناصر مادی و معنوی جرم: ماهیت و رویکردها» فصلنامه دیدگاه‌های ۰ توماس» موراوتز, فلسفه حقوق: مبانی ‏ وکارکردها» مترجم: بهروز جندقی» (قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه چ ۰۱ ۱۳۸۷ ص ۰۱۸۹ ۱ حسن, پوربافرانی» «جرم‌های مادی» در: امیرحسن نیازپور (زیر نظر) دانشنامه علوم جنایی اقتصادی» (تهران: میزان» چ ۰۱ ۱۳۹۶)» ۰ لا نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ مگر آنکه مقنن صراحتا آنها را ولو بدون عمد هم جرم شناخته باشد»!آدر جهت مطابقت با اصل درصورتی که به فرض تردیدی در خصوص عمدی و يا مادی صرف بودن بزه قاچاق کالا و ارز وجود داشته باشد می‌بایست عنصر روانی این بزه را مطابق با اصل, عمدی دانست و در این راستا تمسک به اصول بنیادین حقوق کیفری مانند اصل برائت و قاعده درا در هر دو نظام حقوقی نوشته و کامنل۷" مسئولیت کیفری مطلق امری استثنایی است و از این رو جز در موارد تصریح قانون‌گذار نمی‌توان قانون را به نحوی تفسیر کرد که حاصل آن مسئولیت جزایی در عین فقدان تقصیر یا سونیت باشد؛ چراکه فرض این است که قانون‌گذار نمی‌خواهد با حذف تقصیر یا اسونیت یکی ازاارکان اساسی تحقق مسئولیت جزایی را نادیده بگیرد و از اين راه تغیبتری آدر ساختاز نظنام,.حقوقی ایجاد کند؟آدر امور استثنایی می‌بایست تفسیر مضیق به‌عمل آید؛ به‌خصوص در مورد بحث حاضر که تفسیر مضیق هم‌راستای با اصل تفسیر به نفع متهم است. تشخیص مصادیق بزه‌های مادی نیاز به تصریح قانون‌گذار و یا قراین قوی.دارد و به صرف سکوت قانون در خصوص عنصر روانی یک بزه نمی‌توان آن را ماای صرف تلقی نمود و ختی برخی بر این نظرند که اساسا بزه مادی صرف به مفهوم بزه‌ای که برای تحقق آنها وجود عنصر روانی ضرورت ندارد در حقوق ایران وجود نداردآعلاوه بر اين» توسعه قلمرو حقوق کیفری از طریق بزه‌انگاری رفتارهای مادی صرف برخلاف اصل حداقلی بودن حقوق کیفری است. آن‌گونه که پیش از این اشاره شد در برخی از موارد خاص به عنصر روانی بزه قاچاق تصریح شده است و تمامی موارد مصرح دلالت بر عمدی بودن بزه قاچاق دارد. علاوه بر اینکه سکوت قانون نمی‌تواند دلالتی بر مادی صرف بودن مصادیق غیرمصرح باشد» از حیث ۳ مرقضی»محستی «نوره وی جزای عمومی.ج ۲ (تهران: گنج ذانشن,» چ۰ ۲ ۱۳۸۲ سصن *۲۱و: ۲۱۹+ ۳ جلیل» امیدی» تفسیر قانون در حقوق جزا (تهران: جاودانه: چ ۰۱ ۱۳۸۹)» ص ۰۱۷۸ ۴ منصور رحمذل, با راثبات د رامو رکیفری» (تهران: سمت چ ۳ ۱۳۹۳ ص ۱۳۲۲ اصول قانون‌نویسی بعید است که قانون‌گذار در ضمن یک ماده قانونی چند مصداق رفتار عمدی و مادی صرف را بزه‌انگاری نماید. در این راستا دیوان عالی کشور در رأی وحدت رويه شماره ۱۰ مورخ ۲۱ مهر ۱۳۵۵ در خصوص جرمی که در برخی از مصادیق آن به عمدی بودن عنصر روانی اشاره شده بود ولیکن در خصوص برخی دیگر از مصادیق آن قانون ساکت بوده حکم به عمدی بودن تمام مصادیق داد؛آبر این اساس می‌توان با توجه به تصریح عنصر روانی در خصوص برخی از مصادیق بزه قاچاق و سکوت قانون در مقابل برخی دیگر از مصادیق» با وحدت ملاک مصادیق اخیر را نیز عمدی دانست. تالی فاسد پذیرش امکان تحقق بزه قاچاق بم صورتی غیر از عمد (در موارد سکوت قانون در خصوص عنصر روانی) آن است که سبب خدشه در «تناسب ماهوی» و «تناسب ترثیبی» زه و سجازات می‌شود؛ جراکوانرنظر کان کذاطاه لا تفاوتی بین مجازات موازد مصرح عمدی بزه قاچاق و دیگر مصادیق وجود ندارد و در این صورت مجازات بزه‌های غیرغمدی نیز بدمانند بزه‌هاهای ایک که بعضا امک مت به مخکومیت مرتگب از اوان دوران قانون‌گذاری جدید» قانون گذار همواره بر اتخاذ رویکرد سخت‌گیرانه در قبال بزه قاچاق کالا و ارز تأکید داشته و اين رویکرد به مرور تشدید نیز شده است و قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز نمود کامل اتخاذ یک سیاست کیفری افتراقی سخت‌گیرانه است؟آین رویکرد سخت‌گیرانه از هر دو حیث حقوق شکلی و ماهوی قابل ملاحظه است. ۵ اسماغیل, عبذالهی, پیشین, صص ۳۱۸ و/8۱۶ آذر نف حقوقی) انگلیشس یز در کلاژدال مشابه. مجلس اغعیان در پرونده ۷ 51061 /(8۵75[6 سکوت قانون در خصوص عنصر روانی برخی از مصادیق یک جرم را با وجود تصریح به عمدی بودن مصادیق دیگر, برای مادی صرف تلقی کردن مصادیق مسکوت کافی ندانسته است ( 0۳10۵1 ,00 ۳۳۵۲65 +8 02136۲106 ,۳11006 ۶ تناسب بین بزه و مجازات دارای دو جنبه ماهوی و ترتیبی است. «جنبه ترتیبی» مجازات معین‌شده برای جرم خاصی را با مجازات معین‌شده برای جرایم مختلف با درجه مختلفی از قابلیت سرزنش مقایسه می‌کند ... [در مقابل] جنبه ماهوی تناسب به این نکته می‌پردازد که آیا عمل انجام‌یافته به‌قدری شدید است که چنین پاسخی را از طرف دولت ایجاب کند ... ». منصور» رحمدل, ۷ ر.ک. محمدجواده فتحی و فضل‌اله» امیر حاجیلو «جلوه‌های دادرسی افتراقی قاچاق کالا (در پرتو اصول دادرسی منصفانه)»» ۲ ها نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ البته ممکن است در راستای همین رویکرد افتراقی سخت‌گیرانه استدلال شود که بزه قاچاق کالا و ارز ماخی رف است: لیکن از سوی ,ذیگر می‌توان استدلال نصوه که آقار کیفری مترتب بر بزه قاچاق کالا و ارز (مانند پیش‌بینی مجازات‌های حبس در خصوص قاچاق کالای ممنوع حداکثر حبس بدل از جزای نقدی به مدت ۱۵ سال) دلالت بر عمدی بودن این بزه دارد. در نظام حقوقی ایران هرچند در مواردی در جرایم غیرعمدی (و نه مادی صرف) بعضا مجازات حبس پیش‌بینی شده ولیکن پیش‌بینی حبس‌های طولانی‌مدت برای یک بزه مادی صرف قطعا برخلاف عدالت است. یکی از معیارهای شناسایی مصادیق بزه‌های مادی صرف میزان کم مجازات مقرر برای آنها است (و بر این اساس در نظام حقوقی ایران از جرایم خلافی به‌عنوان جرایم مادی صرف یاد می‌شد) و این درحالی است که پاسخ‌دهی کیفری به یزه قاچای کال ۶ ازواوام پا اگیری و شدت عمل است. لازمه پذیرش بزه قاچاق کالا و ارز به‌عنوان یک بزه عمدی آن است که در جهت اثبات این بزه اجزای عمد بر مرجع رسیدگی‌کننده اخحراز شود. بر این اساس» مطابق ماد ۱۴۴ قانون مجازات اسلامی: اولا مرتکب می‌بایست علم به موضوع؛داشته باشد. این علم در وهله اول ناظر به وجود موضوع است و در وهله دوم علم به وصف موضوع است. بنابراین در صورت احراز فقدان علم مرتکب به هریک از دو مورد یادشده» بزه قاچاق کالا و ارز محقق نمی‌شود. ثانبا مرتکب قصد ارتکاب رفتار را داشته: باشند. با توجه: به [ینکه رفتار موردنظر در بزه قاچاق کالا و ارز حسب مصادیق مختلف آن» ممکن است به صورت فعل يا ترک فعل باشد تفاوتی در این خصوص وجود ندارد. ثالا با توجه به اینکه بزه قاچاق حسب مورد بزه‌ای مطلق و یا مقید است» در نتیجه در فروضی که بزه قاچاق مقید به نتیجه است, قصد تحقق نتیجه و پا علم به تحقق نتیجه نیز می‌بایست احراز گردد. عنصر روانی بزه برخلاف عنصر مادی روّیت‌پذیر نیست و از طریق حواس پنج‌گانه امکان احراز آن از سوی مرجع رسیدگی‌کننده وجود ندارد و این مرجع بر پایه تحلیل ذهنی دوفصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی, ش ۲ (۱۳۹۷)؛ ابراهیمی و دانش» پیشین. اطلاعات موجود در خصوص عنصر مادی جرم به برداشتی از عنصر روانی مرتکب دست می‌یابد. البته درصورتی که مرتکب اطلاعاتی را در خصوص وضعیت روانی خود در زمان ارتکاب بزه ارائه نماید» مرجع رسیدگی‌کننده می‌تواند از این طریق نیز در جهت احراز عنصر روانی بزه براید. نتیجه آنکه مرجع رسیدگی کننده بر اساس انطباق رفتار مرتکب با رفتار انسان متعارف به درکی از عنصر روانی او دست می‌یابد و بدیهی است که این حق برای متهم وجود دارد که تفاوت وضعیت ذهنی خود را در زمان ارتکاب رفتار با یک انسان متعارف ثابت نماید و این بدان معناست که بار اثبات در این موارد برعهده متهم قرار گیرد. برای نمونه در بسیاری از مصادیق بزه قاچاق کالا مانند وارد و یا خارج کردن کالا از مجاری غیرمجاز (بند «الف» ماده ۱۱۳ قانون امور گمرکی)» اینکه شخص موقع ورود یا خروج از قلمرو گمرکی کشور کالایی را به صورت غیرمجاز وارد یا خارج نموده است» از حیث عنصر مادی برای ارتکاب بزه قاچاق کفایت می‌نمایده ولی :در خصوص عنصر روانی با توجه به اینکه فرض بر این است که انسان‌ها از کالاهای همراه خود آگاهی دارند» اگر مرتکب مدعی فقدان عنصر روانی باشد» با توجه به اینکه قول او برخلاف ظاهر است» او می‌بایست ادعای خود را ثابت نماید و البته این امر به معنای مادی صرف بودن بزه قاچاق نیست. بلکه بزه قاچاق کالا و ارز در زمر بزه‌های اقتصادی» و رویکرد کلان در مقابله با بزهکاری اقتصادی مبتنی بر سخت‌گیری است و در جهت اتخاذ سیاست کیفری کارآمد قانون‌گذار در خصوص بزه قاچاق رویکرد افتراقی اتخاذ نموده است. موضوعی که گاه در ضمن مباحث به نمونه‌هایی از آن اشاره شد. بر این اساس در بزه قاچاق موضوع بند «ب» ماد ۱۰۱ قانون امور گمرکی اصل بر سونیت مرتکب استو در صورت اثبات خلاف آن» رفتار مرتکب از شمول بزه قاچاق خارج می‌شود و یا در مواردی قانون‌گذار در جهمت تسهیل در اثبات بزه صرف اتکا به قراین (مانند تبصره ۴ ماده ۲۰ و ماده ۲۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز) را برای احراز عنصر روانی کافی دانسته و این نشان از رویکرد افتراقی قانون‌گذار در احراز عنصر روانی بزه قاچاق کالا و ارز است. این رویکردهای افتراقی نیز در عمدی بودن بزه قاچاق تردیدی ایجاد نمی‌کند هرچند می‌تواند احراز آن را برای مرجع رسیدگی کننده تسهیل نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ ۱ احمدی, عبدالله, حقو قکیفری قاچاق کالا وارز (تهران: میزان؛ چ ۰۱ ۰۱۳۹۴ ۲ الهام» غلامحسین و برهانی» محسن» درآمدی بر حقوق جزای عمومی [جرم و مجرم)ج ٩ ۳ امیدی» جلیل, تفسیر قانون در حقوق جزا (تهران: جاودانه, چ ۱ ۱۳۸۹). ۴ پرهام‌فر» امیرمحمد پیشگیری وضعی از قاچاتق گمرکی در سیاست جنایی ایران با رویکرد به اسناد بینالمللی» رساله دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه تهران» ۰۱۳۹۳ توسلی‌زاده» توران» پیشگیری از جرایم اقتصادی,» (تهران: جنگل» چ ۰۱ ۱۳۹۲). توکل‌پور» محمدهادی و مسعودیان» مصطفی» قانون مبارزه با قاچاق کالا ‏ وارز امصوب ۳ در پرتو نظرات نسورای نگهبان» (تهران: پژوهشکدهه شورای نگهبان» چ ۱ ۱۳۹۳). حسنی» محمود نجیب» نظريه عمومی قصد جنایی» مترجم: سیدعلی عباس‌نیای زارع» (تمران: دفتر امور حقوقی سازمان تعزیرات حکومتی» مجموعه نظریه‌های مضورتی دفت ر امور حقوقی رحمدل,» منصور با راتبات د رامو رکیفری» (تهران: سمت» چ ۳ ۱۳۹۳). ۰ رحمدل» منصور تناسب جرم و مجازات. (تهران: سمت».چ ۰۴ ۱۳۹۶). . رستمی غازانی» امیدآیین دادرسی تعزیرات حکومتی» (تهران: میزان» چ ۰۱ ۱۳۹۶). . زراعت» عباس» حقوت ی کیفری اقتصادی» (تهران: جنگل» چ ۱ ۱۳۹۵). . ساکی» محمدرضا جرایم قاچاتقیکالا و ار زاز دیدگاه علوم جنایی و حقوقکیفری, (تهران: ۶ ها نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر, سال دوازدهم, شماره بیست و دو بهار ۱۴۰۰ ۴ ساکی» محمدرضا حقوتی کیفری اقتصادی» (تهران: جنگل, چ ۴ ۱۳۹۶). ۵ سیف اله‌مراد: قاچ قکالا د رآیران؛ (تهران: خرسندی: چ ۸۱ ۱۳۸۷). ۶ شاه‌حیدری‌پور» محمدعلی و رفیعی, احمد. قانون مبارزه با قاجا قکالا و ارز (مصوب ۳ با اصلاحات (مصوب ۱۳۹۶/۷/۲۱)» (تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه ۷ صالحی» محمدخلیل, عنصر مادی جرم رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شهید ۸ صفاری طاهری,» غلامرضا کنوانسیون‌های بین‌المللی گمرکی مهم‌ترین ابزارهای قانوتی ۹ صفاری» علی و همکاران» بزه قاچاق کالا و ارز در مفررات موضوعه. (تهران: روزنامه رسمی, ۰ عبدالهی» اسماعیل» درس‌هایی از فلسفه کیفری: درآمدی بر مسئولیت کیفری بدون تقصیر در نظام حقوقی ایران و انگلستان» (تهراخ: خرسندی» چ ۶۱ ۱۳۸۹). ۱ گلی» رضا تحلیل مصادیق تخلفات گمرکی وقاجچاتقی کالا (تمران: مسیر دانشگاه» چ ۰ ۲ محسنی» مرتضی» دوره حقوق جزای عمومی ج ۲ (تهران: گنج دانش» چ ۲ ۱۳۸۲). ۳ موراوتز» توماس» فلسفه حقوق: مبانی ‏ وکارکردها» مترجم: بهروز جندقی» (قم: پژوهشگاه حوزه ۴ ابراهیمی» شهرام و دانش» مصطفی, «تحلیل شکلی و ماهوی قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» دوفصلنامه مطالعات حقو قی کیفری و جرم‌شناسی, ش ۲ (۱۳۹۸). ۵ الهام» غلامحسین و همکاران» «چالش‌های تعریف جرم قاچاق در نظام حقوقی ایران» ۶ پوربافرانی» حسن» «جرم‌های مادی» در: نیازپور» امیرحسن (زیر نظر) دانشنامه علوم جنایی ۷ ساداتی» سید محمدمهدی» «قاچاق کالا از طریق ارائه اسناد یا اظهار خلاف واقع در حقوق ۸ فتحی,» محمدجواد و امیر حاجیلو فضل‌اله» «جلوه‌های دادرسی افتراقی قاچاق کالا (در پرتو اصول دادرسی منصفانه)»» دوفصلنامه مطالعات حقو ی کیفری و جرم‌تشسناسی» ش ۲ (۱۳۹۷). ۹ میرمحمدصادقی» حسین و صابری» راضیه «تقارن زمانی عناصر مادی و معنوی جرم: ماهیت ۰ اجتهادی» سید عبدالمجید بررسی جرایم و مجازات‌های قاجات ی کالا و ارز و شوه رسیدگی به آن در حقوق کیفری ایران» پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران, ۱ اجتهادی» سید عبدالمجید بزه‌انگاری در حوزه قاچاتق کال وآرزه مبانی و جلوه‌ها رساله دکتری ۵2۷۶ 011۳/11۵1 ]٩۵ ۳۳1۳۵0165 ,110۳06 7 6 تم محلوصش۸ مطاح ما۸ .32 ۰( ,8 ۲16۵ا8۵) ,ک[803 ۲۵ :10۷ 01۵ مصقطاق 302 ,35.110 و70۷ 60071731۳101 1 ۳۲۴0۲1 ۵۳۵ ۵۳6ع۳ا5 بل[ لباه8 ,50 36.8۵۳	امروزه در پرتو تحولات حقوق کیفری، عنصر روانی به عنوان یکی از عناصر جرم در کنار عنصر مادی پذیرفته شده است. لیکن قانون گذار عموماً در تبیین عناصر جرم اهتمام لازم را در بیان دقیق عنصر روانی جرایم ندارد و این امر گاه سبب بروز دیدگاه های متعارض در خصوص عنصر روانی جرایم می شود و این موضوع در خصوص بزه قاچاق کالا و ارز نیز صادق است. با توجه به تعریف قانونی این بزه و مصادیق متعدد مصرح آن در قوانین مختلف، در زمینه عنصر روانی موردنیاز برای تحقق این بزه در بین حقوق دانان و بعضاً رویه قضایی، اختلاف نظرهای جدی ایجاد شده است. بر این اساس، برخی قائل به عمدی بودن و در مقابل برخی قائل به مادی صرف بودن این بزه هستند. در این مقاله ضمن تبیین دلایل دیدگاه های یادشده، در نهایت به نحو مستدل دیدگاه مختار نگارنده مبنی بر عمدی بودن بزه قاچاق کالا و ارز تشریح شده است. اصل عمدی بودن بزه، اصل استثنایی بودن بزه با مسئولیت مطلق، اصل برائت، اصل تفسیر به نفع متهم، اصل تناسب بین بزه و مجازات، و وحدت ملاک از موارد مصرح عنصر روانی در قانون و ... همگی بر عمدی بودن بزه قاچاق کالا و ارز دلالت دارند، لیکن گاه رویکرد سیاست کیفری تقنینی و قضایی بر نوعی تسامح در احراز عناصر عمد دلالت دارد که این امر ریشه در صدق عنوان بزه اقتصادی بر جرایم و تخلفات قاچاق کالا و ارز دارد.
17,284	458852	واژگان کلیدی: تعزیر» حد قذف حق‌الناس» حق‌الّه, شهادت بر شهادت. # دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دادگستری» تهران» ایران. #استادیار و مدیر گروه حقوق آزاد اسلامی واحد قم» قم» ایران. 00 13۳02025 8 بورسیه حقوق اسناد و قراردادهای تجاری دانشگاه علوم قضایی/ دانش آموخته حقوق خصوصی آزاد اسلامی علوم و تحقیقات (قم)» قم» ایران.( نویسنده مسئول) 80211600 )27226 6692278 نله 4 کارشناس ارقد حقوق جزا و جرم قناسیدانشگاه آزاد اسسلامی ‏ واحد: ازاگه ازاک, ایزان: در مورد شهادت بر شهادت بر اساس آنچه در فقه اسلام و نظام قانونی ایران شهرت يافته» این است که حقوق‌الناس را می‌توان با شهادت بر شهادت اثبات کرد ولی حدود رانمی‌توان با شهادت بر شهادت اثبات کرد زبرا رعایت احتیاط و عدم تضییع حقوق دیگران ملازمه‌ای با عدم پذیرش آن ندارد و از این رو عدم پذیرش شهادت بر شهادت در حدود الهی به جهت عدم بقین» ترجیح می‌یاید. در این پژوهش به جهت رعایت اختصار و ضابطه‌مند بودن پذیرش شهادت بر شهادت, از لفظ مسئله اختلافی در مورد موضوع شهادت ثانوی» حوزه حدود و قصاص است که لسان فقه در آن متزلزل و پراکنده است. این پراکندگی در قوانین داخلی نیز نفوذ کرده و معیار مشخصی به دست نمی‌دهد؛ از این رو به دنبال ضوابط اختلاف‌های مداخل موضوعی شهادت ثانوی در فقه. جامعیت کشف حقیقت را در بررسی همه‌جانبه فقه اسلام یافتیم؛ چه اینکه همه مبانی و اختلافات را نمی‌توان در فقه شیعه یافت و بعضی اختلافات را به جهت تقابل با مشهور در شیعه باید در میان اهل سنت جست‌وجو کرد. پس بنای بررسی اقوال مختلف حوزه موضوعی شهادت ثانوی را در بررسی مراد مقنن با رویکردی بر فقه شیعه و پنج فرقه شافعی و مالکی و حنبلی و حنفی و ظاهری قرار داده‌ایم. مقنن در ماده ۱۸۹ قانون مجازات اسلامی جرائم موجب حد و تعزیر را با شهادت بر شهادت قابل‌اثبات نمی داند؛ اما مورد استغنای آن» ضمان مالی و دیه و قصاص معرفی شده است. از طرفی در ماده ۲۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی» مطلق حقوق الناس با شهادت بر شهادت قابل اثبات دانسته شده است و این در حالی است که با اقرار فقه و قانون (ماده ۲۵۵ ق.م.ا.) حد قذف در زمره حقوق الناس است. با توجه به اینکه در فقه شیعه عدم جریان شهادت ثانوی در حد قذف در تقابل با بعضی اصول قرار گرفته است با تتبع صورت گرفته, ظاهرا ترجیح پذیرش يا عدم پذیرش؛ در میان نیست. در حقیقت اگر بپذیریم که حد قذف نیز در زمره استئثنائات ماده ۱۸۹ ق.م.ا. است مطابق صریح ماده ۲۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی و مشهور فقهی است ولی یک نقص دارد و آن این است که چرا مقنن در انتهای ماده ۱۸۹ ذکری از آن نبرده و این در تعارض با حکمت مقنن و ۱ لازم به ذکر است که عدم صحت عنوان شهادت فرع یا شهادت قائم مقامی محل مناقشه فقهای متقدم شیعه بوده و نظریه قاطعی که بتواند ماهیت شهادت بر شهادت را اثبات کند یافت نشده است؛ از این رو عنوان شهادت ثانوی جهت اختصار و مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۷۹ اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری است. اگر بگوییم که حد قذف با شهادت ثانوی قابل‌اثبات نیست ذکر مطلق حق‌الناس بودن حد قذف در ماده ۲۵۵ در تقابل با شهرت فقهی و نص ماده - ۱ق.آ.د.م. که مطلق حقوق الناس را در امور جزائی و مدنی با آن قابل‌اثبات دانسته است قرار می‌گیرد و به نوعی ماده ۱۸۹ ق.م.ا. ناسخ ماده ۲۳۱ ق.ا.د.م. است؛ چه اینکه پیش از تصویب قانون جدید مجازات اتفاق فقه و حقوق بر اثبات مطلق و بی قید و شرط حقوق‌الناس با شهادت از ان رو در پی سوّال اصلی پژوهش, یعنی اثبات يا عدم اثبات حد قذف با شهادت شانوی در نظام حقوقی ایران» رویکردهای فقهی اسلامی ضوابطی را معرفی می‌کند که شامل, جایگزینی شهادت ثانوی به جای شهادت اصلی انصراف تدرا الحدود به حدود الهی محض» اثبات آثار جوانب و اطراف حدود همانند نشر حرمت و ضمان مالی در حدود و میزان احصان مقدذوف است. فرضیه برگزیده اين پژوهش اثبات حد قذف با شهادذّتآثانوی "و بزقراری آثار دیگر اثبات حد همچون نشر حرمت و ضمان ناشی از استیفای حد و همچنین اسقاط حد با شهادت ثانوی است. بنابراین قدرت اثباتی شهادت ثانوی در حدود به‌طوز کلی؛مردود نیست بلکه اجرای حد اعم از قتل نفس و شلاق مورد انصرافی آن است ولی آثاری مثل خرمت زانیه با زانی باقی است؛ ولی نکته اینجاست که ظاهر ماده ۱۸۹ نفس جرم را نیز با شهادت نانوی قابل‌\|ثبات نمی‌داند و این مسئله‌ای است که در تقابل با مبانی ذکر شده و فحوای بیانات فقهی است. از این رو رویکرد این پژوهش قائل شدن به نظر غیرمشهور در فقه شیعه و مشهور در اهل سنت است و خواستار اصلاح ماده ۱۸۹ است. لازم به ذکر است که مسئله ذکر شده به هیچ وجه قابل اغماض نیست زیرا اگر قرار بر عدم اثبات مطلق جرم قذف يا حدود با شهادت بر شهادت باشد. چگونه می‌توان اصلی را که شهادت برشهود بر زنای محصنه داده شده کنار نهاد و اجازه ازدواج بعد از طلاق و یا وفات را به آن‌ها داد؟ آیا اصل احتیاط در اینجا نباید از آثار ذکر شده حمایت کند و یک درصد هم که شده احتمال بدهد که زنا شده و حرمت محقق شده است؟ این مبنا راهگشای ما در مسئله قذف نیز است؛ چه اینکه نشر حرمت در حدود در فقه اسلامی مشهور است؛ پس به طریق اولی, حقی که جنبه حق‌الناسی آن غالب است. با شهادت ثانوی اثبات می‌شود. پس درمی‌يابيم که ماده ۱۸۹ ت.م.! در مورد عدم اثبات تعزیر و یا مطلق جرم حدی با شهادت بر شهادت صحیح نبوده و نیاز به اصلاح دارد. در این زمینه ماده- ۰ قانون مجازات اسلامی که حدود ذکر نشده در این قانون را مشمول اصل ۱۶۷ قانون اساسی قرار داده است» گره‌گشای مسئله خواهد بود. در آخر چمت روشن‌تر شدن این قضیه بررسی دیدگاه‌های فقهی اهل را سنت را که اختلاف به‌مراتب بیشتری در این زمینه دارند و مبناهای مختلفی بر جریان حکم بیان کرده‌اند». ضروری یافتیم. لازم به ذکر است که در این باره هیچ پژوهشی صورت نگرفته و گویا از منظر نویسندگان حقوقی مفول مانده است. لازم به ذکر است که این مسئله را هیچ نویسنده حقوقی متذکر نشده است. پژوهش جاری جهت اثبات مدعای خود از لحاظ شکلی» به چهار بخش مجزا تقسیم شده است. بخش اول» اثبات حد قذف به وسیله شهادت ثانوی از منظر فقه شیعه است که دیدگاه موافقان و مخالفان در آن مورد توجه قرار می‌گیرد. بخش دوم دیدگاه تقنینی ایران در این زمینه بررسی شده و افتراق عدم یکپارچگی دیدگاه مقنن در آن به تصویر کشیده شده است. در بخش سوم به جهت ارتباط میان فقه شیعه با قوانین داخلی ایران» دیدگاه برگزیده نگارندگان مبتنی بر تحلیل قانون و فقه تحریر شده است. در بخش چهارم دیدگاه فقه احل سنت به تفگ ام( مالگی؛ شافتی و حتبلی و ظاهری به همراه ذکر موردی قوانین کشورهای عربی و تطبیق آنها با دیدگاه‌های فقهی اهصل سنت» بررسی شده است. وجه بررسی فقه اهل سنت در.این پژوهش علاوه بر تطبیق که خود نوآورنه است. ۱ اثبات قذف بوسیله شهادت بر شهادت در فقه شیعه در فقه شیعه مشهور و اتفاق فقیهان عدم پذیرش شهادت ثانوی در حقوق ال است. عده‌ای از فقهای معظم حقوق اله را شامل حد زنا و لواط و شرب خمر و قطع در سرقت دانسته که بر این مبئا حقوق اللّه را مورد انصرافی پذیرش شهادت ثانوی نامیده‌اند (طوسی» ۱۳۸۷ق» ج۸: ۲۳۱ از طرفی بعضی تنها حدود را به‌واسطه شهادت ثانوی قابل\|ثبات نمی‌دانند (حلّی (محقق)» ۱۴۰۸ق. چ ۷۱۳ حلی (علامه۱۴۲۰۷ق» ج۲: ۲۱۵). اما یک مسئله مورد اختلاف است و آن حد قذف است که مرحوم فخرالاسلام قول اکثر علما را مبنی بر عدم پذیرش در آن معرفی می‌کند و اقلیت ازجمله ۱-۱. بررسی نظریه قائلان به عدم نفوذ شهادت ثانوی در اثبات قذف عمده دلیل فقها در عدم پذیرش شهادت ثانوی در اثبات قذف این است که چنین عقوباتی که مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۸۱ ذو وجهتین هستند تابع جنبه حق‌الهی آن هستند (فخرالمحققین حلّی۱۳۸۷۰ق, ج ۴۴۴:۴). این در حالی است که ایشان تغلیب جنبه حق‌الناسی را در اموری که دو وجهی هستند ترجیح داده‌اند و بر این مبنا حقوقی همانند وقف و زکات را به جچهت ضرورت و حفظ امور مسلمانان با شهادت ثانوی مورد پذیرش می‌دانند (فخرالمحققین حلّی۱۳۸۷ق»ج ۴: ۴۴۵). علاوه بر دلیل ذکر شده اطلاق روایاتی که در ذیل خواهد آمد مستمسک قائلان به عدم پذیرش قرار گرفته است که از قرار ذیل هستند. از غیاث ابن ابراهیم از امام صادق علیه‌السلام از پدرش نقل شده: «حضرت علی علیه‌السلام فرمود شهادت بر شهادت و کفالت در حدود پذیرفته نیست» (طوسی»۱۴۰۷ق» جع ۳۴۱ صدوق۱۴۱۳۰ق» از طلحهّ بن زید از امام صادق از پدرش علیهماالسلام از حضرت علی علیه‌السلام نقل است: «ایشان شهادت بر شهادت را در حدود جایز نمی‌دانست» (مجلسی»,۱۳۷۲ش,» ج ۲۷ ۲.)۴۰۵ مطابق اين روایات شهادت ثانوی بر حدوّدجاری نیست؛ نی در حدود الهیه مورد پذیرش نیست. در کتب روایی مذکور بحثی يا تعلیقه‌ای بر روایات مد کور وارد نشده و تمامی بحث‌های وارد بر آن در کتب فقهی استدلالی وارد شدوراس یوگ مطلبی هی ککوم‌مخاطب را ذر آن ذرگیر سازد ممکن است مسئله سند آن‌ها باشد که از لخاظ موازین رجالی ذچار ضعف سندی هستند (علوی, ۵۸ ولی مرحوم طباطبایی در اثر فقهی خود آن را توئیق می‌کند (طباطبایی» ۱۴۱۸ ق» ج۱۵: ۵ از این رو برای تبیین منظور روایات مذکور فقیهان به استناد آیه شریفه «و استشهدوا شهیدین من رجالکم» (بقره:۲۸۳) و عدم تفصیل آن» به بیان نظرات استدلالی خود پرداخته که به ذکر هریک تنها بحث قابل توجه در مورد عدم سریان آن در حقوق ال قولی است که مرحوم صاحب جواهر به صورت دقیق‌تر مورد بحث قرار داده که البته مطمح نظر فخرالواسلام در ایضاح و هم چنین شیخ طوسی رحمه الّه علیه نیز است؛ بحث در ضعف اخبار است که صاحب جواهر آن را ضعیف می‌داند مبنی بر اینکه فحوای کلام فقیهان عدم سریان شهادت ثانوی در مطلق حقوق له است چنان که مرحوم فاضل هندی ادعای تسری منع به تمامی حقوق ال کرده و اصحاب را در «قّال علی علیه السلام: لا تجوز شهاده علّی شهاده فی حد و لا کلد فی حد». ۲ له ان لا یجیز شهاده ی شهده فی خن ۳ «وخصوص الخبرالمروی فی التهذیب بسندفیه جهاله و فی الفقیه بسند یحتمل الصحه بل صرح بصحته جماعه». آن قاطع می‌داند. هم‌چنین علامه در تذکره اعتقاد به منع پذیرش در هلال دارد در حالی که به نظر صاحب جواهر بعض از حقوق اه از جهت حفظ حقوق مردم و جهات عامه باید حفظ شود؛ پس عدم وجود دلیل بر تخصیص روایات به کل حقوق اه تلازم میان روایات وارده در عدم سریان به کل و از طرفی بعید بودن ضعف اخبار لزوم حفظ حقوق اللهی که منفعت عام دار مشل اوقاف و اموری از حق‌اله که استفاضه در آن راه دارد باید قائل به تفکیک شد (نجفی؛۰۱۴۰۴ج ۴۱: ۱ از این رو در حقوق مشترک نیز بنا بر اقوی به دلیل آنکه حق‌الناس در آن غالب است» جریان می‌يابد. ایشان همچنین اعتقاد دارند که در حقوق مشترک همانند قذف و سرقت جنبه حق‌الناسی آن غلبه دارد (نجفی»۱۴۰۴ج ۴۱ ۱۹۱). از طرفی هم ادله عدم پذیرش شهادت ثانوی در حد سرقت و قذف را اطلاق روایات طلحه ابن زید و غیاث ابن ابراهیم می‌داند. این یعنی اینکه دلیل مخصصی برای آن یافت نشده» درحالی که در لسان قانون قذف مطلقا حق‌الناس قلمداد شده است۱. ۱-۲. بررسی نظریه قائلان به نفوذ شهادت ثانوی در اثبات قذف عده‌ای از فقیهان قلمرو شهادت نانوی را به حالت تخصیص اکثر بیان کرده‌اند (طوسی, ۱۳۸۷ ق» ج۸: ۲۳۱)؛ به نحوی که همه مصادیق قلمرو شهادت بر شهادت را در سه مورد بیان کرده‌اند: نخست. آنچه با دو شاهد مرد ثابت می‌شود که شامل دعاوی راجع به طلاق و نکاح و خلع و رجعت و قذف و نسب و قصاص و کتابت است؛ دوم آنچه با دو شاهد مرد یا یک مردو دو زن یا یک شاهد مرد به همراه قسم ثابت می- رد که شامل ,ذعاوی مالی و آتچه مقضود ازاآن مال است؟ سوم آنچه با شهادت زنان به‌تنهایی ثابت.می‌شود که شیخ مفید رحمه‌الثه علیه شهادت یک زن را هم در فتوایی مورد پذیرش قرار داده است» البته در پذیرش شهادت بر شهادت در این قسم اختلاف وجود دارد و در سایر موارد قابل اثبات نمی‌دانند که آن موارد حق‌الله محفض و اثبات حدود است. قاضی طرابلسی شهادت بر شهادت را در سه مورد املاک و دیون و عقود مورد پذیرش می‌داند و در مورد حدود جاری نمی داند (طرابلسی» ۱۴۰۶ق» ج۲: ۵۶۱؛ ابن ادریس حلی» ۴۱۰اق» ج۲: ۱۳۲۷). مرحوم محقق اردییلی اعتقاد دارد که پذیرش شهادت بر شهادت در غیر از حدود و حقوق اه محض جاری است اما در مورد حد قذف و حد سرقت به دلیل شک در ماهیت ظاهر آن را از ۱ماده ۲۵۵ ق.م.ا. «حد قذف حق‌الناس است و تعقیب و اجرای مجازات منوط به مطالبه مقذوف است.» مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۸۳ حقوق الناس دانسته (اردبیلی, ۱۴۰۳ ق؛ ج ۱۲: ۴۷۶) و لذا از این جهت شهادت بر شهادت در آن مورد پذیرش است. در ذیل روایات دال بر محدوده پذیرش شهادت بر شهادت آورده شده که بررسی عده‌ای هم شهادت ثانوی را در مطلق حقوق‌الناس جاری می‌دانند خواه عقوبتی باشد پا از امور سه‌گانه فوق‌الذ کر باشد (طباطبایی» ۱۴۱۸ ق ج۱۵: ۲۳۵). در جای دیگر به عدم ورود شهادت ثانوی در اثبات حد قذف و سرقت اشاره شده است (حلی» ۱۴۲۰ ق, ج۵: ۲۸۰). بنابراین مطابق نظر شیخ طوسی (طوسی, ۱۳۸۷ قج ۲۳۱:۸) شهادت ثانوی در مطلق حقوق آدمی پذیرفته می‌شود خواه از حقوقی باشد که تنها با دو مرد ثابت می‌شود همانند طلاق و رجعت و نکاح و قذف و قصاص و کتابت. خواه از حقوقی باشد که با یک مرد و دو زن و یا یک مرد و سوگند ثابت می‌شود مثل دعاوی مالی يا آنچه مقصود از آن مال است و یا حتی دعاوی که به تنهایی توسط زنان قابل‌اثبات است همانند استهلال و عیوب زنان. صاحب مستند (نراقی» ۱۴۲۲ ق» جلد ۳۸۸:۱۸) بیان داشته: «حدود محض با شهادت ثانوی قابل‌اثبات نیست ولی حدود مشترک انین حق‌الله و حق‌الناس نزد اکثر فقیهان همانند قذف و سرقت پذیرفته نیست و اقلیت: آن را مورد بز رام یه اد ملذاحمد نراقی در تفکیکی است که میان حق‌الله و حق‌الناس قائل است و حد قذف و سرقت را از حدود مشترک ذکر می‌کند در حالی که قصاص را با اینکه نوعی حد است به اتفاق فقیهان مورد استثنای عدم پذیرش معرفی می‌کند. همچنین ایشان اعتقاد به غلبه جنبه حق‌الناسی حقوق مشترک دارند. این در حالی است که رویکرد مقنن نیز حق‌الناس مطلق قلمداد کردن حد قذف است. از طرفی در کلام علما قصاص از این جهت مورد پذیرش قرار گرفته است که حق‌الناس معرفی شده است (شهید ثانی ۱۴۱۳ ق» ج ۱۴: ۹۲۶۹ نراقی» ۱۴۲۲ ق» ج ۳۸۹:۱۸). شهید ثانی تفکیک پذیرش شهادت بر شهادت را مطلق حق‌الناس ذکر کرده است» خواه عقوبت باشد همانند قصاص و خواه غیر عقوبت باشد مثشل طلاق و نسب و عقود معاوضی. صاحب ریاض اطلاق نصوص مبتنی بر در حدود با شبهه را با دلیل مخصص قاببل رفح می‌داند؛ بنابراین در نظر ایشان اگر دلیل مخصصی باشد می‌توان حد قذف را با آق اثبات کرد. در جامع المدارک آمده که ملازمه‌ای میان سقوط حدود و سقوط آثار مشهود به وجود ندارد؛ بنابراین مقتضی عموم ادله عدم منع ثبوت ماسوی الحد است (خوانساری» ۱۳۵۵ ش»ج ۶ ۱۵۲). از این رو در کلام مخالفانی که:دلیل تخصیصض قضاص را تغلیب حق‌الناسی بوذن آن :ذکر کرده‌اند می‌بایست: مینای نظر ایشان در موارد مشابه و اتخاذ ملاک از مبنا و اثر بازدارندگی دو مجازات قصاص و حد قذف, به عنوان حقوق الناس را برگزید و قائّل بر ترجیح مبنای حکم نسبت به تعیین اثر ذکرشده بود. بنابراین اگر اطلاق نصوص مستمسک قرار گیرد نیز» دلیل مخصص با وصف ذکر شده آن را از حکم مستئنا می‌سازد. از طرفی اطلاق گیری از روایت ذکر شده در باب عدم پذیرش شهادت بر شهادت صحیح نیست» زیرا خود روایت حکمی اسئئثنائی و در تقابل با گستره آن در بعضی از موضوعات ازجمله اختلاف در حد قذف است. اطلاق شامل موردی می‌شود که نخست. دلیلی برخلاف گستره موضوعی حکم نباشد که در اینجا موجود است و دوم» حکم اولیه باشد نه ثانویه؛ در حالی که اصل پذیرش شهادت بر شهادت حکم اولیه است و استثنا کردن حدود در روایت غیاث ابن ابراهیم حکم ثانویه است که مانع اطلاق گیری بدون قید و شرط آن می‌شود. ۲ تحلیل اثبات قذف با شهادت بر شهادت در نظام قانونی ایران در نظام قانونی ایران» در قوانین ادلدری بط کوصوخ. فاد بر شهادت صراحتا پرداخته شده و قلمرو آن مشخص شده است. علاوه بر قدرت اثباتی شهادت در ماده۲۳۰ ق..د.م که وابسته به دو عنصر تعداد و جنس شهود است» صراحتا در ماده ۲۳۱ همان قانون قلمرو پذیرش شهادت بر شهادت را مشخص کرده و گستره آن مطلق حق‌الناس» اعم از امور جزایی و مدنی نه حق‌الناس مطلق بیان شده است. هم‌چنین در ماده ۱۸۹ قانون مجازات اسلامی گستره شهادت بر شهادت را منصرف از حد و تعزیر دانسته ولی ضمان مالی و دیه و قصاص را با آن قابل اثبات می‌داند. مطابق آنچه ذکر شده همه آنچه جنبه حق‌الناسی دارد با شهادت بر شهادت قابل است و این معنی از صریح ماده ۲۳۱ ق.آ.د.م. برمی‌آید. از طرفی مطابق ظهور بیان فوق» دارای جنبه حق- الناسی بودن ملاک است نه حق‌الناس مطلق بودن. از طرفی ماده ۱۸۹ ق.م.! موارد استثنای عدم پذیرش شهادت بر شهادت را حدود و تعزیرات قلمداد کرده است. ولی قصاص و دیه و ضمان مالی را از حکم اخیر نیز استثنا کرده است. این دوگانگی در تعبیر مقنن محل بحث است. چه اینکه از طرفی گستره ماده ۲۳۱ ق.آ.د.م. حد قذف را در بر می‌گیرد و از طرفی منع ماده ۱۸۹ در حدود با استثنای قصاص مواجه شده است و از حد قذف نامی برده نشده است. چنین بیانی از مقنن در وهله اول دیدگاهی را تقویت می‌کند که ماده ۱۸۹ تق.م.ا. را ناسخ ماده ۲۳۱ ق.آد.م. در مورد گستره موضوعی شهادت بر شهادت می‌داند. در ماده ۲۵۵ ق.م.ا. حد قذف» مطلقا حق‌الناس مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۸۵ قلمداد شده است. این دوگانگی در بیان به این مطلب ختم نمی‌شود. بلکه به ملاک ظاهری حکم نیز برمی‌گردد. چنان که در فقه گذشت. ملاک پذیرش فقهی مثبت حقوق مختلط نیز تغلیب جنبه حق‌الناسی شهادت بر شهادت است. از این رو فقهایی همچون شیخ» صاحب جواهر و صاحب ریاض جنبه حق‌الناسی قذف را غالب قلمداد کرده‌اند و با چنین وصفی است که آن را با شهادت بر شهادت قابل‌اثبات می‌دانند. اما مقنن با حق‌الناس مطلق قلمداد کردن آن پا را از فقه فراتر نهاده و ازلحاظ مبنایی دیدگاه تقنینی را به دیدگاه قائلان قدرت اثباتی قذف در مسئله جاری پیوند زده است. از طرفی عدم استثنای قذف در انتهای ماده ۱۸۹ ق.م.ا. و اطلاق حد در ابتدای ماده مذکور دیدگاه مبتنی بر عدم اثبات قذف با شهادت بر شهادت متبادر می‌سازد. ولی این تبادر به چند جهت حجیت ندارد اول اینکه قرائن تبادر ذکر شده» خود مخصص است. پس اطلاق گرفتن از مخصص وجهی ندارد. دوم اینکه بر فرض صحت تبادر» این قرائن همانند ظور ماده ۹ با قرائن مبنایی دیگری همچون فحوی فقه (نلیب جنبه حق‌الناسی حقوق مختلط) و حق- الناس مطلق قلمداد کردن آن در ماده ۲۵۵ ق.م.» مخصص فرض می‌شود و از این رو تساقط دو دلیل است. پس حتی اگر خوش‌بینانه؛ فرض را بر عدم ترجیح نظرامقنن در تقابل یاد شده در نظر بگیریم» مطابق ماده ۲۲۰ ق.م.ا. ناگزیر از مراجعه مسئله‌ای از حدود که حکم آن در قانون نيامده, به فقه! هستیم که با دلایل موصوف می‌توان صحت نظریه را برگزید. ۳ قول مختار در اثبات قذف به وسیله شهادت بر شهادت بنا بر مطالب پیش گفته باید به چند نکته توجه کرد؛ نخست. اینکه در تعیین اثر تا جایی که از ظواهر احکام و ادله بتوان به مبنای حکم دست یافت بایستی احکام ذکر شده با توجه به مبانی و ادله توجیه کننده آن ذکر شوند؛ این شیوه‌ای است که فقهای اسلام اعم از شیعه و سنی بدان عمل کرده‌اند. دوم در قانون مجازات اسلامی دو رویکرد متناقض اتخاذ شده است: یکی عدم صریح حکم راجع به حد قذف که ظاهر اطلاق روایات ذکر شده را می‌رساند و دیگری ذکر مبناهای فقمی ذکر شده در باب توجیه اثبات حد قذف و قصاص که در ماده ۲۵۵ پا را فراتر از فقه گذاشته و حد ۱ مطابق ماده۲۲۰ ق.م.ا. «در مورد حدودی که در این قانون ذکر نشده است طبق اصل یکصدو شصت و هفتم (۱۶۷) قانون قذف حق‌الناس مطلق معرفی شده است. این در حالی است که اختلاف فقیهان اعم از شیعه و سنی بر سر تغلیب جنبه حق‌الناسی قذف است و اتفاق آن‌ها بر دو وجهی بودن (داشتن جنبه از طرفی می‌دانیم که در ماده ۱۵۳ قانون سابق مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ اطلاق اثبات قذف با شهادت دو مرد عادل, همسو با ماده ۲۳۱ ق.دم. بود. اما با وضع قانون جدید و با چند دلیل که در ذیل آن‌ها را ذکر خواهیم کرد. نباید قائل به نسخ ماده ۲۳۱ ق.آ.د.م. بود و قذف را می‌بایست با احراز شرایط فردی شهود نیز با شهادت ثانوی قابل‌اثبات دانست. بنابراین آنچه در رهیافت اثبات قصاص موردنیاز است» می‌تواند مبنای مستحکمی برای اثبات قذف نیز باشد. همچنین آنچه در ماده ۲۶۱ قانون مجازات اسلامی در بند ب یکی از موارد اسقاط حد علم قاضی معرفی شده است؛ در حالی که یکی از طرق علم قاضی رویکرد مثبته بعضی شواهد است که مطابق روایاتی که در گفتار انتهایی بدان خواهیم. پزداخت» حتی در صورت کمتر بودن نصاب شهود در شهادت ثانوی, قاضی می‌تواند از آن بای اقناغ وجنانی بهره گیرده پس چگونه می‌شود که در اثبات آنچه به مقذوف نسبت داده شده است نتوان از چنین شهادتی بهره جست. با اثبات این امر که در فقه شهرت بالایی دارد به طرق اولی می‌توان در قذف نیز از آن بهره برد. در حقیقت در قذف ترجیحی میان اسقاط مجازاتیی,اگراما ار اوجود ندارد؛ چه اینکه اگر قذف اثبات شود مجازات مقذوف اسقاط می‌شود؛ اگر مجازات مقذوف اثبات شود. مطابق مواد ۲۶۱ ق.م.ا. سوم» در قانون مجازات صراحتی در مورد قذف نیست ولی در مورد مبنای آن لسان مقنن در ماده ۲۵۵ ق.م.ا. کاملا صریح و همسو با قائلین به اثبات قذف با شهادت ثانوی است. از این رو عدم ذکر قذف توسط مقنن شاید از جهت اختلافی باشد که در این میان وجود دارد و لذا سعی کرده این مورد را به استنباط قاضی واگذارد و حال‌آنکه علم قاضی خود از موارد اثبات است. چهارم» ذکر ماده ۲۲۰ ق.م.\| در مورد حدودی که در این قانون حکم آن ذکر نشده می‌بایست به فتاوا و منایع فقهی معتبر مراجمه کرد. با دلایل ذکر شده, ترجیح نظر قدرت انبساتی شهادت ثانوی را در قذف می‌توان برگزید که رویکرد پژوهش جاری مبتنی بر آن است. پنجم» باید به این نکته توجه کرد اگر گفته شود قول بعضی از فقیهآن که احتیاطا با اینکه مبنای قذف و قصاص را ذکر کرده‌اند؛ حد قذف را مورد استننای قدرت اثباتی شسهادت ثانوی مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۸۷ می‌دانند ناشی از تعبد است؛ در جواب عرضه می‌داریم تعبد زمانی است که مبنای حکم مشخص نشود در حالی که با وحدت طریق اجرای قذف و قصاص در کلام فریقین و با مبناهای حکم ذکر شده» دیگر نمی‌توان تعبدی نظر داد و باید از اصل تبعیت کرد. (اصل تبعیت اثر از مبنا) مگر ششم» آنچه میان اهل سنت نیز در این پژوهش ذکر شده است» معرفی مبنایی جواز اثبات قذف با شهادت ثانوی است که شهرت فقه مالکی و شافعی و ظاهری مژید آن است. با دلایل موصوف وضعیت مبانی ذکر شده در آرا اهل سنت را از منظر می‌گذرانیم. 2. آرا اهل سنت در محدوده اثباتی شسهادت بر شهادت در قذف در فقه اهل سنت» محدوده شهادت ثانوی مورد اختلاف و مناقشه است؛ به این معنا که در مذهب مالک محدودیتی برای پذیرش آن وجود ندارد و در سایر مذاهب آن را در غیر حدود جاری می‌دانند که بنا بر نظر عده‌ای حدود در کنار قصاص مورد منصرف پذیرش شهادت بر شهادت نیز است (غیتابی حنفی» ۱۴۲۰ ق ج ۱۸۵:۹) که اکثر فقهای حنفیه بز این نظر هستند منتها به شرطی که همان گونه که در محدوده شهادت ثانوی به جهات مختلف ازجمله احتیاط قائل به تفکیک هستیم در جنس شهود نیز قائل به تفکیک باشیم (ابن نجیم مصری, بی‌تا ج ۷: ۱۲۰؛الغیتابی حنفی» ۱۴۲۰ ق» ج ۹: ۵ از طرفی, مطابق آنچه اقوی در فقه شیعه است حقوق اللهی مثل وقف را به‌واسطه شهادت ثانوی به‌طور صحیح مورد پذیرش می‌دانند (ابن نجیم مصری, بی‌تا ج ۷: ۱۲۰؛ مرغینانی» بی‌تاج ۳: اما چنانکه گفته شد در فقه مالکی ضابطه‌ای برای تعیین محدوده موضوعی شهادت ثانوی قائل نیستند بلکه در کلیه حقوق آن را مورد پذیرش می‌دانند (القرافی» ۱۹۹۴ مج ۲۸۹:۱۰؛ نمری القرطبی»۰۱۴۰۰ج ۲: ۹۰۱). بنا به تعبیری مالک بن انس» شهادت دو نفر را بر شهادت تعداد کثیری از شاهدان اصلی در تمامی ابواب مورد پذیرش دانسته‌اند (أصبحی مدنی بی‌تاج ۱۲: ۷۰) و بنا به تعبیری در کلیه حقوق‌الناس و حقوق الّه اعم از حد و قصاص و مسائل مالی» شهادت ثانوی را جایز می‌دانند قواعد ذکر شده در فقه اهل سنت به صورت متزلزل و با عدم شناخت کافی فقمهی بحث ۱ «وقد مکن الاحتراز عنه بجنس الشهود فلا تقبل فیما تندری بالشبهات کالحدود والقصاص». بعضا وارد قوانین ماهوی کشورهای عربی تحت نفوذ فقه اهل سنت شده است. از این رو وضعیت قوانین چند کشور حوزه اهل سنت نیز پس از بررسی فقه اهل سنت» در مبحثی جداگانه بررسی 2-۱. رویکرد نظام فقهی اهل سنت در مورد اثبات قذف با شهادت بر شهادت در اين بخش آرا فقهای اهل سنت حول محور قدرت اثباتی شهادت بر شهادت در قذف مورد بررسی قرار می‌گیرد. این قسمت مبنایی جهت بررسی در بخش بعدی است که به بررسی ۱-۱-2 فقه حنفی در مورد اثبات قذف با شهادت بر شهادت مطابق نظر حنفی‌ها شهادت بر شهادت نوعی بدل از شهادت اصل است فلذا در اموری که با شبهه اسقاط می‌شود. ازجمله حدود و قصاص قدرت اثبات ندارد (الامشقی ۱۴۱۲ ق باب شهاده؛ شیخ نظام ۰ ق.ج ۶ باب شهاده). چه اینکه مطابق نظر حنفی‌ها شهادت بر شهادت به عنوان مصداقی از اخبار» در معرض تهمت و کذب قرار داد؛ فلذا دو مورد حدود و قصاص به شبهه ناشی از دخول در تهمت و کذب دفع می‌شوند (ابن مازه بخاری» ۱۴۲۴ق» ج ۸: ۳۹۵). اما شهادت ثانوی در مورد اجرای حد قذف پذیرفته می‌شود» زیرا مشهود به در اینجا فعل قاضی است که منعی برای آن وجود ندارد (سرخسی؛۱۴۱۴ ق ج ۱۶: ۱۳۹ ابن مازه بخاری؛ ۱۴۲۴ق»ج ۸: ۳۹۵). آنچه مورد منع است اثبات سبب است که نمی‌تواند نفس قذف و قصاص را از منظر حنفی‌ها ثابت کند. فرض فوق در لسان کاسانی از فقهای بزرگ حنفی چنین بیان شده: «اگر قاذف بیان کند که مقذوف او را تصدیق می‌کند و بر مدعای خود یک شاهد مرد و دو زن اقامه کند به منزله اسقاط حد است و لذا اسقاط حد با آن ثابت می‌شود» (کاسانی» ۱۴۰۶ ق ج ۶ ۲۷۲). در فقه حنفی اجماع بر عدم پذیرش شهادت ثانوی در حدود و قصاص ثابت نیست و بعضی همچون صاحب تبیین الحقائق, بلا ترجیح به ذکر اقوال موافق و مخالف پرداخته و عدم پذیرش آن در حدود و قصاص را حمل بر روایتی که ابن ابی لیلی و احمداین حنبل و اوزاعی بدان قائل هستند و آن پذیرش شهادت واحد بر واحد است که در جامع حقوق اسلامی بجز افراد ذکر شده پذیرفته نیست. از اين رو آنچه از فحوی فقه حنفی با تتبع دریافت شد؛ این است که مبنای عدم پذیرش شهادت بر شهادت در حد و قصاص مشترک مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۸۹ ذکر شده و لذا به جهت اشتراک مبنا در نظر حنفیه مبنای عدم پذیرش حدود و قصاص» مشترک است که این مسئله خود تصدیقی بر حق‌الناس بودن شهادت ثانوی از منظر حنفیه دارد؛ فلذا مطابق نظر کسانی که قذف را با تصدیق مقذوف ساقط می‌دانند نظر بر اثبات آن با شهادت اصلی دارند و نه شهادت ثانوی. منتها مسئله اثبات با ذکر حق‌الناس بودن آن در تنافی است؛ به عبارت دیگر از یک‌طرف محدوده اثباتی شهادت ثانوی را حق‌الناس معرفی کرده‌اند و از طرفی دیگر با اقرار بر اشتراک مبنای قذف و قصاص آن را ورد انصرافی حوزه اثباتی شهادت بر 2-۱-۲. فقه مالکی در مورد اثبات قذف با شهادت بر شهادت در فقه مالکی شهادت بر شهادت در کلیه حقوق اعم از حقوق الناس و حقوق الّه مورد پذیرش است (القرافی» ۱۹۹۴ م» ج ۱۰: ۲۸۸). قول مذکور به مالک رئیس مذهب نیز نسبت داده شده است (قرطبی۱۴۰۰ ق»ج ۹۰۱:۲) اما برای تعدیل نظریه شروطی برای آق ذکر شده؛ ازجمله برای پذیرش در حدود باید غیبت وعدم دنسترسی به شاهد اصل برایی مدتی اطولانی باشد (قرطی۱۳۰۰ ق. ج ۱)۹۰۱:۲ (قیروانی» ۱۹۹۹ مج ۸: ۲)۳۸۳ از طرفی در مذهب مالکی چنانکه سابقا کر شد شرایط پذیرش شهادت ثانوی گستره کمتری دارد که تنها غیبت طولانی و موت را در بر می‌گیرد (سدی المالکی» ۰۱۴۲۳ ج ۳: ۱۰۵۷) ولی سایر امور مثل اثبات مشقت و هر حالتی که عجز از ادای شهادت را بتوان با آن ثابت کرد شامل نمی‌شود. ولی در هر خال مشهور در فقه مالکی, پذیرش شهادت نانوی در کلیه حقوق و حدود است (جلاب المالکی, ۱۴۲۸ ق ج ۲: ۲۴۸). ۳-۱-۶. فقه شافعی در مورد اثبات قذف با شهادت بر شهادت در فقه شافعی» مطلق حقوق‌الناس اعم از مال و حد و قصاص با شهادت ثانوی قابلیت اثبات دارند (شافعی ۱۴۱۰ ق»ج ۷: ۵۳؛ عمرانی یمنی» ۱۴۲۱ق» ج ۱۳: ۳۶۷). از طرفی هم اقرار بر غیر مشهور بودن قولی که مبنی بر پذیرش شهادت ثانوی در کلیه حقوق است و با توجه به مبنای ذکر شده که آستیفاق معرفی شده است پذیرش آق در قصاص و قذّف :را استتباط کزده‌اند (عمرانی یشی: ۱۳۲۱ق.ج ۱ «قال ان یوئس... ولا بقل فی الّحّدود ال فی عیبه بعیده بخلاف امین والقانه». ۲ «وأما فی الحدود فلا ینقل عن البینه الا فی غیبه بعیده وأما فی الیومین والثلائه فلا». اهم ادله قائلان این نظر حق‌الناس بودن حدودی مثل قذف است که بر مبنای آن قصاص و قذف را به عنوان حق‌الناس و نوعی از استیثاق» ضامن رساندن شهادت اولیه به واسطه شاهد ثانوی؛ به محکمه جهت اثبات مشهود به می‌دانند. از این رو بین حدود قذف و قصاص با سایر حدود قائل به تفکیک شده و در سایر حدود مشهور در شافعی قائّل به عدم پذیرش هستند و تنها ابوحامد غزالی کلیه حدود را به‌وسیله شاهد نانوی مورد پذیرش می‌دانند (عمرانی یمنی» ۱۴۲۱ق»ج ۳۷۹:۱۳). ماوردی دلایل کسانی را که شهادت ثانوی را تغلیظ و آنچه را با شبهه در می‌شود نوعی تخفیف دانسته‌اند؛ فلذا با شهادت ثانوی قابل‌اثبات نیستند را با این مضمون مردود اعلام می‌کند که: «حقوق آدمیان از موارد تغلیظی است و حتی حقوق الّه از جهت اعلای کلمه حق و دستورات الهی و عدم تعطیلی حدود جز موارد تغلیظی (بغدادی, ۱۴۱۹ قج ۲۱۹:۱۷؛ رویانی» ۲۰۰۹م»ج ۱۴: ۱)۳۳۵ هستند» (بغدادی, ۱۴۱۹ ق. ج ۲۱۹:۱۷). پس در نظر ماوردی نیز مبنای پذیرش شهادت؛ثانوی تغلیظ حقوق‌الناس بر حق‌الله است. البته این منحصر به حد قذف و قصاص است و در حق‌الله محض روایت نبوی مبنی بر در حدود با شبهه را مقدم می‌دارند تا جایی که به تشخیص حاکم اسلامی خوف تعطیلی حدود اللهی در میان همچنین سنیکی یکی از صاحب‌نظران فقه شافعی یکی از مبانی عدم پذیرش شهادت ثانوی در قذف را عدم احصان مقذوف معرفی کرده است (سنیکی, آبویحیی» بی تاج ۴: ۲.)۳۷۷ بنابراین مطابق این مبنا اگر کسی حریت داشت و بالغ و عاقل و عفیف که ظاهر حال مسلم نیز همین است با شهادت ثانوی قذف او ثابت می‌شود. زیرا ظاهر محصن يا محصنه مبرا بودن از صفات ذکر شده توسط قاذف است. بنابراین در فقه شافعی» اتفاق بر اثبات حد قذف و قصاص با شهادت ثانوی است (نووی» بی‌تا ج ۲۰: ۳۶۷ شیرازی» بی‌تا ج ۳: ۴۵۹ آأسیوطی ۰۱۴۱۷ ج ۲: ۶۳۵۴ شاشی القغفال»۱۹۸۸م» ج ۸: ۲۹۵) و در سایر حدود الهی نیز به سختی می‌توان ترجیحی میان پذیرش و عدم پذیرش برگزید که تقدیم قاعده در عدم پذیرش آن در حدود محض الهی را با لسان فقیهان هماهنگ‌تر می‌کند. ۱ «لاّن حقوق الله تعالی التی لا تسقط بالعفو أأحق بالاستیفا مما یجوز أن یسقط بالعفو». ۲ لازم به ذکر است که احصان در اين‌جا به معنی حریت و بلوغ و پاکدامنی فرد قذف شونده است و با آنچه که از احصان مشهور است متفاوت است؛ همچنین احصان به این معنی از اصطلاحات متشرعه مستحدثه است. مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۹۱ 2-۱-2. اثبات قذف با شهادت بر شهادت در فقه حنبلی در فقه حنبلی به جهت اشتراک مبنایی که میان شهادت ثانوی و کتابت قاضی قائل‌اند» معیار پذیرش يا عدم پذیرش آن را به کتابت قاضی بر قاضی دیگر احاله کرده‌اند (حجاویبی تاج ۴۴:۴ در کتابت قاضی نیز چنین تجویزی برای شهادت بر شهادت صادر نشده است. از طرفی معیار دیگری که برای عدم پذیرش شهادت بر شهادت در میان حنابله مشهور است» عدم پذیرش شهادت ثانوی در نداشتن جنبه تغلیبی حق‌الناس و آنچه با یک شاهد مرد و دو زن اصل آن اثبات نمی‌شود (مرداوی» بی‌تاج ۸۹:۱۲). البته لسان حنفیه در اینجا متزلزل است؛ چه اینکه با معرفی مبنای احتیاج و ضرورت امور مسلمانان و هم‌چنین مطلقا حق‌الناس بودن آن در نظر بعضی از حنابله» حد قذف هم با شهادت بر شهادت قابل\|ثبات است (بهوتی» بی‌تا: ۷۱۴ رحیبانی» ۱۴۱۵ ق» ج ۶ ۵۳۹؛ ابن نجار ۱۴۱۹ ق»ج ۳۰۷:۵). ابن‌قدامه نیز بدون ترجیح دادن هیچ‌یک از اقوال ذکر شده تنها به ذکر اقوال مختلف پرداخته است (ابن قدامه ۱۴۱۴ق» ج ۴: ۲۸۸ کلوذانی ۱۴۲۵ق:۶۰۰). ۵-۱-2. فقه ظاهری در مورد اثبات قذف با شهادت بر شهادت در فرقه ظاهری شهادت بر شهادت در همه آمور مورد پذیرش است (آندلسی, بی‌تا ج ۹: ۴۳۸ منتها مبنای پذیرش» اصالت داشتن شهادت شانوی و صضدق عنوان شهادت عدول بر آن است (میرداداشی, عسگری و کشاورز» ۹:۱۳۹۹). در فرقه ظاهری شهادت ثانوی با شهادت یک فرد واحد بر یک فرد واحد دیگر مورد پذیرش است. اگرچه واحد بر واحد پذیرفته شده ولی هر واحد فرع برای یک واحد اصل است و یک واحد نمی‌تواند برای دو اصل مورد استشواد قرار گیرد. از این رو مبنای ظاهری یکی دانستن ماهیت شهادت شهود نانوی و اصلی است. بنابراین به جهت اشتراک مبنای پذیرش شهود اصل و فرع» جریان اثبات آن در حدود نیز پذیرفته شده است. ۳-۶ رویکرد قوانین جاری اهل سنت در اثبات قذف با شهادت بر شهادت در قوانین کشورهای عربی و تحت نفوذ فقه اهل سنت» متأسفانه برخلاف فقهای تراز اول فقه اهل سنت و متأخرین ایشان» تبعیت از فقه مورد اقبال قرار نگرفته و نفوذ نظرات فقهی در آن رنگ باخته است. چنان که عایشه عیسی شحی (۲۰۱۸ م) نویسنده و استاد حقوق دانشگاه شارقه بدان اشاره کرده است: «متأسفانه در قانون برخلاف فقه, تفکیکی میان شهادت بر شهادت و شهادت بر سماع صورت نگرفته است ولی آنچه که حقیقت دارد شهادت بر سماع و شهادت بر شهادت دارای دو تفاوت آشکار است: ۱. در فقه شهادت بر شهادت شنیدن شهادت از یک فرد معین است در حالی که در شهادت بر سماع شنیدن شهادت از یک فرد غیر معین است؛ ۲. شهادت بر شهادت نوعی نیابت دادن شاهد اصل به فرع است در حالی که در شهادت بر سماع چنین فرضی قهرا منفی آست«چه انکنهمنوب‌غته مفشخصن نیستت» (عمسی نی :۲۰۷۸ م:۶۵9)آذر حقیقت شاهدی که نه واقعه مشهود به را دیده و نه شنیده است» تنها از جچهت علم به صحت گفته- های مشهود عنه خودش است که می‌تواند در محکمه شهادت دهد (عیسی شحی» ۲۰۱۸ م:۶۵۹) و اگر لوازم چنین التزامی منتفی شود, موضوع به طریق اولی منتفی است و یحشی از قدرت افبساتی آن در مین تیستد در چنین وضمیتی» اولین مطلبی گه به ذهن خطور می‌کند این است که خال آا وضع شهادت بر شهادت در قوانین کشورهای عربی در اثبات موضوعی مورد اشاره قرار گرفته است يا نه؟ با ختبعی که در این زمینه صورت گرفت: خوز م4 ویو هادت بر شهادت از منظر قنوانین اه ثبات نه چندان کارآمد کشورهای عربی قائل نیستن ول اهتمام رهش جستار در کنه قوانین ذکر شده جهت روشن شدن وضع نظام حقوقی کشورهای عربی نسبت به مطلب جاری است. اصل در شهادت» حصول علم و یقین است ولی در مواردی مثل شهادت برسماع, در صورت احتیاج به آن از باب استحسان» شهادت بر مبنای.ظن مود هم پذیرفته می‌شود (نووی» ۰۲۰۰۶ ج ۸ در قانون کشور سودان در قانون ادله اثبات ماده ۲۸/۵ تنها شهادت نقل ذکر شده که مراد از آن همان شهادت بر سماع است. متن ماده فوق چنتین است: «نقل شهادت از شخص دیگر پذیرفته نیست مگر آنکه شاهد ناقل» فوت کند یا غسر و حرج شدید بر او وارد شود که مانع ادای شهادت شود و يا آنکه تعذر از خاضر شدن در محکمه داشته باشد؛ البته از بین رفتن مال و وقت در ماده ۳۹ قانون بیّنات اردن» «شهادت بر شهادت تنها در موضع وفات و نسب و وقف به جهت احتیاج به آن‌ها ثابت است» مگر آنکه تعذر و مشقت زیادی را در پی داشته باشد که در اینجا به علم و تفخیص قاضی واگناز می‌شود. همین مضمون درماده ۳۸ قائون ادلداقبات امازات متحده عربی نیز آمده است (شرقاوی, ۲۰۱۵ م: ۴۳). در ماده ۲۹ قانون ادله اثبات سودان شهادت بر شهادت تنها در پنج موضوع زواج» ولادت» نسب» دین و موت پذیرفته می‌شود. مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۹۳ مضامین ذکر شده در ماده ۲۶۹ قانون جامع قطر در باب مرافعات و شهود آمده که شهادت بر سماع که جامع شهادت بر شهادت و شهادت بر استفاضه نیز است. در موارد ذیل پذیرفته می‌شود: ۱. وفات» ۲. نسب ۳. توافق طرفین دعوا در قبول شهادت ثانوی و این محقق نمی‌شود اما در تفسیر فحوی بیان مقنن در جهت میزان نفوذ شهادت بدلی یا ثانوی» محکمه تمیز یا همان دیوان عالی قطر با توجه به عدم انسداد نفوذ شهادت بر شهادت با احراز مبنای بند ۳ ماده فوق‌الذ کر و همچنین ماده ۱٩ آن قانون» قاضی جنائی باید میان شهادت سماعی (شهادت بر شهادت) و شهادت تسامعی (روایت شایعه‌ها4 تفکیک قائل شود و مورد اول را زمانی که با علم در ماده ۸۱ قانون ادله اثبات مصر در صورت تعذر شاهد از حضور در محکمه و ادای شهادت» قاضی می‌تواند نیابت دهد به قاضی دیگری در همان حوزه یا حوزه دیگری که شاهد در آنجا سکونت دارد تا شهادت او را استماع کند و در این طریق از طرفین دعوا دعوت می‌شود که هنگام تأدید شهادت حضور یابند و فردی جهت تحریر بیانات حضور می‌یابد. با بررسی این قانون دریافتیم که مبحث شهادت بر شهادت در قانون ادله اثبات مصر جایگاهی ندارد و تمام اهتمام تقنین فوق‌الذ کر بر استماع شهادت مستقیم به روش‌های مختلف است چه اینکه برای عدم حضور شاهد اصل» به قید جریمه» ممنوعیت مقرر شده است. با توجه به اینکه کشورهای هفیشر ازعتمانی با ترکیه مرو و مصر و آمارات, عمذتا بنیان‌های نظریه‌پردازی خود را به فقهای مذهب مالکی مستند ساخته‌اند که نگارندگان با تتبع در مقالات حقوقی عربی به این باور رسیده اند؛ این عدم توجه در حوزه موضوعی شهادت بر شهادت یا با وضع موردی از عسر و حرج يا احتیاج شدید به اثبات در مسائل جنایی نشان از تأثیر دو رکن در مسائل کیفری دارد: نخست آنکه به تشخیص قاضی واگذار شده که احراز مشقت شدید و یا بررسی و حل موضوع به نحوی ضروری باشد که تشخیص دهد شهادت سماعی در اینجا کاربرد دارد؛ دوم آنکه در مسائل بغرنج به فحوی فقهی اهل سنت در مواردی که تابع فقه مالکی هستند. اکتفا شده است؛ چه اینکه در فقه مالکی و ظاهری و اقوی در فقه شافعی (در مسئله قذف و ۱ للقاضی الجنائی الاخذ بروایه ینقلها شخص عن آخر. متی رأی أن تلک الاقوال قد صدرت منه حقيقه وکانت تمثل الواقع قصاص)» حوزه موضوعی برای شهادت سماعی يا همان شهادت بر شهادت قائل نیستند. بلکه تمامی موضوعات را از باب نیاز شدید و یا حرج در اثبات موضوع و همچنین تشخیص قاضی محکمه سبب پذیرش شهادت بر شهادت در اموری که مبنای حق‌الناس نیز دارند به طریق اولی می‌شود. اما در قانون امارات و مصر و سودان به جهت تبعیت از فقه حنفی و همچنین احتیاط تنها در مسائلی که نفع عام دارد مثل وقف و یا با تداوم و صحت نسل همانند دعاوی نسب شهادت بر شهادت را می‌پذیرند. هرچند در کشورهای ذکر شده نیز درنهایت تشخیص پذیرش یا عدم پذیرش را به قاضی محکمه واگذار کرده‌اند. از طرفی در قانون کویت به نص قانونی در رابطه با شهادت بر شهادت يا شهادت سماعی اشاره‌ای نشده است و در چنین مواردی به فقه اهل سنت و مشهور آنان مراجعه می‌کنند (سنهوری, ۲۰۰۲ مج ۲: ۳۱۳). با همه این تفاسیر سنت این پژوهش» تعیین حکم بر پایه بنیان‌های فکری و اسنادی یک مسئله است که بدان اشاره شد. بنابراین لزوم تبعیت از مبنا در تعیین حکم امری انکاز ناپذیر است و چنان که از شهرت فقه فریقین برمی‌آید و لزوم قاعده عقلی نیز چنین است» مسئله قذف به جهت ارتباط با حیثیت فرد مقذوف وهمچنین جریان در السنیقایواگی در عسروهروط آگهشسکه نیاز است همانند قضاضص در مواردی که دلیلی جز شهادت بر شهادت در اثباتنش نیست. مورد پذیرش قرار گیرد. البته منظور ما شهادت سماعی است که راوی و گوینده آنکه قذف دیگری را شنیده» مشخص باشد و در تفاوت میان تداول در السنه غیر معین و معین» وجه تمیز احکام صادره است. در مورد پذیرش شهادت ثانوی به عنوان.یک اماره قضایی صحبتی به میان نيامده است. ولی با جست‌وجو در منابع و متون فقهی» چه در فقه اهل سنت و چه در فقه شیعه به دنبال یافتن پاسخی مناسب برای این مقوله هستیم. در حقیقت اگر شهادت بر شهادت با رعایت ضوابط شرعی آن ازجمله نصاب عدلین» مستقر نشده باشده باز هم جهت روشن شدن قضیه قابلیت استماع و استفاده به عنوان قرینه را داراست. در این وصف اقوال شیعه و اهل سنت را از منظر مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۹۰ با مطالعات روایی شیعه تنها دو روایت ذیل را می‌توان در موضوع این مبحث مورد بررسی مطابق روایت نخست: هنگامی که فرد واحدی بر شهادت فردی دیگر شهادت دهد (با اینکه نصاب شرعی رعایت نشده است) شهادت او پذیرفته می‌شود و آن نصف شهادت محسوب می‌شود و اگر دو نفر عادل شهادت دهند با شهادت آنان شهادت شاهد اصلی که فرد واحدی است ثابت مطابق روایت دوم: از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که علی علیه‌السلام شهادت ثانوی را جز با شهادت دو نفر بر شهادت یک نفر جایز نمی‌دانست (طوسی» ۰۱۳۹۰ ج۲۱:۳ صدوق؛:۱۴۱۳ ج۳: بر اساس این دو روایت شهادت بر شهادت در صورت رعایت نصاب به‌طور کامل با احکام و آثار خود محقق می‌شود. اما اگر نصاب در آن رعایت نشود با احراز سایر شرایط که موجب پذیرش شهادت می‌شود. نهایتا به عنوان نصف شهادت مورد پذیرش:قرار می‌گیرد و منظور از آن روشن است. شهادت نصف در فقه و حقوق ما مورد شناسایی قرار نگرفته است. تنها فرض مکمل این جمله اعتبار شناسی به عنوان مادون دلیل است که همان قرائن و امارات هستند. در کتب فقهی راجع به اماره بودن شهادت بر شهادت فرد واحد صحبتی به میان نیامده است. اما در باب تعداد شهود و نصاب در شهادت بر شهادت از فرضی صحبت شده که شهادت دو نفر را سبب اثبات شهادت شاهد اصل می‌داند و با ظهور قرینه بودن آن و عدم رد کلی شهادت واحد بر واحد نشان از اقدرت اثباتی شهادت واحد به عنوان؛مادون دلیل شرعی ولی در اقل مراتب به عنوان قرینه و اماره را دارد نه اینکه کلا مردود باشد زیر رد یک فرض نیاز به دلیل دارد که در اینجا دلیل موجود نیست و حتی قرینه مثبته هم بر عدم رد شهادت فرد واحد وجود دارد (طوسی» ۴۰۷ زمانی که فردی» بر شهادت فردی دیگر شهادت دهد به عنوان نصف شهادت پذیرش می- شود و اگر دونفر بر شهادت فردی شهادت دهند. بوسیله آنها شهادت فرد واحد ثابت می‌شود. ۱ "وان شهد شاهد علی شهاده أحدهما و شاهد آخر علی شهاده الخر لم یثبت بهذه الشهاده ما شهدا به». مطابق آنچه بیان شده» شهادت بر شهادت فرد واحد چنان که در فرض رعایت نصاب سبب اثبات شهادت می‌شود عدم رعایت نصاب را سبب عدم اثبات شهادت اصل می‌داند و از عدم پذیرش آن صحبتی از آن به میان نيامده است و به قرائن که همان نص و روایت است پذیرش شهادت فرد واحد به عنوان یک اماره یا قرائن مثبته استنباط می‌گردد و تعبیری را در فقه پیدا نکردیم که در ماده ۱۳۵۸ امارات به عنوان یکی از دلایل اثبات دعوا معرفی شده و خود در زمره دلایلی است که حجیت و اعتبار شرعی و قانونی دارد. در قانون مجازات نیز در ماده ۲۱۱ مستندات علم قاضی قرائن و امارات معرفی شده‌اند. که قاضی باید صراحتا مستند علم خود را در حکم ذکر کند. در تبصره ماده فوق اظهارات مطلعان» تحقیقات محلی و معاینه محل» به عنوان مصادیق تمثیلی قرائن و اماراتی بیان شده‌اند که می‌توانند مستند علم قاضی قرار بگیرند پس به طریق اولی اظهارات شاهدی که صداقت و راست‌گویی او محرز باشد ولی تنها یک شاهد باشد و یا آنکه در شهادت بر شهادت تنها فردی بوده که به هنگام مرگ شاهد اصل واقعه را از زبان او شنیده است اگر به‌طور کلی بخواهیم آن را نادیده بگیریم تضییع حقوق زیادی را به دنبال خواهد داشت. پس شهادت بر شهادت نیز در صورت عدم رعایت نصاب یعنی شهادت واحد بر واحد و هم- چنین عدم اعتبار یکی از دو شهود ثانیه و اعتبار یکی از آن‌ها و مواردی از این قبیل» می‌تواند از قرائن مغبته و امارات بینی باشد که قاظلی) تسبی به ی اقتاعوجدانی پیدا کرده و در ضمیر خود قف از بچملاه جرائمی است کمسجازات آی قها از باب نقص,سدود السی تسده پلکه ماهیت قذف دو وجهی است؛ یعنی به موازات نقض حدود الهی و حتی بالاتر از آن حقوق ال الطادق ع «۵ شهد رل علی شهاده رجل فن شهادته بل و هی نصف هلاه ون شهد رجلان عدلان علی مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۹۷ انسان‌ها مورد تعرض قرار می‌گیرد که جامع فقه اسلامی معتقد بر غلبه جنبه حق‌الناسی نسبت به جنبه حق‌اللهی آن است. در نظام تقنینی ایران» فراتر از تغلیب ذکر شده» مبنای قذف حق‌الناس مطلق ذکر شده است که در تحلیل پژوهش جاری مطالعه قرار گرفت. مسئله اثبات حد قذف با شهادت ثانوی در برزخ بنیادگرایی و ظهور اجتهاد حقوقی قرار گرفته است که ماده ۱۸۹ ق.م.ا را در تعارض با ماده ۲۵۵ و ۲۲۰ همان قانون و ماده ۲۳۱ ق.آ.د.م. قرار داده است. جهت اثبات نظریه صحیح, بررسی همه‌جانبه موضوع جز از طریق بررسی تطبیقی با فقه اهل سنت میسور نبود. با بررسی به عمل آمده مشخص شد که در فقه اهل سنت نیز اگرچه اختلاف میان سه فرقه ظاهری و مالکی و شافعی با دو فرقه حنفی و حنبلی وجود دارد. لذا به ترتیب مبناهای معرفی شده ظاهری و مالکی» صدق اطلاق شهادت به معنای عدلین بر شهود ثانوی و اطلاق حق‌الناس بر شهادت ثانوی است؛ از اين رو همانند اقلیت شیعه همانند شیخ طوسی» فخر المحققین» صاحب ریاض و صاحب جواهر و ملااحمد نراقی و مطابق صریح قانون؛ نظر بر تغلیب جنبه حق‌الناسی قذف و حمایت از فرد محصن دارند. در مخالفان ازجمله حنابله آنچه مبنا قرار گرفته است لزوم اتحاد طریق میان کتابت قاضی و شهادت ثانوی است که آن‌ها را بر نظر مینی بر عدم پذیرش سوق داده است؛ در حالی که در فقه شیعه اکثریت قریب به اتفاق» اعتباری برای کتابت قاضی قائل نیستند تا از این ملاک استفاده شود و مبنای دیگر فقه حنبلی که لزوم احتیاج امور مسلمانان به شهادت ثانوی است» همسو با فقه شیعه و از این جهت ملاک مورد استفاده می‌تواند مبنای صحت نظریه باشد. آنچه ذر حنفی ذکرفلدهآنیز تزلزل ات زیرا از یکرت لزوم تدرالحدود با شبهه را شامل قذف نیز می‌داند و از طرفی جنبه حق‌الناسی آن را غالب معرفی می‌کند. در این دوگانگی که البته با شدت کمتری در قانون جاری ایران نیز به چشم می‌خورد راهکار ما استفاده از مبنای حکم است. لازم به ذکر است که مقنن اصولا مبانی خود را بیان نمی‌کند و از این روست که در استفاده از اطلاق ماده ۲۳۱ ق.دم. به مبنای آقن اشاره نشده است؛ اما وقتی بیان شد. دیگر عدول از آثار آن وجهی ندارد. با بررسی‌هایی که انجام شد متوجه شدیم حتی در فقه در اغلب بیاناتی که مینای حکم به دنبال اثر آن ذکر شده نشان از تزلزل افکار در جمع‌بندی و اتقان آن ماهیت دارد. پس مبانی مشهور ذکر شده در صحت نظریه شامل: ۱. تغلیب جنبه حق‌الناسی قذف؛ ۲ لزوم احتیاج حفظ روابط مسلمین به قدرت اثباتی شهادت ثانوی؛ ۳. عدم ذکر صریح حد قذف و تغلیب جنبه حق‌الناسی آن در قانون؛ ۴. جلوگیری از تعطیل شدن و تعارض قوانین (مورد خاص ماده- ۱ ق.آ.د.م.) و همسو بودن اطلاق ماده ۱۵۳ قانون سابق مجازات با ماده ۲۳۱؛ ۵. قدرت اثباتی ثانوی شهادت بر شهادت یعنی ادخال در قرائن مثبته و علم قاضی و ۶. لزوم حفظ حرمت اشخاص و جلوگیری از تعدی به حقوق فرد محصن يا محصنه می باشد. بنابراین اصلاحات پیشنهاد شده در این پژوهش» توجه به مبنای حکم است نه اینکه حکم اجتهاد حقوقی باشد که از ظاهر ماده ۱۸۹ ق.م.\| چنین رویکردی متبادر می‌شود. اما این تبادر از آن جهت حقیقی نیست که قرینه مقابل آنست. از طرفی هم دلیل بر رد این تبادر در شرع موجود است و به این ظهور نباید اعتماد کرد» همچنین است وضعیت اطلاق گرفتن از ماده ۱۸۹ که در تقابل با دلیل رد و ثانویه بودن آن است. از این رو اصلاح ماده ۱۸۹ و ۲۵۵ به صورت ذیل پیشنهاد می‌شود: ماده ۱۸۹ ق.م.ا» تبصره ۳ ماده ۱۸۸ ق.م.ا: حدود محض الهی با شهادت بر شهادت اثبات ماده ۱۸۹ ق.م.ا: اگرچه حدود محض الهی با شهادت بر شهادت قابل‌اثبات نیست ولی اسقاط حدود و همچنین سایر آثار مترتب بر احتیاط مثل نشر حرمت به سبب شبهه در وقوع زنای محصنه یا محصن و بازپس‌گیری مالی که درید متهم به سرقت حدی ثابت نشده است با نظر قاضی در مواردی که قرینه ظهوری ندارد و در مواردی که قرینه دارد» استقرار می‌یاید. ماده ۲۵۵ ق.م.ا: به جهت تغلیب جنبه حق‌الناسی حد قذف تعقیب و اجرای مجازات قاذف منوط به مطالبه شاکی است و در صورت گذشت شاکی در هر مرحله» حسب مورد تعقیب,» ۱ این که تبصره۳ ماده ۱۸۸ به جای ماده ۱۸۹ آمده اول بدان سبب است که حکم فوق استثنایی بر اصل ماده ۱۸۸ است و در عرض دو تبصره دیگر ازجمله مواردی استثنای آن باشد تا از شبهه اطلاق گیری آن جلوگیری شود. همچنین اینکه تنها حدود محض ذکر شده است از این جهت است که حدودی که جنبه اشتراکی و حق‌الناس را در پی دارند» سبب تضییع حق و اجرای عدالت می‌شود که در پاره‌ای از موارد احیای قدرت علم قاضی در این مورد می‌تواند راهگشا باشد. ۲ این که در ماده ۱۸۸ تعزیرات نيامده است» به جهت اختلاف جدی است که با مبانی جرم انگاری آن وجود دارد؛ چه اینکه بما یراه الحاکم است و در زمره علم قاضی است» چگونه می‌توان مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۱۹۹ تعطیلی جمع کثیری از تعدیات به حقوق عام و خاص را از گذرگاه شهادت ثانوی حذف کرد و این همان جلوگیری از تضییع حقوق عامه و مشقت‌بار بودن و ضرر عظیم که در فقه شهرت يافته ۳ این که ماده ۱۸۹ تذکر می‌دهد آثار دیگر حدود ثابت می‌شود. اول به جهت اتفاق فقمی در این مسئله است. حتی در حد شهرت بالا هم نیست بلکه مطلق فقهای اسلام قائّل بر جریان آثار ما سوی الحد در مواردی که اصل حد به سبب شبهه نمی‌تواند اجرا شود دارند. ۴ مسائلی مثل اوقاف عامه و احیای حقوق از دست رفته افرادی که نتوانستند مجرم بودن متهم را ثابت کنند ولی قرائن بر وقوع جرم علیه آن‌ها موجود است تنها رعایت احتیاط در حد را واجب داشته و نه اینکه دست قاضی در تعزیر هم بسته باشد. ۵. در ماده ۲۵۵ از این جهت غلبه حق‌الناس ذکر شده که نخست. مطابق جامع فقه اسلامی است و دوم شبهه تعزیر منصوص شرعی بودن را القا می‌کند که نیاز به بررسی دقیق آیات و روایات و نظرات علمای تراز اول فقه اسلامی را می‌طلبد؛ از طرفی ابقای شاکی در ماده مذکور جهت امکان مطالبه و اعاده خینیت از متوفی مقذوف می‌باشد. در مورد اثبات تعزیر به‌واسطه شهادت بر شهادت به جهت گستردگی موضوع نیاز است تا در پژوهشی جداگانه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد؛ ولی به طور اجمالی رهیافتهای این پژوهش نشان از عدم کفایت دلایل مبنی بر عدم اثبات تعزیر بواسطه شهادت بر شهادت دارد. حیاتی» علی‌عباس (۱۳۹۰) آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی, تهران: نشر میزان. شمس, عبداله (۱۳۸۷) آیین دادرسی مدنی, ج ۳ تهران: انتشارات دراک. عسگری» علیرضا میرداداشی» سید مهدی» کشاورز» علی (۱۳۹۹) «بررسی اصالت در قلمرو موضوعی پذیرش شهادت بر شهادت در تحلیل نظام حقوقی ایران و فقه اهل سنت» مطالعات فقهی و فلسفی» سال یازدهم؛ شماره ۴۱ صص ۰۱-۱۵ علوی» سید جعفر و رضوانی» غلام حیدر (۱۳۹۸) «بررسی نظریه مشهور در شهادت بر شهادت»» آموزه های فقه مدنی دوره ۱ شماره ۲۰ صص ۰۱۵۳-۱۷۸ مهاجری» علی (۱۳۸۰) مبسوط در آیین دادرسی مدنی, ج ۲ تهران: گنج دانش. بن‌مازه بخاری» محمود ابن‌مازه حنفی (۱۴۲۴) المحیط البرهانی فی الفقه النعمانی ج 4۸ الدمشقی» ابن عابدین (۱۴۱۲) رد المحتار علی الدر المختار ج ۵ بیروت: دارالفکر. ابن نجیم المصری» زین الدین (بی‌تا) البحرالرائق, ج ۷ و ۱۸ بیروت: دارالکتب الاسلامی. اردبیلی (مقدس اردبیلی)» احمد ابن محمد (۱۴۰۳) مجمع الفائده و البرهان ج۱۲ قم: انتشارات أسیوطی محمد بن أحمد (۱۴۱۷) جواهر العقود ومعین القضاه ج.۲ بیروت: دارالکتب العلميه. اصفهانی (فاضل هندی)» محمد ابن حسن (۱۴۱۶) کشف اللنام و الاي‌هام. ۳ج قم: انتشارات أصبحی المدنی مالک بن نس (بی‌تا) المدونه الکبری» ج ۰۱۲ بیروت: موقع الاسلام. العبادی الیمنی» آبوبکر بن علی (بی تا) الجوهوه النیر, ج ۵» بیروت: موقع الاسلام. الازهری المالکی, أحمد بن بن سالم (۱۴۱۵) الفواکه الدوانی علی رساله ابن آبی زید القرافی, بوالعباس آحمد بن \|دریس (۱۹۹۴) الذخیره, ج ۱۰ بیروت: دارالغرب. بغدادی (ماوردی)» علی بن البصری (۱۴۱۹) الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الشافعی, ج ۰۷ بهوتی» منصور بن یونس (بی‌تا) الروض المربع شرح زاد المستقنع, ج ۱ المملکه العربیه مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۳۰۱ ثعلبی البغدادی» عبدالوهاب بن علی بن نصر (۱۴۳۰) عون اللمسائّل» بیروت: دار ابن حزم. جلّاب المالکی, عبیدالله بن الحسین بن الحسن (۱۴۲۸) التفریع فی فقه الامام مالک بن حلّی (ابن ادریس)» محمد بن منصور (۱۴۱۰) السراثرالحاوی» ج ۲ قم: انتشارات اسلامی. ی[ محقق جعفر ابن حسن (۱۴۰۸) شرائع الاسلام, ج۴ قم: مسسه اسماعیلیان. حلی (محقق)» جعفر ابن حسن (۱۴۱۸) مختصرالنافع» ج ۲ قم: موسسه المطبوعات الدينيه. حلّی (علامه حلی)» » حسن بن یوسف (۱۴۱۱) تبصرذ المتعلمین. 0 تهران: : نشر وزارت فرهنگ حلّی (علامه حلی)» حسن بن یوسف (۱۴۲۰) تحریر الأحکام (ط- الحدینه) ج ۵ قم: موسسه حلی (فخرالمحققین) محمد بن حسن (۱۳۸۷) \| یضاح الفوائد ج۴ قم: موسسه اسماعیلیان. خوانساری» سیداحمد (۱۴۰۵) جامع المدا رک جع قم: موسسّه اسماعیلیان. رحیبانی» مصطفی بن سعد بن عبده (۱۴۱۵) مطالب آولی النهی فی شرح غایه المنتهی, ج ۶ رومی (البابرتی)» محمد بن محمود (بی تا) العنايه شرح الهدايه ج. ۷ بیروت: دارالفکر. رویانی» عبدالواحد بن \|سماعیل (۲۰۰۹) بحرالمذهب.» ج ۱۴ بیروت: دارالکتب العلميه. سرخسی, محمد بن آبی سهل (۱۴۱۴) المبسئوط, چ ۱۶ و ۱۷ بیروت: دارالمعرفه. سعدی المالکی (عبداشه المالکی) آبومحمد (۱۴۲۳) عقد الجواهرالثمينه, ج ۳ بیروت: دارالغرب. سعدی» آبوالحسن علی بن الحسین (۱۴۰۴)» النتف فی الفتاوی, ج ۲ بیروت: موسسه الرساله. سنیکی» زکریا بن محمد بن زکریا الأتصاری (بی تا) آسنی المطالب فی شرح روض الطالب, سنهوری» عبد الرزاق احمد (۲۰۰۲) الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. ج ۲ بیروت: شاشی القفال, آبوبکر محمد بن أحمد (۱۹۹۸) حليه العلما فی معرفه مذاهب الفقها ج ۸ شعرانی» ابوالحسن (۱۴۱۹) تبصره المتعلمین» ج ۲ تهران: منشورات اسلاميه. شیخ نظام و جماعه من علما الهند (۱۴۱۱) الفتاوی الهنديه ج ۳ بیروت: دارالفکر. شافعی, محمد ابن \|دریس (۱۴۱۰) الام» ج ۶ و ۷ بیروت: دارالمعرفه. شرقاوی» مصطفی (۲۰۱۵) شرح قانون الاثبات فی المعاملات المدنيه والتجاريه لدوله شیرازی (أبواسحاق شیرازی)» براهیم (بی تا) المهذب» ج ۳ یبروت: دارالکتب العلميه. صدوق» محمّد بن علی (۱۴۱۳) من لا یحضره الفقیه, ج ۳ قم: انتشارات اسلامی. صدوق, محمّد بن علی (۱۴۰۹)» من لا یحضره الفقیه - ترجمه غفاری, علی‌اکبر» ج ۳ تهران: طبرسی» امین‌الاسلام (۱۴۱۰) المو تلف من المختلف؛ ج ۲ مجمع البحوث مشهد- ایران» اول, ۳ (شیخ طوسی) ابوجعفر (۱۳۹۰) الاستبصار» ج۳+ تهران: دارالکتب الاسلاميه. سی (شیخ طوسی) ابوجعفر (۱۴۰۷) تهذیب الأحکام, جع تهران: دارالکتب الاسلاميه. سی (شیخ طوسی)» ابو جعفر (۱۴۰۷) الخلاف, جع قم: انتشارات اسلامی. سی (شیخ طوسی) ابو جعفر (۱۳۸۷) المبسوط ۸ .تهران: المکتبه المرتضويه. 0 (صاحب ریاض) سید علی (۱۴۱۸) ریاض المسائل, ج۱۵ قم: موسسه آل‌البیت علیهم عاملی (شهید ثانی4 زین الدین ابن علی (۱۴۱۰) الووضه البهيه؛ چ۳. قم: کتابفروشی داوری. عاملی (شهید ثانی)» زین الدین ابن علی (۱۴۱۳) مسالک الافهام» ج ۰۱۴ قم: المعارف الاسلاميه. عمرانی الیمنی آبوالحسین (۱۴۲۱) البیان فی مذهب الشافعی, ج ۱۳ جده: دارالمنهاج. عیسی شحی» عايشه (۱۴۴۱) «شهاده النقل فی الفقه الاسلامی والقانون الوضعی» مجله جامعه الشارقه للعلوم الشرعيه والدراسات الااسلاميه دوره ۰۱۶ شماره ۲ صص ۶۵۱-۶۸۰ غیتابی حنفی, محمود بن آحمد (۱۴۲۰) البنايه شرح الهدايه, ج ٩ بیروت: دارالکتب العلميه. غزالی (أبوحامد الغزالی)» محمد (۱۴۱۷) الوسیط ج ۷ قاهره: دارالسلام. مطالست امکان‌سنجی اثبات قذف از گذرگاه شهادت ثانوی: نگاهی... ۳.۳ فتوحی الحنبلی (اين نجار» محمد بن أحمد (۱۴۱۹) منتهی الارادات» ج ۵» بیروت: موسسه قرطبی (ابن رشد) آبوالولید (۱۴۰۸) المقدمات الممهدات. ج ۲ بیروت: دارالغرب. قیروانی» عبدالله بن عبد الرحمن النفزی (۱۹۹۹) النّوادر والژیادات علی ما فی المدونه ج ۸ کاسانی» آبوبکر بن مسعود بن أحمد (۱۴۰۶) بدائع الصنانع فی ترتیب الشرانع» ج ۶ بیروت: کلینی» ابوجعفر» محمد بن یعقوب (۱۴۰۷) الکافی (ط- الاسلاميه) ۸ جلد تهران: دارالکتب کلینی» ابوجعفر» محمد بن یعقوب (۱۴۲۹) الکافی (ط- دارالحدیث)» ۱۵ جلد قم: دارالحدیث کلوذانی» محفوظ بن أحمد بن الحسن (۱۴۲۵) الهدايه علی مذهب الامام آحمد. ۱ ج» کویت: گلپایگانی» سید محمد رضا (۱۴۱۳) کتاب القضا ج ۱ قم: ذارالقرآن الکریم. مجلسی (علامه مجلسی)» محمد باقر (۱۳۷۲) بحارالأنواره ج ۰۲۷ بیروت: داراحیا التراث العربی. مرغینانی» علی بن آبی بکر بن عبد الجلیل الفرغانی (بی‌تا) الهدايه فی شرح بدايه المبتدی, چ مرداوی الدمشقی, علی بن سلیمان (۱۴۱۹) الانصاف فی معرفه الراجح من الخلاف علی مذهب الامام أحمد بن حنبل, ج ۱۲ بیروت: دار\|خیا التراث العربی. مقدسی (ابن قدامه)» عبدالله بن آحمد (۱۴۱۴) الکافی فی فقه ج ۰۴ بیروت: دارالکتب العلميه. مقدسی (ابن قدامه)» عبدالله بن أحمد (۱۳۸۸) المغنی, ج ۰۱۰ قاهره: مکتبد القاهره. نراقی» مولی احمد (۱۴۱۵) مستندالشيعه, ج ۱۸ قم: آل‌البیت علیهم السلام. نجفی» محمد حسن (۱۴۰۴) جواهرالکلام, ج ۴۱ بیروت: دار\|حیا التراث العربی. نمری القرطبی» یوسف بن عبداله (۱۴۰۰) الکافی فی فقه آهل المدينه, ج ۲ المملکه العربیه نوری» میرزا حسین (۱۴۰۸) مستدر ک الوسائل, ج ۰۱۷ بیروت: آل‌البیت علیهم‌السلام. نووی» آبوزکریا یحیی بن شرف (۱۴۱۲) روضه الطالبین و عمده المفتین» ج ۱۱ بیروت: المکتب نووی» آبوزکریا یحبی بن شرف (۱۴۱۳) المجموع شرح المهذب» بیروت: دارالفکر» جلد ۲۰.	اثبات قذف به وسیله شهادت بر شهادت (شهادت ثانوی) در فقه شیعه و اهل سنت اختلافی است. همچنین مبانی ذکر شده میان قائلان به پذیرش بعضاً متفاوت است. این تفاوت مبنایی و عدم تبعیت اثر از مبنا وارد قوانین جاری نیز شده که هدف پژوهش جاری رفع ابهام از این دوگانگی در لسان مقنن است. با بررسی که به روش توصیفی- تحلیلی درمطالعات فقهی به عنوانخاستگاه قوانین ماهوی و بررسی تطبیقی آن با مشهور در فقه اهل سنت صورت گرفت،ظاهر ماده189 ق.م.ا. مبنی بر عدم قدرت اثباتی شهادت بر شهادت در حد قذف با مبنای آن در ماده 255 قانون مذکور مبنی بر حق الناس مطلق بودن حد قذف و اطلاق ماده 231 ق.آ.د.م. مبنی بر اثبات کلیه دعاوی که جنبه حق الناسی دارند به وسیله شهادت بر شهادت، متعارض تشخیص داده شد که در کاربست این تعارض ، به دنبال ارائه پاسخ به این پرسش هستیم که حد قذف با شهادت بر شهادت قابلیت اثبات دارد یا نه؟ با بررسی قوانین و بنیادهای فقه اسلامی در مطلب جاری، می توان متوجه ترجیح نظر مبتنی بر نفوذ شهادت ثانوی در اثبات قذف درکنار اسقاط تمامی حدود با آن شد. در نهایت به استناد تبعیت حکم از مبنا و حکمت قلمرو موضوعی اثبات دعاوی و آنچه که از دلایل فقهای شیعه و اهل سنت از جمله حجیت ادله باب، حمایت از فرد محصن، ترجیح جانب حق الناسی قذف، رفع انسداد اثبات و استفاده از ملاک اثبات قصاص به وسیله شهادت ثانوی به دست آمد، نظریه مبتنی بر اثبات قذف به وسیله شهادت بر شهادت به عنوان یافته برگزیده این پژوهش در نظر گرفته شد. از اینرو اصلاح مواد 255 و 189 ق.م.ا در انتها پیشنهاد می شود.
35,523	460484	با توجه تفاوبي عملکوتونییگره‌های مرو نیز تفاوت توانایی ریاضی دختران و پسران تحقیقات یروا رمخط یل ند 1 جم را بررسی کنند: اثربخشی بازی جورچین رایانه‌ای بر دقت. سرعت, یادگیری و + ۱۸۵ ایروانی» محمود (۱۳۸۷). روان‌شناس ی آزمایش (نجربی). چاپ چهارم؛ تهران: آروین ویژه. پورروستائی اردکانی» سعید و اسمعیلی گوجار صلاح (۱۳۹۸). تأثیر بازی‌های رایانه‌ای آموزشی چندکاربره برخط بر مهارت‌های اجتماعی و توانایی‌های شناختی دانش‌آموزان. کبیری؛ علی‌اکبر و موسوی» سیدغلی (۱۳۹۸). سنجش میزان دانش و رابطه آن با میزان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای در دانش‌آموزان دختر پایه هشتم شهر تهران. فناور ی آموزش و 0 61001671107 0۵7۱ 8027168 01101765 5 4 776 .(2008) سا ,کط۲۵ط۸ 0 اکزا ات۲ 711۰ رم 0 رل 110/18910 :1 ی .(2009) .۸ 11300۵0 200 17۰ 80 ج ۹۵ : ومد ۷.۰ آاعه 5و۸ ,9167مآ 800 ۷۷۰ .8 1/0 ,2 ۰ظ بت 1 1 ی ۱۱۱ ع1 10۳ عمن۵ا1 اعد طا-ع 20 آق, :۲۰11۵0۲۵10 .(2016) 0 .28 18)2(:18. 80008 ۴ ۱ هس ۲۵۱۱0۸۸/8 :5016066 ام آممطاد 8 ش3062 م2۲ 6 ۵7 60 76 .(2014) 3۳ بقصه‌طاسقنطی بقصه‌طانی 1۵۹۵۶ 0۵ متاتعشمر) 7و ومع 0۵ 7 7 1 ((ع رجا .(2014) ۸ ۳0۰ ,11002 فآ :12 1100 بل 8۰ 711010617318 + ۸ 1 بکفاهاع سح باه ها کحصاطا0 01 مورا اهیلره مره یه دوه ۳۵۲۷ -۵ 10۳ ۵۵1671 ۵ 25 سل رده ۸ .(2009) حعطع س۳-ع/1 بعما زاس 1 51100ع0 ۵۲ عطرجا ۲و ماه غط ]انامه امعم انامه عصنای 530-5 :52 ,1520010 ۴ ۲0۱۵/۵۹ 01186 تما او 16 40ص بانط ۷۷ 0ص .7 ب1۳89۵ بیگ باعاط 5006 بل ۷۰ 31020 بمظ ,قطان بسا .36 بطه‌فم‌هاع [م۲۳۵0 ۵7 109۵1 گنها امصصعع جوز عصانصا عهفامد فص ماه 2 1۵ ۱۵ عصقع ۱1000 ۵ عصاکه اه کدع م5 .(2009) .7 .34 باامع5 فصد .2 .5 ,هلاه :6۵65 ۲0۵0۵۲ ۲۵۲ ۳۵۵۵۳ ۵۲ ۸۵۵۵۳ ۸ (2009) ۸ بعا00نظ هه .6 ,ص10 802-4۰ :(40)6 08 گ ۸1000 زگ 3/1036 300 نهآ ما۲ 600۵01100 ۱6 وا ماو ۵22100014 م80 (2015) یگ بصکاهزاا-افاگنهع ۳ ۲0۵۱۵80 ۵7 و0 -77 ام 00 بج6 0و ارام آه ههام [ ول اطعزاطاادت ۲‏ لوالا ندیه / داوم 3۵ 02.07.07 0 602065 معاس۲0 مدا .(2008)فعصسع0 علخ ۵۵ هد کعومت ۸ اهنا 7 10۵۲ .5173168165 200 501۵6 دعس ۲ 80 ۸۵ عصطلاهط1 معن0 60002110081 ها کطمناعناقد همم .(2019) با باصعا هه یگ باغط 40 ۵00671606 110 بننازهاانمع 5۳ همع ۵۵۵۵ ناما عطا عصواوت تکعصمع ۰ 06 1460 ۵7 00۵۲ ۱6 واح 770 (06( سا رس 0 ۴٩ 1۳۵0467۵1100 ۹0۵0 .01681816۲5 دد 66لا ی زد ۵ .(2007) .3 .[ ,066 تا .(2011) ۸ ,106۹ 200 4 1 با ,07669 .60 ,و0۳6 5161 161۷018 [ ارو و۲ :35 عطا 00 000685 .(5ک095) ۵0 ب۵ ,ط 136 و "سس و هرا فکهک24 موجه ی وم زو ام روط ۷6 صاا۸ :80 ب 13 13025 50۵۲/۵/10 .20080) 36 ,1۳۳۵۵ ۲ فهامسمه ملد واه هط معط روما ۵-۴۵ ) 10۵0 20110 6 ۵ ۳۳۲۵۹۵۲/۵۵ 101100 وهآ اسفاهم0 ۳ 501108 0۲0160 7 7۳۸[0[1۵01 /0۶۵ 1 مزر زام) هام هزوح آمملی عامممج ع اه 15060/201 1 واجرم‌کواناط ‏ 7و #ماعو 1 علا 0 160008 ۱6 0 00/1186 1۲و امه عطا هام1 .(2019) بش۸ یگ پامکا1/0 هه م۸ بش۸ نامگ کا5106 عآه] علمع طاناعنه ها کعصمع انامه ۲و عک عطا ان رنطمهناهاه: کاز .(3675120 ۵ 01 1) .57-70 :(8) 2 نوو 76001 ۵008 0۵ 7008 صعط 1 هز ۲۵۱۱۵۲ ۵ ٩۵ 6880 80۵ ۲0۱۵۸۵۴ تووام 2 1806 .(01995) .5 ناه اثربخشی بازی جورچین رایانه‌ای بر دقت. سرعت. یادگیری و ۰ ه ۱۸۷ ۳ 120010۳ ۶و ععتوعل عطا ۳ اناد صمنامای‌ککنلن وهی علا عمط دوع 01۲000 عنافص ناه صنطا صمناهعنامرمه کعصسمع ۲غاام 60 (2008) ۳ بعک 181 نامه اه ۵۳ ههام عصفه (2007) بط ب0ا 0۵0 هه ۳ بعگا 249-259 :(38)2 ,7180100/08 500۵1101۵1 ۵/7 0/ /8۳۵ کامد ۵۳ نامهم موم 10 002 604065 م60 8 ۲و 560 .(2008) ص31 نطعا اطع 1٩ 00/07 [ه 268۳66 1۵ ۵۳ ۳۵۵۲۳۵۵/۵ ۱1۵ ۵ ۸۸1011001 ۳۵و ۱ 0ع)انوطیی 7 و20۳۹ ۱6 ۵۱ 22۵/10۱ ی 1 ما 6۵ ,7060101080 14 8زا :13010٩ کبامزرو5 میگ 1 .(9 13306 ریسا 38۳6 .13 ب16۵ 0 ۲۵((۷۵۷/۱۵۲۹۰ چ۳ه تست 2 دمحا یط امه ع ۳ ۳ عااهلازم 1۳۵ 28 10100 هه ک ۳۳ 5 مسط ی ماه 15 یگ ,۴۳۵08 .335-353 :19 ,110۷701/۳ سس زرم ۲ .نامک ۵ ۵۲ عبت ۸ 3 ,۷۷۵۵۵ ۷ ۷۷۵۵8 ۷۷ .8۵ ب009 ۰ ب6/5 1/121 0 ۱۷۷۰ ,1۳06067867 6 له عهمه امن هنف۸ .(2005) بله اه فص با بش بعنوهن0 10۵ ]۵ 7010701 زاره ۸۵0 آمیاادن 200 888030 10 عصند نا - 120101087 01 کا60 اه 1۸۵ 399 .0 بطاصزا۲ 200 3/۰ .2 ,3181006 ,3 ,108006 603105 506۵۵1 01686۳۷106 01 101 6 00 0وا 15106 206110160 فععمصقامه "قامع0 ها کال 007 (0) حرطم ی 40 1۵۳ 10۳۵ 8۰ - 2244 :(57)4 ,0/3ع500 1 مرو 7 م0 +عصمع کمنامص‌طاهه ٩ 0۲ 13۵1۵0۵ .(2020) ۸ .36 بطعزق] 200 بل .۳ بط 6 .۷ بنشاآ بل .5 بآ 7( 80068 ۵ :006 حرحره 61000-30360 00۱ 08اه 7 :7۳۵2/0 .(2014) ۵ ۸ 1/8۵6 06-0 0106 م۸ تعمنصما 1۵۳ کمصمع جعانا ۲0 ب(فتا) هوق 31 ۳۰ ۸ ۵ موووجمما 40 مها 1۵08181100 ۵0210010111 ۵۸۵ ۶۵/۵/۵۷ (2001) بل بالهاص 2۸ 1 0 .۸ ,52008 .۲ بق۵۲گ 0 .0 ,30 ۸ .5 ,3/0166 .7 0 ,3/۵3 .7 6۰ ,24/1166 ۵ عصعاطا متام 21160100 10۳ اه هه 6۳8 جدمنک 116 تمممع اعطظ .(2007) باه 15 8806 1000 1۵ 10۲065 ال 060061 .(2007) بش۸ مکعسهسگ هه ۴ 34۰ ,2/1166 .419-433 :57 بخع/10 +56 07 /01۵/. .31116 200 ,20062780665 ,10165 06۳50601165 ادها 2010(.0/1210) ص1۵ حمصعا مگ بهاهازط 1 اغحسصه 160 4 ۹۵۲۵۲ ۶۳۵۵۵ بد0ناه000ه اه هز کعصمع معااصص0 امدمنامهعنه عماک 0 ۵1106٩ 16 هاند 16.۸ 709-7 9 بجع روز آممزو دا 3 7 مففهل۸ ۵00 بل بطانسگ بط بصطاصل پورگ بل۵ بقطفقا۵< 7 ]5۵0۵ (علطا 1 عداصمل, ,118700504 مازعا( .(2009) ۲۰ ,330251678108 13011۵1101 5104601 200 ۵0۵95 01اه مزا 0 10 :۵0021100 8016006 بر ی 9 اد ات مس ۴ سس 0 ,10۱۱۳۵ عز ۶٩ ای 166 2019 0 10۵10 15 باصص ۸۳۵2 80۲05۵61 6 له دلافاه آهامود ماه اس موه آوزام مه 1311/05 5 ,76۳87 7 وا لیوا را رد امررتامقییوت از اوه :0 31105 01 .8615 10061 08 هام0 1 1 الا 0 (2013) 3/۰ ,بواقم۳۲ +77071207 ۲16 00 ۳ ,7010۵ حط اه اماژونه ,1365 [هازع(2001(.10) 3/1۰ ,/واق۳۳ طلطاد ماو 1۸6 (2006) ۷۷۰ مهم هه .۲ هی بلاو نما 40 820065 1جقع ۴٩ امعااه 6ط1 (2012) .2 ,لفق فهد 1۳۰ ,تناو تمع اف 04 ]5۵:۵ - 2۲۵۵۵۵ کا 006 مرکا منم 18 10 ۲۵۳۵۵۳ ۳ کعتانساوروه تصعندعل سدع معااحسه) .(2008) ی بکاا110۵ هه .7 به‌گاته‌ام .559-578 :50 ,ل(0/0ع150 گ 5اا ۲0۱ 07 ول عصن دا انامه 7 20۵/۲ 0080601۵ امهاانل ۸ نها فعقدط-عصهمی0 (2008) بگ الوم کعناهصط اف هرز 110 ۲و دنام تناهدمنا موه 10۵۳0 (2017) مصصفگا هناگ اثربخشی بازی جورچین رایانه‌ای بر دقت. سرعت. یادگیری و ... 2 ۸ 02965 +عانام ۲0 آمدمناهاه او عاععلله 1۸6 .(2009) یک مصعوچش هه یک بصفای5 6 200 دهع 2008(.1۷1060) .۳ .ل ,066 200 ۸ ,1101650 کل ,506 ,۷۷ .10 ,5166 104-1 :(87)2 ,ا(0 رهگ 6/10 ۵7 بعصنص 1 اه ۸۳6 0 1۵ 6۵6۶ ۸0/0 و و0 (2010)) 5 بقق۷ هه ۸ بعتاها5 10۳۳-00 «(010ع10 وووموووا جم عمووو ‏ موم نام وا وکا موو م2 ۳۵۵1 1265 ۵1 101010۷ هش تک 16۵010 ۵ 1۵6 کعصصمع ۷/5۵۱ .(2005) ب13 بلاع 511 7 /0۵/. عطاصنه صقانانه ها عصنصهع ۶و صمانط هدما 166 .(2010) بط بطانهگ 0 ۸۵۵۵۳ ,3 .30 ,16 ۷۵۱۰ وال15 00 کاطاع 10 30 12 عسقع علمصام #غکها- همه ۲و امه عط) موه ما 3۵۹ فد کنطا که صنه غط1 8 ۵۴۶۴ وازاندهاه فکمه عطاهدها اوعد بلععمد اکاصعلندی عطا عداکه 0 دز اممطعه طونط ۵۶ مر اکق عطا او کا ای ماهر اه وروی رده عه ۶ه دمناقانمو0م -2016 ۶٩ جفعر ت۵0 عطامسنم ای وا منگا هي 7560 اف چاه حمصاهگ ۵ بلمطاعحط عمناموصهد مصاعنا وه عطکه باق اب5۵26 آمه‌ناعناهاد عطا اعع61ی 16 .2017 ا(ا ۳۵000 ۷۵۲۵ آممناع5 زد حدماگ یدام ۷۷۵ ام کا ون اوه ,اعد ۵۶ ماک 5 له صنامتع آهاغ ری 118 25( 5 60001 له وی مره ماو 0060 عطا عفد صسامتع اماص وی وق هیودا یاوه 6ی‌ نمی دم عطا ها عط) فععد امه امتادم عطا مد سوه نوماه دمص "ححم رویط صقم۱۵ 0 ۵10۳۵ کمعماد ۵ دز حول که لام هام1 فوطادق عمنطعهها آمدمناهه تحص باد۵ا 50600 وس امن (1986 ۲ تووووق وا 1 فاحل خ انم 1 یدنم عقده 128 آهعناههطاهه علمصس ی نا ومم و دافاناه غا هد عهصسا انامه اه 01 ده اندوند ۵ هط دعصمع عاتولام معافرومواه اقا وود کاانههی 156 تلع ۳۵۲۵ عطا دز ددوناهاوایه آمعنافه‌طاخه هاهنصدا وی 3 وس هد عم عط عهحم وه هه -۵۲ 000 او ماه عطا عانط بصنوع ماه عطا ما متفه موی اماصعصفخووه 4 ۷۵۶ بوافلاطاهاهم عنههه1 طاقه 0ص , عصنصدا امعنامهه‌طاهه 0 کععصمع عمط :300 300 خهرو 6اه عم افو الکو اوح لو نموه غ دا 8 006 مهف کانهعند ۵000016۳-0 عکن0صی کماهنفه امه همه جلاک کنطا هز کعنافهگطاهه عصنصد \| :1 ,۹۵۵۵2 ۱۵۸ بوهسعا امومع رهام #محه‌او ری محل مورا ,17010 ۸72۵0 عنصماک بطعص 11۵ بکعمصعنهگ اآهدوناه۳۵ که امعصاهی 3 1۰	پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر بازی جورچین رایانه ای بر افزایش سرعت، دقت، یادگیری ریاضی و پایداری یادگیری ریاضی دانش آموزان انجام گردید. روش تحقیق نیمه آزمایشی است. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش آموزان پسر دوره اول متوسطه مدارس دولتی شهرستان سلماس به تعداد 7560 بودند که در سال تحصیلی 96 - 1395 به تحصیل اشتغال داشتند. برای گزینش نمونه آماری ابتدا با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای یک مدرسه انتخاب، سپس دانش آموزان دو کلاس از این مدرسه به صورت تصادفی ساده در گروه های آزمایشی و کنترل قرار گرفتند(25 نفر گروه آزمایش و 25 نفر گروه کنترل). برای آموزش درس ریاضیات، به گروه آزمایشی از بازی جورچین رایانه ای «Ocean Express» و برای گروه گواه از روش تدریس سنتی استفاده گردید. جمع آوری اطلاعات در دو مرحله ی قبل و بعد از آموزش انجام گرفت. برای گردآوری داده ها نیز از آزمون دقت تولوز- پیرون (1986) و آزمون سرعت، یادگیری ریاضی و پایداری یادگیری ریاضی محقق ساخته استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بازی های جورچین رایانه ای اثر معناداری برافزایش سرعت و دقت در انجام محاسبات ریاضی گروه آزمایشی در مقایسه با گروه گواه داشته است، درحالی که اثر بازی رایانه ای بر یادگیری ریاضی و پایداری یادگیری ریاضی معنی دار نبود. با توجه به تأثیر بازی های رایانه ای بر سرعت و دقت یادگیری ریاضی در این تحقیق، معلمان و متصدیان آموزش می توانند از بازی های کامپیوتری در کنار آموزش کلاسی درس ریاضی استفاده کنند.
18,214	491171	۳و 65 2/628 [0۵ط۳ همه آه کم و مس عطا ۶و جنگ 6اه م0 ۸ ۸4۵ ,711679100 ۸۳۵6 ,021090 014 6 ۸2800106 7ه وآس ۳ موص اه 60001 ۳۳۵ اماهاوحا ۰[ ( 6 ۶۲0۱۲62 ,۱۷۵۱۱/۱۵۱ ۵۱۵ 16۹0۵۶ ]200۵ 7ه واس 2۳ و1 ۵ ۹۵۵ 7٩ 04 201 بطق 2 016 ۵ط 0۵ وغل عهد ومد عطا ۵/۵ عنصقعاه ۵ط1 نیم10 0 کل ها اقا وروایصناو م۸ .هل عنصقهادا 1۵ ماگ نت1 ۲و مسهد ۵ط) که م1 مععل ج فص ص1۵ عنصماعز و عصماعوعممه عطا که 40 ل2عع1 ۶و 55عع۳م جهدتان 00 عطا فصن ما عوتط 1۵۳ عنصهاد 4 کز 6اه فص عدماعص0ه خععع کنط 1 رومام مطاعد اه موی راز 6 عز وصه مواتصعنل مصه ععناعدز نام ۴و عمط عطا 0۳ امعم عنام عاعنانه عنطا ۵ 0ععقنل عز ا۵ط/ .نام خقطا کم صمناهصااه عطا که عمط 6 2 ققط طاعتط۷ ,فصصمد آهد ماه عمط احممت عطا کم عده کز 48 ۳010605 بکعنا2ع3 ,قطمناه 60 ۶ حصص عطا هنز 1۳836/026 ها ص۶02 1دمصد عط و عصه کز اصعحصصمعزصه عطا ۵ اطع 156 +کصوناه‌خمامعل0 0 0۳۴ 3621122106 ۵ط ۱۵ اطع عزععندناد دمص عطا فص اعد قاط ۵۵ ۵۶ حصکتصقطاععح 200 عصصع 0تطا عطا صز امک 0۳060 2 0ص 181106[ عطا ۳۲ بعناددز قنطا 0عد ماع هط کاممطعی فصه عصمزعناه ان۸ +کاطع 1 6806012 قاع06 2 تحصقص صز از 20000360 وصه 260 قعط حصعاعآ 1و مزعزاع1 ماع هط هط عصعاطامم عط 1 بعمصع منز ۴ ع مهم عطا 10 200۳06 قصه عاطهانده ع ۶و مها عطا دز ما عمط همع ص00 ونطا ‏ برع 502 ع م06 2 6 صق6 12۷ عنصهاع هط واعنممد معط 0۶ 0061 46۷610006015 ها عمط وم هه 0۴ +عمتصد‌ع 0۳ عطا 0 علزح ص60 6 هصه 2۳0ع1 40 02۳20۳2۹6 ۷۵ م1862 قنطا 10 ,110/66 مقصحه 116۵0۵ عطا ۰ 121 620/1۳06 200 0006066 از 0۶ ۵10 عط) از علصتطا1 6۰ 8 6۴ عطا +علوه عاعناجه ده 0060 صه کز کنط 1" 0 هنامس عطا ۵۶ وگ عام م۲ ۸ (2021) 5 منطعود1 ک ۶ مصعنصعصها< +علعنسه عنط7 عنض ۵ 10۳ ۲۵ ۲۵۵/۹۷۵ 07 ۰700۵7 اصعصص 5 نمدامل6 عطا ۶و ما۳۳ امصنصنی) عطا صز سمادآ ۵۶ کعسعی/3 لممنطاظ مطالعه تطبیقی سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام در حفاظت کیفری از محیط زیست جهانی ۱ استادیار» گروه حقوق » دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اراک اراک ایران. (نویسنده مسوّول) ۲ دکتری» گروه حقوق محیط زیست» دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست» واحد علوم و تحقیقات» دانشگاه آزاد اسلامی تهران» ایران. امروزه تجدید حیات اسلامی در عصر مدرن» بسته به انگیزه بازگرداندن شریعت به حقوق اسلام است. بر این اساس قوانین اسلامی.به‌عنوان سنگ بنای هویت اسلامی محسوب می‌شود و نگاه عمیق به ماهیت حقوق اسلامی روند تکاملی روش‌شناسی حقوقی و فقهی را به ذهن متبادر می‌سازد. این سنگ بنا و ماهیت عظیم جز بر پایه اخلاق» عدالت و کرامت انسجام نیافتّه و اساس تناوب آن آخلاق است. آنچه که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود همانا یکی از مهم‌ترین نرم‌های بین‌المللی است که چارچوبی وسیع را در قالب کنوانسیون‌ها معاهدات» پروتکل‌ها و اعلامیه‌ها به خود اختصاص داده است. حق بر محیط زیست از جمله زیربنائی‌ترین حقوق انسانی و راهبردی‌ترین حق برای تحقق عدالت بشری و راهکاری اثبات شده در سازوکار نسل سوم حقوق بشر است. تمام ادیان و مکاتب به این موضوع اشاره نموده‌اند اما دین اسلام از جنبه‌های متعدد به‌خصوص از منظر فقه به آن ارزش نهاده و بدان پرداخته است. مشکلاتی "که امروزه محیط زیست جهانی با آن روبه‌رو است فقدان یک الگوی مناسب و متناسب برای جامعه بشری است که حقوق اسلامی می‌تواند راهبردی دقیق در این خصوص باشد و سامان‌بخش تحولات زیست محیطی در عرصه بین‌المللی تلقی گردد. با این وصف در این پژوهش پارافراتر می‌نهيم و در زمینه فقه و حقوق محیط دک خوانندگان این مجله اجازه توزیع» ترکیب مجدد. تغییر جزئی و کار روی اثر حاضر به صورت غیرتجاری را دارند. 0 تمامی حقوق انتشار این مقاله متعلق به نویسنده می‌باشد. ۱ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم» زمستان ۱۴۰۰ «محققا در خلقت آسمان‌ها و زمین و رفت و آمد شب و روز و کشتی‌ها که به روی آب برای انتفاع خلق در حرکت است و پارانی که خدا از بالا فرو فرستاد تا به آن آب» زمین را بعد از مردن (و نابود شدن گیاه آن) زنده کرد و سبز و خرم گردانید و در برانگیختن انواع حیوانات در زمین و در وزیدن بادها به هر طرف و در خلقت ابر که میان زمین و آسمان مسخر است و به اراده خدا در حرکت است در همه این امور (عالم چون همه با نظم و حکمت است) برای عاقلان ادله‌ای واضح بر علم و قدرت و حکمت و از قرآن و سنت گرفته شده است. احکام شریعت به عنوان پدیده‌های جهان امروز در شریعت اسلامی دیده شده و با تعمق در تاریخ قدیم و معاصر می‌توان آنها را به درستی یافت. با نگاهی به متون دینی می‌توان دریافت که محیط زیست و توجه به تأمین سلامت آن و حرکت در جهت دستیابی به محیط سالم» از حقوق اساسی بشر است؛ همانگونه که تخریب (فیروزی»۶۶:۱۳۸۴) آنچه که ما در شریعت اسلام به آن کم بین‌المللی گردیده است. از جمله آن می‌توان به مقوله محیط زیست آشاره داشت که در اسناد حقوق بین‌الملل و حقوق بشری در قالب نسل سوم حقوق بشر و همگام با حقوق انسان و کلیه انسان‌ها به صورت گروهی حق دارند از محیط سالم ومتعادل از نظر زیست محیطی و مساعد برای توسعه اقتصادی, اسلامی مقررات خود را درزمینه حفاظت زمین و مناطق ویژه» برگرفته از تعالیم اسلامی در جهت رشد وتعالی جامعه بشری محیط زیست در بردارنده عناصر طبیعت و تعادل طبیعی است که نوع زندگی انسانی را در بر می‌گیرد و انسان با تلفیق بااین همه سعی بر آن است قا در این مقاله من شناسایی را مورد مداقه قرار می‌دهد. البته نگاه و شاخص‌های مقرر در آموزه‌های اسلام با انطباق بر اصول و قواعد بین‌المللی حقوق نگارندگان در پی پاسخ بدان هستند این که «اآیا نظام فقهی و کیز ۷۱۳۶ حیط ریست جهانی آرائه می‌دهند؟» در ضمن: آین مقاله بر پایه روش توصيفي- تحليلي و از حیث رویکرد مطالعه, از نوع تطبيقي بوده و مبتني بر استنتاج مولفان از منابع و متون است. اطلاعات گردآوری شده شامل قوانین و نظام جهانی بر پایه سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام بوده استخراج و توسط نگارندگان به فارسي ترجمه شده و سپس ارکان و عناصر متشکله از قوانین موجود استخراج و در نهایت براساس چارچوب تهیه شده» مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته ريشه و سابقه اسلامی محیط زیست در قرآن وسنت یافت می‌شود. در جهان‌بینی اسلامی براساس اعتقاد به خالق یکتا و مطالعه تطبیقی سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام در ... رابطه توحیدی است که در آن برحقوق بنیادین بشری و نشانه‌های روشنی را برای بندگان خود قرار داده است. در این این اعتقادات بر سه جنبه اساسی نظام ارزشی اسلام ایمان و قالب آموزه‌های دینی و اسلامی فارغ از عناصر نظم» تعادل و تناسب نیست و توجه به این عناصر همگام با رعایت جنبه‌های اساسی» حقوق طبیعی و انسانی را از بلایا مصون می‌دارد. در فقه و شریعت اسلام به جز قرآن و سنت نیز اجماع و عقل در روند تحول حقوق طبیعی ثمراتی داشته‌اند و امروزه هدف از تدوین حقوق محیط زیست اسلامی برآمده از احکام الهی از قرآن استخراج گردیده است. دراین راستا توجه - خداوند تنها مالک زمین است که همه چیز را برای انسان‌ها در آن قرار داده وحق عمری-رقبی و سکنی برای کاربرد آن - حق استفاده از سود حاصل از منابع طبیعی به‌صورت یس بهره‌برداری از منابع کمیاب البته به صورت کنترل شده - حقوق محیط زیست شاخه‌ای از علم حقوق است که به مطالعه قواعد حقوقی موجود در زمینه محیط زیست طبیعی و انسانی می‌پردازد که یکی از اهداف آن حفظ تعادل اکولوژیک طبیعت در رابطه با فعالیت انسان است. بنابر این حقوق محیط زیست فعالیت‌های انسان را بر روی عناصر و محیط‌های طبیعی تعریف و سازمان می‌بخشد وکیفیت زندگی بهتر را تضمین می‌کند. - حمایت از تأمین اجتماعی و حق برآن. ج. حق برتمام طبیعیات که برای نوع بشر نهاده شده که از جمله آن حق بر اعلامیه اسلامی حقوق بشر ضمن تأکید بر حقوق انسانی و پاک و جفاطت از سضما زیست و ساهای زست مخیظی دارد. بند «ب» ماده ۳ بیان می‌دارد: «قطع درختان یا از بین «انسان حقوقی بنیادی نسبت به آزادی» مساوات و شرایط مناسب و زندگی در محیطی که به او اجازه زندگی با وقار و سعادتمندانه را می‌دهد دارد و مسوّولیت حفظ و بهبود محیطزیست برای نسل حاضر و نسل‌های آینده را به عهده دارد.» از این جهت حقوق بشر بر حقوق انسانی از جمله حق برمحیط زیست و ملل متحد که از جمله مهم‌ترین اسناد به شمار می‌رود. به سفق عذالت: و استرام حقوق اسامی پفن فظ سلج: حقوق درباره محیط زیست و توسعه معروف به بیانیه ریو ۱۹۹۲ اینگونه بیان می داردکه: «بنابر منشور سازمان ملل متحد و زیستی خود برخوردارند و در این رابطه مسوولیت دارند که یقین حاصل نمایند اینگونه فعالیت‌ها که در قلمرو یا در تحت کنترل ایشان صورت می‌گیرد باعث صدمه به محیط زیست سایر کشورها آ- اصل۲۱ کنوانسیون استکهلم ۱۹۷۲ نیز بر همین موضوغ تأکید دارذ: ۳ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم» زمستان ۱۴۰۰ شناختن حق بر طبیعت پاک» حق بر محیط زیست» حقوق از آیجا که آسان مک موجوه قطرتا احتماغی استه اسلامها را بر آن داشته تا مطابق با نیازهای انسان پاسخ‌گو باشد از این‌رو اسلام آیینه فطرت است. در این راستا در جهت سعادت بشر همه انسان‌ها را به توحید فرا خوانده و طرح جامعه آرمانی دارد. از این‌رو حکومت اسلامی و مسلمانان مسوّولیت دارند در اسلامی زا آماده سازند:و آين, زمیند از آتخایی که تام اقوام ملل همسو با هم نسبت به یکدیگر از لحاظ نوع بشر مسوّول هستند ایجاد گردیده بنابراین اسلام سر نوشت انسان‌ها را به دیده سفارش به حمایت و پیوستن به واقعیت می‌کند. (طیبی» ۵۸ ۴) اسلام لازمه رسالت جهانی خویش را ذز, پیشرفت بشر از طریق پیشرفت‌های علمی می‌داند. آنچه از همه بیشتر اسلام تأکید بر آن داشته صلح جهانی بوده است چراکه این است. (سلیمی» ۱۳۸۲: ۵۲) در ضمن» از دیدگاه اسلام» حفظ طبیعت و تخریب نکردن آن یک وظیفه الهی» و اسیب به آن با توجه به منابع فقهی واصول و قواعد آن» موجب خسارت در چارچوب مبانی جرم‌انگاری که مبتنی بر جایگاه و اهمیت چه در قوانین بالادستی و مادر و چه در قوانن عادی با فقه امامیه تا حدود زیادی همسویی داشته و دیدگاه های فقه امامیه در تدوین قوانین مورد توجه قرار گرفته است. در این میان نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد آن است که حقوق داخلی و سیاست کیفری علاوه بر تأثیرپذیری از دیدگاه و رویکرد فقهی تحت تأثیر دیدگاه‌های دیگر حقوقی و فلسفی نیز وجود دارد که این موضوع ممکن است در برخی قوانین منجر به مغایرت‌ها یا تفاوت‌هایی گردد. به عنوان مثال در فقه اصولا محیط زیست به تبع انسان حمایت می‌شود اما در مورد در بدو امر می‌توانیم اینگونه بیان کنیم که حقوق تنظیم کننده رفتار انسان در اجتماع بوده و یک حالت اعتباری دارد چنانکه فردی در اجتماع از چارچوب خارج شود مسوّول است و توسط باعث گردیده است و با این مهم اهداف مهم حقوق که تحقق خدشه‌دار نموده است. در اینجا به یک وجه اختلاف می‌رسیم و آن هم اینکه اخلاق یک حالت درونی و ارزش درونی برای نوع بشر است و هدف از آن تحقق سعادت و کمال است. (کعبی» ۱۱۸:۱۳۸۲) به همین دلیل در قاعده اخلاقی بحث از اخلاق به صورت یکسان روابط فردی و اجتماعی را شامل می‌شود ولیکن حقوق ویژه تنظیم رفتار اجتماعی است. اما در این میان نبایستی غافل شد از اینکه در حقوق وضعی فعلی قطعا در وضع آن اخلاق در نظر گرفته می‌شود و یقینا حقوق و اخلاق در رابطه هستند چراکه این توافق بایستی وجود توجه و تدبر در واجبات دینی و اسلامی نیز نقش موّئری در دارد. اعتقاد به خداوند یکتا عمل به واجباتی همچون نماز بومیه» پرداخت سالانه خمس,» پرداخت زکات» روزه و حج خود نشان از تدبیر دینی و تدقیق در انجام واجبات برای دوری از مطالعه تطبیقی سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام در ... بلیات دارد. دیدگاه الهی آن است که همه چیز برروی زمین برای نوع بشر است و اين هدیه‌ای برای بشر و یک صحنه آزمون بزرگ می‌باشد. یکی از اين موارد پر اهمیت در خصوص محیط زیست و حفاظت از آن همانا بل توجه خداوند به تعامل مابین بشر و محیط زیست است و به نظر می‌رسد این تعامل تکامل یافته امروزه در طیف وسیعی از قوانین و نهادها آشکار گردیده است. دراین راستا باتوجه به یناد اجتماعی و اقتصادی! بر ایجاد حق برای نوع بشرتوجه - افرادی که به اصلاح واحیای زمین (موات) می‌پردازند حق مالکیت دارند. نکته‌ای که در اینجا بایستی به آن اشاره شود پاک بودن طبیعت است و این اشاره به اصل فقهی اباحه يا اصل جواز دارد که به انسان اجازه می‌دهد از محیط زیست اطرافش استفاده نماید به شرطی که به آن صدمه نزند و موجبات ضرروزیان را فراهم نسازد که این مهم در اسلام دیدگاه انسان آلهی که بر پایه اعتقاد به وحدانیت است» پیرو عقل و آگاهی از محیط پیرامون برای توسعه است.و این تفکر نگاه طبیعت‌گرایانه و صلح ذاتی را تقویت می‌کند و نگاه سراسر مثبت به محیط پیرامون ونوع زیست بشر دارد. این فرهنگ عامه در پرتو توجه به عرف ريشه دارا است واین همانا سعادت بشری است که در رفاه بیشتر خلاصه نمی‌شود بلکه در رشد و تعالی معنا پیدا می‌کند. با این نگرش؛ مکتب دینی با ارائه اصولی از جمله تعدیل خواسته‌های انسانی در از تفه انظر اقتضاد محیطظ زیسکه یط بیش ارزفنی ابواری دازده رنه عبارت دیگر فایده‌داری محیط زیست صرفا تا جایی است که بتوان برای ارضای خواسته‌های بشری از آنها بهره‌برداری کرد. (فهیمی و مشهدی»۱۳۸۸: ۱۹۹) استفاده از محیط زیست و اعطای کمال اخلاقی در پرتو کمال ۴ با این وصف در اسلام اعتلای معنوی انسان‌ها هدف رشد و توسعه اقتصادی و عدالت اقتصادی به عنوان اهداف راستا مکتب اسلام اصولی را در رابطه با اقتصاد و محیط زیست مبنای کار خود قرار داده که از جمله آن می‌توان به مف‌هوم آق حق بر محیط زیست استنباط می‌شود. اشاره شده است که مصداق روشن آن بند «پ» ماده ۵۵ منشور ملل متحد است که بر احترام جهانی و موّثر حقوق بشر تأکید دارد. اسلام به عنوان دینی که ورای زمان و مکان می‌تواند نیازهای بشر را در همه اعصار پاسخ دهد حاوی مفاهیم؛ طبیعت را گهواره و زمینه ساز پرورش وکمال انسان می‌داند و رکش که به. آن آسیب: رشاند. و آق را برای رشد بشر نا امن سازد» مقابله می‌کند. (عادلی»۱۳۸۸: ۳) در این راستا فقه باب حفاظت محیط زیست. اصلاح و به‌سازی آن است. منع از ۵- رعایت قواعد اخلاقی در حمایت کیفری از محیط زیست ایجاد گردیده و بعدها به عرصه محیط زیست کشیده شد. درواقع باز هم نیاز انسان‌ها است که تحول اخلاق زیستی را رقم زده و حیطه عمل آن را گسترش داده است. ۵ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم زمستان ۱۴۰۰ است که به این واقعیت عنایت کامل داشته باشد که یک ارگانیسم خاص» صرف‌نظر از نوع آن در بستر محیط زیست محیطی را بیش از پیش روشن سازد. نقل شده است که پیامبرا۲ به سپاهیان خود در طی جنگ‌ها و غزوات حفاظت از محیط زیست را آموزش می‌دادند و دستور ایشان این بود که در طی جنگ از سیب زدن به زنان» کودکان» بیماران و از عمل اخلاقی نشان از عدالت اسلامی و به رسمیت شناختن ارزش طبیعت در حقوق و فقه اسلامی است. بایستی توجه داشت که محیط زیست یک مسأله یا موضوع خاص نیست که دربرهه‌ای از زمان اهمیت داشته باشد بلکه در طول زندگی بشری و در هر حال یعنی جنگ وصلح جریان:دارد و این شرایط از انسان هرگز جدا نخواهد شد و با نظم اطبیعی زیست نیز دیدگاه ویژه‌ای دارد که در جای خودش باید مورد بحث قرار گیرد. این از افتخارات اسلام است که در لحظات حساس جنگ نیز به حفظ محیط زیست توجه دارد و بدان در قرآن در رابطه با هر یک از عناصر بی جان طبیعت آب» هوا خاک و نیز عناصر جاندار درختان و جانوران :احکامی وجود دارد. در این احکام از طرفی به اهمیت هر یک از این عناضر و نقفی کهددر زندگی بر ایقا می‌تمایند و ایگه همه آنها برای بشر خلق شده آند تا بشر بتواند با استفاده از آیها به "- اخلاق محیط زیست, مشتمل بر مجموعه‌ای از گزاره‌های اخلاقی و بایسته‌های ارشادی در زمینه محیط زیست طبیعی و انسانی است که یکی از اهداف آن ایجاد رابطه معنوی با طبیعت و محیط زیست انسانی و بهبود ضمانت اجرایی قواعد شناسایی شده در زمینه محیط زیست طبیعی و انسانی در وجدان کمال برسد تأکید شده و از طرف دیگر متذکر می‌شود که تمامی این عناصر مواهب الهی است و بشر به عنوان امانت‌دار در استفاده از آنها نباید چنان رفتار نماید که موجب تخریب و نابودی آنها گردد بلکه باید به عنوان هر امانت‌داری به‌نحوی رفتار نماید که بعد از او این مواهب به دست آیندگان برسد. بنابراین باید از اعمالی که موجب آأسیب رساندن به محیط محیطی در اسلام و به خصوص در فقه شیعه راه‌کارهایی وجود دارد که به دولت اسلامی امکان می‌دهد تا با استناد به ها این میزاق: کد از گنشتگان بد ها زسیده یزان اتسل‌های آینده ضمن حفاظت از محیط زیست به حراست از بپردازد. در ضمن» به موجب اصل عدم فساد انسان‌ها دارای مسوولیت در رابطه با بهره‌برداری از طبیعت و منابع طبیعی بوده ولی استفاده از طبیعت و محیط زیست باید هوشمندانه بوده و آسیبی به آن وارد ننماید. در غیر اینصورت در چارچوب قاعده اتلاف و تسبیبو نیز قاعده لاضرر فرد آسیب رسان مسوّول مبتنی است بر قاعده ملازمه یا خرد جمعی. بر اساس آن عقل جبزان خسارات آن نیز بپردازد و نیز بر اساس قاعده اعانت بر اثم نه تنها خود عامل جرم زیست محیطی بلکه هم چنین هر کسی که در انجام جرم زیست محیطی به نحوی معاونت داشته به عنوان معاون جرم مسوّول بوده و باید پاسخ‌گوی پیامبر اسلام/۴؟ فرمودند: «درختان را از بیخ نزنیده مگر اين که ناچار باشید» نخل‌ها را نسوزانید و در آب غرق نکنید» درختان میوه‌دار را ريشه کن نسازید» که خود به آن محتاج هستید؛ حیوانات حلال گوشت را نابود نکنید؛ مگر به اندازه‌ای که برای تغذیه لازم است؛ هرگز آب دشمن را با زهر آلوده نسازید و حیله و نیرنگ بکار علیا؟ به امیران ارتش خود نوشت: «انشدکم الله فی فلاحی الارض ان یظلموا من قبلکم؛ شما را به خدا سوگند می‌دهم که مبادا از جانب شما به کشاورزان سرزمین دشمن ستمی روا داشته مطالعه تطبیقی سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام در ... نابودی کشاورزی نه تنها صدمه اقتصادی است که آسیبی به حفظ محیط زیست نیز به شمار می‌رود. اصولا قرآن کریم یکی از اهداف آفرینش انسان را آبادی زمین معرفی کرده است: «هو انشاکم من الارض و استعمر کم فیها؛ خداوند شما را از زمین پدید آورده و آبادی آن را از شما خواسته است.» (هود/۱۱) در راستای تحول اخلاق محیط زیست و اعتنای به آن شایسته است که به برخی از اصول اخلاق زیستی اشاره کنیم: اهمیت مقوله اخلاق تا حدی گسترش يافته که آثار آن در قرزهنگ و اخلاق محیط. زیستی بوده است: با ان وگ برنامه چهارم توسعه بیان داشته است: «اشاعه فرهنگ و اخلاق محیط زیستی از طریق ارتقا آگاهی‌های محیط زیستی و افزایش مشارکت مردمی و بخش‌های غیر دولتی و تبیین و تثبیت حق و توصیه‌های فراوانی در حفاظت از محیط زیست و بهسازی آن آمده است. منع از اسراف و بهره‌برداری درست از منابع طبیعی, اجازه استفاده از زمین به شرط احیا منع از قطع درختان میوه‌دار و منع استفاده از مواد سمی و آلوده کننده محیط زیست حتی در جنگ با کفار نمونه‌هایی از آن است. ا- هرچند اضول اخلاق زیستی از جمله:: اضل عنالت: اضل رضایت اصل دربندی»۱۳۸۳: ۳٩) در حقوق اسلامی به آن نگاه ویژه‌ای شده است. "- براساس ماده ۱۵۵ قانون برنامه چهارم توسعه کارگروه اشاعه فرهنگ و اخلاق محیط زیستی براساس اسناه ملی توس ویژه (استاد فرایخشنی) می‌باشت اگر اراده تکوینی خداوند بر نظم و هماهنگی در جهان استوار شده اراده تشریعی او نیز بر چنین امری تعلّق می‌گیرد از ان‌ری خدازف از مخلوقات شوه ید ,یاه اسان که موجودی مکلف و مختار است خواسته که اين نظم را پاس بدارند و از کنند. به تعبیر دیگر اگر خواست تشریعی خداوند بر حفظ چنین نظمی استوار نشده باشد و خلاف آن را برتابد» بین آراده تکوینی و اراده تشریعی خداوند تنافی و دوگانگی پیدا خواهد شد و این امر با حکمت و درایت سازگاری ندارد؛ در حالی که خداوند متعال حکیم مطلق است و کار غیرحکیمانه از ساحت متعال از بندگان خویش خواسته نظم و توازن موجود در جهان هستی را پاس بدارند و از هرگونه عمل مخالف با چنین نظمی به شدت پرهیز کنند. از این‌رو تصرفاتی که بشر در طبیعت انجام می "دهد و باعث به هم خوردن چنین هماهنگی می‌شود حتی در سطوح کوچک و محدود نامطلوب و خلاف عقیدتی در خصوص نظم طبیعت و جایگاه انسان‌ها در آن نظم» یک جهان‌بینی فلسفی ایجاد می‌کند که به نام بینش زیست‌مدارانه نسبت به طبیعت نام نهاده شده که بدین ترتیب امروزه ما از آن به عنوان محیط زیست طبیعی یاد می‌کنیم. که در قرآن از آن به عنوان خلق یاد شده و خالقی بوده که آفریدگار این زمین و آسمان وطبیعت و ماه و ستاره و خورشید بوده است. در آیات قرأن تحت عنوان نشانه یا آیت از آن یاد شاه و ایمهم همانا نماد اثبات: المی خلقت بشر توسط خداوند می‌باشد و در این راستا نوع بشر به‌واسطه عقل پی به خالق هستی برد سیر هستی شناختی را درک می‌کند و این در زمین وجود دارد....» در باب مفاهیم قرآنی در خصوص ۷ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم» زمستان ۱۴۰۰ افریننده آسمان و زمین است و نیز در آیه ۷ از سوره مبارکه غافر می‌فرماید: «ربنا وسعت کل شی» رحمه و علما» که اشاره بر بهره‌مندی تمام موجودات از رحمت الهی دارد. این نشان دهنده رحمت الهی برطبیعت پاک برای زیست انسانی است و خداوند انسان را قادر کرده تا محیط زیست خود را حفاظت و پاک نگه دارد. در آیه ۴۴ سوره عنکبوت خداوند می‌فرماید: «خلق اه السموت و الارض...» به این مفهوم که خداوند زمین و آسمان را خلق کرد و این نشان از قدرت لایزال الهی دارد و بر عظمت الهی تأکید دارد. دراین راستا از مصادیق قرآنی طبیعت و محیط زیست آیه ۶۷ سوره نحل است که می‌فرماید: هو من ثمرات النخیل و الاعتاب..» با این توصیف آیات و روایات فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد خداوند. طبیعت و محیط زیست را برای انسان افریده و او حق تصرف در آن را دارد؛ اما از سوی دیگر تأکید می‌کند». که حقّ به‌طوری که هم نسل حاضر و هم نسل‌های آینده بتوانند: در پناه آن زندگی سالمی داشته باشند. بنابراین» سو استفاده از زیست شود و در نتیجه به حق دیگران - بویژه نسل‌های آینده - در استفاده از آن خللی وارد کند» ممنوع است. هرگاه تخریب محیط زیست به سبب ضرر و زیان بر همه یا گروهی از مردم شود به حکم عقل و شرع کار زشت و حرامی انجام شده و برهمه آحاد جوامع بشری و دولت‌ها واجب است از آن جلوگیری نمایند و برای حفظ محیط زیست برنامه‌ریزی لازم را انجام دهند و حفظ آن را به عنوان یک فرهنگ در جامعه اسلامی نهادینه کنند و آنها که در تخریب آن می‌کوشند و سبب ضرر و زیان برمردم می‌شوند, شرعا ضامن فراخور حال و توان نسبت به مرتفع نمودن خطرات زیست طبیعت که نشانه الهی است» به عنوان محیط زیست شناخته می‌شود. در واقع این یک حق است که اعلامیه جهانی حقوق یکسان و انتقال‌ناپذیر آنان اساس آزادی» عدالت و صلح را در یکی از وظایف اصلی دولت اسلامی ترویج خوب ومنع اشتباه یا به اصطلاح امروزی امر به معروف و نهی از منکر است. در این راستا از جمله توصیه به امرخوب یا امر به معروف منابع طبیعی و جلوگیری از سو استفاده از طبیعت به عنوان یک حق بشری است. هرکس سمتی را در دولت اسلامی به گردد» موظف است هرانچه را که برای حفظ حیات» سلامت» حیثیت اجتماعی و مانند آن» نسبت به خود به کار می‌برده برای توده مردم نیز تأمین کند. اگر خود از بهداشت و محیط سالم برخوردار است» موظف است آن را برای تمام شهروندان - پی‌ریزی قوانین زیست محیطی بر پایه اصول و مقررات - اجرای قانون مبارزه با مفسدان زمین و مخربان طبیعت در - توجه به مسائل محیط زیست و اخلاق زیست محیطی در تعلیم و تربیت اسلامی و فرهنگ سازی زیست محیطی بر - بهره‌گیری از افراد شایسته در هرم اداری محیط زیست که با قدرت تمام » توانایی مقابله با مفسدان را داشته باشند؛ - بهرهگیری از شیوه‌های نوین زیست محیطی سازگار با نظام توسعه پایدار توام با حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست. مطالعه تطبیقی سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام در ... طبیعی را مد نظر قرارداده و مسوّولیت‌های یکدیگر را دائما گوشزد نمایند و بازرسی زیست محیطی را در دستور کار قرار دهند. در این راستا به نظر می‌رسد چون مساأله حفاظت از نظارت را گسترش داد تا جایی که حتی بتوان آنهایی را که در این زمینه تخطی می‌کنند را تحت پیگر د قرار داد و آنها را در حفاظت از میراث اسلامی و تبعیت از دستورات شریعت و سرزمین‌های اسلامی با حمایت از حقوق بنیادین از جمله حق روند معارض با تخریب محیط زیست جهانی است وقطعا با جنبه‌های اعتقادی دارند اما همه آنها متمایل به رشد توسعه و آن را یک نیروی قوی برای خود می‌پندارند. با این اوصف طراحی کرده و جهان بینی اسلامی را سرلوحه قرار دهند. با این حال جهان نگاه جدی به مدل اسلامی دارد و اين تأثیر و تبعات به‌سزایی در زیست کره دارد. نگاه فقه به محیط زیست همانا نگاه قرآن, سنت» اجماع و عقل و نگاهی از اروی و سرمایه‌داری تفاوت دارد. از درجه عقل! اینگونه بر می‌آید با اصول اسلامی معارض است هرچند این اتفاق ناشی از رفتار حفاظت از محیط زیست به طور جد مورد نظر شریعت است و - مقصود از حکم عقل در موضوع محیط زیست بخشی از مدرکات عقل عملی است که در کتب اصولی متأخر مورد عنایت واقع شده و بر قاعده کلامی حسن و قبح عقلی که نزد عدلیه به رسمیت شناخته شده و نیز قاعده ملازمه میان حکم عقل و حکم شرع استوار گشته است. (تاریمرادی و فخلعی,۱۳۸۵: ۳۶) - شریعت عالی اسلامی و دولت‌هایی که اسلام را محور اداره کشور خود قرار داده‌اند در حال تکاپو جهت رشد و بالندگی در جهان بوده اما سلطه نظام جهانی از طریق نفوذ به تجارت بین‌الملل و منابع مالی جهان در راه توسعه پایدار و حفاظت از - در حال حاضر یک سازمان بین‌المللی ناظر و حسابرس در مربوط به حفاظت از محیط زیست باشد وجود ندارد و اگر هم برای حفاظت از محیط زیست جهانی وجود دارد اما استفاده از آنها کم‌رنگ به نظر می‌رسد و یونپ هم هر چند تلاش داشته تا به وظایف خود تمام و کمال عمل نماید اما در خیلی موارد جهانی محیط زیست و حفاظت از زمین و اکوسیستم موجود - اصل وحدت براساس اتحاد اسلامی که جوهره آن توحید است همواره یادآور ایمان به خدا و ایمان به واجبات الهی و متعهد به حقوق بنیادین بشری و شهادت به وحدانیت است. - اصل ایجاد همانا توصیف ماهیت ازلی خلقت و الگوی طبیعی خداوند است و همه چیز بر خلقت آگاهانه نوع بشر ٩ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم» زمستان ۱۴۰۰ - اصل تعادل, همانا نزول قرآن و تذکره است که در واقع نشانه این اصل و تأکید آن بر نظم و هدف در خلقت می‌باشد. مددناها و القینا فیها رواسی و انبتنا فیها من کل شی موزون...» به این معنا که «زمین را گستردیم و در آن کوه‌ها را استوار برنهاديم و در آن از هر چیز متناسب و موزون رویاندیم....» - اصل مسوولیت بیانگر ارتباط سه جانبه بین خالق» انسان و خلقت است و خداوند همه چیز را برای نوع بشر خلق کرده و او را اشرف مخلوقات در زمین قرار داده است و به این مهم در آیه ۳۰ سوره بقره اینگونه اشاره کرده است: «انی جاعل فی الارض خلیفه..» و به نظر می‌رسد این یک نقش مهم و یک امانت بزرگ است که مسوولیت حقوقی و اخلاقی در پی دارد و همه این اصول اشاره به آراده الهی و تسلیم همه چیز در برابر او است. بنابراین به نظر می‌رسد وجود انسان بر روی زمین و امانت بودن زمین و طبیعت پاک و محیط زیست در دست وی آاشاره به مسوّولیت! مستقیم دارد آنجنانگاه بر روی زمین بایستی به نظریه احترام به اموال توجه نمود که همانا اعتنا به اموال عمومی خاصه منابع عمومی که جز مشتر کات است و تخطی از آن مسوولیت مدنی زیست محیطی را ذر پی برای اجرای تعالیم و آموزه‌های اسلامی» یک جهان بینی و به بزرگی شریعت و فقه اسلامی و در رأس آن قرآن است. "- اصول ۲۲ و ۱۳ اعلامیه ۱۹۷۲ استکهلم و۱۹۹۲ریو دولت‌ها را به «همکاری برای توسعه بیشتر حقوق بین‌الملل در ارتباط با مسوّولیت و جبران خسارت برای قربانیان آلودگی و دیگر صدمات زیست محیطی» فرا می‌خواند. (مجنونیان» ۸ ۳۴ البته این مهم بسته به اراده عام جامعه جهانی بر پیشگیری از بروز را از نظر دور داشت آنچنانکه بشر از منظر فردی و اجتماعی در قبال محیط زیست مسوّول است و دیگر شهروندان نیز وظیفه دارند به این موضوع پایبند باشند چراکه این مهم نه شرعی را در پی دارد. از منظر حقوق اسلامی» اگر محیط زیست بر محور هوا و هوس مردم قرار گیرد. فساد سراسر آن را فرا خواهد گرفت. از انجا که هوا و هوس مردم محدودیت ندارد اگر قوانین هستی تابع این تمایلات انحرافی قرار گیرد» هرج‌ومرج سراسر هستی را فرا می‌گیرد. در چارچوب جامعه و قانونی» اخلاقی و شرعی موجود از تخریب زیست کره و در فقه امامیه که جهت نمای حقوق داخلی و نظام کیفری ما است: اینکه خداوند انسان را خلیفه خود بر زمین قرارداده است و همینطور به انسان دستور داده است با آبادانی زمین» این موّید حقوق و تکالیفی برای انسان در این زمینه است. شاید بتوان ادعا نمود که انسان از منظر اسلام دارای یک ارتباط عرضی با .سایر. انسان‌ها می‌باشد که برخی از حقوق و ابفلا در این رابطه تعریف می‌شود از جهت دیگر انسان دارای یک ارتباط طولی با خداوند متعال است که برخی از تکالیفش در این رابطه معنی می‌پاید لذا منشا و مبنای خداوند و در مرحله دوم حقوق و تکالیفش در رابطه با انسان‌ها یماد مختلف بحران محیط زیست که امروزه افکار جهانی را تحت تأثیر قرار داده» حاصل عصیان‌گری بشر در برابر نظام آراسته و صالح جاری در عرصه محیط زیست است. این گونه اقدامات فساد انگیز چه از ناحیه فرد باشد چه از ناحیه حکومت. در تضاد با خواست خداوند است؛ چراکه خداوند فساد را دوست ندارد و هرگز در مشیت ازلی نیست که انسان‌ها فساد کنند و منظور از فساد در روی زمین هرگونه نابسامانی و ویرانگری و انحراف است. با توجه به اهمیت آیات و احادیثی که وجود دارد, اسلام حفظ و نگهداری از محیط زیست در مطالعه تطبیقی سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام در ... جهت رشد وتوسعه پایدار را از جنبه‌های گوناگون» به نوعی واجب دانسته است. احترام به محیط زیست نه تنها از منظر ملی بلکه از منظر بین‌المللی هم از اهمیت بالایی برخوردار ملاحظات اخلاقی: موارد مربوط به اخلاق در پژوهش و نیز امانت‌داری در استناد به متون و ارجاعات مقاله تماما رعایت سهم نویسندگان: ارائه ایده و طرح اولیه» جستجو و مطالعه منابع و تقریر اولیه و نهایی مقاله توسط نگارندگان به‌نحو تشکر و قدردانی: از تمامی کسانی که ما را در تهیه این مقاله - تاریمرادی» احسان و فخلعی, محمد تقی (۱۳۸۵). «مبانی و - جوادی آملی؛ عبدالله (۱۳۹۰). اسلام و محیط زیست. چاپ ۱ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم زمستان ۱۴۰۰ اهل بیتاع) در قرآن و روایات شیعه و اهل سنت. جامنه - فراهی» سعید (۱۳۹۰). «در حفاظت از محیط زیست از سیره نبوی فاصله گرفته‌ایم». به نقل از سایت حوزه نیوز - فهیمی» عزیزالله و مشهدی» علی (۱۳۸۸). «ارزش ذاتی و - فهیمی» عزیزالله و مشهدی» علی (۱۳۹۰). «فقه شیعه و حفاظت از طبیعت و منابع زنده. جلد اول» تهران: انتشارات حفاظت از محیط زیست». فقه و تاریخ تمدن» ۲۵(۶): ۱۷۷- - موسوی,» سید فضل اه و قیاسیان» فهیمه (۱۳۹۰). «جبران - مهرپور» حسین (۱۳۸۶). حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و مطالعه تطبیقی سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام در ... 0 ۸ :1۵۵ 11000016 1 ۳۳۵۵/6۵ ۵0۵ ومع 72 ره 040 عع 7911 ۵7 و7607 ۸ .(1994) [ ق8۵01 -	امروزه تجدید حیات اسلامی در عصرمدرن، بسته به انگیزه بازگرداندن شریعت به حقوق اسلام است. براین اساس قوانین اسلامی بعنوان سنگ بنای هویت اسلامی محسوب می شود ونگاه عمیق به ماهیت حقوق اسلامی روند تکاملی روش شناسی حقوقی و فقهی را به ذهن متبادر می سازد. این سنگ بنا و ماهیت عظیم جز بر پایه اخلاق، عدالت و کرامت انسجام نیافته و اساس تناوب آن اخلاق است. آن چه که در این مقاله به آن پرداخته می شود همانا یکی از مهم ترین نرم های بین المللی است که چارچوبی وسیع را در قالب کنوانسیون ها، معاهدات، پروتکل ها واعلامیه ها به خود اختصاص داده است. حق بر محیط زیست از جمله زیربنائی ترین حقوق انسانی و راهبردی ترین حق برای تحقق عدالت بشری و راهکاری اثبات شده در سازوکار نسل سوم حقوق بشر است. تمام ادیان و مکاتب به این موضوع اشاره نموده اند اما دین اسلام از جنبه های متعدد به خصوص از منظر فقه به آن ارزش نهاده و بدان پرداخته است. مشکلاتی که امروزه محیط زیست جهانی با آن روبروست فقدان یک الگوی مناسب و متناسب برای جامعه بشری است که حقوق اسلامی می تواند راهبردی دقیق در این خصوص باشد و سامان بخش تحولات زیست محیطی در عرصه بین المللی تلقی گردد. با این وصف در این پژوهش پارافراتر می نهیم و درزمینه فقه وحقوق محیط زیست نواندیشی می کنیم.
12,560	464048	۱- این مقاله برگرفته از رساله دکتری نگارنده اول با عنوان "تدوین مولفه‌های منظر شفابخش برای سالمندان با رویکرد منظرین نمونه موردی پارک‌های شهری اصفهان " # دانشجوی دکتری تخصصی معماری» دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد اصفهان (خوراسگان)» اصفهان؛ ایران. 151 6 0 ره هام هناد دانشیار گروه معماری» دانشگاه آزاد اسلامی» واحد اصفهان (خوراسگان) اصفهان» ایران. (نویسنده مسئول) 1زا 0 نکم اعد استادیار گروه شهرسازی» واحد نجف اباد دانشگاه آزاد اسلامی» نجف اباد ایران. 001031 ۵801 قه در حال حاضر بیش از۵۰ میلیون نفر در جهان دچار زوال‌عقل هستند(2020 ,.21 61 ۱728)؛ در سالمندان» شایع‌ترین علت اصلی زوال‌عقل, بیماری آلزایمر است که ۴۵, تا 1,۵۴ بیماران را شامل می‌شود. از هر ۸ نفر ۶۵ ساله و بالاتر یک نفر و تقریبا یکی از دو فرد بالای ۸۵ سال مبتلا به این بیماری می‌شوند(2020 ب 30 ۷۵۳ وه زنمم ۷ 8257 تقریبا در ۹۰ از مبتلایان به آلزایمر وجود داردا» 168ه16) (2020 .له ۵۳ ۳۵۶۵ :2019 ,له و باعث اختلالات گسترده» کاهش استقلال و عدم توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. 0 اختلالات عاطفی, ادراکی و رفتاری است که می‌تواند در این طبقه‌بندی از نظر بالینی مفید باشد: شناختی /ادراکی(توهم)» حرکتی(قدم زدن» سرگردانی)» پرخاشگری کلامی افسردگی(2020 ,.۵1 61 2020:7101۳:0191 ,.له ۵۳ ۳). افرادی که از مبتلایان به زوال‌عقل مراقبت می‌کنند با بار قابل توجهی روبرو هستند(2020 ,طط۳۳۵۷/۵۲-0۳۵۳۵) و ارائه خدمات مراقبت از مبتلایان آلزایمر یک چالش بزرگ در آینده خواهد بود(2019 ,86616 200 قطلهانمه۸۳۷). هیچ داروی تأیید شده برای درمان (۳375817 وجود ندارد و برای درمان موثر باید رویکردهای جدید و مداخلات غیردارویی در نظرگرفته شود(2019 ,.ل۵ 6۳ ۷/۵08 :2019 ,له 6۳ ب0 2 لمط)). مداخلات غیردارویی مانند تحریک حسی, باغ حسی» باغبانی درمانی» موسیقی درمانی» مداخلات شناختی/عاطفی و خاطره‌درمانی تاثیرات مثبتی درکاهش (13۳581 نشان داده‌اند. پیشرفت چشمگیری در زمینه طراحی محیطهای مراقبت ویژه در قالب خدمات غیردارویی با تمرکز بر نقاط قوت باقی مانده مبتلایان» انجام شده است(2010 ,761861 :2007 ,.ل۵ ۵1 11008ه)). محیط کالبدی حما ی موجب تقویت رفتارهای مثبتی مانند کاهش اضطراب افزایش تعاملات اجتماعی و وابستگی کمتر در انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود ,۴۰۹۵ 200 رس ۵۵ )) (2000 .له ۵۳ 1۸۳ :2014. تحول در گسترش استراتژی ایجاد محیط‌های حمایت‌گر و همه‌شمولی که نقش رو را ایفا می‌کنند (2018 ,له ۵1 ۱/0۵۵6۵86) و باعث افزایش به‌زیستی مبتلایان زوال‌عقل می‌شود درحال رشد است(2015 ,.[2 61 01۷67۵). استفاده از انواع مداخلات غیردارویی- به ویژه مواردی که با طبیست عجین هستند- 2۵0 00۳2۵1627 :2010 ,یله ا۵ 162ه2د60) (2019 .له 6۳ حاعزه/7۳] :2014 ,60۷۵1۵ 1نگ امتیازات درمانی را ارائه می‌دهند که می‌تواند برای بهینه‌سازی محیط مراقبت از مبتلایان به آلزایمر مفید باشد(2017 ,.۵1 ۵1 ۸0۲۸۵). بدیهی است طبیعت به‌زیستی روانی و جسمی انسان را برآورده می‌کند» بنابراین باغ شفابخش, به منظور تحریک تعامل حسی بین بیمار و طبیعت» از این مفهوم ناشی شد. اهمیت تحقیقات بیشتر در مورد باغ شفابخش از انجایی است که بتوان به توانایی تحرک بیشترکاهش انزوا اسیب‌پذیری» افسردگی و ناکارایی شناختی کمک نماید(2017 ,.ل2۵ 61 ,1۹21) به‌ویژ» به دلیل اینکه در حال حاضر هیچ درمان کاملا موّثری برای بهبود آلزایمر وجود ندارد(2020 ,ن780 ۵۵ /(۳۳۵۵). این مقاله مطابق نمودار(۱) با هدف ارتقای سلامت و کاهش 32810 سالمندان مبتلا به الزایمر در تلاش برای پاسخ به این پرسش است که, رهنمودهای طراحی باغ‌های شفابخش برای سالمندان مبتلا به الزایمر در مقیاس خانه سالمندان چیست؟ استراتژی جستجو: این مقاله, پژوهشی نظام‌مند مبتنی بر پژوهش‌های اخیر در حوزه باغ شفابخش و سالمندان مبتلا به الزایمر بر اساس دستورالعمل‌های(2009 ,۸/0167) ۳1۹153۸/1۸ است. جستجوی جامع ادبیات از ژوئن سال ۲۰۰۰ تا ژوئن ۲۰۲۰ از طریق پایگاه‌های داده 000616 50100127 و ۳02/100 با واژگان کلیدی "باغ شفابخش" "زوال‌عقل " و "آلزایمر" در عنوان و چکیده با رویکرد بررسی پیامدهای مثبت و رهنمودهای طراحی باغ‌های شتأبخش برای سالمندان مبتلا به زوال‌عقل و به طور خاص الزایمر در خانه سالمندان انجام شده است. همانطورکه در نمودار(۲) نشان داده شده» در مجموع از ترکیب‌های 62746 1۳6۲2066" یا ط2706ع وسنلده77 یا امد 3/10 006000۶ 606 م1۵۳2 با "مناصس0 پا هصزه‌طامل۸" ۴۱۵۰ مقاله از طریق پایگاه ۳10۸/60 ۲۰۱۰۰ مقاله از محدوديت‌ها شامل زبان(فقط انگلیسی) تاریخ(۲۰۲۰-۲۰۰۰) و نوع مقاله(مقالات مروری» مقالات اصیل پژوهشی) بود. دانشنامه فصل‌های کتاب» نقد کتاب» چکیده مقاله کنفرانس» نامه به سردبیر» مقالات داده‌ای, بحث» سرمقاله‌ها یادداشت‌های کوتاه از مطالعه خارج شدند. برای اطمینان بیشتر از استراتژی جستجو جستجوی دستی انجام شد. علاوه براین» منابع این مقالات و سایر مقالات نویسندگان آنها مرور شد. برای داشتن یک دیدگاه کلی و جهانی» کشوری که مطالعه در آن انجام شده معیار نیست. در جستجوی دستی برخی مطالعات که با توجه به معیار ورود(تنها مقالات پژوهشی- مروری) حذف شده اما حایز اهمیت در موضوع باغ شفابخش برای سالمندان بودند و در قالب کتاب‌ها منتشر شده‌اند. با اعمال نظر نویسندگان اضافه گردید(۳ مورد). تمام فرآیندهای جستجو در ژوئن ۲۰۲۰ آغاز و توسعه یافتند و آخرین جستجو در ۲۰ دسامبر سال ۲۰۲۰ توسط (طاهزیقاستمی و قنباتی) آتجام شد: مطالعات منتشر شنده :قبل آز این تازیخ ک از مسیارهای وزود استفاده می کردئن:ذر پزرسی نظام‌منک کنجانده اشند: تدوین رهنمودهای طراحی باغ شفابخش با تاکید بر ارتقای سلامت سالمندان مبتلا به آلزایمر- مرور نظام‌مند سالمندان مبتلا به الزایمر در مقیاس خانه های سالمندان چیست؟ جستجوی مطالعات مربوط به سالمندان مبتلا به الزایمر و باغ شفابخش سنجش کیفیت مطالعات: ارزیابی پژوهش ها آر نظر کیفیت روش جمع‌بندی بافته‌های پزوهش‌های وا شرایط استخراح مثاهیب با نف مات یر فرط ( رح از تعداد: ۳۱۲۰ 00102/100 استفاده از کدگذاری و شناسایی نقش محیط کالبدی در کنترل \| موضوع شفابخشی) تعدا۱۸۹۲۰:۵ علائم رفتاری و روانشناختی زوال عقل/الزایمر سازو کارها خترکیب وازی هقه کلمت در عنوان نیع نهامی ااستغراج رهنموههای طراعی باخ خقابخش برای ,2 \|\| -حذف کلید واژه های با ترکیب غیر از ی 6و میتلایان به الزایمر ۲.چگونگی تاثیر رهنمودهای طراحی باغ سید 02063 عنابه دره 80۳ 1 \| شفابخش بر ارتقای سلامتی سالمندان مبتلا یه آلزیمر ی 9 ۷ ۳ معیارهای ورود و خروج: معیارهای زیر» ملاک ورود مطالعات به:مرور نظام‌مند بوده ۲ مطلعه به‌طور خاص منظرایاغ شفابخش را بررسی کرده است. ۳ این مطالعه به رابطه بین باغ شفابخش و ابعاد سلامتی آن برای سالمندان پرداخته و نتایج مطالعه منجر به کاهش (13۳81 شده باشد. ۴ اصطلاح "منظر/باغ شفابخش" در عنوان و یا چکیده آمده است. ۱ مقاله‌هایی که نمره ارزیابی کیفیت آنها بر اساس ۱/8/۸7 کمتر از 1/۶ بوده است. مقالاتی که در عنوان» چکیده يا کلیدواژه "منظر/باغ شغابتخش" را ندارند. +مقالاتی که صریجا باغ شقابخش را با ابغاد سلامت سالمتان مبتلا به ژوال‌عقل /آلزایمر پیوئد تمی‌دهند. انتخاب مطالعات و استخراج داده‌ها: غربالگری عناوین و چکیده مقالات, ابتدا به طور مستقل توسط دو داور(طاهری و شبانی) انجام شد و پس از آن» در بحث دو جانبه, دوباره مورد بررسی قرار گرفت. اختلاف‌ها نیز با مشورت با داور سوم(قاسمی) برطرف شد. در غربالگری مرحله دوم» متن کامل, مشابه مرحله قبل به طور مستقل توسط دو داور ارزیابی و با توجه به معیارهای واجد شرایط بودن» مطالعات حذف شدند. در غربالگری نهایی تعداد ۱۷۴ مقاله حاصل فرایند غربالگری مرحله اول و دوم بر اساس متن کامل مورد بررسی قرار گرفت. کیفیت منابع با ابزار ارزیابی روش‌های ترکیبی(2018 ..۵1 ۵1 8ط۸/10/1۸17()770) بررسی گردید و در مجموع ۳۱ مقاله واجد شرایط انتخاب شدند. استخراج اطلاعات, با اتفاق نظر هر سه نویسنده» در قالب چک لیست استاندارد از اطلاعات خروجی تهیه شد. نرم افزار :2/۳370 4 برای ثبت اطلاعات کتابشناختی مرحله استخراج اطلاعات استفاده شد. داده‌های زیر در برگه‌های استخراج به تفکیک هر نوع نتیجه شرح داده شده است: نویسنده» سال انتشار» موقعیت جغرافیایی» روش‌ها و ابزار تحقیق» نتایج(جدول ۰)۱ تفسیر داده‌ها: در مرحله اول تجزیه‌وتحلیل, با استفاده از منابع به‌روز و تخصصی در حوزه زوال‌عقل/الزایمر سالمندان کلیدواژه‌های مرتبط با علائم رفتاری و روانشناختی زوال‌عقل((13۳51) شناسایی شد(طیف وسیعی از اختلالات را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم شامل می‌شود» برای مثال: اختلالات شناختی/ادراکی» حرکتی» کلامی» عاطفی). در مرحله دوم با مرور چندگانه مطالعات واجد شرایط(کدهای اختصاصی درج شده در جدول ۱) روابط بین (13۳81 و کیفیت‌های فضایی باغ شفابخش شناسایی گردید(نمودار ۶). در مرحله سوم روابط کیفیت‌های فضایی موثر بر (131۳81 (نمودار ۷) در باغ شفابخش, دسته‌بندی و در قالب رهنمودهای طراحی باغ شفابخش برای سالمندان زوال‌عقل/الزایمر([جدول ۲) جدول ۱- مرور منابع واجد شرایط باغ شفابخش برای مبتلایان زوال‌عقل/الزایمر ملاحظات مربوط به جانمایی و دسترسی در باغ شفابخش مراکز مراقبتی طراحی باغ شفابخش برای سالمندان در مراحل مختلف پیشرفت آلزایمر راهکارهای طراحی فضای باز برای مبتلایان به زوال‌عقل: دسترسی‌ها و مکان یابی باغ شفابخش برای سالمندان مبتلا به الزایمر» نقش مثبت آن نقش باغ شفابخش به عنوان گزینه درمانی-حمایتی برای بیماران زوال- طراحی فضاهای باز مبتنی بر ارتقای سلامت مبتلایان به زوال‌عقل با قرار گرفتن در طبیعت بر سیستم فیزیولوژیکی» بهبود خواب و مکان‌یابی و مسیرهای گردش در باغ شفابخش برای مبتلایان به زوال عقل نقش مثبت محیط فیزیکی در حمایت از توانایی‌های جهت‌یابی و فواید باغ شفابخش بر مبتلایان به زوال‌عقل: کاهش مشکلات رفتاری» تاثیر مثبت باغ شفابخش بر سالمندان مبتلا به زوال عقل: پهبود علائم ات مثبت باغ‌های شفابخش در بهبود کیفیت زندگی» توانبخشی و ارایه رهنمودهای طراحی مربوط به مسیریابی و فرهنگ در باغ شفابخش تاثیر باغ شفابخش در محیط مراقبت‌های بهداشتی بر سطح اضطراب, رفتاره تحرک و استرس در سالمندان مبتلا به الزایمر و ارایه رهنمودهای ارایه مزایای باغ های حسی» باغبانی‌درمانی و سایر موارد استفاده هدفمند از گیاهان در مراقبت از مبتلایان به زوال عقل: این مداخلات غیردارویی سبب ارتقای به‌زیستی و کاهش بروز رفتارهای مخرب» بهبود سطح تأثیر مثبت استفاده از فضاهای بیرونی مانند باغ‌ها بر سلامت جسمی و مثبت محیط کالبدی حمایت‌گر در مراکز مراقبت از مبتلایان به زوال عقل در کاهش اضطراب» افزایش تعاملات اجتماعی و وابستگی طرح ایده نیاز طراحی باغ شفابخش برای مبتلایان به الزایمر: حداکثر نیاز به تبدیل باغ‌های شفابخش به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر در محیط مراقبت های بهداشتی؛ فواید باغ‌های شفابخش در مدیریت و توانبخشی نقش مثبت باغ های شفابخش در بهبود اختلالات شناختی» استرس عاطفی, پردازش حسی و حس هماهنگی برای مبتلایان به آلزایمر: ارایه رهنمودهای طراحی فضای باز برای حمایت مبتلایان زوال عقل با ت مناظر شفابخش در طراحی مراکز مراقبتی و خانه سالمندان به ویژه تأثیر در کاهش افسردگی و برنامه‌های درمانی مبتنی بر طبیمت تاثیرات مثبت جسمی» اجتماعی» روانی و شناختی» باغ‌های شفابخش در ن به الزایمر و سایر انواع زوال‌عقل همچنین نقش مثبت باغبانی- درمانی» تعاملات مبتنی بر طبیعت و فعالیت‌های بدنی بر بهبود سلامت بهبود میزان اشفتگی» بی‌تفاوتی و تعامل. ارایه ویژگی‌های یک محیط نمودار ۳. گستره جغرافیایی مرور نظام مندمنبع: نگارندگان, ۱۳۹۹) نمودار ۴. سیر زمانی مرور نظام مند(منبع: نگارندگان. ۱۳۹۹) و و و دج و رد نا نا نو بو بدا ره و رو ظ بش 2 وزاط ند و و 5 7 1 نورپردازی 8 محصوریت 8 نظارت بصری 8 ارتباط درون و بیرون 8 نورخورشید. 8 4 باغیانی درمانی 8 فرهنگ 8 مسیرها وروسجرسی 8 سایه 8 خوانایی باغ 8 ( نمودار ۶. رابطه رهنمودهای طراحی باغ شفابخش و ارتقای سلامت(کاهش (131۳51)(منبع: نگارندگان» ۱۳۹۹) از مجموع ۳۱ مقاله ۱۳ مقاله در موقعیت جغرافیایی مشخص قرار نداشت؛ در 1:۵۸ موقعیت جغرافیایی تعریف شده است. می‌توان علت عدم مشخص بودن حوزه جغرافیایی در ۴۲ پژوهش‌ها را عدم وابستگی روش پژوهش روایی نظام‌مند به جغرافیای مشخص دانست( ۷ مورد از ۱۳ مورد نامشخص). پژوهش‌های مورد بررسی با موقعیت جغرافیایی مشخص, تماما در غرب انجام گرفته است؛ کشور امریکا به تنهایی 1۸۳۹ سهم پژوهش‌های مرتبط را به خود اختصاص داده است. کشورهای آسیایی در این مرور نظام‌مند پژوهشی دیده نشده‌است(نمودار۳). این درحالی است که از یک سو مطالعات مرتبط با سلامت سالمندان مبتنی بر جغرافیای مکانی/فرهنگی است(طبق نمودار۷» رهنمودهای فرهنگی از عناصر مهم طراحی باغ شفابخش در کاهش 13۳810 است)؛ از سوی دیگر کشورهای آسیایی» در حال حاضر روند روبه رشد پیرشدن را تجربه می‌کنند(2012 ,.21 61 716). بنابراین تحقیقات بیشتر برای درک بهتر سالمندان الزایمری نسبت به باغ شفابخش مورد نیاز است. سلامت عمومی بهیودعمانکرد کاهش خلق وخورقتار آلگوی خواب وینامین نور خووشید ۱:۶ قلب کد۱۴ آقسردگی کد۲۵ کد۱۴.۱۰ کد۱۴ دی کد۱۰ ۴۰۶۰۱۰۱۴۰۲۱۵۲ نقش باغ شفابخش به عنوان محیط حمایتگر و درمان غیردارویی درکاهش(825170) سالمندان الزایمری مطابق نمودار ۴ سیر زمانی انجام پژوهش‌ها دارای نوسان است» تمرکز پژوهشگران در سال ۲۰۱۴ بر موضوع باغ شفابخش و سالمندان الزایمری قابل توجه است هرچند اینکه توجه کشورهای غربی به موضوع مرتبط به بیش از دو دهه می رسد غیرقابل کتمان است. ۸۷۷.۵ پژوهش‌ها مبتنی بر روش کیفی است و اغلب از مصاحبه‌های عمیق يا نیمه‌ساختاريافته استفاده شده است(تنها دو مورد روش کمی و ۵ مورد ترکیبی)(نمودار۵). تعداد شرکت‌کنندگان مشخص در داده‌های کیفی(7« در جدول ۱) به‌طور میانگین ۷۶ نفر است. تنها پژوهش ..ل۵ 61 1ط[۳289 مبتنی بر مرور نظام‌مند حاضر بیشترین آثار سلامت‌بخش باغ‌های شفابخش بر کاهش (13۳81 عبارتنداز: بهبود حافظه» بهبود عملکرد شناختی» کاهش رفتارهای آشفته و کاهش اضطراب. برهمین اساس» فعالیت باغبانی(۱۷ مورد فراوانی)» توجه به مسیر و دسترسی(۱۶ مورد از مهمترین مولفه‌های طراحی باغ شفابخش برای سالمندان مبتلا به الزایمر است. ارتباط درون و بیرون» مسیرها و دسترسی‌ها ملاحظات فرهنگی مهمترین مولفه‌های موثر بر بهبود حافظه هستند. همچنین» ملاحظات فرهنگی, باغبانی و مسیرها و دسترسی‌ها منجر به پهبود عملکرد شناختی می‌شوند. ملاحظات فرهنگی همچنین,» در کنار خوانایی باغ و دسترسی‌ها موجب کاهش اضطراب در سالمندان می‌شود. کاهش رفتارهای آشفته بیشترین تاثیر را به‌ترتیب از ارتباط درون و بیرون» محصوریت» خوانایی باغ مسیرها و دسترسی می‌پذیرد. درنتیجه رعایت مجموعه ملاحظات ایمنی که مرتبط با کاهش رفتارهای آشفته است در طراحی باغ شفابخش برای سالمندان الزایمری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر اساس نمودار ۶ سهم قابل‌توجه فعالیت باغبانی در کاهش (8۳51 باتوجه به ارتباط موثر با طیف سه‌گانه اختلالات شناختی/ادراکی» عاطفی و رفتاری مبتلایان قابل- توجیه است. با توجه به اینکه حافظه از یک سو با مقوله هویت رابطه متناظر دارد و از سوی دیگر بر بهبود عملکرد شناختی و کاهش اضطراب سالمندان موثر است می‌توان انتظار داشت ملاحظات فرهنگی جاری در باغ شفابخش نقش بسزایی در ارتقای سلامت سالمندان الزایمری داشته باشند. مسیرها و دسترسی‌ها به‌دلیل درگیری با طیف وسیعی از اختلالات مانند عملکرد شناختی و فعالیت مغز اضطراب» اپراکسی,» سرگردانی» سردرگمی و بی‌قراری» و رفتارهای خشونت‌امیز از مهمترین چالش‌های سالمندان مبتلا به الزایمر است بنابراین نیازمند توجه ویژه‌ای در طراحی باغ شفابخش است. روند روبه‌رشدی از توجه پژوهشگران :2014 ,16160۷۵14 20 002۵162 :2013 له اه ک00ه/ 3۵0 :2008 2012 مبله ۳ صقصس8) 40 +2021 له ا6۵ تحعطه] :2020 ماه اه معلمس3 :2011 مصه‌ه 3/209 هد عم :2009 ماه اه آمدعمگل :2001 مصعاممط (2014 له 6۳ ۵۶عط ۷7 :2011 ,الهطام‌ع۸ 2۳0 113050۹0۵ نسبت به ادبیات باغ شفابخش و امتیازات سلامتی(نبی زاده و دیگران» ۱۳۹۷) در دو دهه اخیر مشاهده شده است. شواهد ی از بهبودی استرس فیزیولوژیکی و خستگی ذهنی در محیط طبیعی دیده شده است(2019 ,.[۵ 61 [72061). استفاده از باغ شفابخش ویژه کاربران خاص, تاثیرات مثبتی بر سلامت افراد از طریق کاهش فشار خون» ضربان قلب» استرس و افسردگی دارد. تئوری"بازیابی استرس" و"بازیابی توجه" از این شواهد حمایت می‌کند(2016 ,فطهط5102 204 720001). با کاهش استرس» از علایم منفی جسمی, روانی-رفتاری کاسته می‌شود که بسیاری از این علائم با علت زوال‌عقل همراه هستند. باغ شفابخش, باید با در نظر گرفتن اختلالات ظرفیت شناختی بیماران برنامه‌ریزی شود(2017 ,.۵1 61 11۵12). باغ شفابخش تآتیرات عمیقی بر وضعیت جسمی, اجتماعی» شناختی ,50108 :2020 ,له ۵1 110۷/۵110 :2008 مادکاهطاح :2018 له اه ال11۵ :2016 بااهطا 3/1 مه عملما8) (2016: روانشناختی» عملکرد حسی-حرکتی» مدیریت استرس(2015 ,6216751606 200 ونان باه اه مقط72 :2018 له اه معط 0) افسردگی (2011 ,.له 61 ۳210080 :2018 وله اه آ۵که/3 :2015 .له اه معلدتنله/3 :2013 له ۵۳ 006 012) بهبود ضربان قلب و علائم رفتاری(2017 ,.له 6۳ 0010 :2008 ,له ۵۳ 16/۵(167)» عملکردهای ادراکی ,.له 61 ۳۷ :2018 ,اضما ق4صه ۳) (2018 پهبود خلق‌وخو(2007 ,أه‌8نه7 :2018 ,۵ 6۳ 1/12780)» تسریع فعالیت‌های مغز(2014 ,.له 21 1۴۵06۵)» سیستم ایمنی بدن(2018 ,له 6۳ 3۵ 6.])» تقویت مقابله(2016 ,۷۷7۵۳۳6 200 66ر70)» به‌زیستی ,.ل2 61 6180 [6-2 ۱۷۷/۵۵06100 :2016 ,6شط5) (2019کاهش هیجانات عصبی و رفتار پرخاشگرانه» بهبود الگوهای خواب» تعادل هورمونی 200 ۳۵110616 :2019 ,باه 6۳ لطادعه7]) تدوین رهنمودهای طراحی باغ شفابخش با تاکید بر ارتقای سلامت سالمندان مبتلا به آلزایمر- مرور نظام‌مند (2012 ,۳ن3/103/2؛ بهبود حرکت(2012 ,.[2 6۳ 161/۵1167)» تجربه ترمیم :2017 ,.له 61 3/00۵ :2018 ,کلعمقط۳۵۹ مه ۵ 10) (2005 یله 6۳ ماگ :2017 ,یله ۵۳ 00۷6 توانبخشی ب.له ۵1 1/1۵60 :2013 ببله 6۳ 1002 :2013 له اه ۵۳۵۵ /۳۵) (2020 و بهبود (13۳51 در ۶۰ تا ۹۰ درصد مبتلایان زوال عقل/الزایمر (2019 ,.ل2 ۵1 ۳۵4110112) دارد. مکانیسم‌های ارائه‌دهنده باغ شفابخش به‌عنوان یک پروتز حمایتی عبارتند از: حرکت در باغ, قدرت شفابخشی طبیعت. فعالیت در باغ ورزش چندحسی و کشف خاطرات(2007 ,1671221062]). با توجه به طیف سه‌گانه اختلالات شناختی/ادراکی» عاطفی و رفتاری مبتلایان از یک سو و ظرفیت‌های باغ شغابخش به واسطه ابعاد کالبدی و غیرکالبدی می‌توان انتظار داشت با اتخاذ سیاست‌های طراحی کاربرمحور تقلیل علایم بیماری مذکور قابل 0۱ ایجاد کریدورهای دید از درون و بیرون باغ: مبتلایان ممکن است در دانستن زمان بدون سرنخ‌های خارجی با مشکل روبه‌رو شوند(2007 ,أ70[86). کریدورهای دید به باغ از فضاهای داخلی می‌تواند اطلاعاتی در مورد زمان روز و فصل ارائه دهد. با از دست دادن حافظه کوتاه‌مدت» بیماران فراموش می‌کنند که باغ قابل‌دسترسی وجود دارد» حتی اگر روز گذشته را در آن وقت گذرانده یا می‌توانند به اشتباه تصویر منفی از باغ در ذهن داشته باشند(2008 ,.2121101)). عدم استفاده از فضای باغ به اندازه کافی» به فاصله زیاد ساختمان و باغ نیز ۱ ارتباط بصری برای نظارت مراقبان: زمانی که بیماران به‌تنهایی بیرون رونده حس کنترل و استقلال‌شان تقویست می‌شود(2007 ,۷7100۵۲ 800 03۵01). از طرف دیگر وابستگی بیماران آلزایمر به داشتن همراه در باغ با صرف زمان از مراقبان» هزینه گزافی را برای مراکز به بار می‌آورد و می‌تواند منجر به عدم استفاده از باغ شود(2007 ,006۵۶161۵)). آزاین‌رو طراحی باغ به‌گونه‌ای که استفاده از آن به‌تزهایی برای بیماران بی‌خطر و ایمن باشده» در کاهش استرس مراقبان ۱ دریافت بهینه نور خورشید: تامین ویتامین دی برای مبتلایان از اهمیت ویژه ای برخوردار است» زیرا آنها اغلب از جایجایی ریتم‌های روزانه رنج می‌برند(2020 ,.[2 ۵1 ۸00011). نور طبیعی نقش مهمی در بهبود خواب» خلق‌وخو مدیریت مشکلات رفتاری» ترشحات ملاتونین و هورمون‌ها و تخیر در بروز رفتارهای آشفته(2007 ,.ل۵ 61 ,اآعسص0) :2008 ماصگلهط)) دارد. ۳ محصوریت باغ با لبه ساختمان: در مبتلایان به آلزایمر نوعی تمایل "به خانه رفتن" وجود دارد و باعث آشفتگی می‌شود؛ نماهای بیرون روبه مناظر یا به دور از سروصدا یا یک محرک آرام و درعین‌حال جالب که مشکل "گریز" را تشدید نمی‌کند» باشد(2006 ,.1 61 13206). مرزهای دیگر باغ با پوشش گیاهی محصور شود(2012 ,۸/103/213 200 ۳۵110616). ۲ نورپردازی در شب: مبتلایان غالبا شب‌ها در خوابیدن مشکل دارند و باید به آنها اجازه قدم زدن و پا نشستن در فضای باغ برای رفع ۳ خوانایی باغ: بیماران آلزایمری تمایل به استفاده از باغی دارند که همه چیدمانش در همه زمان‌ها قابل مشاهده باشد و هیچ ناحیه پنهانی ۳. سایه: ایجاد سایه ای یکپارچه از ساختمان در باغ: موقعیت و طراحی فرم ساختمان» ترجیحا با اشکال هندسی ساده می‌تواند از اشفتگی در بعدازظهر» که به عارضه "غروب آفتاب"؟ شناخته می‌شود, جلوگیری کند. موقعیت خورشید و شکل‌گیری سایه‌های بلند و ترسناک توسط درختان نیز می‌تواند در ایجاد مشکل سهیم باشد(2014 ,5208 200 3/2008 ۲0006۳). ۴ دسترسی آسان از ساختمان به باغ: رعایت اصول طراحی همه‌شمول در تسهیل دسترسی استفاده از باغ برای مبتلایان با توانایی‌های محدود جسمی باعث کاهش رفتار خشونت آمیز است(2002 ,.21 ۵4 10۷۵۲۵۵ :2007 ,ق۱۷۵6 20 0854). ۴ جانمایی سرویس بهداشتی نزدیک به ورودی: جلوگیری از بی‌اختیاری مبتلایان(2007 ,06۵۹11۵1۵)). ۴ ایجاد مسیر ساده(2006 ,۸/0127 200 ۳۳۵۹۶). مبتلایان غالبا عدم حس جهت‌یابی را تجربه می‌کنند ایجاد مسیری‌های دایره‌ای یا نیم‌دایره بدون انتهای بسته يا انشعابات با شروع و پایان در همان مسیر سردرگمی را به حداقل می‌رساند. در مسیر بن‌بست» کاربر ممکن است ۴ ایجاد مسیر پیاده‌روی: بین ورزش و بهبود عملکرد شناختی-عاطفی و افسردگی در بیماران الزایمری همبستگی وجود دارد 02۳۷۵10 ع4) (2019 له ا نآ :2004 ,بمطلذ۴ 2040 828106 پیاده‌روی» سبب بهبود علائم رفتاری» حافظه و کاهش اضطراب ,.ل2 61 1060۷/۵1161) (2008» کاهش تعداد افتادن و دوزهای داروهای ضد روان پریشی در بیماران شده است(2019 ,.۵1 61 جع زه:7۷] :2009 .له ۵۳ 060۵۵16۶). ۴ ایجاد ورودی تک برای باغ که به عنوان یک نشانه برجسته طراحی شده باشد؛ با استفاده از رنگ و يا یک تاق نمای خاص 0۵6۲)). ۴ جهت یابی و ایجاد نقاط برجسته در مسیر: در آلزایمر» بخش یادآوردی و توالی مکان در مغز اسیب می‌بیند؛ هرچه سازمان باغ ساده‌تر و نقاط برجسته در فواصل زمانی مکرر در مسیر بیشتر باشد» هدایت افراد آسان‌تر خواهد بود(2007 ,أ‌8نه2). ۴ مسیرهای گردش ساده اما متنوع: در مبتلایان» مسیریابی از یک نقطه منتخب به نقطه دیگر با یک الگوی خطی و متوالی است 1طووه) (2000 ,له ۵۲. بنابراین استفاده از نقاط مرجع مسیریابی که از لحاظ فرم» عملکرد و معنا متفاوت باشد توصیه می‌شود. وجود نشانه‌های متعدد از قبیل نقاط کانونی بهتر از وجود یک مورد هست و باید نشانه‌های قوی محرک حواس شنوایی» بویایی» لامسه و بینایی در نظر گرفته ۴ سیستم مسیری هموار؛ مبتلایان آلزایمر از آپراکسی* رنج می‌برند. مشکلی که با کشیدن پا روی زمین هنگام راه‌رفتن و کندی حرکت آغاز می‌شود و منجر به عدم هماهنگی و تعادل به طور کامل می‌شود(2004 ,ط۲1021). ۴ ایجاد چالش برای فعالان جسمی: اگرچه بیماران زوال‌عقل کاهش توانایی شناختی را بروز می‌دهند» برخی از آنها کاملا از نظر چسمی فعال می‌مانند. برای این افراد ارائه چالش‌هایی در فضای باغ مانند پله پا منطقه‌ای از باغ که برای رسیدن به آن نیاز به تلاش زیادی دارده ۴ مکان نشستن در فواصل مکرر: ارایه گزینه‌های متنوع از فضاهای نشستن(صندلی های ثابت و متحرک)» همراه با انتخاب موقعیت ۵ فضاهای فرهنگی-اجتماعی: حفظ هویت فرهنگی به‌دلیل:ازآذست دادن +حافظه و توانایی عملکردی برای مبتلایان بسیار مهم است. همانطورکه رگرسیون شناختی همراه با زوال عقل اتفاق می‌افتد کسانی که قبلا در فرهنگ غالب جذب شده بودند به ارزش‌های سنتی و ۵ برانگیختن خاطرات: بسته به موقعیت مکانی-فرهنگی» این موارد متفاوت است؛ مثلا آب می‌تواند خاطرات ژنتیکی را برانگیزد ۰۰۵۲)) ۵ خاطره‌درمانی گیاهان: گیاهانی که در جوانی سالمندان محبوب بوده‌اند یا از اهمیت فرهنگی برخوردارند ,526109 200 3/2۳08 ۳۵۵۵۲) (2014. برای مثال در ایران درخت سرو و گل محمدی:دارای قفاهیم خاص مذهبی-فرهنگی هستند. ۶ ایجاد فضاهای باغبانی‌درمانی: تعامل با گیاهان و تجربه باغبانی باعث بهبود الگوی خواب» تعادل هورمونی» تمدد اعصاب» غلبه بر انزوا و بی‌ثباتی اجتماعی(2008 ,1211011))» سلامت جسمی و به‌زیستی (2018 ,.[۵ 61 ۷76 :2012 ,باه ۵1 1/100 :2015 یله 6۳ 80۵) ۶ خودداری از کاشت گیاهان سمی» زیرا مبتلایان به آلزایمر پیشرفته تمایل دارند به دوران کودکی برگردند و همه چیز را در دهان خود قرار ۶ کاشت گیاهان فصلی طی سال: گیاهان معطر به دلیل وجود فیتونسید" سبب تحریک بخشی از مغز می‌شوند که ضمن یادآوری خاطرات» در جدول۲ رهنمودهای طراحی باغ شفابخش برای مبتلایان زوال‌عقل/الزایمر و همچنین چگونگی اثرگذاری آن بر ارتقای سلامتی و کاهش جدول ۲- جدول رهنمودهای طراحی باغ شفابخش برای سالمندان زول عقل/الزایمر» رابطه آن با سلامت منبع: نگارندگان؛ ۱۳۹۹ مفاهیم رهنمودهای طراحی باغ شفابخش برای مبتلایان به الزایمر چگونگی تاثیر بر ارتقای سلامتی و کاهش((13۳51) مکان‌یابی مکان‌یابی در راستای دریافت بهینه نور خورشید تامین ویتامین دی» بهبود سلامت عمومی» الگوی خواب» خلق‌وخو و رفتار نوز تأخیر در بروز رفتارهای آشفته؛ کاهش افسردگی و اختلالات قلبی - ارتباط کالبدی و دیداری فضاهای داخل و باغ شفابخش با کمک به حافظه کوتاه‌مدت» زمان‌یابی و مسیریابی ارقاظ ری ایجا کریتورهای ذیتدیتون:مانع ,یه باغ از خضباقای اذاخلی ملاحظات محصوریت باغ با لبه ساختمان و نیز درختان به‌طور نامحسوس . کاهش مشکل گریز ایجاد حس امنیت و کاهش اشفتگی - قابل‌رویت بودن همه فضاها و چیدمان باغ در همه زمان‌ها ی ی ظات این را وب ۳ بهبود حس‌کنترل» جلوگیری از توهم» رفتار پرخاشگرانه تشویش و اضطراب ملاحظات ایمنی ‏ - عدم وجود ناحیه پنهان و پرت : خوانایی باغ - اجتناب از ساختارها سایه‌ها و موارد دیگر به شکل پیچیده یا دا ( ی ایجاد نورپردازی مناسب در شب در فضاهای حرکتی و مکث ‏ رفع بی‌قراری و بهبود الگوهای خواب ی - ایجاد سایه‌های یکپارچه و ساده کاهش عارضه غروب آفتاب و تشویش - ایجاد سایه مناسب و کافی در باغ جلوگیری ,ازپژوز رفتارهای پرخاشگرانه» جلوگیری از آفتاب‌سوختگی - ایجاد ورودی تک و برجسته بهبود عملکرد شناختی و احساس امنیت» کاهش سرگردانی دسترسی - دسترسی آسان و ازاد جلوگیری از سردرگمی» کاهش اشفتگی و رفتارهای خشونت‌آمیز 5 - طراحی ورودی همه‌شمول استفاده بهینه از باغ و درنتیجه ارتقای سلامت عمومی - ایجاد مسیر ساده دایره‌ای يا به شکل هشنت انگلیسی به حداقل زساندن آشردرگمی آواآشفتگی زنک - ایجاد حداقل یک مسیر پیاده‌روی کاهش اضطراب» افسردگی و به‌زیستی عاطفی» تقویت سلامت عمومی 2 رها - همانعت از ایجاد مسیرهای بن بست ابا روا بریشگ و آنفتگی:: سرگردانی: کاهش یا حذف افکار متفی - ایجاد نقاط مرجع مسیریابی متفاوت و محرک حواس تسریع در بهبود فعالیت‌های مغز» عملکرد شناختی و حافظه - ایجاد سیستم مسیری هموار و غیرلغزنده کاهش آپراکسی» تحرک و تقویت توانایی‌های چسمی ۳۳ - ایجاد مکان‌های نشستن به اندازه کافی کاهش بی‌قراری و اضطراب 3 - ارائه گزینه‌های متنوع از فضاهای نشستن بهبود حس کنترل و آرامش فرهنگی برانگیختن خاطرات ژنتیکی و درنتیجه بهبود حافظه بهبود توانایی عملکردی و 8 فرهنگ مکان . - برانگیختن خاطرات متناسب با پیشینه فرهنگی با استفاده از پیش‌شناختی‌عاطفی» ایجاد حواس‌پرتی مثبت و کاهش استرس - ایجاد فضاهایی برای فعالیت‌های باغبانی بهبود الگوی خواب» تعادل هورمونی» بهبود فشارخون دیاستولیک» غلبه بر انزوا طّ - خودداری از کاشت گیاهان سمی در باغ جلوگیری از مسمومیت : باغبانی‌درمانی . - استفاده از گیاهان محرک حواس حفظ توانایی‌های شناختی و روانی» تعادل سیستم عصبی مرکزی و غدد کی - استفاده از گیاهانی که شهد تولید می‌کنند(جلب پرندگان و تمدد اعصاب و ارامش» کاهش استرس 3 پروانه‌ها) کاهش اختلال فراموشی زمان» درک ریتم‌های روزانه و گذر فصول,» تسریع 2 - استفاده از گیاهان گل‌دار فصلی برای یادآوری ذهنی بهبود فعالیت‌های مغز از جمله عملکرد شناختی» ادراکی خ سهم قابل‌توجهی از جامعه جهانی به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه را سالمندان تشکیل می‌دهند. سهم بیش از شش درصدی مبتلایان به زوال- و عقل و الزایمر در میان سالمندان, مشکلات, نیازها درگیری خانواده‌ها و هزینه‌های قابل‌توجه وارد بر خانواده‌ها و جامعه از یک سو و نبود درمان‌های دارویی از سوی دیگر سبب تمرکز بر درمان‌های غیردارویی برای این گروه می‌شود. نتیجه مرور نظام‌مند با هدف جستجوی ابعاد سلامت‌بخش باغ شفابخش بر بیماری الزایمر در سال‌های اخیر نشان می‌دهد. با توجه به تحول ادبیات مناظر شفابخش در کلیت و باغ‌های شفابخش به‌طور خاص» که نشان‌دهنده توجه فزاینده به کاربران این گونه فضاها و ویژگی‌هایشان است از این رهگذر کیفیت‌های محیطی در این ساختارهای طبیعت‌محور روندی تکاملی را درحال پیمودن است. از این رو باغ‌های شفابخش در قالب محیط‌های حمایت‌گر یکی از موثرترین راه‌های حمایتی مبتلایان به الزایمر در خانه سالمندان و سبب بهبود (8۳81 است. درنتیجه کاهش علایم رفتاری و روانشناختی همچون سرگردانی, اختلال خواب» اضطراب و تشویش, پرخاشگری, افسردگی» بی‌تحرکی و کم‌تحرکی جسمی, انزوای اجتماعی و در نهایت با ارتقای سطح سلامت جسمی/ذهنی /روانی /اجتماعی» سبب ارتقای کیفیت زندگی» به‌زیستی و رفاه اجتماعی خود. خانواده‌ها و مراقبانشان می‌شوند. با توجه به طیف سه گانه اختلالات شناختی/\|دراکی» عاطفی و رفتاری مبتلایان از یک سو و ظرفیت‌های باغ شفابخش به‌واسطه ابعاد کالبدی و غیرکالبدی می‌توان انتظار داشت با اتخاذ سیاست‌های طراحی کاربرمحور تقلیل علایم بیماری مذکور قابل تصور باشد. رهنمودهای طراحی باغ شفابخش متناسب این گروه شامل مکان یابی(ارتباط بصری» نور) ایمنی(محصوریت» نورپردازی» خوانایی)» سایه» دسترسی و مسیرهای حرکتی-مکث» فرهنگ مکان و باغبانی‌درمانی است. همچنین ارتباط رهنمودهای طراحی باغ شفابخش با علایم رفتاری و روانشناختی سالمندان مبتلا به آلزیمر مشخص شد. فعالیت باغبانی» توجه به مسیر و دسترسی و ملاحظات فرهنگی» از مهمترین مولفه‌های طراحی باغ شفایخش برای سالمندان مبتلا به الزایمر است. بیشترین آثار سلامت‌بخش باغ شفابخش از طریق کاهش رفتارهای اشفته است که با رهنمودهای طراحی شامل ارتباط درون و بیرون» محصوریت خوانایی باغ مسیرها و دسترسی ارتباط قوی دارد. در نتیجه رعایت مجموعه ملاحظات ایمنی که مرتبط با کاهش رفتارهای اشفته است در طراحی باغ شفابخش برای سالمندان الزایمری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عدم تعارض منافع: نویسندگان تصریح می‌نمایندکه هیچ‌گونه تعارض منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد. پیشنهاد برای پژوهش های آینده: تحقیقات آینده درجهت بومی‌سازیرهنمودهای طراحی باغ شفابخش» با توجه به ویژگی‌ها و تجربیات فردی-اجتماعی متناسب با موقعیت جغرافیایی-فرهنگی-اجتماعی انجام شود. همچنین پژوهش‌هایی برای گروه‌های خاص مانند سالمندان مبتلا به سرطان» نیازمند خدمات توانبخشی» مراقبت های روانپزشکیو... در دستور کار قرار گیرد. ((۳51ظ3) هزاده16 ۳و عص وا میگ مزع م1 مطا برد وصه آ۵ و هط0ظ -1 - سعیدی آ دارایی ح» گودرزی م. (۱۳۹۴) طراحی محوطه آسایشگاه سالمتدان با تأکیذ برشاخص‌های منظر شفابخش(مطالعه موردی: - نبی‌زاده م.» ابراهیم‌زاده ف.» جهانگیر ص. (۱۳۹۷). میزان انظباق‌پذیری پارک‌های شهر تمران با رویکرد شفابخشی باغ‌ها. مطالعات ۸ نطال62ط تفصسط وصه جرمنا من و02 .(2020) 3.۳۰ م7266 مکظ منصعکاله/3 .5.36 ما۸0 - 8 0 ز[10.1111/6/ع08://401.0کط .83ک-567 ماک 2/00 دس و تطعصوناهاه آهد 100 ۰ ,۳61016 بش۸ ماه لهس .6 مقلنن و۸ 1611 ۳۰.۸6.۰ م170۵ 7.36.۰ بطق نطظ بآ مقطع۳ ۸ - 2 1۵۷1۵۷۷ 5516۵16 .(2017) بش۸ متصتطانسعط0) مش مقانق6 ,.10 ونخطمط0:3/2 ظ مق2نه5 بیش مظ0 وت حصفویی 7 درز 2065 اکن هسام ۵ط6 خ62 ما کصمناص /عاصز مزع ما معهصسق دمص مد ۵۴ ۳16/5 160۵16 برد +7 م7 0060 32/7 .32۳60 ۱ 70-07 نک 776 عتامعصعل ۳13 ص026 7۰ ,322 7۸7/۸ 4 2 0006 کل ا۵ط ۷۷ (2019) .2.۸ مااعصصط 72 کله‌کانمه مه - 316۰ ۷۹/3 عنام ۲2ص که کاتممطظ امعم ۵ط1 .(2008) .5 مصقامقمک ,.ل «065نط70 3.60 م860۵ - ,56611 .5 مضتقا فک ,8.7 م1610 .۸ مطفحاظ .۸ ما۸ +.36.کل مک ول ,089کل ,3.60 م860۵ - تدوین رهنمودهای طراحی باغ شفابخش با تاکید بر ارتقای سلامت سالمندان مبتلا به آلزایمر- مرور نظام‌مند 7 که وه همتانصع0ه ۲0۵۶5 مطز عس اه از عصنا0 1362 .(2012) .7 ,فنص ول ,1.1 وطنل001 مسا 300-5۰ ,140 .78072 601 ]۸ 7 ص060 عل ۳13 کاه 10011۵ 3616/۰ 1306326 2 تمه هتاصعمصعل صز معط هس اب1300 .(2016) 0۰ ,3/0561 .36 بععلهاظط 5 0106۳ نز 50266 عل جع 0۶ ۵1۵ ۵ط 1 02103637 300 .(2015) 0 ,50006 سل م3156 نل مطاسظط 164-۰ ,168 بصقا2 .1068 1۳۳20 - بوسط 00 افص ۳۵۵۰ مهن ۵11-0 ۵۳ 1856 1۵ 16م760 6061 ۷۵۷۵ 10 110 و00 اند و3 و۹۵ .(2003) .8 مااعصص0 3/۰ معصعاله .,0280ن ال ,قلوصز111 عوصنهش۸ ده بجازهو5 مه عصص۸ عطا مه عصنهم۸ ده آتعصام م100٩ نصز "صعلجه0 ۵ 010005 561 عز ۲ 0002860 ۳ ۳2۲60۲ .(2007) .5 ,6ل00نظ کل مناد م۵6 م52 .36 فطل 211-۰ ,21 ۳106 .ق1100 .7 .م11 عمتکس اج صز عصنو نع هام1 1 عله 1001 .(09)) .11 ,1008 10.۷.۰ ۳1866 و و768 بش5 مسعحعکاله/3 کل مطمصصع1 .5 اقا ما 376050 .عفن 5 ملظ هنز ([۳5ظ وصه مصونانصع60 مارد 6زع 560106 100 ,65 19ط۳ بوعاعیسنگط معزعک . بععع0 هناصع 1 ز 1206٩ 10۶ معزف16 .(2008) 6۰ هنعط 136۳206 8 10۳/۵۳05 :6ع۳۵ عمتلوانسظ عط اه مس ها< ما ص00 .(2006) 6۰ ماهگلهط 50 0۶ وان نت اه عمط ععع هناصعم 1 1۶ عسهععانطی۸ [21عزحطم ۵ط 0۶ ۲۵1۵ 6ط1 نععیه هزامصعصصعل جز اه موزد16 .(2014) 7۰ ما00 وق ولوستطونهطن 144-۰ .م۳۳۵۵ ماصا عمط ععع م16 دلاعمط مکعصنااهد عحعه هتاصعمصعل صز کصع ص۳0 00 8562/1015 20000۳۵16 10۶ کصوناص 1066 عزع مام همه ص310 .(2001) 7۰ مواعتعصه/حصعطام 361-۰ ,9 روط اقع6 بل هه عتوتاتت) هه مرگ و016 ۸ هام1 و۳100 .110۵ .7 بواع 1 ۳۵1۳ کدو ۳6 10۳ کعلیم۳ هلوس ۹۷ 0000 :(2007) .7 م10 عممصصطامن ۸011 01000۳ هه 0۶ کامعط عناد 150200 .(2007) .0 مقلماآ بش ل بل گصه5 .8 باافعصصم0 ۳1۳۵۵۶ 00007 ,(.30) .ظ هه لیگ 56/22 نصل مقناصع 16 ۳ کال کم 6م11 عصادس + 0:۵ +195 .0م ,٩ بظماحصعطاعمنط ,کد6 8۳ 1712/03 عط 1 بعنکصعم1 1 16م۳60 10۳ 165180 200 5ا1اع 56 عزاب 100 +عصعل 6 عصنامه 7 .(1999) (لتت 34۰ مدعصسهظ .6 مفت 3/8۳ 00006 ۷۵6۰ 21007 ,قطم5 وصه ۷/165 ول عم هلو جع ص100 2 6ع ۳۳ 0۵ کاص‌تادم +عطاه وصه 5 ملظ تصعلعع6 م0۳ 30 .(2005) ۰ مفت0 3/8 00006۳ 6 نطالهه11 عک دعزد16 ,(.۳0) بش۸ متصقانط نز ی ,ک00ق/1 000063 .(2001) 0 مفت00ق/2 00006 61-۰ .0 ماقطق زاوع برظ عاعصع 5 ۸۵ نصامطاه ما5 صوزد16 ۵۶ کات معط عنا م16 0 ۸۳2 50606-32860 ۸ مهو مها 13606 2014(۰) 31۰ ممفطعه5 وی قتا2/870 00006۲ و1656 31617 .16 ,508 2 ۷۷167 صطصل. ورگ 06000۶ 6810۵6 وصه کصعلج6 عصنامه1 عصنصوزده 1 ۳6016 10۳ کا م۳1 که معزی6 1 عمط 1 156 .(2000) ۰ ماگ .0 ,0260 کل و/چ18 ۳۳ ۳60016 10۳ کا معط عمتصع 16 یز عسع ات0 ۶و عام ۵ط71 .(2000) 17۰ مطعط00) کل ونج1 [021ع 5 0۵۵ 0۳۵2۳20 66186 هه ۳ ۳2601 .(2004) ۷۷.7۰ بمطانط .۸ بقطماعدظ مطلدس) ۵6 ۰ ,م41 .160 .65 .63211 .7 منوا واه هناب عم ۶و ععصعص 0 5 50300100 .(2009) بش۸ منقطاعش کل ,3/675 ,کل منک 0.۳۰ ولخط 30 ,3.8۰ تعلن 126 06 .1 5 عصزه‌ا2ل۸ ۰[ بش۸ بصعلس6 +علوسه ۷۷ 2 ۲7۵28 هاص‌ناه۳ هام16 حز ۳۵15 وصه 6 602۳06 :۱۷۷/۵06 2 12068 .(2008) ۷۰ کل نک سا ,3/6285 ,0.۳۰ ولخط 30 3.8۰ تعلن 126 -31 ,23 16061128۴ 0156۶ 5 5 ما۸ .7 مصخ لدم هاصع 1 یز کم معط 1380۳00216 مطالعات محیطی هفت حصار شماره سی‌وششم/ سال دهم/ تابستان ۱۴۰۰ مطالعات محیطی هفت حصار شماره سی‌وششم/ سال دهم/ تابستان ۱۴۰۰ .۸.5 و/ا2۳ دا ول 027508 ,یگ ,06ق]آ ,۳.۳ ونخط 3/۳0 کل متعلنه/1060 م1 مقصحقطک 34.8۰ تعلنه 1260 665 16۳20006 0۶ 56 عطا ام ماگ ۵ ۳۵6006 عطا د ۷/5۵۸ .(2012) ۷۰ کل منک 3.3 بقصنا۵1 1 اف له زاوع و8 عاکم5 ۸8 بصعزعصل ۶و کاگعص‌ط عمط مطا : طالدمط یک صونده 3 .(2001) بش۸ معا 662 ها کصمناص از آهعزع م1 معهصسعط ده1< .(2004) .6 ملحعالهط ما 12065 میگ ,قق1قا10 6 5 ص2۳06ع 13۵۳2066 2 ۵1 6۷۵200 ۸ .(2013) .17 ,3/00 مس 3/0106 بش0 ۳0/۵۳08 494-5۰ ,12 1662 بهخصعصعل از عاصع لژ عععه مهد 0۲ عکزا ۶ ناو عطا 0۳ 162 اطعنآ .(2004) .7 بقل ۸ ,.ل2 ,۳۵11066 ,.گ ,۳620066 «.ل ق8208 0.60.۰ 3/0۳82 1.۰ ,۳۹۵۳65 )ولگ 286 ماه عصوعط۲00 معتاصمصعل صز کععصع‌ اسان موم هه ,0 قط 6 ,ص516 عصنع ۵02 10۳ ۳ ع تاه م۳۵ ۳عل که 162 ان عمازن۸ +عل - ععلله طعزد احعلصه ۳۵ .(2020) .5 ۳۳۵۵۳-۵۵۵ 8 50100 116نصع 0 عولط ۳۵۵ 2160 نم هه کز وانتاعه هقبط۲ .(2018) ۳.1۰ 100۵02 و و۳1 46-۰ ,36 3/60۰ 156۰ .اصعحص ص00 ععععنل 5 معصزه‌ ما۸ 10۳ از که اوه 85 ۳۵10 16 تصع ۲0 وصه کعناز هام۸ مگ 66 ناهن م۸ .(2018) 2 3/180 2 مش و ,۳ ب15 1716۵160 ۳6۱6 معط بط 7۰ ماه ولگ اهوم ک- م0 ۸ فطل حز وام۳1۵ ۵ط) 3۳۵010۰ 1760621 عععصنطا۲ جمصکاسلله ۹۷ 2 مصه‌عصندنشگل «(2020) .0 معصعط72 مه ق2820 2 وتا .11 ۳8۶ ۰ 160861٩ ۳۳۵۵۰ ۵16/۰ 6اما کوک هام2 ۸ نصوندد 16 وصد م1 5 مره ملظ 10۳ 6۰ عاطابام ع هز ‏ وال از ع1 مرمع 16۳ صعلجعع ج عمتصعزی 1 .(2006) 3/0۵/3۰ یگ ۳۹۳۵655۰ 136۳26 .(2010) 3/۰ ,010 نگل .8۰۷۷ 3/2086 0.6۰ بلناه3 1۰ ق1180 36.1۰ م2علهتصم6 130-۰ .30۳5 .و۸ .لآ باه 6000 20116 که واه 66 مج 2 نصمزددع رل آهعنصناه صز عس اب1300 ها 2011165 لوسا با مط وصه صعلحمع بجمعص5 که کاتاعص .(2014) 34۰ و1 نگ 36.1 م2علهعدصم6 2696-5۰ ,23 بکا3 نا ۰ ۳۵10۰ عصم م5 0ع انوم 2 نعحیه هاصعصعل 1 ,118۵800 ول شا ,س.ظ بنط5 .36 مطباگ م2 م56 بل ما۳ ب.۳.ل 3/0۵0 .1 مقنعهکمعن0 ,یگ هام6 6 2 ۷1۵۵8 0۶ ۳۵۵۵ 15۵ +ععیوتصطع 1 معزد6 1 آهم 0و1 ۳ 30۳۵۳ ۵ط1 .(2017) کل و۳۵ 74-6۰ ,10 .ل 169 .1۵۵ بط ما6۵ 3۳0 .اصع هراصع م0 5 ۷۷6 کلهد لوصا هه ص6۳6 5 آه عدنه ۷۷۵1-38 3/00۵ عطا 1۵۶ عصتصعل م6 .(2013) .۸ مصناد60104 ,.ل ملظ بسا ,623006 89-15 ,21 ۳1۵60 .110۵ .7 3/0061 عن]-ص6 602۳0 ۵ط1 .(2007) 7.10 ۷/6۵ ,0.۳ ماصد6 ۵18 ۵٩ بر م۵۳ هط ۶ ۳۶۲۵۵۲ .(2018) یک مطمقصط ول بن ,۷۷66۶ 6 ]31010561 م.ل م11۵1 (6116 0/2116 ص1) تحوب5 کل مطاعملم نم ۸ تعاصه مادم عمصصصه‌ع م0۳ هه بقل هن اصعصعل همه عطا 10۶ دمعدا اما وصه کعناعنام ما۲0 .(2019) .5 محتبسظ 06 ۰ ماقنباظ سل ۷2۵02863 ,.ل مکلصزد‌عه11 0 1662 ۳1 16م۳60 16۳ مععیش۸ قاتا رز مععز 5 وه اانا۸ عمط -عس هه 3 ۶و اصعصم 100۵10 ۰ ,16 ط1له176 ۳116 .دعل ب0 ۳ .7 اصا بکع 0 بحانسه ۳ 6ط 1 .115 ٩ +عصزه‌ ما۸ .7 سم +عصعلحمع عنان هط اه امعکله عطا عسنام ۳۷۵ .(2004) ۰ م116۵ تدوین رهنمودهای طراحی باغ شفابخش با تاکید بر ارتقای سلامت سالمندان مبتلا به آلزایمر- مرور نظام‌مند ۳۳ ۳۵0016 10۶ کانمن ع و0 آهزمع م5 دز مصعلجد6 اسهم 1 ۶و دامع م۲ .(2007) ۸.0۰ ,11۵0062 56061اب5 ۳3 060۳653100 ۲ 288001210 156 .(2020) 2۰ م3100 م۸ مقط6ا8ل310۳ میگ 110108 3/160 3105 .2016 ۵ 1964 20۵ وود مدمه علز تاه طاعنلوع یگ ۸ +عنعمصوقعنل حصعصعل .۳-./3 602800 ,.8 قنق12862 3.۰ 02۳80 ۳.۰ متقط1ن02ظ 6.۰ مااعااجهظ .5 ,ق۳306 .0.2 ق110۵ 40 156 .(2018) .۳ ب6لزا۲ ,بل ۷۵۵۵ ,3-6 ,08962۷ مش مصنقطاه0 0 ,.ظ هام31 .۳ وقطخگکسی 6۰ ,۳6۹6266 وصه عونمم ون همدص 16۶ 2018 صمزکی ۵41۸3 [100 آددنو ص۸۸ 2/005 ۲و عمط ۵طا 1۵۶ 0106006 عطا دز هط ۷۷ .(2020) .34 مص3/206 36.۰ مصقفصل 11۳ .۸ ,6لا76ظ ,3 ق110۳ [6 00 10816 01606-02360 قصه ۲۵۷1۵۳ عصام 56 2 نعصنه‌طا-ل۵ ۳ فص معط ده عمتصعلحمع فصه کمعلحمعع ۵۵۵1 2 25 65 200۳020 عصنصعلخدع و ععب 5۵ 0۵ ملعم صمنکنمعل یامد عحم الط علنبع 1۵ 221 201رد310 .(2009) .۸ م1106 لا 010002606 و1 بتعکل 00 ول مفطق ۷۷ من 6 ص10 .ل اه 1۵16۰ علاه برد 2 م2006 ۳ بو طونم عوعیه همدص اهط) هاصعمصعل 1۵۶ دعطع 002 بیش ,300 .5 0266 طعظ بش۸ مظ0صع17۵ بش۸ ب600105ظ طل ,کل تقط۳۵ 3.۰ مااقظ 1.۴ 700۷623 620658 عصنله1710 .(2013) .8 بلط ,۰ بقط 3/126 سا مصصلناه5 سا ,16۵6 .36 ,۷20270 ی ,186000 60 1۳56 :۳2608 1196286 5 +عمصزه‌اما۸ ۶و امعصصعهسه/3 عطا صز انصتا آم روز مطظ بصع هد ۸00-7 8/10.3233/7 401.۳ //:608ط .325338 ,34 .کز1 5 علخ ۰[ معط 6 866117 عطا ععصقط ۳ 1۳ 3065 +عصعلوند6 2/005 ام ۷/۵۵ :(2018) ۴ کلعتقط۳۵ 1۴ ,1062 885-8 ,61 .18 5 ما۸ .7 بعفعع 18 5 معا ملظ از کصوعی۳ 16۶ عحع0 ۶و ددع 1300 جعصه< 00۵ برمه 136 ع ص620 ج اه عمص مج اکصا عطا ماو واگ عقع ۸ .(2016) بش۸ ۷۷2۵69۰ ول و006[ 203-۰ ,32 .11621 3/60۰ ۵۳۰ط1 0000۰ عسنه ۵11-8 ۷۷ 0۵ 0 6210۲۵1 0۶ خصع 3/2022 .(2019) 0۰ موحمالدط 3/۰ ,3/1166 .0.6 مالیا م16 فلگ باه بکبا 00 تطما16 اه وتاهص اه هه نعهعععتل 5 معصزه‌حاماه۸ ۳63 عام مغر صز مهرد مزع 10 مط وم ول-.5 م۳ .5 06۵02 .7 110۵08 .1 بخصسه 00 ,1۳ ,کان۳2 36.۰ ۷۵۵0۵۰ کل منصعا19 ,13 مقعامتسمطگط ۸ :1۳۵۳۵0 آدسا 0 +مط ۵۶ 3010 .(2014) ۰ مط00 1 .5 11۵008 .1 ,۸6 ول فطع 11۵ 930-۰ ,22 3/60۰ 6۲۰ط1 ا عم امص0 +علهزس ولا مدمه 260ص ۵000 ۵ ۳۵10 عزا )کرد ۰ ۳1۳۵۵ بعع ۳۵ ما3 ۳و اصعصع 3/02 ع۵طا وصه مص0 105102 31/60011009 .(2001) .5 مصعاممط 009(۰) کل 200/262 ی ولفصنس6 .۳ مطمقصتا نز۱۷۷ سل ,۳106 م.ل م0۳66 بش۸ ,1۴6956 عاطبا2 5۳206۰ 8۳660 1۵ 206685 0۵ حلعس6 ۳۵5 0۳ بووباد عقمه ۸ تطاامعط عناطانم صز حاعته186 بوسع منکن 1/01 6 0۶ ۳۵۷۵۷۷ ۸ :502068 ۳66ع قاس 01 عاعصط الط ۵ط1 .(2011) بل 1/2536 کلگل .۸ ,166 5 0 /10.1093/ع0010//: 08 .212-222 ,33 .(وامکاعمدظ) ال عزا ۳ ۰[ بعع 0106 1۳62161 عطاق ععصعا داب هنز ۷۵2۵۹ .(2018) 3.8۰ علن 06 کل ت16ن۵ 360 ممظمل متصقصطع] ۲001666 .تاه مد کناب معط عم داد 2 که عصنمعلخعع 0۶ هناهد مصهع 0۳0 ۳1 ۳21615 0۵۵ کصعع 3۵ عنم که کحم ۳00 .(2019) 0۰ ۷/6۵۶ ول مقال 72 و۷۷6۵ بل ,0040 ویک وقناآ 5۰ 81060 .کله7 1160م ص00 20ص مومع ۵۶ دزد واهمخ3/0 هد ۵۵۳ عنافصا درک ۸ ص12 2 :50 ۸ .(2002) ./3/1.2.] ,لاه ۷۷ ,.5.ل 1210 سآسآ.1 ,قلله ۷۷ ببشش0 006 .3.37 10۷۵۳8۰ 0 02 16۷۰ هآ / عطزع۸ .7 بصع 1186286 و عصزه‌ ما۸ 5 عام260 ۲و عع عطا صز 62۳06 عس560 مطالعات محیطی هفت حصار شماره سی‌وششم/ سال دهم/ تابستان ۱۴۰۰ ,5800202 1.۰ ,086طاسخشنا مگ و طنصلهله< مسط م110۵ 1.۰ م16 کل ب10وستصدکانه 1 .13 بمکله 2/2 نز حال62ط امعم وصه صنعط عطا هه جمناصه از عمط وصه عحنمجعین که دامعاقط .(2015) 0 ۳00261 2 1۵۳ آمع0تممم وود تعمعاطامرم بو تمصع فصه کمصمامصرک ع کل از کالج 20 11621 ./واز دز 2اصعمصعل که عم عوصه1 15۵ .(2018) 34۰ ما61 مصعت .1 ماا۳۵- ما00 .8 مطفجق/2 کل تزع طلطسنگط م۸ مقاکنک .3 ب8610ط1] .5 وختاطع5 و۳۰ وقنلونصعل۸ +1 100266 کل با‌کد2/1 7( 11216 هو 2 6ج 6 ۷1۵۵ .(2018) 11.3 معکاهاه ۷۷ کل 30006-122 .ظ ت6قصتصاها5 6۰ 0206 عجق0 او ماگ ۳۷۵۳۵۰ ععفه عناهتالهم 2 0۵ پوصهتعط دس اه تا مط ۳ د/صونام عم عصفمامه 660 1گطم6 1000۶ 0۳ عاععلگه ۵ط1 طلسم ۵ وعصنکص۲0 .(2000) بل مصماصتل 6.ظ مصصنا/2/10 و15 ,118 5 6۳ رژه ۸2 .7 تصش بات 6اه عمط عم عانهه هه ۵۶ کاص تحص عصمصه 6۳210 6316 81عه 560۷ 06۳۳6160 61/۵6 مرنطعصو‌تاهامط۴ .(2017) بش۸ منصقطع‌هاس10< .36 بتک صه ۳220 ,یگ ماحق/1 104-1۰ ,26 066۵ 1۳۳۵۵ ۳۵۶۰ صه ۲72 .و50 ععجعه صز ۳6810۳۵0 دحا وصه هصمزعمعصتل انا جع صتصه‌عد 2 مضه هناد عصعل ,مدعع2 5 60۳66 .(2020) ۳۰ مطوجق/3 .لل 006-3221 .لآ بصکلقطه/2 4۰ ,63 71306 طال1162 1016/۰ دصتوجدد #موص ۸ + واتصححصصمه 16 6 :3/0۸68 صه 1165 عناعص دوگ 16۶ حص16 عناوم ۳6۵0 .(2009) .0 متعط1/0 -7326/0003-4819-151-4 .8/10 08://01 264 151 3160 مصعاصات مصصه اصعص‌اها5 ۳۸5/۸ ۸ :20110 زد تحطم وصه عع 2رد 6066 .(2012) .0 فاد ۲ لل تصاانظ .2 10/860 0.1۰ 2/۷10۰ 1034-0۰ ,18 06و21 طال116 +عاعل وصماعمط 1۵۶ بجکبسنگ ۳3۵1 عصزعد بجون آهم 0۳620 0616310 ,۸.10.8 ,۷1220110 .3 منقطظ ,عل .۳.۳.17 ,2/۵10 36.۰ معزمصعلهط ,کل .۸.24 مقجزه 010 6 ۶ 13016۳۷/85 همع مه محصقطامط310 .(2015) ۷۰ 0۰ ۳۵۶162۵۰ ۲۷۰۰ 0۰ ,۳16780 و۳۰ ق5161 وس12.1 با .165 81000 116/۰ 6 ماک وک ۸ ص10 مه فیک آمعزعمامط روط فص معط 8 3/006۵ 2 جز 110۳016 0۶ کانلعدهظ عنا0 م10 16 .(2011) 1۰ و۷۵۹۵ یل 106۰ یگ اجه ۳ 7 170۵ عصادس ٩ ج ز عصنلو مه ۷۷ .(2000) .17-./3 مال1662 مس بعلازصنهظ .1 ما0ع۳1 کل منصادقه۳ 684-0۰ ,32 .86۵ ب0۵ ۳ 1306 5 مصزه‌طاعن۸ عطا ۶و هام16 ۵0معصد ۸0۷ ۳۰ 50106018 و.ا< ق5۵01 مل م3016 مس ,۳۵۲6 مظ۸ مقصنلاهک .۸ منامنعدط ,یگ مصت‌طاهه1 بش هام۳ 5 6 امرگ 862102 +0 ص606 عابه 160 0000۶ م۸ .(2019) 3/۰ ,زا۷۳۳۵ 813-۰ ,71 .09 5 ملظ .ل له فعلامطدم۲ عمط ۸ نعح 05 6 .(2013) .ظ 6109-00 36 مصقصنحسصکل ,۳۰ ملظ و.ل.ظ بط .5 ,۳۵۵۲6 م1 مصقناقنطاح) .6 مقتزهن۳0 63 حیز و5 آهدوتاه 056 هه تعنشهاک کطع ۳۵ مضه کععصصصع و مط و اطع نع 6/66 02100 که 2-9 76-069266-11 86/14 08/1011 001//: 08 .49 12 .116۵ معط بوناههعن۸ سای ۱۷ نصز ‏ ممعصته ۷۷۵۱1۳ وه 1162 1۵۶ آهناصه‌دعط دا 6و0 عصزم6 .(2012) .0 بحنم/3/02 .۸ ۳۵11066 با وال زگ ,0626دمحس 112 ۰ ص16 ۳1 عام۳60 16۶ کععو 5 040003 عصتصعزد 1 ۲1 ۳60016 10۳ 52065 01000 عمتصعن 1 .(2012) روت 34۰ القطده/3 +عنصص۸ معلع۳۵110 ,52006 ما06 اصع 100/610 کعع زگ عناص 1 عک عاصص0 هام16 15۵ 606 10۶ 2۳06ع عمتلدعط ۸ .(2017) 34۰ بمصد006ظ ,ماگ منصتنه‌ک06) ,3.60 مقع6طانظ ,وول۸ مقکصمط ۰ .ل لصا .وله آماص) صمنوعظ همطصنا حز بوصوعط صععع او عقق 2 نعحمععنل 5 +عصزه‌ ما۸ از 5ع2آ بواه ۳05 کا عمط ۳0 606 0000 ما۷ .(2006) 1۳ مقانظ بسا-.5 مقا6 نگل و۳۰ ,1۹۵006 مطالعات محیطی هفت حصار شماره سی‌وششم/ سال دهم/ تابستان ۱۴۰۰ تدوین رهنمودهای طراحی باغ شفابخش با تاکید بر ارتقای سلامت سالمندان مبتلا به آلزایمر- مرور نظام‌مند 55-4 ,16 برع مامصط 110۳ بعجع صمعا-ع دما حز ۳۵0۵6 +0106 عصمصه طالد6 1 ما5 :0501 5 لو انطه جز هصعلحمع عمنلمه11 .(2017) .0 مقط169 کل بتععللی 610۳-۷۷ 31160 بش۸ 18666 ,6۰ 60۳66 17۳62 ۳۵۶۰ 0ه6] بفعا۵۵ط نحص صعنععل وصه دممص عم مکاتاعط 0۵0 111608 .لآ 362808 01060 مج ککصاگ وصه 1/000 ده 62۳06 0000۶ هه که عمصعاگصا .(2002) .5 انوم لوط +65 10/2 16 دز ۳۵0۵16 وال۳1 ۶ ومصعام عمط عنا وه ماه ۷۷ وانه1 .(2013) ۳3.36۰ ماگ5 89/1001 10.33 /8(م4// :قاط 1۰ بل176۵ 6ناط۳ ۳۵۳۰ موونگ طالمه11 1660112 ۳13 60016 16۳ کا دص و ده 06000 ماع لوصا .(2007) .5 مکلعنلومط ب.ظ ت50 6۷۵1۵0 بمصه 305-0600 .(2005) ۷.3 معصهه3/1810 ,مک مطعسان]آ 7.۷/۰ مفطتق۷ 5.۸ متقتعط5 167-3۰ ,73 .ص21 16۵0 .ععوصماآ +عاصعه +ععصده عناهتوعم ه صز مصعلحمع عصناعط 2012-0۰ ورگ 6۵1 دداامع5 نطالهعط اهاصعم ااحله 10۶ آهزمع0ط کز عصنصعلعم6 .(2016) 1 ما5 1 .5 .ل ,۳۳618865 یگ .0 ق۷۷11 .3 .0 310561 مگ 111016۵ .نت عط0عع 2310611-1۷72 .0 .۳ ,نت510 6و ا-ع دم ۲و مععی۸ عزاط۳ صز ح 1016/0 عصنخطعنا ۵ عصاصعصامصاآ .(2005) .له با ژاتلو مس 1۵۳ برم0طا صعلحقع فوصده مصعلحمع 0کو ات0106 0۴ موزد16 .(2016) بش۸ ل هگ 87-۰ ,6 .3/2028 .15 مدع 06 ما3 دعاژی 14 حص 6 عاعل نها مصتوصی5 0 00060۵ .(2016) بش۸ منصه‌طاهطک مگ متتعطه1 بش۸ بنطقطهط5 ,یگ معط 1 بش۸ بنصهطهط5 مگ بتتعطع 1" 085 1008 2 ۳۵6 ۳151 ۳۵۸5 کصع ۷ 10۳ همعلععع هام1۵ عمتصعتععل یز دعاممصم هام 230-۰ ,18 .2/00 .3/11 7۰ :1۵0۷ 2۵26 ۵ -5 568 هل 2056206 162006 0۶ عاما ۵ط1 .(2019) 34۰ منصعطونگ تص معط .۸ منصه م5 یگ بطق 1" 1106106 1۵۵۰ آه عمط رد۳ نحل ,۳1810 ۳65 عام260 که طال162 آها3/0 1008 65 3620616 ۳و عس 162 عطا ما5۵ .(2021) بش۸ مخصه 5۳۵ 31.6۰ مفصقعطعنگ میگ ب613ط3 1" 0 501 506۰ ۳۵۷1۵۰ عناه درد ۸ نطالمعط که کدوتعصعصنل عط۲ 16۶ مهد عط 0۵ کزفعمطامصه هه 15 ۳ 200۳026 صعزععل 2 که کصعلعمع 6 م1562 .(2019) .34 وجها۳۵ .1.0 ,16000 ۳.۳ مطعزه/17 ۸ :166128 ۵136۶ وصه ع28ع8نل 5 ع هام۸ 65 هاص‌تاهم معط هه همعط عطا عصنعنصنامه 131-۰ .رم ,تعع مگ ص166 صز عصزعمصنوسه 3 .(2020) 36۸ مصعطباظ ۷۵۵ ,3/۰۷۷۰ وژژه ۵0 ۷ 7 بط کو طساو ینعم وانعصعل طعنط رز دعتاخصصصه ۵۴ عه 156 .(2012) بج بلجن۸ دس مقلاتاظ و.10 ,۷۷1226 159-۰ ,107 بصها21 قطن ععومهاآ +کامعلو دهم عنام کش صع 0 -30 ۵۳ 3۵۷16۷ 53516۵16 ۸ .(2019) 13.36 متعصصع0) 6۳ ۷۵۵ بیش هرد ما۸ 6.۰ مهد 2 ن 1661۵ 3 کاصعلژد۲۵ عمط سکس یز (257ظ 16۶ کص وتا دز همع همعط ام 1137-1۰ ,31 کع هت عمط رد2 +اصل +دعنصمصموه ۶و 6 ا 06506 ,۳ ۷۶۶ ولا ماگ ول ,26 سل 0 ۸/0106 م1 «نقاق700ظط .5 بتصنطا 62 .۳ ,ات8270 و1 شا .11 ,۷۷/۵۵8 1190-11 ,395 61عصق1 60710-19۰ عصسل عحیه 162 .(2020) 2۰ ۵۶ ۷۷۰ ۷۷۵۵0۵69 لا 1808" ات2011 00 عمط متعطغ وه کاصعصص ماه لحس120< .(2011) ۳.۸۰ با ه م۸ جم 150080 ۷۷/۵۳۵ 230-۰ ,3 عصنهظ۷۷/۵11-۳ .1762 .امطرو2 .م۸ عکنا ۵۶ واتلمه فصه مطالدعط 5 ۳0106 نمعمهورد معععع صز بواحصواه 6ط1 .(2018) 0۰ مص‌حقه11 ۷۵۵ ما6۳ ۸1 و ۷۷/6۵۰ مطالعات محیطی هفت حصار شماره سی‌وششم/ سال دهم/ تابستان ۱۴۰۰ مطالعات محیطی هفت حصار شماره سی‌وششم/ سال دهم/ تابستان ۱۴۰۰ 552-۰ ,38 506 کعنان) بصتفاهنگ نامع ا-عس اه عص تمه کمعص ۳6 200 8 16۷1۵۷۷ م50 ۸ .(2019) .7 معط 36 نحل عصطعک یگ ونقلاعگک ون 6-6180 ۹/0610 176211 ۳11۵ .165 ۳1۳۵۵۰ .7 لصا مکاتاعم 8 13۵ ها 20 نممدع۸ هد ععدگ صعع6 ده و15 10201 ۵ط) کل ۵۲ط/۷۷ .(2014) ۸ ,6028106 کل مطل516 کل ۸00016 بش۸ باقطا6ظ بل و0060 بل ۷۷6۵5 3 13096 0۶ هصنه8ظ-۷۷۵11 لها وصه آممنعوط۳ عطا ده کصعل 62 که طاعنگ کععو 5 01000۳ عصادنا 6۰ م1 3160۰ بش۸ ۰[ 50606 6اه تاه فصه ما ناصع ۵۶ م۴ عناعصه درگ ۸ هنامع 1 بش۸ ,3/0106 .3/6 منجاه‌مطلن6 کل منجاه‌مطان6 ,یگ مطعانس) مطط معصن11۳4 36.۰ بالگ کل ,6ق ۷/۹۵۵۵ 3 060016 10۳ 20111165 احقل و0 ۳۲و ماد ۵ ابص مکحم عطا ۵۶ نآ .(2018) ما ۸/1180 3 116 مطلع برد تاه 210۵1 ۸ نصت‌عصه 3۵ .(2020) .5 منلعطه‌عل۸ ,س3/.1 11610۱0 1[ .1 +۵383 0518 و۳5 100 ۵12و 166 ۷/5 داامو ۸ +0106 0۶ 660 1< اعصصنا صه ۸000655 ۵ ۳۵۹۵/5 ۰ ,327065 .6 ,2/2708 000067 نصز ص66 اصعصاه 16 5 +مصزه‌ ۸ .(1999) 34۰ م1809 .ل ولع‌قنه72 ,508 200 /165ز ۷۷ تطول. .کص 20 ومع صوزی16 وصه کاتاعصظ عنابه م1 +عصعلحد6 عصنلم۳ ,«(۵ت0) ,60۳0۱۵ نیاق 6 ۳/ 7و۸ 06 5 مه ما۸ ۲و ات2 20 ۸ نع 5011 1 .(2010) .7 م7086 5 ۸17106106 ۳۵3 8ص عاممعم 16۶ ۵6۵ اقطا معلحعی عناد هط 2 هام06 .(2007) .7 ماعقل720	جمعیت جهانی سالمندان با نرخ هشدار دهنده ای روبه رشد است، یکی از معضلات اصلی سالمندان بیماری زوال عقل است و علت اصلی آن، بیماری آلزایمر است؛ علائم رفتاری، روانشناختی زوال عقل، در بیشتر مبتلایان وجود دارد، از انجایی که تاکنون هیچ داروی قطعی برای بیماران الزایمری تایید نشده است، اتخاذ درمان غیردارویی، از طریق انواع مداخلات-بویژه مواردی که با طبیعت عجین هستند-امتیازات درمانی ارائه می دهند که برای مبتلایان به آلزایمر حیاتی است. این مرور نظام مند، با پیروی از دستورالعمل هایPRISMA ، و ارزیابی کیفیت منابع از طریقMMAT، درجستجوی رهنمودهای طراحی باغ شفابخش با تاکید بر ارتقای سلامت سالمندان مبتلا به الزایمر است. با جستجوی کلید واژه های تعریف شده در پایگاه های داده Google Scholar وPubMed، 31 منبع واجد شرایط انتخاب شد. نتایج در قالب رهنمودهای طراحی باغ شفابخش شامل مکان یابی(ارتباط بصری، نور)، ایمنی(محصوریت، نورپردازی، خوانایی)، سایه، دسترسی و مسیرهای حرکتی-مکث، فرهنگ مکان و باغبانی-درمانی است. همچنین ارتباط رهنمودهای طراحی باغ شفابخش با علایم رفتاری و روانشناختی سالمندان مبتلا به آلزیمر مشخص شد. فعالیت باغبانی، توجه به مسیر و دسترسی و ملاحظات فرهنگی، از مهمترین مولفه های طراحی باغ شفابخش برای سالمندان مبتلا به الزایمر است. بیشترین آثار سلامت بخش باغ شفابخش از طریق کاهش رفتارهای اشفته است.
16,849	472012	این مرحله با توجه به ای نکه آخری ن گام در اجرای یک پروژه ی است. اصولا پرهزینه و بدون عواید اقتصادی برای شرکت‌های نفتی است و این موضوع موجب شده است که شرکت‌های ثفنی در موارد منعدد تعهدات خود.را در این مرحله نقض کنند. مواققت- نامه عملیات مشترک» قالب حقوقی,عملاه‌ای است که.ش رکت‌های نفتی تحت آن و با مشارکت یکدیگر به اجرای این مرحله می‌پردازند. بررسی رویکردهای کنونی در صنعت نفت در سطح دنیا و ارائه کاستی‌های هریک و در مرحله آخر ارائه پیشنهادهای کاربردی برای جلوگیری از نقض تعهدات., موضوعانی است که در اين مقاله بدان پرداخته خواهد شد. پنابراین» بهبود کارایی و اصلاح برخی از سازوکارهای کنونی روش مناسب‌تزی نسبت به ایجاد و ابداع برچیدن تأسیسات نفتی» سند رهنی؛ صندوق سپرده» موافقت‌نامه عملیات مشترک» نقشض ۱۷۴ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ هر سال میلیاردها دلار در پروژه‌های بخش بالادستی صنعت نفت توسط بازیگران این حوزه سرمایه‌گذاری می‌شود که در بیشتر آنها شماری از این بازیگران با مشارکت یکدیگر و با پذورقی ,بای از.اجرای پروقه بداجراو یج رسیتن ان کمک ضابای میک ند امسرلا با توجه به این حجم سرمایه‌گذاری» در یک پروژه نفتی توسط شرکت‌های بین‌المللی نفتی» نیاز فراوانی به سازوکارهای دقیق حقوقی جهت اجرای تعهدات هریک از این بازیگران احساس می‌شود که عمدتا این تعهدات در چهارچوب موافقت‌نامه عملیات مشترک! به اجرا درمی‌آید و در قالب این موافقت‌نامه تعهدات همه مشارکت‌کنندگان براتی تأمین ملی پروژه‌انیز بیان مبی< موافقت‌نامه عملیات مشترک» توافقی مشترک است که شرکت‌های نفتی,» تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران در اکتشاف و تولید نفت و گاز برای ایجاد «سرمایه‌گذاری مشترک» ایجاد می‌کنند. هدف از ایجاد سرمایه‌گذاری مشترک. توسعه و تولید منابع نفت و گاز براساس روش اقتصادی منعطف اما با دوام است (33 :2012 ,8ا۵0۵۲)..ایین نرع مشارکت همچنین به شرکت‌های نفتی و گازی برای کاهش ریسک‌های موجود در مراحل مختلف چرخه حیات یک میدان تفتی کمک شایانی می‌کنن کش رو ما ماهیت فعالگاابن مگاوکت‌ها که ممکن استث بالادستی» پایین‌دستی و میان‌دستی باشد. بیشتر این موافقت‌نامه‌ها مراحل مشابهی را می‌پیمایند. مشارکت در سرمایه‌گذاری در بخش بالادستق * که در صنعت نفت و گاز, اکتشاف و تولید؟ نیز افتنانختد. می‌شود- جهت دنبال"کردن اهداف اقتصادی از اکتشاف و استخراج منابع نفتی براساس نوع قرارداد نفتی منعقدهابا دولست میزبان؛ایجاد می‌گردند. مجموعه‌ای از شرکت‌های نفتی بین‌المللی به‌عنوان بازیگران اصلی در صنعت نفت و گاز حق انحصاری استخراج و تولید این منابع را در اختیار دارند. بخش بالادستی در حقیقت فرایندی پیچیده و چندمرحله‌ای است که مراحل "فختلفی از فعالیت‌ها ازجمله اکتشاف, برنامه‌ریزی توسعهه میدان اجرای پروژه؛ تولید و در نهایت برچیدن تأسیسات و تجهیزات نفتی را در خود جای داده اصولا یک موافقت‌نامه عملیات مشترک یّازمند آن است که قمه شرکا سهم خود را از هزینه‌ها (عملیاتی یا سرمایه‌ای) در زمان تعیین‌شده و در قالب معین‌شده بپردازند. در صورت عدم پرداخت و تأمین اين هزینه‌ها توسط هریک از شرکای موافقت‌نامه عملیات مشترک. مقررات نقض تعهد در مرحله برچیدن تأسیسات نفتی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک نفتی ۱۷۵ موجبات نقض تعهد توسط آن بازیگر و شرکت نفتی طبق ضوابط و شرایط موافقت‌نامه از نظر قاری مقررات مرتبط پاانقضی تعهد! در مرافقتتانامه‌های عطلیاث مشترک بسد از سال ۱۹۷۰ ایجاد شده است (78 :2011 ,ط607040). پیش از این تاریخ این موضوع برای موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک» موضوعی غیرعادی شناخته می‌شد که مقررات مرتبط با نقض تعهد در موافقت‌نامه عملیات مشترک ذکر گردد؛ اما برخی تغییرات در ساختار صنعت نفت و گاز و بخش بالادستی این صنعت» موضوع وضع مقررات جهت نقض تعهدات را برجسته ساخت و دلیل آن, ورود شرکت‌های کوچک‌تر نفتی به صنعت بود که نسبت به شرکت‌های بزرگ نفتی بین‌المللی از قدرت مالی بسیار کمتری برخوردار بودند. از این تاریخ» تجارت خود را با همکاری یکدیگر در نظام‌های حقوقی مختلف در دنیا با موفقیت به انجام می‌رساندند؛ اما با افزایش میادین نفتی در سرتاسر دنیا که به پایان عمر خود نزدیگه‌رمی‌شهاند واایجادمقرراتی برای برچیدن تأسیسات مورد استعمال در آن میادین» بعد از پایان: چرخهه حیات میدان» از دلایل عمده‌ای بود که ایجاد مقررات برای جلوگیری از نقض تعهدات درباره این موضوع را در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک برجسته کرد. دشواری هافالاین مه عمدتا ناشهاز خایگهسردآوری میذان و مشکل تأمین مالی برای آن است. هم‌زمّان‌اشدن اغملیات برچیدن تأسیسات,با توقف دور سودآوری میذان» میران مسغولیث دولت میزلان رش رگ 5 اطاه کارگی رالدر برچیدن این تأسیسات نفتی باقی‌مانده و پرداخت آن با ابهام روبّه‌زو می‌سازد (شیروق و فلاحتی, ۱۳۹۶ ۲۳). مرحله برچیدن تأسیسات پروژه نیز به اندازه مراحل اولیته؛ مستلزم؛انجام"کارشناسی‌های فنی- مهندسی. برنامه‌ریزی» سازماندهی, به‌کارگیری نیروی انسانی‌آو تأمین مالی است (54 :2009 ,ل0). هزینه» یکی از معیارهای مهم در تصمیم‌گیری درباره شیوه حقوقی برچیدن تأسیسات است. هزینه برچیدن تأشیسانتذر آب‌های عمیق بیش از آب‌هعای,سطحی است (براهیمی و همکاران؛ ۱۳۹۵: ۲۰). بررسی روش‌های رایج و ایرادات وارده بر این سازوکارها در مرحله برچیدن. یکی از موضوعات مهم در صنعت نفت و گاز است که کشورهای نفتی به‌زودی با توجه به نزدیک شدن به پایان عمر برخی از میادین نفّی خود با آن روبه‌ژو خواهند شد و پیش‌بین ساختارهای حقوقی مناسب برای موفقیت در برچیدن تأسیسات نفتی» به یکی از ضروریات ۱۷۶ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ با هدف نگارش این پژوهش, مجموعه‌ای از موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک را که هم‌اکنون درباره برچیده شدن تأسیسات و تجهیزات نفتی در حال انجام عملیات هستند مورد بررسی قرار گرفته است و همچنین مجموعه‌ای از مقررات رایج کنونی برای جلوگیری از رخ دادن نقض تعهد. تبیین گردیده است. موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک. مرتبط با نظام‌های حقوقی مختلف‌اند که در جزئیات تفاوت‌هایی نیز با هم دارند. همچنین باید اشاره کرد که پژوهش‌های انجام‌شده درباره راه‌حل‌های مرتبط با مقررات بازدارنده در نقض تعهدات در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک بسیار محدود است که این منابع نیز عمدتا غیرداخلی هستند. گفتنی است که این پژوهش در نوع خود دارای نوآوری در موضوع است و روش توصیفی- تحلیلی در صنعت نفت برای مدت زیادی با مفهوم نقض تعهد ناآشنا بود» اما آن دوران چندی پیش پایان یافت. با وجود این واقعیت. مفهوم ساده نقض تعهد هنوز در مراحل اوليه مطالعات پژوهشگران این صنعت است. بنابراین» شایسته است در این بخش ببه این موضوع پرداخته شود. همچنان که به طور مختصر اشاره شد موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک برای طرفین موافقت‌نامه, تعهداتی را مبنی بر پرداخت سهم متناسب خود از هزینه‌ها و حقوق انحصاری آنان برای برداشت و فروش نقت تولیدی"ایجاد می‌کند. هلافت کلی از مقررات نقض تعهد در این موافقت نامه‌ها ایجاد انگیزه درباره انجام تعهدات طرفین موافقت‌نامه است. تا در صورت عدم اجرای تعهدات. پیامدهای ناشی از آن. دلیل محکمی برای ایفای تعهدات طرفین باشد. پیش‌بینی روشن و مطمئن هزینه‌های مربوطه برای برنامه‌ریزی تجاری شرکت‌های نفتی و نیز سیاست‌های قانون‌گذاری دوّلت میزبان نیز بسیار ضرورت. دارد..از نظر دولت‌های میزبان» جمع‌آوری تأسیسات دریایی رخذاد نامعلومی است که تا حذ زیادی بستگی به تران مالی شرکت‌های نفتی دارد؛ این بدان معناست که می‌بایست روش‌هایی برای تضمین تدارک بودجه برچیدن تأسیسات دریایی در نظر گرافقه پشوگلهاشانی و رضانیان‌مر ۱۳۹۵۴ ص۱۴). مزافقت‌نامه‌های عملیات مشترک بلندمدت نفت, به دلیل ماهیت آنها به تزریق مستمر وجوه نیاز دارند؛ زیرا نیازمند سرمایه‌گذاری فشرده و بلندمدت هستند (123 :2010 ,0070670-1/095). هر نقض تعهدی ممکن است این روند را کند و یا متوقف کند. از جنبه دیگر نقض تعهد می‌تواند برای شرکت‌های کوچک‌تر زمانی که اين نقض تعهد توسط شرکت‌های بزرگ نفتی رخ می‌دهد. فاجعه‌بار باشد. در چنین شرایطی» از یک‌سو شرکت‌های کوچک نفتی در صورت عدم حضور مقررات نقض تعهد در مرحله برچیدن تأسیسات نفتی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک نفتی ۱۷۷ و همراهی هریک از شرکت‌های بزرگ نفتی دچار نوعی عام اطمینان نسبت به آینده این مرحله می‌شوند و از سوی دیگر آنها نیز در صورتی که در مدت زمانی خاص نتوانند مبلغ نقض تعهد را تأمین کنند - که طول اين دوره به طور معمول بسیار کوتاه است - در معرض ریسک بسیار بالایی قرار می‌گیرند. ازاین‌رو باید پاره‌ای از مقررات مرتبط با نقض تعهد که تضمین کننده ادامه حیات موافقت‌نامه باشد و بدون توجه به رخ دادن نقض تعهدات توسط یکی از,اغضنا باشتماتتطیم کف خممچتین بایل,پاز‌اق حظررات بسیاراظایاد وضع دار صورت نقض تعهد توسط هریک از شرکا این مقررات اعمال گردد. گفتنی است هزینه جمع‌آوری حدود ۷۳۰۰ سازه دریایی در سراسر جهان نزدیک به چهل میلیارد دلار برآورد می‌شود که در این میان» سهم اروپا برای جمع‌آوری ۱۶۰۰ سازه در کشورهای عضو اتحاديه اروپا و نروژ نزدیک به ۲۲ میلیارد دلار براورد شده است. همچنین ارزش این بازار در خلیج مکزیک سالانه ۴/۲ میلیارد دلار برآورد گردیده است ( ,ناذا :8 12186۲ 3 :2014). بنابراین» عدم نقض تعهدات در مرحله برچیدن با توجه به نیاز به تأمین مالی بالا اگر بخواهیم رایج‌ترین و قابل‌درک‌ترین "تعریف از نقض تعهد در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک را ارائه دهیم» این اصطلاح حقوقی را این‌چنین می‌توآن تعریف کرد که نقض تعهد. «عدم تأمین مالی به نسبت اسهم لحاظاشده در قالب قراّدادی توافق و همچنین انباشت پرداخت‌های دیرهنگام است» (19 :2003 ,328035 :8 093000960). بااین‌حال, در تعریف جامع‌تر نقض تعهد می‌تواند مجموعه‌ای از فعالیت‌ها باشد. همچنان که کمپ اشاره کرده است که «عدم مشارکت به نحو صحیح با توجه به تعهدات مشخص يا استفاده نامتعارف از دارایی‌های موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک ممکن است نوعی نقض تعهد.لحاظ گردد» ( :1992 ,1۵0 0) اما هیچ‌یک از این مثال‌ها در یک موافقت‌نامه عملیات مشترک بین‌المللی» نقض تعهد به وسيله طرف‌های غیرعامل شناسایی نشده‌اند او آنچه به‌عنوان شکل‌های دیگر نقض تعهدات در این قالب مشارکت شناسایی شده‌اند؟ «قض" هرگونه تعهدات "لی»» «ورشکستگی» و «عدم عدم اجرای تعهدات مالی و یا به عبارتی» نقض تعهدات قاعدتا در دو مرحله رخ می‌دهد: اول, چنین نقض تعهدی ممکن است به دلیل وضعیت مالی نامطلوب یکی از طرفین مشارکت رخ دهد یا دوم زمانی که یکی از شرکا عمدا می‌خواهد از مقررات نقض تعهد برای بهره‌برداری از مزایای آن برای فرار از اجرای تعهدات قراردادی - که در ادامه مفصل‌تر بیان ۱۷۸ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ خواهد شد- استفاده کند. این دو دلیل باعث شده است شرکت‌های کوچک‌تر و یا غیردولتی و با قدرت مالی ضعیف‌تر از بازیگران اصلی صنعت نفت و گاز جای آنها را در این صنعت بگیرند. دلیل دیگر افزایش احتمالی رخ دادن نقض تعهدات» ممکن است مقررات نقض تعهدات کنونی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک باشد که پیامدها و راه‌حل‌هایی را در مقابل بیشتر رویکردهای موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک برای جلوگیری از نقض تعهدات فقط زمانی موثر است که طرف نقض‌کننده تعهد. مشوق‌های کافی و تمایل به ماندن در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک را به‌عنوان یکی از شرکا داشته باشد که در مرحله برچیده شدن تأسیسات نفتی یا در صورت ناکاهرپروزیانمکن اس چنین مشوق‌هایی کافی نباشد تا مانع ترک طرف نقض‌کننده تعهدات از موافقت‌نامه گردد و.بخشی از ریسک را با دیگر شرکای مشارکت تقسیم کند؛ زیرا مرحله برچیدن تأسیسات نفتی یکی از مراحلی است که برای شرکت‌های نفتی عمدتا در سد‌پفوننه‌ها لهاظ می‌گرد ار شواهدرآمدها. بنابراین» به: نظر می‌رسد بررسی دقیق‌تر سازوکارهای کنونی:برای جلوگیری از نقضاتعهدات توسط شرکا در این مرحله و اشکالات وارده بر آنها ضروری است و موثر بودن سازوکارهای نقض تعهدات. همچنین برای طرف‌های غیر نقض‌کننده نیز بسیار حیاتی و مهم است؛ زیرا در صورت وقوع هرگونه نقض تعهد, دیگر شرکا متحمل پرذاخت و هزینه‌کرد بالاتر جهت جلوگیری از تعلیق یا کته دیگری که باید بدان بسیار توجه کرد مرحله‌ای است که نقض تعهد در یک پروژهه بالادستی در آن مرحلهه راخ میهد ابه بیان دقیق‌تر موثر آبودنیک.راه‌خل بستگی زیادی به مرحله‌ای دارد که نقض تعهد در آن مرحله رخ می‌دهد (23 :2002 ,۸/0206 اگر این نقض تعهد در مرحلهه تولید اتفاق بیفتد» بیشتر راه‌حل‌هایی که در ادامه بیان خواهد شد. مژثر و کافی خواهند بود؛ اما در مقابل» اگر این نقض, تعه در مرحله برچیدهآشدن تأسیسات و تجهیزات مسئولیت انجام دادن عملیات برچیدن غالبا براساس توزیع مسئولیت نیز مبنای توجیه کننده مسئولیت در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک است. برابر این قاعده» هریک از شرکای موافقت‌نامه به نسبت سهم خود در موافقت‌نامه عملیات مشترک در مقابل هزینه‌های برچیدن تأسیسات مسئولیت دارند. در واقع این مبنایی جداگانه برای مسئولیت تلقی نمی‌شود و تنها به مقررات نقض تعهد در مرحله برچیدن تأسیسات نفتی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک نفتی ۱۷۹ نحوه توزیع مسئولیت بین بازیگرانی توجه می‌کند که به طور مشترک یک میدان نفتی را توسعه داده و مورد بهره‌برداری قرار می‌دهند. با وجود این می‌توان چنین گفت که توجیه مبنای مسئولیت انجام دادن عملیات برچیدن بر پایه دیدگاه انتفاع از تأسیسات در حال افزایش است و قاعده توزیع مسئولیت موجب می‌شود فضای قراردادی متعادل‌تر شود. ۵ انواع شرط نقض تعهدات به لحاظ ضمانت‌اجرا در موافقت‌نامه‌های ۵ . تعریف شرط نقض تعهدات به همراه سند رهنی نخستین نوع شرط نقض تعهد از منظر ضمانت‌اجرای به‌کار برده شده در آن, «شرط نقض تعهد به همراه سند رهنی» است. در این شرط روش - همچنان که از نام آن پیداست- ضمانت‌اجرای تعهد صدور سندی رهنی از سوی هریک از طرفین درگیر در موافقت‌نامه عملیات مشترک به ذی‌نفعی سایر اعضای درگیر در موافقت‌نامه است (:8 [ ۸10۵۵0۲ ,81266 3 :993 ,1760). به بیان بهتر این شرط گویایآن اس که هر زمأن هریک از طرفین از تزریق سرمایه در موافقت‌نامه عملیات مشترک. به‌طورکلی و در مرحله برچیده‌سازی به صورت اختصاصی خودداری کند؟ ایگران می‌توانند با اجرای سد,رهتی,و اقدامرّوی مال در ترهین؛ هزینه‌های سرباز زده شده از سوی راهن را؛ایفا و به پروژه ضوع موافقت‌نامه که به دلیل نقض تعهد طرف خاطی متوقف آشنده است. از محل مال:مورد"ترهین.سرمایه تزریق کنند. در ۵ .۲ ایرادات شرط نقض تعهدات به همراه سند رهنی این روش که در نگاه نخست. روشی بسیار کارآمد به نظر می‌رسد:و درانظام حقوقی ایران نیز رایج است دارای مشکلات پرشماری است که در عمل اين روش به ظاهر کارآمد را دچار مشکل و تبدیل به روشی ناکارآمد خواهد ساخت. اما پیش از آن‌که به مشکلات این روش بپردازیم» باید بگوییم «شرط نقض تعهد به همراه سند رهنی»» از روزهای اولیه قراردادهای نفتی بین‌المللی» روشی رایج بوده است که با گذشت چندین دهه از نخستین قراردادهای نفتی بین‌المللی سیر تحولی پیشرفته‌ای را پشت سر نهاده است. به شکلی که - برای مثال- شرط‌های اولیه از این دست» صرفا از ترهین ساده و معمولی یک مال تشکیل می‌شده است که به موجب آن یکی از طرفین قرارداد موافقت‌نامه عملیات مشترک می‌بایست برای ضمانت در اجرای ۸۰ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ تعهدات خود به نسبت سهمش از موافقت‌نامه مالی را در رهن سایر شرکا قرار می‌داد. با این‌حال» در قراردادهای مدرن» شرط مزبور صرفا به ترهین یک مال بسنده نکرده و تلاش بر آن بوده است تا این ترهین برای رفع مشکلات با سایر روش‌های کارآمدتر ترکیب شود. با این‌حال» از دیدگاه نگارندگان» حتی این تلاش برای کارآمدی شرط نقض تعهد همراه با سند رهنی کافی نبوده و حتی نمونه‌های مدرن این شرط همچنان با مشکلاتی که در ادامه خواهد نخستین مشکل در اين نوع شروط تفاوت ساختاری نظام‌های حقوقی دنیا در برخورد با مسئله اسناد رهنی و ترهین اموال است. تصور کنید برای انجام یک پروژه نفتی در دریای بالتیک که میدان نفتی آن متعلق به دولت نروژ است. موافقت‌نامه عملیات مشترکی متشکل از چند شرکت تشکیل شود و یکی از اعضای این موافقت‌نامه که شرکتی آمریکایی است. بنا بر صلاح‌دید خود. یک دستگاه دکل حفاری نفتی متعلق به خود را که در کشور پاناما ثبت شده است. به ذی‌نفعی دیگر عضو موافقت‌نامه که شرکت. بریتانیایی است. در رهن بگذارد. بدیهی است با توجه به ملیت متفاوت راهن و.مرتهن و صد البته تعلق مال مورد ترهین به نظام حقوقی پاناماه اجرای سند رهنی از سوی شرکت بریتانیایی به دلیل نقض تعهد شرکت آمریکایی بسیار دشوار و پرهزینه خواهد بود. به سخن دیگر اگرچه شاید این مشکل در نظام حقوقی و صنعت نفت ایران که به دلیل تخریم‌های خارجی؛ خالی از بازیگران بزرگ و کوچک خارجی است. چندان نمود نیابد. اما در عرصه اکتشاف. تولید و برچیده‌سازی میادین نفتی بین‌المللی» وجود بازیگران متفاوت با اموّالی که در سرتاسراین کره خاکی گسترده است. امری دومین مشکل در این نوع شروط زمان بسیار طولانی تا زمان حصول موفقیت است (150 :1997 ,0/0۵0۵ همچنان که گفته شده. هزینه‌های مراحل: اکتشاف. تولید و برچیده‌سازی میادین نفتی» هریّنه‌هایی عمدتا چند صد میلیون دلاریو بالاتر است و برخلاف تصور بسیاری» بازیگران این عرصه تنها شرکت‌های چندملیتی بزرگ و یا به قولی» غول‌های بزرگ نفتی نیستند و صنعت انفت در« چند آدهه گذشته .در تلاش برای وارد کردن بازیگران گریگقر بوده والیته این ملف تا گزیا دی شلد است ۴ براین: بسیاز روا ی است :که این بازیگران نه‌چندان قدرتمند نفتی که اتفاقا به دلیل محدودیت منابع مالی خود در موافقت‌نامه‌های نفتی عضو می‌شوند. نه‌تنها با کوچک‌ترین نقض تعهد مالی از سوی یکی از اعضای موافقت‌نامه متأثر می‌شوند. بلکه همین امر به دلیل ناتوانی این بازیگران در پرداخت مبالغ استنکاف‌شده» موجب توقف پروژه و ورود خسارت‌های سرسام‌آوری برای آنان می‌گردد. ازایق‌ری: ووقن است که قر چتیق شرایطن».هر ضمانث‌اجرایی بای براق اداطه رون پروژه بو مقررات نقض تعهد در مرحله برچیدن تأسیسات نفتی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک نفتی ۱۸۹۱ جلوگیری از زیان‌های وسیع با سرعت عمل انجام شود تا به پروژه متوقف‌شده سرمایه تزریق شود. بااین‌حال» متأسفانه شروط نقض تعهد به همراه سند رهنی به دلیل مسائلی که پیش از این در مشکل اول بیان شد عمدتا ضمانت‌اجراهایی بسیار بلندمدت هستند که تا زمان زیادی به نتیجه نخواهند رسید. بنابراین» شروط پیش گفته از اين منظر نیز چندان کارآمد نیستند. سومین مشکل, هزینه‌های ترهین اموال است. همچنان که گفته شد. تعهدات مالی طرفین درگیر در یک موافقت‌نامه عملیات مشترک نفتی عموما تعهداتی چند صد میلیون دلاری است و بدیهی است که ضمانت‌اجرای اين تعهدات باید از طریق ترهین اموالی باشد که ارزش آنها نزدیک به چند صد میلیون دلار باشد. به سخن دیگر اساسا با توجه به حجم و میزان تعهدات. اموال در ترهین می‌بایست بسیار باارزش باشند تا از عهده هر تعهد نقض‌شده احتمالی برآیند. مشکل ازآنجایی آغاز می‌شود که ترهین این‌گونه اموال در عمده کشورها به دلیل ارزش بسیار بالا ترهینی بسیار پرهزینه و بوروکراتیک است؛ به‌گونه‌ای که حتی در نظام حقوقی ایران نیز این هزینه» رابطه مستقیمی با ارزش دارایی در ترهین دارد و بدیهی است که این هزینه‌های اولیه موجبات عدم تمایل شرکت‌های نفتی به ترهین و به عبارتی» یکی دیگر از مشکلات اين چهارمین مشکل اين روش,که خوشبختانه نظام حقوقی ایران به دلیل ویژگی خاص عقد تبعی رهن چندان با آن درگیر نیست. اما درسایر نظام‌های حقوقی می‌توان نمونه‌هایی از آن را یافت, موضوع اولویت برخی دبک رای وگ سر مهد زمان اجرای سند رهتی نسبت به دارندگان سند رهنی است. بدین‌شکل که در نظام حقوقی بین‌المللی بارها دیده می‌شود که براق مقال, در ازمان اجرای ای من سایفلیکاران راهن که حتی از اعضاق موافقت‌نامه عملیات هم نیستند. بر طلبکاران دارای سند رهنی اولویت خواهند یافت و درنتیجه, از این منظر نیز شرط نقض تعهد همراه با سند رهنی چندان کارآمد به نظر نمی‌رسد. پنجمین مشکل دز افاش"*عمومی آشدن«موضوّغ"توهین اموال؛ یک شرکت به ذی‌نفعی دیگران است (223 :2014 ,00706۲0-34099). این موضوع بدان معناست که در سایر نظام‌های حقوقی دنیا مانند ایران؛ با به رهن گذاشتن یک.مال. سوابق این ترهین در اختبار نهادهای حاکمیتی متعلق به کشور راهن قرار خواهد گرفت و بسیار روشن است که این اطلاعات در چنین مواقعی» دست‌کم از جنبه مالیاتی» باعث فاش شدن هدف راهن از به ترهین‌گذاشتن اموال خود و پس از آن افشای معاملات برون‌مرزی وی و در نتیجه, وضع مالیات‌های سنگین و تبعات حقوقی و مالی خواهذ بود و این موضوعی است که چنذان خوشایند شرکت‌های ۱۹۲ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ ششمین و آخرین مشکل, تعیین ذی‌نفع در اسناد رهنی است؛ برای مثال» تصور کنید در یک موافقت‌نامه عملیات مشترک متشکل از پنج شرکت. هریک از این شرکت‌ها می‌بایست برای تضمین انجام تعهدات مالی خود. به‌ویژه برای تضمین انجام تعهدات مالی خود در مرحلهه برچیده‌سازی» دست‌کم یک سند رهنی به ذی‌نفعی دیگران صادر کند. در چنین حالتی» ازآنجاکه هریک از شرکا مکلف به ترهین مال خود به ذی‌نفعی دیگران هستند و نمی‌توان برخی را به دلیل پشتوانه مالی قوی مستثنا دانست» در نهایت بیست سند رهنی تنظیم خواهد شد که این موضوع را بسیار پیچیده خواهد ساخت. موضوع, زمانی پیچیده‌تر خواهد شد که بیش از یک تن از اعضای موافقت‌نامه» نقض تعهد کنند. در چنین وضعی» چندین شرکت در چند کشور دنیا به جهت اجرای سند رهنی و تزریق سرمایه به پروژه‌ای که به دلیل نداشتن سرمایه راکد مانده است. می‌بایست در فرایند چند نظام حقوقی بین‌المللی درگیر شوند. دومین نوع از شروط نقض تعهد. شرط نقض تعهد همراه با محرومیت است. بر مبنای این شرط هریک از طرفین درگیر در موافقت‌نامه عملیاتمشترک, به, محض آن که از پرداخت تعهدات مالی خود سرباز زند».ناقض تعهدات خود برشمرده اخواهد شد و در این حالت. اخطاريه نقض تعهد از سوی سایر اعضای اموافقت‌نامه عملیات مشترک و یا عموما اپراتور موافقت‌نامه دریافت خواهد کرد که بر مبنای آن, به طرف ناقض"تعهد:در بازه زمانی مشخصی که بین سی تا شصت روز است. فرصت داده آمی‌شوداتا«تعهد خود را ایفا کند ( ,71206۲50۳ 3 :2010). در طی این بازه زمانی» اگر شرط نقض تعهد گنجانده‌شده در قرارداد از نوع شروط نقض تعهد همراه با محرومیت باشد. کميته مدیریت موافقت‌نامه» طرف ناقض تعهد را در این بازه زمانی سی تا شصت روزهاز ,پاره‌ای از حقوق: خود محروم می‌کند این حقوق معمولا شامل حق رأی طرف متخلف, حق دسترسی وی‌آبه اطلاعات و حقوقی ازاین دست است. بااین‌حال» چنانچه: شرط تعهد طوّفک ناقضر/,قرانداد پیشل ار باوه زمانی مزبور به طول انجامد. محرومیت‌های شدیدتری در راه خواهد بود» تا جایی که در.نهایت طرف ناقض تعهدات رفته‌رفته از تمامی حقوق خود در موافقت‌نامه محروم می‌شود. در صورت وقوع چنین محرومیت‌هایی. سود مشارکت طرف ناقض قرارداد به وی پرداخت نخواهد شد و این سود به نسبت سهم سایر طرف‌های درگیر در موافقت‌نامه, میان آنها تقسیم خواهد شد. مقررات نقض تعهد در مرحله برچیدن تأسیسات نفتی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک نفتی ۱۸۳ همچنان که مشخص است. عدم پرداخت سود مشارکت طرف ناقض تعهدات به‌سادگی گفته‌شده در سطور بالا نیست و این کار باید با مجوز قانونی باشد؛ زیرا اساسا محروم کردن یکی از طرف‌های درگیر در موافقت‌نامه عملیات مشترک از سود مشارکت» نیازمند مجوزی فراتر از امجوز کمينه مذیریت موافقت‌نامه: است و آزاین‌روست که در بسیاری: از موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک مدرن که دربردارنده شرط نقض تعهد همراه با محرومیت باشند هریک از طرفین,» پیش از آغاز مشارکت. وکالت‌نامه‌ای مشروط به ذی‌نفعی سایر اعضا صادر می‌کند که براساس آن به آنان اجازه می‌دهد تا در صورت تخلف وی از تعهدات؛ سود بااین‌حال» اين روش نیز برابر آنچه گذشت» روشی کاملا بدون نقض نبوده و دارای مشکلاتی است که در بعضی مواقع آن را به روشی ناکارآمد تبدیل می‌کند. نخستین مشکل در اجرای این روش, به غیرقابل اجرا بودن «شرط محرومیت» در بعضی از نظام‌های حقوقی بازمی‌گردد؛ برای مثال, در اشترالیاااو نیوزیلند چنین شرطی عموما با عنوان «مجازات قراردادی!» تعریف می‌شرد وادرنشیجه, از دیدگاه حقوّق,استرالبا و نیوزیلند» چنین شروطی غیرقابل اجرا هستند"(232 :2012 ,۵9ع000). البته. گفتنی است که در این نظام‌های حقوقی با آن که «مجازات قراردادتی» باطل آشناخته شده"«است؛ اما قانون راه‌حل دیگری به طرف متقاضی اجرای «مجازات قزاردادی» ارائهداده است. که"بر مبنای آن, از آن شخص می‌خواهد مدارک زیان‌دیدگی خود را به محکمه ارائه دهد تا میزان خسارات وارده از سوی محکمه تعیین و به وی پرداخت شود. به سخن دیگر در این نظام‌های حقوقی. طرف زیان‌دیده خود حق تعیین «مجازات قراردادی» را ندارد و اگر خود را زیان‌دیده می‌داند. می‌بایست دلایل خود را به محکمه صالح ارائه دهد. بنابراین» شرط نقض تعهد همراه با محرومیت ممکن است در برخی از نظام‌های حقوقی غیرقابل اجرا تلقی شود که اين خود ریسک نگارش چنین مشکل دوم که دست بر قضا مشکل شایعی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک دنیای مدرن است» بدین شرح است که گاهی با آن که کمیته مدیریت موافقت‌نامه» یکی از اعضا را به دلیل نقض تعهدات از حقوق خود. به‌ویژه دریافت سود مشارکت محروم می‌سازند. دولت میزبان اجرای پروژه» حضور متقاضی و برخورداری وی از تمام حقوق خود. به‌ویژه حق ری زا آجباری می‌داند. وجرد این شرایظ باس افزایشی نتنشی مان آعضا و تخصرمی سردزگمی ۱۸۴ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ سایر اعضایی از موافقت‌نامه خواهد بود که از یک‌سو متقاضی اخراج شرکت ناقض تعهد از موافقت‌نامه هستند و از سوی دیگر دولت میزبان وجود آن شرکت در موافقت‌نامه عملیات سومین و آخرین مشکل اين روش که به‌ویژه در موضوع مورد بحث ما یعنی در مرحله برسیدسازی تأسممانتا نفتی» رخ می‌دهد. آن است که گاهی حتی زمانی که مشکلات اول و دوم وجود نداشته باشد و کمیته مدیریت موافقت‌نامه بتواند طرف ناقض تعهد را از حقوق خود. به‌ویژه سهم مشارکت وی محروم سازد طرف ناقض تعهد این ضمانت‌اجرا را کارآمد و موثر ندانسته و اهمیتی برای آن قائل نیست؛ زیرا میزان عایدی از سهم مشارکت وی در ۵ ۳ تاسیس صئدوق‌های سپرده جهت تضمین عدم نقض تعهد یکی دیگر از راه‌حل‌های کمابیش مطمئن که در مقابل نقض تعهد و به‌منظور جلوگیری از آن. پيشنهاد و اجرا شده است» تأسیس صندوق‌های, مهرد در مرحله قبل از برچیدن تأسیسات نفتی تا پایان فرایند برچیدن تأ کات اس ایام دوف اصرفا ای برای آتأمین هزینه‌های برچیدن تأسیسات نفتی است که شرکای موافقت‌نامه ملزم به تزریق منابع مالی به نسبت سهم خود. به علاوه مبلغی اضافه بر مبنای تولید کنونی و تولید موره انتظار در آینده است (۵1۲ع۳۲۵۶ 2 :2012 ,ق508۳ 84)؛ بدین : که.هریک«اژ شرکادر,فرایند#اجرای پروژه و کسب درآمد نأشی از عواید حاصل از پروژظبخشی از ال درآمدراربه این«ضدوق زاریز می‌کنند تا در مرحله برچیده شدن تأسیسات نفتی» این صنداوق ضامن تأمین منابع مالی لازم برای اجرای اين مرحله گردد؛ زیرا همچنان که اشارهاشد» مرحلها برچیده شلدن تأسیسات» نه‌تنها درآمدهای اقتصادی ندارد بلکه همراه با هزینه‌های بالا برای طرفین موافقت‌نامه است. ازاین‌رو. می‌توان با تکیه بر این صندوق آنپرده واهمراه پا تضامین محدود دیگر؛اجرای "موفق مرحله برچیده شدن تأسیسات نفتی رلابه نوعی بیمه کرد. هسچنی#ادر اغلب موزارد در فایلا این سازوکار: از روش جریمه و تهدید استفاده می‌شود؛ بدین‌ترتیب که در صورت کوچک‌ترین نقض تعهد از سوی یکی از شرکای موافقت‌نامه, مبلغی به میزان واریزی وی به صندوق افزوده می‌شود که ای موضوع قابلیت تغییر به نظام پاداش در صورت نقض تعهد را دارد که جذابیت بیشتری این روش ممکن است به‌عنوان کارآمدترین روش برای تضمین عدم نقض تعهد شرکا در فرایند برچیده شدن تأسیسات و تجهیزات نفتی در یک موافقت‌نامه عملیات لحاظ گردد؛ به مقررات نقض تعهد در مرحله برچیدن تأسیسات نفتی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک نفتی ۱۸۵ این دلیل که در این روش احتمال نقض تعهد نسبت به دیگر سازوکارها در مراحل بعد یک میدان نفتی کاهش می‌یابد؛ زیرا این مبلغ صرفا بر مبنای سهم آن طرف در موافقت‌نامه -که ارزش خود را در فرحله برچیدن تأسیسات از دست می‌دهد- نیست. بنابراین» این روش می‌تواند راه‌حلی جذاب» هم برای دولت‌های میزبان و هم برای شرکت‌های نفتی باشد؛ اگرچه این جذابیت بستگی به عوامل دیگر مانند سیاست‌های مالیاتی کشور میزبان دارد که آیا این صندوق‌ها مشمول مالیات می‌شوند یا خیر؛ زیرا اگر مشمول مالیات باشند. طرفین موافقت‌نامه تمایلی به پرداخت سهم خود به این صندوق سپرده نخواهند داشت. به‌منظور تزریق مداوم پول, مسئول اداره صندوق باید صریحا مشخص کند که چه میزان و برای چه دوره زمانی منابع مالی باید به صندوق واریز گردد. برای تحقق این هدف ناگزیر است درآمد میدان را با هزینه‌هاتی مرحله برچیده شدن تأسیسات نفتی مقایسه کند. تا هزینه هر بشکه نفت تولیدی را مشخص سازد تا میزان منابع مالی که برای برچیده شدن تأسیسات پروژه لازم است» برآورد گردد. به‌هرحال, در این,سازوکار احتمالبرآورد اشتباه نیز وجود دارد. همچنان که بیان شده یکی از ویوژگی‌های /اصلی پروژه‌مایی نث و گاز پرهزینه‌بودن: این پروژه‌ها و نیاز به تزریق مداوم و پیوسته سرمایه به این دست از پروژه‌هاست. بر همین مبنا هرگونه توقف و يا کاستی در فراینن؛تزریق نترمایه بهاشکست"پروژه» مشکلات پرشمار مالی و حقوقی و خسارات جبران‌ناپذیزخواهد انجامید که حجم این "خسارات در مقایسه با سایر تأمین منابع مالی اين فرایند» حتی نگرانی‌هایی را برای کشورهای میزبان مطرح کرده است؛ زیرا هرچه به پایان عمر میدان نزدیک‌تر می‌شوند» فرایند برچیدن و مشکلات مالی آن به موضوعی حیاتی برای آنهاتبدیل می‌گردد. به همین دلیل شرکت‌های نفتی. عملیات اکتشاف. توسعه و برچیدن تأسیسات را عموما در قالب موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک انجام می‌دهند. تا ریسک پروژه‌ها را کاهش و هزینه‌های وارده را بین شرکا تقسیم کنند. از سوی دیگر در هر پروژه‌ای به,صوزت:طبیعی احتمال ناتوانی یکی از طرفین درگیر در موافقت‌نامه عملیات مشترک در تزریق سهم خود از هزینه‌ها وجود دارد و درنتیجه» بدیهی است که هر موافقت‌نامه عملیات مشترک می‌بایست در چنین مواقعی راهکار مناسبی پیش روی سایر اعضا قرار دهد؛ ازاین‌رو موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک کنونی عموما دارای یک شرط نقض تعهد دقیق و پیچیده برای پیش‌بینی در چنین مواقعی هستند. با وجود اين» نکته مهم این است که متأسفانه روش‌هایی که به‌عنوان ضمانت‌اجرا در شروط نقض تعهد ۶ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک گنجانده شده است» با وجود پشتوانه قوی حقوقی» همچنان روش‌هایی کارآمد. پویا و متناسب با سرعت عمل مورد نیاز صنعت نفت نیستند و معمول‌ترین این ضمانت‌اجراها که همان ضمانت‌اجرای محرومیت طرق ناقض تعهد است:: خود دارای مشکلات عملی فراوانی است. بااین‌حال, به نظر می‌رسد با اذعان به این حقیقت که در عالم حقورقاغمرما نمی‌تران رابحلی یذ صلمروفقیت آمیر بو بقول ویک ازائهقاق شایل, یزان :تا اندازه‌ای ناکارآمدی شروط نقض تعهد کنونی را دست‌کم به شکلی کاهش داد. بر اين مبنا پيشنهاد نگارندگان بر دو پایه استوار است: ۱. استفاده از روش‌های ترکیبی ضمانت‌اجرا؛ ۲. مورد اول» موضوعی است که در حال حاضر به نظر می‌رسد رويه موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک تا حدی به این سو گسترش يیافته است و هم‌اکنون گرایش حقوق‌دان‌ها به استفاده از انواع و اقسام ضمانت‌اجراهای حقوقی مشتمل بر/اسناد رهنی» محرومیت از حقوق, تضامین بانکی» ضمانت‌نامه شرکت‌های مادز ز ردیل ادلی باشد که کارایی این زوش‌ها به درباره پيشنهاد دوم نیز اگرچه ماهیت صندوق‌های سپرده در نظام حقوقی ایران تعریف تشده است اما در عرصه بیرد یلاق ترا ۹4 ستدوی ما گر دی هشترانه بسبار زیاداحقزقی آنها تا حد زیادی راه‌گشای پروّژه‌های نفتی,بوده و بر این"اساس» می‌توان از همان آغاز پروژه با کسر بخشی از درآمدهای هر عضو موافقت‌نامه عملیات مشترک و واریز آن مبلغ به صندوق سپرده, تا حدی از این موضوع اطمینان"یافت که در ابثله" در صورت نقض تعهد یکی از طرفین, دست‌کم پروژه نفتی مزبور به پشتوانه مبالغ؛ گردآوری‌شده در صندوق تا زمان اجرای آسناه وهی بی ببا سایر سمانت‌اراهای بلتدمناتارا خوهبرا مدتی بدوزقترقف: اکامه خراهن داد؛ هرچند راه‌حل استفاده از چنین صندوق‌هایی نیز طبیعتا به این سادگی نبوده و ممکن است نشکااتی را ذزبر داشگر ها ولو لی‌ها ی سالیاتی کشا و بادیک ی از آین/نوارد. است. اما پیشنهاد این مقاله آن است که رویکرد تهدید و اعمال جریمه, به رویکرد تشویق و پاداش در صورت عدم نقض تعهد تبدیل گردد..بهسخن دیگر ما می‌توانیم از رویکردهای کنونی استفاده کنیم - البته بدون تهدیلا و اعمّال جریمه- تا طرفیقّ" موافقت‌نامه عملیات مشترک با دریافت منافع بیشتر جهت ماندن در موافقت‌نامه تشویق گردند؛ برای مثال, می‌توان ماده‌ای در روش صندوق سپرده پیش‌بینی کرد» تا به متولی صندوق اجازه دهد بخشی از مبلغ آن را به صورت مستقل در پروژه دیگری سرمایه‌گذاری کند و درآمد حاصله را تا روز آخر عملیات برچیدن تأسیسات و تجهیزات نفتی در صندوق نگه دارد. شرکا می‌توانند سهم خود را از درآمد با توجه به سهم مشارکت خود در موافقت‌نامه عملیات مشترک - در صورت پرداخت مقررات نقض تعهد در مرحله برچیدن تأسیسات نفتی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک نفتی ۱۸۷ هزینه‌های پذیرفته‌شده در موافقت‌نامه در مرحله برچیدن تأسیسات- از صندوق بردارند. بنابراین» نیازی به تأسیس و ابداع مقررات و رویکردی جدید برای جلوگیری از نقض تعهد شرکای موافقت‌نامه عملیات مشترک در مرحله برچیدن تأسیسات نیست. بلکه بهبود رویکردهای جاری و تبدیل آنها به روش موثرتر و با کارایی بیشتر می‌تواند به بهترین نحو ۱. ابراهیمی, سید نصرالل؛ کیمیا دانایی؛ مجید کورکی نژاد قرایی (۱۳۹۵). «رژیم حقوقی حاکم بر برچیدن تاسیسات نفتی در فراساحل در کنوانسیون‌های بین‌المللی و حقوق نروژ و انگلیس»» فصلنامه مطالعات حقوق تحصوصی, دوره ۰۴۶ شماره ۳ ۲ شیروی,» عبدالحسین؛ مهین فلاحتی (۱۳۹۶). «چارچوب قراردادی برآیند برچیدن تاسیسات و تجهیزات نفتی» فصلنامه حقوق حصوصی, دوره ۱۴ شماره ۰۱ص ۳۰-۴۵ 01ا63283.0 10 نامه /3ف 13 01ز//:09ط. ۳ کاشانی, جواد؛ مصطفی رضائیان مهر (۱۳۹۵). «برچیدن تاسیسانت‌آئفت و گاز دزیایی از منظر حقوق بین‌الملل» فصلنامه پژوهش حقوق عمومی, سال هفدهم. شماره ۵۰ ص ۶:۷۷ 10_3966:11001ع3/37 00.2 01.2ز31108://9. :5 مصه کدوندانماعد] عممط0۶ 0مععنط" .(2002) 0 و۸00 موصفاد 3/10 معلهوید .4 15-7 8 ,(/ 17116۲۵۵۲۵ ۰۵۶ ۲ع61) عباوه7 ,عهنصوزکتصصی326 عاطامصتفاهگ 102305 مش :۸8۳6665 0008 اصزم[" .(1992-1993) .کقو0 8۰ 136 ه بل +ملوصمجمل۸ مل‌هاط .5 :2 3680۳6۶ 7700001 ][٩ [۵۸ سول 1۵ 12۵۳۳۰ جصعا۵ 860 دم صمک هم م1362 2/2/2000 /2/عص دزم انم ع نک 0 //نطااط 66-78 2 ,8 بل۵ ۷٩ 10۶۰ [ها 6 1۳0 :3020006 2610 کمع ده آزه ۵۶ عامعمعد مک وصه عنصمص۵ ۳" .(1992) علصموعن۸ وصصعکل .6 ,36010776 ,201000 ۲۳۵ ۵۲ 7۳۳۵۲ 1۵۳۵۵۵۵۵۲ 71۳۵ لفط لفاصعصناصی کات عط71 99-7 8 ب1 9906 ,20 ۷۵1٩ و5۵۲ ]٩ کاع‌مرع۸ آمنوگ ۵۳۵ 8۳۵۳۵۵۵۱ موصنصصهاطظ ,104-19 19921 20 /01ع 6 /ع 60 لد /ع ومع کد 06 //:ک0اط [ ]700۳۳۵ 1 ,ص20 اهاعدا م0۶60 ۵۶ عصدمنعنصصم6 ۵" .(0997) نصدک وه طاهاصد/1 .7 / [ه 0[ /60/ ۷.510.1 //:3۳05 123-166 8 ,28 [۵ ۹ 001776۲66۰ ۵۵ 10 1/0106 060016 ۵۶ عصندهنکعنصصم0 ۰*3 .(2003) محفصوقط عفعا 1 6 66۴ 2 ,دک 8.05 ,801060 06 ]۹ 70۳۵۵ 1060۳۵۵0۵۱ 7186 10 بافعنوز ینام «مزقه وده‌نادانهاعصز 3-4 ۳ ,15 19906 ,31 7۵1٩ ونرو۲ع 0 ۵۲ کاععمرک۸ و5 0۵ ,۳3۷1۳۵۲۵۲۳۵ ,و ۵10 ,066 0۳عظ و 0۲_06016_ع دنکن صط22139594_360 2 / ناه نا ددع 0563 ۷ //:ک0ااط ۲اژ 6 733]) 0510 ,10 ,0۱۳۳۵۳۵ ,13۳۵0۳۵ .(2010) مقاانونن6 ,00۳0670-3055 .9 اسان نژ /م6/3 6001 0 /داعناههه / مگ / مد من کناز, //:3605 (م1و0 01 /حطاانو نع /قج/ع م60 /داعناهصه / مگ ذ/ م .من کناز, ۳//: 3105 44 0 1690 :۸۵9۳6011675 010۳۵011 0۳۵ مها 260 منم 10 ر2009),لد 30 .11 /وز .6365 2و0 3105://06 .(8205) ۵۶ 310 له ا6] ... ع۹نها0 وکاعمرع۸ ن‌ناوطظ ۱۸۸ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ 85 ,0 ۳۵100 7۳6۳۵5۰ و۵۲9 0۳۵ ۳۵66 ۳۲۳۵۲۵ :10 605 00 ا(0۵ .(2011) م0۳00 .12 .(6 از هب ندت] ع0060) 0066 ۳06 ,2ع0ع96ت1 فص صطامل ,2850 6 - 66-230 0061-0۳2 -25-13ع- 1 ه- از /کد ماه نا دنام / 6 / م6۳ ملع ام 0 3// نک 0اط ۵۰ 11010۳10 ,00565 :6005 0۳0 001 17080600 .(2010) 3/80 ,33650 .13 آند. 53 اعدا ملد ط//+عطصاخط بواآ هصندعناطا2 کومصتعاظ ع100) ,1.000 40 ۸۲۵۲۵۰ [۳۳۵0۵ع111 1 ۷۵۲۱۵۵۳۵ 701 ۸ .(2010) بفالهگ مقانق5 عم 32320۵11 ,3۳65016 .14 000 200 بعلنسی آمع2 ۸ نا ۲0و۸۵ و000 ا0ا70 (2012) 00اع0 ,هام8 .15 85 065/38007301 60/00 1ع 6 0ع کام۱۳05://00ط (ککعصتعتاظ 12۳7 61086) 1000 ,(3۳655 ۳۵۵6۳۵00 1۳6) وعصلر5 باهش 1۵ 10 ۷۵۵۳65 702۶ .(2012) ۰قع008 30 .16	پایان عمر یک میدان نفتی به معنای پایان یافتن هزینه های عملیاتی برای شرکت های درگیر در پروژه نیست و یکی از پرهزینه ترین مراحل هر پروژه نفتی، مرحله برچیدن تأسیسات و تجهیزات نفتی است. این مرحله با توجه به این که آخرین گام در اجرای یک پروژه نفتی است، اصولاً پرهزینه و بدون عواید اقتصادی برای شرکت های نفتی است و این موضوع موجب شده است که شرکت های نفتی در موارد متعدد تعهدات خود را در این مرحله نقض کنند. موافقت نامه عملیات مشترک، قالب حقوقی عمده ای است که شرکت های نفتی تحت آن و با مشارکت یکدیگر به اجرای این مرحله می پردازند. بررسی رویکردهای کنونی در صنعت نفت در سطح دنیا و ارائه کاستی های هریک و در مرحله آخر، ارائه پیشنهادهای کاربردی برای جلوگیری از نقض تعهدات، موضوعاتی است که در این مقاله بدان پرداخته خواهد شد. بنابراین، بهبود کارایی و اصلاح برخی از سازوکار های کنونی، روش مناسب تری نسبت به ایجاد و ابداع رویکرد جدید نسبت به این مشکل است.
45,132	419566	کلیدواژه‌ها: اصالت وجود» اعتباریت ماهیت» حمل, حمل اولی» حمل شایع» واسطه در عروض. ۵0۹ مر یی سال هفدهم» شماره دوم پیاپی 175 زمستان ۱۳۹۸ منطقیین قضایا را به دو قسم حملیه وشرطیه تقسیم کرده‌اند. ماد قضیه حملیه در نگاه آنها حکم به این‌همانی است؛ یعنی حکم به اینکه موضوع همان محمول است. مثلا قضیه انسان ضاحک است» معنایش این است که انسان همان ضاخکت استوامیان انساق و ضاحگ این‌همانی وجود دازد. این فعنا هم در قضایانی که حمل در آنما حملل اولی ذانی است جاری است و هم در قضاپایی که حمل در آنها حمل شایع صناعی است. مثلا قضیه «انسان حیوان ناطق است» که حمل در آن حمل اولی است بدین معناست که مفهوم انسان همان مفهوم حیوان ناطق است؛ چنان که قضیه «انسان ضاحک است» که حمل در آن حمل شایع صناعی است بدین معناست که انسان در خارج, همان ضاحک در خارج است. به تعبیر دیگر آنچه در خارج انسان است در خارج ضاحک است. منطقیون گفته‌اند که در هر حملی هم جهت وحدتی لازم است و هم جهت کثرتی؛ زیرا اگر تنها چهت کرت باشد حمل ممکن نخواهد بود؛ چراکه حمل و حکم این‌همانی در جایی ممکن است که وحدت و اتحادی در کار باشد. چگونه ممکن است برای چند چیزی که میانشان کثرت محض حاکم است» حکم به این‌همانی کرد. همچنین اگر تنها جچهت وحدت در کار باشد باز حملی اتفاق نمی‌افتد؛ زیرا حمل میان موضوع و محمول صورت می‌گیرد قهرا باید موضوع غیر از محمول باشد. اگر عین هم باشند, حمل شی بر خویش است که لغو و بههوده است (حلی» ۲ وق ص۳۴۶ ارموی» ۱۳۷۴ ص ۱۱۱؛ خوانساری؛ ۱۳۵۹ ض۵۹). البته منطقیون بر این نکته تصریح کرده‌اند که لزوما تغایر موضوع و محمول تغایر حقیقی و واقعی نیست؛ گاهی به نحو اجمال و تفصیل است و برای مفید بودن حمل همین کافی است. در باب تعاریف تفاوت موضوع ومحمول به همین صورت است. مثلا در تعریف انسان می‌گوییم: «انسان حیوان ناطق است». تغایر میان صدرالمتلهین و پیروان حکمت متعاليه وی که هواداران جدی اصالت وجود و اعتباریت ماهیت‌اند بر این باورند که اين موضوع» مهم‌ترین و پرنقش‌ترین موضوعات فلسفی است. به همین سبب صدرلمتآلهین آن را در صدر مباحث فلسفی و هستی‌شناسی قرار داد (مصباح, ۱۳۶۶ ج ۰۱ ص۲۹۴ پیروان حکمت متعالیه برای اثبات اصالت وجود و اعتباریت ماهیّت ادله‌ای اقامه کرده‌اند. مهم‌ترین ادله آنها بر محور حمل است؛ یعنی از راه حمل؛ ادله‌ای آورده‌اند که به گمان آنها اصالت وجود و اعتباریت ماهیت را اثبات می‌کند. علاوه بر آن این گروه بر قول به اصالت وجود واعتباریت ماهیت آثاری بار کرده‌اند که مهم‌ترین آنها مربوط به حمل است. به نظر نگارنده بر هر دو بخش این بحث نقدهای جدی وارد است. در این مقاله به بررسی آن ادله و نیز این آثار مرتبط با حمل می‌پردازیم. بخش اول را تحت عنوان ابتنای اصالت وجود و اعتباریت ماهیت بر حمل و بخش دوم را تحت عنوان ابتنای حمل بر اصالت وجود و اعتباریت ماهیت مطرح می‌کنیم. چنان که اشاره شنه از مهم‌ترین اذله‌ای که فیلسوفان صنرایی برای اثبات اصالت وجود و اعتباریت ماهیت آقامه مقاله پژوهشی: جایگاه حمل در مبحث اصالت وجود و ماهیت * ۵۷ شکی نیست که ما از یک واقعیت خارجی دو مفهوم انتزاع می‌کنیم: یکی مفهوم وجود و دیگری مفهوم ماهوی ماد انسان«محل تزع اذر مسجت اصالت وچوقرو یا مافیت این است که آبا مقموم وجود است کدحیقتا ورباتنات از واقعیت خارجی حکایت دارد و یا مفهوم ماهیت؟ بیان حکما این است که در اینجا سه فرض متصور است: الف) هیچ‌یک دلالت و حکایت بالذات از عینیت خارجی ندارد؛ چا نها یکی از این خو حکایت بالذات:ذارد و ذیگرین حکایت بالعرض و السجاز, شق الف مردود است؛ چون خلف فرض است. فرض این است که واقعیتی وجود دارد و آن واقعیت را تنها با این دو مفهوم حکایت می‌کنیم. شق ب نیز مردود است چون باز خلف فرض است. فرض این است که یک واقعیت خارجی در کار است‌انه خو واقعیت+خارجی: آکز فیک از این ,خو مقووم حکاینت بالات از خارج خاهنه باشت بهجای یکت واقی تقو واقعیت خواهیم داشت؛ زیرا در این صورت در برابر هر مفهومی باید مابازایی در خارج وجود داشته باشد. بنابراین تنها فرض مورد قبول» شق جاست (مصباح» ۱۳۶۶ ج ۰۱ص ۳۲۱-۲۰ مطهری» ۸۳۷۷ ج۶ ص۵۰۳ ج۸ ص ۷۲۶۵ حکما پس از این مقدمه با تکیه به حمل ثابت می‌کنند که تنها مفهوم وجود است که از عینیت خارجی حکایت بالات دارد. بیان آنها این است که به بداهت معلوم است که برای بیان از واقعیت خارجی لزوما از موم وجود استفاده می‌کنیم؛ یعنی تا مفهوم وجود را بر آن حمل نکنیم نمی‌توانیم از واقعیت خارجی حکایت کنیم. به تعبیر دیگر تنها با حمل مفهوم وجود بر شی خارجی است که از موجودیت آن حکایت خواهیم داشت. همین امر نشان‌دهنده این است که تنها مقهوم وجوه است که بالنات از ماو واقی‌هایت ده ماهیت: زیرا با حمل مقاهیم ماخوی هیچ‌گاه نمی‌توانیم از موجودیت و واقعیت‌مندی چیزی حکایت کنیم. با این بیان اصالت وجود و اعتباریت ماهیت روشن می‌شود (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱ ج ۰۱ ص۳۸ مصباح, ۱۳۶۶ ج ۰ ص۳۰۷-۳۰۶؛ طباطبائی, بی‌تا ص۱۰ چنان که دیدیم» در این برهان از عنصر حمل برای اثبات مدغای مزبور بهره‌گیری شده است. اولا پذیرش فرض ب مستلزم خلف فرض نیست؛ زیرا چند مفهوم می‌توانند از یک واقعیت خارجی حکایت بالنات داشته باشند. به دلیل اینکه یک واقعیت خارجی می‌تواند واققا فارای حیفیت‌های متعددی باشد و می‌توان از هر حیفیت واقسی آن با یکی از آن مفاهیم حکایت کرد؛ چنان که با مفاهیم و صفات متعدد؛ از حیفیات واقعی متعدد در ذات باری‌تعالی حکایت می‌کنيم. در موضوع بحث ما حمل مفهوم وجود ازحیئیت اصل موجودیت اشیای خارجی در برابر معدومیت حکایت دارد و حمل مفاهیم ماهوی از حیثیت چند و چونی آنها دلالت دارد. همان گونه که اصل موجودیت آن اشیا بدیهی است. چند و چونی آنها نیز امر واقعی و بدیهی است. مفهوم وجود از حیثیت هستی اشیا و ماهیت از حیئیت چیستی (چه هستی) اشیا حکایت دارد. اگر مفاهیم ماهوی اعتباری باشنده چه مفاهیم دیگری داریم که با آنها بتوانیم از 0۵۸ مر یی سال هفدهم» شماره دوم پیاپی 175 زمستان ۱۳۹۸ شکی نیست که ما برای اين امر از مفاهیم ماهوی استفاده می‌کنيم. ارتکاز ذهنی همگان این است که واقعا این مفاهیم عهده‌دار این امرند؛ یعنی تنها با این مفاهیم ماهوی از تفاوت‌های واقعی اشیا حکایت می‌کنیم. خلاصه اين نقد آن است که همان‌گونه که بر اشیای خارجی مفهوم وجود را حمل می‌کنيم و با این حمل از هستی آنها حکایت می‌کنیم مفاهیم ماهوی را نیز بر آنها حمل می‌کنيم. مثلا می‌گوییم این انسان است و آن فرس؛ و با این حمل از تفاوت‌های ماهوی اشیای خارجی حکایت می‌کنيم. همان‌گونه که آن حمل بیانگر واقعیت است» این حمل نیز از واقعیت حکایت دارد. بنابراین هم وجود اصیل است و هم ماهیت» و تنافی و تباینی میان اصالت‌مندی این دو نیست. تابا از کرو حمل‌های هلیه سیطهای کهموقبوغ نها از مقاهیم,ساقوی آست (مانند «اسباق موجوه ست») لزوما یکی از این دو مفهوم اصیل و دیگری اعتباری است» باید در حمل هلیات بسیطه دیگری که موضوع قضیه را مفاهیم فلسفی تشکیل می‌دهد نیز این‌گونه باشد. مثلا در قضیه «واجب‌الوجود موجود است» و یا معلول موجود سا بای تگوییم که مقاهیم قلسفی قراتاحیه موضوخ بفخمای ذلیل بالااختناری‌اتن و از حقیت واقعی آهتبا حکایت ندارند؛ درحالی که هیچ فیلسوفی چنین نمی‌گوید. همین امر نشان‌دهنده این است که حمل مفهوم وجود بر اشیای خارجی» دلیل بر اعتباری بودن مفاهیم دیگری که بر اشیای خارجی حمل می‌شوند نیست. می‌دانیم که بر مفاهیم ماهوی هم وجود قابل حمل است و هم عدم؛ مثلا می‌گوییم «نسان موجود است» و «سیمرغ معدوم است». حمل وجود و عدم برماهیت نشان از این دارد که ماهیت اصیل نیست؛ یعنی از متن واقع حکایت نداره چون در غیر این صورت عدم برآن قابل حمل نمی‌بود. به تعبیر دیگر حمل وجود و عدم بر ماهیت بیانگر این است که ماهیت در ذات خویش اصیل نیست. بلکه نسبت به موجود بودن يا معدوم بودن بی‌اقتضاست. این همان چیزی است که حکما می‌گویند: «الماهيه من حیث هی هی لیست الا هی ل« موجوده ولا معدومه» (مصباح» ۰۱۳۶۶ ج ۱ ص۳۰۶ مصباح» ۱۴۰۵ق» ص۳۱) در این برهان نیز چنان که دیدیم از حمل وجود و عدم بر ماهیت» برای اثبات اصضالت وجود و اعتباریت ماعیکت زیاگل هاا ارات به نظر ما همان دو اشکال بر برهان پیشین اینجا نیز قابل طرح است؛ به این صورت: ولا فرست است که«مافیت از اصل موجوذیت آقنیای خارجی جکایت فنارق سا از شاوت‌های رای اشیای خارجی حکایت دارد و همین امر برای اثبات اصیل بودن آن کافی است. اگر مفاهیم ماهوی از این تفاوت‌های واقصی حکایت بالذات ندارنده پس چه مفاهیم دیگری از آنها حکایت دارد؟ ثانیا همان گونه که بر مفاهیم ماهوی می‌توان وجود و عدم را حمل کرد بر مفاهیم فلسفی نیز می‌توان؛ مثلا می‌توان گفت «معلول موجود است» و «معلول معدوم است» ایا می‌توان با این منطق, اعتباری بودن مفاهیم قلسفی رابه مان متایی که فر مفافیم مأخوی می گویند آتبات کرد مقاله پژوهشی: جایگاه حمل در مبحث اصالت وجود و ماهیت ٩ ۵۹ ثالثا قاعده «لماهيه من حیث هی هی..» چنان که علامه طباطیئی می‌گوید معنایش این است که به حمل اولی بر ماهیت نه مفهوم وجود حمل می‌شود و نه مفهوم عدم. عبارت علامه چنین است: «بمعنی آن الموجود واللا موجود لیس شی منهما ماخوذا فی حد ذتها بان یکون عینها اوجز‌ها.. و بعباره اخری: الماهيه بحسب الحمل الاولی لیست بموجوده ولا لاموجوده و ن کانت بسب الحمل الشایع اما موجوده و اما لاموجوده» (طباطبائی» بی‌تا ص ۷۳-۷۲ اگز معنایش این باشد باید گفتا این ,معا اختصاص به ماهیت نداد هر مقمومی باه حمل اولی ,خدودتش یبر خودش بار می‌شود و هیچ مفهوم دیگری برآن بار نمی‌شود. این امر هم درباره مفاهیم ماهوی و هم درباره مفاهیم فلسفی و هم درباره مفاهیم منطقی جاری است؛ مثلا به حمل اولی بر مفهوم «معلول» تنها همین مفهوم بار می‌شود نه مفهوم وجود و نه مفهوم عدم و نه هیچ مفهوم دیگر. یا بر مفهوم کلی بنا بر حمل اولی تنها همین مفهوم بار می‌شود. بنابراین با آن قاعده نمی‌توان اعتباری بودن مفاهیم دیگر غیر از مفهوم وجود را ثابت کرد. جالب آنکه خود علامه طباطیائی به اين نقد بر تعریف قاعده مزبور توجه کرده است؛ لذا در مقام پاسخ می‌گوید: «ان هذا الحکم من خواص الماهيه و انما ینسب الی غیرها من المفاهیم بالعرض» لما بینها من الاتحاد من جهه انتزاعها من الماهیات فی الذهن» (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱ ج۲ ص۳ تعلیقه علامه طباطباتی). همان گونه که برخی محققان گفته‌اند؛ این پاسخ معظم‌له اولا تکلف واضح و ثانیا نادرست است؛ چراکه مبتنی بر این است که معقولات ثانیه فلسفی مأخوذ و متنزع.از ماهیات"هستند؛ درحالی که چنین نیست» بلکه این مفاهیم منتزع از حیثیات خارجی و بیانگر انحای وجودات هستند (مصباح» ۱۴۰۵ق» ص۱۰۳) آیت‌اله مصباح خود تفسیر دیگری از قاعده مزبور ارائه داده و بر این باور است که اشکال مزبور بر این تفسیر والحق ان هذا الحکم عام لجمیع المفاهیم ولا یختص بالمفاهیم الماهويه لکن لسلب الوجود والصدم عن الماهيه بما هی هی معنی آخر وهو ان الماهیه حیئیه یعتبرها العقل شائع لا اولی فقولا: «الانسان موجود» لیس معناه ان مفهوم الانسان متحد بالوجود بل معناه ان مصداقه الاعتباری متحد به فی الخارج. فلهذه الحیئیه مرتبه فی الذهن متقدمه علی مرتبه الاتصاف بالوجود, ویسلب عنها الوجود والعدم لا بحسب الحمل الاولی فقط بل بنحو من الحمل الشائع بحسب تلک المرتبه الاعتباريه ایضا وان کانت فی نفس الوقت متصفه بالوجود بنظر آخر وهذا السلب یناظر بوجه سلب المفاهیم الماهویه عن حقیقه الوجود (مصباح» 2۰۵ (ق» ص ۶ ۱۰). خلاصه اين بیان آن است که ذهن برای ماهیت در وعای اعتبار» واقعیتی اعتبار می‌کند. به تعبیر دیگر برای حیلیت چیستی شی در برابر حیئیت هستی آن» واقعیتی لحاظ می‌کند و می‌بیند که همان واقعیت اعتباری ماهیت در خارج نه موجود است و نه معدوم است و می‌تواند متصف به وجود در خارج گردد و می‌تواند متصف به عدم شود. شاهدی که بر این مدعا می‌آورد این است که حمل در هلیه بسیطه «انسان موجود است»» حمل شایع است که حکایت از اتحاد مصداقی دارد و ناظر به جنبه مفهومی نیست. معنایش این است که مصداق ماهیت انسان با مصداق موجود در خارج اتحاد دارند. 0 موق نسم سال هفدهم شماره دوم پیاپی ۹۹+ زمستان ۱۳۹۸۸ ظاهرا این توجیه و تفسیر مبتنی براین پیش‌فرض است که ماهیت اعتباری است؛ درضورت ی که ماهیت را اعتباری بدانیم قهرا مصداقی را که برای ماهیت و چیستی در نظر می‌گیریم» اعتباری خواهد بود؛ اما اگر گفتیم ماهیت همانند وجود اصیل است یعنی همان‌گونه که حیثیت هستی واقعیت خارجی دارد» حیثیت چیستی نیز واقعیت خارجی دارد و بالطبع مصداق ماهیت را امر واقعی و خارجی خواهیم ذانست. بنابراین نمی‌توانیم با تکیه به قاعده «لماهيه من حیث هی هی-» اعتباریت ماهیت را اثبات کنیم؛ چون براساس تفسیر علامه طباطبائی؛ اصلا این قاعده ربطی به اعتباریت ماهیت ندارد و بنا بر تفسی رآیت‌الله مصباح» این قاعده از متفرعات قول به اعتباریت ماهیت است» نه از مبانی آن. از این گذشته اگر به‌کارگیری حمل شایع در قضیه هلیه بسیطه‌ای که موضوع آن از مفاهیم ماهوی است.» دلیل بر لحاظ مصداق و واقعیت اعتباری برای ماهیت است» باید همین دیدگاه در هلیات بسیطه‌ای که موضوعش از مفاهیم فلسفی است راه یابد؛ مثلا در قضیه «العله موجوده» نیز گفته شود که ذهن برای حیئیت علیت» واقعیت و مصداق اعتباری لحاظ می‌کند و همین امر را دلیل بر اعتباری بودن مفاهیم فلسفی مانند علت و معلول بدانیم. بنابراین دلیل دومی که با تکیه بر حمل برای اثبات اصالت وجود اقامه شده ناتمام و مخدوش است. دلیل دیگری که با تکیه به حمل برای اثبات اصالت وجود و اعتباریت ماهیت آورده‌انده این است که در هر قضیه حملیه‌ای, حملی وجود دارد؛ اعم از اینکه این حمل, حمل اولیآذاتی باشد و يا حمل شایع صناعی؛ و در هر حملی چنان که قبلا گذشت جهت وحدتی لازم است" که باساس آن حکمآه اتخادمیان موضوع و محمول می‌شود. اگر ماهیات اصیل و وجود اعتباری باشد» حملی صورت نخواهد گرفت؛ زیرا ماهیات مثار کثرت‌اند؛ به دلیل اینکه هر ماهیتی با ماهیت دیگر مباین و مغایر است. اگر وجود اعتباری باشد» هیچ‌گاه وحدت و اتحاد و ارتباطی میان اشیا مرحوم حاجی سبزواری در منظومه فلسفی خویش می‌گوید: «لو لم یوّصل وحده ما حصلت اذ غیره مشار کشره اتت». معنای این بیت این است: اگر وجود اصیل نباشد هیچ وحدتی حاصل نخواهد شد؛ زیرا غیر وجود (یشی ماهیت) خاستگاه کثرت است (سبزواری» بی‌تا بخش فلسفه ص‌۱۱؛ مطهری» ۰۱۳۶۹ ص۱۷۷). این برهان نیز مخدوش است؛ زیرا اولا این دلیل حداکثر می‌تواند اصالت وجود را ثابت کند؛ زیرا اگر وجود را اعتباری بدانیم» قهرا وحدت و اتحاد را نیز باید اعتباری بدانیم که معنایش اين است که واقعا و حقیقتا حملی صورت نمی‌گیرد اما این برهان نمی‌تواند اعتباریت ماهیت را اثبات کند؛ زیرا می‌دانیم که در هر حملی» همان‌گونه که چمت وحدتی لازم است» جهت کثرت و مغایرتی هم لازم است. همان‌گونه که جهت وحدت. واقعی است جهت کثرت نیز واقعی است. وحدت و انحاد در قضایا ناشی از اصالت وجوده و کثرت و مغایرت در قضایا ناشی از اصالت ماهیت است. این برهان بر اعتباریت ماهیت» ناشی از همان ذهنیت تنافی میان اصالت یکی با اصالت دیگری است که دلیلی برای آن نیست؛ مقاله پژوهشی: جایگاه حمل در مبحث اصالت وجود و ماهیت 2 ۹۱ تا این دلیل به‌تنهایی حتی نمی‌تواند اصالت وجود را ثابت کند؛ زیرا آنچه در حمل ماهیات بدان نیازمندیم وحدت آنها در واقعیت خارجی است؛ یعنی واقعیتی داشته باشیم که هم مصداق این ماهیت باشد و هم مصداق آن ماهیت. مثلا در حمل کاتب بر انسان در قضیه «انسان کاتب است»» باید در خارج از ذهن واقعیتی داشته باشیم که هم مصداق انسان باشد و هم مصداق کاتب. وحدت و اتحاد ماهیات در قضایا چیزی غیر از اين نیست؛ یعنی چیزی حال پرسش این است که اين مطلب چه ربطی به اصالت وجود و اعتباریت ماهیت دارد؟ مگر اصالت ماهیتی‌ها راقیتخارخی رآ منکزنن؟ اقا نیز می‌کویند رافمشی وخواذارد کد مساق باق و کاتب است+فرآیخ آمرهیح اقلاشی وجود ننارد تنها سوفسطایی‌ها منکر این آمرند. اختلاف بر سر این است که آیا آن واقعیت خازجی مصناق بالذات ماهیت است يا وجود. این اختلاف تأثیری در محل بحث ما ندارد؛ زیرا هر دو دسته واقعیت خارجی را به عنوان عامل وحدت در حمل می‌پذيرند. اگر گفته شود که ما از آن واقعیت. با مفهوم وجود حکایت می‌کنیم» می‌گوییم بازگشست این سخن به همان دلیل اول است؛ در این صورت دلیل جدایی نخواهد بود و طبعا اشکالات پیشین بر آن وارد خواهد شد؛ الا از آتقاق آذعانن ما این است که وحنبق و اقحاذ خر قضانا ناریا پذیرزش انظریه اضالت:ماهیت تق قپلذیر استه زیرا نها می‌توانند بگویند آن واقعیت خارجی حقیققا مضداق انسان و کاتب است؛ یعنی حقیقا این دو مفهوم ماهوی در واقعیت خارجی به هم می‌رسند و وحدت حقیقی پیدا می‌کنند. اما قائلان به اعتباریت ماهیت نمی‌توانند مدعی وحدت و اتحاد حقیقی اين دو مفهوم در متن واقع گردند؛ چون آنها متقدند که واقیت خارجی حقیقتا مصداق انسان و کاتتب نیست زیرا ایتها مفاهیم ماهوی و اعتباری هستند؟ الکه مگ وزا و تساهگا,مطااق این دو است. معتای اعتباری بودن ماهیت چیزی غیر از این نیست. بنابراین وحدت و اتحاد آن دو نیز نه حقیقی» بلکه مجازی و مسامحی است. براین‌اساس می‌توان به‌جرئت ادعا کرد که اساسا قائلان بنه اعتباریت ماهیت نمی‌توانند به حمل در قضایا اعتقادی داشته باشند؛ زیرا چنان که پیش از این گذشت در هر قضیه و حملی» وجود چهمت وحدت حقیقی» امری است آلزامی؛:و رون قندکه این امر جز گر سایه قول به اصالط ماهیت محتق فظواهدشد, با بر اعتیازی بوفن ماهیت» همان گونه که واقعیت‌مندی ماهیات امر مجازی و مسامحی است» وحدت و اتحاد میان آنها در متن واقع نیز رابعا اگر استدلال مزبور بر اعتباریت ماهیت را بپذیریم» لازمه‌اش این است که همه مفاهیمی را که در انواع قضایا در ناحیه موضوع و محمول به کار می‌رود اعتباری بدانیم؛ اعم از اینکه مفاهیم ماهوی باشند و یا مفاهیم فلسفی و یا مفاهیم منطقی؛ زیرا نیاز به وحدت در همه این حمل‌ها وجود دارد و فرض بر این است که وحدت جز در سایه اصالت وجود محقق نخواهد شد. اگر با این استدلال اعتباری بودن مفاهیم ماهوی به‌کاررفته در ناحیه موضوع و محمول ثابت می‌گردد, باید اعتباری بودن مفاهیم دیگر به کاررفته در ناحیه موضوع و محمول قضایای دیگر ثابت شود؛ درحالی که کسی به اعتباریت مفاهیم دیگر به همان معنایی که در مفاهیم ماهوی گفته می‌شود قائّل نیست؛ خاسا به فرض صحت استدلال مزبوره این سخن حاجی سپزواری که اگر وجود اصیل نباشد هیچ گاه در قضایا و حمل‌ها وحدت و اتحادی شکل نمی‌گیرد صرف‌نظر از اشکالات قبلی؛ تنها در حمل‌های شایع صناعی قابل قبول 0۹۳ مرس سال هفدهم» شماره دوم؛ پیاپی 1۹ زمستان ۱۳۹۸ خواهد بود؛ اما در حمل‌های ذاتی اولی پذیرفتنی نیست؛ زیرا در حمل شایع صناعی است که نیاز به وحدت موضوع و محمول در متن واقع و خارج داریم و در اینجا می‌توان گفت که اگر وجود اصیل نباشد وحدتی در کار نحواهد بود. اما در حمل‌های اولی» وحدت میان موضوع و محمول, وحدت مفهومی است. مثلا وحدت در قضیه «نسان حیوان است» و یا انسان ناطق است» و يا «انسان حیوان ناطق است» وحدت مفمومی است نه وحدت مصداقی و وجودی. استدلال مزبور در این حمل‌ها راه نخواهد داشت در این حمل‌ها اساسا کاری با وجود و واقعیت نداریم. گفته‌اند یکی از آثار اصالت وجود و اعتباریت ماهیت این است که چون ماهیت اعتباری و وجود اصیل است» هر آنچه بر ماهیت حمل می‌شود درآن حمل» وجود واسطه در عروض است و آن حمل با حیثیت تقییدیه وجود است؛ زیرا هر حملی حکایت از ثبوت چیزی برای چیزی دارد. با عنایت به اینکه ماهیت اعتباری است و هیچ ثبوت و وجودی برای ماهیت نیست» قهرا در هر حملی که برای ماهیت صورت می‌گیرد؛ باید وجود را در آن حمل به عنوان آن کل ما یحمل علی حيئيه الماهيه فانما هو بالوجود وان الوجود حيئيه تقيبديه فی کل حمل ماهوی لما ان الماهيه فی نفسها باطله هالکه, لا تملک شینا فتبوت ذاتها واتانها لذاتها بواسطه الوجود؛ فالماهيه وان کات اذا اعتبرها العقل من حیث هی هی لم تکن الا هی» لا موجوده ولا معدومنه, لکن ارتفاع الوجود عنها بحسب هذاالاعتبار ومعناه ان الوجود غیر مأخوه فی حدها لا ینافی احمله علیها خارجا عن حدها عارضا لها فلها ثبوت ما کیفما فرضت و کذا لوازم ذاتها التی هی لوازم الماهيه بت لها بالوجود لا لذاتها وبذلک یظهر ان لازم الماهيه بحسب الحقیقه لازم الوجودین الخارجی والذهنی وکذا لازم الوجود الذهنی ولازم الوجود الخارجی والمحمولات غیراللازمه کالکتابه للاسان کل لک بالوجود وبذلک یظهر ان الوجود من لوازم الماهيه الخارجه عن ذاتها (طباطبانی؛ بی‌تا, ص۱۳). وی شبیه همین سخن را در اصول فلسفه نیز بیان کرده است: «از سوی دیگر همه ماهیات و احکام و آثار آنها از آن وجود و واقعیت هستی است؛ زیرا ماهیت به واسطه وجود. همان ماهیت شده و حکم و اثر به واسطه وجود. حکم و اثر شده و بدون آن باطل بوده است» (طباطبائی» ۱۳۸۹ ج۳ ص۶۲ به نظر می‌رسد که اين دیدگاه قابل نقد و ایراد است. نقدی که بر این سخن قابل طرح است این است که آیا می‌توان پذیرفت که در حمل اولی ذات و ذاتیات بر ذات» وجود واسطه در عروض است؟ قطما چنین چیزی قابل قبول نیست؛ چون این خلف فرض است. فرض این است که این حمل حمل اولی است و بر این دلالت دارد که این ذات و یا ذاتیات محمول‌اند بر خود ذات و ماهیت» نه بر وجود و یا ماهیت مقید به وجود. مثلا در قضیه «انسان حیوان ناطق است» و يا انسان حیوان است» و يا «انسان ناطق است» حیوان ناطق و یا حیوانیت و يا ناطقیت به عنوان جنس و فصل ذاتی» برخود انسان بارند؛ یعنی ماهیت انسان؛ واجد این ذاتیات است؛ درحالی که اگر این حمل» به عرض وجود باشده معنایش این است که حیوانیت و ناطقیت از آن وجود انسان است نه خود انسان؛ که این خلف فرض است. مقاله پژوهشی: جایگاه حمل در مبحث اصالت وجود و ماهیت ه ۳٩ آری این سخن علامه در حمل شایع پذیرفته است؛ چون این حمل ناظر به اتحاد خارجی و مصداقی است؛ یعنی در متن واقع و خارج موضوع همان محمول است. براین‌\|ساس اگر وصفی از اوصاف و یا اثری از آثار به حمل شایع بر ماهیت حمل شود معنایش اين است که در متن واقع این وصف و يا اثر بر ماهیت بار می‌شود و به تعبیر بپهتر میان موضوع و محمول در خارج این‌همانی وجود دارد؛ درحالی که بنا بر اعتباریت ماهیت» در متن واقع و خارج خبری از ماهیت نیست. آنچه متن واقع را پر کرده وجود است. بنابراین هر وصف و اثری در خارج از آن وجود و متعلق به آن است. آیت‌الّه مصیاح نیز به این نکته مهم توجه کرده و در تعلیقه خود ذیل عبارت مذکور علامه طباطبائی چنین هذا وجیه فی کل ما یحمل علیها بالحمل الشایع الذی ملاکه الاتحاد فی الوجود واما ما یحمل علیها باتحمل الاوللی کالحد التام وحمل الجنس والفصل علیها فلا یشترط فیه وجود الموضوع. والماهيه وان کانت لا تصری عن الوجود اما فی الذهن واما فی الخارج لکنه لا ینافی عدم لحاظ الوجود وقصرالالتفات الی نفس المفهوم بما انه مفهوم به نظر نگارنده نظر دقیق‌تر ایجاب می‌کند که گفته شود سخن علامه در هر حمل شایع نیز صادق نیست. تنها در حمل شایع در عوارض مفارق صدق دارد و در عوارض لازم صادق نیست؛ یعنی اشکال مذکور به حمل ذات و ذانی بر ماهیت اختصاص ندارد بلکه در حمل لوازم ماهیت بر ماهیت نیز مطرح می‌شود؛ چون لوازم ماهیت برخود ماهیت بار می‌شود نه بر وجود و نه بر ماهیت به قید وجود؛ زیرا فرض این است که این لوازم؛ لوازم ماهیت‌اند نه لوازم وجود و نه لوازم ماهیت موجوده. آری اگر در مقام توجیه سخن علامه باشیم» ممکن است بگوییم که تعبیر به حیثیت تقییدیه در کلام ایشان از باب تسامح در تعبیر است و منظور این است که هر حملی که بز ماهیت صورت می‌گیرد لزوما باید برای ماهیت ثبوت و تقرری را لحاظ کرد؛ زیرا «ثبوت شی لشیع فرع ثبوت المثبت له». بنابراین در هر حملی بر ماهیت باید یک نحو ثبوتی را (اعم از ثبوت خارجی و یا ذهنی) برای أن در نظر گرفت. این سخن هم در حمل شایع می‌آید و هم در حمل ازلی .ناد یر سقالسب‌تر این زا که دغات مور سر رعملر غاهوی ازا سنج ققیبه حری اس اما قضیه «القمر منخسف بالضروره حین حيلوله الارض بینه وین الشمس». در بحث فعلی نیز گفته می‌شود هر محمولی که بر ماهیت بار می‌شود در ظرف وجود ماهیت است؛ اعم از ثبوت ذهنی و یا خارجی. عجیب ان .است کارا علامسظاطانی مر جاهای دیگر زیر با مسفن ایشنان در ایجا همقواتی فازمیزای نمونه در مبحث مواد ثلاث در تعریف ضرورت ذأتی چنین می‌گوید: «وهی کون المحمول ضروریا للموضوع لذاته مع الوجود لا بالوجود کقولنا کل انسان حیوان بالضروره فالحيوانيه ذاتيه للانسان ضروريه له مادام موجودا ومع الوجود ولو لاه لکان باطل الذات لا انسان ولا حیوان» (طباطبائی؛ بی‌تا ص۴۶ علامه در این عبارت» حمل ذانیات را بر ذات مع‌الوجود می‌داند نه بالوجود. بنابراین حمل ذاتیات را بر ذات از نوع حیثیت تقییدیه و باواسطه در عروض و حمل مجازی نمی‌داند. درحالی که در عبارت پیشین به‌صراحت این حمل را 0۹4 مرس سال هفدهم: شماره دوم پیاپی ۹۹ زمستتان ۱۳۹۸ در اینجا تصریح می‌کند که حمل ذاتیات بر ذات مع‌الوجود است؛ یعنی در ظرف وجود و تحقق موضوع است. بنابراین ماهیت انسان دارای حیوانیت و ناطقیت است؛ البته در ظرفی که خود انسان درخارج تحقق یابد. به تعبیر دیگر انسان موجود در خارج» دارای حیوانیت و ناطقیت است؛ اما اگر انسان در خارج وجود نداشته باشد, باطل‌الذات و معدوم خواهد بود و معلوم است که شی معدوم ذات و شیئیتی ندارد تا چیزی بر او حمل شود. این سخن نیز موّید توجیه سابق ماست که مراد علامه از عبارت حیثیه تقییدیه به نحو تسامحی همان قضیه حینیه است؛ چنان‌ که در اینجا تصریح دارد که در حین وجود ذات در خارج» ذاتیات برای او ثابت می‌شود. برخی محققان نیز تصریح کرده‌اند که سخن ایشان در اینجا با سخن پیشین ایشان» مناقضه دارد: «هنا الکلام مناقض لما مرفی ان ما یحمل علی حيئيه الماهيه فانما هو بالوجود وان لازم الماهيه بسبب الحقيقه هو لازم الوجودین کما ذهب الیه الدوانی» (مصباح» ۱۴۰۵ق» ص ۷۸). البته محقق مزبور پس از این؛ توجیهی برای جمع میان دو کلام ایشان به این صورت مطرح می‌کند: «ویمکن دفع الناقضه بأن کلامه ههنا ناظر الی ظرف الثبوت الاعتباری للماهيه واما کلامه هناک فمبنی علی نظره اعمق وبلحاظ عدم ثبوت الحقیقی فتأّمل» (همان) منظور این محقق محترم این است که سخن سابق ایشان مبتنی بر این لحاظ است که حتی بنا بر اعتباریت ماهیت باز ماهیت دارای ثبوت اعتباری است؛ یعنی ذهن برای اشیای خارجی دو حثییت را از هم جدا می‌کند: حیئست چیستی و حیفیت هستی. ایشان حیئیت چیستی/را حقیققا غیر از حیثیت هستی می‌داند. ذهن برای حیئیت چیستی تقرری در نظر می‌گیرد. لذا در هلیه بسیطه به نحو حمل شایع» وجود را بر ماهیت و حیئیت چیستی بار می‌کند و می‌دانیم که حمل شایع بر اتحاد موضوع و محمول در خارج دلالت دارد؛ پس باید برای موضوع (یعنی ماهیت) تقرری را در نظر گرفت تا موجودیت را در خارج بر اوحمل کرد. اما سخن ایشان در اینجا ناظر به این است که هرچند حیثیت چیستی دارای تقرری اعتباری است. اما در خارج اصالت و تحققی ندارد. آنچه از اين توجیه به دست می‌آید این است که سخن علامه طباطبائی در نهاينه الحکمنه (آن کل ما یحمل علی حیقیه الماهید فانک هو بالوجوک.) ناططبه احکام واوضافا ماهیتذر وجوه خازجی است: یعنی هر نوع اتصاف ماهیت در خارج و در متن واقع» به عرض وجود و با حیثیت تقییدیه وجود است. ادله‌ای که فیلسوفان صدرایی با تکیه به حمل برای اثبات اصالت وجود و اعتباریت ماهیت اقامه کرده‌اند. ناتمام و مخدوش است و نمی‌توان از این راه به اثبات این مدعا پرداخت. ادله آنها این است که تا پای مف‌هوم وجود در کار نیاید نمی‌توانیم از واقعیت‌مندی اشیا حکایت کنیم؛ و يا قاعده «لماهيه من حیث هی...» بر اعتباریت ماهیت دلالت دارد و یا اصالت‌مندی ماهیت جایی برای هیچ حمل باقی نمی‌گذارد. پاسخ همه این ادله در متن مقاله داده شد؛ چنان که آثاری که با تکیه به اصالت وجود و اعتباریت ماهیت در عرصه حمل بار کرده‌اند مردود و نامقبول است. مهم‌ترین اثری که بار کرده‌اند این است که چون ماهیت اعتباری و وجود اصیل است. هر آنچه بر ماهیت حمل می‌شود در آن حمل, وجود مقاله پژوهشی: جایگاه حمل در مبحث اصالت وجود و ماهیت ‏ ۹۵ ارموی» محمودین ابی‌بکر ۱۳۷۴ بیان الحتق ولسانالصدتی» تصحیح غلامرضا ذکیانی» تهران» دانشگاه تهران: صدرالمتأل‌مین» ۱۹۸۱م؛ التحکمه المتعاليه ف یالاسفا رالعقليه الاريعه» بیروت» داراحیا التراث‌العربی. مصباح» محمدنقی» ۱۴۰۵ق تعلیقهه علی نهانهالحکمه» قم» موسسه در راه حق. ۰ ۱۳۷۷ مجموع هآثار, چ ششم» تهران» صدرا ج ۶و8	یکی از مباحث اساسی در فلسفه، مبحث اصالت وجود یا ماهیت است. این مبحث را زیر و رو کننده فلسفه دانسته اند. صدراییان به اصالت وجود و اعتباریت ماهیت عقیده دارند. صدرالمتألهین نخستین فیلسوفی است که این مبحث را در صدر مباحث هستی شناسی نشاند و آن را پایه ای برای حل مسائل دیگر قرار داد. این گروه برای اثبات مدعای خویش به ادله ای تمسک کرده اند. مهم ترین ادله آنان بر محور حمل است؛ یعنی با تکیه بر حمل، ادله ای اقامه کرده اند که به زعم آنها بر اصالت وجود و اعتباریت ماهیت دلالت دارد؛ چنان که برخی از مهم ترین آثاری که بر قول به اصالت وجود و اعتباریت ماهیت بار کرده اند، مربوط به حمل است. در این نوشتار به بررسی هم آن ادله و هم این آثار مرتبط با حمل می پردازیم. به نظر نگارنده بر هر دو بخش این بحث، نقدهای جدی وارد است.
43,702	516494	سطح دو حوزه علمیه. کارشناسی ارشد فلسفه دین دانشگاه باقرالعلوم للئّذ نع 130061020 « معارف عقلی, سال شانزدهم, شماره دوم پیاپی ۴۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شخص‌انگاری خداوند یکی از مباحث کمابیش جدید الهیات غربی است که در فلسفه و کلام اسلامی کمتر بدان توجه شده است. در مبحث شخص‌انگاری خداوند» پرسش اصلی آن است که به چه معنا می‌توان خداوند را شخص دانست؟ منظور از این پرسش آن است که آیا خداوند ویژگی یا مجموعه‌ای از ویژگی‌هایی را دارد که بتوان براساس آن‌ها او را به‌مثابه یک شخص به‌شمار آورد؟ در این مقاله» به مفهوم‌شناسی» توضیح» تبیین و تعریف حقیقت شخص‌وارگی خداوند خواهیم پرداخت و معیارها ارکان و عناصر اصلی و ضروری شخص‌انگاری را بررسی خواهیم کرد. به سخن دیگر در این مقاله به‌دنبال اثبات یا عدم اثبات شخص‌وا رگی برای خداوند نیستیم» بلکه درپی شناخت چیستی خدای متشخّص دربرابر خدای نامتشخص هستیم تا بتوانیم به داوری بهتری درباره این موضوع برسیم؛ یعنی,در پایان این مقاله» معنای شخص بودن» به‌ویژه شخص بودن خداوند برای ما آشکار گردد» تا در گام بعدی بتوان شخص‌انگاری یا عدم آن را برای خداوند اثبات کرد. گویا مهم‌ترین مسئله در اثبات شخص‌انگاری خداوند» مفهوم‌شناسی و شناخت حقیقت و ویژگی‌ها و مولفه‌های شخص‌انگاری است؛ به‌طوری که اگر این مسئله حل شود» تصدیق یا رد آن آسان خواهد بود. و تبیین این موضوع نیز براساس خاستگاه شکل گیری موضوع - یعنی الهیات غربی- است و تطبیق آن نیز براساس فلسفه و واژه‌های مختلف شخص‌انگاری (تشخّص» متشخّص» شخص» شخصیت) در لت به‌معنای: اندام آدمی» ممتاز شدن» تعیّن یافتن» بززگ‌منشی (دهخدا بی‌تا ذیل واژگان مربوطه)» انسان» خود آن که دارای حق است» ذات هر شخص, مجموعه خصایص یک فرد که او را از دیگران متمایز می کند (عمید» بی‌تا ذیل واژگان مربوطه)» مجموعه خصایص باطنی و رفتارهای اجتماعی یک شخص (معین» بی‌تا ذیل وا ژگان مربوطه) آمده است. واژه‌های مختلف تشخّص همگی از یک ماده بوده و به‌جز تمایزهای ادبی در بحث حاضر هیچ گونه تفاوت ماهوی با یکدیگر ندارند؛ هرچند از لحاظ ادبی این لغات با یکدیگر در عین اشتراک معنایی» تفاوت معنایی هم دارند» ولی آنچه ما درپی بحث آن هستیم» این گونه تفاوت‌های ادبی نیست بلکه ما به‌دنبال شخص‌انگاری افراد به‌معنای شخصیت ممتاز یک فرد از فردی دیگر هستیم که دارای صفاتی همچون آگاهی» خلاقیت» تعامل و تکلم است. ازاین‌رو واژگان مختلف شخص‌انگاری در آنچه مورد نظر ما در این بحث است., از لحاظ ماهوی» همچنین در زبان انگلیسی واژه‌های مختلف شخص‌انگاری این گونه ترجمه شده است: 01 (ب رگرفته از کلمه ۲۵۲۹0۲۱0 به‌معنای ماشک هنرپيشه‌ها نقش در یک نمایش, احتمالا برگزفته از کلمه,اتروسکی ,116۲۶ آبه طغنای ماسک): ۱: فرد انسان؛ به‌ویژه یک انسان در؛تمایز با حیوال وآشی؛ ۲:ز یک شخصیت يا نقش در یک نمایش؛ ۳ الف. یکی از سه‌حاا ی هی ه_تنلاک الوهی مطابق برد‌اشت مسینیان؟؛ ۳ب. شخصیت یگانه مسیح که طبایع الهی و بشری را وحدت می‌بخشد؛ ۶ الف. در کاربرد قدیمی: نمود جسمانی؛ ۶ ب. جسم انسان ( ۳6۳-۹071" 3610۷ ,۷۷۵(56۲5). بو رکهارت نیز اين‌چنین می‌نویسد: (0675012 را از 0675011276 یعنی آواز دادن از میان چیزی» مشتق دانسته‌اند؛ نقاب به‌معنبای تحت‌اللفظی کلمه»آسخنگوی ذات عالم است که به‌دلیل پیشینه کاربردهای الهیاتی مشابه و نیز حوزه معنایی موردنظر, در این پژوهش به‌جز تفاوت ادبی» تفاوت معنادار مهمی میان اصطلاحات مختلف درباره شخص‌انگاری خداوند 0 معارف عقلی. سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ در همه ادیان بزرگک» باوری درباره حقیقت متعالی وجود دارد. یکی از مسائل مهم فلسفه دین» تأمل (تا حد امکان) درباره اين است که ادیان» از آنچه «حقیقت متعالی» نامیده می‌شود» چه درکی دارند. نحوه درک این حقیقت در ادیان مختلف, به‌ویژه در ادیان شرقی و غربی متفاوت است. یکی از تمایزات سرنوشت‌ساز در نحوه رویارویی با حقیقت متعالی و غایی» تمایز میان خدای متشخّص و نامتشخّص است. این تمایز ا زآن‌رو که یکی از وجوه مهم اختلاف میان ادیان غربی با اغلب ادیان شرقی و برخی از رویکردهای فلسفی است. از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ادیان غربی و به‌طور مشخص ادیان ابراهیمی (یهودیت» مسیحیت و اسلام)» واقعیت غایی به‌شکل خدای شخص‌وار تصور می‌شود. خداوند» نه‌تنها شخص‌وار است» بلکه آفریننده همه و از هرجهت کامل است. ویژگی‌های بسیار دیگری همچون عالم مطلق بودن و قادر مطلق بودن و تغییرناپذیری نیز به خدا نسبت داده می‌شوند. در ادیان شرقی و به‌طور خاص دین بودایی و دین دائویی و مکتب ادویته ودانته در دین هندویی» فهم کاملا متفاوتی از واقعیت غایی وجود دارد؛ برای نمونه» واقعیت غایی در این سنت‌ها یک «خدای شخص‌وار آفریننده» نیست» بلکه حالتی مطلق از بودن است. نمی‌توان او را با دسته‌ای از صفات» مانند عالم مطلق و قادر مطلق, توصیف کرد؛ زیرا واقعیت غایی تمیزناپذیر است. پیروان دین دائوبی آن را دائو و هندوها آن را برهمن می‌نامند و نزد بودائیان نام متفاوتی دارد؛ برای نمونه» شونیتا یا نیروانه. این ادراکات متفاوت از واقعیت غایی در مسائل مهم دیگر نیز تفاوت دیدگاه‌ها را پدید می آورد؛ مسائلی همچون رستگاری يا نجات» زندگی پس از مرگث» شر و رنج (مایستر» ۱۳۸۷ صن ۱٩). شخص‌انگاری خداوند در کتاب عقال, وآقتقّاد دینی چنین "تظریف شده است: وقتی می‌گوییم خداوند متشخّص است, حداقل مقصودمان این است که خداوند صاحب علم و آگاهی است. خداوند افعالی را انجام می‌دهد. خداوند در کارهایی که می‌کند مختار است و خداوند می‌تواند با اشخاصی غیر از خودش رابطه برقرار کند. این امور حداقل شروط لازم به‌نظر می‌رسند؛ یعنی اگر خداوند فاقد یکی از این امور باشد.» کاملا متشخّص به‌نظر نخواهد رسید. از سوی دیگر, اگر خداوند واجد این شروط باشد. ظاهرا می‌توانیم او را به‌راستی موجود متشخّص بدانیم؛ حتی اگر شخص بودن خداوند از بسیاری جهات با شخص بودن انسان‌هایی که می‌شناسیم» تفات‌های فاحش داشته باشد (پترسون و دیگران» ۰۱۳۷۹ ص۱۰۷). مقصود از تشحّص این است که خداوند دارای هوبت خاص و معینی است که دارای شماری از صفات کمالی بوده و خاستگاه برخی افعال است. این صفت» خدای ادیان توحیدی را از خدای قائلان به وحدت وجود متمایز می‌کند. برهمن در آیین هندوئیسم و سایر اشکال الوهیت در آیین‌های وحدت وجودی» متشخّص نیستند» بلکه نیروی وجودی نامتشخص و بنیادینی هستند که در همه موجودات وجود دارند. خدای آیین‌های وحدت وجودی» خالق نیست؛ زیرا لازمه آن» تمایز میان خداوند و عالم است؛ و.این امر در آیین وحدات وجود:پذیرفته نیست. سوئین‌برن خدای متشخّص را این گونه توضیح می‌دهد که این صفت تنها به این مسئله اشاره دارد که منظور از تشخّص خداوند» آن است که او برای افعال خویش» قصد و هدفی داشته باشد. به سخن دیگر افعال خداوند به مقاصضد و اهدافی می‌انجامد که وی درنظر گرفته است. البته چون خداوند دارای اختیار است. تصمیم‌هایش تنها نتیجه انتخاب خود اوست که انتخاب او نیز معلول علتی جز خودش نیست. همچنین او در کتاب انسجام خداباوری» تشخص خداوند را به این معنا می‌داند که خداوند با اینکه جسمانی نیست» می‌تواند مانند یک انسان با مخلوقات خود ازجمله انسان‌ها رابطه شخصی برقرار کند: «یعنی خداوند درعین‌حال که موجود جسمانی نیست» همیشه به دعاهای ما گوش می‌کند و گاهی اوقات آن‌ها را مستجاب می‌کند. او برای ما برنامه‌هایی دارد. او گناهان ما را می آمرزد» (اصغری» ۰۱۳۹۴ ص ۲۱). این حکم که خداوند متشخص است, به این منظور بیان گردیده که نشان دهد خداوند. لااقل متشخّص (و صاحب هویت شخصی) است و هر اندازه هم که خدا ممعارف عقلی سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ فوق تصور ماست فاقد تشخّص نیست: به غبارت دیگنر صرفا (آن» شیوار نیست» بلکه همواره «توای الوه برتر و متعالی است (هیک» ۰۱۳۹۰ ص ۶۱). می‌توان چنین نتیجه گرفت که از دیدگاه کسانی همچون مایکل پترسون و سوئین‌برن و بیشتر فیلسوفان دین» شخص به معنای موجود متعیّن است که دارای آگاهی,» اختیار» هدف‌مندی» فاعلیت و تخاطب پذیری باشد. برایناساس» اشیای بی‌جان و جان‌دار تفاهم‌ناپذیر و تخاطب‌ناپذ یره شخص نیستند. در کل» شخص‌انگاری را می‌توان به ویژگی‌هایی از صفات هویتی و رفتاری مانند تکلم» ارتباطات و احساسات دانست که به‌نوعی همراه علم و اختیار است؛ یعنی این صفات را به مرکزیت علم و اراده خودش انجام می‌دهد. و تمایز یک تشخص اگرچه باور به شخص‌انگاری خداوند ر سنت یهودی- مسیحی دارای پیشینه‌ای بلند است» اما (۱۵۰-۲۱۵م) از حضرت مسیح به‌عنوان جوهر الهی ! نام می‌برد. که گویی نقاب انسانی را پوشیده است (لگنهاوزن» ۰۱۳۹۶ ص۱۹۸)؛ با توجه به این امر که در زبان یونانی واژه 067802 را به‌معنای نقاب می‌دانند که هنرمندان یونانی در اجراهای خود از آن استفاده می کردند (61-8 ۲۰ ,1920 ,700] ۵4 رططاع 1۸7 .7 0۰ 16601)) بدین ترتیب» شخص‌انگاری از اوایل قرن دوم در پیوند با مسیح گره خورده بود. اما باید به این نکته توجه کرد که این ادعا که مسیح شخص خداوند است با این ادعا که دا یکث‌یشخص اسبتا/کامّلا متفاوت است. ادعای اخیر» ادعایی است که در قرن نوزدهم و بیستم در الهیات آن زمان به‌صورت آشکار صورت‌بندی شد (هیکک» ۰۱۳۹۰ ص۳۷). از سوی دیگر بحث خدای متشخّص به‌دلیل نفوذ مارتین بوبر - که از فیلسوفان یهودی است- و نیز ادگار شفیلد برایتمن - که از متفکران آمریکایی و باورمند به شخص بودن خداوند است- در حوزه‌های الهیاتی قرن بیستم مسیحی بسیار رواج یافت. مارتین بوبر به دو نوع ارتباط که اساسا با یکدیگر متفاوت هستند» اشاره می‌کند که عبارت است از «من- آن» «من -او؛. رابطه من و آن» رابطه شخص با شی است و رابطه من و او رابطه یک شخص با شخصی دیگر است و به‌باور او رابطه ما با خداوند رابطه من و اوست (بویر» ۱۳۹۸ ص ۱۰-۱). افراطی ترین حالت بحث به برایتمن بازمی گردد که براین‌باور بود که خدا در ذات خود محدود به قبود و شرایطی است که نه مخلوق او هستند و نه مورد رضایت و اراده او؛ ولی خداوند تدییر مستمر و روبه افزایشی برای این شرایط و قیود دارد. این آموزه‌های برایتمن» نفوذ زیادی بر الهی‌دانانی همچون مونیز ژیلسون و مارتین داشت. البته همه آن الهی‌دانانی که از شخص‌انگاری خداوند متأثر بوده‌اند» نظریه‌های افراطی برایتمن را نپذیرفته‌اند. بااین حال شخص‌انگاری خدا در میان الهیات مسیحی معاصر بسیار گسترش یافت (لگنهاوزن» ۱۳۹۶ صن ۱۹۸). از زمان بوئئیوس به بعد» تعریف معیاری برای شخص بودن وجود ندارد. او باور داشت که تشخص» یعنی جوهر فردی دارای سرشت عقلی. همچنین او شخص را بر دو قسم می‌دانست: تشخّص جسمانی و تشخض خغرسگانی رهتکلاب دارالی تمخص غیرجسمانی است و همچنین قائل بود که خداوند دارای ذهن است..او به این دلیل خداوند را دارای هن می‌دانست که حکم و عمل خدا براساس حکمت و تدبیر است» نه اینکه منظور ذهن مصطلح در روان‌شناسی باشد (ایلخانی» ۰۱۳۷۵ ص۲۷۶-۲۵۶). به‌هرحال در تاریخ فلسفه غرب» شخص‌انگاری رابطه بسیار نزدیکی با مسئله ذهن داشتن یافت و در تفشیر,ذهن داشتن برای خدا نیز قرائت‌های مختلف پیدا شد. اما مراد اصلی از حیات ذهنی داشتن به‌معنای علم و آگاهی و مرکزیت ذهن برای تمام اراده‌ها و افعال موجود متشخّص است: از آنجا که معنا و ابعاد این وصف هنوز به‌صورت دقیق در فضای علمی دینی ما تبیین نشده است» 0 معارف عقلی, سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ لازم است بعد از تبیین مسئله شخص‌انگاری» کاربردهای آن را از دیدگاه علم کلام و فلسفه نیز بررسی کنیم تا ابعاد و زوایای آن به‌صورت کامل آشکار گردد و با مباحث دیگر خلط نشود. در فلسفه اسلامی نمی‌توان عنوانی به‌نام تشخّص از صفات خداوند متعال یافت؛ اما در پایان این مقاله بعد از تبیین معنای شخص‌وا رگی می‌توان گفت که هرچند چنین عنوانی در فلسفه اسلامی وجود ندارد» مفهوم و ملاک‌های آن کاملا در فلسفه اسلامی امری قابل تطبیق است. اما بحثی مستقلی درباره عنوان تشخّص در فلسفه مطرح است که لازم است برای روشن شدن مفهوم تشخّص و جلوگیری از خلط مبحث معنا و مفهوم تشعّص فلسفی کاملا تبیین گردد و با توجه به منابع فلسفه اسلامی می‌توان تشحّص فلسفی زا چنین دانست: ۱ تشخّص در فلسفه اسلامی در مباحث امور عامه مطرح می‌شود؛ ۲ موجود متشخّص قابلیت صدق و انطباق بر بیش از یک شیرا ندارد؛ ۴ تشخّص هر شی به وجود آن است و تارشتتی#مونجود نشود» تشحّص نمی‌یاید؛ ۵. تمام ماهیات و مقولات تا زمانی که موجود نشده‌اند» تشخّص نمی‌یابند» اما دارای تمایز هستند؛ ۷ همه موجودات اعم از انسان و حیوان و حجر و بقر و ... دارای تشخص هستند با توجه به توضیحات پیش گفته درباره تشخّص فلسفی» می‌توان به این نتیجه رسید که هرچند امکان اشتراک معنایی بسیار کمی میان تشخّص فلسفی با شخص‌انگاری وجود دارد» این معنا ارتباطی با تحقیق پیش رو ندارد؛ یعنی میان این دو اصطلاح اشتراک لفظی وجود دارد؛ زیرا همچنان که گفته شد طبق تشخّص فلسفی همه موجودات عینی» حتی جمادات اعم از سنگگ و درخت و کوه و دریا و حبوانات نیز دارای تشخّص هستند؛ درحالی که از منظر فیلسوفان دین» چون جمادات ملاک‌های شخص‌انگاری را ندارند» شخص‌وار نیستند. به سخن دیگر تشخّص فلسفی به‌معنای تعیّن و تخصص است و در مقابل مبهم و کلی قرار دارد؛ درحالی که معنای تشخّص در فلسفه دین» این نیست که توضیح آن در معیارهای تشخّص بیشتر اما به‌طورکلی می‌توان معادل‌هایی از این بحث را در فلسفه اسلامی نیز یافت که برای نمونه» صفات کمالی خداوند و مبنای اشتراک معنوی میان صفات انسان و خداوند» از جمله مسائل در کلام اسلامی نیز چنین عنوانی در مبحث صفات خدا یافت نمی‌شود» اما معادل‌هایی از این بحث را می‌توان یافت؛ برای نمونه» تجسیم تصویر» تخیل و انسان‌انگاری خداوند که اوج این بحث‌ها را می‌توان در مذهب کلامی مجسّمه یافت. آنان خداوند را دارای صفاتی انسانی همچون جسم داشتن» دست داشتن» تکیه زدن بر تخت و قابل ریت و دارای خشم و غضب می‌دانستند و می گفتند که صفات الهی همانند صفات انسانی بر خداوند قابل اطلاق است. برای اینکه دریابیم یک موجود» شخص است يا نه» باید بدانیم چه معیار و ویژگی‌هایی در آن موجود حاصل است تا آن موجود را به‌مثابه یک شخص باشمار آوریم؟ برای نمونه همگان هم‌داستان هستند که فرد انسان شخص است اما آیا مثلا درباره حیوانات نیز می‌توانیم بگوییم شخص هستند؟ درختان و جمادات چطور؟ آیا تشخّص مفهوم متواطی است يا می‌تواند مشککک و نسبی نیز باشد؟ با شناخت معیارهای لازم و کافی شخص‌انگاشتن موجودات» بهتر می‌توان داوری کرد که آیا خداوند شخص است يا نه؟ ۰ ممعارف عقلی, سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ تشخّص یک چیز بین فرابودگی و درون‌بودگی " تام است؛ برای نمونه» مطابق انجیل» «خدا عشق است و کسی که در این بماند» در خدا می‌ماند و خدا در او» (یوحنا ۴: ۱۶)؛ اما عشق به خدا از نظر ارسطو جاذبه است و هر موجودی به سوی اصل خود است و از دیدگاه اسپینوز عشق به خدا به‌معنای شادی فوق‌العاده درونی است. خدای ارسطو و اسپینوزا غیرشخصی است؟ اما در حد اعلای فرابودگی و دیگری در نهایت درون‌بودگی. روشن است که در این دو نوع عشق» ارتباطی دوسویه با خدا مطرح نیست؟؛ زیرا خدا نه فرد مقدم است و نه پاسخ‌دهنده عشق. بنابراین» تشخّصی در کار نیست (فرهنگک» ۱۳۹۷ ص۵۸). به سخن دیگر در حد اعلای فرابودگی (همه‌خداانگاری و مطلق‌انگاری) تشخّصی در کار نیست و همچنین در حد اعلای درون‌بودگی مانند جمادات» تشخّصی در کار نیست» بلکه می‌توان میان آن دو تشخّص یافت. فیلسوفان جدید کوشیده‌اند مژلفه‌هّای تششم,رابانژبان گویا و ملموسی بیان کنند. همیلتون دراین‌باره می گوید: « گر,روشن شود که چه چیزی از.من,واشما شخص می‌سازد» بهتر خواهیم فهمید که مقصود از اينکه خدا شخص است چیست» (همیلتون» ۰۱۳۹۳ ص ۱۲). ۲. عواطف داشتن؛ بعنی اشخاص دارای محبت و نفرت هستند؛ ۵. توانایی فعلیت بخشیدن به نات و خواسته‌ها (لگنهاوزن» ۱۳۹۶ ص۱۹۹). البته شخص بودن خدا تفاوت‌هایی دارد؛ برخلاف ما خدا شخص بدون بدن است. ۱. واژه فرابودگی معادلی برای 17211906067106 است که گاهی به تعالی نیز ترجمه می‌شود و واژه درون‌بودگی ترجمه‌ای برای 11311817611۳6 است که گاهی به حضور ترجمه می‌شود. این معادل‌های فارسی, به‌ویژه دومی» به طور او در جهان بدون بدن فعال است. خدا فقط با اراده کردن کارها را انجام می‌دهد. او اراده می‌کند و امور به همان نحو که می‌خواهد تحقق می‌یابند. از سوی دیگر علم و قدرت او مطلق است. علاوه بر این» خدا خالق جهان است (همان). همیلتون معیارهای شخص بودن یک چیز را چنین بیان می کند: ۱. تشخّص همان داشتن عقل است؛ اعم از اينکه آن موجود انسان باشد يا انسان نباشد؛ ۲ در گزاره‌های منطقی دو نوع محمول وجود دارد که لازم است از یکدیگر تفکیک شوند: الف) محمول نوع اول به خصوصیات مادی مثل وزن» اندازه و دما برمی گردد؛ مانند جمله «این صندلی بیست کیلوگرم وزن دارد»؛ ب) محمول نوع دوم مربوط می‌شود به احساسات» عواطف» حالات و باورها که اموری آگاهانه شمرده می‌شوند؛ مانند جمله «او گریان است». برای تشخّص هر موجود نیاز است که هر دو نوع محمول قابل استناد باشند. البته ۳ یکی از نکته‌های مهم دیگر که بیان می کند» داشتن مینل یا اراده در اشخاص است؛ به گونه‌ای که بتواند چیز خواستنی مانند غذای خوشمزه‌ای زا به دلیل‌های فراجسمی نخواهد ۴ یکی دیگر از معیارهای شخص‌انگاری» خودآگاهی و دیگرآگاهی است؛ یعنی افزون بر اینکه از خود با خبر است» از رخدادهای اطراف خود نیز اطلاع دارد. به سخن دیگر آگاهی ۵. شاید بتوان گفت که زندگی شخص‌وار به گونه‌ای است که داشتن زبان امری ضروری شمرده می‌شود و توانایی بیان افکاز» احساسات و استدلالات و برقراری رابطه با دیگران و تجارب عاطفی مانند احترام گذاشتن» بدون داشتن زبان ممکن نبود؛ ۶ توانایی مسئولیت اخلاقی و امکان قضاوت اخلاقی» یکی دیگر از معیارهای تشخّص است؛ ۷ به‌دلیل اینکه تقریبا همه خصوصیات یادشده توسط اعضای جسمانی انسان انجام می‌شود» گروهی پذیرفتند که شخص باید یک نوع طبیعی» یعنی نوعی حیوانی باشد (همیلتون» ۱۳۹۳ ص ۱۲). ۳ ممعارف عقلی سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ترتولیانوس در تأکید مطالب پیش گفته» شخص را موجودی می‌داند که سخن می‌گوید و عمل می‌کند. روشن است است که عمل کردن و سخن گفتن بدون اندیشه امکان‌پذیر نیست. بوئتیوس نیز می گوید: «شخص عبارت است از جوهر فردی طبیعی عقلانی» که به فردیت و همچنین وین‌رایت» ملاک شخص‌انگاری را این گونه بیان می کند: اشخاص, فاعل‌های خردورزند؛ یعنی موجوداتی‌اند که باورهایی درباره خود و جهان دارند و بر پایه باورهایشان رفتار می‌کنند. باور داشتن و خواستن» دو اصل ضروری برای شخص بودن هستند. ازاین‌رو سنت‌های خداباورانه بزرگه واقعیت غایی را به ذهنی دارای علم مطلق» اراده فعال و قدرتی مطلق توصیف می‌کنند (وین‌رایت ۱۳۹۰ ص۱۲). مسئله‌ای که لازم است پیش از بیان مغیارهای شخص‌انگاری و غناصر و ارکان آن بیان گردد» مسئله بسیط يا مرکب بودن وصف ,تشخّمن است. مسئله.این است که آیا تشخّص خود یک صفت ممتاز در شمار صفات دیگرااست با صفت رکب از صفات مختلف است که خود مستقل نیست؟ برای فهم بهتر پرسش, می‌توان آن را؛این گونه مطرح کرد که چون انسان دارای صفت مستقلی به نام تشخّص است عالم و عاقل و مهربان و متکلم است يا اینکه چون مجموعه صفاتی همچون علم و عقل و مهربانی و تکلم دارد» متشخّص شمرده می‌شود. در پاسخ باید گفت آن‌طور که به‌نظر می‌رسد» شخص‌وار بودن را نمی‌توان یک صفت مستقل در شمار صفات دیگر به کار برد بلکه اگر موجودی:دارای صفاتی چون حیات» علم» تعقل» احساسات و تکلم بود می‌توان او را موجودی متشخّص نامید؛ زیرا ما هر چقدر در وجود انسان احصا می‌کنیم» صفت ممتازی به نام تشخّص را در شمار صفات دیگر نمی‌یابیم و این خود موید این مطلب است. ازاین‌رو صفت تشخّص ترکیبی از مجموعه صفاتی است که مجموع آن سبب پیدایش آثار جدید و خاصی می‌شود که در موجودات نامتشخص يیافت نمی‌شود. به نظر می‌رسد با توجه به سخنان فیلسوفان غرب و مبانی فلسفه و کلام اسلامی» معیارهای شخص‌انگاری را بر اساس استقرا می‌توان این گونه جمع‌بندی و استخراج کرد: اساس شخص‌انگاری را زنده بودن و حیات داشتن یک شی تشکیل می‌دهد؛ به گونه‌ای که اگر شیی دارای حیات نباشد» می‌توان به‌طور قطع گفت آن شی دارای تشخّص نیست. علامه طباطبایی درباره معنای حیات» پس از تقسیم موجودات به موجودی که در مقابل محسوسات تغییر حال در آن پیدا نمی‌شود» مانند جماد و موجودی که در برخورد با محسوسات دگرگون می گردد» مانند انسان و حیوان و نبات» می‌فرماید: «حیات نحوه‌ای از وجود است که علم و شاید بتوان گفت که یکی از مهم‌ترین مژلفه‌های شخص‌انگاری» علم و آگاهی است؛ هرچند علم و آگاهی به‌تنهایی برای شخص بودن یک فرد کفایت نمی کند» اما تشخّص بدون علم و آگاهی تقریبا ناممکن است؛ زیرا داشتن شعور و آگاهی در شخص, سبب شکل گیری رفتارها و صفاتی در فرد می‌شود که شخصیت او را شکل می‌دهد. علم و آگاهی دارای دو جنبه است؛ یککه جنبه خودآگاهی و دیگره جنبه دیگرآگاهی. برای شکل گیری تشخّص هر دو جنبه شعور و آگاهی لازم است؛ زیرا خودآگاهی بدون داشتن دگرآگاهی سبب عدم شکل گرفتن معیارهای لازم دیگری است که در آینده بیان خواهد شد. ازاین‌رو هر دو جنبه آگاهی» جز معیارهای لازم وانه کافی شخص‌انگاری است. همچنین تعقل در کنار علم» از مهم‌ترین معیارهای شخص‌انگاری شمرده می‌شود که تعقل و علم در باب خداوند» هر دو به یک معنا به کار می‌روند (لگنهاوزن» ۶ ص ۱۹۹؛ همیلتون» ۳ ص ۱۲؛ آلستر ۰۱۳۸۵ ص ۲۶۳؛ وین‌رایت» ۰۱۳۹۰ ص ۳۹). معارف عقلی, سال شانزدهم, شماره دوم پیاپی ۴۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ یکی دیگر از مهم‌ترین معیارهای شخص‌انگاری بعد از داشتن شعور و آگاهی» داشتن اختیار است. قدرت بر اختیار از مهم‌ترین معیارهای شخص‌انگاری است؛ زیرا قدرت بر انتخاب به همراه شعور و آگاهی» سبب شکل گیری شخصیت یک فرد می‌شود و بدون داشتن اختیار تشخّص شکل نخواهد گرفت. برای اختیار معانی متعددی برشمرده‌اند» اما آنچه در معیارهای تشحّص در بحث ما مورد نظر است» آن معنای از اختیار است که شخص قدرت بر انتخاب داشته باشد؛ به این معنا که مثلا می‌تواند یک غذای لذید را هم بخورد و هم نخورد که اگر اراداه کرد بخوره ر اگر آراهه نکرد تخوراد؛ نه اینگه ابر فریزه حقما بسمت ورن خذّاق شخص‌وار بودن خداوند در فلسفه ین غربی» بسیار به داشتن ذهن گره خورده است؛ به‌این‌معنا که تمام افعال و اراده‌های موجود متشخّص به‌واسطه مرکزیت ذهن انجام شود که با توجه به مبنای حکمت متعالیه» این ملاک به مرکزیت نفس انسان برای افعال و اراده‌های او و در خداوند نیز به مرکزیت ذات الهی که سرچشمه برای افعال» اراده و تجلیات اوست.» تأویل ۵-۶ قابلیت ارتباط با پوگران, کتاطی ود رو ها هب رس تکام قدرت بر داشتن ارتباط با دیگران»یکی دیگرباز معبارهای تفص است. اینکه فرد بتواند با افراد مختلف ارتباط برقرار کرده و معاشرت کند و مطالبی زا به آن‌ها بفهماند یا از آن‌ها فراگیرد و کارهای گروهی انجام دهد. البته همه جوانب ارتباط با دیگران» جز معیارهای تشخّص شمرده نمی‌شود و ضروری‌ترین جنبه ارتباط با دیگران همان تخاطب‌پذیری و تفاهم‌پذیری است؛ زیرا مثلا پیچیده ترین نوع ارتباط با دیگران و کارهای گروهی را می‌توان در حیواناتی مانند زنبور عسل هم دید. شاید بتوان گفت آن ارتباط با دیگرانی که با قوه عاقله گره خورده است» جز معیارهای ضروری شمرده می‌شود؛ یعنی آن دسته از رابطه با دیگرانی که تنها از افراد عاقل برمی آید» معیار است (آلستر» ۱۳۸۵ ص ۲۶۳). ۶-۶ توانایی درک و پذیرش مسئولیت اخلاقی و امکان داوری اخلاقی اینکه شخص بتواند مسئولیت‌های اخلاقی را بپذیرد و درباره آن داوری کند» یکی از معیارهای اصلی لازم برای شخص‌انگاری است؛ برای نمونه» اگر شخص نتواند بفهمد که ظلم کردن بد است» دروغ بد است» کشتن بد است و قابلیت این را نداشته باشد که خود را به احکام اخلاقی ملزم سازد این موجود» شخص‌وار نیست؛ مانند حبوانات که درظاهر توانایی فهم بد بودن ظلم راتدارند و صرفا بر اساس غریزه خود زرم للم مق ۱۳۹۳ ص ۱۲). تمایز نیز از دید گاه فیلسوفان دین اغربی» به‌صورت ضمنی در توضنیح خدای متشخّص,» جز معیارهای شخص‌انگاری بیان شده‌شتوا(مای ۱36ص (۹) هراد از تمایز این است که شخص, فردی خاص و متمایز و متباین از دیگران باشد. البته مسئله تمایز را نمی‌توان معیاری برای تشخّص دانست» بلکه بیشتر می‌توان آن را مانع به‌شمار آورد؛ زیرا موجودی که متمایز نیست» نمی‌تواند صفات شخص وا رگی را داشته باشد. ازاین رو» این هلاک بیشتر برای احتراز از اقوالی همچون یکسان‌انگاری خداوند با طبیعت وایا یک انرژی درونی دانستن خداوند است. و یا همه‌خداانگاری به‌شیوه جاهلان صوفیه و باور به حلول که در آن نگاه» خداوند هیچ صفتی ندارد؛ مگر نه» تمایز و فرد خاص بودن و متمایز بودن به‌معنای امباینت میان افراد با یکدیگر مانند متمایز بودن تکک‌تک انسان‌ها با یکدیگر را نمی‌توان ملاک ضروری برای شخص‌انگاری دانست؛ به گونه‌ای که اگر موجودی همه ملاک‌های شخص‌انگاری را دارا بود» اما تمایز او با دیگران مانند تمایز انسان‌ها با یکدیگر نبود به عدم تشخّص او حکم کنیم» بلکه اگر موجودی ۶۰۲ ممعارف عقلی سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ همه ملاک‌های شخص‌انگاری را دارا بود» با وجود اند ک تمایزی هم می‌توان شخص‌وار بودن او را ثابت کرد و نیاز نیست تمایز او به شکل مباینت انسان‌ها با یکدیگر باشد. ترحم و مهربانی و خشم و غضب و بخشش و دلسوزی» عشق و نفرت» یکی دیگر از معیارهای شخص‌انگاری است. البته این معیار را می‌توان به‌عنوان معیارهای کمالی و مژید شخص‌انگاری یکی دیگر از معیارهای شخص انگاری,» نوآوری امن و آوطاظ به‌این‌معنا که شخص قدرت خلقی یک اثر جدید را داشته باشد؛ اعم از اینکه مثلا راهکار جدیدی برای حل مشکل یا ساخت یک دستگاه باشد یا اثر خنری زیبایی و با ی ون خلی رش و جودات است که مستقیما فقط از خداوند برمی آید. این ملاک را البته می‌توان به‌عنوان مژید و معیاری کمالی پذیرفت. آیا واقعا داشتن جسم برای موجود شخصی, امری ضروری شمرده می‌شود؛ به گونه‌ای که مثلا بگوییم ا زآنجاکه فرشتگان دارای جسم نیستند» نمی‌توان آن‌ها را شخص نامید. از طرفی» چون صفت شخص‌انگاری نخست در انسان‌ها مطرح شده است و در ادامه به خذاوند و موجودات دیگر نسبت داده شده است» پس شخص‌انگاری در انسان» به داشتن جسم و زمان و مکان» بسیار گره خورده است و همه شاخصه آن را نیز براساس قوای جسمانی آن فرض می‌کنیم؛ همچنان که فیلسوفانی مانند برتراند راسل و لودویگک ویتگنشتاین معتقدند که تشخّص خداوند با جسمانیت ملازمه دارد (دیوس» ۲ ص۲۷). از دیدگاه سوئین‌برن» بدن داشتن باعث می‌شود که صاحب بدن: ۱. به دلیل اختلالات بدنی رنج و درد داشته باشد؛ ۴ از جایی که بدنش قرار دارد ناظر بر جهان باشد؛ ۵ وقایع بدنی» تغییرات فکری و احساس غیرعقلانی بر او تحمیل کنند (همیلتون» ۱۳۹۳ ص۱۹). همه موارد یادشده درباره خداوند محال است و اگر ما این معیار را در تشخّص ضروری بدانیم» متشحّص بودن خداوند رد می‌شود؛ اما با بررسی دقیق‌تر مسئله و دقت در معیارهایی که برای شخص‌انگاری بیان شد» می‌توان فهمید که داشتن جسم» زمان‌مند و مکان‌مند بودن» جز معیارهای ضروری برای شخص‌انگاری شمرده نمی‌شود و برای ملازمه پادشده هیچ گونه خاستگاه عقلانی وجود ندارد؛ زیرا بسیاری از معیارهایی که در تشخص انسانی وجود دارد نیز از قبیل زمان و مکان نبوده و مانند علم و آگاهی, امر مجرد شمرده می‌شود. همان‌طور که علامه طباطبایی در تعریف علم می گوید: «حضور مجرد عند مجرد»؛ یعنی هم علم انسان مجرد است و هم ظرف ادراک علم او مجرد است. بنابراین» همچنان که مهم‌ترین شاخصه شخص‌انگاری امری غیرمادی شمرده می‌شود» ضرورتی وجود ندارد که موجود شخضی زا دارای جسم بدانیم» بلکه حتی تشخّص حقیقی انسان نیز به بعد روحانی و مجرد انسان (نفس وی) است. داشتن امیال درونی یکی دیگر از مواردی است که به‌عنوان معیارهای شخص‌انگاری معرفی شده است. اینکه یک فرد دارای امیال درونی باشد» یعنی چیزهایی را دوست داشته باشد» به‌سوی آن‌ها کشیده شود و آن‌ها را بخواهد. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که این وصف» ملاک ضروری برای تشخّص نیست؛ زیرا بدون داشتن امیال دروّتی نیز تشخّص پابزجاست (همان» ص۱۲). با توجه به توضیحات پیش گفته درباره ماهیت م رکب گونه وصف تشحّص و شخص‌وار بودن و ممعارف عقلی, سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ملاک‌های ضروری که برای آن بیان گردید» کمالی بودن وصف تشخّص نیز آشکار می گردد؛ زیرا ملاک‌های ضروری تشخّص همگی جز صفات کمالی شمرده می‌شوند و دارنده آن نسبت به موجودی که فاقد آن است» به‌نوعی برتری دارد. موجودات مختلفض متشخّص می‌توانند ه رکدام با توجه به مرتبه‌ای که در آن قرار دارند» دارای این نوع اوصاف کمالی گردند تا اینکه برسند به وجود بی‌نهایت - یعنی وجود خداوند- که این اوصاف کمالی مسئله دیگری که باید درباره شخص‌انگاری بررسی کرد» مشککک يا متواطی بودن تشخّص است. آپا تشغّص امری مشککک اس ناکمیرای‌الماید پغاتوان گفت تشخص فرشتگان از انسان‌ها بیشتر است يا اینکه حیوانات را نیز براساس اینکه:دارای درجات پایین معیارهای تشخّص هستند. به‌نوعی دارای تشخض درجه پایین لحاظ کرد؛ حتی درباره جمادات و نباتات با توجه به قول ذی‌شعور بودن واحیات داشتن آن‌ها می‌توان آن‌ها را نیز دارای تشخّص دلیلی که بر مشکک بودن شخص‌انگاری می‌توان مطرح کرد این است که با توجه به اینکه تشخّص صفتی مستقل شمرده نمی‌شود و ترکیبی از مجموعه صفات است باید گفت همان‌طور که معیارهای تشخّص قابلیت تشکیکک را دارد» خود تشخّص هم ضرورتا باید دارای تشکیکک باشد؛ یعنی هر موجودی اگر معیارهای تشخّص را دارا باشد» هرچند در درجه بسیار ضعیف - مثلا درجه بسیار پایین حیات و علم و شعور را دارا بود- به همان اندازه دارای شخص‌وا رگی نیز هست. ولی اگر فاقد هریک از معیارهای ضروری شخص‌انگاری باشد» دیگر نمی‌توان آن موجود را متشخّص نامید. این بعنی اینکه درجه تشخّص نیز در هریک از افراد متغیر است. درباره تشخّص حیوانات در مثال‌ها گفته شد که نامتشخّص هستند» اما اگر قائثل به تشکیکی بودن شخص‌وارگی شویم و اینکه درباره حیوانات» اگر قائل به وجود معیارهای شخص‌وارگی مانند علم و تعقل» هرچند به‌صورت محدود باشیم» می‌توانیم تشخّص حیوانی را نیز در حد خودش بپذیریم» ولی اگر وجود علم و تعقل در حیوانات منتفی شد» ضرورتا شخص‌وارگی نیز در وجود آن‌ها منتفی می‌شود. همچنین در جمادات نیز همان‌طور که در آیات و روایات دلایل متعددی بر حیات» ذی‌شعور و حتی متکلم بودن آنان - «ان من پسبح الا بحمدکک» (اسرا: ۴۴)- وجود دارد؛ ازاین‌رو در جمادات و نباتات نیز می‌توان به‌نوعی قائل به تشخّص شده ولی باید توجه داشت که درجه تشخّص در جمادات بسیار ضعیف و پایین است. اما باید دقت کرد که شخص بودن حیوانات و جمادات» بر فرض داشتن معیارهای شخص‌انگاری است. ٩. منحصر نبودن تشخّص در انسان و متمایز بودن مفاهیم تشخّص و انسان‌وار آیا اصطلاح تشخّص و انسان‌وار» دو واژه مترادف هستند یا معنای متفاوتی دارند؟ برای اینکه شخص‌انگاری خداوند بررسی گردد» تبیین ارابطه میان این دو.اصطلاح ضروری است؛ زیرا عده‌ای با دستاویز قرار دادن تشحّص بهمعنای انسان‌وار بودن آن» شخص‌انگاری خداوند را دامی برای تجسّد و محدود کردن:او فرض کرده و از اساس آن را:باطل دانسته‌اند. دلیلی که می‌توان بر این مطلب آورد این است که هرچند مفهوم تشخّص رابطه بسیار تنگاتنگی با انسان‌وار بودن دارد» اما این دو مفهوم» مفاهیمی متمایزند؛ زیرا تشخص مفهوم عامی است که شکل انسانی آن» یکی از مصادیق تشخص است.» نه مترادف آن؛ چراکه تشخّص -همچنان که گفته شد- مجموعه‌ای از ویژگی‌هاست که اگر در فردی جمع شود» می‌توان او را شخص به‌شمار آورد و انسان یکی از این افراد است؛ ولی منحصر در آن نیست و می‌تواند بر موجودات دیگر نیز تطبیق‌پذیر باشد؛ اما با توجه به اینکه شخص‌وار بودن» نخست در انسان مورد توجه واقع شد و انتزاع گردید؟ این صفت با انسان‌وار بودن گره خورده است؛ گوبی که شخص بودن بعنی انسان بودن؛ درحالی که این گونه نیست. تشخّص امری کلی است که با معیارهای خاص خود» این قابلیت را دارد که از وجود انسان فراتر رفته و موجودات دیگر را نیز دربر بگیرد؛ ولی چون در اذهان آدمیان» همچنان شخص‌وار ۰ معارف عقلی. سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ بودن با صفات انسان‌وار گره خورده است برای تبیین راحت‌تر از اصطلاح انسان‌وار در مبحث تشخّص استفاده می‌شود. ازاین‌رو اگر در جایی از این تحقیق اصطلاح انسان‌وار استفاده می‌شود» منظور همان معیارهای تشخّص است. بنابراین» به‌صرف اینکه بگوییم تشخّص» بعنی انسان‌وار بودن و خداوند نمی‌تواند انسان‌وار باشد» نمی‌توان شخص‌انگاری خداوند را رد کرد. مبحث تصور خداوند و تحلیل معانی محتمل برای او و شناخت ویژگی‌ها صفات و عناصری که مفهوم خداوند بر آن‌ها دلالت دارد» یکی از مهم‌ترین موضوعات پژوهشی در عرصه‌های الهیات» فلسفه دین» عرفان و حتی روان‌شناسی و جامعه‌شناسی دین است. این مبحث چنان اهمیت بالایی دارد که می‌توان ادعا کرد از مهم‌ترین و ریشه‌ای‌ترین علل تکثر و اختلاف الهیات‌ها و نگاه‌های مختلف به :دی نو امر قدسی الست. مفهوم خداوند را از جهت شخص‌انگاری می‌توان به دو شکل متشخّص و نامتشخص فرض کرد و فرض نامتشخّص آن را منظور از خدای غیرشخصی اين است که خدا یکی از موجودات عالم در مقابل امور معدوم آن نیست» بلکه خدا نفس وجود و هستی است» نه موجودی در شماراسایر موجودات. البته مراد از این نوع تصویر براساس تقریر افراطی از نگاه وحدت وجودی است که گویا خدا در همه چیز حلول کرده و همه چیز خداست و یا هیچ کثرتی وجود ندارد. و این نوع نگاه برخلاف خداباوری ادیان ابراهیمی است؛ زرا دربردارنده فرارفتن از تفکیک میان جهان پیرامونی و ساحت قدسی و عبور از ثنویت وجودشناختی است. و طبق این سخن» گویی خدا حال در طبیعت و جهان پیرامون است» نه موجودی از موجودات آن (و البته مراد» وحدت طبق این تصویر» تعداد موجودات جهانی هستی 17 عدد است و با افزودن خداوند. تعداد موجودات هستی ۱+1 می‌شود. به سخن دیگره نوعی ثنویت و دوگانه‌انگاری است که خالق در یک مرتبت وجودی قرار دارد و دیگر مخلوقات و موجودات در مرتبت وجودی پایین‌تر. خداوند در این تصویر اگرچه به‌لحاظ هستی‌شناختی دارای تمیز و تعیّنی جدا از جهان است» دارای صفات انسان‌وار همچون حیات» علم» آگاهی و تکلم نیست. ازاین‌رو متشحّص هم نیست؛ مانند کسانی که خداوند را یک انرژی در طبیعت می‌دانند. در این تصویر از خداوند که مطابق با اذیان ابراهیمی (اسلام» مسیحیت و یهودیت) است و همچنین مطابق با تبیین کتب مقدس از نحوه اوجود خداست؛ یعنی: اولا میان خالق و مخلوق تفکیک شده است؛ انیا خداوند خوفازا ذر کب مقدس با مات انسان‌وار و البته بدون نقص مانند رحمن» رحیم» ودود» رب" مجیب» رازق» عادل» غفور و قهار معرفی کرده است. در این تصویره خداوند به‌خاطر داشتن صفاتی انسانی همچون علم و اراده و تکلم و مهربانی و خشم که البته به‌صورت تشکیکی - کما و کیفا- متفاوت از صفات انسانی است بلکه این نوع صفات بدون نقص و محدودیت و در حد اعلا در خداوند موجود است» دارای تشخّص می گردد. - خداوند همانند انسان‌ها دارای اجزای جسمانی است و چشم و گوزش وخالت‌های انسانی دارد و ازاین‌رو شخص است. طرفداران تجسیم خداوند را می‌توان طرفدار این نظریه شمرد؛ - خداوند مانند انسان‌ها دارای صفات انسان‌وار است. البته به‌صورت محدود و انفعال‌پذیر؛ یعنی اگر خداوند مهربان است به‌معنای این است که رفّت قلب دارد و اگر غضبناک است معارف عقلی, سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ به‌معنای عصبانی و برافروخته شدن ذات الهی است. گویی اینکه خداوند همان انسان است ولی قوی تر. در این نگاه» بیشتر بر انفعال و تغییرپذیری خداوند تا کید شده است که می‌توان قائلان - مراد از شخص‌وار بودن خداوند» نظیر و شبیه داشتن است؟؛ - مراد از شخص‌وار بودن خداوند این است که او سه شخص خدای پسر و خدای پدر و - خداوند دارای صفاتی است که عامل تشخّص اشخاص انسانی است. البته خدا این صفات را با حذف صّور امکانی داراست. به سخن دیگر میان صفات خداوند و انسان اشتراک معنوی وجود دارد» اما به‌صورت حمل تشکیکی در مصداق؛ برای نمونه» انسان‌ها عالم هستند» خداوند نیز به همان معنا دارای علم است» اما علم خداوند نامحدود است. مراد.از شخص بودن خدا دراییببیس بل کباق حغداگهبردن پغذاوند نیست؛ زیرااعقلا و نقلا این مسئله باطل است. همچنین ۹ کر ار نود 6 هی تواند به‌معنای انسان‌وار امکانی» محدود. انفعال‌پذ یر و تغییرپذیر هم باشد؛ زیرا خداوند در بینش اسلامی» واجب» نامحدود؛ انفعال‌ناپذیر و بی‌تغییر ایک. همچنین #۱۷۸ از شحض واز‌بودن به‌معنای شبیه و نظیر داشتن نیست» بلکه طبق صریح آیات» خداوند شبیه و نظیر ندارد. همچنین مراد از شخص‌انگاری خداوند» اقنوم‌های سه گانه نیست؛ چراکه تثلیث در دین اسلام» باطل و مردود است. بنابراین» تنها وجهی که به‌طور معقول برای شخص‌انگاری خداوند ممکن است» وجه آخر است که براساس آن» خدا شخصی است که ملاک‌های شخص‌انگاری را به‌صورت وجوبی و نامحدود داراست. و البته در این مقاله درپی:اثبات این مسئله نیستیم او اثبات آن مجال دیگری می‌طلید. جمع‌بندی مطالب پیش گفته را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد: ۱ همچنان که روشن شده واژه‌های مختلف شخص‌انگاری تأثیر چشمگیری بر معنای شخص‌انگاری ندارد و همگی از لحاظ بحث ما دارای یک معنا هستند. ۲. شخص بودن را نمی‌توان صفت مستقّلی به‌شمار آورد» بلکه شخص بودن مجموعه صفاتی است که ترکیب آن سبب آثار جدیدی می‌شود که به آن شخص می گویند. ۳ امکان تعریف جامع و کامل که همه ابعاد شخص بودن را دربرگیرد» وجود ندارد و همچنین بیان همه معیارهای تشخّص به‌صورت استقرای تام نیز ممکن نیست, بلکه ما در این فصل با استقرای ناقص و در حد توان» مهم‌ترین معیارهای ضروری شخص‌انگاری» یعنی حیات» علم و آگاهی» اختیار» امکان تفاهم و تعامل با دیگران» داشتن ذهن (با تفسیر درست آن)» پذیرش مسئولیت و داوری اخلاقی و تمایز از دیگران را بیان کردیم. ۴ باید تصریح کرد که به‌دلیل ترکیبی بودن تشخّص از مجموعه صفات» همه معیارهای تشخّص» معیارهایی هستند که جز شروط لازم شمرده می‌شوند و هیچ کدام به‌تنهایی معیار کافی به‌شمار نمی‌روند؛ ولی می‌توان گفت بعضی از معیازها نسبت به بعضی دیگر اهمیت بیشتری دارند» مانند حیات و علم. افزون‌براین» چون بیشتر معیارهای شخص‌انگاری به یکدیگر مرتبط و وابسته هستند» از وجود یک معیار در شیئی» می‌توان به وجود معیارهای دیگر در آن شی پی برد. ۵. اما ذراین‌باره که مثلا موجودی \| ده‌کعیان مک انکاریه هنت معیار را ذاشت» ولی دو معیار را نداشت» چه قضاوتی باید کرد؟ در پاسخ باید گفت هیچ معیار دقیقی نمی‌توان برای قضاوت شخص بودن يا نبودن در این گونه موارد ارائه کرد؛ اما اگر مهم‌ترین معیارها را که همان حیات» آگاهی و تخاطب‌پذیری است داشته باشد» شاید بتوان با بررسی هر مورد به‌صورت جداگانه» به شخص بودن آن فرد نیز حکم کرد. ولی باید توجه داشت که معیار کلی برای اين گونه افراد وجود ندارد و انیازمند براوسی بجزئی اسّت: ۶. با توجه به معیارهایی که برای تشخّض بیان شده ا زآنجا که همگی جز اوصاف کمالی ۷ مسئله دیگری که باید بدان توجه کرد» این است که همان‌طور که معیارهای تشخّص تشکیکی است» خود شخص بودن نیز امری تشکیکی شمرده می‌شود؛ زیرا تشحّص همان مجموعه صفات معارف عقلی, سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ یادشده است. ازاین‌رو اگر موجودی» حتی به‌صورت بسیار ضعیف دارای معیارهای تشخحّص باشد» ضرورتا دارای تغسّص است؛ هرچند تشخّص بسیار ضعیفی خواهد داشت. ۸ انسان‌وار بودن یکی از مصادیق شخص‌وار بودن است» نه اینکه مساوی آن باشد. ٩ با توجه به ملاکک‌های بیان شده برای تشحّص» تفاوت خدای متشخّص از خدای نامتشخص نیز آشکار می گردد و اگر بتوان ملاک‌های نامبرده را به‌صورت تشکیکی برای خداوند اثبات کرد شخص‌انگاری خداوند نیز اثبات‌پذیر است که واکاوی آن مجالی دیگر می‌طلبد. ۲ آلستر مک گراث, ۱۳۸۵ درآمد بر الهیات مسیحی» ترجمه مسیح دیباح» تهران» نشر کتاب روشن. ۳ اصغری, محمدجواد» ۱۳۹۴ «بررسی انتقادی دید گاه سوئین‌برن در باب صفات خدا» انديشه نوین دیسی,» ۴ ایلخانی» محمده ۱۳۷۵ «اصل فردیت و نظریه کلیات در آثار بوئئیوس» نامه فرهنگ, سال ششم» ش ۲ ۵ بورکهارت» تیتوس»۱۳۷۰ رمزپردازی» ترجمه جلال ستاری» تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما). ۶ پترسون» مایکل و دیگران» ۱۳۷۹ عقل و اعتقاد دینی» ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی» چاپ سوم ۷ وین رایت» ویلیام جی» ۱۳۹۰ فلسفه دین» ترجمه علیرضا کرمانی» قم» انتشارات موسسه امام خمینی ن. ۸ دیوس, برایان» ۱۳۹۲ درآمدی بر فلسفه.دین» ترجمه ملبحه صابری» تهران» انتشارات سمت. ٩ طباطبایی» سید محمدحسین» ۱۳۸۰ پدايه الحکمه, قم» انتشارات جامعه مدرسین. ۰ فرهنگث» علی‌رضا ۱۳۹۷ «معناشناسی و گونه‌شناسی تشحّصن خذا درآمتون مقدس ادیان ابراهیمی»» ۱ .فرهنگ دهخدا بی‌تا مندرج در پایگاه اینترنتی واژه یاب» 0.60772 207 [131]09://۷771/.۷2 ۲ فرهنگک عمید بی‌تا مندرج در پایگاه اینترنتی واژه یاب» 20.60172/[ 67 [133305://17171/.۷۷۵ ۳ فرهنگک معین» بی‌تا مندرج در پایگاه اینترنتی واژه یاب» 0772ع.20 20 2 13۳]09://۷771/.۷ ۴ لگنهاوزن» محمده ۱۳۹۶ «آیا خدا شخص است؟» ترجمه منصور نصیری» جاویدان خرد» ش ۳۲ ص ۰۱۹۵-۲۲۶ ۵ مارتین» بوبر» ۱۳۹۸ کتاب من و نیتهران» انتشاروات فرزان رون ۶ مایستر» چاد» ۱۳۸۷ درآمدی به فلسفه دین» ترجمه محمد یوسف ثانی» چاپ دوم تهران» نشر نی. ۷ مطهری» مر تضی,» بی تا درس‌های الهیات شفا قم» انتشارات صدرا. ۸ ملکیان» مصطفی» ۱۳۸۲ در سگفتشارهای معضای زنسدگی (چاپ‌نشده)» ب رگرفته از سایت معارف عقلی سال شانزدهم. شماره دوم پیاپی ۴۳ا. پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۹ همیلتون» کرستوفر, ۱۳۹۳ فلسفه دین» ترجمه منا موسوی» تهران» انتشارات علمی و فرهنگی. ۰ هیک جان» ۱۳۹۰ فلسفه دین» ترجمه بهزاد سالکی, چاپ چهارم» تهران» انتشارات الهدی. ۱ نصر سید حسین» ۱۳۸۷ فرهنگ اصطلاحات فلسفه ‏ و کلام اسلامی. ویراستار: سیدمحمود موسوی,» ناشر: سهروردی. 17 چ صعان۸ عع0۳ع نآ ررواناه ۳0۹0 00۵ 600 ,1920 ,ط0ع۷۷ .7ب اصعصعا0 .23	شخص انگاری خداوند یکی از مباحث کمابیش جدید الهیات غربی است که خداوند را وجودی شخص وار و انسان گونه قلمداد می کند. در این بررسی پرسش اصلی این است که حقیقت شخص انگاری خداوند به چه معناست و چه ویژگی ها و مؤلفه هایی دارد؟ می توان گفت مهم ترین مسئله برای اثبات شخص انگاری خداوند، شناخت مفهوم، ویژگی ها و مؤلفه های شخص انگاری است. در این مقاله، نخست با تبیین حقیقت تشخّص خداوند، مفهوم شخص وارگی را مفهومی مرکب گونه دانستیم؛ زیرا مفهوم متمایزی به نام تشخّص نداریم که در شمار سایر اوصاف باشد. ازاین رو عناصر و ملاک هابی برای آن وجود دارد که از جمله آن ها: حیات، علم، تعقل، اختیار، ذهن داشتن، تخاطب و تفاهم پذیری و تکلم، پذیرش مسئولیت و داوری اخلاقی و تمایز از دیگران است. براین اساس، تشخّص وصفی کمالی و دارای تشکیک است. ازاین رو اگر خداوند دارای ملاک های تشخّص، هرچند به صورت تشکیکی باشد، می توان شخص انگاری خداوند را اثبات کرد.
53,472	502132	کلیدوا ژگان: منظر فرهنگی» منظر روستایی» ارزش‌های ملموس و ناملموس» بازآفرینی و حفاظت از منظر روستایی له علسی شمان بطراعی فتهری دوره ۳/ شماره ۱/ بهار ۱۴۰۱ مناظر روستایی به‌عنوان مناظر متداوم فرهنگی [۱], نشان‌دهنده عینی تکامل جامعه انسانی و استقرار آن ها در طول زمان هستند, مناظری که تحت تأثیر جریان‌های فرهنگی و یا طبیعی بستر خود تغییر و تکامل می‌یابند[۲]. تعامل و هماهنگی انسان با طبیمت در مناظر روستایی و تداوم این مناظر» همراه با ظهور و تشخص ارزش‌های متعددی است که در دو دسته کلی ملموس و ناملموس قابل دسته‌بندی است. بنابراین هر کوششی در راستای حفاظت و بازآفرینی مناظر مذکور» در اصل کمکی به شناخت و حفاظت از بخشی از زمینه‌های فرهنگی و شیوه‌های زندگی منطبق بر پایداری طبیعت در یک سرزمین است. این مناظر به‌واسطه دارا بودن ارزش‌های متنوع» همواره واجد ارزش حفاظت بوده‌اند و در اسناد بین‌المللی بر ضرورت توسعه چارچوب مفهومی و شناسایی این ارزش‌ها به‌عنوان موّلفه‌ای کلیدی در فرآیند حفاظت این مناظر مناظر روستایی قسمت عمده‌ای از مناظر را در برمی‌گیرند که در گذشته معمولا به دلیل عملکردشان مورد توجه قرار می‌گرفتند. با توجه به تغییر مفهوم میراث در قرن اخیر» ظهور تدریجی ارزش فرهنگی و افزایش اهمیت نسبی آن در مقایسه با ارزش عملکردی این مناظر رخ داده است. امروزه ارزش‌های منظر روستایی به‌عنوان میراث مورد توجه قرار می‌گیرد که به همین ترتیب می‌بایست تغییر در استراتژی‌های مدیریت و حفاظت از این مناظر ایجاد شود به‌طوری که باید از رویکردهای صرفا عملکردی به رویکردهای جامع و یکپارچه که ارزش‌های ملموس و ناملموس را همزمان مورد توجه قرار می‌دهد. گذر کرد. پرسش اصلی مطالعه حاضر در زیر آورده شده است: - چگونه می‌توان از ارزش‌های منظر روستایی در خقاظت و بازآفرینی این مناظر ,افاهه ی هدف اصلی تأسیس مجمع میراث جهانی (۲0۳۱۷۵۲۱11۵۳ ۲۱۵۲1۳۵86 ۷۷۵۲۱۵) ایجاد یک سیستم همکاری بین‌المللی برای حفاظت از مکان‌های مهم میراث جهانی بود. این مجمع با تکیه بر گفتمان بین‌المللی در حوزه فرهنگی در دهه ۱۹۳۰ آغاز شد. پس از جنگ جهانی دوم با تمرکز بیشتر بر حفاظت از منابع طبیعی ادامه یافت که به‌وضوح محصول زمان خود در بازتاب حساسیت جهانی به توسعه شهری و تخریب محیطزیست بود [۳]. میراث فرهنگی مدت‌ها شامل کلیساها کاخ‌ها ویلاها قلعه‌ها و عبادتگاه‌ها بود» اما بعدها مراکز تاریخی شهر باستان‌شناسی صنعتی» معماری و فرهنگ روستایی را نیز در برگرفت. در دهه ۰۱۹۷۰ کارشناسان از ارزش باغ‌های تاریخی که گواهی بر زندگی انسان‌ها است» آگاه شدند. در قدم بعدی کل منظر به‌عنوان چیزی درک شد که غنی از آثار تاریخ طبیعی و بشری است. با این رویکرد» منظر نتیجه قرن‌ها فعالیت‌های کوچک روزانه کشاورزان از ساختن و تحول است که توسط رویدادهای بزرگ‌تر و ساخت شهرک‌های جدید شهری متوقف شده است [۴]. بنابراین ابتدا مفهوم میراث در قرن بیستم بیشتر متوجه ارزش منحصر بفرد یک شی واحد بدون توجه به زمینه آن بود که این مفهوم به سمت توجه به میراث عام‌تر و انواع مختلفی از میراث همچون منظر گسترش پیدا کرد. بررسی محتوای پژوهش‌های علمی بازشناسی و حفاظت از ارزش‌های منظر .. طهماسبی» حقیقت بین متعدد از منشور آتن در سال ۱۹۳۱ تا منشور ونیز در سال ۱۹۶۴ و منشور کراکوف در سال ۲۰۰۰ این تغییر را به‌وضوح نشان می‌دهند ۹ ۵]. در منشور شورای بین‌المللی محوطه‌ها و آثار تاریخی (51608 200 1/101:615 0 ۲01۵11 11012110221) در مورد حفاظت و احیای میراث فرهنگی» منظر به‌عنوان میراث فرهنگی شناخته شد [۱۰]. در سال‌های نخستین ایجاد مجمع میراث جهانی» حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی به‌صورت موازی صورت می‌گرفت. اما بعدها مناطقی که دارای ارزش‌های ویژه فرهنگی و طبیعی توأمان بودند مورد توجه قرار گرفت و از آن ها به نام سایت‌های مختلط (51108 ۸/]1760) نام برده شد. اصطلاح مناظر فرهنگی (1].2104502065 [11۳1721-)) نیز اصطلاح نسبتا جدیدی است که در دهه ۹۰ میلادی مطرح می‌شود و معمولا مناظر روستایی را نیز قامل می‌شنود [۳]. اضطلاح منظر فرهنگی برای نخستین بار در سال ۱۹۳۵ توسظ جقرافیدان آمریکایی ( 6331 647 مورد استفاده قرار گرفت اما تقریبا از سال ۱۹۹۲ که مجمع میراث جهانی اولین سند حقوقی بین‌المللی در ارتباط با حفاظت از مناظر فرهنگی را منتشر کرد [۱۱] این اصطلاح به‌صورت رسمی تعریف شد و از آن زمان تعداد مناظر فرهنگی در فهرست میراث جهانی به‌طور مداوم در حال افزایش است [۱۳]. طی سال‌های ۱۹۸۵ و ۱۹۸۶ کارگروهیق,تخصنظلی از کارشناسان اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (111۳21) شورای بین‌المللی محوطه‌ها و آثار تاریخی (1002/108) و فدراسیون بین‌المللی معماران منظر (1۳۳1.۸) تشکیل شد که تعریف مفاهیم و معیارهای ارزیابی مناظر روستایی در دستور کار این کارگروه تخصصی قرار گرفت. در سال ۱۹۸۷ در کمیته میراث جهانی» مفهوم سایت‌های مختلط به وجود آمد که سایت‌هایی با ویژگی‌های همزمان فرهنگی و طبیعی بود و مناظر روستایی جزئی از آن به شمار می‌رفت. بنابراین لازم است تعاریف و دسته‌بندی‌های مناظر فرهنگی ارائه شود؛ بر اساس تعریف یونسکو مناظر فرهنگی» تکامل موجود در جامعه بشری و استقرار او را در طول زمان تحت تأثیر محدوديت‌ها و فرصت‌های محیط طبیعی و فشارهای اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی پی‌درپی» هم درونی و هم بیرونی؛ نشان می‌دهد [۱]. دسته‌بندی مناظر فرهنگی در یونسکو به دو شکل ارائه‌شده است؛ ابتدا در سال ۲۰۰۳ در کتابچه میراث جهانی بر مبنای نوع کاربری محیط منظر فرهنگی به ۵ نوع تقسیم شد؛ منظر شهری» منظر صنعتی» مناظر ساحلی - دریایی» منظر نظامی و مناظر دارای ایدئولوژی خاص يا عقاید بومی[۱۲]. دسته دوم توسط یونسکو در سال ۲۰۰۸ به‌صورت کلی‌تر و با توجه به نوع شکل گیری منظر ارائه‌شده که مناظر فرهنگی را به سه دسته تقسیم بندی کرده مجله علمی گفتمان طراحی شهری دوره ۳/ شماره ۱/ بهار ۱۴۰۱ نموفار شماره ۱. انواع منظر فرهنگی و تایگایگ هلر روگالی (تریم: نگارندگان,۱۴۶۱) -دسته اول مناظری هستند که توسط انسان ساخته و طراحی شده‌اند» این دسته از مناظر فرهنگی به‌راحتی قابل شناسایی‌اند و شامل باغ‌ها و پارک منظرها (1.20502065 ۳27161200 هستند که به دلایل زیبایی‌شناختی ایجاد شده‌اند و اغلب با ساختمان‌ها و مجموعه‌های مذهبی - دسته دوم مناظری هستند که به‌صورت ارگانیک تکامل یافته‌اند: این نوع مناظر انعکاسی از روند تکامل خود را نشان می‌دهند که خود به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ گروه اول منظر باقیمانده یا منظری که روند تکاملی آن پایان یافته مانند مناظر فسیلی» ولی بااین‌حال ویژگی‌های متمایز آن قابل مشاهده است. گروه دوم منظر متداوم یا منظری که روند تکاملی آن هنوز ادامه دارد منظری که با روش زندگی سنتی مرتبط است درحالی که نقش اجتماعی و فعالی هم در زندگی معاصر دارد و همزمان شواهد قابل توجهی از تکامل خود را در طول زمان به نمایش می‌گذارد [۱۳]. بنابراین با توجه به اینکه مناظر روستایی» مناظری هستند که امروزه با روش زندگی سنتی مرتبط هستند و درعین‌حال شواهدی از تکامل خود را در طول تاریخ نشان می‌دهند, زیرمجموعه دسته دوم (منظر فرهنگی ارگانیک) و جز منظر متداوم و فعال هستند[۱]. اگرچه روستاهایی که فقط آثار آن‌ها باقیست و زندگی در آنها جریان ندارد می‌تواند جزو مناظر ارگانیک غیر فعال دسته‌بندی شود. -دسته سوم مناظر فرهنگی تداعی‌گر (وابسته) هستند. درج چنین مناظر در فهرست میراث جهانی به دلیل وجود وابستگی‌های معنوی مذهبی, هنری يا فرهنگی به عناصر طبیعی منظر به‌جای شواهد فرهنگی مادی , که ممکن است ناچیز یا حتی غایب باشده قابل توجیه است[۱۳] (مانند سایت 0241818) 01201 که یکی از مناظر فرهنگی ثبت شده در سایت میراث فرهنگی می‌باشد» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مکان‌های بازشناسی و حفاظت از ارزش‌های منظر ... طهماسبی» حقیقت بین استقرار اولیه صومعه‌های مسیحی در جهان است. در مجاورت آن بقایای جنگل بزرگ سرو وجود دارد که به جنگل سروهای خدا! معروف است در زمان‌های قدیم برای ساختن بناهای مذهبی بزرگ مورد توجه بوده» همچنین رود مقدس و کوه‌های مقدس اطراف این سایت از عناصر طبیعی هستند که دارای ارزش معنوی و مذهبی می‌باشند). عینی فر و عشرتی [۱۴] نیز در پژوهش خود ورود مفهوم منظر فرهنگی را به عرصه ادبیات منظر و حفاظت» مدیون نگرش کل‌نگر به نسبت فرهنگ و طبیعت می‌دانند و مدلی سه‌بعدی را برای بازشناخت و دسته‌بندی منظرهای فرهنگی تدوین کرده‌اند (نمودار شماره۲). نمودار شماره ۲ - مدل سه‌بعدی بازشناخت و دسته‌بندی منظرهای فرهنگی و جایگاه منظر روستایی [۱۵] براین اساس» مدل منظرهای فرهنگی مبتنی بر سه مولفه "زان مداغهی‌اسان درطپیمت", "نوع مداخله ملموس و یا ناملموس" و "زمان شکل گیری و ادامه حیات منظر" تدوین شده است. این مدل دسته‌بندی منظرهای فرهنگی را در مقیاس‌های مختلف ممکن می‌سازد. در این مدل منظر روستایی با توجه به میزان مداخله انسان در طبیعت دسته‌بندی شده است» به‌طوری که هرچه میزان مداخله انسان در منظری کمتر باشد این محور به سمت منظرهای طبیعی میل می‌کند و هر چه این مداخله بیشتر باشد, به سمت منظرهای فرهنگی شهری نزدیک‌تر می‌شود: ذکر این نکته ضروری است که هر گونه نار مجدودای‌واز محور مذکور راابیفود اختصاص می‌دهد. به‌عنوان مثال نیک منظر روستایی می‌تواند بدون خارج شدن از منظر روستایی به منظر طبیعی یا شهری نزدیک‌تر باشد. این پژوهش ابتدا از طریق بازخوانی اسناد و کنوانسیون‌های بین‌المللی و بررسی دیدگاه‌های صاحب‌نظران» به تعریف مفهوم منظر فرهنگی و تدوین چارچوب مفهومی و جایگاه منظر روستایی می‌پردازد. سپس با توجه به بررسی‌های به عمل آمده» ارزش‌های موجود در مناظر روستایی مجله علمی گفتمان طراحی شهری دوره ۳/ شماره ۱/ بهار ۱۴۰۱ دسته‌بندی و تبیین می‌شوند و به ارائه راهکارهای حفاظت از اين ارزش‌ها می‌پردازد و در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده مدلی برای آنچه از بررسی منشورها بیانیه‌ها و اسناد منتشره در دو دهه اخیر حاصل می‌شود نشان می‌دهد که چگونه واژه خفاظت کعموما برنگنداشت صرف و ارتقای ساختارهای تاریخی تأکید داشت در دهه‌های اخیر با مفهوم مدیریت تغییر در محیط‌های تاریخی مورد استفاده قرار گرفته است و چگونه رویکرد حفاظت که از نقطه آغاز با مرمت تک بنا آغاز شده بود رفته‌رفته به فضای بین ابنیه» مجموعه‌ها بافت‌ها شهرهای تاریخی و امروزه به منظر فرهنگی و منظر شهری گسترش یافته است [۱۶]. در این میان» بررسی و تحلیل سیر تکامل مفهوم میراث از تک بنا به مجموعه‌ها و بافت‌های شهری و فراتر از آن منظر فرهنگی و منظر شهری تاریخی» آشکار می‌سازد که هرچه مقیاس نگاه به میراث از خرد به کلان تغییر یاید. از یک‌سو جنبه ناملموس از اهمیت بیشتری برخوردار می‌گردد و از سوی دیگر تغییر و دگردیسی به‌عنوان بخشی از ماهیت اصالت در کنار تداوم یک وضعیت ثابت بیشتر مورد توجه .و بحث قرار می‌گیرد[۱۷]: رویکردهای مرمت و بهسازی در سیر تحول و تکامل خود از بازسازی» باززنده‌سازی» نوسازی و توسعه مجدد به بازآفرینی تکامل یافته و در این مسیر گذاری را از حوزه توجه صرف به کالید به عرصه تأکید بر ملاحظات اجتماعی, اقتصادی» فرهنگی و هنری تجربه کرده است [۱۸]. بازآفرینی به‌مثابه رویکردی مداخله‌گر در مرمت و با توجه به ماهیت و راهبردهای آن می‌تواند پاسخی مناسب به حفاظت از مناظر فرهنگی و به‌تبع آن مناظر روستایی باشد. امروزه توجه به مناظر روستایی و حفاظت و بازآفرینی آن ها به‌عنوان یک منظر فرهنگی متداوم و بهره‌گیری از تجارب موجود با توجه به چالش‌هایی که در خصوص تضعیف فرهنگ‌ها تخریب و استفاده بی‌حدوحصر منابع طبیعی روبه‌رو هستیم» روزبه‌روز ضرورت بیشتری می‌یاید. در این ارتباط یکی از اسناد مهمی که منتشر شده است» سندی است که توسط کمیته علمی بین‌المللی منظر فرهنگی 1007/08 و 1۳1.۸ در سمپوزیم مربوط به نوزدهمین اجلاس عمومی ایکوموس در دهلی‌نو در سال ۲۰۱۷ تهیه و تصویب گردید. این سند ارزش‌های ملموس و ناملموس و ویژگی‌های مناظر فرهنگی روستایی را به‌صورت خلاصه بیان می‌کند و بر جهانی بودن مناظر روستایی تأکید می‌کند\|۴]. اصول ارائه‌شده در این سند می‌کوشد تا از طریق شناسایی» حفاظت و ارتقای ارزش‌های میرانی روستاها تغییرات نامطلوب مناظر روستایی و جوامع مرتبط با آن ها را برطرف کند و هدف آن ایجاد تعادل مناسب بین جنبه‌های اقتصادی» اجتماعی» فرهنگی و زیست‌محیطی مناظر روستایی است [۲]: تعریفی که ذر این ند از مناظر قرهنگی روستایی اراثه‌شده است این مناظر را سیستم‌هایی زنده و پویا می‌ذاند که ,هم :مکان‌هانی را شامل می‌شوند که از طریق روش‌ها و تکنیک‌های سنتی» دانش اندوخته و رویکردهای فرهنگی ایجاد و مدیریت شده‌اند و هم سایر مکان‌هایی که رویکردهای سنتی تولید در آن ها تغییر کرده است. سیستم‌های مناظر روستایی شامل عناصر روستایی و روابط عملکردی, بازشناسی و حفاظت از ارزش‌های منظر .. طهماسبی, حقیقت بین تولیدی» فضایی» بصری» نمادین و زیست‌محیطی بین این عناصر با یک زمینه بزرگ‌تر می‌باشد. مناظر روستایی شامل مناطق خوب مدیریت شاه تخریب :ماه بامتروکای می‌باش که مساق سورق استفاده, مج یا اجیا قزر بکیزتا: ای متاظر می‌توانند فظاهای وسای بزرگم مناطق نیمه‌شهری و همچنین فضاهای کوچک در مناطق ساخته شده باشند. مناظر روستایی سطوح زمین» خاک و منابع زیرزمینی» هوا و منابع آبی را دربر می‌گیرند. مناظر روستایی به‌عنوان میراث به میراث ملموس و ناملموس مناطق روستایی اشاره دارد و شامل دانش فنی» علمی و دانش عملی مربوط به روابط بین انسان و طبیعت است. همچنین در این سند همه مناطق روستایی را دارای ارزش میرائی می‌داند. چه آن‌هایی که هنوز ویژگی‌های برجسته و سنتی دارند و چه آن‌هایی که معمولی هستند و با فعالیت‌های مدرن تغییر یافته‌اند. با این دیدگاه میراث می‌تواند در انواع درجات مختلف و مرتبط با دوره‌های تاریخی متفاوت وجود داشته باشد. در طول تاریخ حفاظت از میراث فرهنگی» غال با به‌صورت حفاظت فیزیکی و جلوگیری از تغییر می‌باشد و سایت‌های تاریخی را مانند موزه‌ها حفاظت می‌کنند. چنین نگرشی معمولا منجر به درگیری در مدیریت زندگی مردم بومی می‌شود. در مناظر فرهنگی متداوم و مناظر روستایی, این چالش پررنگ‌تر می‌شود» زیرا آن ها در معرض انرژی مداوم بشری» تغییرات محیط و چرخه‌های طبیعت قوانین و فرصت‌های تولید غذا و همچنین سایر محرک‌های اقتصادی» اجتماعی» فرهنگی و جغرافیایی هستند بنابراین لازم است حفاظت از آن ها متناسب با این نیازها و به‌صورت پویا باشد [۴]. مفهوم حفاظت پویا به‌طور ضمنی؛اشاره به اهمیت زمان در انتخات‌ها و اقدامات انجام شده دارند و با آگاهی از ضرورت مدیریت تحولات کوچک روزانه‌ای که در مناظر روستایی رخ می‌دهند. به عبارتی دیگر درحالی که منظر دستخوش تغییر مداوم» اجتناب‌ناپذیر و برگشت‌ناپذیر است» سیاست‌های مناظر روستایی می‌بایست بر مدیریت قابل قبول و متناسب با این تغییرات بنا شود» به‌گونه‌ای که بر حفاظت» احترام به ارزش‌های موجود و ارتقای آن ها متمرکز باشد[۲]. مفهوم خفاظت پویا, کاملا نیاز به تفکر عمیق روی مسئله و روش تغییر دارد. به رسمیت شناختن پویایی یک مکان به معنی این نیست که به‌سادگی اجازه تغییر در زج مکان داده شود مخصوصا هنگامی که این تغییرات برای پاسخ‌دهی به نیازهای جزئی باشد, بلکه به معنی انتخاب بر پایه دانش و آگاهی و احترام به ارزش‌های موروثی و ذاتی آن مکان است که این مسئله یک پیش‌شرط ضروری برای انجام هر تغییر شکلی در مکان می‌باشد. احترام گذاشتن به ارزش‌های موروئی و مشخصات ضمنی مناظر روستایی» نیازمند مشخص کردن محدوديت‌ها و معیارهای ارزیابی کیفی برای هر گونه تغییر و تحول است [۲۰- ۱۹]. بنابراین آگاهی از ارزش‌های منظر و شخصیت میراث موجود در روستاها برای حفاظت و بازآفرینی این مناظر ضروری است. به عبارتی دیگر شناخت ارزش‌های منظر روستایی زمینه بازشناسی جنبه‌های قابل حفاظت آن را فراهم می‌کند. با ورود مفهوم منظر فرهنگی در ادبیات حفاظت میراث فرهنگی و با هدف بازشناخت ارزش برجسته جهانی منظرهای فرهنگی, نظریه‌پردازان این حوزه به بازشناسی ارزش با توجه به دو معیار مهم انسان و طبیعت پرداختند. براون و همکارانش [۲۱] رویکرد حفاظت منظر را پیوند مجله علمی گفتمان طراحی شهری دوره ۳/ شماره ۱/ بهار ۱۴۰۱ حفاظت + طبیست و فرهنگ و آرتقای:مشار کت ساکتان بومی آن منظر من‌دانند و مشق هستند که این ,رويکره منظر فرهنگی را بر اساس رابط میان انسان و طبیعت در طول زمان حفاظت می‌کند. آگاهی از ارزش‌های هر منظر روستایی» مدیریت تغییرات مطلوب و موّثر آینده را امکان‌پذیر می‌سازد. شناسایی ارزش‌های مناظر روستایی در هر سطحی با هدف کسب آگاهی از مشخصه‌های ملموس و ناملموس این مناظر و ارزش‌های آن ها و همچنین به‌عنوان اولین گام ضروری برای ترویج حفاظت پایدار از چنین محیطهایی و انتقال دانش جمعی و معانی فرهنگی آن به نسل‌های آینده انجام می‌شود [۲]. دسته‌بندی ارائه‌شده توسط میراث جهانی یونسکو در ارتباط با منظر فرهنگی,» بیانگر این موضوع است که ارزش‌ها در چهار دسته اصلی قابل بررسی هستند» شامل ارزش‌های فرهنگی» طبیعی» ملموس و ناملموس. تمامی این ارزش‌ها در رابطه انسان با طبیعت و محیطزیست شکل گرفته و تداوم یافته‌اند [۲۲]. براون و همکارانش (۲۰۰۵) از نخستین افرادی هستند که دسته‌بندی جدیدی از ارزش‌ها مبتنی بر منظر فرهنگی ارائه می‌کنند. آن ها ارزش‌های منظر فرهنگی را در شش دسته اصلی طبقه‌بندی می‌کنند که شامل ارزش‌های محیطی» فرهنگی» معنوی» آموزشی» تفریحی و علمی می‌باشد. در ارتباط با ارزش‌های میراث منظر روستایی نیز» ایکوموس این ارزش‌ها را در شش دسته اصلی اقتصادی» اجتماعی» زیست‌محیطی» فرهنگی, معنوی و فضایی معرفی می‌کند [۲]. در این پژوهش ارزش‌ها دزادو گروه ارزش‌های طبیعی و ملموس و فرهنگی و ناملموس دسته‌بندی شده است. ارزش‌های طبیعی و ملموس شامل ارزش‌های زیست‌محیطی, اقتصادی, علمی و آموزشی و کالبدی و ارزش‌های فرهنگی و ناملموس شامل ارزش‌های فرهنگی» اجتماعی» تفریحی و مذهبی - معنوی می‌باشد. جدول شماره ۱ و۳ به جدول شماره ۱. تبیین ارزش‌های فرهنگی و ناملموس منظر روستایی تنوع بالای مناظر روستایی که نمایانگر فرهنگ ها و مراسم فرهنگی مختلف در سراسر مناظر روستایی تاریخی شامل دانش فرهنگی, سنت ها و رسوم» بیان هویت و حس تعلق مردمان محلی و ارزشهای فرهنگی و مفاهیمی که مردم در طول زمان به این مناظر اضافه منظر روستایی به عنوان میراث. خواص فرهنگی, معنوی و طبیعی را در بر می گسیرد و به ارزش های هنری مناظر فرهنگی شامل جنبه هایی از درک حسی است که برای آن می توان معیاری در نظر گرفت. چنین معیارهایی می تواند شامل فرم مقیاس» رنگ. باشت. بو و منظرهای روستابی بیش از هزاران سال است که شکل گرفته اند و بخش قابسل توجهی از تاریخچه انسان و محیط زیست و شیوه زندگی در زمین را به نمایش مسی گذارند. منظرهای روستایی به عنوان میراث, تجلی ساختارهای اجتماعی و سازمان های عملکردی هستند که بر اثر استفاده و تغییرات آن ها در گذشته و حال محقق شده اند. مناظر کشاورزی در روستاها محصولی از ساختار اجتماعی مناسب هسستند. محیط تاریخی نقش بسیار مهمی برای مردم در ایجاد تفریح والذت ایفا می کند. به طور فزاینده ای گذشته و بقایای آن در زمان حال, بخش مهمی از زندگی روزمره مردم و اماکن مقدس طبیعی از نظر تنوع زیستی غنی هستند و فرصتی قوی برای حفاظت از اماکن مقدس طبیعی (درخت. کوه چشمه» غار و..) گردشگری معنوی \| مذهبی رونق می جوامع محلی و ادیان تلاش فداکارانه ای را برای حفظ جنبه مقدس منظر و مراقبت هایی که از طبیعت به روش های مختلف دارند انجام می دهند. در حالیکه اماکن مقدس طبیعصی به میراث ناملموس متصل هستند اما میراث ملموس را نیز حفظ می کنند. جدول شماره ۲ - تبیین ارزش‌های طبیعی و ملموس منظر روستایی مناظر روستایی از تنوع زیستی بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری حمایت می کنند. خدمات اکوسیستمی چون گرده افشانی» ذخیره کربن» تولید چوب و ... ارائه می کنند. بسیاری از مناطق روستایی جهان» منابع مهمی برای تولید غذا و سلامت جوامع بومی و تولید غذا و سایر منابع تجدید پذیر مفید در مناظر روستایی که بواسطه تعامل انسان و مناظر روستایی دارای ارزش های بصری و زیبایی شناختی هستند. مناظر روستایی به عنوان میراث شامل ویژگی های فیزیکی - خود زمین مولد» مورفولوژی» زیرساخت ها تامین آب» پوشش گیاهی, سکونتگاه ها ساختمان ها و مواکز روستایی, سیستم حمل و نقل و نحوه تجارت که مردم در طول تاریخ انجام داده انسد. مناطق روستایی دارای پتانسیل اقتصادی و میراث فرهنگی و طبیعی زیادی هستند که می‌توانند در مقابله با چالش های اقتصادی-اجتماعی خود در جهت بازآفرینی پایدار جوامسع همانند همه میراث ها میراث روستایی یک منبع اقتصادی است. استفاده از آن باید مناسب باشد و پایداری طولانی مدت آن را فراهم نماید و مورد حمایت فعال قرار دهد. منظرهای روستایی اغلب مزایای متمایز اقتصادی و گردشگری را زمانی که در ارتباط نزدیک با ارتباطات و افزایش ارزش های میراثی آن ها قرار می گیرند» فراهم می کنند. تولیداتی که منطبق با شرایط و نیازهای محلی شکل می گرفشت مناظر روستایی به انتقال دانش زیست محیطی به نسل های آینده کمک می کنند. امکان مطالعه فن های باستانی, مکان استقرار» ريشه های آیینی و اعتقادی» ساختار سکونتگاه ها و منابع و مصالع آن ها در مناظر فضرهنگی وجود دارد. بسیاری از سیستم های روستایی ثابت کرده اند که در طول زمان پایدار و تاب آور هستند. مناظر روستایی منعکس کننده تکنیک های خاص استفاده پایدار از زمین هستند و با توجه به محدودیت های موجود در طبیعت. رابطه معناداری با طبیعت اطراف خود برقرار کرده اند. بازشناسی و حفاظت از ارزش‌های منظر ... طهماسبی» حقیقت بین مناظر روستایی» مناظری هستند که امروزه با روش زندگی سنتی مرتبط هستند و درعین‌حال شواهدی از تکامل خود را در طول تاریخ نشان می‌دهند. بنابراین زیرمجموعه مناظر فرهنگی ارگانیک دسته‌بندی می‌شوند. در این مناظر با توجه به تعاملی که در طول زمان در مناظر روستایی میان انسان و طبیمت شکل گرفته است ارزش‌های مختلفی ایجاد شده‌اند که همگی آن ها با این تعامل رشد کرده و تداوم یافته‌اند که در اسناد بین‌المللی زیادی بر وجوه ارزشی و اهمیت آن ها تأکید شده است. بنابراین در این پژوهش سعی شد به‌منظور حفظ آن ها ارزش‌های موجود در مناظر روستایی به دو گروه ارزش‌های طبیعی و ملموس و ارزش‌های فرهنگی و ناملموس دسته‌بندی می‌شوند. ارزش‌های طبیعی و ملموس شامل ارزش‌های زیست‌محیطی» کالبدی» اقتصادی و آموزشی هستند و ارزش‌های فرهنگی و ناملموس شامل ارزش‌های فرهنگی» معنوی» اجتماعی و تفریحی هستند. اگرچه برخی از پژوهشگران [۳۴] معتقدند در بسیاری از موارد ارزش‌هایی در این مناظر وجود دارند که تلفیقی از ارزش‌های ملموس و ناملموس هستند و تدقیق مرز بین آن :ها بسیار دشوار است. برای مثال» ارزش‌های معنوی» مذهبی و الهام‌بخش رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند و به‌صورت فردی تجربه می‌شوند. آن ها ممکن است به‌صورت قابل توجهی متفاوت از یکدیگر به‌طورکلی می‌توان گفت شناسایی ارزش‌های مناظر روستایی در هر روستا با هدف کسب آگاهی از مشخصه‌های ملموس و ناملموس این مناظر و ارزش‌های آن ها و همچنین به‌عنوان اولین گام ضروری برای ترویج حفاظت پایدار از چنین محیطهایی و انتقال دانش جمعی و معانی فرهنگی آن به نسل‌های آینده انجام می‌شود. بدین منظور مدلی برای بازآفرینی و حفاظت از مناظر روستایی ارائه‌شده است (نمودار شماره ۳). مجله علمی گفتمان طراحی شهری دوره ۳/ شماره ۱/ بهار ۱۴۰۱ همچنین لازم به ذکر است که درجه اهمیت و اولویّت ارزش‌های منظر روستایی در اثر گذرزمان تغییر کرده‌اند [۳۶] » به‌طوری که در ارتباط با گذار از دوران مولد به دوران پسا تولید اولویت ارزش‌ها از ارزش اقتصادی و مرتبط با عملکرد کشاورزی به ارزش‌های مرتبط با زیبایی‌شناسی منظر و ارزش‌های زیست‌محیطی و مقابله با بحران‌های اقلیمی تغییر کرده است. بنابراین لازم است در حفاظت از این ارزش‌ها در آینده نزدیک به جنبه‌های پویا و چند عملکردی ارزش‌های منظر توجه بیشتری شود. بازشناسی و حفاظت از ارزش‌های منظر .. طهماسبی, حقیقت بین 060 1002/05 ما2 معصمه فصه خصعص‌ععصم/3 نععمععلصها تمسعابت (2013) 1002/05 .[1 .102065 _اهسصات_مناطانظ 2013 / زا / دمص مل_ اه /ع و ک مد معط عطصع ۵ .710186 که عم نوس عصنصومدمع کعامم0 شا 1002/05-1۳ .(2017) 100/085 .[2 ۰ 1060606۴۳ 11-15 مقنفصا1 بنطا16 0۳ ادهش ندع60 1002005 191 عطا ۵۶ کع و30 -6-3 2017 15/۲/0۸ 0 نع 0 1 /ععع هدمع ۳ //: 8 ۲کط 40 ع6طا ۵۶ ۷6۵۳۹ هط عط1 مزع 0۵6 ,۷۵۵65 صق3 .(2013) .0 مطمتعصع6 گ .36 عادد۴۸۵ .[3 8ا نم ۶ کدمناههنامص] مهد ۵۶ مده‌قعط۴ ما31 که عممعوهم]آ امس (2018) سا منده‌مند5 .[4 39-4 ,2 6عقا1100 خاناظ .2017 ش۸آ1002/05-۳ عهماه7 که دم علهماآ دس عمنصمعمم 0 ۶ 600100 ,5 ۷۵۱۰ منوجهمنط نو همعط جا صاص 10000/200 (1978) 7۰ م6 معا .[5 بانباه5 تعزعه2 .[6ع 1302 ۲و جمععان۸ 16۵] مهم بل عمع6ا[۸ 1 (1992) ۳۰ مودمطا۲ .[6 :6 عطا عصنفممج] ناهممزمعصن فاصمگصم۲ نمنوعههدم از عهووما (2002) سا مندمتی5 .[7 وس ابا عصاعه 2/120 1۵ ,ددع اگم آهد من 2ص نحص هصق 3/1 عممعوصم]آ آمسغات0 (2012) .7 مطمصطع] .[8 ام یمن۸ .45-69 مصمصصعآ عص لت وصه ماه 7 مک روط ۵عنوع,ک هه ] ۳۷۵۵ :عم وهآ مسا فصه حعاحقط۲ ععنط۷ 156 (2014) .31 ,ااعطع/21 من ,ق0061 .[9 338-3 :(2) 12 مسا 067 ععمعطک معصصن ار ۵6 در ماه 00 هه کام0د۲0 عع ما11 6۰ ادسغانت ۶ه دممقا2 1۵۳ معط 1000/05 هنامدع۸ عط .(0999) معط حستطظ .[10 /5عاتقطل / کدنا نا ان /ع ومع هناهد // :حرط 6 هآ 1992 عطا ۶و کصامعع۸ مش تععمهعلومهآ آمسغات مضه ععما 11 ۷/0۳1۵ (2018) .5 م8709 .[11 0071:1006 ,19-43 ,11:1 ونواعن0م5 ۶ 6ع 1100 مو 2/0 ۲6 77012826 ۷/۵۶۵ ۸0۰) .1992-2002 کعم و1 آدسقله ععقاتهط ۷/۵۵ .(2003) 7 .8 ,3۵۳66 .[12 ع 1۳ کعصنزاه‌ون0 آهممناه 000 عطا ۶و صمنعنهط ,(2008) معاصص) عع۵ 1 ۷۷۵۵ 1۳۹00 .[13 ,6۰ مسا ۵۵ 6۳0۵ اوما عطا که معط ماه ص00 ععد 13 ۷۵:۹۵ عطا اه دناد اعد 1 مص] 206 200 عسایه 0666۵ منطاعصو‌ناهاه عطا ما مدمه عناعنامط ۸ (2017) ۳۰ مناقتحطعط عک بش۸ محکنصنط .[14 92-۰ ,4 ,22 بقاخش۸ ۳1۵۵ م8 :۸۵ عقق انا عم آمسایه 6ط1 10 ۳6 206 علو مها امسطآنه و اررع دم 0۲ علا مق آه م6 عطا که 06۵1006 (2012) 2۰ مفاقحطعط .[15] انآ ,کنقعط 7ط2 مصعطهاد ۶و عصدمعلوصها صد‌طاس آهعزماعنط عطا که ناه عصمه عطا ۵۵ کزحقطاصمه 0 10۳ 3۳۵0/۵۶ [۵م 006 عه عصامما۵ 06 ,(2011) .5 216120 ۳۵0261 ۶ .8 بفطع 1120۵ .[16] 15-5 ,26 ,46 بقاخش۸ ۳۵۵ 0۶ آقص 0 مکعش 1 مایت ما15 ص ۵866200 هه ۳۳۵56۳۵0 مجله علمی گفتمان طراحی شهری دوره ۳/ شماره ۱/ بهار ۱۴۰۱ بواناهسزع ده عصامنصع 0 ۲و مدمه عط که دوعسم ,(2014) ۳۰ مزنماقه 32 عگ 5 م316[20 ۳۵0۵۵1 .[17] 66-7 ,4 ,19 بقاجش۸ عدز۳ ۲و آقصهآ. معععاتعط آمساه ۲و صمناععامم ۵ 1 و 820/6 م0006 عطا تقاط .(2018) .36 متومهصصقط3/0 ۶ ماگ مصقتطگاه‌که< بیش ,12201 .[18] ۶ خ+عاحقطه مصه کاصعص‌اهاد مکاص سمل ۵۶ 0ع0) کامعاصمه آهمفماعنط که جمناعتصاقطم1 عامامصنهاکند 161-۰ ,(6) 2 ,65و50 [مزع ومع ما۸ دع 325 .( 000 160023 6601 80 62 3 ۷10 / ]م0 1/۹ 10 //: عبط 2001 1046065 ,کمقعوص2]آ (2011) .60۶ معصوش حول وصه لها [ه۳ ص702 ,3۵6۵ .[19 مزع 0010 3/6130 وه [02 1360 ص16 دممها2 صز دمص تعص1۵ ۵ کانصهنا (2011) سا منده‌جعهه5 .[20 9-4 ,۸000۷ .[ 200 بله 01۸ .۳ ,3۵6۵ .7 برط 60000 ,ص100 ص146 معصع مها ها مخصوناعصب0) 200۳020 06صعمکلوصها موم 6ط1 .(2005) .(ح04ت) .34 800681010 ۶ جل .له با[6 2/005 جل ق8100 :[21 0۳۵۳۲ عطا 1و صمنانطع 13600 (2017) .34 ق3162 ۶ سا ,3۵67۵0 .8۳ بفطع 1102 ,مگ ب6[30 ۳3۵02610 .[22 با و7 1۳8 ۵۶ طلعجه86ع1 همع و1 وم مطاص۸ ملع 1 صعصه0۳ و عموعلوصها آمسفاده ۶و دنام مه هز ۷۵106 <16106120 آهسقا ,06/20 آهاممصطد هط تلوسط ها ما11 ۵۵ط۷۷ (2019) ۸-۳۰ مقاه2 .[23] 8 0 .64-80 ,3 110۵26 انب کععه11ز 1 انا عحعصتطا۲ صز ععصه‌ عنم امس هه ع ص62 نع زد آمسانه ۲و غامد 1۵ نیمات معط ان عصزعم1/20 (2008) .5 م80۵0 عک .0 وق ۷/۵۳۲ .[24 8 :وعازگ [۵اه1< 53060 .(2010) 0۰ ,01600 گ .7 ونواع1/0216 ۴ ,۷/10 ب.ظ مطتتس ۷۵ .[25 ۵ ۸0۷2۵665 نععانزگ مصه کعنمهو5 5000 .(2012) ,(ع60) .0 هام10 ۶ .0 ,0600 0۰ مفااعیهسا2 .[26 .709 03545 10۰1186/3۳ اک اعد /حج مکح جع رک عع ها اس اند //: 05اط آممصقطا۲ :38101 .(4 ۵1۰) الوصا م۸ تصکسا0 1 وصه عع 110 امسعات .(2011) .7 .0 محطامه1 .[27 -0 200 202 عصتانمدم۵0 3 نجمانگ ماه 0عمو5 هه منک صص‌اک رد۳0 .(2009) .5 ماه قاط .[28 417-۰ ,18 ,کعبل2 ۷ ها وا هط بوصم عسطاهط حز ۷۵65 1216۵1 8 1 1055 11۵1ط2ط ,و510 0۳ رعصنمع00 (2020) لماع .۸ 310009 سآین5.0 ۷۷۵8029۰ تما عصن04ن۸ .[29 -10.1007/910980-019-00944/ع08://040108اط .257-273 ,35 آمعط عم علوصه] هر 85 060 12006 آ۵ ۳ ۶ ۵۵0۶ 136 ۵8 ع 101 +دصنمصورد 10۳ عصزعععه/< (2010) 6.1۳۰ مکعسعی3/6 سا.۸ 10701 .ل ,۷/60 .[30 5۳301610 600۰ 1 و۳ ماع عمصقعحده اهانطاهط ماصز کعنمصد باتوی + وصقاعمط (2011) 6 صناقلاه۷ بش 3/01۵ مک ,بانط بل وبوحط۵ ۳۳ بش بعا16۹ 0 مصقلقطه) ب بعصنتا0 .[31 رز لاس۲ ,721۳0-۷/00/60] ماع امعنصطع1 خصعصدده‌دکعش۸ حصافردم آهدمناه1< کات «حوصد 1/۹۰۵ بازشناسی و حفاظت از ارزش‌های منظر .. طهماسبی, حقیقت بین 0 7700086۲ (2015) .ل[ لعمالنظ ۴ ععاقاع بط بعقمطظ بش بط310010 بل وتوعای و۲0۳ .[32 500 نز 560رد600 معا معط ه جز ما56 ماک ودمعه فص جنک نو مزط 666 ککام-ع0 2 165 از 50 .8 ,0:۳۵:61 1۰ 06000 1.۰ 8۷۵۹0۰ بح 8۷۵802۰ .8 مطاووط بل ملظ م.ل 86981880 .[33 بانط خطعنص جامنز هط 56065 حصابردمع0 10۳ اصقا وم عمصحتعل ما دعی (2019) .ظ مع 0 اهنا 1160۰ (2021) .5 ,1006111 :3 ,۳۵۳۵110 بش بواععههاهد5 بط منال۵ع ۲0 بل مقلع 067-10 فآ 6 معا 46 .[34 اج 156 تعصقا2 0-1۵0ع 1100 عمط مععیش الط عسنام همع 1۵۶ ددع30 ما۳ 2 18:0 .5212 م13 ونانانطاهصنهاهدگ .وی ما م00 31/0 مخ ظ- روص ص۲0 ۵ کصع‌حسمل 02ق< عطا ۵۳ 260 عصعطعی ماه صه تفع محواذ عط1 .(2008) کل ملظ ۷۵۵ .[35 )9 ,(۵۸۳1) قداص وعموامصطع 1 دمناه / 2۳ 16۶ صمناهنممدع۸ 6ط 1 وان تاه 7۳۵6 ب مسلط وله قققه 6ط1 تعصمم‌علهها لس گم کعه ۷ (۸.)2020 عفن ۷ ۷ ,هاگ ب[36 ۰ 016/1 0002/10۰1 //ن 8 اکط 97 ناه ععتآ وصماآ مرعنصعطاهظ) مجله علمی گفتمان طراحی شهری دوره ۳/ شماره ۱/ بهار ۱۴۰۱ *) 1۳۵۵ مصقط16 موانده دنا کعع0 3/0 اهنطانه 1 مکسعانطج۸ ۶و اصعصا 360 ماص006ا5 30ط2 -1 26۳ 20(002۳65) ژطکه حصط ها بط قح .1 مطاش عصنو و۲0 ,163۳۵0 واند 0ص دعحعل0 3/0 اهاط2 1 معجا ما نت۸ او اصع ص160 م3۳16 اصماعندک ۸‏ -2 ۵۵1 ۵6طا 160۳6۹6۵1 ,ک6 2 کل مها آمسقاه عمنحتاصمه که ,کعمم لصا دس تا2۳۵ که هناگ مه آمسعابه ۶و ععمع اک عطا معلسد ععصعط خقطا که لها معصت جهب۵ انصحصصمه عتعطا ۵۶ بوانام م0650 85 1366 0۶ انامه عطا وصه قمحا جصتاعه اه ص۲۳۵ مدمه حعطا صز کاصعسیه 12۳۵1 5 معا اژعماز وصه عا اتمه دوه اقطا معصهمعلوصها هد حز معا عم نوماه 5062 062100 هط ۸ 0۳أ۵ 406۷ ۵ ۵۵۵ ۵ط] 126 عقطا مه کاص سمل هام0 عقاوم عناصمصعک ها ۳۵۳۵۹ عط اه هنز 0۶ 60۹6۳20 ۵1 دعوم عطا خ کصعص مه وا ۵ که کسام عقعطا کتصلز وصه کلمعصه ۸ آه 0 ۵ کماعط ,عامتمصم صز ,کم وصها1 نوس 6اه مصمیه هد امعامنم ما کته جصه اقطا م5 ,که کلوصه1 13656 اداطاهصتهاهبه وه 6اه مدع ما +عله حز کعمععلوصها هس که عنام عطا ع2مععایه هه کناصعلز 1۰ +عسهنه ۵ کعمتصمعص مشاه فص ععلعا ما عامصلامه عنعطا جعاعصو مضه کاصمصص مه ماه 0۳01661 6060021 ۲6 اقا فوصه عمععلوصها امسعانه ۶و اعد عطا دعصقعل اک حعحم‌مد کنط1 :1101008 مه دواد م6 هه کاصعحصعمل هد وا ماه 8عص 016 بط عممعحفصها آعسد که جماژدوم وه 1۳86/06 6 2068 کلوصها لعسد هنز کعلهی عطا ,دنله عطا ما عصنامععه مصعط1 معاومنه ۵۶ 0۷5 عطا عم نتصعه و 120802065 نوس هعنقم فصه عمنامصصع +10 اعلومده ه موالعص5 فص فعصنعامه فصد فعقندعماه عاماژعمما هه آمسهد ومع ۷۵ مت 0علن نحل کعممعفصها آهسد ۵۶ کعدلم عط۲ موه قنطا 13 :۳۵۵8 ,5102 احطام ماهاع دم هه وتو اعد کسام 16 طاتعصهی وصه آحمسه< سای 6اطاژعمماصز وه آمسآنه 200 کع اه بلهن506 بلهنا نزمه بلمسعابه عوماعصز کعداه کعاطنعمصقاص هه امسعانه وصه عنام انامه هه عخصمصمعه ۷۷ 276 15۵۲۷ 5۵ مطاه ۵۶ جمتامصنطاص0ه ع عجه کعتاه بکققه عصو5 جز یمن۸ +کعجه آهد و102 هه ققط 120502065 هد دمم فصه عنام 6۶ امومص 2 دنام عصناعنه عطا ع لحم تام و از ,له 686 ۶و همم عطا هل ععصقعطه عطا طان عامصنا دمم ما حعلده صز حعنط ملعاصه‌ عم 0660 ۰ 611021 2ب هه عنصحمص یل حنعطا ۵ صمناص اه 0۳6 حقم 1۵ بجتهککع16 40 168067210۳ ,ک06 ۹۷۵ 16 اژعمماه] وصه عاطنعمه 1 بصع علوصه]آ نوس معصععلوصش]آ امسعابت :163۵۳۵۶۵	بیان مسئله: مناظر روستایی به عنوان مناظر متداوم فرهنگی، نشان دهنده عینی تکامل جامعه انسانی و استقرار آن ها در طول زمان هستند، مناظری که تحت تأثیر جریان های فرهنگی و یا طبیعی بستر خود تغییر و تکامل می یابند. تعامل انسان با طبیعت و تداوم این مناظر، ارزش های برجسته متعددی را در مناظر روستایی به وجود آورده که بیانگر ارزش های ملموس و ناملموس یا به عبارتی اهمیت معنایی آن است. در اسناد بین المللی بر ضرورت توسعه چارچوب مفهومی و شناسایی این ارزش ها به عنوان مؤلفه ای کلیدی در فرآیند حفاظت این مناظر تأکید ویژه گردیده است، به طوری که هر کوششی در راستای حفاظت و بازآفرینی مناظر روستایی، در اصل کمکی به بقای فرهنگ و پایداری طبیعت یک سرزمین است. هدف: شناسایی و دسته بندی ارزش های موجود در مناظر روستایی به منظور بازآفرینی و حفاظت پایدار از چنین محیط هایی و انتقال دانش جمعی و معانی فرهنگی آن به نسل های آینده روش ها: این پژوهش ابتدا از طریق بازخوانی اسناد و کنوانسیون های بین المللی و بررسی دیدگاه های صاحب نظران، به تعریف مفهوم منظر فرهنگی و تدوین چارچوب مفهومی و جایگاه منظر روستایی می پردازد. سپس با توجه به بررسی های به عمل آمده، ارزش های موجود در مناظر روستایی دسته بندی و تبیین می شوند و در نهایت مدلی برای بازآفرینی و حفاظت از مناظر روستایی ارائه می شود. یافته ها: در این پژوهش ارزش های موجود در مناظر روستایی به دو گروه ارزش های طبیعی و ملموس و ارزش های فرهنگی و ناملموس دسته بندی شدند، ارزش های طبیعی و ملموس شامل ارزش های زیست محیطی، کالبدی، اقتصادی و آموزشی و ارزش های فرهنگی و ناملموس شامل ارزش های فرهنگی، معنوی، اجتماعی و تفریحی هستند، اگرچه در برخی موارد، ارزش ها تلفیقی از هر دو دسته هستند و تدقیق آن ها بسیار دشوار است. نتیجه گیری: با توجه به ارزش های موجود، مدلی برای بازآفرینی و حفاظت از مناظر روستایی ارائه شده است که ضروریست به منظور هماهنگی با تغییر در اولویت بندی این ارزش ها، در حفاظت از آن ها به جنبه های پویا و چند عملکردی ارزش های منظر توجه بیشتری شود.
18,450	449470	رویه دیوان داوری ایران-آمریکا به‌عنوان یکی از مظاهر این کاربرد می‌تواند به توسعه حقوق بین‌الملل و تحول آیین دادرسی بین‌المللی کمک کند. همچنین؛ مطالعه حقوق تطبیقی و رویه قضائی بین‌المللی می‌تواند برای دادگاه‌های ایران نیز سودمند و کارساز آیین ذاذرسی مدنی فرانسه» (۱۳۹۱)» مترجم» محسنی» حسن شرکت سهامی انتشار» تهران: ۲ اعتمادی» فرهاد (۱۳۸۴)» دادگاه داوری دعاوی ایران و آمریکا گنج دانش» تهران. ۳ افتخار چهرمی, گودرز, (4۱۳۷۱-۷۲ «دیوان داوری دعاوی ایران؛ ایالات متحده و عملکرد آن ۴ امیر معزی» احمد (۱۳۸۸)» داوری بین‌المللی در دعاوی بازرگانی» دادگستر» چاپ دوم تهران. ۵ داوید. رنه» (4۱۳۶۴ نظام‌های بزرگ حقوقی معاصر ترجمه: صفائی» سیدحسین و دیگران؛ ۶ خلیلیان» سید خلیل, (۱۳۸۲) دعاوی حقوقی:ایران.و"آمریکا مطرح در دیوان داوری لاهه؛ ۷ سالینجر پیر» (4)۱۳۶۲ گروگان‌گیتزی "درایران و مذاکرات,«فحرقانه. تهران» موسسه انتشارات ۸ گزاره فارسی تصمیمات و آرای دیوان داوری دغاوی؛ایران» ایالات متحده (پلی کپی)» (4۱۳۸۴ ۸ جلد. به اهتمام بخش تحقیقات دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی لاهه. ٩. محبی» محسن. (4۱۳۷۸ بیانیه‌های: الجزایر» .دیوان داوری دغاوی ایران؛ ایالات متحده» خط ۰ محبی» محسن (۱۳۷۳)» «ماهیت اخقوقی" دیوان داوری* دعاوی ایران» ایالات متحده از دیدگاه حقوق بین‌المللی»» مجله حقوقی, شماره ۱۸ و ۱۹ ۷۴ - ۰۱ منصوریان» ناصرعلی, (4)۱۳۸۰ «دیوان داوری دعاوی ایران بش آمریکا مظهر برخورد دو تمدن در عرصه حقوقی»» محله پژوهش حقوق و سیاست: سال سوم شماره ۵ ۲۳ یلفانی» علی‌اکبر» (۱۳۸۰)» شرح و تفسیر قوانین دادرسی مدنی, امیرکبیر» جلد ۱ (قواعد س( یه سیم يمهم صممو یس ۱ ۳ ره عم ۳ محسنی, حسن (۱۳۸۹) اداره جریان دادرسی مدنی بر پایه همکاری و در چارچوب اصول ۴ مدنی» سیدجلال‌الدین» (۱۳۷۷)» آیین دادرسی مدنی, پایدار» جلد. ۲ تهران. 85ا- بش1 عطا ۶و عمصعل متس هط ,ر1996 )بت دععمه6 بطمتصلن۸ ۸/2385 ,هس13 نما 85تآ- 1160 156 , (7,)01998< معتنمش) ۵۵ 10ظط 6 ,ق له 1۳200-۸63 ک0 062 دعل 9۵ 13 من 3101 بصنع0 0۵0 ,۲633۳8 [2ع6آ ۶و جهدمتامتل 5 ن2محتدط ,(1998) ب7 516006۵ ,فتن؟6 . 6 هنز ,ددم م۸ ۵0و56 ,ر0991) ,3 بصنتونظ فصه 7.۳ سکلت . 58 37 118600۲ 56 0666 تخقا تاه 14۵ ,ر986ت)یط ,62۵ . 0۳1 ۶ه کعلبتط ۳۵00۵1 عطا مه متاصه مه ۳10606 عنعم77 عطا ۶و .۰ 310 ,9 ۵1۰٩ و1238 له مامتها ۵۶ لقه7 ق1730 هنز ,0106606 تن هاه‌وعش هتسهآ ,بر1994 )یز حلطه۳ ۷۰٩ صعتا ۲و عناطانا هط عنصهاد .26 ۰ ۸6 (دهتاعلناه‌هم0) عسطد و1 ۶و اسم0 عصههتگ 156 .۰ ,200052 ۳۵۲0۵ ۳۵13 1.200 بچه 1800 نز جعمتعصخ فصه حاعتاعمط ۵ 58 156 - لهس 13 عستعات0 8عاها5 مان تا-صوا] 15۵ .۷۷ ,2/122 7 هگ 63167 1/2001 ,3655 بجازکته نت جماومطومد/1 ,1981-1991 بقتد26 ۰ 370 ,20 ۷۵1۰ 1206 [ه متا هههاصت هنز معط مس 1 فعصستعاه 7 111۷6۲ ,198168 13160مط هه 300 و علاط ,ر31,)1996 بح2صمفط۴ 8 مق ۵ عاصه‌عتانا ۵ع۳۰۳۵۵ کعازتهز م0 78 ,(1,)1993 به‌احتوس 16 ۵ واقلنه 02 12 6 تاه تمه فص آهدمتاههه 13 هل 1.2 ۵37 18605 ۰ ۷۵1 ,وله انش 5معنه‌اه5 عل آنفنهمط ,دعنصتاآ - هام7 س( یه سیم يمهم صممو یس ۱ ۳ ره عم 40 ۳۵۳۵۱2 101 1782 .17.8.0 28 17۸06 بوه 1800 ,ر۰.8,)1990 ۱۷ بتطها5 ۰ له هه 1 ۵۶ هس70 هتستع ۲ هنز مکعستو همم آهده م11 ۰ .1.6.1.7 60 46 ملزجنه ازمحل 6ل غاند7 ,ر(1994), 677 .7 ما5 2 ولاته00۲قن1 ۵۳ 16065 عل جمتاع 00 12 2 کزم 1 ,ر1996) بط بش۸ 11530 ۵ حلل0تععصمل لاه بعتتاع700م عطا مه کعندعز عااهامد عطا ۶ه 02۵ 1زا ۶٩ عم عطا ۶و 213 ۵ 206 دعلمتانش بج۲ممقنل عطا هز چللم ده تاه هنز 6 0۲ ,تاکز کنطا 2000655 عاام0 جتهدمتاناه ۵ج فصه نهک ده ۳۳۵6606 8 ,لاه 08211 1۹۵۵ 0262 معلد کز 1۳.1۲ ععده عتاععصمل نز ۵عنام2ه 137613 علنحد کنطا ۵۶ هام1۵ عط1 کعهسن 22 منم عطا عدمامم ۵ دز آدمع کاصهعناصه عطا هط متام نز ع20ام تمد ج 20 چللمت ام 0تط ۳ ,هل حتقصتمط ما غامد مع عطا ۶٩ 1۳۷ عطا نز 0526 66 ققط معتصعطه‌عمد عنطا ۶و جمتادهتارصه عطا ,قظ 1" 85 تحلاه20 5 ناد فصه به‌عتنهحش که دعاها5 معانستا عطا فصه صمفعسط معانستا هلا وت 718 کم عمط ۳ هام5۳ فده ۳۵۵۵۶ ۶و 1۳ عطا ۵ا 501620 علندد عنطا ۶و جره‌تاد هناد عطا 1۵ ععاعاه خ۵ط ۳ ح اعلع عم +عطمتد ۵ وعطعتاماعه 6 ,عاأتمستم هنز ,کعتاحدم عطا ,فتاه متا ماه مضه 10۳ آهدماه 16 نز 1 020 حتعطا هو ۳۵0 .جهن کم حصکنصمطام مد عطا ععلم یز ۵ خطهند عطا عطا ۵۶ 005565510 عطا نز ۵ م1 56 1قطا عم ع0 6 مصه خامعت ملک 0ععاو یز ۸طا 6 ۶و اس0ح آمدمتامصته‌اصا عطا ۶و ماع 0و غه ععلسط عط1 حادم تعطاه عطا ۶و عمقاه عطا نه‌کصذ حقت کععهسهتاع0 نم عطا ۵۰ انعم طععه اعطا 070106 0 ام عطا ۵ ۵۵ نانک 06 ۳11 کاصعومل هط ۳ عستد‌عط عطا ع ما0 ۶ 5عامسمحه ماه عطا ۶و عمه کش عنم اعحصد ایام عطا کامعسممل ۵۳ط ۳ هس 1 جرمتاه‌جازطاجش 85تاسصهج عطا ۵۶ عممفس گم عطا تمعن ۶ عکتد ع عطا گتماه ما 8-1 ععده عطا یز اب2230 ,کع‌ق 62 5676721 یز 0ع2ه ۳65 06 1051 تا صصه عاز حمصظ دمعقنال خز ۳مط فصه عساعممنم عنطا ۶و ما6 07203621 1مصسله اهطا 7680601 قنطا نز زمتاصه‌ااه ۵5 عععل فد کتط1 1۳۳۰ 00۵226 11 هت نت2 6 62ات1 16221 0نهت1۳22 عطا هنز عصمل صععط عقط 16562363 ۵۳ 1616۷ 10 که ۲۳۵11 که عادعز هط ۵ 5ع 0 02 مه 12221 000226 ,13۳0 عتاععصمل 1۳20020 آ10 3۹6 270ع76 عنطا یز عاوه لهممتامصاه ۶و عمصمدهتگ هم عطا (02ع .22/2000 133205012 :۵ ) موااع یه نت۲ نها 71 اعصوانش برمعگاو 2 عادنممععش۸ 1۰	از موضوعات شایان توجه آیین دادرسی، اعم از داخلی و بین المللی «کشف دلیل» یا «کشف اسناد و مدارک» (Discovery) است. مواد 206 تا 213 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه های عمومی و انقلاب، به این موضوع پرداخته، اما در رویه قضایی داخلی به ندرت آن را اعمال می کنند. غالباً نیز استفاده منفی از آن می شود یعنی هدف متقاضی، اطاله رسیدگی است. ریشه این قاعده به حقوق رم بازمی گردد، که به تدریج در حقوق کامن لا جایگاه ویژه ای پیدا نمود. بنابراین کاربرد این سازوکار در حقوق انگلستان و ایالات متحده آمریکا مثبت بوده، و متعاقباً در حقوق فرانسه و سوئیس گسترش یافته است. همچنین، استناد به آن در دعاوی بین المللی، بویژه در داوری های بین المللی، رویه غنی تری را به وجود آورده است. در آنچه به کاربرد این قاعده در حقوق بین الملل و دعاوی بین المللی مربوط میشود، اصحاب دعوی، علی الاصول حق استناد به سازوکار کشف دلیل را دارند. هر کدام از آنها می تواند اسناد و مدارک مورد استناد را که به نظر می رسد در اختیار طرف دعوی قرار دارد، مطالبه کند. آئین دادرسی دیوان بین المللی دادگستری پیش بینی کرده است که هر یک از طرفین دعوی می تواند قبل از جلسات استماع به دفتر دیوان اطلّاع دهد چه مستنداتی تقدیم دیوان خواهد شد، چه اسناد و مدارکی باید دیوان برایش فراهم کند. به عنوان یکی از مصادیق بارز کاربرد کشف اسناد و مدارک باید عملکرد دیوان داوری دعاوی ایران- آمریکا را در چندین دعوی مخصوصاً در پرونده ب-1 ارائه نمود، تا تحول عملی این شیوه دادرسی و تفاوت آن با کاربردش در حقوق تطبیقی روشن شود. این مطالعه از این لحاظ شایسته توجه است که در ادبیّات حقوقی ایران تقریباً هیچ بررسی و پژوهشی انجام نشده و در حقوق داخلی ایران نیز رویکردهای حقوقی تطبیقی در موضوع و همچنین عملکرد دادگاه های بین المللی در این خصوص بازتابی پیدا ننموده است.
48,610	404292	همزمان با خروج مدیر انتشار اطلاعات زیان‌های افشا نشده» می‌تواند به سقوط قیمت سهام منجر شود (فروغی و همکاران» ۱۳۹۰). علاوه براین شفاف نبودن صورت‌های مالی می‌تواند منجر به عدم ۳۲ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... توانایی سرمایه گذاران در تشخیص پروژه‌های سودده و زیانده و انباشته شدن بازده منفی این نوع پروژه‌ها در طول زمان در داخل شرکت شود و هنگامی که اطلاعات مربوط به آنها افشا می‌شود باعث افت شدید قیمت سهام خواهد شد (هاتن و همکاران» ۲۰۰۹). نظريه پشتوانه تأثیر همزمانی و ریسکت سقوط قیمت سهام بر افشای اطلاعات مطابق با نظریه علامت‌دهی شرکت‌ها از افشای اطلاعات می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای علامت‌دهی به سهامداران جهت آگاه‌سازی آنها نسبت عملکرد خوب خود استفاده نمایند (یبلویی خمسلویی و همکاران» ۱۳۹۷). این علامت‌دهی با اين انگیزه انجام می‌شود که بازده سهام این شرکت‌ها بیش از آنکه تحت تأثیر عوامل کلی بازار قرار گیرد» تابع عملکرد مناسب این شرکت‌ها باشد (احمده ۲۰۱۳). بنابراین همزمانی قیمست سهام بالا (پایین) برای شر کت‌های با عملکرد موفق (ناموفق) می‌تواند باعث افزایش (کاهش) افشای اطلاعات حسابداری شود (فاروق و آکتاروزامان؛ ۲۰۱۶). به عبارت دیگر افشای اطلاعات حسابداری تحت تأأثیر همزمانی قیمت سهام ش رکت‌ها است. همچنین ریسک سقوط قیست سهام می‌تواند بر میزان و نوع افشای؛اطلاعات حسابداری اثر گذار باشد؛ زیرا مدیران هنگام افزایش ریسک سقوط قیمت سهام» تمایل دارند افشای اخبار بد را به تخیر بیندازند و اخبار خوب را هرچه سریع تر افشا کننند (پورخیندری و عرب آبادی,۱۳۹۳ و هاکنب رک" و همکاران» ۲۰۱۴). بنابراین» انتظار بر این است که همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام بر این "و فمکاران (ه 0 خر ووهشی با خزوان (گزارشگرق‌وانی غیر سفات» همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط قیمت سهام» رابطه بین عدم شفافیت صورت‌های مالی» همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام .را طی دور زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۵ بررسی کردند. نتيجه تحقیق آنها نشان داد» هرچه از شفافیت صورت‌های مالی شرکت‌ها کاسته شود» ریسک سقوط و همزمانی قیمت سهام آن‌ها افزایش می‌یابد. آن و زنگ"(۲۰۱۳)» در پژوهشی با عنوان «همزمانی قیمت سهام» ریسک سقوط قیمت سهام و سرمایه گذاران مجله دانش حسابداری/ دوره دهم / ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۷۳ نهادی» نشان دادند که نظارت سرمایه گذاران نهادی باعث محدود شدن کنترل مدیران شده و درنتیجه ریسک سقوط قیمت سهام و همزمانی قیمت سهام را به سطح پایین‌تری کاهش هاکنب رک و همکاران (۲۰۱۴) در پژوهشی با عنوان «تأثیر ریسک سقوط قیمت سهام بر ویژگی‌های کیفی اطلاعات (مربوط بودن و به‌موقع بودن) و حق‌الزحمه حسابرسی» طی دوره زمانی ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰ به این نتیجه رسیدند که افزایش ریسک سقوط قیمست سهام» منجر به افشای با تخیر اطلاعات حسابداری و افزایش حق‌الز حمه حسابرسی می گردد. سونگ ۲۰۱۵(۳) در پژوهشی با عنوان «افشای حسابداری» همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط قیمت سهام» به این نتیجه دست‌یافت که سیاست‌های افشا با ریسک سقوط قیمت آن و همکاران (۲۰۱۵) در پژوهش خود با عنوان «ریسکک سقوط قیمت سهام» محیط اطلاعاتی و سرعت تعدیل اهرم مالی» با استفاده از اطلاعنات ۴۱ کشور از سال ۱۹۸۹ تا ۳ نشان دادند که افزایش ریسکت سقوط قیمست سهام باعث کناهش افشای اطلاعات مربوط به تعدیل اهرم مالی می گردد. جین واهمکاران (۲۰۱۶) به بررسی تأأثیر همزمانی قیمت سهام و رفتار گله‌وار سرمایه گذاران نهادی بر ریسکک سقوط قیست سهام در بورس اوراق بهادار چین طی دوره زمانی ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ پرداختند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که همزمانی قیمت سهام و رفتار گله‌وار سرمایه گذاران نهادی باعث افزایش ریسک سقوط قیمت سهام خواهد شد. جائو!" و همکاران (۲۰۱۷) در تحقیقی با عنوان «بررسی همزمانی بین قیمت سهام و شاخص قیمت سهام از طریق اطلاعات بازار» در بورس اوراق بهادار چین طی دور زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ به این نتیجه دست یافتند که هر چه میزان انعکاس اطلاعات بازار در قیمت سهام افزایش یابد» میزان همزمانی بین قیمت سهام شرکت و شاخص قیمت ۴ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... فاروق و آکتاروزامان (۲۰۱۶) در پژوهش خود به بررسی تأثیر همزمانی قیمت سهام بر محتوای اطلاعاتی سودهای گزارش‌ شده در بورس اوراق بهادار خاورمیانه و آفریقای شمالی طی دور زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد با افزایش همزمانی قیمت سهام» محتوای اطلاعاتی سودهای گزارش‌شده نیز افزایش می‌یابد. فروغی و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان «تأثیر شفاف نبودن اطلاعات مالی بر ریسک سقوط آتی قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران» به بررسی تأثیر شفافیت اطلاعات حسابداری بر ریسک سقوط آتی قیمت سهام پرداختند. آنها به این نتیجه دست یافتند که بین عدم شفافیت اطلاعات مالی و ریسک سقوط آتی پورحیدری و همکاران (۱۳۹۳) در پژوهشی با عنوان «بررسی تأثیر اندازه شرکت بر رابطه بین افشا و هزینه سرمایه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران» با استفاده از نمونه متشکل بر ۱۰۷ شرکت طی دوره زمانی:۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ نشان دادند که افشا حتی پس از وارد نمودن متغیرهای کنترلی دارای رابطه معکوس و امعناداری با هزینه سرمایه است. با توجه به اینکه کاهش هزینه سرمایه باعث کاهش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود (کالن و فانگه ۶ ۲۰۱۱)؛ آکلشر کها می توانن8 افش اه ایشتر و کاهش هزینه سرمایه خود» موجبات کاهش ریسک سقوط قیمت سهامشان را فراهم کنند. پورحیدری و عرب آبادی (۱۳۹۳) به بررزشسی رابطه تغییرات قیست سهام و افشای اطلاعات در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۰ پرداختند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که هنگام کاهش بزرگ"‌تر قیمت سهام احتمال افشای اخبار (خوب یا بد) بیشتر است. همچنین نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که مدیران باهدف حداکثرسازی قیمت سهام» اقدام به افشای اخبار خوب و پنهان نمودن اخبار بد می‌کنند. فروغی و فرجامی (۱۳۹۴) به بررسی تأثیر همزمانی قیمت و نوسان‌های بازده سهام بر نقد شوندگی سهام پرداختند. نتایج این پژوهش حکایت از این دارد که همزمانی قیست مجله دانش حسابداری/ دوره دهم/ ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۷۵ سهام و ریسک سیستماتیک بازده سهام» دارای تأثیر مثبت بر نقدشوندگی سهام است و ریسک غیر سیستماتیک بازده سهام» دارای تأثیر منفی بر نقدشوندگی سهام است. رحیمی و نظام‌پور (۱۳۹۵) به بررسی ارتباط میان افشای حسابداری» همزمانی قیمت سهام و ریس سقوط سهام در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. یافته‌های تحقیق آنها حکایت از ارتباط مثبت و معنادار بین افشای حسابداری و ریس سقوط سهام حسینی و امجدیان (۱۳۹۶) به بررسی ارتباط افشای اطلاعات مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی و خطر سقوط قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج حاصل از تحقیق آنها نشان داد که میان افشای اطلاعات مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی و خطر سقوط قیمت سهام بر مبنای معیار نوسان پذیری پایین به بالای قیمت سهام» رابطه منفی و معناداری وجود دارد. با توجه به شواهد ارائه‌شده در بخش مبانی نظری و جهت نیل به اهداف پژوهش., فرضيه اول: بین افشای اطلاعات حسابداری و همزمانی قیصت سهام» رابطه متقابل فرضيه دوم: بین افشای اطلاعات حسابداری و زیسک سقوط قیست سهام» رابطه این پژوهش,» شبه تجربی و از انواع پژوهش‌های اثباتی» کاربردی» پس‌رویدادی و توصیفی تحلیلی است. با توجه به وجود رابطه همزمان و دوسویه بین افشای اطلاعات حسابداری و همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام» سیستم معادلات همزمان مورداستفاده قرار می گیرد. برای جمع آوری داده‌ها و اطلاعات پژوهش به روش اسنادکاوی از روش ۶ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... میدانی و پایگاه‌های اطلاعاتی بورس اوراق بهادار تهران و نرم‌افزار ره آورد نوین استفاده بررسی پيشینه پژوهش و نتایج آن» نشان‌دهنده رابطه دوسویه بین افشای اطلاعات حسابداری و همزمانی و ریسکک سقوط قیمت سهام است. سیستم معادلات همزمان با استفاده از روش رگرسیون دومرحله‌ای برای بررسی چگونگی تأثیر این متغیرها بر یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد. بر اساس الگوی اقتصادسنجی» فرضيه اول» دارای دو معادله است: در معادله اول همزمانی قیمت سهام» متغیر وابسته و در معادله دوم افشای اطلاعات» متغیر وابسته است. فرضيه دوم نیز دو معادله دارد: در معادله اول» ریسکک سقوط قیمت سهام» متغیر وابسته است و در معادله دوم افشای اطلاعات» به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته‌شده است. با توجه به فرضیه‌های تحقیق برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از 00 ره + 6۸6 + )0 + 83881۸ + لاقناوم + رزکا6 + مه ک 5۷6۴ ره + م887۸ و8 + ورگ بتاکم + )و8 +6 ا کر + مه ک ورقا0 ره + 851۸و + )8 + زاظاوق + ورگ)ق8 + مکاطیق + مه وهی مره + )و8 + رز + مرگ80۸ + مه 05 که در آن؛ 5۱۷1017 همزمانی قیمت سهام؛ 5 افشای اطلاعات؛ ۷آنآ اهرم مالی؛ ۸ بتای سهام؛ 1/0 سود هر سهم به قیمت هر سهم؟ ۸۳ سن شرکت؟ 1 اندازه شرکت؛ 2/1 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام؛ ۹57 مجله دانش حسابداری/ دوره دهم / ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۷۷ همزمانی قیمت سهام: برای محاسبه همزمانی قیمت سهام» از الگوی رگرسیون بازار به شرح ذیل استفاده شده است. ضریب تعیین تعدیل شده معادله رگرسیونی (8) به‌عنوان معیاری برای همزمانی در نظر گرفته می‌شود (جین و همکاران» ۲۰۱۶). ۳۱( 5۸۵ + گنل + مرن + بوساانط + سکن + مه کوط ,_عز 2 بازده روزانه صنعت یک روز قبل در سال ] است. بازده روزانه بازار و صنعت به ترتیب به شرح رابطه ۴ و۵ محاسبه شد: #رسآ: شاخص بازار در ابتدای روز ]؛ ,دیرآ: شاخص بازار در انتهای روز .ساآ: بازده برزآ: شاخص صنعت در ابتدای روز ۲؛ :2رآ: شاخص صنعت در انتهای روز .ز: بازده که از الگوی بازار در زابطه ۳ به دست می آید» مبین ضریب تعبین به‌دست آمده از تغییرات بازده روزانه بازار و بازده روزانه صنعت و تأثیر آن بر بازده روزانه شرکت است. ضریب تعیین الگوی بازار» حاصل تغییرات عامل بازده بازار و تأثیر آن بر بازده سهام شر کت است (جین و همکاران» ۲۰۱۶). متغیر همزمانی قیمت سهام شرکت 1 در سال مالی ] با توزیع نزدیک به نرمال از طریق رابطه ۶ به دست می آید. ۸ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... سطح افشای اطلاعات: منظور از سطح افشای اطلاعات, میزان اطلاعاتی است که در متن و يا یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی و يا به اشکال دیگر برای کمک به ارزیابی عملکرد» قضاوت درباره کیفیت مدیریت منابع و پیش‌بینی وضعیت سودآوری شرکت در آینده ارائه می‌شود. اندازه گیری سطح افشای اطلاعات بر اساس چکک‌لیست تفتیان و همکاران (۱۳۹۵) انجام گرفته است. این چکک‌لیست بر اساس استانداردهای حسابداری ایران» قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۸۴ و دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس» یک سیستم امتیازدهی جامع حاوی ۶۰۰ مژلفه است. کلیات این چک‌لیست در جدول شماره ۱ ارائه‌شده است. ان آتی اطلاعات استراتژ یک - پیش‌بینی و چشم‌انداز ۳۴ ۶ اصول راهبری شرکت- فرایند و ساختار هیئت‌مدیره و مدیریت ۳۸ ۷ شرکت اصول راهبری شرکت - مدیریت ریسکک غمومی ۳۹ ۹ عملیاتی شر کت اطلاعات مربوط به تحلیل وضعیت مالی و ۶ ۳ صورت‌های مالی و اطلاعات مرتبط بررسی خطمشی حسابداری و جزئیات مر تبط ۲۹۵ مجله دانش حسابداری/ دوره دهم / ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۷۹ ۷۷ اجتماعی شر کت -منابع انسانی سرمایه فکری - سرمایه انسانی؛ مسئولیت ۳۷ ۱۸ مسئولیت اجتماعی شرکت - مشتریان؛ سرمایه فکری- سرمایه خارجی (مشتریان) ۷ با بررسی و تحلیل گزارش‌های مالی شرکت‌های نمونه پژوهش» میزان رعایت افشای مواردی که در چکک‌لیست آمده است» مشخص‌شده و بر مبنای آن امتیاز جهت میزان افشای کامل محاسبه می گردد. سطح افشا در هر شرکت برابر است با نسبت امتیازات موارد افشا شده به جمع امتیاز کل مولفه‌های افشا (۶۰۰) بعد از کسر مواردی که برای آن شرکت مورد نداشته است. همچنین وزن هر مولفه» مساوی وابرابر یک در نظر گرفته شده است. اهرم مالی: از تقسیم نسبت بدهی‌های بلندمدت بر ارزش بازار حقوق صاحبان سهام شرکت به دست می‌آید. اهرم بدهی ریسک بیشتری را بر شرکت‌ها تحمیل می کند (فاروق و آکتاروزامان» ۲۰۱۶) و باعث منی‌ شود شر کت‌ها اطلاعات بیشتری را برای راضی نگه‌داشتن نیازهای اطلاعاتی اعتباردهندگان افشا نمایند؛.لذا انتظار بر این است اهرم مالی شرکت با همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام ارتباط داشته باشد (حاجیان و همکاران» بتا: معادل نسبت کوواریانس بازده سهام شرکت با بازده پرتفوی بازار نسبت به واریانس پرتفوی بازار است.(احمدی و همکاران» ۱۳۹۱). بتا معیاری از ریس سرمایه گذاری در سهام شرکت است. افشای اطلاعات حسابداری با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و تاثیرگذاری بر ریسک سرمایه گذاری در سهام شرکت» می‌تواند بر ریس سقوط و همزمانی قیمت سهام موثر باشد (فاروق و آکتاروزامان» ۲۰۱۶). ۰ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... سود هر سهم به قیمت هر سهم: این نسبت در واقع بیانگر میزان بازده مورد انتظار (1) از خرید یک سهم در قیمت مشخص(8) است و برای محاسبه آن سود هر سهم بر آخرین قیمت روز سهام شرکت تقسیم می‌شود (پورحیدری و عرب آبادی» ۱۳۹۳). این نسبت اغلب برای ارزیابی سود آوری و ریسک مرتبط با سود و نیز قضاوت در خصوص قیمت سهام استفاده می‌شود. هرچه این نسبت بالاتر باشد» نشان‌دهنده سودآوری بیشتر شرکت است. سود آوری بالاتر باعث می‌شود که مدیریت اطلاعات بیشتری برای نشان دادن توانایی‌اش افشا نماید (حاجیان و همکاران, ۱۳۹۴)؛ بنابراین انتظار بر این است که بر سن شرکت: بیانگر سال‌هایی است که از زمان درج نام شرکت در بورس اوراق بهادار تهران گذشته است. منطق انتخاب این متغیر بر این اساس است که شرکت‌ها رویه‌های گزارشگری و کیفیت افشای اطلاعات خود را در طول زمان بهبود می‌بخشند (رحیمی و نظام‌پور» ۱۳۹۵)؛ بنابراین» سن شرکت می‌تواند:از طریق؛تأثیر بر افشای شرکتی بر ریس اندازه ش رکت: در این پژوهش اندازه شرکت از طریق لگاریتم طبیعی ارزش ازاز دارایی‌های شرکت اندازه گیری ی شود #اززش بازااژدارابی‌شای شرکت از طریق حاصل‌ضرب تعداد سهام در قیمت سهام پایان سال به دشت می‌آید (سونگگ» ۲۰۱۵). با افزایش اندازه شرکت ها احتمال زیادتری وجود دارد که اطلاعات شر کت بیشتر در دسترس سرمایه گذاران قرار گیرد. بنابراین» همزمانی قیمت سهام با افزایش اندازه شرکت نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام: این نسبت از طریق تقسیم ارزش بازار جمع حقوق صاحبان سهام شرکت در پایان دوره (حاصل ضرب قیمت سهام پایان دوره در تعداد سهام منتشرشده و در دست سهامداران) بر ارزش دفتری شرکت اندازه گیری می‌شود (دموری و همکاران» ۱۳۸۷). بر این اساس» بالا بودن نسبت ارزش مجله دانش حسابداری/ دوره دهم/ ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۱۸۱/۳۶ بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام به معنی ریسکک کمتر برای شرکت و متعاقبا نرخ بازده مورد انتظار کمتر برای سرمایه گذاران است (دموری و همکاران» ۱۳۸۷)؛ بنابراین این نسبت می‌تواند از طریق تأثیر بر بازده مورد انتظار» ریسکک سقوط و همزمانی قیمت سهام را ریسکک سقوط قیست سهام: بر اساس مشاهدات کیم و ژانگ" (۲۰۱۲)» در صورتی که قیمت سهام شرکت در طول سال مالی با کاهش شدید مواجه شده باشد» پدیده سقوط قیمت سهام برای آن شرکت در آن سال رخ داده است. سقوط قیمت سهام یک متغیر کیفی است. اگر شرکت در طول سال مالی» سقوط قیمت سهام را تجربه کرده باشد. مقدار این متغیر یک و در غیر این صورت» مقدار آن صفر خواهد بود. به تبعیت از روش کیم و ژانگ (۲۰۱۲) برای تشخیص دوره‌هایی که در آن سقوط قیمت سهام اتفاق افتاده 0۷ وجع وبا زو8 + گرد + ورس زدظ :+ زو + 8 > زرط ع,ررها: بازده روزانه بازار است. برای محاسبه بازده روزانه بازار» شاخص ابتدای روز از شاخص پایان آن روز کسر می‌شود و حاصل بر شاخص ابتدای روز تقسیم می‌شود. یز۷, بازده خاص روزانه شر کت ز از ابتدای تیرماه ۱۳۸۷ تا ابتدای تیرماه ۱۳۹۴. ,ز2: باقیمانده بازده سهام شرکت ز است و عبارت است از باقیمانده یا پسماند در ۳ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... دوره‌های مشمول سقوط قیمت سهام دوره‌هایی از سال است که در آن مقدار عددی بازده‌های خاص» کمتر از ۳/۲ انحراف معبار میانگین آنها در همان سال باشد. اساس این تعریف بر این مفهوم قرار دارد که با فرض نرمال بودن توزیع بازده ماهانه خاص شرکت» نوسان‌هایی که در فاصله میانگین به‌علاوه ۳/۲ انحراف معیار و میانگین منهای ۳/۲ انحراف معیار قرار می گیرند» ازجمله نوسان‌های عادی محسوب می‌شود و نوسان‌های خارج از این محدوده» جز موارد غیرعادی محسوب می‌شود. با توجه به‌اینکه سقوط قیمت سهام یک نوسان غیرعادی است» عدد ۳/۲ به‌عنوان مرز بین نوسانات عادی و غیرعادی تعذاد کل شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تا پایان سال ۱۳۹۴ ۶۴ دز دوزه‌هایی از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۴ دز پوزس خضور نداشته‌اد, ۱۶۲ سال مالی آنها به پایان اسفند ختم نشده باشد یا شرکت بین دوره زمّانی ۷/۴ شرکت‌های واسطه گری مالی» سرمایه گذاری و تحلیل گری به دلیل ۳۹ معاملات سهام آنها طی دور پژوهش بیش از سه ماه در بورس اوراق ۱۷/۴ جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک انتخاب می‌شود. برای تعیین نمونه آماری» شرکت‌هایی که حاوی برخی شرایط مطابق با جدول شماره ۱ نبودند» از جامعه آماری حذف و تعداد ۶۶ شر کت برای انجام آزمونهای آماری انتخاب شدند. مجله دانش حسابداری/ دور دهم/ ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۸۳ مروری بر ادبیات موضوع نشان می‌دهد که بین افشای اطلاعات و همزمانی و ریسکک سقوط قیمت سهام» رابطه متقابل وجود دارد. بنابراین در بررسی چگونگی تأثیر این متغیرها بر یکدیگر اگر پارامترهای هر معادله به‌صورت جداگانه برآورد شود» به دلیل نقض یکی از مفروضات روش حداقل مربعات معمولی» ضرایب بر آورد شده تورش دار و ناسازگار بوده و قابل‌اطمینان نخواهد بود. بنابراین در این پژوهش برای بررسی رابطه دوطرفه بین افشای اطلاعات و همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام» سیستم معادلات همزمان با معکوس همزمانی قیمت سهام ۰ ۰/۹۱۱۷ ۲۱/۱۰۸۸ ۲/۵۶۳۹ ۳/۱۹۲۱- ۸۰ سود هر سهم به قیمت هر سهم ۳۳/۸۹ ۱۷/۵۳۹۵ 4۹ ۱۹/۰۸۸۸ ۵ جدول شماره ۳ مربوط به آماره توصیفی متغیرهای پژوهش است. نتایج آمار توصیفی بیانگر تنوع نمونه است که حاکی از تنوع شرکت‌های انتخابی و در نتیجه قابلیت تعمیم نتایج نمونه به جامعه تحقیقی است. همچنین با توجه به انحراف معیار سایر متغیرها همان گونه که در جدول شماره ۳تشان دادشدم آستمی‌توان بیان نمود که پراکندگی در ۴ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... همچنین بررسی نتایج آزمون ایستایی نشان می‌دهد که تمامی متغیرهای تحقیق در سطح ایستا هستند. از این رو فرض صفر رد و فرض مقابل مبنی بر معنادار بودن ایستایی متغیرها پذیرفته و مشکل رگرسیون کاذب وجود ندارد. نتایج در جدول ۴ ارائه شده است. نتایج آزمون علیت گرنجزی با استفاده از داده‌های افشا و بازده سهام شرکیت ان جدول شماره ۵ و۶ گزارش شده است. باتوجه به فرضیه‌های صفر این آزمون و مقادیر معناداری بدست آمده» نتیجه بیانگر این است که فرضیه‌های صفر رد شده و بنابراین یک رابطه علی دوطرفه بین دو متغیر برقرار است و لذا بهتر است که در بررسی رابطه بین این جدول شماره ۵. نتایج آزمون علیت گرنجر برای متغیرهای افشای اطلاعات و همزمانی قیمت سهام جدول شماره ۶. نتایج آزمون علیت گرنجر برای متغیرهای افشای اطلاعات و ریسکت سقوط قیمت سهام مجله دانش حسابداری/ دوره دهم / ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۸۵ اگر متغیرهای توضیحی الگوی رگرسیون درون‌زا باشند» در این صورت بر آورد الگوی با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی تک معادله‌ای» بر آوردهایی تورش دار و ناسا زگار خواهد شد؛ لذا لازم است ابتدا درون‌زایی متغیرها موردبررسی قرار گیرد (اسدی و همکاران» ۱۳۹۶). برای آزمون درون‌زایی متغیرها در نرم‌افزار ایویوز از آزمون هاسمن استفاده شد. ابتدا آزمون درون‌زایی افشا در معادله همزمانی قیمت سهام صورت گرفت. بدین ترتیب که ابتدا به برآورد افشا با استفاده از متغیرهای برون‌زای سیستم پرداخته شد و مقادیر باقیمانده ناشی از تخمین (1) به‌صورت یک متغیر جداگانه در نظر گرفته شد. بعد از آن معادله همزمانی قیمست سهام با استفاده از همگی متغیرهای سابق به علاوه متغیر 14 (به‌عنوان یک متغیر توضیحی جدید) برآورد گردید. درصورت معنادار بودن ضریب متغیر جدید (1)» افشای اطلاعات حسابداری در معادله همزمانی قیمت سهام درون‌زا است. با انجام این عملیات» درون زایی افشای اطلاعات در معادله همزمانی قیمت سهام در سطح اطمینان 7۹۰ مورد تأیید قرار گرفت که نتایج آن در جدول شماره ۶ ارائه شده است. با توجه به نتایج ارائه شده در جدول شماره ۷ درون‌زایی همزمانی قیمت سهام در معادله جدول شماره ۷. درون‌زایی افشای اطلاعات در معادله همزمانی قیمت سهام شرج متغیر . اضریب انحراف معیار ‏ آماره] ‏ سطح معناداری جدول شماره ۸. درون‌زایی همزمانی قیمت سهام در معادله افشای اطلاعات درون‌زایی معادله همزمانی قیمت سهام در معادله 1 ۸۴مم.. ۸ ۳۲۱۳۳۵۳ ۱ ۶ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... نتایج ارائه شده در جدول شماره هم درون‌زایی افشای اطلاعات در معادله ریسک سقوط سهام را نشان می‌دهد. همچنین آماره‌های گزارش‌شده در جدول شماره ٩ مبین جدول شماره ٩. درون‌زایی افشای اطلاعات حسابداری در معادله ریسک سقوط سهام جدول شماره ۱۰. درون‌زایی ریسک سقوط سهام در معادله افشای اطلاعات حسابداری رزه + ۸6و06 + :8 + 6881۸ + متام + رزقاظر6 + مه ک 563 سود هر سهم به قیمت هر سهم ایدم ۹۱ ۸ ۲ مره + ۸ 88و06 + )+8 + مرط2اکوم + +ز(ج) 2 + :8625۷۸6 + مه ک 015 مجله دانش حسابداری/ دوره دهم / ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۸۷ سود هر سهم به قیمت هر سهم ۱/۱۹۰۱ ۸/۱ ۲۱۳۳۵۸ ۵۳ نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول در جدول شماره ۱۰ نشان داده شده است. بر اساس نتایج معادله اول» ضریب افشای اطلاعات منفی و معنادار است. یعنی با افزایش افشا همزمانی قیمت سهام کاهش می‌یاند:نتایج با پژوهش وانگ و یو (۲:۰۹)» احمد (۲۰۱۳) و سونگ (۲۰۱۵) سازگار است. بهبود دز آفشای اطلاعات حسابداری» عدم تقارن اطلاعات را کاهش می‌دهد (احمد. ۲۰۱۳)؛ بنابزاین شزمایه گذاران,بیشتر برّاطلاعات بنیادی شرکت نسبت به اطلاعات بازار تکیه کرده و پايه تصمیم خود را بر اطلاعات حسابداری قرار می دهند و این اطلاعات را در قیمت سهام منعکس می‌نمایند. در نتیجه سطح همزمانی نتایج معادله دوم» نشان می‌دهد که ارتباط منفی و معنادار بین همزمانی قیست سهام و افشای اطلاعات حسابداری وجود دارد. یعنی با افزایش همزمانی قیمت سهام» افشای اطلاعات کاهش می‌یابد. نتایج به‌دس ت آمده بثا پافشه‌های فازوق و آکتاروزامان (۲۰۱۶) مطابقت دارد. ش رکت‌های با عملکرد ناموفق گذشته و دارای همزمانی قیمت سهام بالا ۸ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... انگیزه چندانی برای افشای بیشتر اطلاعات خود ندارند؛ تا بدین ترتیب بازده سهام خود را بنشی از این که تابع عملکردشان باشد» تابع حرکات کلی بازار پنمایند (احمد» ۲۰۱۳). نتایج آزمون فرضيه دوم در جدول شماره ۱۱ ارائه شده است. مطابق نتایج معادله اول» ضریب افشای اطلاعات در الگوی منفی و معنادار است؛ یعنی با افزایش افشای اطلاعات» ریسکک سقوط سهام کاهش می‌یابد. این نتایج با نتایج پژوهش فروغی و همکاران (۱۳۹۰) و هاتن و همکاران (۲۰۰۹) مطابقت دارد. زمانی که مقدار اخبار بد جمع‌آوری و افشا نشده» به یک نقطه آستانه خاصی می‌رسد. مقدار بسیار زیادی از اطلاعات بد و منفی به‌طور ناگهانی و فوری به بازار انتشار می‌یابد که منجر به ایجاد یک کاهش ناگهانی در قیمت سهام و يا درواقع همان سقوط ناگهانی می گردد (هاتن و همکاران» ۲۰۰۹). مطابق نتایج معادله دوم» ضریب ریسک سقوط سهام در سطح اطمینان 7۹۰ منفی و معنادار است؛ زیرا ضریب این متغیر دارای سطح معناداری کمتر از ۱ است؛ یعنی با افزایش ریسک سقوط سهام» افشایاطلاعات کاهش منی یابند.نشایج به‌دس تآمده با یافته‌های هاکنبر ک و همکاران (۲۰۱۴) و آن و همکاران (۲۰۱۵) مطابقت دارد. افزایش ریسک سقوط قیمت سهام باعث کاهش افشای اطلاعات يا افشای با تخیر اطلاعات رز + م۸ آتاظ وم + 02 + لاظناوم + را 2 + 82015 + مه ک ررتاکشع سود هر سهم به قیمت هر سهم ۱ 4 ۳۵ ۸ مجله دانش حسابداری/ دوره دهم / ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۸۹ رز ۳ ز(چ)د6 ۳+ )82 + 868۸5 + مه 05 سود هر سهم به قیمت هر سهم ۱ ۵۱ ۳۸۸ ۹ در این پژوهش به بررسی رابطه همزمان افشای اطلاعات با همزمانی و ریسکک سقوط قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی ۱۳۸۷ تا ۴ پرداخته‌شده است. برای اندازه گیری افشای اطلاعات از چکک‌لیست تفتبان و همکاران (۱۳۹۵) استفاده شد. این چکک‌لیست خاوی: ۶۶۰ مولفه برای افشای اختیاری و اجباری است. همچنین برای اندازه گیری همزمانی قیمت سهام» ابتدا الگوی رگرسیونی بازده روزانه بازار و صنعت در یک سال مالی و تأثیر آن بر بازده روزانه شرکت‌ها به اجرا درآمد. سپس ضریب تعیین تعدیل‌شده معادله رگرسیونی () به‌عنوان معیاری برای همزمانی در نظر گرفته شد. به‌منظور انازه گیری ریسک سقوط قیّمت سهام» از معیار کیم و در این پژوهش با به کار گیری سیستم معادلات همزمان و اجرای آزمون‌های آماری مربوط رابطه همزمان بین افشای اطلاعات با همزمانی و ریسک سقوط سهام مورد تأیید واقع شد. در هر دو فرضیه در معادله اول» افشای اطلاعات متغیر مستقل و همزمانی قیست سهام /ریسک سقوط قیمست سهام» متغیر وابسته و در معادله دوم همزمانی قیمت سهام/ ریسک سقوط قیمت سهام متغیر مستقل و افشا به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد و تأیید رابطه دوسویه و متقابل سا زگار با نظریه‌های نمایندگی و علامت‌دهی است. بر اساس ۰ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... تئوری نمایندگی» افزایش سطح افشا باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی» افزایش کنترل و نظارت بر عملکرد» افزایش اطمینان سرمایه گذار و کاهش ریسک سقوط قیست سهام می‌شود. همچنین افزایش سطح افشای اطلاعات حسابداری باعث افزایش سطح انعکاس اطلاعات خاص و بنیادی شرکت در قیمت سهام و درنتیجه کاهش همزمانی قیمت سهام می‌شود. این نتایج با نتایج تحقیق احمد (۲۰۱۳) و هاتن و همکاران (۲۰۰۹) مطابقت دارد. مطابق با نظریه علامت‌دهی» مدیران دارای اطلاعات نامتقارن درباره سود آوری آتی شرکت هستند و از افشای اطلاعات به عنوان ابزاری برای علامت‌دهی در مورد چشم‌انداز سود آوری آتی شرکت استفاده می‌کنند (یبلویی خمسلویی و همکاران» ۱۳۹۷). بنابراین» آنها با افزایش احتمال ریسک سقوط قیمت سهام خود اقدام به انتشار اخبار خوب و تأخیر در انتشار اخبار بد می‌کنند (فاروق و آکتاروزامان» ۲۰۱۶). مطابق با این تشوری» همزمانی قیمت سهام بالا برای شرکت‌هایی که دارای عملکرد خوب گذشته هستند» منجر به افشای بیشتر اطلاعات به سرمایه گذاران می‌شود (ها کنبرک و همکاران» ۲۰۱۴). این نتایج با نتایج تحقیّق فاروق و آ کتاروزامان (۱۶ ۱7۹0۲۰ کن کت هکمکازآن ۷۳۹۴۵ سا ز گار است. با فرض اینکه مدیریت نسبت به سهامدازان و سایر افراد برون‌سازمانی» درباره شرکت و اوضاع و احوال آن اطلاعات بیشتری دارد» به مراجع تدوین استانداردهای حسابداری و بورس اوراق بهادار پيشنهاد می گردد که از طریق وضع استانداردها و قوانین لازم» موجبات کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین استفاده کنند گان اطلاعات و تهیه کنندگان اطلاعات را فراهم آورند؛ تا بدین وسیله با کاهش ریسک سقوط قیمت سهام» کارایی بازار سهام افزایش یابد. به‌عنوان‌مثال در مورد اطلاعات مربوط به پیش بینی‌ها استاندارد خاصی وجود نداشته رز ترآن زباادقت در گایید و میزقایق!پیشی‌کی‌ها باسن است: ممکاست مسدیرانی آگاهانه و بسیار خوش‌بینانه (در جهت کمک به افزایش قیمت سهام) و برخی بسیار بدبینانه (در جهت عدم تقسیم سود سالانه)پیش‌بینی‌ها را ارائه نمایند. در اکثر کشورهای دنیا این چالش‌ها توسط متخصصان و کارشناسان سهامداران عمده و بانکک‌های سرمایه گذاری مجله دانش حسابداری/ دوره دهم/ ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۱۹۱/۳۶ مستقل و غیردولتی» مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. با توجه به عدم وجود چنین متخصصان زبده و مستقل در بازار سرمایه ایران و ارائه سلیقه‌ای» خوش‌بینانه و در مواردی بدبینانه پیش‌بینی‌های عملکردها (بویژه در مورد پیش‌بینی سود هر سهم)» به نظر می‌آید که تدوین الزاماتی در این زمینه از سوی مراجع تدوین استانداردهای حسابداری و بورس همچنین به سرمایه گذاران توصیه می‌شود در اتخاذ تصمیم‌های سرمایه گذاری خود میزان افشای اطلاعات توسط شرکت‌ها را مدنظر داشته باشند تا با افزایش انعکاس اطلاعات بنیادی و خاص در قیمت سهام شرکت» ریسک سقوط قیمت سهام را کاهش دهند. همچنین با توجه به تأثیر ریسک سقوط قیمت سهام بر افشای اطلاعات» به سرمایه گذاران پیشنهاد می گردد که در تصمیمات سرمایه گذاری خود» به موضوع گزارش‌های خوش به پژوهشگران آتی توصیه می‌شود که زابطه بین افضای اطلاعات و ریسکک سقوط قیمت سهام را با استفاده از سایر معیازهای ریس سقوط مانند معیاز چولگی منفی بازده سهام» سیگمای حداکثری و نوسان پایین به بالا انجام دهند. همچنین آنها می‌توانند در این پژوهش‌ها رابطه بین افشای اطلاعات اختیاری زا با همزمانی و ریس سقوط قیمت سهام موردبررسی قرار دهند. پژوهشگران می‌توانند با تقسیمندی شرکت‌ها به شرکت‌های سودده و زیان‌ده و نیز شرکت‌های کوچک در مقایسه با شرکت‌های بزرگک» به پررسی رابطه بین افشای اطلاعات و همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام بپردازند. ۳ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... احمدی» محمدرمضان؛ احمدی انگالی» کامبیز؛ دریس» عبدالعزیز. (۱۳۹۱). بررسی تاأثیر میزان افشا اطلاعات مالی (اجباری)» بر هزین سرمایه با استفاده از مدل 2-۸33 حسابداری مالی» ۱۳(۴)» ۶۶-۸۵ اسدی» غلامحسین؛ محمدی» شاپور؛ خرم» اسماعیل. (۱۳۹۰). رابطه بین ساختار سرمایه و ساختار مالکیت» دانش پورحیدری» امید؛ عرب آبادی» امیر. (۱۳۹۳). رابطه تغییرات قیمت سهام و افشای اختیاری در شرکت‌های پذیرفته‌شده در پورس اوراق بهادار تهران» بررسی‌های حسابداری و حسابرسی» ۲۱(۱)» ۳۹-۵۶ پورحیدری,» امید؛ یوسف‌زاده» نسرین؛ اعظمی» زینب. (۱۳۹۳). رابطه بین افشا و هزینه سرمایه شرکت‌های پذیرفته‌شده تفتیان» اکرم؛ ایزدی‌نیا ناصر؛ دستگیر محسن؛ امیری» هادی. (۱۳۹۵). اثر تدوین استاندارد و مقررات گذاری بر سطح افشا و عملکرد در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از سیستم معادلات همزمان» حاجیان» نجمه؛ انواری رستمی» علی‌اصغر؛ رحمانی» علی؛ آذر» عادل. (۱۳۹۴). بررسی عوامل موثر بر سطح افشای اطلاعات شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» پژوهش‌های حسابداری مالی ۱(۷)» ۲۴-۳۶ حسیتی» سیلاغلی؛ امجذیانافتانه. (۱۳۹۶)..بررسیی وانظه مسقولی گهلایری#اجتمامی شرکنی و احظر سقوط آتی قیمت دموری» داریوش؛ سعیدا سعید؛ فلاح‌زاده ابرقوایی» احمد:(۱۳۸۷). بررستی تکس العمل:پیش از انداز سرمایه گذاران به الگوهای عملکرد گذشته شرکت‌های:پذیرفته شده,در بورس اوراق#نهادار؛تهراا» بررسی‌های حسابداری و رحیمی» اسحاق؛ نظام‌پور» عشرت. (۱۳۹۵). بررسی ارتبّاظ میان افشای حسابآزی» همزمانی قیمت سهام و ریس سقوط سهام در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار؛ تهران» تحقیقات جدید در علوم انسانی» (۰۱۴)۳ فروغی» داریوش؛ فرجامی» ملیحه: (۱۳۹۴). تأثیر همزمانی قیمت او نوسان‌های بازده سهام بر نقدشوندگی سهام در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهاداز تهزان) مد یی دارایی و ین ال (۹۸-۱۱۲::۴۳. فروغی» داریوش؛ امیری» هدی؛ میرزایی» منوچهر. (۱۳۹۰). تأثیر شفاف نبودن اطلاعات مالی بر ریسک سقوط آتی قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته‌شده در,بورس اوراق بهادار تهران» پژوهش‌های حسابداری مالی» (۷۴)۳ ۴۰- پبلویی خمسلویی» مالکک؛ ایزدی‌نیا ناصر؛ عرب‌صالحی؛ مهدی. (۱۳۹۷). تأثیر میزان شاخص‌های پایداری افشا شده مجله دانش حسابداری/ دوره دهم / ش ۱/ بهار ۱۳۹۸/ پیاپی ۳۶/ ۱۹۳ 11۳۵021 1و عسوملعنل که صمناقاه3۷ .(2012) .۸ ,3605 گل.۸ منفقصط۸ .3 مففقصا۸ ۳۵۵۵19 6۸77/7 ۳٩ ۶60 آمازمی ۶و ام عط 05 0۳۳۵0۳ لصه ,ناه مگصز کلمادع ۶03 سطظ مصصنا‌عام۳م 100680۴ .(2013) بش۸ مفقصا۸ 1 وزاژد 6۳ 9۷ص7] 3/2967 ۵1 ,۰ ۳/00ع83ع ۲.70 دصرد عع 0۳ 50660 270 ,6۳۹۲0060 205 0۳ص ماعزد کدی ص۳۲ .(2015) .3 و8 .10 وشنآ و7 و۸ 132-1 ,(31)4 ,۳1107166 00700۳۵16 ]0 ,70۳۵ ما دعص زود 10۳86 [۵ دنا اناعصز مصه مان کدی زانط زد ععخم ملعماک .(2013) 1۰ ,قصقط2 ول بش۸ ای 6۸۵ منطعممناها۵ 156 .(2011) .کل ,۳۵۳مطک مگ ,305۵۵0 6.1۳ من30ک۸ 29-8 ,(2)4 ,۵۶/2096 وسام ۸۶ ۲٩ ام سل سای ص۵0 هه 5۳۳6 ۳ ع 3/0010 نعاعن حاعدی اصه دایز آهدمنان 1 «ر2011) که ,و۳۵2 سابل مطعلله) ۶ 0۷۵۲۳۵۵۲0۳ عهصناهع50ه از 156 .(2009) .۸ مطع20مطهانه۳ ,مک 536608 ,.10 12800 دق ۳طع 1 6 صز کعسک 6 ععصقصص6م لممصحص اععم که مهم ۵ 5 ماع ۷ص ] 47-62 ,(15)54 و0عنع17 ودنفس۸ 0۳00 وخسمع۸ ۱٩ امصو سوت عوصع ۳ 4 مجاننط0 5703 ععطم ملماد 1065 .(2016) یگ ,۸۳7730229 .0 ,۳3۲000 ,۳۵۲۵ .3/۳2۸ ۵طا 1۳۵۳ 10606 +کعصانصسعه ماو که اصعاصی صمناعصوگصز 50 0صه بانط وحطصرد ععذمم کلع0ا5 که عمط 15۵ .(ر2015) 31۰ منصهع‌زند۳ .0 مفطع ۳۵۲۵ 4 طقطع1 جز اکن کعنصعصصام 1۵۳ هتشون لماک عط) هه کمعخناخاه۷۵1 ۲۳0۳ 0] 85-98 ,(4)3 ,و۳1۵۳ 0۳۵ 11009060 ۸96 ]۵ ۵ 70 ۳۵۵86 102001 صز فده که موز ۵ط1 .(2011) 36 ,نع302۵ .3 متنص۸ .0 منطع۳۵۳۵ 6 صق۳ط 16 جز کعنصقصصی 0عاکن1 و عاعز کدی ععطم 6اعماو سیگ عطا ۵۵ ۳۳00۳۹8 0 5:06 عط] 0666۵ بوانند 0رد 156 .(2017) .0 ,3/6 .۷۷ ,10ای) ول شآ ول و630 5 ۵۵ 17600065 01ع0150ا5 باععاحفه صز راهم مگصذ هز +دعلصز علماد عطا 40 0۲ اصه10۷ع3 .(2014) 30 ,86۷7206۲ و2 ق7660 کل ,11۵060034 70۵1 ,کعحافدی ععز۲م لاد 1۳۵۵ م۵106 نکععگ انفه #عنهنموعد صز دمص 10568 .(2015) .۸ ,تقتش۸ م۸ منصقطحطقط مشش۸ وجصقاعمط سو‌تص۸ .٩ مصفنزه 6 16۳۳۵ صز کعنصقصصی 0ماعن کم دعوم ععملعنل ۵۳ دماج عن‌ماکه ۴ بررسی رابطه افشای اطلاعات با همزمانی قیمت سهام و ریسک سقوط آن با استفاده از سیستم... 0 ,82 ,ق۳۴00 11030021 002006 .(2009) 17۰ مصقنصطع1 مت.۸ ,کت3/1370 ,۸.3 171608۰ 6۰ و۸۲۲0 ]۹ ,70۳۵ 0۳66۰ 06اه ۶و ماعز حاعهی فصه بونانطانعط ۲6500 6۰ 8 00 دمنمحاه۷ اعما هه ع تمعن عنو 00۳00۳ (2011) .۷ م0قا[ :عاگزم حاکهی ععزمم عل0ا5 وصه بانط هرد ععخم ما5 .(2016) ۷۰ منک و3 بقل ولا وط1ل 06 06 .0۳7 ۵۶ ۲6۳۵۷0۳ 08ا۳ط که معگلاه مصنهناعه عطا ۵۵ معط داکق0 066 5106 ۳۵۵66 عناق /معصم عصتاهامه 3065 .(2012) ما ,ع0قط7 .ظ.ل ولگ 51062 مقصهزاطانزآ ,ککع 60097 م۸ هشط 354۳ عصعل 0 101ص فعاعز 3۳865 0۳66 5004 ۶و دمص 156 .(2014) بش۸ من20ط0۵ط۸۵ .0 ما80 [ 70۵1 .(75۳) ۵86 ۳ لماک صححطع 1 صز #ماعنا عصس صذ عسعملعنل وهاصا۵0 عطا ۵۳ 26٩ 6۳ ۶و کاعالط .(2014) .7 منصعم۸ .3 ,۵۵۵12۵06٩ .0 بفتقلو 61 00 119160 فعنصق‌صصم جز لقاژطی شوه ۶و اعم فصه مان 6660 منطعص00ج۲۵1 0] 91-111 ,(18)5 ,10۷16096 وفسامع۸ ۱٩ آمدسمت. ععصعطط لماک صدطاع1 ,تنل عصناصامعه 6665 منطعدمنادام۲ 156 .(2016) ۰ظ ,3162300003 سل رفصنطه۴ ط۳۵طع71 ۵۶ کعنصقصصی #ماعنل صز عا حاعوی وصه افنصوحط هرد ععخم لاد .[3675120 10] 117-141 ,(14)3 ,7700065 ع1 1۳ 6560 ]۵ ۵ 70 عطق ۳ دک 506 وصه نطو دصرد ععم 5106 ,عسعملعنل وصتصام۸ .(2015) سا ,5028 نگ اعا1ه 15۵ .(2014) ۰ مفصح۸ 36۰ مطعاعه1 .3 مقنصن1720 م۸ مصقناگه ]1 0ع01ععع2 کعنصقمصم جز 1665 066 6۳12م فص عحعملکنه ۵۳ صمناقآو مه ۸) 575160 صمتاقناوه کنامع0ق) نک عطا ‏ عصاکت ۳۵86 لماک 0ق 165 ]700۵ .(1096ع9نل که 10۷61 عطا وصنصنصحعاعل ۶۵۳ امومصه عتعصعط هم 85گ۶۴ه 96 لقن طقاصا۷۵ .(2002) ب مطمافق/1 .80 ,قعانطا5 بیش ,1۷318058 289-33 ,(34)4 ,6۷16۷ و9 م۸۶ 5۳۸۶۵ کات عطا صذ ۲3005 685 ,0۳1065 5006 ۶و اصعاصم 210۵005 ۵ط1 (2009) ۷۷۰ ۷۵۶ ول ,ق۷۷۵0 عون ۵1 کاع۳۶ .(2018) 3/۰ منطه‌اه ۸2 .3 1720100۵ 36۰ ,فیط نعطاند اج 70۳۳۵۱۲ .کناهدو کعصنصده ۵۳ دما توص ونلنطمصنماعنی که اصعاه عطا ۶و	هدف: این پژوهش باهدف بررسی رابطه دوطرفه بین افشای اطلاعات با همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام در بازه زمانی 1387 تا 1394 به اجرا درآمده است. روش: روش گردآوری داده ها، روش سندکاوی و مراجعه به بانک های اطلاعاتی و روش تحلیل داده ها، از نوع استنباطی است. جهت آزمون فرضیه های پژوهش، سیستم معادلات همزمان با استفاده از روش رگرسیون دومرحله ای برآورد شد. یافته ها: نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهد که بین افشای اطلاعات با همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران رابطه دوطرفه وجود دارد. نتیجه گیری: تأیید رابطه دوسویه و متقابل سازگار با نظریه های نمایندگی و علامت دهی است. بر اساس تئوری نمایندگی افزایش سطح افشا باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، افزایش کنترل و نظارت بر عملکرد، افزایش اطمینان سرمایه گذار و کاهش ریسک سقوط قیمت سهام می شود. همچنین بر اساس تئوری علامت دهی، با افزایش احتمال ریسک سقوط قیمت سهام، مدیران اقدام به انتشار اخبار خوب و تأخیر در انتشار اخبار بد می کنند.
13,837	433991	وازژه‌های کلیدی: آینده‌پژوهی, آینده‌نگاری, سناریو تحلیل آثار متقابل» شهر اصفهان. ۲ فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)» سال دهم شماره سوم (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ زیست‌سپهر یا زیست کره! (زمین» دریا و هوا) و تکنوسپهر" (شهرها صنعت» تجارت و دولت) از پیچیده‌ترین سیستم‌های زمین هستند (642 :2011 ,1۳8۷702/6 :8 121011116)؛ از اين بین» شهرها عمده‌ترین شکل سازمان‌یابی فضایی جوامع بشری محسوب می شوند. آنها تحقق ویژگی های اجتماعی متعددی چون سکونت. تولید, خدمات. کنترل سیاسی بر مردم و سرزمین و همچنین ارتباط بین طبیعت و فرهنگ» گروهها و افراد را امکان پذیر می‌سازند. امروزه هیچ کانون جمعیتی مستقلی وجود ندارد و تمامی تغییرات داخلی جوامع انسانی از تعلق به مجموعه‌هایی تشعنتا یی گیرد. که ترضسي ننززود: اصطلاحا «فضای جغرافیایی»» (سیستم) با «شبکه» نامیده می‌شوند (قزلباش و همکاران, ۱۳۹۷: ۵). شهرها در سرتاسر جهان در حال تغییرات عمیق هستند. بخش بزرگی از جمعیت جهان در آینده در مناطق شهری زندگی خواهند کرد. این سرعت زیاد شهرنشینی توقف ناپذیر و تغییرناپذیر است. شهرهای قرن بیست ویکم در حالی که تجسم آرامش, فرهنگ و پیچیدگی جهان‌شمول هستند. با واقعیت‌های دشواری روبه‌رو خواهند شد. این فرایند تسریع شهرنشینی» از شایستگی و ظرفیت سیاستمداران برنامه ریزان و مدیران شهری برای ارائه خدمات مناسب پیشی گرفته است (642 :2011 1۳۳2/26 :8 116نا210). آنها با مسائل جدیدی ازجمله موضوعات پایداری یعنی نگرانی‌های محیطی» هم دربعد جهانی و هم در بعد ناحیه ای و محلی, رقابت بین شهرها نواحی شهری و حکومت‌های شهری,» پیش بینی«فرزصت‌ها و تهدیدات تحولات اجتماعی و فرهنگی و پاسخگویی به آنها تغییرات جمعیتی و انبوه مشکلات محیطی و اجتماعی روبه رو هستند (ربانی» ۱۳۹۲: ۲). درواقع در توسعه و برنامه ریزی شهری عامل رشد و پیشرفت پیوسته؛ اشکال جدیدی .بهاخود گرفته است. همچنین از منظر پایداری" اشکال مختلفی از مدرن‌سازی بوم‌شناختی " تا شهرنشینی جلّید و,رشد هوشمندانه به وجود آمده است ( 6۲ 104۵مق7 ضعف‌های رویکرد سنتی برنامه‌ریزی شهری ازجمله ناتوانی در مواجهه با پیچیدگی و نامعلومی تغییرات. محدودیت‌های پیش بینی به‌مثابه اصلنی ترین ابزارهای حمایتی: برنامه ریزان و تضمیم گیران شهری,» تأکید اصلی بر شکل فضایی» جهت گیری کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی» نبود رویکردی جامع و کل‌نگر بهاسیستم شهری» نبود مشارکت و همکاری موثر بین ذی نفعان و بی‌توجهی رویکرد چشم‌انداز به, آینده بزنامه ریزان و مدیران شهری را به سمت کاربرد ابزارهای جدید در این حوزه سوق داده است:(643-644 :2011 ,16۳2۷26 :8 110ذا۵10)؛ ابزارهایی که با ایجاد فضایی میان‌رشته‌ای از دانش‌ها و گفتمان‌های علمی متفاوت. برنامه‌ریزی و مدیریت شهری را آسان می‌کنند (503 :2004 ,ط80ص81). در این میان آینده‌نگاری, یکی از مهم‌ترین دانش‌هایی است که به‌واسطه ماهیت و هدف خود و نوع نگاه به مقوله برنامه‌ریزی» برنامه‌ریزی شهری را ارتقا می‌بخشد؛ زیرا روش‌های شناخت و ساخت آینده نیازمند کنش با پدیده‌های اجتماعی و سپس طی مسیر برنامه‌ریزی است. سطح تحلیل شهر نیز به‌مثابه بستر کنش سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری /۳ اجتماعی, یکی از مهم‌ترین مولفه‌های آینده‌نگاری است که باید در چهارچوب برنامه‌های شهر نمود یابد (کشاورز هدف اصلی برنامه‌ریزی شهری, آمادگی برای آینده است. در نگاهی بلندپروازانه‌تر می‌توان گفت هدف اصلی برنامه‌ریزی شهری, خلق آینده‌ای بهتر در حوزه شهرنشینی است (6624 :2014 ,.21 ۲ اه0/ق5). درواقع ایجاد آینده‌ای بهتر برای شهرها بخشی از هدف کلی و اصلی‌ترین هدف آینده‌نگاری» یعنی همان حفظ و توسعه رفاه بشری و ظرفیت‌های ادامه حیات روی کره زمین است (بل» ۱۳۹۲: ۱۵۹). برنامه‌ریزان شهری باید با تهیه چشم‌انداز و اولویت‌بندی مسائل» ارزیابی و تدوین معیارهای اجتماعی, تعهد به نسل‌های آینده» شناخت عوامل تغییر و دگرگونی در جامعه و توجه به زمان حال با تفکر درباره آینده با برخوردی فعالانه و هوشمندانه, آینده مطلوب نظام شهری را طراحی و معماری کنند (قزلباش و همکاران» ۱۳۹۷: ۱۹). محدودیت الگوی توسعه پیوسته و افزایش جمعیت در دهه های اخیر ازجمله مسائلی است که شهر اصفهان با آنها مواجه است (وارثی و زیرک باش» ۱۳۸۵: ۱۰۶). تا حدود ۲۰ سال آینده رشد جمعیت شهر اصفهان به صفر خواهد رسید و اصفهان در معرض سالمندی جمعیت قرار خواهد گرفت (اصفهان امروز ۱۳۹۷). مشکلات فاضلاب شهری اصفهان و جنبه های اجتماعی آن (رجایی و نورایی, ,۱۳۹۱: ۷۵)» مشکلات مدیریت بحران در شهر اصفهان (تقوایی و رحمانی» ۱۳۹۹: ۱۰۱)» مسائل.مدیزیت یکپارچه .دز شهر اصفهان (بابایی و ابراهیمی, ۱۳۹۵: ۳۵)» میزان رضایت شهروندان در مدیریت شهری (انطتاژی ۱۳۹۸: ۱۶۹)؛ کیفیّت فضاسازی و مبلمان شهری و رضایت شهروندان از آن (شفیعی دارافشانی و طرفی, 1۰::۱۳۹۸)» چالش هتای آزیسشت محیطی شهر اصفهان (عزتیان و هاشمی نسب» ۱۳۹۲: ۱۶۵)» تحولات اشتغال و آینده آن (خخاکا پور و عامل بافنده, ۱۳۹۱: ۷۹) و...» مسائلی هستند که باید در برنامه‌ریزی پایدار و معطوف به آینده شهر اصفهان:در نظر گرفته شوند. از آنجا که توسعهه علمی» فناورانه» اجتماعی, سیاسی, اقتصادی و زیست محیطی فقط در سای شهرنشینی پایدار و توسعه‌یافته امکان‌پذیر است» در پژوهش حاضر تلاش شده است با پیوند آینده‌نگازی و مدیریت شهری, سناریوهای آینده شهر اصفهان تدوین شود و در این زمینه از ابزارهای مختلف آینده‌نگاری ازجمله پنل خبرگان و تحلیل آثار در این زمینه پژوهش های زیادی به منظور تلفیق مباحث آینده‌نگاری و برنامه ریزی شهری صورت گرفته است که پونانیزاوان و همکاران! (۲۰۱۸) در «برنامه ریزی سناریویی برای شهر توریستی کم کربن؛ مطالعه موردی: استان نان تایلند» از تدوین سناریو برای کم‌کردن خطرات توسعه اکوتوریسم در استان نان" در کشور تایلند استفاده کرده‌اند. آنها چهار سناریو برای آینده‌های بدیل و درزمینه آماده‌سازی و برنامه‌ریزی برای توسعه آینده این استان ۶ / فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا» سال دهم شماره سوم (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ ارائه داده‌اند. گونارسون آستلینگ و هاجر! (۲۰۱۱) در پژوهش خود با عنوان «برنامه‌ریزی سناریویی برای توسعه پایدار استکهلم: ملاحظات عدالت اجتماعی» با به‌ کارگیری برنامه‌ریزی سناریویی» ملاحظات محیط زیستی و عدالت را در استکهلم بررسی کردند. عناصر مفهومی در چهار سناریو برای آینده استکهلم با تمرکز بر گره خرید در حومه و خارج از آن به کار گرفته شده‌اند. نتایج سناریوها نشان داد چنین مناطق خریدی گاه به‌مثابه علامست توسعه شهرستان غیرپایدار دیده می‌شوند که نیازمند بحث برای آینده هستند. راتکلیف و کراوسزیک؟ (۲۰۱۱) در مقال خود با عنوان «تصویرپردازی آینده های شهری: کاربرد آینده نگاری از طریق سناریوها در برنامه ریزی شهری)» استدلال کرده اند برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران حوزه مدیریت شهر, فاقد رویکردی موئرند که به آینده معطوف باشد و قادر به درک پیچیدگی‌های فعلی» پیش‌بینی تغییرات زودهنگام و شکل‌دادن به شرایط مطلوب آینده نیستند. آنها در این مقاله به دنبال فرمول بندی نظريه وحدت" برای شهرهای پایدار با اشاره به نظریه گایا" و استفاده از رویکردی آینده‌گرا مانند چشم‌انداز با سناریوها بوده‌اند. محمود" (۲۰۱۱) در پژوهش خود با عنوان «آینده‌نگاری شهری و مطالعه موردی برنامه‌ریزی توسعه؛ پیاده‌سازی برنامه ریزی سناریویی در تدوین برنامه توسعه بولونگان» به منظور تدوین برنامه توسعه شهر بولونگان جاکارتا و چشم‌انداز ۲۵ساله این شهر روش سناریوپردازی راابه کار گرفت. او.پس از شناسایی عوامل کلیدی موثر بر توسعه این شهر از منظر خبرگان و با استفاده از روش 187 در توسعهه سنارایو چهار:سناریوی تخم مرغ شکسته» پرنده نوک شاخ رودخانه کایان و میوه الای را برای این شهر تدوین کرد. حسنی و رحیم زاده (۱۳۹۸) در پژوهش خود با عنوان «آینده نکاروی نف گردشگری در شهر تهران» براساس عدم قطعیت‌های کلیدی, آینده‌نگاری صنعت گردشگری رالذرآشهر تهران بررسی کردند. این پژوهشگران براساس ٩ پیش ران افزایش تقاضا برای سفر در کل دنیا روابط خارجی».کسب وکارهای نوآفرین» آزادی‌های گردشگر اقتصاد دولتی و زیرساخت‌های شهر تهران, ۶ سناریوی تهران مخوف» تهران چشم‌انتظار تهران: میزبان میهمانان سرزده و زاهد زاهدانی و همکاران (۱۳۹۷) در پژوهش خود با عنوان «آینده پژوهی فرهنگ زیست محیطی با روش اکتشاف و اعتباریابی سناریو (مورد مطالعه: شهر اصفهان)» در دو سطح کمی و کیفی و با روشی ترکیبی و با استفاده از روش سناریوپردازی» فرهنگ زیست محیطی شهر اصفهان را تحلیل و مقوله‌های شناسایی‌شده را در قالب سناریوهای الگوی ایرانی‌اسلامی پیشرفت ز الگوی غریی توسغه دسته‌بندی کردند. پریزادی و همکاران (۱۳۹۹) در پژوهش خود با عنوان «آینده‌نگری نظام سکونتگاهی در برنامه‌ریزی سناریومبنا؛ بهبود برنامه ریزی و آمایش منطقه ای (مورد مطالعه: استان اصفهان)»» سازمان فضایی نظام سکونتگاهی استان اصفهان را بررسی و الگوی مطلوب نظام شهری را در افق چشم انداز ۱۶۲۰ ترسیم کردند. نتایج این پژوهش نشان داد سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد ستاریونگاری ۹۸ متغیرهای اصلی راهبردی توسعه استان اصفهان در افق ۱۶۲۰ شامل شیوه مدیریت کلان کشور, شیوه مدیریت استان, منابع آب» همکاری‌های بین نهادی» جمعیت و مهاجرت» تحقیق و توسعه» نقش فراملی استان» امنیت سرمایه‌گذاری, تولیدات صنعتی و معدنی» سطح فناوری اطلاعات, گردشگری و تولید تکنولوژی است. همچنین ۵ سناریو برای توسغهه آزایش ۵ساله نظام‌های فضایی اصفهان شناسایی شد؛ سناریوی شعاعی» جزایر منفصل, خوشه‌ای, ساسان پور و حاتمی (۱۳۹۹) در پژوهش خود با عنوان «آینده پژوهی» حباب شهرنشینی در کلان‌شهر تهران» با استفاده از آینده پژوهی» حباب شهرنشینی را در کلان‌شهر تهران بررسی و با شناسایی ۲۵ پیش‌ران» سه سناریو را برای وضعیت آینده حباب شهرنشینی در کلان‌شهر تهران تدوین کردند. ملک‌زاده و همکاران (۱۳۹۵) در پژوهش خود با عنوان «شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه شهری با رویکرد آینده‌نگاری» با بهره‌گیری از تکنیک تحلیل آثار متقاطع که یکی از روش‌های متداول و پذیرفته آینده‌نگاری است. مولفه‌های توسعه کلان‌شهر کرج را تحلیل کردند. براساس نتایج به‌دست‌آمده کلان‌شهر کرج. سیستمی ناپایدار است و ساماندهی محورهای ويژه گردشگری با استفاده از کیفیت های محیطی و کریدورهای دید و منظر و تا حدودی توسعهه مجموعه‌های کارکردی مختلط پیرامون ایستگاههای مترو و قطار شهری به‌مثابه عوامل پوررمضان و همکاران (۱۳۹۵) در «شهر دانشن بنیان: استراتژی توسعهه آینده شهر زنجان به‌عنوان شهری پایدار و خلاق»» به‌منظور تبدیل‌شدن شهر زنجان به شهری دانش‌بنیان در آینده» دق‌الگوی کلان را برای توسعه آتی شهر زنجان ارائه کردند؛ الگوی اول برمبنای تداوم روند گرایش های موجود و همچنان بر فرض استفاده از همان مزایای موجود استوار است و در الگوی دوم بر حل مشکلات موجود شهر با توجه به پتانسیل‌ها و فرصت‌های موجود تأکید و آینده اختمالی اشهر با در نظر داشتن هدف‌اکلدن متصلار یعنی همان شهر دانش‌بنیان, تدوین شده است: زندحسامی و شهرام‌فر (۱۳۹۵) در «شناسایی ابعاد مژثر بر آینده‌نگاری برنامه‌ریزی شهری با رویکرد اقتصادی (مطالعه موردی: توسعه پایدار شهر قزوین)» با هدف شناسایی ابعاد موئر آینده‌نگاری بر مدیریت شهری با رویکرد اقتصادی,» با شناسایی هشت شاخص کیفیت زندگی, تفکر ازیست مخیظی, حمل ونقل, سازگاری محیط اقتصادی, زیرساخت های اقتصادی جامعه» سلامت اقتصادی جامعهه مسکن سازی و انرژی» سه سناریو برای شهر قزوین ارائه کردند؛ ادامه روند موجود. رشد سریع و هم‌پیوندی با اقتصاد جهانی و رشد متعادل و هم‌پیوندی با اقتصاد جهانی. مقیمی (۱۳۹۶) در «معرفت‌ شناسی آینده‌پژوهی در رویکردهای نظری به برنامه‌ریزی شهری» معماری و صنعت ساختمان» با بهره گیری از رویکردی بنیادی با روش توصیفی,» اسنادی و مروری بر مبانی آینده‌پژوهی, نقش آینده پژوهی را در ایند شهرها و نظام مطالعات و برنامه‌ریزی شهری بررسی کرده و از روش تحلیل منطقی و تحلیل استدلالی بهره برده است. در نتایج پژوهش به نظام جدید برنامه‌ریزی نوین در شهرسازی و معماری با بهره‌گیری از ٩ فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیاک سال دهم شماره سوم (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ کشاورز ترک و قلی‌زاده (۱۳۹۶) در پژوهش خود با عنوان «ارائه روش‌شناسی برای آینده‌نگاری شهرهای هوشمند؛ مطالعه موردی: نقشه راه شهر هوشمند تبریز در افق ۱۶۰۶ روش‌شناسی آینده‌نگاری علم و فناوری را درزمینه طراحی سیاست‌های آینده‌نگر درباره شهرهای هوشمند و سبز تبیین و ره‌نگاشتی (ترسیم تصویری) از توکیب آثاز فناوری‌های در ال هرز و همگزایی ,فتارری در تبریز تااسال ۶۰۵۰ ۱ ازائه گردهاند, بزاززاده و همکاران (۱۳۹۳) در پژوهش خود با عنوان «بررسی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه منطقه ای با رویکرد آینده نگاری منطقه ای؛ مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی» عوامل کلیدی موثر بر توسعه منطقه‌ای آذربایجان غربی را بررسی و تحلیل و درنهایت سه مولفه کلیدی کشاورزی» شیوه مدیریت و زیرساخت های ارتباطی را شناسایی کردند و براساس آنها سناریوهای خود را توسعه دادند. بیک بابایی و نخعی (۱۳۹۳) در «اصول و مبانی نظری و مفهومی توسعه پایدار از منظر پایداری شهری با تأکید بر عملکرد آسیب شناسی»» اصول و مبانی نظری توسعه پایدار شهری را با رویکرد آینده‌نگرانه بررسی کرده‌اند. از منظر نویسندگان توسعه پایدار شهری, شکلی از بازتاب های توسعه امروزی است که توان توسعهه مداوم شهرها و جوامع در ادامه پژوهش‌هایی که یاد شد. این مقاله به‌مثاب پژوهشی: کاربردی کوشیده است آینده‌نگاری شهر اصفهان را عدم‌قطعیت دربار آینده» سازمان‌ها و افراد را وامی‌دارد از یک سو برای تعیین وضعیت‌های آینده و از سوی دیگر برای خلق آینده در جست وجوی ابزارها و روش های؟ جااید.پاشند. در درک محیطی متغیر و پیش بینی‌ناپذیر می‌توان یکی از این سه مسیر را برگزید: ۱. انتخاب نگرشی منفعلانه؛ ۲. استفاده از شیوه های گذشته و ۳. شکل دادن به آینده به روشی نظام مند و ساختاریافته در عین کسب منفعت از فرصت‌های آتی در محیط. در صورت انتخاب مسیر سوم کاربرد آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری به‌مثابه یک ابزار؛ارزشمند خلق آینده مشخص می‌شود ( ..1ق ۵۲ 8ل(4 7 از یک سو تفاوت دیدگاه‌ها و تنوع خاستگاه‌ها و حوزه‌های دانشی افرّادی که آینده‌نگاری را مدنظر قرار داده‌اند. مورچپ شده است شاریف: کرناگرنی از آن ارانه قوذ ی از سری ذیگن خر لسما کوناه آبنده‌نگاری بیان کقده آن است که این مفهوم هنوز در مرحله گذار قرار دارد و بنابراین تعاریف آن در حال تغییر و تکمیل و تکامل است واژه «آینده‌نگاری» را برای نخستین بار نویسنده ژرف‌اندیش, اچ.جی ولزا در برنامه شبکه بی‌بی‌سی در سال 7۲ به کار گرفت. در تعریف ولز آینده‌نگاری به فرایند پیش بینی اشاره دارد که تلاشی برای گفتن مطلبی درباره احتمالات و انتخاب‌هایی به‌منظور اقدام آینده است (3 :2011 ,160082). سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری /۷ بن مارتین! (۱۹۹۵) آینده نگاری؟ را تلاش سیستماتیک برای نگاه به آینده بلندسدت علم» فناوری» اقتصاد و اجتماع با هدف شناسایی فناوری‌های عام نوظهور و تقویت حوزه های پژوهش هایی راهبردی تعریف کرد که احتمالا بیشترین منافع اقتصادی و اجتماعی را به همراه دارند. برمبنای تعریف لوک جورجیو" (۱۹۹۹) آینده‌نگاری» ابزاری سیستماتیک برای ارزیابی آن دسته از توسعه‌های علمی و تکنولوژیکی است که تأثیرات بسیار شدیدی بر رقابت صنعتی» خلق ثروت و کیفیت زندگی دارد. با درنظرگرفتن تمامی تعاریف بالا ویژگی‌های مهم آینده‌نگاری عبارت‌اند از: + پیش‌بینی ": پیش‌بینی نیازهای اجتماعی, اقتصادی و فناورانه و طراحی مسیرهای تحول آنها؛ ۶ جامعیت": مشارکت طیف گسترده‌ای از مشارکت‌کنندگان مختلف (یعنی ذی‌نفعان) در فرایند تدوین چشم‌انداز شبکه سازی اجتماعی؟: تمرکز بر تدوین روابط بین ذی‌نفعان» پژوهش با هدف پشتیبانی از فرایند گردآوری و ۶ چشم‌انداز استراتژیک": ایجاد آینده‌ای مطلوب براساس پیش‌نیازهای منطقی زمان حال؛ فعالیت‌ها: شامل بسیج مراحل خاص برای آینده‌ای مطلوب (378 :2015 ,.له 61 08 ز). در متون و ادبیات موجود. چهارچوب‌های مختلفی:برای آینده‌نگازی بیان,شده که مهم‌ترین این چهارچوب‌ها و قوت‌ها و ضعف‌های آنها به اختصار در جدول (۲) آمده است. تلاش برای تبدیل شهرها به مکان‌هایی بهتر و مناسب‌تر برای زندگی» همواره از نگرانی‌های اصلی مدیریت شهری بوده است (مختاباد و همکاران, ۳۸۷:۱۳۸۸). شهر, پقاينه ای است که مطالعه آن آشکارا نیازمند رویکردی میان رشته ای است. دست کم سه رشته مهم جغرافیا علوم اجتماعی و معماری در حوزه علوم و معرفت. این پدیده را به نحو مرتبط تبیین و بررسی کرده‌اند. این نکته به‌نوعی بیان کننده آن است که نگاه رشته‌ای از منظر دانشمندان این سه حوزه برای تبیین این پدیده و حل مشکلات و معضلات آن کافی و بسنده نبوده است؛ اما آنچه توجه به موضوع میان‌رشته‌ای شهر را ضروری می‌سازد» گستردگی ابعاد آن است. این محدوده وسیع از دانش» شهر را به موضوع مطالعاتی میان‌رشته‌ای یا موضوعی متضاد با رشته‌های دانشگاهی موجوه تبدیل می‌کند. انتظار می‌رود کسی که شهر را مطالعه می کند در همه این زمینه‌ها تخصص داشته باشد. خلق مفاهیم"جدیدی چون شهرهای آینده» شهر مجازی و تبلیغات شهری که نتيجه ترکیب بعضی مفاهیم با واژه شهر است برمبنای ماهیت میان‌رشته‌ای این پدیده صورت ۸ فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)» سال دهم» شماره سوم (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ بر سر گزینه‌های محتمل و انتشار نتایج حاصل از فرایند آینده‌نگاری آینده‌نگاری: تبدیل و تفسیر اطلاعات به‌منظور ایجاد ادراک از پیامدهای سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری /۹٩ شیوه طراحی برنامه‌ها و سیاست ها در سطح شهر براساس بینش و درک تهدیدات و فرصت های آینده» به دوراندیشی نیاز دارد؛ از این رو دافوا" (۲۰۱۵) بیان می‌دارد آینده‌نگاری برای نگاشتن آینده و تغییرات محتمل درزمینه‌های ملی, منطقه‌ای و سازمانی به‌منظور ایجاد پاسخ به این تغییرات استفاده می‌شود (احدنژاد و همکاران؛ ۷ واقعیت این است که نبود آینده نگری در نظام توسعه شهری, از عوامل عمده ضعف نظام برنامه ریزی شهری به شمار می‌آید. روش‌های شناخت و ساخت آینده نیازمند کنش با پدیده‌های اجتماعی و سپس طی مسیر برنامه‌ریزی است. سطح تحلیل شهر به‌مثابه بستر کنش اجتماعی» یکی از مهم‌ترین مژلفه‌های آینده‌نگری است که باید در چهارچوب برنامه‌های شهر نمود یابد (زند حسامی و شهرام‌فر» ۱۳۹۵: ۵۷). برنامه‌ریزان شهری باید با تهيه چشم‌انداز و اولویت بندی مسائل, ارزیابی و تدوین معیارهای اجتماعی, تعهد به نسل‌های آینده» شناخت عوامل تغییر و دگرگونی در جامعه و توجه به زمان حال با تفکر درباره آینده» با برخوردی فعالانه و هوشمندانه آینده مطلوب نظام شهری را طراحی و معماری کنند (قزلباش و همکاران» ۷ ۱)؛ به بیان دیگر در برنامه ریزی نوین شهری,» نخست باید به افق آینده رفت و با حضور در آن و دیده بانی حال و گذشته» مسیرهای مشخص را برای توسعهه شهر تعیین و تدوین کرد (دادفر و همکاران» ۱۳۹۷: ۳۱). این پژوهش ازنظر هدف» کاربردی و ازنظر ماهیت براساس روش های جدید علم آینده پژوهی» تحلیلی‌اکتشافی محسوب می‌شود که با استفاده ترکیبی از روش‌های کمّی مانند تحلیل آثار متقابل و کیفی مانند پنل خبرگان انجام گرفته است. برای گردآوری اطلاعات از روش‌های کتابخانه‌ای» مراجعه به منابع برخط نظرسنجی از متخصصان» صاحب‌نظران و تصمیم‌گیران حوزه مدیریت شهری و برگزاری پنل.خبرگان استفاده شده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش شامل ۲۱ نفر از خبرگان حوزه برنامه‌ریزی شهری و آینده‌نگاری بوده‌اند که براساس دو معیار تجربه کاری در حوزه شهر و دانش در حوزه آینده‌پژوهی و به روش هدفمند انتخاب شاه‌اند. به‌منظور تحلیل داده‌ها از یک جعبه‌ابزار آینده‌نگاری شسامل نظر خبرگان تحلیل روندها در حوزه شهر و شهرنشینی» تحلیل آثار متقابل و سناریوپردازی استفاده آشنده,است. نخست عوامل اصلی مقوله شهر و شهرنشینی شناسایی و در مرحله بعد با استفاده از روش تحلیل آثار متقابل, برهم‌کنش این عوامل بر یکدیگر سنجیده و عوامسل کلیدی شناسایی شده اند. از روش ماتریس آثار متقاطع برای بررسی میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامسل شناسایی‌شده بر یکدیگر استفاده شده است (طاهری دمته و نادری خورشیدی, ۱۳۹۳: ۳۹). نرم‌افزار میک‌مک" برای انجام محاسبات پیچیده ماتریس متقابل طراحی شده است. برای استفاده از این نرم افزان پس از شناسایی عوامل و متغیرهای مهم در حوز مدنظر این متغیرها به ماتریس آثار متقابل وارد می شوند و خبرگان میزان ارتباط میان این متغیرها را با حوزه مربوط تشخیص می دهند. متغیرهای موجود در سطرها بر متغیرهای موجود در ستون‌ها تأثیر می‌گذارند؛ به این ترتیب متغیرهای سطرها تأثیرگذار و متغیرهای ستون‌ها ۰ / فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیاک سال دهم شماره سوم» (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ تأثیرپذیر هستند (بهشتی و زالی» ۱۳۹۰: ۶۷). شکل (۱) جایگاه این متغیرها را در نموداری دو بعدی نشان می‌دهد. درنهایت براساس نتایج تحلیل آثار متقابل و شناسایی متغیرهای کلیدی سناریوپردازی شده است. سناریوها جان مایه و شاه بیت فعالیت‌های آینده نگارانه هستند که تصاویری بدیل از آینده‌های باورپذیر در حوزه مدنظر ترسیم می کنند. سناریو روایتی با نتایج محتمل و پیوندهایی موثر است که وضعیت آینده را با حال مرتبط می‌کند؛ در حالی که تصمیمات کلیدی, رویدادها و پیامدها را نیز در سراسر روایت خود شرح می‌دهد (16 :2017 ,یله 6۲ [[ع0270006)). درواقع سناریو موقعیتی در آینده و مسیری را توصیف می‌کند که ما را از زمان حال به این آینده می رساند؛ بنابراین فرایند برنامه ریزی به کمک سناریو یا سناریونگاری به ما در فهم فضایی شکل- ۱: جایگاه متغیرها در تحلیل تأثیر متقابل (ربانی» ۱۳۹۲: ۶) در مرحله نخست پس از مطالعه پژوهش‌های انجام‌شده و گفت‌وگو با ۱ نفر از کارشناسان حوزه برنامه‌ریزی شهری, لیستی از ۲۲ عامل شناسایی شد که در شش گروه عوامل (سیامتی» اقتصادی, اجتماعی فناوری» زیست‌محیطی و قانونی!) دسته‌بندی شدند (جدول ۲). در این مرحله» روش تحلیل ساختاری با نرم افزار میک‌مک برای استخراج عوامل اصلی تأثیرگذار بر وضعیت آینده شهر اصفهان به کار گرفته شد. ابعاد ماتریس ۲۲۷۲۲ بود که در ٩ بخش مختلف تنظیم شد. درجه پرشدگی ماتریس ۶۹/4 درصد است که نشان می‌دهد عوامل انتخابی تأثیری نسبی بر همدیگر دارند و درواقع سیستم ناپایدار است. از مجموع ۶۸۶ رابطه قابل ارزیابی در این ماتریس» ۲۵۷ رابطه عدد صفر بوده است؛ به این معنا که عوامل بر هم بی تأثیر بوده‌اند و این تعداد حدود ۵۳درصد کل ماتریس را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر ماتریس براساس شاخص های آماری با دو بار چرخش داده‌ای از مطلوبیت و بهینه‌شدگی صددرصد برخوردار شد که حاکی از روایی زیاد پرسش‌نامه و پاسخ‌های آن است (جدول ۳). سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری /۱۱ تکثرگرایی بیشتر در آرا و نظرات سیاسی و احزاب سیاسی توسعه حمل‌ونقل درون‌شهری هم ازنظر دسترسی و هم ازنظر تنوع کاهش جمعیت جوان در آینده و افزایش نسبت سالمندان به کل جمعیت افزایش علاقه در بین مردم به شهرهای سبز و شهرهای دوستدار پیاده‌روی افزایش سواد عمومی مردم شهر و انتظار آنها از شهر و مدیریت شهری توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات به‌منظور توسعه شهر هوشمند و دولت الکترونیکی تعداد صفرها ۱ تعداد یک تعداد ۲ تعداد ۳ جمع درجه پرشدگی شیوه توزیع و پراکنش متغیرها در صفحهه پراکندگی حاکی از میزان پایداری يا ناپایداری سیستم است. در روش تحلیل ساختاری با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک درمجموع دو نوع پراکنش تعریف شده است که به سیستم‌های پایدار و سیستم‌های ناپایدار معروف هستند؛ در سیستم‌های پایدار پراکنش متغیرها به شکل حرف بآ است؛ یعنی بعضی متغیرها تأثیرگذاری زیاد و بعضی تأثیرپذیری زیاد دارند؛ به بیان دیگر در روش تحلیل آثار متقابل اگر نمودار به صورت بآ باشد سیستم پایدار را نشان می دهد؛ اما اگر نمودار حاصل به فرم بیضی کشیده حول محور قطری ماتریس قرار بگیرد, سیستم ناپایدار را نشان می‌دهد. در سیستم‌های ناپایدار وضعیت پیچیده تر از سیستم‌های پایدار است. در این سیستم‌ها متغیرها حول محور قطری صفحه پراکنده‌اند و در بیشتر مواقع حالت بینابینی از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری را نشان می‌دهند که ارزیابی و شناسایی عوامل کلیدی را بسیار مشکل می‌کند (بهشتی و زالی» ۱۳۹۰: ۵۱). نحوه توزیع و ۲ / فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیاک سال دهم شماره سوم» (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ پراکنش متغیرهای تأثیرگذار بر شکل دهی آینده شهر اصفهان در صفحه پراکندگی» حاکی از وضعیت ناپایدار سیستم است؛ زیرا بیشتر متغیرها در اطراف محور قطری صفحه پراکنده‌اند که در شکل (۲) دیده می‌شود. درمجموع متغیرها دو نوع تأثیر دارند؛ تأثیرات.مستقیم و غیرمستقیم که در جدول (۶) میزان و درجه تأثیرات سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری /۱۳ ۱ : میزان تأثیرگذاری \| میزان تأثیرپذیری \| میزان تأثیرگذاری . \| میزان تأثیرپذیری از میان ۲۲ عامل بررسی‌شده در این پژوهش, ده عامل به‌مثابه عوامل کلیدی تأثیرگذار بر آینده شهر اصفهان نتخاب شدند. همان طور که پیش از این مطرح شد به دلیل ینکه سیستم مطالعه شده ناپایدار است» پراکنش متغیرها عمدتا حول قطر اصلی صفحه صورت گرفته است و متغیرها تأثیرات دوگانه دارند. یعنی هم تأثیرگذاری و هم ثیرپذیری فراوان, از لیست ده متغیر تأثیرپذیر از مجموع ما ي‌پشتر آنها در بیق لیست غواسل تأثیرگذار و تأثیرپذیر مشترک هستند و جز ۳ متغیر یعنیتمایل بیشتر به کارآفرینی» توسعه فناوری های مربوط به انرژی‌های نو و مطالبه بیشتر مردم در شفاف سازی, سایر متغیرهای تأثیرپذیر عینا در متغیرهای تأثیرگذار نیز تکرار شده‌اند؛ این امر روایی. دقت محاسبات و قابل اعتماد بودن آث‌ررباانشان می‌دهد. این نتایج در جدول (۵) نشان داده شده است. رتبه عوامل کلیدی (تأثیر مستقیم) عوامل کلیدی (تأثیر غیرمستقیم) مشترک با تأثیرگذار تغییر قوانین توسعه شهری پذیرش تراکم در شهرها تغییر قوانین توسعه شهری أ پذیرش تراکم در شهرها تغییر قوانین توسعه شهری پذیرش تراکم در شهرها ع توجه به فضای سبز توسعه شهر هوشمند توجه به فضای سبز ۹ توسعه زیرساخت‌های فناوری توسعه فناوری‌های انرژی نو افزایش شکاف اقتصادی درنهایت تغییر در قوانین توسعه شهری و مالیات شهروندان» پذیرش تراکم در شهرها توسعه هوشمندی شهر به‌سوی مدل شهر هوشمند. افزایش علاقه به شهر سبز توسعه زیرساخت های فناوری,» افزایش شکاف اقتصادی و ۶ / فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیاک سال دهم شماره سوم» (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ برای نگارش سناریی این هفت عامل به گونه‌ای در هم ادغام شدند که پیش ران‌های تغییر تعیین شوند. دو متغیر توسعه زیرساخت‌های فناوری و توسعه هوشمندی شهر در قالب یک پیش‌ران نام‌گذاری شدند. دو متغیر بحران بی آبی و افزایش علاقه به شهر سبز در یک پیش ران جای گرفتند و درنهایت سه متغیر دیگر یعنی تغییر در قوانین توسعه شهری و مالیات شهروندان» پذیرش تراکم در شهرها و افزایش شکاف اقتصادی با عنوان یک پیش ران سناریوهای پیش روی شهر اصفهان بر پايه رویکرد قیاسی‌استقرایی تدوین شاه اند. سه پیش‌ران نهایی یعنی فناوری» محیط زیست و اقتصاد شهری, فضای سنازایوهای آینده شهر اضفهان راآتزسیم خواهند کرد؛ اما وقتی به این پیش‌ران‌ها دقت می‌کنیم» نمی‌توان به‌طور قطع گفت آینده هراکدام (9ا در بلندمدت به چه صورت خواهد بود؛ بنابراین در همه این پیش‌ران‌ها عدم قطعیت نهفته است. در,ادامه از نزدیک نگاهی به این پیش‌ران‌ها خواهد شد. فناوری: در آینده اصفهان از منظر زیرساخت های فناوری در جایگاهی شایسته قرار دارد یا نه؟ می‌توان حدس‌هایی در این‌باره زد؛ برای نمونه باید پرسید در حال حاضر شهر اصفهان سند توسعه دیجیتال دارد. خبرگان بر سر این مسئله توافق داشتند که فناوری يا به‌طور خاص تر زیرساخت های فناوری و شهر هوشمند عدم قطعیتی پیش محیط زیست: دو عدم قطعیت بحران آب و شهر سبزادر مفهوم کشاورزی شهری! جای دارد. برای تمرکز بر یک عدم قطعیت و شفاف تر اندیشیدن درباره آن» باید از تخیل کمک گرفت. اصفهانی را تصور کنید که خشک و بی‌روح است» بعضی مناطق آن با تانکر آبرسانی می‌شوند. فضای سبزی ندارد و آلودگی در آن به اسری عادی تبدیل شده است. می‌توان چنین شهری را تصور کرد که در آن شهرداری» مسئول کم‌کردن هزینه‌های مربوط به آلودگی است؛ همچنین می توان شهری را تصور کرد که خودش تولیدکننده محصولات کشاورزی است» سبز و پر جنب و جوش است» استفاده از فناوری‌های کشاورزی شهری یک الزام در ساخت وسازهای شهری است و معماری به سبک سبزا سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری / ۱۵ اقتصاد شهری: اصفهان آینده متکی به مالیات شهروندان خود است؟ شهر مبتنی بر اصول شهرسازی توسعه یافته است؟ حاشیه‌نشینی وجود ندارد یا بالعکس؟ شهری را تصور کنید که شهرداری بی‌برنامه تراکم‌فروشی می‌کند و شهروندان فقیر و خاقیه‌نشین قرآمق ندارند: که مالیا به شهر بدهند: اسولا شهرنشینان هی ایرع اشهر آز سر نأپهاری ساکن هستند تا مگر با کارهای نادرست و غیرقانونی از پس هزینه‌های گذران زندگی خود برآیند. این شفاف سازی درباره سه عدم قطعیت به ما کمک می‌کند بهتر فضای سناریوها را ترسیم کنیم. طرح واره» چهارچوب سناریوهاست. طرحواره سناریو به‌طور کلی شرح خلاصه وقایعی است که برای شخصیت‌های اصلی سناریو روی می دهد؛ به بیان دیگر حلقه های پيوسته سلسله‌حوادئی است که نویسنده برمی گزیند و به یاری آن خواننده را به جایی می‌برد که می‌خواهد. با در نظر گرفتن ترکیب‌های منطقی از سه پیش‌ران و براساس رویکرد شهودی,» طرح‌واره سه سناریو با عناوین «باغ با وای‌فای» «اصفهان ۱۳ تا 813۱» و «حال همه ما خوب است. اما تو شهر درباره اولویت بی چون و چرای بحران؛محیط‌زیست به توافق رسیده است و راهبردها در همه زیرمجموعه‌های شهرداری درباره این موضوّع؛تدوین آشده‌اند. در حور منابع؛انسانی» تیم‌هایی از کارکنان موجود برای آموزش و کسب تجربه در حوزه کشاورزی شهری به کشورهای پیشرو در این زمینه اعزام شاه‌اند. برای استخدام های جدید نیز بر این حوزه تمرکز شاه است. معاونت شهرسازی و معماری درباره مفهوم معماری کشاورزبنیاد مشغول فغالیت است و به آن دس از رو وه لس احتمانی ایان کار داده می‌شود که نعیارهای کشاورزی شهری را در همه جهات رعایت کنند. حاشيه شهر محل پررونق خرید محصولات کشاورزی و دامداری شهری است و عملا به محلی برای گشت وگذار مردم تبدیل شده است. جایی شبیه به ناژوان امروز اما مبتنی بر فناوری برای تولید محصولات کشاوززی که تا ۹۵ درصد مصرف آب در آنها کمتر است» تمامی فصول سال می‌توان از محصولات ارگانیک برداشت کرد؛ آفناوری‌های هوشمندسازی شهر استفاده شده‌انتد تا آلودگی شهر به حداقل کاهش یابد؛ سیستم حمل‌ونقل و ترافیک شهری کاملا هوشمند عمل می‌کند و تردد خودروها در شهر کاملا هوشمندانه کنترل می شود؛ شهر بر مدار توستعه پایداز شهری رشد يافته آست و ظرفیت آن را دارد که بیش از پانزده میلیون نفر یعنی نزدیک به سه برابر جمعیت فعلی استان را در خود جای دهد؛ شهرداری اصفهان مجموعه‌ای از شرکت‌های توپا را حسایت می‌کند که درتهایت بسیاری از فعالیت‌های حوژه خدمانت شهری به آنها برون‌سپاری خواهد شد؛ بعضی از پیشروترین ایده‌ها در حوزه شهر و شهرداری در این استارت آپ‌ها در حال توسعه است و ٩ / فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیاک سال دهم شماره سوم» (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ شهرداری اصفهان تقریبا شبیه به نهادی نظامی اداره می‌شود. نیروهای پیشین همه بازنشسته شده اند و در استخدام نیروهای جدید دوره های دفاع شخصی و کار با اسلحه آموزش داده می‌شود. شهرداری کل شهر را به ۲۲ منطقه تقسیم کرده است که از اين تعداد» سیزده منطقه خودمختار اداره می‌شوند. شهرداری عملا در این سیزده منطقه هیچ دفتری ندارد؛ سیزده منطقه حاشیه نشین که بیشتر مردم فقیر در آنجا زندگی می‌کنند؛ خدمات شهری در این مناطق نزدیک به صفر است و جنایت‌های سازمان‌یافته در هر منطقه به روندی عادی در زندگی شهروندان تبدیل شده است؛ شهرداری به شهرنشینان ٩ منطقه دیگر برای رفت‌وآمد به این مناطق هشدار داده است؛ آب آلوده است و مرگ‌ومیر و اعتیاد به منظره ای هر روزه در مناطق سیزده‌گانه تبدیل شده است؛ در ٩ منطقه دیگر مردمان مرفه زندگی می‌کنند؛ آب آشامیدنی به‌صورت بسته‌بندی در این مناطق به فروش می‌رسد و شهرداری تمامی آثار هنری به‌جامانده زا به این مناطق مشقل و شنیدا از آنها سحافظت می‌کند. سناریوی سوم: حال همه ما خوب است. اما تو باور نکن همچنان در بر همان پاشنه می چرخد؛ جایی را خراب می کنیم تاجای دیگر آباد شود؛ حق آبه صنایع تقریبا به صفر رسیده است تا بافت شهری و شهرنشینی سیب نبیند؛ فرهنگ امصرف«مزدم بهتر شده است؛ اما همچنان سرانه مصرف آب زیاد است؛ با وجود اعتراض مردم و گروههای حامی محیط زیست. همچنان شهرداری برای اخذ مالیات به برخی اجازه ساخت باغ و سازه‌های آبی می‌دهد؛ مهاجرت به شهز گسترده بوده است؛ اما با تأسیس پردیس‌ها و شهرهای کوچک در اطراف اصفهان تا حدی تأثیر این مهاجرت کنترل شده است؛ ترافیک در بزرگراه‌ها و اتوبان‌های منتهی به اصفهان باعث شده است میزان زیادی از بودجه شهر اصفهان صرف ساخت کمربندی‌ها و اتوبان‌های جدید شود؛ هزینه‌هایی که گویی تمامی ندارد؛ شهردار جذید دستگاه‌های دولتی را موظف کرده است از تأسیسات کوچک تصفیه آب استفاده کنند و بدین وسیله دراحفظ فضای شهر اصفهان سهم داشته باشند؛ در قانون جدید شهر, در ارگان های دولتی در روزهای تعطیل به روی مردم باز است تا مردم از فضای سبز این ارگان‌ها برای گذران روزهای تعطیل بهره برند»؛ جمعیت سالمند شهر رو به افزایش است و مسائل خاض این قشر از جامعه به چالشی شهری به دلیل اهمیت زندگی شهری و ظهور کلان‌شهرها به‌مثابه سیستم‌های پیچیده» آینده‌نگاری نقش بسزایی در مدیریت و برنامه ریزی شهری پیدا کرده است. امروزه نیمی از جمعیت ۷.۷ میلیاردی جهان ساکن شهرها هستند؛ از این رو روند شتابان افزایش جمعیت شهری و شهرنشینی و نیز ظهور کلان شهرها جوامع بشری را در شرایط نامتعادلی قرار می‌دهد که مخاطراتی را به همراه دارد. رویارویی با این مخاطرات نیازمند پاسخی مناسب و آمادگی سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری /۱۷ برای آنهاست و آینده‌نگاری با ابزار گوناگونی که در دست دارد رویارویی با این مخاطرات و فرصت‌های پیش آمده در توسعهه شهرنشینی را آسان می کند. اصفهان نیز از این قاعده مستثنی نیست. شهر اصفهان بزرگ و بزرگ‌تر خواهد شد و هم‌راستا با این بزرگ شدن با نیازها و چالش های جدید و درواقع با عدم قطعیت های جدیدتر و جدی‌تر پژوهش حاضر با پایش عوامل محیطی موثر بر آینده شهر اصفهان از منظر خبرگان حوزه برنامه‌ریزی شهری و آینده‌نگاری, عدم قطعیت‌های کلیدی را شناسایی و با تأکید بر سه پیش‌ران فناوری» محیط زیست و اقتصاد شهری, سناریوهای آینده شهر اصفهان را تدوین کرد؛ سناریوی اول آینده‌ای آرمان‌شهری,» سناریوی دوم آینده‌ای ویران‌شهری و سناریوی سوم ادامه وضع موجود. سه داستان باورپذیر! از آینده شهر اصفهان هستند. سناریوی اول» سناریویی است که بر مفهوم توسعه پایدار شهری بنا نهاده شده است؛ یعنی هم زیستی در شهر با احترام به طبیعت و جایگزینی استعاره سازگاری با طبیعت به جای استعاره غلبه بر طبیعت. در این سناریو مدیران شهری اصفهان باید به باغبانانی تشبیه شوند که مسئولیتشان حفاظت از باغی بزرگ به وسعت یک شهر است. آنها مقید به حفظ محیط زیست هستند و آموزش و تخصص آنها در همین زمینه است. در این سناریو شهرداری اقتصاد شهر را از اقتصادی مبتنی بر اخذ مالیات از ساختمانسازی"و فروش,تراکم به اقتصادی مبتنی بر اقتصاد اشتراکی تبدیل کرده است و شهر از مصرف کننده صرف.به موّلد تبدیل شده؛انشت. در.حوزه شهرسازی و معماری» سازگاری ساختمان‌ها با محیط زیست و ساختمان‌های سبز اصل انکارناپذیر دستورکار شهرداری است. برای رسیدن به این آشده تماق اسنش در سطوح بالای شهرداری, تصمیمات بزرگ و جریان سازی؛گرفته شود که به انقلاب شبیه باشد؛ بسیاری از فعالیت های معمول شهرداری برون‌سپاری خواهند شد. شهرداری فعالیت های اقتصادی در شهر را در قالب کسب‌وکارهای نوپا حمایت و به بهبود فضای کسب‌وکارادر شهر کمک خواهد کرد؛ از سوی دیگر مدل‌های اقتصاد اشتراکی در شهرداری به کار گرفته خواهد شد؛ مدل‌هایی که به بهینه سازی مصرف کمک می‌کند. شهر ازلحاظ تأمین پایدار سه مقوله مهم یعنی آب» غذا و انرژی متکی به خود است و بنابراین امکان گسترش راتا چندین برابر جمعیت فعلی دارد. شهرداری قوانین به‌شدت سختگیرانه‌ای درزمين ساخت‌وساز دارد» هر ساختمان برای اخذ پایان کار باید گواهی سبزبودن بگیرد و این دین معناستکه؛کمترین آسیب ممکن را به محیط زیست در سناریوی دوم «اصفهان ۱۳ تا 1313»» شهرداری تقریبا به نهادی شبه‌نظامی تبدیل شده که حافظ منافع عده‌ای خاص از جامعه ثروتمند شهری است و عملا حاشيه شهر از حيطه مسئولیت های شهرداری خارج شده است. شهرداری کارهای معمول در حوزه شهر را انجام می دهد؛ نظافت شهر خدمات حمل‌ونقل عمومی و بعضی وظایف دیگر؛ اما خبری از فعالیت های دیگر مانند فعالیت های فرهنگی نیست. مردم ثروتمند شهر که شهرداری به آنها خدمات ارائه می‌دهد عموما به شهرداری به مثاب یک سازمان کم‌اهمیت خدماتی می‌نگرند؛ شهر هميشه پر از چالش ۸ / فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیاک سال دهم شماره سوم» (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ کنترل قسمت‌های فقیرنشین است و گروه‌های مافیایی پشت همه جنایت‌های شهر هستند. این سناریو تصویری ویران‌شهری از آینده شهر است؛ شهری بی‌در و پیکر نه برای زندگی‌کردن» بلکه برای زنده‌ماندن. در سناریوی سوم «حال همه ما خوب است. اما تو باور نکن»» شهرداری حال و روز همین روزها را دارد؛ البته با گرفتاری‌هایی صدچندان. به جای نگاه بلندمدت به مسائل شهری, نگاه حل بحران مستولی است و تصمیمات شهرذاری:فر راسقاق حل چالشی ترین مسائل جارق است, مهاجرت‌هاق فده به شهر اصفهان خسدتا با غغلیت مدیریت شهری باعث ایجاد مشکلات فرهنگی, ترافیکی و اقتصادی برای شهر شده و مشاغل کاذب» یکی از عمده دردسرهای این روزهای شهرداری است. برای تورهای گردشگری خارجی که به شهر می آیند شهرداری محافظ مخصوص در نظر می گیرد تا متکدیان شهری به آنها نزدیک نشوند. معمولا شهردارهای اصفهان با سیلی از انتقادات مواجه هستند و هیچ‌کدام حتی کوشاترین آنها بدون انگ و تهمت» شهرداری را ترک نمی‌کنند. درنهایت هریک از این سناریوها باورپذیرند و هر کدام هم پتانسیل تحقق دارند؛ اما اینکه کدام‌یک روی دهد به برنامه‌ریزی‌های امروز ما بستگی دارد. سناریوها هیچ تجویزی برای خود آینده ندارند. بلکه فیلمی کوتاه از امکان هایی هستند که ممکن است رخ دهند؛ اما اینکه درنهایت در کدام منزلگاه فرود آییم» به انتخاب مسیر امروزمان بستگی دارد؛ بنابراین خوانندگان این پژوهش منتظر پیش بینی های گریزناپذیر از آینده شهر اصفهان نباشند. این پژوهش واکاوی نتایج باورپذیر از اقدامات محتمل کنتونی ماست. پژوهش‌ های بعحدی می‌توانند شاخص های نشانگری برای این سناریوها به دست آورند يا از رویکرد برنامه ریزی پابرّجا برای آزمون برنامه های راهبردی در آاسحلاتژاده سین حاشبری: سفیه مکی براشضللیری؛ عیگی:(0۳۹۷: اشناسایی عوامل اکلیذی سوت بر شکوفایی شهری با رویکرد آینده نگاری (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)» پژوهش و برنامه‌ریزی ۳ انصاری» محمدرضا (۱۳۹۸)» بررسی تأثیر میزان رضایت شهروندان در مدیریت شهری (مطالصه موردی: شهر اصفهان). رویکردهای پژوهشی نو در علوم مدیریت. شماره ۰۱۳ یزد. ۰۱۹۰-۱۶۹ ۶- بابایی, مهناز ابراهیمی» سعید. (۱۳۹۵)» مطالعه و بررسی مولفه های مدیریت یکپارچه در شهر اصفهان, ۵ بزاززاده» مهدی. داداش پور» هاشم. مطوف., شریف. (۱۳۹۳). بررسی و تحلیل عوامل کلیدی مور بر توسعه منطقه‌ای با رویکرد آینده‌نگاری منطقه ای؛ مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی, برنامه‌ریزی فضایی سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری /۱۹ - بل وندل, (۱۳۹۲) مبانی آینده پژوهی: تاریخچه. اهداف و دانش, ترجمه مصطفی تقوی» محسن محقق. موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی» مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی, چاپ اول, تهران» ۷- بهشتی» محمدباقر, زالی, نادر (۱۳۹۰)» شناسایی عوامل کلیدی توسعه منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی بر پایه سناریو؛ مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی, برنامه‌ریزی و آمایش فضا دوره ۰۱۵ شماره ۱ تهران» ۸- بیک بابایی» بشیر» نخعی, مهدیه, (۱۳۹۳)» اصول و مبانی نظری و مفهومی توسعه پایدار از منظر پایداری شهری با تأکید بر اغملکره آسیب‌شنناسی» کتفرانسن ملی معمارق و منظر شهری پایدان موسسنه پیز‌المللی ۹- پریزادی» طاهر» مصطفوی صاحب. سوران» شاه‌محمدنژاده سمیه. (۱۳۹۹)» آینده‌نگری نظام سکونتگاهی در برنامه ریزی سناریومبنا؛ بهبود برنامه ریزی و آمایش منطقه ای (مورد مطالعه: استان اصفهان)» آمایش ۰- پوررمضان» عیسی, پورحسین روشن» حمید. علی اکبری. صدیقه. (۱۳۹۵)» شهر دانش‌بنیان: استراتژی توسعه آينده شهر زنجان به عنوان یک شهر پایدار و خلاق,آمایش محیط دوره 4 شماره ۳۵ ملایسر ۱- تقوایی» مسعود. رحمانی, ندا (۱۳۹۹)» تحلیلی بر وضعیت ساختمان های اداری شهر اصفهان به منظور برنامه‌ریزی و مدیریت بحران شهری» پژوهش و برنامه‌ریزی شهری,» شماره ۳۰ مرودشت» ۰۱۲۰-۱۰۱ ۲- حسنی» علی» رحیم زاده» معصومه. (۱۳۹۸)» آینده‌نگاری صنعت کردشگری در شهر تهران» گردشگری ۳ خاک‌پور, براتعلی, عامل بافنده»"مهدی (۱۳۹۵)» بررسی تحولات اشتغال و آینده‌نگری آن در مادرشهرهای مشهد و اصفهان- دهه ۱۳۸۵-۱۳۷۵ اقتصاد توسعه منطقه‌ای, شماره ۳ مشهد. ۱۰۰-۷ ۶- دادض, شیما مرادی مسیحی, واراز احمدیان» رضا بندآ با علیرضا (۱۳۹۷)» تدوین فرایشد طرح های توسعه شهری برمبنای رویکرد آینده‌نگاری, جغرافیا دوره جدید سال ۱۹ شماره ۵۷ تهران ۳۰-۶۹ ۰۵ ربانی, طاها (۱۳۹۱)» روش تحلیل ساختاری, ابزاری برای شناخت و تحلیل متغیرهای موئر بر آينده موضوعات شهری, همایش ملی آینده‌پژوهی» پایگاه درخشان آریا دور اول» تهران» ۱3 ص. ۰ / فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیاک سال دهم شماره سوم» (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ ۹- ربانی» طاها (۱۳۹۲)» آینده پژوهی رویکردی نوین در برنامه ریزی با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری, همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان, دانشگاه بین‌المللی امام خمینی, دوره اول» قزوین» ۱۳ ص. ۷- رجایی, عبدالمهدی, نورایی» مرتضی, (۱۳۹۱)» فرایند حل یک معضل اجتماعی در مدیریت شهری اصفهان (تاريخچه آب و فاضلاب)» تحقیقات تاریخ اجتماعی, سال ۱ شمار ۰۲ تهران» 41-۷۵. ۸- زاهدزاهدانی, سید سعید حکیمی نیا بهزاد» طبیعی» منصور گلی, علی, (۱۳۹۷)» آینده پژوهی فرهنگ زیست محیطی با روش اکتشاف و اعتباریابی سناریو (مورد مطالعه: شهر اصفهان)» مطالعات و تحقیقات ۹- زندحسامی» حسام» شهرام فر» شیوا (۱۳۹۵)» شناسایی ابعاد موثر بر آینده نگاری برنامه ریزی شهری با رویکرد اقتصادی (مطالعه موردی: توسعه پایدار شهر قزوین)» اقتصاد و مدیریت شهری,» سال ع شماره ۳ ۰- ساسان‌پور فرزانه» حاتمی, افشار (۱۳۹۹)» آینده‌پژوهی حباب شهرنشینی در کلان‌شهر تهران, تحقیقات ۱- شفیعی دارافشانی, علی طرفی, منصوره(۱۳۹۸): بررسی تأثیر مبلمان شهری بر ساختارهای فضایی شهر ۳ طاهری دمنه» محسن, نادری خورشیدی» علیرضا؛ (۱۳۹۳) آینده نگاری منابع انسانی در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران با استفاده از روش تلفیقی سناریوپردازی و تحلیل آثار متقاطع. منابع انسانی ۳- عزتیان» ویکتوریا هاشمی نسب. سادات؛ (۱۳۹۲)» انتشار آلاینده‌های جوّی. چالش زیست محیطی شهر ۶- قزلباش,» سمیه» سجادی» ژیلا کلانتری» محسن, (۱۳۹۷)» اصول آو روش های آینده نگاری نظام شهری,. ۵- کاظمی, معصومه, (۱۳۹۷)» طراحی مدل آینده‌نگاری شرکتی با تأکید بر قابلیت‌های پویا در صنعت داروسازی» رساله برای دریافت درجه دکتری در آینده پژوهی, استاد راهنما: مقیمی, سید محمد. دانشگاه ۹- کشاورز ترک» عین‌اله براتی ناصر, (۱۳۹۲)» آینده پژوهی در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری,» گزارش ۲۲۰ مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران, مدیریت فناوری اطلاعات و مرکز اسناد تهران. سه داستان باورپذیر از آینده شهر اصفهان آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری /۲۱ ۷- کشاورز ترک» عین‌اط قلی زاده» مهدی» (۱۳۹۶)» ارائ روش شناسی برای آینده‌نگاری شهرهای هوشمند؛ مطالعه موردی: نقشه راه شهر هوشمند تبریز در افق ۱۶۰۶ چشم انداز مدیریت دولتی» شماره ۲۱ تهران» ۸- مختاباده سید مصطفی, محمدیارزاده» سجاد شمس اللهی, بهنوش, (۱۳۸۸)» جستاری بر انسان‌شناسی/ نشانه‌شناسی شهری و نقش آن در خوانایی فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر اصفهان)» جامعه‌شناسی ۹- مقیمی, ابوالفضل, (۱۳۹۶)» معرفت‌شناسی آینده‌پژوهی در رویکردهای نظری به برنامه‌ریزی شهری. معماری و صنعت ساختمان, مدیریت شهری, شماره ۳۸ تهران» ۷۵-۱۰۶. ۰- ملک‌زاده, ندا بزاززاده» مهدی,» رفیعیان» مجتبی, (۱۳۹۵)» شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه شهری با رویکرد آینده نگاری (مطالعه موردی: کلان شهر کرج)» جغرافیا و توسعه فضای شهری, سال ۳ ۱ منصوریان» فاطمه» خزایی» سعید شریعت پناهی» سید«بیمان» مشفق, محمود. (۱۳۹۶)» عوامل اثرگذار بر افزایش جمعیت کلان‌شهرها از دیدگاه متخصصان (مورد مطالعه: شهر تهران)» مطالعات میان رشته‌ای در ۷۳ وارثی» حمیدرضا زیرک باش» دیبا (۱۳۸۵)» نقش شهرهای جدید در توسعه پایدار منطقه ای با نگرش به شهرهای جدید منطقه اصفهان, فضای جغرافیایی» شماره ۰۱۵ تبریزه ۰۱۲۷-۱۰۶ 85 0 کل202[79 هل 1۳۵۳ ,(2017) .ظ ,020 .۸ ,کق[ز 072-۳50 فصدک ول ,0۵00261 -33 ,۳۵۳۳65 ,510265 ۵۶ سنا المع - مومسم ما همه عامنصعک ج معصنفاندط مسعصع5 هنز 199005 ناناهزد 10۳ 3010-136۳0 ,(2015) بط ,صاقن مک و1 ق1۵0۵ .36 ق1۷1۷ -34 1 0 20012000 ۳0۳۶8۳1 ,(2015) کل رقکلنل11۵ سا 313787160 و3 313287160 ول وقلزلازظ -35 6 ,(۳08) صفل ال ,ص۳0۳ .3 ,ق5816 اصععنااه711 فصد وال20 صععلع :10 ,6000و 377-4 70 ,102000 مط0نان1 اکن ووعومامصط1 فصه عصعمصنع ۳ اه دنا نا 1 8۰ 310 ,4 [۷۵ ,۳۳۳65 ,00830376 کطاهزد1۵۳ رومامعسطا 1۴ عط7 ,(1996) مسآ منانطاع0۳ع0 -36 صز بوانانطهصنداعدد 10۶ عصتصصفام مضسفصی5 ,ر2011) .36 معز110 لآ ,قصنل05- ۹00ص -37 0قا ۵۶ لاوز دوعص ,کصوندمغفعصی ععناعز (هاصعصصوضصه +صعلصنبگ متامطل ما5 1048-77 70 مطتملوصنگا ۵عنمتا ,35 310 5 [۷۵ مطل‌تهع8ع مزع مه ,0 ۶و خعفی عط :066 هنز خطاوز 10۳ عزععا دس وسنه2 ,ر2011) 1 1605۵ -38 1 ,وعن0ن50 لمد من هاصآ ۶و (ممطک صفصاه‌ه‌زهط .5 مصمنصت ۳۵۵6۵۵ عط مهد ع9و مدنگ ۲۳ / فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیاک سال دهم شماره سوم» (پیاپی ۳۸) پاییز ۱۳۹۹ 1 :504 عفف وصتصصدام +صعص ما00 فص خطهزد 1۵۳ چجن) .(2011) 3 ,3/00 -39 ,43 ۷۵1 ,۳۵۳6۹ بصقام ددع0 صععساط عطا اه هئ عصهصصعام مسفحصی او 503168 6 کزورامس۸ 7ع10مصطع 1 ,وعمامصطا فده ععصعنه صن اطاهزد3۳ .(1995) مط.ظ مصتاحق/3 -40 40 و۳0۳۶ لدم ددع0 عبط منطفصو‌نهامج عط1 .(2013) م۸ معاشاه‌ننه2 -41 نانآ ماصعصاحه م36 ادص ع ههد عزع هاگ تمصع قصه اصعصعع م30 ۵۳ اند نصا ,36 ۲۷۵1 ,۳65ت۳ 7عطتاحصن‌عنل ومصنامنعنوست؟ هه تعصتصصفام صقطا۶ت] .(2004) .0 ,210۹0 -42 0 .(2018) سل ,81009766 کل 00060/028 ۷۷ نصا زههد ۷۷ هل مصق 2 کنفسع ید20 -43 ,40 ۷۵1 ,8۳0۲60۵ 3۵۲8 ,9ق31 اه و5 ععد0 ۸ نچان صعس 1 صوطاعق6 10۳ ۶۵۶ هصتصصهام 0 ۲ عز30۳۶ 00۳00۳۵16 .(2013) 3 ,3112000 مظ و0قآ نانآ مگ 318000۷3 +ک.اح منطمعلها 20۳ -44 6 ۴ات «صذاانه23 ۳31826 ,ملظ 3۳۱۵6۵۵ ۵ 1۳۵۵ 159056 +کصمزقن0 10 ید5 6 )۶ ۶۵۵ 106 :10065 ان عصاصنع2 13 ,(2011) مس ولوی 1۵ ول وعطگنلاه8 -45 642-63 20 ,ک61300 3161 ,43 [۷۵ ,۳۵۲65 ,هسام صه‌طاس حز کمسحصع5 حاو وس 6-ع6 36900 316۷ ,(2017) و منالفنتا/2 .۸ بهز7060ع11 م۸ ,ق386۷ بش۸ بقتاکتاا1 وش 3۵29466 -46 0 ,10 ۷۵1 ,رکطع1 55 ,۳1200 صز اصعص 320610 سح -صه تا اسدهگ 10۶ کعزوعاد 5 عصصص21 7100086 1۳۳۵۳ ۶و م20 عط1 .(2014) مک بقانصصتال ول 11610006 وک راو زقصوه5 -47 6۶ ۲7۵1 0زا زط 2 نهاکناگ ,۳1۵00 دز و5 موی کبه۳۵ ۸ وازازط ناهیک آها ۳ 40 ,5 30 ,3 [۷۵ اطع ز۹ع۳۵۳ ,1۳3604 دقع 0۳0 اطاوزد 10۳ دی ۸ .(2003) و[ 1۷70۵۳۵۵۶ -48	طرح مسئله: شهر، سامانه ای پیچیده از تعاملات اجتماعی و اقتصادی میان انبوهی از عوامل انسانی و غیرانسانی است که برنامه ریزی و مدیریت آن به رویکردهای جدید نیاز دارد. آینده پژوهی و آینده نگاری ازجمله گفتمان های جدید با ماهیتی فرارشته ای و میان رشته ای و ازجمله رویکردهای مشارکتی هستند که در تلفیق با برنامه ریزی مرسوم شهری دیدگاه های نوینی را در حوزه مدیریت شهر ایجاد می کنند. هدف: هدف پژوهش حاضر، ارائه تصاویر بدیل از آینده شهر اصفهان در چهارچوب روش سناریونگاری است. روش پژوهش: پژوهش حاضر به مثابه پژوهشی کاربردی با بهره گیری از رویکرد تحلیل آثار متقابل، آینده شهر اصفهان را سناریوپردازی کرده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش، ۲۱ نفر از خبرگان برنامه ریزی شهری و آینده نگاری بوده اند. نتایج: با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای و رجوع به اسناد بالادستی شهر اصفهان، 22 عامل اولیه اثرگذار بر آینده شهر اصفهان شناسایی شد. از میان این 22 عامل و با استفاده از نرم افزار میک مک، 7 عامل به مثابه عوامل کلیدی انتخاب شدند و در قالب سه پیش ران تغییر یعنی فناوری، اقتصاد شهری و محیط زیست مبنای تدوین سناریوهای پیش روی شهرداری اصفهان قرار گرفتند. این سناریوها، «باغ با وای فای»، «اصفهان ۱۳ تا B13» و «حال همه ما خوب است، اما تو باور نکن»، نام گرفتند. سناریوی اول حالتی خوش بینانه و آرمان شهری، سناریوی دوم حالتی بدبینانه و ویران شهری و سناریوی سوم ادامه وضع موجود را به تصویر می کشد. نوآوری: کاربرد سناریوپردازی و رویکرد مشارکتی به مثابه روشی نوپدید در حوزه مدیریت شهری اصفهان، نوآوری پژوهش حاضر است.
24,626	385917	وازه‌های کلیدی: \|عراب, تحلیل نحوی» تفسیر فقهی, وصیت, گفتمان قرآنی. دور شدن جامعه اسلامی از مفسران حقیقی قرآن و کثرت‌پذیر بودن فهم آیات قرآن». سبب تفسیرهای مقفاوت ی مختلف آیات آن است. از آنجا که گفتمان؛ بیان منظم یمنسجم فکر یا آیده- ای اس کسیه شک قاسی از گاربود بای وا هن ای اق تعافن احضامی گفته می‌شود # نویسنده مسئول مقاله: ۴ 20 2200 6 زساکمل-۲ نامه 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 چهه فاطمه دست‌رنج واکاوی تأیر تحلیل‌هاق وی آدر. 7 و به صورت رویدادی ارتباطی در موقعیت اجتماعی تفسیر می‌شود (فرکلاف, ۱۳۷۹: ٩) توجه به «گفتمان قرآنی» در موضوعات مورد بحث. بسیار کارگشا خواهد بود. بنابراین»؛ توجه به سطح زبانی گفتمان - که در قالب گفتار» کلام و سخن است - و سطح فرازبانی - که همان نقش بسترهای فرهنگی و اجتماعی و تأثیر عوامل برون‌زبانی در شناخت معنای کلام یا نوشتار است - در تفسیر آیات قرآن نقشی اساسی ایفا می‌کند و از این رو تفسیر مبتنی بر منابع مورد اعتماد به‌عنوان معیار اعتبار این آرا همواره مورد توجه عالمان قرآن‌پژوه بوده است. اما در میان منابع مورد اعتنا در تفسیر قرآن» علوم ادبی! جایگاه ویژه‌ای دارند؛ زیرا فهم صحیح آیات الهی دن گوی شتاشه صعیح جرا ی ساختاراجملاه پر آسناس لول حاگم.ین آدبیات عربی است و با توجه به وجود اختلافات متعدد در تزکیب آیات و تأثیر این اختلافات در معنا بر این اساس» پژوهش حاضر در صدد است با تحلیل ادبی - زبانی آیه وصیت به واکاوی نظام‌های گفتمانی حاکم بر آن بپردازد و به پرسش‌های زیر پاسخ دهد: میزان اعتبار " و استقلال * علوم ادبی و به‌ویژه تحلیل‌های نحوی " در برداشت متفاوت از آیات الاحکام تا چه حد است؟ و از سوی دیگر آیا دیدگاه‌ها و آرا فقهی نقشی در تحلیل نحوی و تعیین نوع [عراب این قبیل آیات دارند؟ فقها و مفسران در مواجهه با اختلافات نحوی در آیه وصیت. عمدتا چه رویکردی را در پیش گرفته‌اند؟ گفتمان قرآنی از آنجا که آيه مختار دارای تنوع در موضوعات نحوی و نیز دارای احکام فقهی مختلفی است و وصیت نیز از سنن پسندیده‌ای است که قرآن کریم با اسلوب‌های مختلفی بر اهمیت و مطلوبیت آن تأکید دارد. شناخت حکم تکلیفی وصیت با توجه به آثار اجتماعی و حقوقی آن؛ با توجه به اینکه علم «فقه» صرف نظر از اعتماد یا عدم اعتماد به رای" و قیاس"» به معنای فن استتباط و استخراج احکام و تطبیق اصول و کلیات بر جزئیات» از صدر اول در میان شیعه و اهل سنت وجود داشته است (مطهری» ۱۳۵۹: ۶۲۱) و در تحلیل گفتمان نیز هدف شناخت معنای کانونی و بنیادی با رویکرد استنباط نظری است از این رو نوشتار حاضر در صدد است به شیوه تحلیلی و با استناد به منابع متعدد ادبی و تفسیری» تأثیر اختلاف آرای ادبی بر تفسیر آيه وصیت و نیز تأثیر دیدگاه‌های فقهی بر نوع تحلیل ادبی را در گفتمان قرآنی آن» مورد 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 رای رش دوره ٩, شماره ۱ (پیاپی 2۳). فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ 0 بررسی قرار دهد و علاوه بر تعیین نوع نظام گفتمانی آیه؛ تبیین نماید که در تقابل میان نحویان و فقها رویکردهای فقهی چه نقشی در گزینش و تعیین نوع \|عراب آیات‌الاحکام دارند. جایگاه و نقش مهم دانش (\|عراب* در فهم و تفسیر قرآن و نیز اهمیت احکام فقهی ازجمله وصیت, سبب تألیفات گسترده‌ای در این حوزه شده است (آقا بزرگ تهرانی بی‌تا: ۲/ ۲۳۳ ۵ صدر, بی‌تا: 1۸-۹۷). در این میان «جمال‌الدین عبدالرحیم علی اسنوی» در دی کتاب التمهید و الکوکب الدری فیما بتخرج علی الاصول نحویه من الفروع الفقهیه در بررسی مسائل فقهی به اختلاف نظر فقها مبنی بر دلالت‌های نحوی پرداخته و تأثیر این اختلاف دیدگاه- قاوا بن,مسنائل ققهی :بررسی کزده اس ول یاه الرسانه از رابظه دلالت لغی ,ین در رابطه با وصیت نیز تألیفات بسیاری در قالب مقاله ی پایان‌نامه وجود دارد؛ مانند پایان- نامه کارشناسی ارشد زینب مهدی‌پور با عنوان «بررسی تطبیقی چگونگی اخراج وصیت از دیدگاه فقهای امامیه و شافعیه» که در آن به شرایط وچگونگی عمل به وصیت در مذاهب امامیه و شافعیه پرداخته است؛ پايان‌نامه کارشناسی ارشد.حامد بابایی ابا عنوان «بررسی تحلیلی ساختار عقد وصیت» که مولف در آن ساختار وصیت را از منظر عقد یا ایقاع بودن آن مورد بررسی و نقد قرار داده است؛ مقاله «ماهیت حقوقی وصیت» از عباسعلی عمید زنجانی و همکاران در مجله حقوی خصوصی؛ «پیامدهای حکم وصیت از منظر قرآن» از محمد روانفر در مجله حدیث حوزه؛ مقاله «مومن و لزوم وصیت» از عبدالل جوادی آملی در مجله پاسدا راسلام. در بیشتر این آثار به مفاهیم کلی, اقسام و شروط وصیت و نیز آثار تربیتی» حقوقی و اجتماعی آن پرداخته شده و کمتر وصیت به شکل تحلیلی بررسی شده است. در این بین؛ مقاله «وجوب وصیت از دیدگاه ساختارهای قرا ن» نوشته مهدی سلیمی و همکاران به نوشتار حاضر نزدیک- تر است؛ اما این مقاله بیشتر به ابعاد فقهی وصیت نظر داشته و به تحلیل ادبی و نظام گفتمانی با توجه به گستردگی مطالب؛ به نظر می‌رسد وجه تمایز نوشتار حاضر آن است که ضمن 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 چهه فاطمه دست‌رنج واکاوی تأیر تحلیل‌هاق وی آدر. 7 واکاوی تحلیل‌های نحوی مختلف آيه وصیت و نیز آرا فقهی فریقین در این خصوص به بازنمایی میزان تأثیر پیش‌فرض‌های فقهی در ترجیح نوع [عراب آیه و تبیین نظام گفتمانی آن یکی از مهم ترین اصول پژوهش در موضوعات قرآنی» چگونگی روشمند کردن مطالعات این حوژه است+ رن کریم سجموغه‌ای: از لانه‌های معنایی است که: زمینه:را ,برای اسنتفاده: از روش‌های گوناگون در مطالعات قرآنی فراهم می‌کند. تحلیل گفتمان! ازجمله روش‌های کیفی تحقیق"" است که از آن می‌توان به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای فهم محتوا و ساختار استفاده کرد (کویلی»۱۳۸۷: 1۰۰/۳). هدف این روش تحلیل, سامان دادن, نظام‌مند کردن و استفاده بهینه از مولفه‌هایی نظیر تحلیل واژگان ی اصطلاحات. بررسی انسجام متن» سیاق و بررسی روابط بینامتتی -که معنای مرکزی متن الا 56 4 رورا ۱۳۸۹ 4۹۹ مولفه‌هایی که هر چند توسط دانشمندان اسلامی به‌عنوان مقدمات فهم معانی متون دینی به لحاظ تئوریک مطرح شده؛ اما در مقام کاربست» کمتر مورد استفاده قرار گرفته است. از آنجا که درک سخن گوینده و نقطه آغاز تفاهم» آشنایی با زبان و قوانین جاری بر آن است (خوش‌منش» ۱۳۸۷: ۲۶۷) در این نوشتار برآنیم با توجه به اهمیت و جایگاه دانش اعراب و اصول حاکم بر ادبیات زبان عربی, تأثیر تحلیل‌های نحوی گوناگون در برداشت فقهی از آیه وصیت را بیان کرده و دیدگاه‌های تفسیری و فقهی مبتنی بر \|عراب‌های مختلف را در قالب از دلائّل مهم پرداختن به این موضوع ظرفیت‌هایی است که تحلیل گفتمان و نظریه‌های این رویکرد برای تحلیل آیه و احکام فقهی آن دارد؛ ظرفیت‌هایی چون انواع نظام‌های گفتمانی و عواملی چون فرا رفتن از نشانه‌های صوری شناختی و وازد شدن به حوزه معرفتی که تبیین بر این اساس» تحلیل گفتمان آيه مذکور می‌تواند کمک بسیاری در توجیه اعراب‌های گوناگون و یا ترجیح یک وجه ترکیبی نسبت به سایر وجوه ترکیبی داشته باشد. بر همین اساس 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 1: جستارهای زبانی دزرم ٩ ره ۱ (یایی ۱6۳ فروردین ارات 3 لازم است قبل از پرداختن به آن؛ انواع نظام‌های تحلیل گفتمانی مختصرا توضیح داده شود. نظام‌های گفتمانی!" نظام‌هایی فرایندی هستند یا از ویژگی‌های توانشی» کنشی و شنوشی برخوردارند» یا فارغ از هر توانشی, کنش‌آفرینی دارند. اگر نظام گفتمانی؛ مبتنی بر کارکرد و یا عملکرد عوامل گفتمانی باشد از اصل کنش و اگر مبتنی بر نوع و یا شیوه حضور آن عوامل باشد. از اصل شوش پیروی می‌کند (شعیری؛ ۱۳۸۹: ۱۰۷). بدین ترتیب؛ نظام‌های گفتمانی انواع مختلفی چون هوشمند احساسی و رخدادی دارند که می‌توانند در تحلیل گفتمان به کار گرفته شوند. نظام گفتمانی هوشمند نظامی مبتنی بر شناخت و اهداف از پیش تعیین‌شده است. در این نظام ارتباطی» یکی از طرفین مقظف است تا خندارا با بزنامه‌ای که به ای داده می‌شود هماهنگ کند. در این حالت کنشگر طبق دستوری که دریافت می‌کند به اجرای برنامه می‌پردازد. این نظام گفتمانی نشامل اتواع کنشی: القایی .و مرلم‌مدار ینام کهظانی احساسی نیز نظامی است که در آن بروز معنا مبتنی بر شوش و نوع حضور است و شوشگر با توجه به تغییری که در احساسات او رخ می‌دهد دست به کنش می‌زند و شامل سه گونه تنشی - عاطفی» حسی - از آنجا که تبیین وجه عاطفی گفتمان و چگونگی تأثیر گذاری این نظام بر مخاطب قرآن در کنار وجه معرفتی آن اهمیت بسزایی دارد؛ در ابتدا به منظور آشنایی و تسهیل امر پژوهش. کلیاتی چون رهیافت تاریخی و بستر اختلافات نحوی و جایگاه و نقش اختلافات نحوی در تفسیر ذکر و سپس به تحلیل گفتمان آیه او آرا مبتنی بر وجوب و استحباب حکم آن پرداخته شده و درنهایت ضمن تحلیل زبانی و محتوایی دلائل اختلاف. نتایج پژوهش ارائه شده است. رهیافت تاریخی اختلافات نحوی و شناخت بسترهای مختلف آن با استفاده از داده‌های تاریخی در این حوزه» مسیر واکاوی و تحلیل گفتمان وصیت را هموار می‌سازد. با ظهور سیبویه و تألیف الکتاب, مکتب نحوی بصره تکوین یافت. این مکتب با قانونمند کردن قواعد نحو و روی آوردن به قیاس, موجب راه یافتن تأویل در تحلیل نحوی آیات شد. در مقابل این مکتب, مکتب نحو کوفه به پیشوایی کسایی (ف. ۱۸۹ ق) با تکیه بر نقل و سماع شکل گرفت و به این صورت, 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 چهه فاطمه دست‌رنج واکاوی تأیر تحلیل‌هاق وی آدر. 7 اختلافات نحوی هم‌زمان با تکامل نحو عربی در اواخر قرن دوم هجری رخ نمود. به‌رغم توجه عمیق مکتب کوفه به سماع, نحو بصره به‌عنوان نحو معیار؛ پیروان بیشتری یافت. در همین زمان قرآن کریم محور اصلی مباحث نحو عربی بود و کتاب‌هایی با عنوان معانی القرآن و اعراب القرآن که دربرگيرنده آرای نحوی مفسران بود» تدوین شد (سالم مکرم» ۱۹۷۸: ۹۳- بررسی مکاتب و دیدگاه‌های نحوی علما و مفسران حاکی از آن است که حجم فراوانی از اختلافات موجود در نحو و \|عراب آیات قرآن» معلول نوع تحلیل صاحب‌نظران و موّثر از پیش- فرض‌های مختلف آنان در زمینه‌های فقهی» کلامی و ... بوده است. به نظر می‌رسد آنان در صدد فهم درستی از آیات قرآن» منطبق با قواعد زبان بوده‌اند (ابن انباری» ۱۶۲۸ق: ۶3۳). با وجود این رویکردهای مختلفی را در مواجهه با اختلافات نحوی اتخاذ کرده‌اند. گفتنی است تحلیل‌های ادبی در این مقاله مبتنی بر مکتب نحوی خاص نبوده و به جمیع مکاتب و آرا نحوی با رویکردی نقادانه نظر دارد و از آنجا که سیبویه مشهورترین عالم نحوی و پیشوای بلامنازع مکتب نحوی بصریان و نیز نحویان متقدم و متأخر است؛ عمدتا به آرا وی استناد شده است. به‌سبب ویژگی زبان عربی که در بسیاری موارد به آیات قابلیت وجوه \|عرابی گوناگون می‌دهد و مطابق با هر ترکیب و تحلیل, معنایی متناسب برداشت می‌شود. یکی از عوامل مهم اختلافات نحوی» رخ می‌نماید. منظور از اختلافات نحوی» اختلاف دیدگاه‌ها در توجیه و تبیین مباحث لغوی» اختلاف نظر در استنباط مسائل نحوی» تفاوت در فهم مبانی نحو و به‌کارگیری آن است. از آنجا که ابواب و موضوعات مختلف نحو در دلالت‌هایشان متفاوت هستند اختلاف نظرهای نحوی سبب بروز معنای متعددی می‌شود؛ مانند کلمه «طیر» در آيه «یا جبال أوّبی معّه و الطیر یل له الحدید) (سبا/۳۶/ ۱۰) که اگر مفعول‌معه تلقی شود؛ معنای معیت و اگر اسم معطوف قرار گیرد معنی جمع از آن برداشت می‌شود (مکی ابن ابی طالب, ۱۶۰۵ق: ۵۸۳؛ العکبری, از این رو علم نحو راه آشنایی با عراب و آشکار کردن معناست. به همین دلیل» عموم مفسران بر ضرورت آشنایی با مباحث نحوی» پیش از ورود به تفسیر آیات تأکید کرده‌اند 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 رای رش دوره ٩, شماره ۱ (پیاپی 2۳). فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ 0 (العکبری» ۱۶۰۹ق: ۱۵۹-۱۵۵؛ طبرسی, ۱۶۰۸ق: ۱/ ۸۱؛ ابی حیان الاندلسی» ۱۶۲۲ق: ۱/ ۱۵؛ با وجود تأکید مفسران بر نقش و تأثیر \|عراب در فهم و تفسیر قرآن» این هشام و به دنبال او زرکشی و سیوطی با ذکر شواهد متعددی,» \|عراب را فرع بر فهم معنا دانسته و معتقدند معرب ابتدا باید معنا و فهم صحیحی از آیات به‌دست آورد و سپس بر طبق معنا \|عراب آیه را بیان کند جرجانی نیز بر این باور است که هدف از آوردن کلمات در ساختار جمله به‌دست آوردن معانی خود آن کلمات نبوده؛ بلکه ذکر آن‌ها به خاطر بیان وجوه پیوند میان آن‌ها و بیان احکامی است که تمره ارتباط بین آن‌هاست (جرجانی۱۶۲۲ق:۳۰). بنابراین» توجه به معنا و مقصودی که هدف اصلی مخاطب در مواجهه با متن است از جمله مسائلی است که در مباحث علوم ادبی و تیز علم اصول اقمیت بسزایی دارد (سکق: ۰۱ ۵۰ در رابطه با آيه وصیت به‌نظر می‌رسد وجه دستوری آیه حاکی از آن است که گفتمان" آیه یک گفتمان دستوری بسته است که می‌تواند در محور فرایند کنشی آن و در فضایی قطبی, تحلیل شود؛ اما حضور عناصر دیگر در این گفتمان بیانگر آن است که تعاملات ادراکی در فرایند فهم آیه موثر است (اکبری زاده؛ ۱۳۹۹ ۱۸). عناصری چون وجود \|عراب‌های مختلف که زمینه حکم فقهی را در گستره وجوب و استحباب فراهم می‌کند و نیز وجود پیش‌فرض‌های فقهی مبتنی بر روایات که نقش بسزایی در برداشت نهایی از آیه مورد بحث دارد. ۶ تحلیل گفتمان آيه وصیت از منظر وجوب و استحباب «وسیت» ان ریش ارومنی» درکلشت به معتای فوهاهان که کم ول نف شرت زاين منطو 54 ۳۹۹/۱۵ اما در قرآن در دو قالب اخلاقی و فقهی استعمال شده در اصطلاح اخلاق به معنای پند و موعظه است (راغب,۱۶۱۲ق:۵۲۵/۱؛ طریحی ۱۳۷۵: 0۱۲/۶) و در اصطلاح فقه به معنی واگذاری عین مال یا متفعت آن بعد از وفات به شخصی دیگر است؛ به طوری که تصرف در اموال وی بعد. از مرگش برای دیگران.مباح باشد. (دآدمرزی,۱۳۸۰: 4۲۸ خمینی, ۱۳۹۲ :۳). در رابطه با نظام‌های گفتمانی آيه وصیت. باید یادآور شد ساحت چندوجهی قرآن» نقش 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 چهه فاطمه دست‌رنج واکاوی تأیر تحلیل‌هاق وی آدر. 7 دوگانه معرفت"آبخشی و انگیزه!ابخشی را دارد (شریفی, ۱۳۹۳: ۶۹). بنابراین» در تحلیل مفهومی این آیه می‌توان به هر دو نقش اشاره کرد. نقش معرفت‌بخشی آیه با فضای وجوب حکم وصیت و بعد انگیزشی آن با حکم استحباب آیه سازگار است. از سوی دیگر در بررسی آیه «کیب علکم \|ذا حضر أحکم الموت لن درک حیرا او لوالدین و البین بالمشوف حقّا عّی التین» (بقره/۱۸۰/۲) نوعی گفتمان بسته برآمده از دستور شکل گرفته که تابع تغییر وضعیت از شرایط اولیه؛ یعنی نقش انگیزه‌بخشی به شرایط ثانویه ( همان نقش معرفتی است) است (شعیری» ۱۳۸۵: ۱۳ - ۱۷). در گفتمان قرآنی مطللوبیت"" برخی اعمال در ساختار «جملات خبری"» بیان شده که در تحلیل این ساختار باید گفت گرچه به اعتقاد برخی علما «خبر» در مقام «انشا» افاده زیاده از رجحان نمی‌کند (نراقی؛ ۶۰۹ ۱ق: ۹۱) و لذا حکم آیه حمل بر استحباب می‌شود (شهید ثانی» ۱۶۱۳ق: ۲۱۷/۹) که با نظام گفتمانی احساسی که در آن جریانات حسی می‌توانند به ادراک معنا منجر شوند منطبق است؛ اما بسیاری از علما «جمله خبری» را دال بر وجوب می‌دانند (مامقانی» ۱۳۵۰: ۱۳۲) که می‌توان نظام گفتمانی هوشمند را که در آن بروز معنا تابع برنامه‌ریزی و مبتنی بر اهداف از پیش تعیین از آنجا که انسجام گفتمان قرآن در تمام ابعاد معرفتی» موضوعی و ساختاری آن در یک سوره و در ارتباط سوره‌ها با هم در کلیت قرآنی» قابل دریافت است (اکبری‌زاده, ۱۳۹۹: )4 خداوند متعال در آیات ارث. علاوه بر تعیین سهم‌الارث هر یک از وارثان» عمل به حکم آيه شریفه را بعد از توجه به وصیت میت و پرداخت دیون وی واجب دانسته است: «یوصیکم ال فی أولارکم پلذکر مد حظ لین ... من بد وصيه یوصی بها او ین» (نسا/۱۱/4): خدا دربارو فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم (میراث) پسر به اندازه سهم دی دختر باشد. در گفتمان قرآن؛ عمل به وصیت تا حدی مهم است که قبل از پرداخت سهم وارثان» ابتدا باید وصیت میت اجرا و دینش پرداخت شود. سپس» اموال او میان وراث تقسیم شود (حسینی جرجانی» ۱۶۰۶ق: ۲۰۲/۲). تحلیل گفتمانی قرآنی آیات مربوط به موضوع» حاکی از آن است که جهت صحت عمل به وصیت و انجام آن» باید در هنگام وصیت دی نفر شاهد عادل حاضر پاهتف: سا آیوا این #سرا شهاده کم را کر اک ارت چین الرسیت اگان کواعن شک 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 رای رش دوره ٩, شماره ۱ (پیاپی 2۳). فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ 0 ان من غیرکم ان انم ضربتم فی اللرض» (مائده/٩/ ۱۰۹ - ۱۰۸). اهمیت این مسظله به قدری است که اگر دسترسی به مسلمان مقدور نبود» می‌توان از دو نفر کافر ذمی عادل استفاده از این رو بر پایه تحلیل آیات قرآن در رابطه وصیت نکته‌هایی جلب نظر می‌کند که می‌توان آن‌ها را در شمار مولفه‌های هویت‌ساز گفتمان قرآنی وصیت برشمرد. در نظر گرفتن معانی کلمات و اصطلاحات خاص, توجه به مبانی نظری دیدگاه‌ها و نیز پیش‌فرض‌ها تبیین دیدگاه‌های مختلف و عمق معنا و اندیشه‌ای که در ورای آن دیدگاه موجود است و نیز توجه به قدرت حضون آرا ی اندیشه‌ها ازجمله مژلفه‌های مهم این فان است: بنابراین در تحلیل گفتمان قرآنی وصیت با توجه به قالب‌های زبانی» و نیز با عنایت به قالب- های فراز‌بانی» لایه‌های مختلف متنی و فرامتنی در یک رابطه متقابل و هم‌زمان در جهت شناخت معنای کانونی و بنیادی آیه تحلیل می‌شوند که حاصل آن دی دیدگاه اصلی مبتنی بر «وجوب» و برخی عالمان بر این باورند که وصیت. امری واجب است (الجصاص,» ۱۶۰۵ق: ۲۰۲/۱؛ ۹) هر چند برخی دیگر با وجود اعتقاد به وجوب قائل به نسخ آيه وصیت با آیات «ارث» شده‌اند (الجوزی» ۱۶۰۶ق: ۱۸۲/۱). معتقدان وجوب وصیت به دلالت الفاظ آیه استدلال کرده و وجوب را مبتنی بر تعبیر «کیّب» و «حقّا؛ می‌دانند؛ زیرا طبق تحلیل آنان «کتب علیکم» به معنای «فرض علیکم» بوده که با تعبیر (بالممروف حقّا علّی المتین» موزه:تأکیه قرار گرفته و در میان القاقلی, گه: معنای ‏ وجوب زا می‌رساقه سفق انم قول ید خداوی (اتجساهی, فحقااق: ۱ از آنجا که نظام گفتمانی هوشمند. نظامی مبتنی بر شناخت و در آن بروز معنا تابع اهداف از پیش تعیین‌شده است (شعیری» ۱۳۸۹: ۱۰۷) به نظر می‌رسد با توجه به تحلیل ادبی آیه نظام گفتمانی حاکم بر آن از نوع هوشمند و برنامه‌مدار است که بر رابطه بین دی کنشگر و برنامه از قبل تعیین‌شده مبتنی است و یکی از طرفین, موظف به پیروی و هماهنگی خود با برنامه‌ای است که به او داده می‌شود (همی ۱۳۸۸: ۱۷). بنابراین؛ رابطه‌ای از نوع دستوری بر 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 1 فاطمه دست‌رنج واکاوی تأثیر تحلیل‌های نحوی در... 7 نظام گفتمانی آیه حکم‌فرماست که جنبه وجوب آن را تقویت می‌کند. علاوه بر آنکه, حکم وجوب پشتوانه روایی نیز دارد. سخن ابن‌عباس در رابطه با نسخ آیه وصیت با آیات ارث (الزرقانی؛ 0۱ ۸۹/۶ و روایت پیامبر اکرم۴۱؟ که فرمودند: «مسلمان را نسزد که چیزی قابل وصیت کردن داشته باشد و دو شب بخوابد مگر اینکه وصیت او مکتوب در نزدش باشد» (البخاری, ۷ مسلم ۱۶۰۸ق:۱۲۶۹/۳؛ ابو داود» ۱۶۱۰ق: ۱۱۲/۳) موید این حکم است. طبری با استناد به تعبیر «حف علّی القین» تصریح کرده که وصیت واجب است و هر کس در این امر کوتاهی کند. فریضه‌ای را ضایع کرده است (طبری» ۱۶۰۵ق: ۱۱۵/۲ - ۱۱3). مفسران دیگری نیز نظیر سمرقندی و شوکانی با عنایت به روایات و ارائه تحلیل نحوی» وجوب حکم را همان‌گونه که ملاحظه می‌شود فقها و مفسران در اتخاذ موضع خود. توجه ویژه‌ای به روایات داشته و آن را مبنای رویکرد خود قرار داده‌اند. بنابراین؛ در گزینش میان تحلیل‌های نحوی مختلف, روایات به‌عنوان پشتوانه‌ای محکم برای آرای فقهی تلقی می‌شوند. از دیدگاه برخی علما وصیت امری مستحب بوده (مقدس اردبیلی» ۱۳۷۹: ۶1۸) و حکم وصیت در آیه مذکور» حمل بر وجوب نمی‌شود و تنها جنبه راهنمایی و هدایت دارد (الطحاوی» ۱۶۰۸ق: ۷ قرطبی۱۶۲۷۰ق: ۲۹۷/۲؛ ابن العربی,۱۶۰۸: ۱۰۰/۱؛ الدمیاطی۱۶۱۸: ۱۹۸/۳؛ ابن قدامه. به عقیده این گروه» رهاورد توجه به سیاق و وجود قرائنی چون تخصیص حکم وصیت به متقین و نیز تعبیر «بالمعروف» نافی حکم وجوب است (طباطبایی»۶۱۷ ۱ق: ۱۸۰/۱؛ طبرسی, ۹۳۸ بنابراین؛ معنای آیه ثبوت نظر و تحصین است نه ثبوت فرض و وجوب؛ زیرا در آیه قراینی دال بر استحباب وجود,دارد: ازجمله اين.قرائن, تعبیر «حفّا علّی المتین» و «بالمعروف» است که به‌عنوان یک جریان حسی و عاطفی می‌تواند به ادراک معنا منجر شود و شنوشگر با توجه به تغییری که در احساسات او رخ می‌دهد. دست به کنش زند (خراسانی, ۹ 1۴). بنابراین» گفتمان قرآنی وصیت در بعد استحباب تابع نظام گفتمان احساسی و از گونه تنش - عاطفی است که در آن عوامل عاطفی به شیوه‌های مختلفی و به طور مستقیم بر 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 رای رش دوره ٩, شماره ۱ (پیاپی 2۳). فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ 0 شخص, اثر می‌گذارند و توانش او را به گونه‌ای تحت تأثیر قرار می‌دهند که می‌تواند مبنای عمل البته برخی این نظر را نپذیرفته و یادآور شده‌اند که واژه «بالمعروف» در آیات دیگری نظیر آیه «ی علّی المولود له ررقن و کسونن بالمضوف» (بقره/۲۳۳/۲) به معنای وجوب آمده است. موید دیگر این دیدگاه آن است که به دنبال تعبیر «بالمعروف» قید «حقّا» ذکر شده که تأکیدی بنابراین » ذکر لفظ «متقین» و تخصیص حکم به آنان؛ هیچ دلالتی بر نفی وجوب آن برای سایرین نداشته و کمترین چیزی که آیه اقتضای آن را دارد وجوب حکم برای پرهیزکاران است؛ در حالی که از غیر متقین آن را نفی نکرده است. فقها و مفسران در برداشت فقهی آيه وصیت به سیاق آیه عنایت داشته و در مواجهه با اختلافات نحوی آیه عمدتا \|عرابی همسو با نظرات ۷ تحلیل زبانی و محتوایی دلائل اختلاف در حکم وصیت فقه علم به احکام شرعی فرعیه از روی ادله تفصیلی و فن استخراج و استنباط احکام از منابعی چون قرآن» سنت» اجماع و عقل است (الاحسائی,۱۶۱۰ق: ۳۶ فاضل مقداد» 0:۱۳۹۱). از این رو؛ قرآن کریم از منابع مهم احکام فقهی است و با توجه به وجود اختلافات متعدد در ترکیب آیات و تأثیر این اختلافات در معنای آیه» ضرورت تلاش برای یافتن ترکیب صحیح آیات روشن می‌شود؛ زیرا ترکیب درونی اثر ادبی به منظور دست‌یابی به معنای نهایی آن» ريشه در سافتارگرایی ی تلاشی سیاکت‌شناسان در حطیل هتین لدبی دارد. این او تلاشی است .یرای کشف نظام پنهان و قولعد ای امکاناتی که گفتار رولیی زا فهمپدیر میک (خطی/ ۳۸۱۳۸۶ از آنجا که فعالیت زبانی حاصل تعامل گفته‌پرداز و گفته‌یاب در موقعیت ارتباطی خاص است (شعیری» ۱۳۸۰ ۱۳- ۱۷ می‌توان بیان داشت که تفاوت در تحلیل نحوی آيه وصیت معلول نوع نگاه و تأثیر پیش‌فرض عالمان است. فقها بر این اعتقادند که علم ادبیات عرب از علوم اساسی است که دلایل کتاب و سنت بر آن استوار است (الآمدی» ۱۶۰۶ق: ۲۶/۱). از این رو؛ آنان در مکتوباتشان به دلالت‌های نحوی» نظیر حذف و اضمار» امر و نهی» فعل و انواع آن؛ حرف و انواع آن و دلالات دیگر نظیر تقیید به ظرف زمان يا مکان که بر آن مسائل فرعی‌تر 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 دیگری در فقه بنا شده است. پرداخته‌اند (اسنوی» ۱۶۰۰ق: ۶۰۹؛ جوینی» ۱۶۱۸ق: ۱۵۰/۱ شیرازی۱۶۰۵ق: ۱۲/۱). به‌دلیل ارتباط حکم فقهی با دلالت نحوی» این دلالت‌ها در نزد فقها از بنابراین» بهره‌گیری از مشخصه‌های متنی از عمده‌ترین موّلفه‌های تحلیل گفتمان است و در آيه مورد بحث توجه به دلالت تأکیدی واژه «حقا» در برداشت فقهی از آیه دارای نقش اساسی است. این واژه علاوه بر آنکه به لحاظ لغوی معنای وجوب را می‌رساند"" از دیدگاه نحویان برای تأکید ماقبل خود به‌کار می‌رود و معنای وجوب و ثبوت را می‌رساند (سییویه, ۱۹۹3 :۰ به تعبیر دیگر در قرآن تأکید با «حقا» مانند کتابت اقتضای معنای لزوم را دارد و البته نحویون درمورد نقش کلمه «حقا» اختلاف نظر دارند. برخی آن را صفت برای مصدر محذوف می‌داند که این مصیر محد وفایمطندن کل «کم ی بر« وصتییاست ی تقدین آن چنیغ است: «کیب کتبا حقا» یا «آأوصتی ایملا حقا اتکی ,۲ عای: ۱4/۹) که در ایغ صورت, دلالت آیه بر وجوب تقویت می‌شود. برخی دیگرآن را مصدر موکد مضمون جمله تلقی کرده‌اند که عامل آن محذوف و تقدیل:آن چنین ؛ایست: «حق,نلک حقا» (النحاس» ۱۶۰۹ق: ۶1۵۱/۱ اندلسی,۱۶۱۳ق: ۲۶۷/۱ ابوشیان با تکی یر دلالت تاکیگ‌که دال بری‌جوب است - دیدگاه کسانی را که «حقا» را تأکیدی برای مضمون جمله قبل می‌دانند. رد می‌کند. از نظر ابوحیان بعید به نظر می‌رسد که «حقّا» منصوب به «علی المتقین» بوده و تقدیر «علی المتقین حقّا» همانند «اولنک هم المومنون حقّا» (انفال/۸/ ۶) باشد؛ زیرا این تقدیر به ذهن متبادر نمی‌شود. علاوه بر اين» بر عامل موصول خود نیز مقدم شده است (ابی خیان الاندلسنی, ۶۲۲ ۱ق:۲۹/۲). در میان تحلیل‌های مختلف به نظر می‌رسد واژه «حقّا» مصدری از غیر جنس فعل خود. مانند جمله «قعدت جلوسا» است که بر:آنچه آمعنای «المتقین» دربردارد. تأکید می‌کند. بنابراین؛ علی رغم تحلیل‌های نحوی مختلف این واژه» به نظر می‌رسد برآیند کلی و نتيجه حاصل از آن؛ تحقق و ثبوت حکم است. هر چند دیدگاهی که دلالتی آشکار بر وجوب دارد دیدگاه ابوحیان آندلسی است. به این دلیل که وجوب تنها از «حقا» برداشت نشده؛ بلکه از «کتب» به‌دست آمده است. 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 1: جستارهای زبانی دزرم ٩ ره ۱ (یایی ۱6۳ فروردین ارات 3 گفتنی است میان حکم وجوب در آیه و دیدگاهی که نحویان درباره واژه «حقا» بیان کرده‌اند؛ ارتباط وجود دارد و طبری» جصاص و ابو حیان؛ صراحتا به بیان این مطلب پرداخته‌اند. همچنین ملاحظه می‌شود که برخی از آنان دلالت نحوی را دلیلی برای حکم وجوب به نظر می‌رسد فقها و مفسران در بیان دیدگاه‌های فقهی خویش» به نظرات نحویان تکیه کرده‌اند و عقيده نحوی تکیه‌گاهی بوده که به وسيله آن دیدگاه فقهی‌شان را تثبیت کرده‌اند. این کنر بیغ متا نیست که اخقلای نی دی مسائل فقهی«بر اختلاگ نیدگاه‌ها دی‌مسسنائل تحوی بنیان نهاده شده است؛ زیرا اختلاف دیدگاه در مباحث فقهی» پیش از آنکه علم نحو شکل بگیرد. بعید نیست که ابوحیان \|عراب این واژه را با تأثیرپذیری از حکم فقهی داده باشد؛ زیرا او در واکنش به دیدگاه‌های دیگر دلیل خروج از معنای تأکیدی را مطرح کرده است و این معنی با حکم وجوب ارتباط دارد؛ اما در کلام ای دلیل آشکاری که تأذیرپذیری‌اش را نشان دهد به چشم از این رو گرچه گفتمان قرآنی آیه وصیت. دلالت وجوب را تقویت می‌کند؛ اما وجود دیدگاه‌های فقهی مبنی بر عدم وجود وصیت» سبب شده آيه مذکور با رویکرد عدم وجوب تحلیل نحوی شود حتی علما و مفسرانی که تحلیل وجوبی \|غراب آيه وصیت را برگزیده‌اند با اقامه دلایل گوناگون به گونه‌ای بحث کرلاهاند تا استحباب"حکم وصیت اثبات شود. از این رو؛ علی‌رغم نقش کلیدی و مهم علم نحو در تفسیر قرآن به نظر می‌رسد که علوم ادبی حجت توجه به معانی کلمات و اصطلاحات. (عراب و اختلاف احکام نحوی, مبانی نظری دیدگاه‌ها و پیش‌فرض‌ها و نیز توجه به قدرت حضور آرا و انديشه‌ها ازجمله مژّلفه‌های هویت‌ساز در تحلیل گفتمان قرآنی آیه وصیت است. بر این مبنا هر چند بهره‌گیری از مشخصه‌های متنی از عمده‌ترین مولفه‌های تحلیل گفتمان محسوب می‌شود و اختلافات نحوی در آیات الاحکام» بر حکم افقهی لسن اقآن تأنیی می‌گناود شم ما رابت بان تغییر میدس اما از آشچا که 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 1 فاطمه دست‌رنج واکاوی تأثیر تحلیل‌های نحوی در... 7 تحلیل‌های نحوی برآمده از فهم کسی است که متن را (عراب می‌دهد و اختلاف تحلیل‌های نحوی» نتيجه اختلاف در فهم \|عراب‌دهندگان متون است پیش‌فرض‌های مختلف, اعم از فقهی, کلامی و ... نقش تعیین‌کننده‌ای در گزینش (عراب آیه دارند و تفاوت در تحلیل نحوی آيه وصیت معلول نوع نگاه و تأثیر پیش‌فرض عالمان است. از این رو علوم ادبی حجتی مستقل در این زمینه» شمرده نمی‌شود. علما و فقها نیز در مواجهه با تحلیل‌های نحوی مختلف در آیه وصیت. متناسب با نظر فقهی خود» عرابی که بیشترین همسویی را با آراشان داشته است برگزیده و در اتخاذ موضع خود. توجه ویژه‌ای به روایات داشته و آن را مبنای رویکرد خود قرار داده‌اند. در رابطه با نظام گفتمانی آیه وصیت باید یادآور شد اگرچه وجه دستوری آيه وصیت حاکی از یک گفتمان دستوری بسته است که می‌تواند در محور فرایند کنشی و در فضایی قطبی, تحلیل شود؛ اما حضور عناصری چون وجود \|عراب‌های مختلف و نیز وجود پیش‌فرض‌های فقهی مبتنی بر روایات» زمينه برداشت حکم فقهی را در گستره وجوب و استحباب فراهم می‌کند. از دیدگاه قائلان وجوب وصیت رابطه‌ای از نوع دستور مبتنی بر شناخت و اهداف از پیش تعیین‌شده بر نظام گفتمانی آیه حکم‌فرماست و نظام گفتمانی حاکم بر آن از نوع هوشمند و برنامه‌مدار است. طبق دیدگاه قائلان به استحباب, تعبیر.«حق علّی المین» و «بالمعروف» به- عنوان یک جریان حسی و عاطفی به ادراک معنا و کنش منجر می‌شود و در نتیجه, گفتمان قرآنی وصیت در بط استحباجه تابع گام مان سا سر از کون کی -غاطفی است. 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 +در لسان العغرب آمده: «هذا الامر یحق و یحق حقا و حقوقا صار حقا و ثبت»؛ یعنی واجب گردید و ثبوت یافت. ازهری درباره معنای آن گوید: وجب یجب وجوبا (ابن منظور»۶۱۶(ق: ذیل حقق). آخوند خراسانی, محمد کاظم (۱۴۰۹ق). کفایهالاصول. قم: موسسه آل البیت. آقا بزرگ تهرانی (بی‌تا).الذریعه الی تصانیف الشیعه. چ.۳. بیروت: دارالاضوا. آبن انباری» عبدالرحمن‌بن‌محمد (۱۶۲۸ق). الانصاف فی مسائل الخلاف بین النحو ابن العربی» آبوبکر محمد بن عبدالل(۱۶۰۸ق) آحکام القرآن» تحقیق محمد عبدالقادر ابن عطیه الأندلسی, آبومحمد عبدالحق بنغالب (۱۶۱۳ق). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد. الطبعه الاولی. لبنان: دارالکتب العلمیه. این قدامه المقدسی, عبدال بن آأحمد (۱۶۰۵ق). المغنی فی فقه الامام آحمدین‌حنیل این منظور محمد بن مکرم (۶۱۶ ۱ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر. این ندیم محمدبن اسحاق (۱۳۹1). الفهرست. ترجمه وتحقیق محمدرضا تجدد. تهران: این هشام الاّنصاری, جمال‌الدین (۱۹۸۵). مغنی اللبیب عن کتب ال عاریب. تحقیق د. مازن شارهای زیانی دوره ٩, شماره ۱ (یایی 6۳ فروردین ارات 3 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 1 فاطمه دست‌رنج واکاوی تأثیر تحلیل‌های نحوی در... 7 آبوداود, سلیمان بن الأشعث (۶۱۰ (ق). سنن. تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید. بیروت: آبی حیان الاّندلسی, محمدین یوسف (۱۶۲۲ق). تفسیر البحر المحیط. تحقیق الشیخ عادل آحمد عبدالموجود و الشیخ علی محمد معوض. الطبعه الاولی. بیروت: دارالکتب العلمیه. الاحسائی, ابن ابی جمهور (۱۶۱۰ق). الاّقطاب النقهيه علی مذهب الاماميه. محقق حسون الأسنوی آبومحمد. عبدالرحیم بن الحسن (۱۶۰۰ق). التمهید فی تخریج الفروع علی الصول. تحقیق د. محمدحسن هیتو. الطبعه الاولی. بیروت : موسسه الرساله . الأصول النحويه من الفروع المقهيه. تحقیق د.محمد حسن عواد. الطبعه الأولی. عمان: دار الآمدی آبوالحسن علی بن محمد (۱۶۰۶ق) الاحکام فی اصول الاحکام. تحقیق د. سید النباری» بو البرکات (۱۹۸۰). البیان فی غریب /عراب القرآن. تحقیق د. طه عبدالحمید. الاّندلسی آبومحمد. علی بن أحمد بن حزم (۱۶۰۶ق) الاحکام فی آصول الا حکام. الطبعه الباقولی, علی بن الحسین (۱۰۹۲ق). کشف المشکلات و /\|بضاح المعضلات. تحقیق د. البخاری, محمد بن (سماعیل (۱۶۰۷ق). الجامع الصحیح المختصر. تحقیق د. مصطفی 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 شارهای زبانی دوره ٩, شماره ۱ (یایی 6۳ فروردین ارات 3 جرجانی, عبدالقاهر بن عبدالرحمن (۱۶۲۲ق). دلائل العجاز فی علم المعانی. تحقیق الجصاص آبوبکر, أحمد بن علی الرازی (۱۶۰۵ق). آحکام القرآن. تحقیق محمد الصادق الجوزی» عبدالرحمن بن علی بن محمد (۱۶۰۶ق). زاد الصسیر فی علم التفسی. الطبعه الجوینی ابوالمعالی, عبدالملک بن عبد ال بن یوسف (۱۶۱۸ق). البرهان ف ی آصول الفقه. خوش‌منش» ابوالفضل (۱۳۸۷). زبان قرآن کریم و کارکردها ی آن. قم: پژوهش و حوزه. خمینی» رو-للل (۱۳۹۲). تحریر الوستله. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام حاجی خلیفه, مصطفی بن عبداله (۱۶۱۶ق). کشف الظطنون عن اسامی الکتب و الفنون. حری» ابوالفضل (۱۳۸۶). «درآمدی بر ادستور زبان داستان ادبیات داستانی. ش ۹۶ ۹۰. حسین» حامد (۱۹۷۹). المدخل الی الفقه الاسلامی. ط ۲ القاهره: مکتبه المتنبی. حسینی جرجانی, سیدامیر ابوالفتوح (۱۶۰۶ق) آیات الحکام (جرجانی). چ اول. تهران: دادمرزی» سیدمهدی (۱۳۸۰ش) فقه استدلالی (ترجمه تحریز الروضه فی شرح اللمعه). چ الدمیاطی, آبوبکر ابن السید محمد شما (۱۶۱۸ق). حاشبه [عانه الطالبین علی حل ألفاط فتح المعین لشرح قره العین بمهمات الدین. بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع. الرازی» فخرالدین محمد بن عمر التمیمی (۱۶۲۱ق). التفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب. 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 راغب اصفهانی, حسین بن محمد (۱۶۱۲ق). المفردات فی غریب القرآن. دمشق: دارالعلم الزرقانی» محمدین عبدالباقی بن یوسف (۶۱۱ ۱ق). شرح الزرقانی علی موطا الامام مالک. لزرقانی» محمد عبدالعظیم (۶۱۹ (ق). مناهل العرفان فی علوم القرآن. الطبعه الولی. لبنان: لزرکشی, محمد بن بهادر بن عبدال بو عبدالله (۱۳۹۱ق). البرهان فی علوم القرآن. تحقیق لزمخشری» آبوالقاسم محمود بن عمر (۱۶۱۵ق). الکشاف عن حقائق التتریل و عیون الفاویل فی وجوه التأویل الخوارزمی: تحقیق اغبذالرزاق المهدی. بیروت: دار \|حیا سالم مکرم عبد العال (۱۹۷۸).القرآن الکریم و اثره ف ی الدراسات النحوبه. چ ۲. القاهره: لسمرقندی» نصر بن محمد بن أحمد أبواللیث (۱۶۱۹ق) بحرالعلوم. تحقیق د. محمود لسمین الحلبی, أحمد بن یوسف (۱۹۸۹) الذرّ المصون فی علوم الکتاب المکنون. تحقیق سیبویه؛ عمروبن عشمان (۱۹13).الکتاب. تحقیق عبدالسلام هارون. ط ۱. بیروت: دارالجیل. السیوطی» جلال‌الدین "عبدالرحمن. (۱۶۱۹ق). الاتقان فی علوم القرآن. تحقیق سعید الشافعی,» محمد بن \|دریس (۱۶۰۰ق) احکام القرآن. تحقیق عبد الغنی عبدالخالق. بیروت: شریفی» حدیث و فواد نجم‌الدین (۱۳۹۳). «تحلیل نشانه‌شناختی گفتمانی سوره الرحمن». شکرانی» رضا و مهدی مطیع (۱۳۸۹). «گفتمان کاوی و کاربست آن در متون روایی». 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 1: جستارهای زبانی دزرم ٩ ره ۱ (یایی ۱6۳ فروردین ارات 3 شعیری,» حمیدرضا (۱۳۸۵). تجزبه و تحلیل نشانه - معناشناسی گفتمان. تهران: سمت. 8 سس سس( «بررسی انواع نظام‌های گفتمانی از دیدگاه نشانه - معناشناسی». مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی. ش ۲۱۹. صص ۰۱۱۹-۱۰۹3 * الشوکانی» محمد بن علی بن محمد (۱۶۱۶ق). فتح القدیر الجامع بین فنی الروايه و * شهید ثانی» زین الدین بن علی (۱۶۱۳ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم: * الشیرازی» آبو [سحاق \|براهیم بن.علی (۱۶۰۰ق) اللمع فی أصول الفقه. الطبعه الولی. * صدر سید حسن (بی‌تا). تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام. بیروت: موسسه النعمان. * اطباطبایی» سید محمد حسین (۱۶۱۷(ق) المیزان فی اتفسی القرآن. قم: دفتر انتشارات * طبرسی, فضل بن حسن (۱۳۷۷). جوامع الجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران و * الطبری, محمدین جریربن (۱۶۰۵ق). جامع البیان عن تأوی لآی القرآن. بیروت: دارالفکر. * الطحاوی » أبوجعفر احمد بن محمد بن سلامه (۱۶۰۸ق).شرح مشکل الثار. تحقیق شعیب * العک, خالد بن عبد الرحمان (۶۰۹ ۱ق).اصول التفسیر و‌قواعده. چ ۲. بیروت: دارالنفائس. * العکبری» ابوالبقا عبدالله بن الحسین بن عبدالل (۶۲۹ (ق).التبیان فی \|عراب القرآن. تحقیق * فاضل مقداد عبدال (۱۳۹۱). نضد القواعد المقهيه علی مذهب الاماميه. محقق عبداللطیف حسینی کوه کمری. قم: کتابخانه آیه ال مرعشی نجفی (ره) 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 چهه فاطمه دست‌رنج واکاوی تأیر تحلیل‌هاق وی آدر. 7 * فرکلاف, نورمن (۱۳۷۹). تحلیل انتقادی گفتمان. گروه مترجمان. تهران: مرکز مطالعات * القرطبی» آبو عبدالل محمد بن آحمد الأنصاری (۱۶۲۷ق). الجامع لأحکام القرآن. * کوبلی, پاول (۱۳۸۷). نظریه‌های ارتباط. احسان شاقاسمی. تهران: پژوهشکده علوم * مامقانی, ملاعبدالث (۱۳۵۰ق). نهایه المقال فی تکمله غایه المال. قم: مجمع الذخائر * مسلم, مسلم بن الحجاج القشیری (۱۶۰۸ق). صحیح. تحقیق محمد فواد عبدالباقی. بیروت: * مطهری» مرتضی (۱۳۵۹).خدمات متقابل اسلام و ایران. قم: صدرا. * مقدس اردبیلی» محمد بن احمد (۱۳۷۹). زبده البیان فی احکام القرآن. چ ۱ تهران: * مکی بن آبی طالب, آبومحمد (۱۶۰۹ق): مشکل /عراب القرآن. تحقیق د. حاتم صالح * مهرکش, احسان (۱۳۹۹). «چالش‌های عدم توجه به ماهیت موضوعله الفاظ و قصد ماتن». * النحاس, أبوجعفر أحمد بن محمد بن \|سماعیل (۱۶۰۹ق) /عراب القرآن. تحقیق د. زهیر ,۸۵ 1/۵/۱۵۵۵ 1100۵۵ ۹ 3600 76 .(0989) یک 22۳00 بجاصا۸ * -ا۵ 0 7110006101102 ملنا ی ا2-اه ۸-3007 .(2001) 36 منفدازصا-لد صعووعت ۸۳۵ ٩ -۵ ,2/۵۵۵ 1700۵۵ ۸ ازع اک-اه سسوم اسقط۸ ممسطضاه انه۸ لماک 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 رای رش دوره ٩, شماره ۱ (پیاپی 2۳). فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ 0 ۸ :ا7ا۸۵-اه ]۸1-۸ ۵1-۳107 41-۳۹0 ۸1-70004640 .(1979) مدع-۸ قوط۸ ٩ -[۸ 3/0۳51 تاحن8 مشاه 0 ط700-ل۸ سومان مه 210۵۵ وط لمع 6 ۳۳۵/۵16 ۵716 مورک 706 .(2017) مکعقط1/0 36۰ ۵۶ ۳۰ بطعلفه تسد ۸ ٩ ۰ 21660 ۸1-3 :00 .ازعه ۸1-8 م۴۵ .(0988) 36۰ منصع‌کع مگ ما۸ ٩ ۸ 0۵0 تانسن8 .80 ٩*2) «مانواه م0 7ه جهامم2 7۳6 (0985) کل ملقنه ٩ له 50 بط ح و۳۵6 ۸ ندو اس دز کل و72 .(0983) بخ مصمکعقتا-لطا۸ نفمصسخ ۸ ٩ .و۸ جا] بزط‌جش له طهانگا-له عو0 ات8 .(50 1) نانهه[ 7۸2870715 ۵7 08205 16 1 7۸2807671 .(1983). بش۸ بومسصقط30 حطاخ زحساحوم۸-[۸ ٩ 40 :۵۳۵۵/۱۵ 16 07 260060 .(1979) بش۸ بففسمتاسا۸ نموه ۸ ٩ 6 و۸ ]۳۵۵۵۵00۰ جلجدع ۸-۲ ناحسنوظ .80 1) م7۰ موه 77 :10۵8 ۵۵ م2۲ ۵۲ 00۵10اع 76 .(1681) بش بفلهدود۸1-8 ٩ ابا ۲0167 ععقدع ما دنق ققه ]1 مزلم -ا۸ ۸/20 4ع م2 (أ ۳6:۵0 ۸ :01۸۳۵۲ 16 ۵۳ 2۳03108 706 .(1984) بش بکلهظ ناش ممعکه۸1-7 ه ۸۳۵ 10] 61286۰ امش مقتونطش 10۵۳ تاحهنه 8 01۰ 00) نهک له هموو 17 :1 .(3:۵ ی 1 ۸۲۲ 16 :1 41-7100 7040 .(1983) .۸ ۸1-7802 ه 7 7۳۵۵۵۲۵۱ 1۵ ۱ ]2۳۵ 76 ب(1997) بش۸ بفلهولهحط۸ نصنه‌ت-ل۸ ٩ نامرعظ .(۵ 4۳) ماما موم م27 علطم وط جلمجومه ۸ نم ما7 [۸ «ط ۳۵:۵0 ۸ :۸1-0۵۲ لوط # موجهط70-/۸ .(2005) بش ۸-۸ ٩ .[16ط۸۳2 10] بمطاحطاگ سح نطهاق۲71-اد 822 -لج هخا مزموزوهظ اه همسوو 1 3] .1280۵ نمتنق) بو 0-له ماه ام م۸709 (2006) بش نماد ۸-0 ٩ 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 ۰( 1) 2900 6 07 ۵5 ۵۳ 71100۵1۵1100 06۵4 76 .(2000) ۵ مفقمفهل۸ ٩ 34) ۸1-0( 110۸310 :۷6و 88-۳۵۵ 7۵ .(1986) 3/۰ منفعطدک-۸1 ٩ با 1 ناحصن8 رس 1/0 4و1 وسممام 20 .(0995) باه متوصعوفسدک- ۸ ٩ 0 500670602 1 800 1 ۸1-5000 2۳ .(0986) بش۸ بنطاهلمتت-ل۸ مجمصعک-۸ ٩ .[6 ۸2 1۳] بحصقلهوا-له خ12 :ف‌فق 1302 (1 [0) بووم لگ -ا۸ 4ع م1 -ا۵ 5040 (ط ۸/۵۳۵۵ 0۵۰ 16 ۵7 5106 16 1۱ 1100109 .(1995) .7 بفاه‌مونگل۸ ٩ 6 ۵۵1۵۵۲۱ 00۵11601106 000007-/۸ 60۱06671316 716 .(1993) .34 منص‌صعااک-۸1 ٩ ۳0آ] 0اهگلهنه1 تاحسنه5 9ع اک 72071000 ۵7 ع8 م۵0 20۵0 ره ۸۷ له 127 نز386 0001 -له 001و له ۸1-3000 70006 .(0984) .31 مفجق‌ط ۸-1 ٩ ۳۱۵۵۳6۲ ۸ :۸1-۸00 ۵7 0اطامدم 16 وواطووع 7 ر098) بش ۸1-13008۵00 ٩ ۸3 0آ] .آناقه ۸1-8 1 1/1602 ناحصن 85 مشاه 0 /700-اه مهو مشاه طاحماک تاه ۱و۸ ۵۵ 701011 ۵7 7۳۱۵۹ 1۵۵ ۵ امک 76 .(0994) بش معط لمهس۸1-7 ٩ -ا۸ ۸۳۵/۵2200( ۳۱20 ۸ دنام ۸-0[ مها 10 4۵ ۵ آنمهمو۸ )م7 1/11 10 1۵ 72۳00 0۳۵۵ هط 724۵ :0990 34۰ فنصسعوجمتن۸ ٩ ۳] ,سفللدگنه2 تصمصد‌طام] .(30 1) 0000 016 7۵ .(0995) 36۰ منصقوجم ۸7 ٩ 68607 ۸ :0۳۵۲۱ 16 ۵۳ 512168 1۵ 2۳۵۵۲۵ 76 .(1971) .31 مفطافوجه۸17 ٩ .۸26 1۳0] معکدنه 21-22 ج02 تاحسنظ دوم 7 آ۸ ما۸ ما۸ 4 م م1 [ ۸۵/۵۷۵۱۱۵۸1 11۵ 0۳۵۲۷۰ 1۵[ ,21۵ 16 1 510100601 7۳6 .(1980) بش۸ مسق‌طاه۸ ٩ ۸۳۵ 10] عام0ظ ۵طا 1۵۶ باداش م6 صعنام ووط عطا ماع م۸ م71 .2 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 رای رش دوره ٩, شماره ۱ (پیاپی 2۳). فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ 0 01 ۵1-010 ۳70۵1 16 60 0-اه طوطک-/۸ .(1984) بش مفعصصقط30 حط۸ م۸ * :0۵9 مشاه 001 ۵1-7 ,۸۵۵۰ 7۵۹۵ 1700۵۵ مه 0اه ۸۷-0 عمط انسنه 8 .80 3) 40 50۳۲ 8 ۸1-720۵ .(عامل م۸) .8 منصه‌خطع1 830208 و۸ ٩ .0 لق) 40 ۲۵۵۲ 72۵۳ :۲۵۱۱۱۵۲/۵۹ 00۵۵ .(1988) بش بفقططه ۸1-7 * 0 روط زذجه۳ ماصز خص) 70065 مه مومع (2008) بط موعاطاه ٩ [6 10] +دعتومگ لمات #وصه کعنانسم 13 10۶ عاحمتاعه] تصععطع 1 .رنص‌عهطاع هاگ ۰ ۳۵۳۳۵۵81 ص00 .(دمناهاقم) ععو عم مرو موم .(2001) بک مففحط0فه3 ٩ 1۳6118101 11107061011071 1۳۵ 0۵۵ 1۵ 4ام80ظ فک 76 +(0997) بش بقااعنس0:9 ٩ .[عاطادم۸ 10] 0150100۰ وصه عصنطکتاط۳ ص۳۳ عا لد جع انسنه 8 6 ۵ 3۵11810 1۱ ۵۵۹1۵1 ۵۱-۳ 01-00۵6۵ 2024 .(1982) .۸ بفقلطاع30 انطفو۲ ٩ داماد و۸ :00 ۸/۸110 ,0۵ ۵۳ نونمم مه عم امعم 7۵ منم 1 :16۵ .(۳۵۳۹3 ۵ که ا) 71056 ۵7 عادوامها۸ /۵ 0 .(2000) با ما7 ٩ تاسله8 ۸۳/۵۰ 16 00:0 فام0 ۵1 کم مرک 16 وحم‌بط .(0993) 36۰ مطعلعلقطط ۵ ٩ 6 :۲۵۳0 .(2 ۷۵[۰) 70180/216 73100716 1۵ ۸۶۱7/۳۵۵0 .(1979) .۳ مصنففعق ٩ ,167۵106 72707۳۵/06 510۰ ۵7 0۵۲۱۱۵۳ 1016 711۳000110 ۸۸ .(2003) .۸ مف30۳ ٩ .۸۳۵61 10] 31010۰ تصوحط ]" .رنه )مشاه امجم۸ .(01983) یک مفصعزال نصنه‌دع ٩ 1 ۸ :000[-/۸ ٩ 0۵۵ 1۳6 1 عهزشفا۸ ۵7 002 (2001) بش۸ مفصق10 ٩ .1 ۸2 صآ] معتاتاصع 50 طاعاا 1 8000 .م7 (ع0ط۸ 7۵۶۱ جط 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 6 10۳ 1۹00016 6ط1 تصقحط1 مطلوانعه ۸-۷ 700 .(2013) بط ,فصن .۸۳26 10] .(1) ۷/0۸۵ 5 نصنعموطگ و صمنامعناطام هه دمناهعنصمعجه :0010 ۳۱۵/0۵۰ 1۱۶ ۵۵ 0۵۱ ۰ 108۵8 76 .(2008) ۸ بطع0ق 3 طادنطگ ۸۱-1 00 لماسک-ا۸ [ه +عسفا 511011 ۱ 7201166 .(2007) بش مسق‌طاهش 10۵ ,1102 ۵1-77 70081۳-ل۵ عنزه۷-اه ۸۱-01 .(1992) بش ماقله‌قد‌تا-له طه‌وناش۸ 160 ۵1-۸ ۵1-70۵۵ ,120۵۵ ماک اسلط۸ مماهک اسلوط۸ ۵7 حدوام ا3ه 1 ۸ :ط41-۸۳0 [۵ ۲۵۵۲ 16 1 طاطتنآ-اه نوهاا 17 .(0985) [ مشاه صعطعنت 1658 -۵ ۸1-7۵۵1 مه 7001 نل۸ 04 11010 / لوط اه م2 .۵ وط م۳ .۸2 ]3-5206 جو 10 باح 8 عوم یسمل ۸۵7۶ .(1993) 36 ص31 1۳۹۵ 0 ۵۵ ۷« :۲۹6۵ ۵۵ 7۳۵۵1۵110 :۸۱-۳115 .(0987) 3 مصنفها۸ 108 ۸/۱۱۵ 1۵۳ ۵1 7۹0۳۹۵۲۱۶۵ 1۸6 7 .(984ل) ۸ بف5نوو1/20-له طمصق 0 105 6 :۵1-7۵۷۵ ۵7 8۵118100 ۵ 0-۳001 طلماوهشغا۸ .(989ل0) با من‌عطه‌ا۸ عنام دنگدزه< نطاحیق/2 طلاداام‌ادوش ادعصن ‏ مه و1۳ مجح 7 امعم 0 ۷( ۳۵۹۵۵۳۵/۱ ۸ :8 0لهع 5[ 2۳۵۵/۵ 776 .(1984) بش۸ بطانله1 حطاش صنط 1/۵0 .[6 ۸۳۵ 10] ... ۸ عطا ۶ دمنادانافدآ تاحن8 بطم 7-/۸ ,20 اش امک 6 ۴٩ 26 ۵طا ۵ صمنادعانه عصاجدم امد ۵۳ دصعصالهطف عط1 .(2017) ۰ بطفعاطا/1 0] .06311078 118116 اطعا هه اعد 05 320 که معااقصد امعزطاناد :00) آهوو۸-له 0۳و دلعامماه) له اوه نله مطم۸ (931ل0) 36 مفصقاعقسق1 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 رای رش دوره ٩, شماره ۱ (پیاپی 2۳). فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ 0 ۰( 1۴) ۵-000 0و۸ از ۸-30 7 (2000) 36 لش فعفهطع2/0 ٩ 0] 5202 :00 و1 0۵ 1310000 7 جعنهوک م1 .(0980) 34 مطعطعاه3 ٩ ,۸۵ ۳۵۵۵ 1/0۵۵۵ ۷( 1:۵۵ ۸ :00۳۵۵ ب(0987) 36 مزاع ه .۸۳21 10] و۸ له 10۳۵1 له موم ۲ -لد و تاحصنظ نلاههظ له 120 :102۵08 0۵۰ 16 ۱ ووا۷۵ 76 .(991ل با منصقعطتع طاعطعق۴ ٩ -ل۸ تانهنه8 731000 ۵7 درا ناگ 16 ۵7 1۵ 1اطهاحط 76 عاهل مه) یک فشک ه 7 :51216 1۸6 1۱ 71/106۵ 1۱۶ ۸۵ 0۳۵۳ م7677 .(1978) بش۸ 2/0 صعلدک ٩ ۰( أ۷۵) 70001 00 اهک [۸۵۵۵ و ع 3200 ۸ م80 706 .(1966) بش۸ مطوع5 ٩ 066 ۸۳۵۸۲ تما آمام۸ بط م26 ۸ تدو وا عنسه 0 (0979) 34 نهک ٩ 0] .5۸2/1 تصقطع 1 6 م7 ۵7 عتووافه ۸ ع0 هک (2006) هب3 ششک ه ۶ اصاوم عطا ۳0۵ عصهعادرد ع دس کنل اصصاقتل ۲و ولد ۸ .(2007) و ۸1-1 حلعساگ ۶ عدسمعکنل عط) هم کندونممد عنامنصهد ۳1۵۵ .(2014) ۰ هدک ٩ 0] .47-72 .5.80 0۵۲۰ 1۵6 [ه عههمع سا ۹۵ 1۵۳۳۵۵۵ ۱۳۵۵ 7 سک 7۵ 6 1 12006 مه ها همه عکسم 0 ,(2010) بقناه/3 .36 ع ب بنصعهام 5 ه .[۳681 10] .100-71 .30 .3 بفعع 50611 160 آمر ۸ ۵7 70۵ 1۳8۰ 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9 :00 73100 ۵7 631070 16 1۵ (800ش۸-له مانامعه17 .(0992) .2 منصقط1 فنطهطاک ۰( 1) 72066 ۵7 جعامم 2۳ ۳۵ ۵ وهای ۸ .(0984) بش هناگ ۶ و709۵ صوحطع 1 معط 1 برع وک ع ها موم ۸ .(0998) ۳۰ مفعحهطا3 1 0آ] ب2ک 21-32 1۵7 تاححنه8 ۸1-8000 1۵۵ ۵7 واطوووع۸ .(1987) ۳ بفعدحهط12 18 1۳6 :00 و۸0 7 ۴۵ ۸-20 (0996) یک مفنعد‌طهاد 13 .[عزطادج۸ 10] نحص کوعطع2 1 ومسنصهعگ م0 عط) نو عح1۳0 عمنطعناای۳ 0] 8006۵1076۰ 303۵221 تصقحط 1" بونو و۸ ۵7 امعم .(0996) ۳۰ منطضسد 1 00۳/۱۵۱۵060 1۲۵۲ ۱۲۲۰۲۵۵۵۲۵5.۵۶۲ ۵ 15:01 ۱۳۹۲ ۵۷/۵۵۳۵۹0۵۵ 32302۷ 91۱ 9	« وصیت » از سنن پسندیده ای است که قرآن کریم با اسلوب های مختلفی بر اهمیت و مطلوبیت آن تأکید دارد. لذا، شناخت معنا و حکم تکلیفی آن با توجه به تحلیل إعراب آیه و توجه به سطح زبانی گفتمان قرآن و نیز سطح فرازبانی و تأثیر عوامل برون زبانی، بسیار اهمیت دارد . پژوهش حاضر ضمن بهره گیری از روش تحلیل محتوا با گزینش آیه ای در محدوده آیات الاحکام، تأثیر تحلیل های متفاوت نحوی در ارائه تفسیر فقهی و نیز میزان تأثیرگذاری پیش فرض های فقهی در گزینش إعراب آیه را به منظور بیان رابطه میان معنای شرعی و دلالت نحوی، بررسی و تبیین کرده است. وجه دستوری آیه وصیت ، حاکی از یک گفتمان دستوری بسته، تابع تغییر وضعیت از بُعد انگیزه بخشی به بُعد معرفتی است که حضور عناصری چون وجود إعراب های مختلف، زمین ه حکم فقهی را در گستره وجوب و استحباب فراهم می کند. از دید قائلان وجوب وصیت ، رابطه ای از نوع دستور بر نظام گفتمانی آیه، حکم فرماست و از این رو، نظام گفتمانی حاکم بر آن از نوع هوشمند و برنامه مدار است. در بُعد استحباب نیز تعبیر «حَقًّا عَلَی الْمُتَّقین» و «بالمعروف» به عنوان یک جریان حسی و عاطفی می تواند به ادراک معنا و کنش منجر شود. بنابراین، گفتمان قرآنی وصیت در بُعد استحباب، تابع نظام گفتمان احساسی و از گون ه تنشی عاطفی است.
19,506	372680	نتایج رگرسیون نشان داد که به غیر از باورهای مذهبی سایر عوامل فرایندی خانواده از قبیل تصمیم‌گیری و حل‌مسأله مهارت‌های مقابله» مهارت‌های ارتباطی و انسجام خانواده توانایی اپیش‌بینی سازگاری زناشویی را دارند که بر این اساس فرضیه پژوهش تأیید.من‌شود. ار رایطه/بین سازگاری زناشویی با عوامل تحقیقات چنگ! (۲۰۱۰)» هارپر اسچالچ آو,ساندیزگ؟" (۲۰۸), نف و کارنی " (۲۰۰۴)» استوری و برادبوری" (۲۰۰۴)" و "زندال و بودمان(۲۰۰۹) به رابطه معناداری بین مهارت‌های مقابله و رضایت و سازگاری زناشویی دست یافته‌اند. میشل (۱۹۹۱) در پژوهش خود به رابطه معناداری بین احترام متقابل و سازگاری و رضایتمندی رسید. در زمینه رابطه‌ی بین انسجام و سازگاری زناشویی زوج‌ها نتایج تحقیقات جمشیدی, حقیقت. رزمی و سامانی (۱۳۸۷)» باباپور خیرالداین و بهاورنیا (۱۳۹۱) و پژوهش لطفی نیا محب و پیش‌روکلانکش (۱۳۸۸) نشان از اثر مثبت انسجام خانواده در ابعاد مربوط به زندگی را نشان می‌دهند. مارکویسکی و گرین‌وود" (۱۹۸۴) به نقل از ملازاده 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60 رویش روان شناسی» سال پنجم» شماره ۴ شماره پیاپی ۰۱۷ زمستان ۱۳۹۵ (۱۳۷۲) معتقد هستند همسرانی که از سازگاری زناشویی بالاتری برخوردارند عزت‌نفسی بیشتر دارند و در روابط اجتماعی سازگارترند و سازگاری زناشویی نتیجه فرایند زناشویی و شامل عواملی چون ابرازمحبت و عشق همسران» احترام متقابل» روابط جنسی, تشابه نگرش, چگونگی ارتباط و حل‌مسأله است. ازاین‌رو انسجام بین زن و شوهر می‌تواند موجب افزایش سازگاری زوجین شود. بالا بودن انسجام در خانواده به معنی این است که تعهد, همدلی و پیوند عاطفی بین اعضا بالاا است و این‌که اعضا نسبت به ارزش‌ها و علایق یکدیگر حساس هستند و به آن‌ها اهمیت می‌دهند (زارع و سامانی» ۱۳۸۷). به نقل از دانش و حیدریان (۱۳۸۵) پژوهش‌های موریس! (۲۰۰۰)» کب» دراویل و برادبوری" (۲۰۰۱)» علیایی زند (۱۳۶۷) و وکیلی (۱۳۶۶) نشان می‌دهد که هراندازه میزان احترام و احساس پیوند عاطفی بین زن و شوهر بالا باشد سازگاری و رضایت زوجین هم بالا است. مدرسی,» زاهدیان و هاشمی محمدآباد (۱۳۹۳) در پژوهش خودابه این نتیجهرسیدند که کیفیت عشق و تعهد عاطفی بین زن و شوهر عامل ناسازگاری محسوب می‌شود. وقتی زوجین به همدیگر تعهد داشته باشند و احساس کنند.که با همدیگرصمیمی اهستند و احساس نزدیکی و داشتن تکیه‌گاه امن و محکمی کنند:"باعث: می‌شود در برابر مسائل و مشکلات زناشویی شانه خالی نکنند و خود را متعهد به حل مشکلات بین‌فردی بدانند و درنتیجه به همدیگر کمک می‌کنند تا مشکلات را به‌خوبی؛ خل کنند. ابراهیمی و جان بزرگی (۱۳۸۷) در پژوهش خود رابطه معنادار ین مهارت‌های ارتباطی و رضایت و سازگاری زناشویی را تأیید می‌کنند. دربررسی رابطه مهارت‌های تصمیم‌گیری و حل‌مسأله پژوهش احمدی (۱۳۸۲) تأییدی بر رابطه معنادار این متغیر با سازگاری زوج‌ها است. در تبیین یافته‌های پژوهش می‌توان ذکر که عوامل فرایندی خانواده به‌عنوان مهارت‌ها منابع» وقایم» شرایط و تعاملات زندگی» زوج‌ها را در طی سازگاری به جلو حرکت می‌دهد که موجب ارتباط مناسب» سطوح بالای شادکامی زوج‌ها یکپارچگی و سطحی 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60 بالای رضایت از روابط است و موجب برون‌سازی زن و شوهر با یکدیگر در هر مقطعی از زمان می‌شوند (حسینی نسب» بدری گرگری, قائمیان اسکویی آیسان؛ ۸ انسجام و پیوند عاطفی» شیوه تصمیم‌گیری» علایق و واکنش‌ها در اصل به تعادل اعضای خانواده منجر می‌شود (اولسون!» ۲۰۰۰ به نقل از سیف و اسلامی, ۷ درواقع عوامل فرایندی خانواده به‌عنوان مهارت‌ها و واکنش‌های اعضا در برخورد با مسائل و ابعاد گوناگون زندگی است که اعمال مناسب این عوامل می‌تواند به حل مشکل در ارتباط با تعاملات روزمره زندگی کمک کند و زمانی که همسران حس همبستگی و باهم بودن بیشتری کنند. ارزشیابی آن‌ها از رابطه مثبت‌تر می‌شود و تعاملات بهتری در روابط زناشویی خودشان ایجاد می‌شود که به سازگاری و رضایت میان آن‌ها منجر می‌شود (طهرانی» حیدری و جعفری» ۱۳۹۲). در زمینه عدم معنادار نبودن باورهای مذهبی در پیش‌بینی سازگاری زناشویی» پژوهش‌های بنی اسدی (۱۳۷۰) و نیکویی (۱۳۸۳) نبود رابطهبین نگرش‌های«مذهبی و سازگاری زناشویی را اثبات کرده‌اند؛ پس شاید بتوانگفت :که. باورهای«مذهبی؛ کم‌تر از دیگر مولفه‌ها به سازگاری زناشویی منجر می شواد؛ زیرا در ,سازگاری.پزناشویی» رضایت از زندگی, شادمانی و ارتباط مثبت با دیگران بای وجود.داشته باشد درحالی که باورهای مذهبی در زندگی فردی نقش موثرتری دارد و درزمینه‌ی روابط بین‌فردی کم‌رنگ است (درویزه و کهکی» ۱۳۸۷) همچنین می‌توان "به "عوّاملی. نظیر جنسیت» سن شرکت‌کنندگان» شغل, سطح تحقیلات و فرهنگ افزاد نمونه اشاره کرد که تقریبا از با توجه به یافته‌های پژوهش روشن است که عوامل فرایندی خانواده در سازگاری زناشویی زوج‌ها نقش بسیار تأثیرگذاری دارد و می‌توان نتیجه گرفت که عوامل فرایندی خانواده توان پیش‌بینی سازگاری زناشویی رادارند. ازاین‌رو با با توجه به آموزش‌پذیر بودن عوامل فرایندی خانواده پیشنهاد می‌شود با آموزش خانواده‌ها در 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60 رویش روان شناسی» سال پنجم» شماره ۴ شماره پیاپی ۰۱۷ زمستان ۱۳۹۵ مورد این عوامل می‌توان گامی ارزشمند در کاهش مشکلات خانواده‌ها و به طبع آن افزایش کیفیت زندگی آنان برداشت. این پژوهش همچنین می‌تواند کمک‌کننده روانشناسان و مشاوران خانواده باشد تا آنان را در فهم مشکلات خانواده‌ها و حل مسائل آنان یاری دهد. این پژوهش چون سايیر پژوهش‌ها دارای محدودیت و مشکلاتی است؛ از آن‌جایی که این پژوهش بر روی معلمان ناحیه چهارم شهرکرج انجام گرفته است و سوگیری‌هایی که در پاسخ به پرسشنامه داشته‌اند باید در تعمیم نتایج احتیاط لازم را به عمل آورد. پس در پژوهشی بهتر این تحقیق می‌تواند بر روی سطح گسترده‌تری از جوامع آماری گوناگون انجام شود. همچنین ازآنجایی‌که در اين پژوهش از طرح مقطعی استفاده‌شده است و به عنوان یکی از محدودیت‌های پژوهش محسوب می‌شود. استفاده از طرح‌های طولی و بلندمدت جهت بررسی صحت تأثیر ابراهیمی» ا. و جان بزرگی, م. (۱۳۸۷). رابطه مهارت‌های:ارتباطیو رضایت زناشویی. مجله احمدی,» خ. (۱۳۸۲). عوامل موثر بر سازگاری زناشویی و مقایسه اثربخشی دو روش مداخله‌ای متغیر سبک زندگی و حل‌مسأله در زوین دارای ناسازگاری زناشویی. پایان‌نامه دکتری,» دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی علامه طباطبایی تهران. اسدمنش, م. (۱۳۹۰). بررسی اثربخشی آموزش خانواده سیستّمی بر مدل فرایندومحتوا بر باباپور خیرالدین» ج. و بهاورنیا ۱. (۱۳۹۱). مقایسه انسجام و انعطاف پذیری خانواده‌های دارای عضو بیمار مبتلابه ایدز با خانواده‌های جمعیت عمومی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و بردی اوزونی دوجی, ر» دادخواه» ا.» خدابخشی کولایی ا. و دولتشاهی, ب. (۱۳۹۱). 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60 اثربخشی آموزش گروهی برنامه افزایش مهارت‌های مقابله زوج‌ها بر کیفیت ارتباط بنی اسدی» ح. (۱۳۷۰). بررسی و مقایسه عوامل موثر اجتماعی, فردی و شخصیتی زوج‌های ناسازگار در شهر کرمان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران. ثنایی» ب.» علاقه بنده س.» فلاحتی» ش. و هومن, ع. (۱۳۸۷). مقیاس‌های سنجش خانواده و جام جم (۱۳۹۳). اعلام تازه‌ترین آمار ازدواج و طلاق. شماره ۳۹۶۷ صفحه ۱۷. جمشیدی,» ب. رزمی» م. ر» حقیقت.» ش. و سامانی» س. (۱۳۸۷). رابطه انسجام و انعطاف‌پذیری خانواده با ابعاد کمال‌گرایی. مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی حسیتی نسب د.» بدری» ر. و قائمیان اسکرّی». (۱۳۸۸). رابطه ویژگی‌های شخصیتی و حیرت. ع.» فاتحی زاده» م.» احمدی, ا.::اعتمادی, ع. او بهرامیی؛ ف. (۱۳۹۳). نقش ابعاد سبک زندگی زوجی در پیش‌بینی ساژگاری زناشویی. فصلنامه زن و جامعه, ۲(۵)» ۱۵۸- جلالی» ای.» سروقد س. و سامانی» س. (۱۳۹۱)..نقش واسطه‌ای:روان‌بنه‌های شناختی در ارتباط با فرایند: و محتوای خانواده و شیوه‌های مقابله با تعارض. فصلنامه جهانی, س. (۱۳۹۱). تاثیر آموزش آخانواده بر اساس مدل فرایند - محتوا بر نیم رخ شناختی خانواده های دارای کودک بیش فعال. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم دانش, ع. و حیدریان, م. (۱۳۸۵). رابطه علاقه و احترام متقابل با رضایت زناشویی همسران در درویزه ز. و کهکی, ف. (۱۳۸۷). بررسی رابطه سازگاری زناشویی و به زیستی روانی. مجله رضایی, م. (۱۳۹۱). مقایسه ابعاد سازگاری و خودکارآمدی دانش آموزان در گونه‌های مختلف 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60 زارع» م. و سامانی» س. (۱۳۸۷). بررسی نقش انعطاف‌پذیری و انسجام خانواده در هدف‌گرایی زرگره ی.» محمدی بهرام‌آبادی» ر. و بساک نژاده س. (۱۳۹۱). بررسی فرایندهای خانواده به‌عنوان پیش‌بین مشکلات رفتاری در دانش آموزان پایه دوم دبیرستان‌های شهر رسولی ر. و سلطانی گردفرامرز س. (۱۳۹۱). مقایسه و بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و عمل به باورهای دینی با سازگاری زناشویی در طلاب و دانشجویان. فصلنامه سامانی» س. (۱۳۸۷). تهیه و طراحی مقیاس فرایندهای خانوادگی برای خانواده‌های ایرانی. سامانی» س. و صادق زاده» م. (۱۳۸۶)..بروسی خود-گسستگی در نوجوانان براساس مدل فرایند و محتوای خانوّاده. فصتلنامه مطالعات تربیتی, و,روّانشناسی, ۳۰ ۰۱۱۱-۱۲۴ سیف» س. و اسلامی, م. (۱۳۸۷). نقش باورهای ارتباطی در کارکردخانواده و سازگاری شکوهی یکتا م. و پرند» ا. (۱۳۸۷). آموزش روش حل مسأله به مادران و تأثیر آن بر رولبط صفورائی, م. م. (۱۳۹۰). نقش اعتقادات, بینش‌ها و باورهای دینی در کارآمدی خانواده. مجله طاهری راد م. (۱۳۸۸). بررسی تأثیر آموزش غنی‌سازی ارتباط بر سازگاری زناشویی زوج‌ها طهرانی» ا» حیدری» ح. و جعفری, ا. (۱۳۹۲). اثربخشی آموزش گروهی با رویکرد چندو< لازاروس در افزایش ابعاد سازگاری زناشویی زنان. مجله علوم رفتاری, ۱۶(۵)» ۹۸- علی‌اکبری دهکردی» م حیدری نسب» ل. و کیقبادی» ش. (۱۳۹۲). رابطه عملکرد جنسی با 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60 سازگاری زناشویی در زنان متأهل. دوفصلنامه روان‌شناسی بالینی و شخصیت قلیلی» ز.» احمدی, ا. و فاتحی زاده» م. (۱۳۸۶). اثربخشی آموزش شیوه حل مسئله بر کاهش لطفی‌نیا ح.» محب» ن. و پیش‌رو کلانکش, ت. (۱۳۸۸). بررسی الگوی مصرف مواد و ارتباط آن با کارکرد خانواده در مراجعین مراکز ترک اعتیاد شهر تبریز. فصلنامه زن و محی‌الدینی» ح.» صادقی» ز.» چراغی» س. و زارع» ر. (۱۳۹۲). اثربخشی گروه‌درمانی شناختی رفتاری بر بهبود فرایندخانواده در خانواده‌های افراد معتاد. مجله روش‌ها و مدل‌های مدرسی, ف. زاهدیان, ح. و هاشمی محمدآباده ن.,(۱۳۹۳). میزان سازگاری زناشویی و کیفیت عشق در متقاضیان طلاق دارای سابقه خیانت زناشویی و فاقد سابقه خیانت معین, ل.» غیائی» پ. و مسموعیآر. (,۱۳۹۹): رابطه سنختآزویی رّوّان‌شناختی با سازگاری ملازاده, ج. (۱۳۸۱). رابطه سازگاری زناشویی :با عوامل شخصیت و سبک‌های مقابله‌ای در ملازاد» ج. (۱۳۷۲). بررسی ویژگی‌های شخصیتی در رابطه با.عوامل, تنیدگی‌زای زناشویی در زوج‌های در حال طلاق و سازگار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی, منجزی» فا شفیع آبادی, ع. و سودانی, م. (۱۳۹۱). بررسی اثر ارتباط اسلامی و نگرش‌های مذهبی بر بهبود رضایت زناشویی. مجله تحقیقات علوم رفتاری, ۱۰ (۱)» ۳۰-۳۷ نجاریان پور س.» فاتحی زاده م. و عابدی, م. ر. (۱۳۹۰). بررسی تأثیر شناخت درمانی معنوی بر سازگاری زناشویی زوجین شهر اصفهان. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی» نیکویی» م. (۱۳۸۳). بررسی رابطه بین دین‌داری با رضایتمندی زناشویی در بین زوج‌های شهر 0 اعناگصم لقاهص آدسایه- از ۵۶ وی ۸ .(2010) کب معصعطان 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60 رویش روان شناسی» سال پنجم» شماره ۴ شماره پیاپی ۰۱۷ زمستان ۱۳۹۵ 0 غاد 601 عمط اعناگدم0 .(2000) 1۰ معصوسط گ م۸ کععیی بالنه1 .(2000) ۰ .7 ,53000678 6 ی .ظ ,عزاهه 5 ,3 .[ ,1137067 +2 ,3 ماتقاطک0 5 ,3 12160120۰ نصعط امک سل ,31386 ,م17 ,1۵۳۵۳7۵319 و نطک ۳130 عطا هسناهع 1020 .(2013) .ظ م0هه 11۵52 0 7 اعنحصه مصمزدکع۳معل فوصه اعومص کعع موم فصه اصعاصیم توانسد؟ ,۸۹۵0 6 ,م5 ,73160180 ,مگ ,100026 ,.77 ,0اع[3/3 ,3 1۵160185 [ 70۳۳۵1 520513005۰ ماه مه 3۶۶06 [306:۵ .(1991) بو ,(عط1/0 ,38707 6۶ و.8 7611600112 .3 ,863067 کل و1006 ولگ 2/5133 همکد امجعادم 065 110 .(2004) .8 .ظ ووعصف ی مش سا ,2614 811 بروو اما رد2 آمنموک 00 وتنام م20۳0 ععه تسه حنطنم ول 0۳۵ 50695 ۵۶ 6[ 156 .(2009) 6۰ ق0006 6۶ کل بش۸ ,القو 3۵ 40 ۶۶ع0۳۵۲ (أ0۳] ۲1۵٩ ۲۵۱019 0۳۵ ۷۵/19 .(2008) .5 مفنصفصه‌ک 6 0۶ ونم وصه ندنام .(2010) 3/۰ عم مطعع530 6۶ مگ مفتصقصد‌گ [۵ ۳6۲۹۵ قصه امعصاع ز۸ لاس3 .(2001) 37۰ بععع 3/6 +2 .50 مقطلهنگ 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60 40 ع8 ۳۵2 170005120008 .(2004) 31۰ 1۰ ووس 700 6 ومظ سا ما5 0 ۲00۳8 آهتمرع5 ج آهام/3 .(2010) 3/8۰ ,601012 2 ی ,1۳006" 7 251۱ 560161۱06۲ ۱۷۹۵۹۵۵۷ ۵۳ 0330+ 13:15 آ۵ ۵۵۷۵۶۹۳۰۱۲ 1۲۵۲۵ 00۶/۱۱۵۵60	هدف پژوهش حاضر پیش بینی سازگاری زناشویی براساس تصمیم گیری و حل مسأله، انسجام خانواده، راهبردهای مقابله، مهارت های ارتباطی و باورهای مذهبی (عوامل فرایندی خانواده) بود. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه معلمان متأهل مقطع ابتدایی شهرکرج در سال تحصیلی 94-93 بودند که براساس جدول مورگان 358 نفر به صورت نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های سازگاری زناشویی (اسپنیر، 1976) و فرایندخانواده سامانی (1387) استفاده شد. داده ها از طریق همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام تجزیه وتحلیل شدند. نتایج همبستگی نشان داد که مجموعه عوامل فرایندی خانواده با سازگاری زناشویی رابطه معناداری دارند (0/01 >P) و همچنین نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که به غیر از باورها مذهبی که اثر معناداری در معادله رگرسون نداشت، مؤلفه های انسجام خانواده، مهارت های ارتباطی، مهارت های مقابله و تصمیم گیری و حل مسأله باهم 49/6 % از واریانس سازگاری زناشویی را تبیین می کنند. با توجه به یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که عوامل فرایندی خانواده توان پیش بینی سازگاری زناشویی را دارند.
48,940	443139	از آنجاکه نقشه راه فناوری نیازمند اجماع در مورد تمامی فعالیت‌های مربوط به مدیریت راهبردی فناوری است» 5017۸ می‌تواند به اجماع خبرگان سازمان برای ترسیم نقشه راه فناوری کمک قابل توجهی نموده و با داشتن تحلیل های متعددی چون تحلیل مرکزی, دامنه‌ای و پتانسیل‌ها مفاهیم زیربنایی و پایه‌ای در تحقق اهداف مشترک را شناسایی نماید. براین اساس پژوهش حاضر با هدف توسعه 501۸ به عنوان متدولوژی توسعه نقشه راه فناوری» در شرکت مزارع نوین ایرانیان که از شرکت‌های تابعه سازمان اتکا می‌باشد اجرا شده است. در نهایت هدف پژوهش حاضر توسعه نقشه راه فناوری و پرداختن به پیچیدگی‌های آن با رویکرد مدلسازی مشارکتی 5010۸ و به کاربستن نقشه- های شناختی و تلفیق آنها است. در ادامه این مقاله ابتدا در بخش دوم به مرور ادبیات موضوع پرداخته شده و سپس روش‌شناسی در بخش سوم روش دستیابی به نتایج را تشریح می‌نماید. بخش چهارم به ارائه یافته‌های پژوهش پرداخته و در نهایت بخش پنجم به تشریح نتایج وجمع بندی می‌پردازد. نقشه راه تاکنون مورد استفاده تعداد زیادی از نهادها بنگاه‌ها و دولت‌ها بوده است که هر کدام شامل بخش‌های خاصی مي‌باشند. یک پژوهش در سال ۲۰۰۵ مروری بر نقشه‌های راه منتشر شده در ادبیات موضوع انجام داد و بیش از ۳۰۰ نقشه راه.در حوزه‌های مختلف را شناسایی و معرفی نمود. از آن جمله می‌توان به حوزه‌های علوم پایه, علوم زیستی» فناوری اطلاعات و ارتباطات. صنعت و حتی سیاست آشاره نمود. حدود نیمی از این نقشه‌های راه مرتبط با حوزه صنعت و در قالب نقشه راه فناوری مورد استفاده قرار گرفته است(2005 ,۳۳00671 6۶ ,۳۵۳۵60 ,ل8۳28). ابتدیی ترین نقشه راه ترسیم شده مربوط به شرکت موتورالا می‌باشد که در اواخر دهه ۱۹۷۰ به کار گرفته شد. اما پس از آن استفاده از نقشه راه توسعه پیدا کرده و خیل عظیمی از سازمان‌های بزرگ و کوچک از این رویکرد استفاده نموده‌اند. برای مثال, لی و همکاران نقشه راه تحقیق و توسعه ساخت قطعات و مواد در کره جنوبی را ترسیم کردند(2007 ,۳۵76 ۵ ,ات۳2 ,1638 ,166 .5). در ایالات متحده آمریکا نیز نقشه راه صنعت فولاد به منظور تعیین اولویت‌های پژوهشی تهیه شد. همچنین در ایران (1387 ,.له 61 62۵66) با استفاده از نقشه راه فناوری» سند راهبرد ملی توسعه فناوری پیل سوختی کشور را برای سازمان انرژی‌های نو به انجام رساندند. علاوه برآن شرکت ملی گاز ایران(۱۳۹۱) نیز برای دستیابی به فناوری گاز مایع اقدام به ترسیم نقشه راه فناوری نمود. جدول ۱ فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ مروری بر مطالعات اجرا شده در خصوص نقشه راه فناوری را به همراه روش شناسی آن ارائه نموده جدول ۱: تاریخچه مطالعات انجام شده در حوزه نقشه راه سند راهبرد ملی و نقشه توسعه فناوری 876 آو 1/0 ابتدایی‌ترین نظریات در رویکره 5010۸ به مقاله مشترک کولین ادن فران آکرمن (۱۹۸۹) با عنوان تحلیل و توسعه گزینه‌های راهبردی باز می‌گردد. همچنین در سال ۱۹۹۵ نیز بار دیگر در مقاله‌ای با همین عنوان بر استفاده از این رویکرد تأکین داشته‌اند. در سال ۲۰۰۱ نیز آکرمرنج و آدن ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان مقاله تحت عنوان اصول و پایه 5010۸ را تیف نمودند(2001 ,۸166۲۳۵ 6۶ 3060 نامع توسعه رویکرد 501۸ باعث شده‌است که این روش از هدف اولیه خود یعنی ساخت‌دهی مسائل پیچیده فراتر رفته و به رویکردی برای تدوین استراتژی‌های سازمان در سطح مدیران عالی بدل می- این روش مبتنی بر دو رویکرد اصلی قابل اجرا می باشد. 501۸17 بر پایه نقشه‌های شناختی فردی است که به ما در وضعیت‌های پیچیده کمک می‌کند. دیدگاه ادن این است که تحلیلگر باید با استفاده از روش مذاکره با اشخاص مصاحبه و بحث کند. همچنین در این رویکرد افراد شرکت کننده در این فرآیند به نظرات یکدیگر احترام می‌گذارند و همکاری لازم را نیز دارند. همانطور که اشاره شد در 501۸1 تحلیلگر با استفاده از روش مذاکره افراد را در موضوع دخیل می‌کند. سپس تحلیلگر مفاهیم مربوط به مصاحبه را استخراج می‌کند و نقشه شناختی هرشخص را نشان می‌دهد. در نهایت با موافقت افراد درگیر در پروژه» تحلیلگر باید تمامی نقشه‌های شناختی را که نقشه جامع نامیده می‌شود تجزیه و تحلیل کرده و ارتباطات هرکدام از آنها را با موضوع مطرح شده به وسیله ابزار نقشه شناختی تکمیل نماید. اما در 501۸177 ابتدا نقشه راهبردی را.به طور همزمان با کمک افراد درگیر در پروژه تشکیل می‌دهیم و سپس تجزیه و تحلیل.مذکور انجام می‌شود(1392 و.له 6۵۲ ۸2۵7). به طور کلی 501۸ به وسیله مصاحبه و مذاکره نظرات ذی‌نفعان طرح را جمع‌آوری کرده و سپس تگاشن هت شناختی حاصل از آن را ترسیم می‌کند. درآ5017۸1 نظرات افراد در یک جلسه گروهی با حضور تمامی ذی‌نفعان طرح توسط تحلیل‌گر در یک نگاشت شناختی ترسیم می‌شود. همچنین در این پژوهش از ابزار نگاشت.شناختی به منظور تسهیل ایجاد روابط ایجاد شده و تحلیل مناسب مفاهیم استفاده شده است. نگاشت شناختی نمایشی از تفکر درباره یک مسته‌اسگ که از فرآیند نگاشت حاصل می‌شود. نقشه‌ها شبکه‌ای از گره‌ها و پیکان‌ها به عنوان خطوط ارتباطی هستند که جهت پیکان رابطه علیت مورد نظر فرد را نشان می‌دهند(1972 ,ل(113787). گره‌های مبدا نشان دهنده علت‌ها و گره‌های مقصد مبین معلول‌ها می‌باشند. علامت مثبت (منفی) روی پیکان‌ها بیانگر افزایش (کاهش) معلول در اثر نغییر علت‌ها می‌باشد. در اثر توسعه این روابط که توسط پیکان‌ها نمایش می‌یابند به نمودارهای علی خواهیم رسید که در مدل‌سازی توسط پویایی‌شناسی سیستم استفاده می‌گردد(1997 ,۷۷11113008 :6۵ ,8060 ,۸166۲1۵). تمرکز بر مدیریت و کنترل» در نگاشت‌های شناختی پیرامون مطالعات عملیاتی» منجر به استفاده از این رویکرد برای ساختاربندی شرکت مزارع نوین ایرانیان یکی از بزرگترین تأمین کنندگان زنجیره غذایی کشور در حوزه کشت و صنعت است. این شرکت با برخورداری از ۵۰ سال سابقه فعالیت بالغ بر۲۳۰ هزار هکتار اراضی در فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ سطح گستره جمهوری اسلامی ایران را در اختیار داشته و هم اکنون با داشتن ۱۰امجتمع کشت و صنعت و۶ شرکت تخصصی و نیز مراکز علمی و فناوری» با تولید ده‌ها هزار تن محصولات کشاورزی و دامپروری و حضور در عرصه تجارت نهاده‌ها و محصولات ذیربط. به عنوان یکی از بزرگترین مجموعه- های کشاورزی و دامپروری ایران و خاورمیانه به شمار می‌رود. مأموریت شرکت پالایش و انتخاب کسب و کارهای جذاب و پربازده در حوزه کشاورزی و دامپروری (تحقیقات. تولید» تجارت» صنایع و خدمات مرتبط) و اثرگذاری بر خودکفایی و امنیت غذایی کشور بوده و متعاقبا قرار گرفتن در جایگاه سه شرکت بزرگ تولید محصولات مزیت محور حوزه کشاورزی و دامپروری ایران را در چشم انداز خود قرار داده است. در این راستا پس از توسعه برنامه راهبردی» به دلیل اهمیت یافتن روزافزون فناوری- های حوزه کشاورزی و دامپروری و لزوم توسعه فناورانه و همچنین وجود نقاط ضعف در حوزه فناوری شرکت براساس مطالعات صورت پذیرفته استراتژی توسعه فناوری سرلوحه برنامه‌های تیم مدیریت شرکت قرار گرفته است. دستیابی به این مهم نیازمند یک نقشه راه فناوری است که در طول یک دوره زمانی برنامه‌ریزی شده زیرساخت و راهبردهای فناوری شرکت را در راستای اجماع تیم مدیریت پژوهش حاضر در قلمرو مدلسازی نرم و از نوع مطالعات. توصیفی مبتنی بر شناخت‌شناسی و آینده‌نگاری فضای فناورانه شرکت مورد بررسی مبتنی بر نظرات خبرگان و اجماع ایشان در طول مسیر پژوهش می‌باشد. بدین منظور پس از شناسایی خبرگان» مرحله ابتدایی این پژوهش با مصاحبه- های فردی شروع می‌شود. این کار مستلزم در نظر گرفتن چندین پیش‌نیاز بوده که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد. اما به طور کلی انجام مصاحبه منوط به تعیین مخدوده و موقعیت مسأله بوده که توسط پژوهشگر پیش از شروع مضاحبه برای خبرگان تشریح می‌شود. بر این اساض نقشه‌های, شناختی ,فردلی چامکمار مارا در باب مسأله: تشکیل و سپس, فرآیند تجمیع نقشه‌های فردی آغاز و نقشه جامع شناختی مسأله تشکیل می‌شود. در این فرایند پس از انجام مصاحبه‌ها با استفاده از منطق نقشه‌های شناختی اقدام به یافتن مفاهیم پایه‌ای و اصلی مورد نظر مصاحبه می شود که نیازمند تسلط خبرگان در تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل شده از مصاحبه‌ها اس پیز ایق آسانیی مقاهمی که: بیشفریق ازتباطات :و واستگی موضوغی بر کارا هد با قتواق موضوع تفشه‌های شناختی مطرح و سایر روابط بر اساس آن تشکیل شنده و در ادامه مقاهیم با یگدیگر پیوند خورده و در قالب یک فرایند مشارکتی, اجماع نقشه های فردی در قالب یک نقشه جامع شناختی فراهم می‌گردد. در مرحله بعد نقشه جامع شناختی بست آمده در نرم‌افزار 1۳:۵ پیاده‌سازی ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان و در نهایت براساس تحلیل‌های انجام شده و میزان اهمیت عوامل و زیربنایی بودن عوامل نقشه راه فناوری شرکت مورد مطالعه حاصل می‌شود. لذا این پژوهش از حیث هدف کاربردی و براساس روش های مورد استفاده و جنس داده‌ها در طبقه‌بندی روش‌شناسی کیفی قرار می‌گیرد. به منظور بررسی و تضمین پایداری پژوهش با توجه به ماهیت کیفی آن, مطابق برایمن ۶ (۲۰۱۶) از راهکارهای همزمان شامل استفاده از مصاحبه های نیمه ساخت یافته برای ثبت و تفسیر داده ها وجود دو پژوهشگر برای انجام مصاحبه به صورت موازی و مقایسه یافته ها و ایجاد کمیته راهنما برای ارزیابی و اجرای برنامه مصاحبه و اجماع ایشان استفاده شد. همچنین به منظور قابلت اعتماد در این پژوهش که معیاری جایگزین برای روایی و پایایی در پژوهش‌های کیفی است. از چهار عنصر باورپذیری» انتقال پذیری, تصدیق پذیری و اطمینان پذیری استفاده شد(2008 ,1199611))). تضمین باور پذیری از طریق حضور طولانی در میدان پژوهش و مشاهده مداوم پدیده و برگزاری نشست و جلسات توجیهی و همچنین استفاده از ابزارهای متعدد آنالیز اطلاعات شامل توسعه نقشه های فردی توسط پژوهشگزان: تحلین های چندگانه 08 و انتقال پذیری که بیانگر آمکان گسترش نثایج پژوهتن به سایر مطالعات بوده و تصدیق پذیری از طریق بررسی فرایند پژوهش و یافته‌های آن توسط خبرگان و تیم مدیریت شرکت و تأیید نتایج به.دست آمده خاصل/,گزدید..در نهایت به منظور اطمینان پذیری نیز هریک از پژوهشگران در قالب حسابرسان پژوهش, فرایند ممطالعه را بازبینی و داده های به دست آمده و نقشه های فردی و جامع را به طور جداگانه تحلیل نموده و پس از انطباق نتایج با یکدیگر از تتاسب بالای آن معیار اطمیتان پذيري۷ را مان نمیداا فرآیند اجرایی, پژژهش را اراقه فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ مطابق با متدولوژی 5010۸ به منظور تحقق فرآیند اجرایی پژوهش با قابلیت اعتماد گام‌های زیر تا خصول نقشهامع شناخسی برنامه ریزی و با ذقات جرا شن. گام اول: تشکیل جلسه با مدیران ارشد شرکت و تعیین اهداف طرح در ابتدای پژوهش جلسه‌ای برای تعیین اهداف پژوهش با مدیران ارشد شرکت تشکیل و جزئیات مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته و تعهد مدیریت عالی در خصوص پشتیبانی پژوهش تضمین گردید. گام دوم: تشکیل جلسه با خبرگان شرکت و تشریح روش‌شناسی در این گام جلسه‌ای با حضور نمایندگان اصلی شرکت برگزار و مبانی علمی و اجرایی کار به صورت کامل و شفاف ارائه شد. در این جلسه پژوهشگران اصول علمی رویکره 5010۸ را با آوردن چند نمونه مثال اجرایی برای مخاطبین تشریح نمودند. هدف از این کار ایجاد اطمینان خاطر مدیران و کارشناسان شرکت جهت همراهی و همکاری در طول اجرای پژوهش بود. در ادامه گام‌های اجرایی پژوهش تشریح و برنامه زمان‌بندی ارائه شد. همچنین در این مرحله پژوهشگر تعهد لازم جهت در این گام با همکاری خبرگان و مدیران مجموعه» مرز و محدوده پژوهش و حوزه‌های فناوری شرکت تعیین شد. این کار با هدف مشخص شدن موضوعات کار و حیطه فعالیت پژوهشگران در در این گام رویکرد مناسب جهت انجام پژوهش تعیین شد. همانطور که اشاره شد. رویکرد ۸۸ دارای دو نوع عملیاتی است که با: توجه به ماهیت سازمان و عدم امکان گردهمایی مدیران و خبرگان در یک جلسه گروهی و همچنین وجود موانع عملیاتی در انجام این کار از 5012۸1 برای اين پژوهش استفاده شد. در قالب 5017۸1 پژوهشگران با هریک از.خبرگان و کارشناسان سازمان به طور مستقل مصاحبه به عمل آورده و اطلاعات لازم را جهت تشکیل نقشه‌های فردی و موضوعی اخذ می- در ادامه پژوهشگران ضمن هماهنگی با سازمان؛ زمان مناسبی را جهت انجام مصاحبه با خبرگان برنامه ریزی نمودند. با توجه به نوع مساله و همچنین اهمیت کیفیت اطلاعات دریافتی» در این پژوهش از مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. در این مصاحبه پژوهشگر سوالات مورد نظر خود را با توجه به جنس موضوع و فرد مصاحبه شونده» پیش از تشکیل جلسه تهیه نموده و همچنین قبل ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان از جلسه اطلاعاتی در مورد فرد مصاحبه شونده از قبیل. سن میزان تحصیلات و ویژگی‌های رفتاری وی از سازمان اخذ نمودند. با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی در این گام ۸ نفر از خبرگان سازمان به توصیه سایرخبرگان انتخاب شدند و زمانی که دیگر خبره جدیدی معرفی نشد. بلوغ حاصل گردید. دراین خصوص لازم به ذکر است که با توجه به پیچیدگی و گستردگی کار دو نفر از خبرگان گام ششم: دسته بندی اطلاعات و تشکیل نقشه‌های شناختی فردی بعد از انجام مصاحبه و پیاده‌سازی اطلاعات دریافتی از خبرگان, اطلاعات دسته‌بندی و طبقه‌بندی شد. با توجه به پروژه‌های پیشین انجام شده در حوزه نقشه‌های شناختی. معمولا نقشه‌ها به صورت فردی و با توجه به مصاحبه هر فرد تشکیل می‌شدند. اما با توجه به جنس موضوع و همچنین اطلاعات دریافت شده از طرف خبرگان در اين پژوهش, به توسعه نقشه‌های موضوع محور پرداخته شد. این موضوع علاوه براینکه باعث مفهومی شدن هرچه بیشتر نقشه‌های شناختی گردید بلکه منجر به افزایش توانایی تجزیه و تحلیل پژوهشگران شد. در نمودار ۲ یک نمونه از نقشه‌های نگاشت موضوعی (فردی) مستخرج از مصاحبه نمایش داده شده است. در ادامه این گام هریک از نقشه‌های تشکیل شده بررسی شده و مقدمات تشکیل نقشه جامع شتاختی فراهم گردید. تقویت نقاط قوت ۷ ارقباط با ۵ غاد ا سازمان ماد تعامل با مراکز علمی و تحقیقاتی . تدوین برنامه های فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ پس از انجام مضاحبه‌ها و تشکیل نقشه‌های موضوعی, نقشه‌های شناختی ادغام و تحلیل‌های لازم صورت گرفت. هدف از این تحلیل‌ها رسیدن به خروجی مورد نظر از نقشه جامع شناختی بود که شامل گزینه‌های مهم و موضوعات کلیدی است. این نقشه باید دارای جامعیت لازم جهت پوشش کلیه موارد مهم و کلیدی هدف پژوهش باشد تا بتوان خروجی لازم را برای انجام مراحل بعدی کار تهیه پس از طی گامهای اشاره در نهایت نقشه جامع شناختی به شرح نمودار ۳ حاصل گردید. این نقشه مدلی مشارکتی و جامع از تمامی مباحث مهم مطرح شده در مصاحبه با خبرگان است که با توجه به میزان اهمیت و فوریت آن‌ها دسته‌بندی و طبقه‌بندی شده و جهت حصول به نتایج تشکیل شده است. نقشه جامع شناختی که با استفاده از منطق رویکره807۸ حاصل شده یک روش سارماندهی موضوغانت مهم و کلیهی برای حل مسائل پیخذه سازمانی ست که می‌توانه با عطاق پذیری لازم نظرات را زیر یک چتر واحد تجمیع نماید. چنانکه در نمودار ۳ مشاهده می شود برای رسیدن به یک سازمان فناورانه(10) به عنوان هدف(در بالاترین سطح نقشه) تکیه سازمان بر" ۵ محور انتخاب صحیح فناوری(15)» سیاست توسعه فناوری و تجهیزات((411])» تمرکز .بر بهره وری(11)» "رقابت پذیری(-)) و افزایش کیفیت محصولات(0۳1)) می باشد. دسترسی به هریک از این محورها از طریق عوامل تشکیل شده در لایه های پایینتر نقشه جامع شناختی امکان پذیر بوده و این مهم تا پایین ترین لایه قابل تسری می باشد. به عنوان مثال توسعه زیرساخت فیزیکی((5641) از ابتدایی ترین گام‌های مورد نیاز به منظور حرکت به سوی ,سازمای قباورانه الست کسام سای ارو وهای بالانق‌های بالاتر زا تین می آتمایه: از طرف دیگر تحقق هریک از عوامل ارائه شده نیازمند تحقق عوامل "علی آن است که در نقشه با استفاده از روابط علی یکطرفه اراک شنو" خی ۸۸ قالیخرامی)کدان آشازه تموه که انقشه جامع آشنانختی مسیر حرکت سازمان در تحقق هدف نقشه را از طّریق ساختار علی ارائه شده بر اساس نظرات خبرگان به صورت مدلسازی مشارکتی سازمان فراهم می‌نماید. بدین ترتیب پیش نیازهای هرگونه اقدام و فعالیتی شناسایی شده و می تواند به عنوان الگویی جهت ترسیم نقشه راه فناوری در شناسایی و زمانبندی گامهای مورد نیاز بسیار تعیین کننده باشد. به منظور شرح بیشتر نقشه نمودار ۳ می توان از ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان در ادامه نقشه جامع شناختی که حاصل تجمیع نظرات خبرگان به صورت واحد در یک ساختار سلسله مراثبی است به نرم افزار 05 وارن ی اساله ساختار شبکه اين, نقشه: به: تحلیل :های گسترده ترتی شامل تحلیل‌های دامنه‌ای و موکزی ۷۷۲ پتانسیل‌ها پرداخته شده است. نتایج خاصل از اجرای این تحلیل ها منجر به شناخت بهتر عوامل کلیدی و گزینه‌های مهم در تشکیل نقشه راه تحلیل پیچیدگی ارتباطات* در راستای شناسایی ارتباطات میان مفاهیم ساختار شبکه و نقش هر یک از مفاهیم در مدل شبکه استفاده می‌گردد. به منظور انجام تحلیل پیچیدگی ارتباطات در متدولوژی سودا از تحلیل دامنه‌ای و مرکزی! استفاده می‌شود. همانطور که در بخش‌های قبل توضیح داده شده نرم‌افزار 10۳ امکان تحلیل دامنه‌ای و مرکزی را به پژوهشگر می‌دهد که می‌توان بر آن اساس مفاهیم کلیدی را در تحقق هدف شبکه شناسایی نمود. با توجه به نقشه وارد شده در نرم افزار جدول فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ (۲) به عنوان خروجی تحلیل نقشه به‌دست آمد. تحلیل دامنه‌ای به بررسی میزان خروجی و ورودی کمان‌ها به هر گره (مفهوم) پرداخته و تحلیل مرکزی به بررسی موقعیت و نقش هر مفهوم در ساختار کلی شبکه در میان سایر مفاهیم می‌پردازد. با افزایش امتیاز تحلیل دامنه‌ای و مرکزی نقش مفهوم مورد نظر در تحقق اهداف بیشتر می‌شود. چنانکه مشاهده می‌شود مفاهیم منابع انسانی(۱۳) و تحقیق و توسعه(۱۱) در این نقشه جامع به ترتیب بیشترین امتیاز دامنه‌ای و مرکزیت را از آن خود کرده‌اند. به منظور تحلیل مدل سلسله مراتبی " به بررسی ساختار سلسله مراتبی موجود در شبکه از بالا به پایین یعنی از هدف به سمت مفاهیم مهم و کلیدی پرداخته می‌شود. بدین ترتیب هر مفهوم می- تواند در تعدادی از ساختارهای سلسله مراتبی بالا به پایین قرار بگیرد. از آنجا که مفاهیمی در تعداد بیشتری از ساختارها قرار می‌گیرند. می‌توانند در تحقق اهداف موضوع پتانسیل بیشتری را ایجادکنند. این مفاهیم را پتانسیل "" می‌خوانند. لذا در تحقق اهداف ساختار شبکه شناسایی اهداف با پتانسیل می‌تواند به منظور برنامه‌ریزی بهبود و تحقق اهداف تعیین کننده باشند. جدول۲ ارائه کننده میزان پتانسیل هریک از مفاهیم به ترتیب اولویت می‌باشد. به عنوان مثال مفهوم مطالعه و پژوهش فناوری (68:10) بالاترین درجه اولویت را به عنوان پتانسیل دز شبکهادارد. نماد عنوان اصلی دامنه \| مژکزی نماد عنوان اصلی دامنه \| مرکزی ۳ تأمین منابع انسانی (۱۹) ۲ ۱۳۱۲ ۷۷/۲۷ 8 رقاب پذیری: (:۲) ۵ ۱۳/۳۴ ۳ \| تحقیق و توسعه (۱۳) ۱۱۷۲۸۱۵۱ 160 ی به دض و ورگ \| يچ \| ۱۳۳۶ 1 ۹ 10۳۱۳۱۶۲۵۱ ۲" شناسای شکاف فناوری (۳) ۳ ۹۹۹ 115 بهیو ار مدیریتی ۷ ۱۳۵ ۳۹۳ پازمهندسشی افراسمای ۱۱۳۳ 55 تأمین منابع مالی (۱۴) ۷ ۱۱۷۱۲۷۱ 1۷ تعیین افق زمانی (۷) ۳ ۱۰۳۲ ۱ تو اوری و تجهیزا ارپری هو ۱ توسعه زیرساخت فیزیکی و رورم 6 \| تشکیل کارگروه تخصصی ۶ ۱۱۲/۲۳۱ ۵08 ۱ حذف موانع و بوروکراسی ۳ ۷۸ ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان نماد عنوان اصلی دامنه \| مرکزی نماد عنوان اصلی دامنه \| مرکزی 5 ری با مراکز ۶ ۱۳۶۱ و ۶ ری داخلی و ی 01 رایس 0 ۶ \|۱۵۳۷ عطن هاو ‏ و ها ۹۳۲ 77۳ انتقال فناوری (۸) ۶ ۱۱۶۲۵۱ 1۵۸ ی ۳ را ۷۱۱۷ 0 . سازمان فناورانه (۲۸) ۵ ۱۱۳۲۶۱ ۸2۵ را 2 ۷۱۷ 8 ) انتخاب فناوری(۲۹) ۵ ۱70/۱۱۴۲۷۱ مدیریت کیفیت جامع (۲۲) ۲ ۱ ۷۳۰ 8 \| افزایش بهره وری (۵۲ ۰ ۱ ۵ ۱ ۱۴/۲۷ خل پرانتز نشان ی پتانسیل آن مفیهوم می آشاره شد که مفهوم. تأمین منایع اا6 116 شیارا دامنه‌ای ۱۲ که نشان دهنده تعداد ارتباطات ورودی و خروجی آن می‌باشد و همچنین تحلیل مرکزی ۱۷/۲۷ که نشان دهنده امتیاز مرکزیت ۱۷ از بین ۲۷ مفهوم مرتبط با آن می‌باشد در این ساختار شبکه بیشترین اهمیت را در تحقق هدف از آن خود کرده است. همچنین در مورد سایر مفاهیم اشاره شده می‌توان میزان اهمیت را با توجه به نقشه جامع شناختی به‌دست آمده روشن است که در این مطالعه دستیابی به سازمانی فناورانه به عنوان هدف سازمان درنظرگرفته شده است. گزینه‌های مهّم یا مولفه‌های راهبردی این نقشه شامل توسعه فناوری و تجهیزات. افزایش بهره‌وری, افزایش رقابت‌پذیری» انتخاب فناوری و تمیین نیازمندی‌ها و ذر نهایت افزایش۷کیفیت؟ محصولائ: می‌باشند. همچنین تحقیق و توسعد: تأمین منابع انسانی متخصص و دانشی» تأمین منابع مالی» تدوین برنامه راهبردی و عملیاتی و ایجاد دفتر در این مرحله لازم است تا تفسیرهای منطقی برای ترسیم نقشه راه فناوری انجام شده و نکات مورد نظر از این مفاهیم استخراج گردد. لذا با استفاده از مباحث مطرح شده در مصاحبه‌ها و نقشه‌های به‌دست آمده اطلاعات لازم برای تشکیل لایه‌های نقشه راه فناوری تعیین می‌گردد. بنابراین استراتژی- های مورد نظر برای ترسیم نقشه راه فناوری به شرح زیر می‌باشد: فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ پشتیبانی و حمایت از واحد تحقیق و توسعه جهت انجام فعالیت‌های مرتبط با فناوری و * _تأمین منابع انسانی مورد نیاز با ویژگی‌های لازم یک سازمان فناورانه تدوین برنامه‌های راهبردی و عملیاتی جهت حمایت و اجرایی شدن فعالیت‌های فناورانه * ایجاد یک بخش مجزا جهت سازماندهی و برنامه‌ریزی فعالیت‌های فناورانه * همکاری با مراکز علمی و پژوهشی داخلی و خارجی ۰ بهبود ساختار مدیریتی و رفع موانع و محدودیت‌های سازمانی ‏با استفاده از این نتایج می‌توان لایه‌های نقشه راه را تکمیل و استراتژی‌ها و تاکتیک‌های مناسب ‏برای دستیابی به اهداف تعیین شده کوتاه و جهت رسیدن به هدف بلند مدت یعنی دستیابی به سازمانی ,فتاورانه و.یویا را آرائه:دادد لازم به ذکر است که این نتایج در بخشن ۵ با جزئیات بیشتر تشلریج با توجه به نتایج به‌دست آمده از رويکره 501۸ در این آبخش بّه تشریح استراتژی‌های مشخص ‏شده با عنوان پشتیبانی و حمایت از واحد تحقیق واتوسعه جهت انجام فعالیت‌های مرتبط با فناوری و نوآوری» خواهیم پرداخت. یکی از اصلی‌ترین و بارزترین ویژگی‌های یک سازمان فناورانه در اختیار داشتن یک واحد تحقیق و توسعه فعال و پویا است. معمولا سازمان‌های فناورانه سرمایه‌گذاری ویژه‌ای در این واحد داشته و با حمایت‌های مادی و معنوی رشد و پیشرفت فعالیت‌های این واحد را پشتیبانی می‌نمایند. شرکت مورد بررسی نیز با در نظر گرفتن هدف تعیین شده خود یعنی دستیابی به سازمانی فناورانه و پویا لازم است تا حمایت‌های منحصربفردی از واحد تحقیق و توسعه انجام نماید. همان گونه که در نگاشت جامع شناختی (نمودار۲) مشخص شد. امتیاز دامنه ای و مرکزی این گره مقدار قابل توجهی بوده که خود حاکی از میزان اهمیت و نقش این موضوع را در رسیدن به اهداف شرکت دارد. بنابراین موضوع تحقیق و توسعه یکی از لایه‌های اصلی نقشه راه فناوری این پژوهش خواهد بود که برای آن نیز فعالیت‌هایی در نظر گرفته می‌شود. با توجه به درگیر بودن نقش تحقیق و توسعه در بیشتر موضوعات جانبی شرکت می‌توان جایگاه قابل قبولی را در نقشه به خود اختصاص دهد. فعالیت- ها و استراتژی‌های مهم مورد نظر در این بخش به شرح زیر می‌باشد: ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان * _دستیابی به دانش فنی و فناوری‌های نوین مورد نیاز شرکت تأمین منابع انسانی مورد نیاز با ویژگی‌های لازم یک سازمان فناورانه یکی از اصلی‌ترین چالش‌های در حال حاضر شرکت نداشتن نیروی انسانی متخصص و حرفه‌ای است. با توجه به وجود ساختارهای تفکر سنتی مدیریتی و همچنین نداشتن برنامه‌ریزی مدون در این حوزه خاص لازم است تا ابتدا جایگاه منابع انسانی به طور مشخص در سازمان تعریف شده در ادامه کار استراتژی منابع انسانی مناسبی برای شرکت طراحی گردد. این موضوع در تحلیل دامنه‌ای و مرکزی نقشه جامع شناختی نیز مورد تأکید قرار گرفت(بالاترین امتیاز). به طور کلی. هدف استراتژی منابع انسانی, فراهم آوردن راهبردهایی برای تدوین و اجرای برنامه‌ها و سازماندهی منابع انسانی در جهت نیل به اهداف عالیه سازمان است. با توجه به موارد مذکور استراتژی پیشنهادی در این بخش ۰ جذب و استخدام نیروی متخصص و دانشی جهت انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه و ۹ پیاده سازی سیستم مدیریت دانش در جهت کسب. توسعه و حفظ دانش در سازمان و پشتوانه هر اقدام در سازمان تأمین منابع مالی مورد نیاز برای انجام آن‌ها می‌باشد. بنابراین شرکت باید در تدوین برنامه‌های راهبردی خود منابع درآأمدی و هزینه‌ای خود را مشخص کند و میزان بودجه هر بخش را با توجه به میزان اهمیت و عملکرد آن‌ها تعریف نماید. همچنین شرکت لازم است تا منابع درآمدی مجزایی را برای هزینه در بخش فناوری و نوآوری انجام دهد. این مفهوم در تحلیل های فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ دامنه‌ای و مرکزی نیز امتیاز قابل توجهی را به خود تخصیص داده تا آنجاکه رتبه ششم در میان سایر تدوین برنامه‌های راهبردی و عملیاتی جهت حمایت و اجرایی شدن فعالیت‌های فناورانه ترسیم نقشه راه فناوری خود یکی از بندهای برنامه راهبردی شرکت می‌باشد اما به دلیل میزان اهمیت و نقش برنامه‌های راهبردی لازم است تا شرکت در تمامی حوزه‌های کسب و کار دارای برنامه- ریزی بوده و طبق آن عمل نماید. همچنین تدوین برنامه‌های عملیاتی در راستای حصول اهداف مندرج در برنامه راهبردی یکی از وظایف اصلی شرکت می‌باشد. بنابراین لازم است تا موضوعاتی همچون تحقیق و توسعه, منابع انسانی» منابع مالی» فناوری و نوآوری و بازرگانی در سند راهبردی شرکت آورده شود. این عامل رتبه چهارم را از نظر شاخص تحلیل مرکزیت به دست آورده و بدین ترتیب در اولویت برنامه های فناورانه شرکت قرار گرفته است. ایجاد یک بخش مجزا جهت سازماندهی و برنامه‌ریزی فعالیت‌های فناورانه همانطور که در بخش تحقیق ز توسعه وگ از اقداماتی که لازم است در نظر گرفته شود ایجاد یک بخش مجزا با عنوان دفتر مطالعات فناوری و نوآوری است. این بخش ملزم به تهیه برنانه‌ريزی و سازماندهی فعالیت ماییگریوه نوآزرانحو با در این راستا نیز باید: اقدامات عملیاتی را انجام دهد. این مفهوم نه تنها امتیاز دامنه ای و مرکزی بالایی در نقشه راهبردی دارد که نشان ذهنده اهمیت قابل توجه: آن خ ری ددم سکاو یباشد بلکه اساسی‌ترین مقاهیم با پتانسیل در شبکه چون مطالعه و پژوهش فناوری و تعیین اولویت های آن نیز در این راهبرد قرار می- یکی دیگر از فعالیت راهبردیی که:.لازم انست در نقشه"راه تأکید شود همکاری با مراکز علمی و پژوهشی داخلی و خارجی است. به دلیل گستردگی و تخصصی بودن مسائل ارتباطات خارجی جهت تعامل و تبادلات علمی ضروری به نظر می‌رسد. چنانکه در جدول (۲) مشاهده شد این مفهوم به عنوان پتانسیل چهارم در تحقق اهداف نقشه راهبردی قرار گرفته است. استراتژی‌های در نظر گرفته شده برای این بحث شامل برگزاری دوره‌های مشترک با دانشگاه‌ها انجمن‌های علمی. انیستیتوهای تخصصی و مراکز علمی. عقد قرارداد همکاری مشترک با مراکز علمی, بورس منابع انسانی جهت دانش افزایی در مراکز دانشگاهی و علمی و تدوین پروژه‌های علمی و پژوهشی با دانشگاه‌ها و سایر مراکز ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان یکی از معضلات جدی در حال حاضر سازمان موانع و محدودیت‌هایی است که از طرف سازمان مادر به شرکت‌های زیرمجموعه تحمیل می‌گردد. چنانکه در جدول ۲ مشاهده می شود عامل بهبود ساختار مدیریتی از نظر تحلیل مرکزیت و پراکندگی رتبه پنجم را براساس نقشه جامع شناختی حاصل از خبرگان به دست آورده است. لذا لازم است تیم مدیریتی شرکت از بعد خارجی با همکاری و چانه‌زنی با سازمان مادر محدوديت‌ها و موانع اجرایی کار را برطرف نموده و از بعد داخلی نیز اقدام به رفع بوروکراسی‌ها و موانع عملیاتی نماید. تمامی اين موارد می‌تواند با تغییر رویکردهای مدیریتی برطرف شده و شرکت را از حیث فرایندهای آجرایی چابک نماید. همچنین استراتوژی مهم در انظر گرفته شده در این موضوع بازمهندسی فرایندهای شرکت است که می‌تواند کمک شایان توجهی به در پایان نیز یکی از مهم‌ترین بتخش مایم نقشی‌رفناو ود لایه بازار و محسولانت تولیدی می‌باشد که نیازمند اخذ سیاست‌های صحیح و همی‌هانه ام ین /غامل رتیه ششم. تخلیل دامته‌اتی و رتبه هشتم تحلیل مرکزیت را از آن خود نموده و"بدین ترتیب از.اهمیت فوق‌العاده در توسعه نقش راه فناوری شرکت برخوردار می باشد. با توجه به رقابت شدید در بازار و ورود شرکت‌های جدید فعال در این حوزه‌ها ضروری به نظر می‌رسد که استراتژی‌های مناسبی برای این بخش تنظیم و اجرایی گردند. استراتژی‌های در نظر گرفته شده در این بخش شامل تدوین برنامه‌های راهبردی بازاریابی و بازرگانی, شناسایی بازار و رقبای موجود شناسایی نقاط شکاف بازاره حضور در بازارهای مختلف, تبلیغات موثر و با توجه به مباحث مطرح شده و خروجی به‌دست آمده از نگاشت جامع شناختی مبتنی بر 0۸ خر این بخش اقذام باه ترسیم نققنه را فناوری شذه است. با توجلدیه بررسی‌های انجام شله مدل نقشه راه در نمودار ۴ ارائه شده است. همچنین لازم به ذکر است که در این پژوهش دو نقشه راه شامل راهبردهای سطح کلان شرکت و همچنین اقدامات عملیاتی و اجرایی که با جزئیات بیشتر تا رسیدن به افق زمانی مورد نظر توسعه داده شد. در این نقشه راه سعی شدهه اقستت تا تمامی مسیرهای لازم برای دستیابی به فناوری‌های مورد نیاز شرکت در افق مدنظر ترسیم شود. فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ نمودار۴: نقشه راه فناوری شرکت مزارع نوین ایرانیان افق ۱۴۰۴ ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان در نهایت چنانکه اشاره شد توسعه نقشه راه فناری مطابق رویکردهای بررسی شده در ادبیات موضوع عمدتا کیفی بوده و مبتنی بر قضاوت ها و نظرات مدیران و خبرگان سازمانی صورت می- پذیرد(2013 ,1.0068 6۶ ,316۳9 ,27۷81[100-))» لیکن متدولوژی ارائه شده در این پژوهش می‌تواند همزمان با توسعه نقشه راه فناوری شرکت مزایایی را به شرح ذیل حاصل نماید. ۳ ادغام دیدگاه‌ها و نظرات خبرگان در یک نقشه راهبردی با استفاده از نگاشت شناختی که همزمان با اجرای فرایند اجماع نظرات ایشان را حاصل می‌نماید. ۳ توسعه مفاهیم مشترک در ساخت‌دهی تفسیر هریک از خبرگان در طول اجرای متدولوژی که منجر به تحقق یادگیری در عمل و ایجاد همبستگی بین مدیران و ۷ تحقق تعهد خبرگان و تصمیم گیران به نقشه راهبردی حاصل شده با توجه به مشارکت ایشان(یادگیری مشارکتی) در طول تگاشت شناختی و توسعه نقشه راهبردی. امکان, پتایر تون اجرای تحلیل‌های کمی, بر مناهیم, توسعه: بافقه فر نقشه: جام شناختی که منجر به شناسایی مهمترین گزینه های راهبردی و نقش هریک از آن ها لذا متدولوژی 500۸ که از جمله بگلد‌های پارآ4ای۷ تقیر گرایی است نسبت به رویکرد‌های رایج مي‌تواند به طور خمزمان اجماع #ظاوزه یخی رکان و9 یب 9 گیران شرکت را با ایجاد تعهد کر اجرای گزینه‌های راهیردی حاصل نموده و با امکان پذیر نمودن رویکردهای تحلیلی اعم از تحلیل دامنه‌ای. مرکزی و پتانسیل, انتخاب گزینه‌های«راهبردی .را براساس تفسیر نظرات و مدل‌های ذهنی فصلنامه علمی بهبود مدیریت: دوره ۱۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) پاییز ۱۳۹۸ 40 ع0ه نله 398 دومع دم ما۵" عصل/۷ جصعچ فصه مصعلظ صنامع و۳۳۵۵ محصحصعمل ۸ .48-65 :(1997) 2 3۵۰ ,27 65ع0 ]7186۲ .65 200۳02 00۵001006 06 ۵ کع شمه هساک نطععم۳ صمنام‌06ه کمک" بقلم[ بج فصه منصق۵ 150۹۳ 8۰ بش۸ وتقت۸ ۰ ,0۳655 ازع ۵33 02100 ۱۳۵۸۵05۰ ۲۵۶۵۵۳6/۱ هوک مصقل۸ فرظ 120108 0۵ 1160۵0۳6 عطا ۵1 بمعتیصعه ۸" 10065 هس22 خصم۸ فص علاط و۸ 36 3/0 ممطلدتصهع 06 5۵00۱ ۹۳۵ ۳۵۳۵۶۸۹ آمعنومام 7 ".کدی فص کدونا‌طنصم6 :(3336) هصنم ۳۵۵0۳20 ۸ :۳۵۵0-2001581 برع مامصطع ۵0 بعنمد عسعز ۸۵ بحمصقط مغ 310000۳۳ هه مقصقط 1۹۳ مطمصممحاع :(2011) 14 5۵۰ ب5 100966۷ 832655 1٩ ۵ سول م۸0 ".صمتاهخصحصحصی عصناع موم کم ععفی -99 :(2008) 2 ۵۰ ,12 و۳۹۱۳ 0۲۸۵002۵6 ۳٩ 70۵۱ ".همم عخهناهدو مصناه‌داه۳" «صنانط2 مکاعععنا 2 فاصنا عصعنعری آمعنات مکلومطاعص وصسه‌ی عاطامتم ,0 امد ,08 ۵۶0" .6 فصقلا بط 1160ع12 ,001116780 ]۵ بو ز ۲71120۳ 0۳6۰ 3۳ وسه 77 و1۳۳ 00:۵۶ 05777 ۲۳۵٩ 2۳۵20095 ۵ "عصخم 5516۵ ۵ :(/733) 8 دزم مخ رعمامصط 1 +کصع3/0 مسا 300۰ فص ,20۳0 کعاع30 مقتهاصی‌ل۸ 06 8 2۳۵96 50001 ۵۵ ۳۵۳۲۵۶ آمعنووام 70 ".کاعومص ۵۳ عصنعه1 10۳6 عط ۵۶ عزم۳ 1 کاکرا۵ 0۳ ]۵0۵ ".کزدتواهصه فوصت خدعصمم1ععل کدصنامه نماد ,۸0۳30۸1 8۰ 0صه وس و3065 [ 7۵۳۳۵۲ ۳۳۵۴۵۲ ".دمم ۵۳ کعنافکز عس نی ملعط ما عطق عنصهی هام۸" بصنام) ,ص۳۵6 5096 .۵۵861601 ق5026 که موز عط1 نوماه ووعنهدک" مصصحصععل۸ 8۳۰ 00ه سس و3۳06 7 506 68 0067 7 ۱۵1۵5 و۳ا ۳ ۵۳۵۳1۵ ۵۳ ۵ ۷۵۳۵ (2006) ۴ ۸۶۵۳۳۵۵ ی 8000 60 هه 6۲ 0۳۹55 [ 010۵ .روصم ۸6 ۹00" +صصحصعما۸ ۳۳۵۵ فصه مصنام) ,ص۳06 -ووزع و101 و000 وصندکم‌کی ۸ 0عاع8۵0 طعضاتا 0صه ,ملع اعقط20 مصعا10۳5 ,تعطل‌کزه۳1 40 ۳۵۳۵۲۵۶9 01عنوام0ع71 ".حعزع مامصط‌عامصهد کم عکی عطا فصه کعودعانمی مزع 1/0001 ۳ ۲۵۵۵۵001۳8 رعمامصطل 1 عمط عهاعد۵ ۷ هه ,وگ 6م60اعق30 عع1 ممزههنک معصژع ۵ نع 0 ۳391300۲9 ]۵ ,70۳۵ 5000.۳ عقق ش۸ نص ق۰106 ععزصمعسا دمم معکقطا-وع ما مصطاع) رو ۵606۳-721۵0 .۵۵0108 0ص تقاط کعاقععاصز هام م قفوم منت ,60610 1۵6۳۲۳8 1۵۳ کممصف صع فرع مامحصط ۳۲ بصمملا صحعصرظ 0ص ,3605 نز منع608 مطال 0 60۴ صمص۶ هو فصه عصنصنه را که ععتآ +کعناخص 0000۳ 0۳0۵0/66۲ ( 0 607۳0611۷065۶5 1۵ (۵ا 71۳۵ درو هام ]٩ 1/096۵ ماصهطاک نقط 0ص ,36 6ات1 ,اناهط 1 .401-40 :(1993) ۵۰4 ,21 0۳۵90 ".عصندمنکن عادمصحم عنهی نصعنععل #معنلدم10" سا آمکعسط ,کول ۸ ۵ 110۷ :عنم ۳۵۵0۳۵0 وعمامصطع اکدطامت 10۵۳05 بععا ممزههگ فصه مگ صححل ,عدمعصقهش) بععاآ 5۵0006 ۹۳۵ ۳۵۳۵۵۶۵۳۵ آمعنووام 7100 "+عصقام نمدمنام‌کنصموه که هل عط) ععمصعهنل 0108 0عک 0 -وهدع5۳ ۶۵۶ امعصعصز ح۸" و2 عقاه ۵ فصه مهدمگ نخصمط مود عصقط) بعصاآ 760۵/0901 ".عصقام اقدمنعنصموه 0۵ کععصقحل عس 2 کم کاهمصذ عط) ککععکه ما 130 توصام ۳۵۵02 ترسیم نقشه راه فناوری با بهره گیری از رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی: شرکت مزارع نوین ایرانیان 0 1۵۳ ۵۵0۵00158 ترعوامصط6 1 و2 عقاهد ۷ هه لاس2 عله۵5 ۷ ,وف 8دمههنگ بمفزههنگ بععا :(2007) 8 3۵۰ ,27 76030۷۵0۷ .00 کلمعاهه فصه عسعم ص۵ع۳م16 عطا کم ععف عط1 توعصتصصهام 0 عععع5 .17006910 1/۵805 00086 جظ عالها5 مط۳ع9ع3 3100۵1 ۵۶ 6ع0۵" .3 بط مگاماد10 50۴ ۵۶ صمناص‌نام‌مه ص۸۵۸" منصععمگ طعونن۸ فصه مطعلهعصنمکی13 ممصط/3 برع .36 مص2ع 1/6۳ [ 0۳۵۱[ ۳۳۵۵۴۵۲ ".صمفاعه حذ کومطاعصه هساک صعاطم۳۳* .وحعطصععمط صمطاعصوت وصه مصطمل ,ک۳عع 1/0 1۱۵۷۵۵:۰9 0۳۵ و۹۳۵6 8۵۳ 300001۳8 6۳ م2 ب8 0 هه مطاحع۳ 7۳ مها ,عم باهق205 00۰ ,8 3/3013 1۵۳ عا نناک 0۳10۰ 20006 ۵ 1 ۱۵۲۳۵۹۵ 0۳۵ روهام )1 ۳۵۵0۵001۳8 برع ما مصطع ج ما00 م2 ب8 0و0 وصه مطاحسع۳ 7۳ عقاع ,عمط ,805۵۵ ,13 99-111 00۰ ,10096116060 بروهام 76 50۵0۳۵۹۵ ۳۵ و1010 «م عصنامنعنق وصنونسا 1۸ آ۶۵ ۵1 برع م1 مصط 15۵ م8 ۸۰ ۷۰ 200 ونعقدعط بط یک رصق 723 36۰ .36 .7٩ ص002 طع3/0 خعطودط ,۳31۵۲9 ]0 1/20 ".ای عط صز اصعصم 610 عل ۶و۶ صعام صمنج فوصد ممصفمه: مکلای صعع بط 200 ,201160110115 (ع111۵۳۵۸۳ ۵۵ عع8000) ۸۵0۳ ۷۵ 5 00۱۳66 وصامماک ااعی آ۳۵ ۲ هماع مک 620[ ۵۶ عقف 156 توصنزمم ق۵۵00 1۵۳ کمخهصعی عصنعتا" صعلو۸ صقطاقص0ل وصه م02۵9 مکقاضند5 1061-75 :(2010) ۵۰7 ,77 ۳۵96 ]5۵0۵ ۵۵ ۳۵۵۶۵۳۹ امعنومام 71۷	توسعه نقشه راه فناوری از جمله ابزارهای نوین مدیریتی است که با رویکردی آینده نگر به فناوری، نقش مهمی در تصمیم گیری مدیران ایفا می کند، درحالیکه باتوجه به ماهیت موضوع و دیدگاه های متعدد متخصصان، ترسیم نقشه راه فناوری از نوع مسائل آشفته بوده و نیازمند ساخت دهی است. امروز تغییرات فضای کسب و کار و آشفتگی مسائل مرتبط، سازمان ها را ناگزیر به استفاده از رویکردهای ساخت دهی مسائل نموده است. رویکرد توسعه و تحلیل گزینه های راهبردی(SODA) از جمله رویکردهای ساخت دهی است که در پژوهش های متعددی به منظور ایجاد همگرایی و توسعه مشارکتی گزینه های راهبردی گسترش یافته است. از این روی در پژوهش حاضر با هدف توسعه نقشه راه فناوری، از ظرفیت SODA در نگاشت شناختی، ساخت دهی و ایجاد همگرایی بین خبرگان و متخصصان فناوری شرکت مزارع نوین ایرانیان استفاده شده است. لذا با ترسیم نمودارهای نگاشتی و اجرای تحلیل های مرکزی، دامنه ای و پتانسیل با کمک نرم افزارDecision Explorer شناخت عمیق تری از شبکه علی و عوامل تأثیرگذار حاصل شده و درنهایت نقشه راهبردی فناوری شرکت فراهم شده است. نتایج پژوهش به ترتیب براهمیت تأمین منابع انسانی مناسب شرکت با امتیاز دامنه ای۱۲ و مرکزی۱۷.۲۷ و همچنین توسعه دپارتمان تحقیق و توسعه با امتیاز دامنه ای۱۱ و مرکزیت ۱۷.۲۸ تأکید و گزینه مطالعه و پژوهش فناوری را به عنوان مفهوم پتانسیل که در نگاشت ذهنی تمامی خبرگان وجود داشته است ارائه می نماید.
29,215	497184	شواهد اخلاق فضیلت‌گرا ۶-۱ توجه و تأکید بسیار به منش و خیم و برشمردن فضایل و رذایل در بیشتر متون پهلوی؛ «منش در خرد نیست» بلکه خرد در منش است؛ و دین نیز هم در خرد و هم در منش است» (دینکرد» ۱۹۷۹ چ۶ بند ۶ نیز ر.ک: همان, بند ۰۱۲۴ ۱۷۹). همچنین تأکید بر تحقق فضایل امشاسپندان و سایر ایزدان در خویش (ر.ک: بند «4»۵-۲ اخلاق سیمین منش‌گرا (ررک: بند ۴-۴»)و نسبت میان دین و خرد ای و فضایل و مقایسه آنها با نسبت میان دین بد و ورن و رذایل (ر.ک: بند «۲-۴»» همه نشان از توجه ایشان به اخلاق فضیلت‌گرا می‌دهد. ۲ تأکید بر موظوع آنسان وقاعل غیره ال بوخوفی ود خاای ارزشن تسه بلگه ای آسان‌های قرب هستند که ارزش دارند. اخلاق فضیلت در مقام دفاع از خود در برابر نتیجه‌گرایی و وظیفه‌گرایی بیان می‌دارد که دانستن اعمال خوب و بد به‌تنهایی این قابلیت را ندارد که انگیزه خوب يا بد شدن را در انسان پدید آورد. ازاین‌روه باید نقش اصلی را برای کنشگر اخلاقی و نه صرفا برای اصول اخلاقی يا نتایج مترتب بر آنها در نظر گرفت (ررک: خزاعی» ۰۱۳۸۹ ص۳۶). برای نمونه «ایشان اين‌گونه نیز باور داشتند که /ورمنرد از انسان می‌خواهد که هرچه می‌کنید برای خود کنید» (دینکرد» ۱۹۷۹ جع بند ۳۲ نیز رک: همان بند ۳342). انسان مسئول خود است و هر کسی هر کاری را انجام دهد یا به افزایش روان خود يا کاهش آن کمک کرده است و به‌همین نحو وی مسئول است تا ایزدان را با اعمال نیکو پاری دهد (همان بند ۲۶۵-۲۶۴). بدین‌سان» سعادت انسان‌ها در گرو شناخت خیم انسان‌های دیگر است: «مردمان بدخیم را بشناسید و از آنان پرهیز کنید؛ زیرا هنگامی که خیم بد شناخته گردد و از آن پرهیز شود» دیوان از بین رفته و انسان سعادتمند شود» (همان» بند 172). 0 مرت اداری » سال سیزدهم» شماره دوم» بهار ۱۶۰۱ تأکید بر انگیزه‌های درست است (ر.ک: ریچلز ۰۱۳۹۲ ص۲۶۰-۲۵۸). هرچند عناصر شناختی در یک عمل موّثر است اما نمی‌توان عمل اخلاقی را بدون انگیزش اخلاقی درنظر گرفت. البته باید درنظر داشت که اخلاق فضیلتاگرا نسبت بهآعمال بی‌تفاوت نیسف و این توع انقلاق تا آنجا ک مکی آسنت:سعی ,خر توظییم و تفسیر اعمال انسانی نیز دارد؛ اما برای انسان اصالت قائل است و نه اعمال وی. متون پهلوی مکرر سعی در تبیین این انگیزه‌ها و اعمال و سعی در شناساندن هرچه بهتر آنها دارد. برای نمونه» «خیم عبارت است از: عشق به مردمان, و ثمره خیم عشق به مردمان است» (دینکرد ۱۹۷۹ چ۶ بند ۳456؛ نیز ررک: همان» بند ۱۱۳ ۲۳۹ ۲۴۲ ۶-۴ اهتمام به رشد فضایل اخلاقی و توجه به دانایان فضیلت‌مند؛ انسان باید همواره به‌سمت «هلایی» یعنی اخلاقی» وجود انسان فضیلت‌مند است تا با هم‌صحبتی و مشورت وی این امر محقق شود. پس باید نسبت به نیکی‌ها حریص باشد و آن را از هر کسی که هست فراگیرد (همان» بند ۱۱۵). وجود انبوهی از اندرزنامه‌ها و پندها و توصیه‌های حکیمان به صورت مستقل یا در لابه‌لای کتاب‌های پهلوی شاهدی بر این مدعاست. ۶-۵ خوبی به خودی خود خوب است. فضیلت وسیله‌ای برای رسیدن به نفع و سود بیشتر و نتیجه بهتر نیست و حتی فضیلت رنگ‌وبوی دینی هم ندارد که چون فرمان الهی را در پشنت خود دارد به آن عمل گرده پلکه نفس فضیلت دارای ارزش است. به‌عبارت دیگر عمل خوب خود غایت است. برای نمونه» «همپرسگی» با نیکان سبب نیکی می‌شود اما توصیه شده است که همنشینی با نیکان تنها برای خود نیکی صورت پذیرد: «بهترین انسان کسی است که این سه کار را انجام دهد: یکی اینکه با نیکان فقط برای یافتن خود نیکی هم‌صحبت شود..» (دینکرد ۹ چ۶ بند ۳۰۲ البته این مطلب با اخلاق مصلحت‌اندیشانه که در بند «۷-۴» گفته شده ناسازگاری ندارد (توضیح تکمیلی درباره غایات اخلاق فضیلت‌گرا در ادامه مطلب خواهد آمد). ۶-۶ درنظر گرفتن شرایط و مقتضیات متفأاوت و استعدادهای گوناگون؛ اخلاق فضیلت‌گرا برخلاف وظیفه گرایی (به‌ویژه وظیفه گرایی کانت) به اصول خشک و غیرقابل انعطاف باور ندارد و به روان‌شناسی افراد و این نیز پیداست که ممکن است کسی راست بگوید. اما به‌وسیله آن دروغگو گردد و کسی هست که دروغ گوید و با آن اهلو شود. این نیز پیداست که ممکن است آتش برای کسی گناه را به همراه داشته باشد و برای شخصی دیگر نیکی را نیز آشکار است که به انسان‌های شریر نباید چیزی داد ولی زمانی هم هست که بهترین خوردنی را باید به آنان داد» (همان» بند 138-1310؛ نیز ر.ک: منتظری» ۱۳۹۲ ص ۱۲۷-۱۲۵). یکمسلد مهم خر اقلاق فضیلت‌گرا این است کدایی رويکردنچه مساری:برانج روایی یااناروایی یک اف یت ذاره و اساسا چگونه می‌توان فهمید که یک عمل درست يا خطاست؟ دو راه‌حل در این زمینه وجود دارد: بررسی مفاهیم» منابع و معیارهای اخلاقی در متون پهلوی / عظیم رضوی صوفیانی ‏ ۷۷ الف) تصمیمی برخاسته از عقل سلیم و مستقل از خود فاعل خیر؛ یعنی انتخاب عقلانی (نظر/رسطو و ب) ملاک روایی یک فعل, عمل فضیلت‌مندان است؛ یعنی فعلی درست است که انگیزه‌های خوب» درست به‌نظر می‌آید که متون پهلوی بر هر دو نکته تأکید دارد؛ از یک‌سو بر خرد به‌عنوان حکمت عملی و عقل معاش پای می‌فشرد (ر.ک: بند «۱-۴») و از سوی دیگر جایگاه مهمی برای نظر دانایان و نیکان درنظر می‌گیرد و توصیه می‌کند که همنشینی و مشورت با نیکان را بااهمیت قلمداد نمایند (دینکرد. ۱۹۷۹ جچ۶ بند ۸۵ ۲۰۹-۲۰۸ ۳۵۵ ۳ ۴ ۳۰۳-۳۰۲ ۲۲۳ 1125 آسان ۸۳۷۱ ص۱۳۷؛ مینوی خرد ۱۳۸۵ پرسش ۱۹ ۵۹؛ درباره نمی از همنشینی با بدان» ر.ک: دینکرد» ۱۹۷۹ چ۶ بند 851 ,49ظ8). ظاهرا متون پهلوی نکته دوم را بیشتر می‌پسندد؛ زیرا از یک‌سو توصیه به هم‌صحبتی و مشورت با بزرگان در آن پربسامدتر است و از سوی دیگر مفاهیم اخلاقی را باید از نیکان پرسید و پاسخ شنید (همان» بند ۲۶۷). البته همنشینی با نیکان موجب خشنودی ایزدان نیز دانسته اما نکات پیش‌گفته (الف و ب) از ابهام موجود در رویکزد فضیلت‌گرایانه به اخلاق نمی‌کاهد؛ زیرا -همان‌گونه که در بخش «۵» توضیح داده شد - همواره باید نسبت میان اخلاق مبتنی بر فضیلت و اخلاق مبتنی بر کردار را یکی از ویژگی‌های اخلاق فضیلت‌مند در متون پهلوی توجه به غایات است. از همین روست که اخلاق فضیلت‌گرای زردشتی بر آن است که هميشه افق‌های خوبی و بدی را نشان دهد. در متون پهلوی انجام عمل نیک موجب آسایش و «رامش» این‌جهانی است (همان, بند ۱۹۵) و چنانچه انسان فضیلت‌مند باشد ایزدان بر تن وی حکومت خواهند کرد. از سوی دیگر چون خوبی در مردم موجب «رامش» ایزدان است پس با انجام عمل نیک ایزدان که همواره آرامش را با خود به ارمغان می‌آورنده سایه راحتی و رامش این‌جهانی را بر سر اشخاص خواهند از دیگر نمونه‌های توجه به پیامدهای این‌جهانی اخلاق فضیلت‌گرا در متون پهلوی» ذکر نتایج این‌جهانی مترتب برأقمال مرتبط با اخلاق و توجه.به,مصلخت افراد است (اخلاق مسلخت‌اندیشانه). پیش‌تر فربارهوجوه این نوغ اخلاق» به‌ویژه در دیتکرد تستسم توضیح داده شد (ر.ک: نمونه «۷-۴»). برای نمونه» «انسان باید به قدر دانایی‌اش سخن بگوید؛ زیرا «کسی که بیشتر از دانایی‌اش سخن می‌گوید مردم به مطالبی که وی می‌داند کمتر اعتماد می‌کنند» (همان, بند 2-)). نمونه‌هایی از این دست را می‌توانیم در جای جای متون پهلوی مشاهده کنیم (رک: بایذ توجه داشتا که تأکید بر اخلاق مصلحت‌اندیشانهمنافانی با اصل ارزش ذاتی فضیلت جنذای ازنتیجه یا تکلیف که از اصول اخلاق فضیلت‌گرایانه است ندارد (ر,ک: بند «۵-۶»)؛ زیرا - همان‌گونه که در بخش «۵» گفته 40۸ مرت اداری > سال سیزدهم؛ شماره دوم» بهار ۱:۰۱ شد - پس از اخلاق فضیلت‌گرایانه و برای رفع ابهام از آن در مقام کردار می‌آید. از سوی دیگر این نوع اخلاق در متون پهلوی در بنیان خویش؛ اخلاق فضیلت‌گرایی را با خود حمل می‌کند و در پی ساختن منش نیک در فرد است. به‌هرروی» این اخلاق مصلحت‌اندیشانه نیز که غایت آن «رامش» و لذت افراد و کم کردن زیان است» بر پایه گفته دانایان؛ باید در چهت خرسندی راستین باشد (دینکرد» ۱۹۷۹ جع بند ۳300). تأکید بر «خرسندی راستین» پایه و اساس توجه به پيامد آن‌جهانی اخلاق فضیلت‌گرا در متون پهلوی است. پيامد آن‌جهانی اعمال در انديشه زردشتیان دوران پهلوی نیز مانند زمان پایه‌گذاری دین» جز بنیادین و شالوده دین زردشتی بوده و نیاز به انجام کار نیک برای سعادت روح خود شخص لازم است (همان» بند ۱۷۳ ۱۹۹؛ مینوی خرد ۰۱۳۸۵ پرسش ۲۹ ۳۶ ۳۸). پس از مرگه» انديشه‌ها و گفتارها و کردارهای نیک و بد شخص ارزیابی می‌شود و باور بر این است که سرنوشت روح بستگی به نتیجه این داوری دارد. البته برخی گناهان بزرگ را که بر جامعه تأثیر می‌گذارد می‌توان از راه مجازاتی که مقامات تعیین می‌کنند یا جریمه‌های اختیاری سنگین در همین جهان کم یا خنثا کرد (دینکرد» ۱۳۸۱ ج۳. کرده۱۷۵). بدین‌سان, با توجه با دو پيامد این‌جهانی و آن‌جهانی گفته شده و نیز به علت اینکه بنیان اخلاق در متون پهلوی فضیلت‌گرایانه بوده و در اصل به‌دنبال ساختن منش نیکو در فرد است» پس فضیلت‌گرایی در متون پهلوی ناظر به اما در منابع متون پهلوی» اخلاق وظیفه‌گرا نیز به‌چشم می‌خورد. برای نمونه؛ وظایف طبقاتی (رک: مینوی خرد ۵ پرسش ۳۰ ۳۱ ۵۸) و فرمانبرداری از شاه. این "متون فضیلت شاه را برای کشور حیاتی می‌داند. در آثار پپلوی» همچون آثار قدیمی‌تر زردشتی» پادشاهی را بارها با فره ارتباط داده‌اند (دادگی» ۱۳۹۰ ص۱۵۲-۱۴۹؛ دینگرد: ۱۳۸۱: ۳ کزده/۳). ره قناه مشیم ناد آرمافی هر ایران,اسیت وکام آزمانی ,متطبق کننته نظم کیمانی او زمینی است و هر کسی که برهم زننده این نظم از پیش موجود باشده بدآیین به‌حساب می‌آید (پولادی, ۳۸۵ ص۳۷-۶). برجسته‌ترین وظیفه شاه حمایت از خیر و منع نیروهای شر از صدمه رساندن است (دینکرد ۵۳۸۱ ج۳ کرده۴۶ دینکرد. ۱۹۷۹ جع بند ۱۱۸). به دیگر سخن,» شاه باید حکومت قانون را ایجاد کند (دینکرد. ۵۳۸۱ ۳ کرخم 8۶ قانزنی کدمتشا المی:خاره و همان گونه که نور زمیتی بارقه‌ای از نورخالص پالاسته:قانوی آمی نیز در این جهان به صورت محدود درک می‌شود (همان, کرده۷۸؛ نیز ر.ک: کرین بروک» ۱۳۸۸ ص۱۰۴) و برای همه قابل درک نیست و باید توسط شاه بر مردم اعمال گردد. از همین‌رو؛ مفاهیم «قانون» (۵ا۵) و «سنت دینی» (دین) در اندیشه زردشتی پیوند نزدیکی با هم داشتند و در نتیجه, پادشاهی و دین لازم و ملزوم یکدیگر بودند؛ زیرا در اصل» شاهی دین است و دین شاهی. پس می‌توان گفت که هرج و مرج» دین بد است و دین بد» هرج و مرج (دینکرد» ۱۳۸۱ ج۳» کرده۵۸). پس شاهی ضروری است و رعایا ملزم به فرمانبرداری مطلق از حاکمانشان هستند و اين بر هر چیزی تقدم دارد: هنگامی‌که شاه یا حاکمی بررسی مفاهیم» منابع و معیارهای اخلاقی در متون پهلوی / عظیم رضوی صوفیانی ۹ ۷۹ دستور بدهد -البته منظور شاه نیک است - (درباره ویژگی‌های حکمران» ر.ک: دینکرد. ۱۹۷۹ چ۶ بند ۸۸ ۱۳۳ مینوی خرد» ۰۱۳۸۵ پرسشع۱۴؛ درباره دوگونه شاهی ر.ک: مجتبایی» ۸۳۵۲ ص۱۲۲-۱۲۰) که حتی بزرگ‌ترین کار نیک هم انجام نشود نباید انجام شود و کسی که آن را انجام می‌دهد باید از آن دست بردارد؛ چراکه آن دیگر فضیلت نیست» بلکه گناهی سخت است (دینکرد» ۱۹۷۹ جع بند ۲۳۲ نیز رمک: همان» بند ۲۳۳). چنین دیدگاه‌هایی درباره وظایف پادشاه در جامعه بدون شک به‌نظریه‌های پادشاهی دوران پیش از ساسانیان بر می‌گردد. البته تأکید زیاد در روایت‌های متأخر زردشتی بر نیاز به فرمانبرداری از حاکم» ممکن است بازتاب گرایش تلقی مثبت ساسانیان و اندیشمندان دینی بعد از آن نسبت به حفظ ساختار طبقاتی سنتی حاکی از گرایش گفته شده در بند پیشین است (ر.ک: نامه تنسر به گشنب» ۰۱۳۵۴ ص۵۹-۵۷). هر کس باید برای رسیدن به رستگاری روان» وظایف طبقاتی خود را به‌درستی انجام دهد (دینکرد» ۱۳۸۱ ج۳ کرده۵۴) و در همین زمینه با مقایسه طبقات اجتماعی با اعضای بدن» وایستگی متقابل آنها را به گونه رمزی بیان کرده‌اند و دین‌یاران به سره رزم‌آوران به دست, و کشاورزان به شکم تشبیه شده‌اند (همان؛ ج۳ کرده۴۲). برتری دین‌یاران بر دیگر طبقات نیز در اینجا (که با واژه سّر تشبیه شده‌اند) حائز اهمیت است (کشتن مرد مقدس در رتبه سوم بزرگ‌ترین گناهان قرار دارد (مینوی خر ۵ پرسش ۳۵ درباره اهمیت دین‌یاران» ر.ک: همان»:پرسشن 4۵ دینکرد ۰۱۹۷۹ جع بند ۲۰۴ ۲۸۹). دین‌یاران که با واژه‌های «رد» و «دستور» بیان می‌گردند خودشان در یک نظام طبقاتی دین‌یاری در زردشتی‌گری دارای درجات گوناگون قداست بوده‌اند. انتخاب یک دستور برای هر غیر دین‌یاری واجب بوده است. دستور مرتبط با فرد عامی» آخرین حلقه مرجعیت است که از /هورامترد/ و زردشت آغاز می‌گردد. دستور خود باید مرجمیت یک دستور بالاتر را پپذیرد. و ظاهربر این باور بودند که انتخاب یک دستور که آخرین حلقه دین‌یاران در ارتباط با مردم است به اندازه انتخاب میان خیر و شر مهم است (دینکره ۱۳۸۱ ج۳ کرده۱۴ ۱۶ 4۷). در این دیدگاه» تأکید بر مفهوم «مرجعیت» و محدود کردن دایره مسئولیت و اختیار فرد آشکار است (کرین بروک» ۱۳۸۸ ص۱۰۷) از آنچه ذکر شد به‌نظر می‌رسد که اخلاق وظیفه‌گرا نیز در متون پهلوی جایگاه مهمی دارد تا آنجا که گاهی عت بر قضیلت گرایی تدم می‌یاید (فینگرد ۹۷۹ بیع بند ۳۷۹۳۷ کب ارتباط میان طبقات و وظایف نان برمی‌گردد؛ اما به چند دلیل باز هم اخلاق متون پهلوی را می‌توان فضیلت‌گرایی ناظر به غایت‌گرایی درنظر گرفت: نخست. تأکید می‌شود که این نوع وظیفهگرایی» وظیفه گرایی صرف نیست» بلکه در پی شناخت می‌آید (همان؛ دوم. ویژگی‌های اخلاق فضیلت‌گرایانه را با خود دارد (ر.ک: بندهای «۱-۶» - «۶-۶»). سوم. در دل خویش باز هم متأثر از فضیلت‌گرایی ناظر بر غایت است؛ زیر تأکید می‌شود که انجام وظایف طبقاتی و به تبع آن» ملزم بودن به دستورات شاه برای «سعادت و رستگاری روان» است (دینکرد ۸۱۳۸۱ ج۳ کرده۵۴). بدین‌سان در نهایت» معیار غالب اخلاقی در متون پهلوی فضیلت‌گرایی ناظر به غایت‌گرایی است. برس مومت ادباری » سال سیزدهم, شماره دوم» بهار ۱:۰۱ فضیلت اخلاقی در متون پهلوی آراسته شدن به هر کار اخلاقی است که فرد را به قلمرو هرمرد نزدیک و از قلمرو /هریمن دور کند. هر آنچه فرد را به قلمرو هرمزد نزدیک و از قلمرو/هریمن دور کند اندیشه» گفتار و کردار نیک به‌شمار می‌رود و به‌عکس. متون پهلوی به‌گونه‌ای گسترد» مجموعه‌ای از تعاریف «فضیلت» و «رذیلت» را هم در بعد کیهانی و هم اخلاقی ارائه می‌دهد و در نهایت» رذیلت را نبود فضیلت و خیر می‌داند؛ فضیلتی که گستره آن از تحقق فضایل اخلاقی امشاسپان تا ایمان و کرفه‌گری دینی (نیکوکاری) امتداد دارد. این متون غالبا حسن و قبح‌های ذانی عقلی را برای راهکارهای اخلاقی برمی‌گزیند که باید ریشه آن را در همراهی خرد و فضیلت‌ها مفهوم «آسن‌خرد» انتخاب عقلی روح انسان پیش از ورود به تن باور به اخلاق سیمین»؛ وجود ویژگی‌های خوب و بد در سرشت آدمی از ابتدا مفهوم پیمان و تلاش برای نظام‌مند کردن اخلاقیات با مفاهیمی همچون برادرود» و مانند آن» تأکید بر حکمت/ورمنزد در اعمالش و ارائه اخلاق مصلحت‌اندیشانه دانست. هرچند این متون به‌طورکلی حسن و قبح‌های ذاتی عقلی را برای راهکارهای اخلاقی برمی‌گزیند اما در برخی جزئیات» اخلاقیات دینی آن همچون بیشتر ادیان و مذاهب به حسن و قبح‌های شرعی گرایش دارد. معیار غالب اخلاقیات دینی در متون پهلوی» فضیلت‌گرایی ناظر به غایت‌گرایی است. فضیلت‌گرایی» به‌ویژه در متون پهلوی تا آنجا به پیش می‌رود که اخلاق سیمین که اصلی مربوط به اخلاق کردار و نوع تکلیف‌گرای آن است» به‌گونه‌ای بازتعریف می‌شود که رویکردی منش‌گرا یابد تا شخص ابتدا و در اصل, خیم و شخصیت خود را بهتر کند. درباره سوی دیگر معیار اخلاقی در متون پهلوی» یعنی غایت‌گرایی نیز باید گفت که دو غایت این‌جهانی و آن‌جهانی با مقولات متنوع آن در متون اخلاقی زردشتی‌گری مشاهده می‌شود. بررسی مفاهیم» منابع و معیارهای اخلاقی در متون پهلوی / عظیم رضوی صوفیانی ۹ ۸۱ اردویراف‌نامه (بهشت و دوزخ در آیین مزدیسنی) ۱۳۷۲ ترجمه رحیم عفیفی» چ دوم» تهران» توس. اوستا: کهن‌ترین سروده‌ها و متن‌ها ی ایرآنی» ۱۳۹۱ ترجمه جلیل دوستخواه» چ شانزدهم.» تهران» مروارید. آسانا جاماسب» ۱۳۷۱ متون پهلوی» ترجمه سعید عریان» تهران» کتابخانه ملی. بویس» مری» ۱۳۸۸ «ریشه‌های فلسفه زرتشتی»» در: کتاب جستاری در فلسفه زرتشتی (مجموعه مقالات)» ترجمه سعید زارع» سید سعیدرضا منتظری و تیلوفرالسادات نواب» قم دانشگاه ادیان و مذاهب. پولادی» کمال» ۳۸۵٩ تاریخاندیشه سیاسی د رایران ‏ واسلام» تهران» مرکز. تفضلی» احمد ۱۳۷۸ تاریخ ادبیات ایران پیش ا زاسلام» چ سوم» تهران» سخن. دادگی» فرنبغ» ۱۳۹۰ بندهشس» ترجمه مهرداد بهار» چ چهارم» تهران» توس. دوفوشه کور شارل -هانری» ۱۳۷۷ اخلاقیات: مفاهی ماخلاقی د رادبیات فارس یاز سده سوم تا سده هفتم هجری, ترجمه محمدعلی امیرمعزی و عبدالمحمد روح‌بخشان» تهران» مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایرانشناسی فرانسه. دینکرد (کتاب دینکرد سوم؛ درس‌نامه دین مزدایی)» ۰۱۳۸۱ ترجمه فریذون فضیلت» تهران» فرهنگ دهخدا. روایت پهلوی: متنی به زبان فارسی میانه (پهلوی ساسانی)» ۱۳۶۷ ترجمه مهشید میرفخرایی, تهران» موسسه مطالعات و ریجلز جیمز ۳۹۲ قسفه /خلق, ترجمه آرش اخگر ی جاسو مزاع حکای! زروانی» مجتبی و عظیم رضوی صوفیانی» ۰۱۳۹۸ «بررسی اخلاق دینی و شناخت منابع و معیارهای اخلاقی در گاهان» پژوهش‌نامه زنر» آر. سی» ۱۳۷۷ تعالیم مغان» ترجمه فریدون بدره‌ای» چ سوم» تهران» توس. ۱۳۸۸ زروان یا معمای زردستی‌گری» ترجمه تیمور قادری» تهران» مهتاب. ۱۳۸۹ طلوع و غروب زردستی‌گری» ترجمه تیمور قادری» چ سوم» تهران» امیرکبیر. شاکده شائول, ۹۳۹۳ ا زایران زردشستی تا اسلام: مطالعاتی درباره تاریخ دی نو تماس‌های میان فوهنگی, ترجمه مرتضی ثاقب‌فره چ فرانکنا ویلیام کی» ۱۳۹۲ فلسفه /خلاتی» ترجمه هادی صادقی چ چهارم؛ قم؛ کتاب طه. فنایی» ابوالقاسم» ۱۳۸۴ دين در ترازو ی اخلانی» تهران» صراط. قانعی» مهناز» ۳۹۰ اخلانی در نگاه مولانا هسنی و چیستی, چ دوم تهران, نگاه معاصر. کرین» هانری» ۱۳۹۱ چشمندازهای معنوی و فلسف ی اسلا مایرانی؛ ج ۲ سهروردی و افلاطونیان پارس» ترجمه انشاللله رحمتی, .۰ ۱۳۹۴ زما نادواری در مزدیسنا و عرفا ن اسماعیلیه» ترجمه انشاالله رحمتی» تهران» سوفیا. کرین بروک» فیلیپ» ۰۱۳۸۸ «اخلاق و جامعه در فلسفه زرتشتی» در: کتاب جستاری در فلسفه زرتشنی (مجموعه مقالات4 ترجمه سعید زارع» سید سعیدرضا منتظری و نیلوفرالسادات نواب» قم» دانشگاه ادیان و مذاهب. مجتبایی» فتح‌الله, ۱۳۵۲ سهر زیبای افلاطون و شساه یآرمانی د رایران باستان» تهران» انجمن فرهنگ ایران باستان. ازور مرت اداری » سال سیزدهم» شماره دوم» بهار ۱۶۰۱ منتظری» سید سعیدرضا و محمدرضا نظری» ۱۳۹۲ «رهیافتی به اخلاق فضیلت در دینکرد ششم» پژوهش‌ها ی ایرانشناسی, ش ۰ مینوی خرد. ۱۳۸۵ ترجمه احمد تفضلی, چ چهارم» تهران» توس. نامه تنسر به گشنسب» ۱۳۵۴ تصحیح مجتبی مینوی» چ دوم» تهران» خوارزمی. وزیدگی‌های زادسپرم ۱۳۹۰ ترجمه محمدتقی راشد محصل» چ سوم» تهران» پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ویليامز آلن» ۰۱۳۸۸ «دین زرتشتی متأخر» در :کناب جستاری در فلسفه زرتشتی (مجموعه مقالات ترجمه سعید زارع» سید سعیدرضا منتظری و نیلوفرالسادات نواب» قم» دانشگاه ادیان و مذاهب. هولمز رابرت» ۰۱۳۹۴ میانی فلسفه /خلاتی» ترجمه مسعود علیا چ چهارم» تهران» ققنوس. ,3۳655 ۷۷۵50107 ,0عغلهطاک آحهاک ت+عصصی ,1979 ,(5ع538 صعنصکدگ عط که ۷500 05۵ ۷7 ما0 0 ,وصنطزاط2 130/11 ,کاهاه نسم 16 +ععنطلاط ,2007 مقنلن7 ,1206 1 136۴ ,(0ع) 500616607 ۷۷۸000 هل عمط 1 ۹6۵۵ ,2005 مصلطامط ۷۷۰ ما 1 106 ,(.20) 5610011667 1۷۸11007 صز فعنطاط هیاو‌زونامط 0۵ ,(2005) ۷/1 ان 50 0 ت ,10 عنصهادا-م2۳ جز عسطو‌عانا مهله۸ فصه ما۸" ,1987 بلناهاک5 باعل ها5 -0.6 ,۳0۵۳6 2767 - 100000 بلناق8 20عع1 2 6ع۵0م ,2 ۲۵1 ,تعاقطاکه ۷ مقعطاط 60 بهع 10 با0 ,کا7ع] 3251301 ناک۳ 5۵ ۵۶ هام30 53060 ۷۷۰۹۵ ۳۰ و۷۷6 +فصد0 ,1885 ,8و۷ ملندقسی-فسممانک 60 ,7170066 3061006010 دز ,وه ز عمصعا3 خ صعاکع20" ,1993 مفقصط۸ منام‌متگکد 1 5 -0.554 وقف0 گنل 3/1693 ق0051 ,3/1370 ,6 ۷۵[۰ ,216۲ افته ۷ هام۸ ۵۶ 1 ۷7۵1۳۵ ,تعافصآ ت#علصهاک دمص چگ انو6 6 کصقا ,1975 ,7200506 ]٩ کملامی 71۳۵	متون پهلوی در سده های سوم و چهارم هجری به نگارش درآمدند؛ دورانی که زرتشتیان همه قدرت سیاسی اجتماعی خویش را از دست داده و اقلیتی دینی در ایران و در فکر بازسازی و بازتفسیری از دین خویش در فضایی جدلی و کلامی بودند. یکی از موضوعاتی که نویسندگان این متون در پی ساماندهی و انسجام آن بودند مباحث مربوط به حوزه اخلاق بود. هدف این پژوهش بررسی نظام اخلاقی متون پهلوی است. اخلاق شناسی این مقاله شامل بررسی مفاهیم (معناشناسی «فضیلت» و «رذیلت»)، منابع (حسن و قبح ها در مقام ثبوت و اثبات) و معیارهای اخلاقی (فضیلت گرایی یا نتیجه گرایی یا تکلیف گرایی) در متون پهلوی است. روش تحقیق این مقاله «توصیفی تحلیلی» بوده و برای جمع آوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای بهره گرفته است. نتیجه آنکه «فضیلت» در متون پهلوی آراسته شدن به هر امر اخلاقی است که فرد را به قلمرو اهورامزدا نزدیک و از قلمرو اهریمن دور کند و گستره آن از تحقق فضایل اخلاقی امشاسپندان تا ایمان و نیکوکاری امتداد دارد، و «رذیلت» نبود فضیلت است. حسن و قبح های اخلاقی در این متون، هرچند به طورکلی ذاتی عقلی است، اما گاهی شرعی است. معیار غالب اخلاقی در متون پهلوی، فضیلت گرایی ناظر به غایت گرایی است.
36,724	496092	مدیران مدارس با رهبری مدرسه ۱3 فصلنامه توسعه حرفه‌ای معلم/ سال ششم/ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) / پاییز ۱۶۰۰ خود قادر به ایجاد تحولات همه‌جانبه در مجموعه آموزشی خود هستند. لذا رهبری تحول‌گرای مدیران مدارس می‌تواند زمینه‌ساز یادگیری سازمانی مدرسه باشد. لذا می‌توان گفت رهبری تحول‌گرانی صدیران هدارس می‌قوانداتقش اموقری در یجاد روز نقویت یا گیری, سازمانی مدرسه ذاشته در ادامه راهکارهایی جهت نیل به رهبری تحول‌گرا و تقویت آنان در مدیران مدارس ارائه ۱) تصویر و چشم‌اندازی الهام‌بخش از آینده مدرسه ارائه دهید. به افراد انگیزه بدهید تا این آینده را تجسم کنند و در ذهن خود چشم‌انداز موردنظرتان را ترسیم کنند. چشم‌انداز ترسیم‌شده در ذهن افرادتان را مدیریت کنید و به قوی‌ترین شکل ممکن بین خود و افرادتان رابطه‌ای بر پایه‌ی اعتماد ایجاد کنید. ۲) افراد را عادلانه قضاوت کنید؛ لذا وقتی متوجه ویژگی‌ها تجارب و روش کاری متفاوت و منحصربه‌فرد در افراد می‌شوید باید به آن‌ها اجازه دهید که آن‌ها تمام آنچه هستند را به خاطر مصلحت مدرسه به‌کا رگیرند. ۳) ارتباط و همکاری را از طرق ذیل تشویق کنید: درخواست صحبت در جلسات از افراد تازه‌وارد و کسانی که#از,حرف‌اژان در جلسات می‌ترسند؛ تشویق به همکاری از همه افراد حاضر در یک پروژه کلیدی؛ بهتر است بنرزای‌آنشان دادن اهمیت رهبری تحول گرا از نمونه‌های موجود و پروژه‌های موفق صحبت کرد. پرداختچی» محمدحسن. (۱۳۸۳). دانشگاه بنه‌عنوان سازمان یادگیرننده. میزگرد بررسی ارتقفای کیفیت خلیلی شورینی» سهراب. (۱۳۸۰). تئوریهای رهیری و سازمان‌دهی وکاربرد آن‌ها در نظام مدیریت. تهران: خوش‌اخلاق» علی؛ شفیع‌زاده» حمید. (۱۳۹۹). بررسی رابطه رهبری تحول‌گرا و خلاقیت با یادگیری خودتنظیمی کارکنان دانشگاه آزاد \| لامی واحد علوم و تحقیقات"تهران. ابتکار و خلاقیت در علوم سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. (۱۳۹۶). شورای عالی آموزش‌وپرورش. وزارت آموزش‌وپرورش- طهرانی, مریم؛ هادی زاده مقدم. اکرم؛ بازیار حمزه خانی اسماعیل؛ نظری ساروقی, منصور. (۱۳۹۶). بررسی تأثیر رهبری تحول‌آفرین بر رفتار شهروندی سازمانی با توجه به نقش میانجی بازاریابی داخلی و یادگیری قادری شیخی آبادی» مریم؛ قنبری» سیروس. (۱۴۰۰). رابطه رهبری تحول‌گرا با خلاقیت با میانجی‌گری نقش ابعاد رهبری تحول‌گرای مدیران مدارس در یادگیری سازمانی مدرسه ۳۵ قربانی‌زاده» وجه‌اله؛ مشبکی‌اصفهانی, اصغر. (۱۳۸۷). ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش فرایند کیخا احمد؛ عباسپور عباس. (۱۳۹۸). رابطه بین هوش سازمانی و عملکرد سازمانی با میانجی‌گری خلاقیت (مورد کاوی: دانشگاه تهران)./بتکار و خلاقیت در علوم انسانی, ۴(۸): ۱-۳۲. میرکمالی» سید محمد؛ نارنجی ثانی» فاطمه؛ اعلامی فرنوش. (۱۳۹۰). بررسی رابطه رهبری تحول‌گرا با یادگیری سازمانی (موردمطالعه: شر کت سایپا). پژوهش‌نامه مدیریت تحول, ۲(۳): ۱-۲۷. ,۰ 000۳006 0600 ۳٩ و۳۵۵۲ ۸ :160۲9 0۳9012010۵1 .(1978) .0 م5 ۵ سس وقفع ۸۳ 8 0۳6207305 دنه منصهع۳ه عصنصو[ ج 1۵۳ کصون و۳ .(2003) 2۰ موعا۲۵ 2 م۸ 8طعصس۸ 5۰ ۳۳۵6 :۷۵۳6 310۷۷ ,۵006100108 600۵ 0۳۳۵۳۵۵ ]06۲ 0۵ 10006 .(3985) 36۰ .8 رفکهظ 70۳۵۲ ۷۷۵۶/6۲ 006500۵1۲6۰ منطک 10200 «م‌ج 10 .(0996) .7 .8 ,صنا۸۷۵ 6 .36 .8 ,ققهظ ناو ع۷عنطعه ما ص000 +مطاونطصذ عصنصو16 آمصونامتنصمو۳ه هام3۳ .(2005) مب ق8200 23-35 ,(2005)131 00۰ع30 عونت ۶م ک 3600 ع77 مکعصماه آمدمنه‌اه 6 :۷۵۳6 316۷ ,۵۲96 و۵0۳ ۳م 5۳۵9/65 1۳3۵ :16000۳5 .(1985) .8 ,313008 ۵۶ و ۷۷۰ وقفصصعظ ۰ عم 313۵06۲ 0۳ 770۷ .0رز 7.6000 .(1978) 3/۰ .7 وقط0۳اظ 1 0۳90120000 1۵0000 0606۱ روط اصعصمه ندمآ .ر0997) .8 ,06 ممفهع 10085 هدنام منصدوه فص منط0هم۲ .(2008) ۰ ,00000-80020 .7 ۷۰ 6 با ۹حقنهی بش۸ ق۲0۳6 ,2071096111671 1/07۵8 [۵ 105 نهک 00 کدمعکعت +ععصمصعم فص منت مصص ۵۳ عم 1 1116۳۵0۳65 5006 ۵۲ ۳۵6۷۷ ۵ ونوا آهدمنامقنصع0۳ .(0993) .36 مط50ق1200 ۵1 مکدعاصم دنه نصدعه #صه کعاوی منط۳ع1020 عدککه‌کع۸ .(2005) 3/۰ مکقع1 ۸ ۷۰ 12160162 108۳086 ۵۵ وصه صکنامصودم عکصنط) .(2009) 1 بل رصقن 2 13 36 ,0056 وی ملظ ,6۷ ۱۵۲۵961116116 ]۵ ۸۲۵00 بعصنصع1 نمدمناهمنصع0۳ .(1985) .۸ .346 مفعاجا ۵ .36 .0 ,[۴0 منط 10200 1۳0910۳۵021 .(2012) با .ی ,00662 :36 31 بظ 7ع0ع 7 :3 ۷۰ کعل 10 مکی ص۷۵0 مصطذ هه مسا امد 2تنصفوده عمط عع همهم لمد نام منصهو۵ ۵۳ ععصع از [2 06۳50 ۵1 عع 13060 .(2007) .7 بش۸ ,۷۵۳۵-706 ۵ ول 3۰ ر1]103609-3/00165 ود 37۰ رق6لق ند 86 دز ۵00 مصصز وصه ص16 امد ناه تصهع ۳ حاعاو ی عمعصقص هم هدنام صقع ۵۳ 0۵ که 0۳0021 #وصه منط 1030 صععوعط منطعدونهام عط وصنصنصحط «(2002) . مطیناما5 ۵ سا وتعص1 6۵ 68-۰ ,(2) 23 م۵ از 326۷610011601 0۵ ناک 12000 مکتععقصقص [10۷۵ «منصعکی دز مدع ز1[مامز 0۳62012205۵1 200 رامع وصنطعلوم.] مدمنامص ص1۳ .(2009) بش۸ ولآ 2 با بای مکی وزم‌ن111 حصعطانام5 :11 ,لوق ,12000 6 عا مج ۵۲ ومعط 1976 ۸ .(3997) .1 8 ,1710856 1 0۳82023100 ص162 عط ما هم مره نت1 مدمناهمتصمونه صظ۸ .(2000) 36۰ مصقص5 ۲۳۵ 40 ,163۳0106 لمدمنامعنصمع0۳ مص0ن۵ 1300 .(2011) ب8 بعلله ۷-تصد5 6۶ و0 و62 1060672-7136[ با فصلنامه توسعه حرفه‌ای معلم/ سال ششم/ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) / پاییز ۱۶۰۰ منط 10200 لمد نامهم عصدن که عحمصن عطا ماه 16۵ ر2017) ۷۷۰ ک ۷۷۰ وکلنقه1 ۸ م۸ 5 وط۵ط1 ۵۲۵۲۲۵ 1 ۵۹۵۵۲ ]۹ ۵۳۳۵۲ 71۳۵۵۵۳۵۲ جشقته موصنصوعز امدونهعنصموه 0۳ 0۳82022021 معصخهداد عع10 ما رصنط 1000 دمص ص1۳ .(2020) یک ولنق2 6۶ ول بظ ولگ 1. ,۵ 0۳۳[ 00۷۵100111611 0۳9071200013 6۶ رنط 10006 موه امعخمصه هه توصنصوم1 0ص عامصنل 67 ع :102000 دمص عصدی هه آمدمن ص1۳ .(3987) 2۰ کهآ ۵ ۷ کل 1۵06۲6 20002 2نص2ع0۳ 0صه عاوه دندمآ .(2010) 8 ,130-12۵09 ۵ ولا وقا8۳۵۲6 مق 160۳1300 -7 ,(1) 48 ,۸012015۳۵0 ,۵۲50600۵ ۵۱ ول مصمنکنی آممط5 که که توعد عطا نوصنصع1 2 1.20005 مععصقل عزععاد50 6۵۳ ندمآ .(2000) سا کته :۵ .۳ .7 110611 وش .8 120005 5 1۵0۷۵0 ۵ (676) عصنقط عسله۷ اهامای ۳۳۵۳۵۵ .(2018) .7 ,3130 ۸8 .36 ,5220۳0 کل ,66 1 م۹۴ ,7۵۳۵ 30060 7۳86 بط0هعی0 101۵480 فص عصنقط عسله م10 1۵۳ 8 3560 ۷2065 ۵ که 6008 جععم منطعلم1 مدمتمصهمعص1۳ .(2005) م۸ 36 ,1/3026 6 لد 0005 نصمع0۳ عصنصدع] «ر2017) .5 مکصنوع ۵ ۳۰ حامط< مک ,غالد ده ,ول باععز/2 [ ۳30۶10۳۵00 که منطعدونهاع8 .(2015) 16 .8 ,نلفیدط۸1-6 ۵ .36 بش۸ بناققط ,لا م۸ ,1/۵۵۵6 [ 7۵۳۵۱ ,7:۵۲۳۵۵۲۵ 060۵66۰ نام نصموج۵ 0ص هصنصومل امدمنامنصموجه رصنطع0ه 1 5۰ -ع10596 :۳۳۵960 520 12006 و هنن 706 .(3988) 36۰ مصلطعدگ5 ۵۲9۵/2001 ۱۵۵۳۳۳۵ ۵۲۵۳۵ 0۳۵6۵ 0۵ 0۳۲ 1۳۵ +عناممعاق عم 7۳۵ .(3990) ۳۰ معهصع5 اه کح که کل‌عاگه لمدمناد ام 6ط1 .ر1997) بط :36 و۸ ه 7 8 ,10086 بظ ,نفک -577 ,(4) 4 ,50161166 0۳9071201071 و60۳۶ معط امعصی اعد ج +صنط 100 ,(1) 2 ,500066 0۳90111201011 8۰ ص163 منم تنصدو ۵۳ وصد بانافص ند 50060 .(1991) .۸ ۰ مصمصنگ و5085 62 ۸/169 300 ویروها۵ کم ۵ ۵۳901200 0۵ 724 .(2004) 2۰ ماگ :۷۵۳ 310۷ ,12006 ,۳۵۶0۳/۵0۵ 7۳6 .(1986) ۸ 36۰ 260300۵ ۵ .36 .31 ووطز1 4 ۳۵:۲۶ که وعزعع502 عصنصهمع] .(2006) .ی 0 ,3/006 ۵۶ کل بل ,طعطق/2 کل ,1۳۵01305 0 6 1200050 ,۵285 0۳6۲ ص30 کم ععق عطا ام نطع0 م1 دمص معصص 10۵۲ :228660 10086 ما 0ص ص16 آمدمن هدع 0 .(2003) 34۰ مصفعق 0 2 .10 و۷۵۳۵ 06 0 1۵0۲۲۳ ,۹۳9۵۲2۵۵۵ ۹۲ ۳۸۵۵۳۵۵ ااعسوا 5810 71۳6 ۳۵0۵4۰ عناه ع از .۷۷ و1060 ۵4 مش وازناه۳ بش۸ ۸ .3 ,۳0 ,۸ ۷۰ ,۸8۳000 م۸ ,8۳۸۵۵10 ,3 مفتقطاک۸ ومقا ق1۷۵۳ 500660۳6 هه عصنصوعآ آمدمنهتنصع0 ,منطع20م.1 مدممصهواعص1۳ کم عامط عط1 .(2020) ]70۳۵ +کساو۲ر۹ ۳02 بعاممطک 2۳۷۵6 هزوع 1300 صمط عع ص06 مدمه ق1300 2510۳۵0۵1 فصه هدنام عصه1 .(2009) .26 ,هه ماگ 2 .۷ بط0له 30 ب. لعکدوعه:27 1 ۳۷۳۵۳۵۵۲۰ 8505۲ ۵۲ ]70۳۳۵ بعصنصهم1 امدمخهمنصمونه جه کاعقمصن منط0 1	هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ابعاد رهبری تحول گرای مدیران مدارس در یادگیری سازمانی مدرسه بود. جامعه پژوهش کلیه معلمان دوره ابتدایی شهرستان قروه به تعداد 548 نفر بودند که از این جامعه با روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر مبنای جدول مورگان نمونه ای به حجم 225 نفر انتخاب شد. روش پژوهش همبستگی و از طریق مدل یابی معادلات ساختاری انجام شد. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه های رهبری تحول گرا باس و آلیو (1997) و یادگیری سازمانی نیفه (2001) استفاده شد. جهت تعیین پایایی و روایی ابزار، از تکنیک های آلفای کرانباخ و تحلیل عاملی تائیدی استفاده شد، نتایج بیانگر پایایی و روایی مطلوب ابزار بود. جهت تحلیل داده ها از تحلیل مسیر تأییدی با استفاده از نرم افزار Lisrel استفاده شد. نتایج نشان داد که ابعاد رهبری تحول گرای مدیران دارای اثر مثبت و معنادار بر یادگیری سازمانی مدرسه در سطح 05/0 هستند. ابعاد چهارگانه رهبری تحول گرای مدیران قادر به تبیین 24 درصد واریانس یادگیری سازمانی مدرسه هستند که این مقدار دارای 58/7 =t است که بیانگر معنادار بودن واریانس تبیین شده یادگیری سازمانی مدرسه توسط ابعاد رهبری تحول گرای مدیران مدارس است.
2,723	458448	فرضيه صفر یادشده پذیرفته می‌شود. اگر هم ۴ محاسباتی در بین دو محدوده قرار گیرد» نتایج استنباظا قیزقطیی ورواسنهه بغ ایی,اسه کر ستتیرها (0 تب ا اج باق هرقف کی 0۳۳ مزیت بسیار مهم روش خودتوضیح با وقفه‌های گسترده در بین روش‌های هم‌جمعی آن است که این روش بدون درنظر گرفتن این بحث که متغیرهای مدل, (0)آیا (1)1 هستند. کاربردی است. به عبارت دیگر در این روش نیازی به تقسیم متغیرها به متفیرهای هم‌بسته سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های بارانه‌ای. ۵ الگوی نهایی استخراج‌شده جهت برآورد تأثیر سیاست‌های حمایتی یارانه‌ای بر سرمايه اجتماعی با استناد به الگوی هریسون و دیگران (2018) به‌صورت رابطه ۵ + وا ,8 + 035 ,8 + لصا 8 + 10508 بق + 8ت دا 8 + 58 10 ,8 جع < کعص 8 لگاریتم مخارج دولت در بخش بهزیستی و تأمین؛اجتماعی (میلیارد ریال) شایان,ذکگر است که دادههکا ینیما نخان ار شلنامه‌های آضاری نسازمان فد یریست ,و برنامه‌ریزی کشور و همچنین پایگاه اطلاعاتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جمع‌آوری شده و دوره مورد بررسی از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۶ است. برای سلاسيه شاخ سرمايه اجتاسی«با بررسی سطال اگ متفه عواصل اقرک از پر سررمايه اجتاسی اس رام و هر چارجوب سل مساق سرمایه اچضاسی: یسی انش اه انسجام و مشارکت اقتصادی, دسته‌بندی شد و درنهایت با استفاده از روش تحلیل عاملی وزنی, اقدام به محاسبه شاخص سرمايه اجتماعی شد. این عوامل در جدول ۱ ارائه شده ۱۸ سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های بارانه‌ای. نمادی برای انحراف اجتماعی و نبود اعتماد عمومی در جامعه نمادی برای انحراف اجتماعی و فقدان اعتماد عمومی در جامعه نمادی برای انحراف اجتماعی و نبود اعتماد عمومی در جامعه نمادی برای انحراف اجتماعی و فقدان اعتماد عمومی در جامعه نمادی برای اعتماد در سطح میانی اعتماد در معاملات و دارای تأثیر نمادی بای .انتخراف اچتماعی و نبود اعتماد عمومی در جامعه سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. شکل ۲ رونه شاخص سرمايه اجتماعی رایرای کشور ایران ظنی دور۲۳۷۵:۸ ۲ ۱۳۹۶انشان 96 94 92 90 88 86 84 82 80 78 76 شکل ۲. روند شاخص سرمايه اجتماعی کشور ط ذوره زمانی ۱۳۷۵ تا ۰۱۳۹۶منبع: یافته‌های تحقیق) نخستین مرحله در برآورد الگوی سری زمانی» بررسی ایستایی متغیرهای آن الگوست. به‌طور کلی هر سری زمانی هنگامی ایستا نامیده می‌شود که میانگین و واریانس آن در طی زمان ثابت باشد و مقدار کوواریانس بین دو دور زمانی» تنها به فاصله یا وقفه بین دو دوره بستگی داشته و ارتباطی به زمان واقصی محاسبه کوواریانس نداشته باشد. در این مطالصه, برای تشخیص ایستایی متغیرهای سری زمانی از آزمون دیکی فولر تعمیم‌یافته استفاده شده که نتایج آن در جدول ۲ قابل مشاهده است. طول وقفه براساس معیار شوارتز (510) تعیین شده ۱۳۰ سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های بارانه‌ای. سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. سان‌طو رکه نقایج جفول اسان می‌دعمه آزموی یرای تکنک مسا صورت گرفته است و متغیرهای 1.58 و 1.11۳8 در سطح و سایر متغیرهای مدل با یک بار تفاضل گیری ایستا شده‌اند. پس از بررسی ایستایی متغیرهای سری زمانی, در ادامه به برآورد مدل کوتاه‌مدت براساس روش خودتوضیح با وقفه‌های گسترده پرداخته شده است. نتایج این مدل برپايه یک وقفه بهینه در جدول ۳ آمده است. سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. با توجه به نتایج جدول ۳ متغیرهای مخارج دولت در بخش بهزیستی و تأمین اجتماعی و آموزش در سطح دارای اثر منفی بر سرمايه اجتماعی است و مخارج دولت در بخش مسکن و بهداشت نیز در سطح رابطه مثبتی با سرمايه اجتماعی دارد. همچنین مخارج یارانه‌ای در سطح دارای اثر مثبتی بر سرمايه اجتماعی است و با یک دوره وقفه این رابطه منفی می‌گردد. متغیر درآمد ملی سرانه نیز در سطح و با یک دوره وقفه. دارای اثر منفی بر سرمايه اجتماعی است. مقادیر بالای ضرایب تعیین نشان‌دهنده آن است که متغیرهای مستقل موجود در مدل قدرت توضیح‌دهندگی زیادی در نرخ خودکشی دارند. آماره 7 محاسباتی حاکی از معنادار بودن کل رگرسیون برآوردی است. به‌دلیل حضور وقفه‌های متغیر وابسته. از آماره 10- دوربیین واتسون! استفاده شده که مقدار آن دال بر نبود خودهم‌بستگی بین جملات اخلال است. جهت حصول اطمینان از برقراری فروض کلاسیک (نبود خودهم‌بستگی, فرم تبعی صحیح, توزیع نرمال جملات پسماند و همسانی واریانس) می‌توان از آماره‌های تشخیص استفاده کرد. نتایج این آزمون‌ها در جدول ۴ ارائه شده است. از آتجایی که احتمال مربوط به آزمون‌های خودهمپستگی, ناهمسانی واریاسس» تورش تصریح و نرمالیتی بزرگ‌تر از ۰/۰۵ است» بنابرایین فرضيه صفرایسن آزمون مینی بر نبود خودهم‌پستگی, ناهمسانی واریانس, عدم تورش تصریح و نرمالیتی را نمی‌توان رد کرد و مدل برآوردی فروض کلاسیک را تأمیسن می‌کند. برای اطمینان از ثبات ساختاری مدل, آزمون‌های مجموع پسماند تجمعی با زگشتی "۴1781781 و ۸ دامنه مورد پذیرش برای (ا- دوربین واتسون بین ۱/۹۶ و ۱/۹۶- است. سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. ۱۳۳ مجذور پسماند تجمعی بازگشتی 1785171/50۱) که منعک سکنندهه ثبات در ضرایب تخمینی در طول دوره مورد بررسی هستند. انجام شده است. این آزمون‌ها که هنسن"۱ (۱۹۹۲) آن‌ها را ارائه کرد بیان می‌کند پارامترهای تخمین‌زده‌شده در یک سری زمانی ممکن است در طی زمان تغییر کنند و پارامترهای بی‌ثبات نیز ممکن است به عدم تشخیص صحیح منجر شود؛ لذا انجام آزمون ثبات پارامتری ضروری به‌نظر می‌رسد. اگر نمودارهای آرائه‌شده داخل فاصله اطمینان ۹۵ درصد باشند. فرضيه صفر مبنی بر وجود ثبات ساختاری را نمی‌توان رد کرد و اگر نمودارها از فاصله اطمینان بیرون زده باشند یا به‌عبارتی فاصلهه اطمینان را قطع کرده باشند. فرضيه صفر را می‌توان رد کرد. 1 + + + ۳ 17 ۳ ی ۳ رس 1 1 ی 1 1 1 ۳ ۳ 8 086 1394 1392 13881390 1386 1384 1382 1380 1378 1376 ۱۵۷۵۱ 59011031362 315696 00۱005 اهعناااه ارهک همع ۱۳05 وهای 71۳۵ شکل ۳. نتایج پایداری الگو با استفاده از آزمون ۲18181 086 1394 1392 1390 1388 1386 1384 1382 1380 1378 1376 ۱۵۷۵۱ 0011021168ا5 31596 ۵۵۱۳۵5 اهعااه ۲۵۵۲۵5۵۵1 ۱۱۳68 واه اه 1۳8 شکل ۴. نتایج پایداری الگو با استفاده از آزمون ۱81110 سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. همان‌گونه که در شکل ۲و ۴ مشاهده می‌شود. به‌دلیل قرار گرفتن منحنی مورد نظر بین کرانه‌های بالا و پایین فاصله اطمینان» الگوی برآوردی از پایداری مناسبی قبل از بحث درباره وجود رابطه تعادلی بلندمدت بین متغیرهای موجود در الگو لازم است آزمون وجود هم‌گرایی بلندمدت بین متغیرهای موجود صورت گیرد. برای انجام آزمون هم‌گرایی از روش بنرجی. دولادو واهس ۱۳۹ (۱۹۹۲) استفاده شده است. به‌ این منظور با استفاده از مدل .۸771 الگوی پویای رابطه مبادله خالص برآورد شده است. در آزمون بنرجی,» دولادو و مستر فرضيه صفر بیانگر وجود هم‌انباشتگی یا رابطه بلندمدت است؛ زیرا شرط آنکه رابطه پویای کوتاه‌مدت به‌سمت تعادل بلندمدت گرایش دارد آن است که مجموع ضرایب کمتر از ۱ باشد. برای انجام آزمون مورد نظر باید عدد ۱ را از مجموع ضرایب باوقفه متغیر وابسته کم کرد و بر مجموع انحراف معیار ضرایب مذکور اگر قدر مطلق ۲ به‌دست‌آمده از قذرمطلق مقادیسر بحرانی ارائه‌شده توسط بنرجی, دولادو و مستر (۱۹۹۲) بزرگ‌تر باشد. فرضيه صفر مبنی بر نبود هم‌انباشتگی رد می‌شود و وجود رابطه بلندمدت مورد پذیرش قرا می‌گیرد؟! (تشکینی» ۱۳۸۴ ار برآوره مدل:خاضر نیز آمکا وال ایا بر عطللها ۸ات که قدر مطلق آن از قدر مطلق مقدار بحرانی ارائه‌شده توسط بنرجی, دولاو و مستر (۴/۵۲- در سطح ۹۵ درصد) بزرگ‌تر است؛ بنابراین فرضيه صفر مبنی بر نبود هم‌انباشتگی (رابطه بلندمدت) در سطح اطمینان ۹۵ درصد رد می‌شود و وجود رابطه بلندمدت پذیرفته می‌شود. نتایج برآورد مدل ۳ جهت رد یا پذیرش مقدار ۲ به‌دست‌آمده از برآورد با مقادیر بحرانی 1 موجود در جداول مربوط به آزمون 1 در کتب آماری:با توجه:به سطوح معناداری (4۱ ۵ و ۱۰ درضد) مقایسه می‌شود. اگر ] به‌دست‌آمده از برآورد از مقادیر: موجود در جدول بیشتر باشد. نشان‌دهنده معنادار بودن است و در غیر این صورت» معنادار نیست. همچنین می‌توان به این صورت هم عمل کرد: اگر قدر مظلق ] به‌دست‌آمده بیشتر از ۲ باشده می‌توان گفت متغیر نورد نظر مغنادار است: (البته بهاسطح سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. رود نتایج حاصل از برآورد رابطه بلندمدت مدل نشان می‌دهد مخارج دولت در بخش بهزیستی و تأمین اجتماعی (5۳.]) در بلندمدت»زابظه منفی با شرمايه اجتماعی دارد؛ به‌طوری که با افزایش یک‌واحدی در 1.5۳ سرمایه اجتقاعی آبه میشزان ۱۵۹۶۳ واحد کاهش خواهد یافت. این نتیجه برخلاف آنتظارات تفوریک الا کی ای #موضوغ ممکنن است تخصیص غیربهینه و توزیع نامناسب این منابع در بین بخش‌های مختلف باشد؛ به‌نحوی که اگرچه انتظار می‌رود این مخارج موجب بهبود و ارتقای سرمايه اجتماعی شود بی‌توجهی به اولویت‌ها در این بخش, منجر به دست‌آنیافتن به این هلدف می‌شود و هقچنین افرادی که دسترسی کمتری به امکانات بهزیستی و تأمیشن اجتماعتی دارنگ؛ یزان رضایتمندی و رفاه اجتماعی‌شان تنزل می‌یابد و سرانجام با کاهش میزان رضایت عمومی و سطح رفاه سرمايه اجتماعی نیز حمایت‌ها و مخارج دولت در بخش آموزش نیز در بلندمدت رابطه منفی با سرمايه اجتماعی دارد؛ یعنی با ۱ واحد افزایش مخارج دولت در بخش آموزش» سرمايه اجتماعی به میزان ۱۲,۶ واحد کاهش خواهد یافت که این نتیجه با انتظارات تئوریک سازگار نیست؛ به‌عبارتی انتظار می‌رود با افزایش مخارج و حمایت‌های دولت در بخش آموزش, سطح سواد» آگاهی و اطلاعات افراد جامعه افزایش یابد و به‌تبع آن میزان رضایت عمومی هم فزونی گیرد که نتيجه آن ارتقای سطح سرمايه اجتماعی در جامعه است. سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. دلیل این ناسازگاری در نتاییج ممکن است بی‌توجهی دولت به تخصیص بهینه این حمایت‌ها در بین بخش‌ها و مناطق و استان‌های مختلف و همچنین بی‌اعتنایی به آموزش‌های عمومی و کاربردی متناسب با پتانسیل‌های جامعه باشد که به افزایش روحيه خلاقیت. نوآوری و کارآفرینی در بین افراد منجر می‌شود. به‌عبارتی هرقدر حمایت‌های دولت در راستای آموزش‌های عمومی و خلاقیت‌محور باشد. موجب افزایش کمیت و کیفیت افراد کارآفرین در جامعه می‌شود که نتيجه آن افزایش اشتغال و رضایت عمومی خواهد بود که با خود رشد و توسعه را به‌همراه خواهد آورد. بنابرایین آموزش باید درجهت توانمندسازی افراد و دانشجویان در زمینهه تدارک مشاغل و فناوری‌های نویسن و پرکاربرد امه باشته:و نل صرفا مباخقی که جتینه نطبرق دآرند: خراکه:آمسوزشن درنتیجه سطح بیکاری را نیز افزایش می‌دهد. به همین ترتیب: این سیاست حمایتی موجب رواج مدرک گرایی, ناامیدی و نارضایتی دانش‌آموختگان خواهد شد و درنهایت بر همچنین طبق نتایسج حاصل از .یرآورد بلندمندت مدل, مخارج و حمایت‌های دولت در بخش مسکن (11۳آ) و بهداشت (31۳۳.]) در: بلندمدت.رابطه مثبتی با سرمايه اجتماعی دارد؛ به‌طوری که افزایش یک‌واحدای ادر«۴ لآ و 11۳8ید رهايه اجتماعی را به‌ترتیسب به میزان ۰/۷۸۹ واحد و ۱۳/۰۷ واحد افزایش خواهند داد. درواقع با حمایت‌ها و مخارج دولت در بخش‌های مسکن و بهداشت. بهره‌مندای«افرادااز امکاقات رفاهشی در بخش مسکن و درنتیجه رفاه اجتماعی افزایش خواهد یافت. همچنین آذاسترشی به امکانات بهداشتی و سلامت نیز موجب افزایش امید به زندگی و رضایتمندی افراه جامعه خواهد شد و بدین ترتیب» سرمايه یارانه‌ها به‌عنوان یکی دیگر از سیاست‌های حمایتی دولت. در بلندمدت رابطه مثبست با سرمايه اجتماعی دارد؛ به‌طوری ۱ واجتدتافزایش در میزان یارانه‌ها سرمايه اجتماعی را ۲/۰۷ واحد افزایش خواهد داد. درواقع یارانه‌ها به‌دلیل افزایش در میزان درآمد افراد زمینه‌های افزایش رفاه و مصرف را در جامعه پدید می‌آورد که این عوامل بالقوه نقش مثبتی در افزایش میزان سرمايه اجتماعی خواهد داشت. همان‌طور که پاتنام اشاره کرده است. هرچه دایره رفاه اجتماعی در جامعه گسترده‌تر و عادلانه‌تر باشد. دايره سرمايه اجتماعی ضریب جینی نیز به‌عنوان یکی از عوامل اثرگذار بر سرمايه اجتماعی, در بلندمدت رابطه منفی با سرمايه اجتماعی دارد و با کاهش ضریب جینی (بهبود توزیع درآمد)» سطح سرمايه سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. هد همچنین براساس نتایج بلندمدت. درآمد ملی سرانه با سرمايه اجتماعی رابطه منفی دارد که این نتیجه هم با نظریه‌های اقتصادی سازگاری ندارد و از نظر تئوریکی» انتظار می‌رود با افزایش درآمد سرانه» سطح رفاه و قدرت خرید افراد افزایش یابد. اما از تحلیل‌های اقتصادی مشهود است که افزایش درآمد سرانه» درآمد افراد ثروتمند را بیشتر از افراد فقیر جامعه افزایش داده که این خود ناشی از توزیع ناعادلانه درآمد است. گسترش توزیع ناعادلانه درآمد و توسعه رانت منجر به کاهش تولید و اشتغال و نتيجه این امر موجب افزایش نارضایتی عمومی در سطوح مختلف جامعه می‌شود که این موضوع درنهایت سطح سرمايه اجتماعی را کاهش می‌دهد. به‌عبارتی اگرچه در طی سال‌های مورد بررسی به‌واسطه افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی» سطح درآمد ملی افزایش یافته. این رشد در درآمد در سبد درآمدی خانوارها و افراد به‌صورت کامل ظاهر نشده و نتيجه آن افزایش فقر شکاف درآمدی و کاهش سرمايه اجتمامی برای مقايسه رفتار کوتاه‌مدت متغیرها با مقادیر بلندمدت. از الگوی تصحیح خطای مرتبط با رابطه کوتاه‌مدت استفاده شده است. با توجه به نتایج, اگر /۳02 از نظر آماری معنادار و منفی باشده» بیانگر سرعت تعدیل بالاست و همجنین؛معنادار بودن ضریب /۳02 نشان‌دهنده وجود رابطه بلندمدت و معنادار بینن متغیرهای الگوست. برپايه نتایج» ضریب (۱-) /۳03 برابر با ۰/۸۳۲- است که نشان می‌دهد آدرصورت بیروز شیوکا ناگهانی در کوتاه‌مدت. در هر دوره از افر شوک تبدیل می‌شود و تقزیبسا در,طئلولی یشک دوه الگوی کوتاه‌مدت به‌سمت الگوی با توجه به اهمیت و نقش سرمايه اجتماعی در پیشبرد اهداف کشور و همچنین تأئیر مسیاست‌های حمایسی بر ارققای سومايه اجخهامی, هدقماز این مطالته بررسی تأئیر راهبرد‌هانی خمایتی سرمايه اختماعی با تأکیگ اس ماسکسهای بااشه‌ای در آیران» در بازه زمانی ۱۳۷۵ تا ۶ با استفاده از روش خودرگرسیون با وقفه‌های توزیعی بوده است. نتایج حاصل از برآورد مدل بلندمدت نشان می‌دهد رابطه مخارج و حمایت‌های دولت. در بخش بهزیستی تأمین اجتماعی و آموزش» با سرمايه اجتماعی منفی است و حمایت‌های دولت در بخش مسکن, بهداشت و پارانه‌ها رابطه مثبتی با سرمايه اجتماعی دارد. همچنین متغیر درآمد ملی سرانه و ضریب جینی بر سرمايه اجتماعی اشری منفی دارد. بنابرایین درمجموع به‌منظور افزایش سرمايه اجتماعی در کشور توجه به تمام حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی و آثار آن‌ها بر ابعاد زندگی خانوارها مهم و ضروری است. سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. پيشنهادها و توصیه‌های سیاست گذاری برگرفته از نتایج مدل این مطالعه به این شرح است: -با توجه به رابطه منفی میان متغیر حمایت اجتماعی و بهزیستی با سرمايه اجتماعی. پیشنهاد می‌شود دولت در راستای این سیاست حمایتی مکانیسمی را طراحی کند که بیشترین بازده و ضرورت را دارا باشد. برخی گروه‌ها و قشرهای جامعه نیازمند حمایت‌های مستقیم دولت هستند؛ بنابرایین اتخاذ استراتژزی مناسب درجهت افزایش مزایای مناطق محروم و پوشش تمامی قشرهای نیازمند در این زمینه» اثرات مثبتی بر سرمايه اجتماعی خواهد گذاشت. به‌عبارتی بازنگری در اولویت‌های دولت در این بخش و هدایت منابع مربوط به این بخش به‌سمت گروه‌های نیازمند واقعسی در راستای افزایش رضایت عمومی این گروه حرکت می‌کند و در کنار تخصیص بهینه و توزیع مناسب.» موجبات افزایش سرمايه اجتماعی با توجه به اهمیت سیاست آموزش همگاننی پیشنهاد می‌شود دولت با شناسایی مناطق محروم و افزایش سرمایه‌گذاری و.ایجاه تشهیلات لازم در این زمینه راه‌هضای دسترسی افراد فقیر این مناطق را به اخدمات آموزشی:هموار سازد. همچنین با توجه به مشکل بیکازی بسیاری از دانش آمو هگ دولت: م‌لولی ییا ست‌های حمایتی اخوذ در زمینه آموزش به مباحث عملی و منطبق باافناوری‌های جدید بپردازه تا بر این اساس, انگیزه لازم برای دانش‌آموختگان را فزاهم آورد وهمچنین به‌وسيله این سیاست خمایتی سطح اشتقال را در کضور بوب و یگ فی‌اايه اجتماعی را نینز از این طریق افزایش دهد. همچنین هدایت این حمایت‌ها به‌سمت مناطق و گروه‌های محروم و تلاش درجهت گسترش آموزش‌های عمومی و تخصصی و همچنین تمرکززدایی آموزشی -با توجه به اهمیت سیاست پردذاخت باژانه‌مما وانییرژ مزایا و معایب این سیاست وبا عنایت به اینکه هدف از اجرای این سیاست افرایش رفاه وکاهش فقر و نابرابری در جامعه و حمایت از قشرهای آسیب‌پذیر بوده, دولت می‌تواند با بررسی تمام جنبه‌های این سیاست شرایطی را فراهم آورد که این پرداخت‌ها باعث افزایش توانمندی قشرهای کم‌درآمد و آسیب پذیر گردد. درواقع جایگزین کردن سیاست‌های حمايتي بهتر با سیاست‌های تورم زا سطح درآمد واقعی و رفاه خانوارها را در جامعه افزایش می‌دهد و به همین ترتیب با افزایش در سطح درآمدها میزان سرمايه اجتماعی نیز رو به فزونی خواهد رفت. به‌نظر می‌رسد به‌منظور نیل به این اهداف. دولت باید سازوکاری دقیق با حداقل خطا را برای شناسایی سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. بنابه اظهار نویسندگان, در این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد. رد سمانه پارت و همکاران. تأثیر راهبردهای حمایتی سرمايه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های یارانه‌ای. -70 ۰ بواس 56 آه دود عاطمصنهاکند وصه آهانمیه آهنمم5" .(2011) .کل مهم م6 مق ۸۵52206 + ۶08۳6 ,3100اژ5 کصع 00 :ص1۳ صز لعازصی آهن۵۵؟5" .(2007) 3/۰ ما30 ۸۶ .3 مفطح[۵0ط۸ -86) .195-233 و25 با 007۵۲ ۵/۵۲۵ آ هنک ۰ حاق 30 نکم ۵۶ نانطنععمم عط 200 ما06 6706000۳6 660۵1 0ع عم ۵ط1 .(2015) .۸ من0۵0000 6 .36 مفحطعصلهطک نفحصدطاه 6 ]0 70۳۵1 1۵۰ هل وا م0 عمماه فصه کعسطساکه که عنصمصم نز500 عصنوان 4 آهز5۵۵ وصه عنصمصمعه عطا عصنموامس۸ .(2016) 34۰ 82052 6 مطی مف2320ز3/0 .۸ و۸20 ۸0711۵1 0۳6۰ صز کعنانصد؟ ند که بوناصدو عغنا عمط 0۳ دعنغوزعطانه عط۲ نموم[ ۶و -96ط7] 163۳۵0 ووع و1 من500 ۵۶ ااه ۳ ,دزفعط 3/۸ ۵۲0۳۵0۰ 7160۳165 .(2004) 7۰ مخدعص۸ 6 ۲0۲۲05۰ 0۳۵ ,15565 ,0۳10065 ناانط کعز نعطرسی 0520 عم 00000 00 .(2008) 0۰ مفقها۸ (۳۵۳۹1۵) .صعصطه8 ,9449 .ما3 ,اصعصه‌ناعه۳ عنصهاعا کم د6نو5 عنصمص۳00 و 05566 8 عام060 لس ۶و عع همغن .(2014) .ک موفامحهط60مط نصنعععم11 6 .3 ما۸ 167-4۰ ,(6)2 ,10017167ع۷ع3 مس 1٩ مساو +کعصعن وععصم از وصه کعنفنوطان حاعی عط] -آ0[ع 50 ]0 70۵ ۸۵۲60۲ 06210۰ عاهتوصحم 300 کعاوع اعماسق/3* .(1990) ۷/۰ تععلوظ منطاعطد ۲۵1200 عطا عصنمعلقس۸" .(2016) .ظ بطعناصقطه 6۶ .3 منصقط1 .۳ مناکقطظ ,۳ ,نصقصهطظ - 83210 وصه صعافزگ جر ص501 0۳06۶ ۶و ععف عطا آقازمی آهنموک هه بو 00 066 (۳6۲۹۵) .438-453 ,27 ,۸۵۲۲۳۵۳96۵۲ 500 ,710۳۳۵0۳۵ 0۵ واه و660 ۰ صعقه (۳6۲51۵) 2001120۰ 3767 تصوتطع 1 بک تمد 01 نروواماعمک .(2005) .17 مطاعانطعه 38 6610-05 [00 ]0 10061 1۳6 .(2012) .17 متصقصمط م5 ۶ .36 مناعسد5 یگ منونهظ -300 0۵ ۳01606 ۳100006 ۳۵۲ 15۵ معمحم ار [3 116 :۵1۵0101011 01۵ 000 0۱ 0 713607 ]0 77000004 .(60) کل قطان 7 15 ۰ نمی که 1۵۳۵۶۹ ۵ط ۲ .(1986) .2 نز800 ۳6640۰ ,۵۳۵ 210۷ 2600۰ 1٩ رووانهوک ۳۵ 0۳ ع0ع3ع 3 ۲65 6265 36 1۵۳ ۳10606 [۵ ۵1-10 1۵0010" 3997 ۷۰ مصطقط 6 ول م8۳65 999-3۰ ,(3) 41 ,5006166 20110601 ]٩ ,70۳۵ ۸۳۵۳6۵ ۰ 1هازمه) م5 و 0 ۵۳ 610 واگ ۳۵1 عدنع 10" .(2012) 0۰ لت :6 ۷ ,۳86166 وس بلق زکنه 3 .104-133 ,(1) 9 77/577 خمفناه ۳ اروتودایگ ده اصومم۸ ۱36۵ نممزوره هاگ مرگ آهازوی اهنمم5 اه کا تا 6 وسفهراهسه .(2021) باه اه بگ با0 3 70 ۸۲۱۵۲/6۵3 7۳36 .هام 13۵9۵۵ اه م۳6 عمط صز آهاامم) م5" .(1988) .7 متقصعام) ۰ :1000 66076۰ هوک 1 کیک .(1995) .۸ .0 وکتاق/٩ 106 [ ۲۱۳,۵۶ ,13۵0۲۵۵ ]٩ 1۳۵6۲ ۲۳۵ و۸۵20 .(2016) ۰ مطع0هت2صکق73 2 م۸ منا۳۵31200 6 6 ۲0 آهدمناها٩ 1٩۳ ۵ط 1 +کهع 0۳ 6600/6 13 110۷61111013 906760 .(21 ۸۳۳9 0نق13 روط زدجع۳ ماد ۵عاقاعصد) 6600165 ]٩ 65ام 2۳ .(2008) .0 مفاه‌مزه6 -0-0067 ۳30۲۱۵۲/6 0۲ 0۳90150001 ۰ آهاطی و5 و ۳0۳۵005 ۵ط ۲" «(2001) ۰ تعفعهنی آهنهه5 ۵ (اعق0 ۸00۳ 3006 1۵۵ .(2000) .ظ ,عا0لععصق5 ۸ .10 ,0805 نهآ ۵ و 613696 -0ع3 ۵۶ 80۳6۵ 31000۵1 :3۸ بععل نت طصس)) 310.7728 +عمهم ۷۳۵۵ 31۵0۳ ۰ تعنص ماه 5101 ۳0۰ صز آمانصی نمنوو5 که عصنلعل عطا عصنواعس۸" .(2018) بش۸ مطع0ه2نو 11 اناد ,لهنادم‌ه ۸" .(2018) ۷۷1۵67 .8 وواهدع7 که م۸ عحنقا0) و عص0ع1/00 سا عصقل ,11050 ,۳۵۲/۱۵۲۲۵ ۵۳۵ ,36۵10۲۵ ۹۲ 0۳۳۵۱ 006۳۲۰ فص لعانصی آهنو5 که 0061 1605 -00 ۳131071 17 0670 071 10068 ]و 00071206 ۳٩ 61601 116 ۸۵28 .(2016) 3/۰ مفه10 ,75365 2100۳ 22/200 صقطع1 ,کزقع 7 3/۸ 1989-2013۰ ]۵ 00 201001۵۹ ۱۵ 13 11166 ۰ ۶و عفقه عمط نامه داز وصد ۵6اه آهنهم5" .(2011) .۸ ,الاک خنه‌کدک :6 ول وفطازهزجه1162 (۳۵۲۹1۵) .1-22 ,(2)5 8109 ۲۳۵ ۳۵ 36:60 ]٩ ۵ 70 5۵0۵1 061۵6 ناهن ععه ۵ ۵۶ امعم معط نم و۲0 .(2019) بط ,08ق1 ۵۶ ول و1308[ ,56161665 ۳760110 ]0 00 اع5 ۰ فصنط۲ صز عنواهصه ا+مطام-لمخ عم مهد صه نطالمعط وصد آعازصی [6.2019.04.018 3 0.ز/10.1016 :001] .61-69 ,310.171 مقصنط0 مصقط/۷ ازع نصتا ۵۳ط ۸ -000 0۲ 6 نتاگط] تصقحط 1 0 معط ودمراه ۸ 2006(۰) م۸ منصتطمط عگ م۸ مختقاصه\|ه1 ,70۵ 6600/۰ ۵5112006 که کدونایاآم۳ وصه کععصانهط0" .(2017) .11 مننصظ۸ 2 .36 مضه 63-5۰ ,600 ععصقاکندمم ۵۵ عفکز آهنمهمی)ک مکعنضزا20 عنوع اه 5 0۳۵ م1000 ۳۲۳۵٩ 3۶ ,اجه 50001 ۵۳۵۵۳ط ناف ۳۵1۵0 ۲۳3۵ وراه ۸ .(2019) 36۰ 0و۵ م۸ 1۵07۵0 .104-133 ,(1) 9 771577 خمفناه8 رون‌دانگ ده اصومم۸ ۱۸۵ نحمنوم هاگ مرگ آهازوی آهنممگ ام کاتاگ 06 وصفواهسه .(2021) .له اه .5 با -0016 ۳0۳0۵6 ۵حنط 1 15۵ بعع و روو رحر ملم که 0 ۶ اور هام2 همم 04 موه 6 06 11000 ۵ ]٩/70۳۵ لمانطی نهنفو5 فصه ص06 «(2005) 36 بط 8 با رهظ هز صوع ۳۳۵ عمصماکزوع۸ آهنمم5 عط مه ووندطانگ ۳۵۵۵" .(2013) .کل ,10۳۵6 ,0710711165 0۵100 0:۵ 50310 1/2012 ۶ کعزمص7 خمعصدهده۸ ص۳۳ هه 5 ۷۷۵1۲۵۳6 50۵۵1 01 دعع ۳00 .(2013) مت ,1۳۵08 2 لا ,۷6۵6 ولا شآ یگ وقانآ ,01 211 مهم ۲٩ مه 3 ۰ مصنط صذ توعد عمط هه صمفا 0 اه 00 0 5000 .1۳30 ۵۶ 65 ناعکز آهن0و5 200 کعفن‌نام ی ۳۳009 .(2010) 34۰ منصص‌مقط نصنص۸ ۶ .1 27302 007 ۵۶ ۷7۵۳۵ 06710711066۰ 60006 ۵ آهازیی آهنهم و7 .(2009) بل مفصع21۵0 815011 ۳۳۲۰۳ :5۳0۵۵ 100655 هصنعنطا۸ مکعدرن ها همه هیک .(2009) 36۰ مه2ه31 سل 2عق8 تصقطع 1 بکع 00101660110161 0۵ 0عا نس ۵۲ 2۳160 .(1999) 36۰ مفا5۵ 11010۳ -001166171 111 600011۵1 0۲500101 0۷۵101 7۵ تسا بر 2006 .(2002) .5 مفط۳۵0 6 6 ,086 00133 0۲۸۵۵۳۹۲۵۱ ,3۵۷۵ 0۵ 00110056 7۳۵ ما۸ ودناس 80 .(2000) 8 ,۳0۳۵ ۶ عاقتاگصاآ تصعحط 1 و وتو قطان ۵1 کاعروا م0 3600/6 .(0996) .۸ مخقاصعلم 6 .۸ مفصنطهط 6 لح لعازصی آهنه و5 0 بانسهع5 تمو5 ۵1 دمص ۲۵۵ .(2017) .5 مفعکهل 2 مسظ ماص2طهمع5 -9عز1ط0ا2 ق0822 0قطع 1 تصعحطع 1 ر0و2/0 عوحه 016 م60 4ع1آمروا .(2005) .۸ ماصماطعه]" +3 ,(1) 9 315 حمفزا۳ روزاسگ ده اصممم۸ 13۸۵ نحمزوما اک وگ آصازمی دمک اه کامه تاک 06) رصن واهد۸ .(2021) باه اه 5 با 82۳	در اکثر کشورهای جهان دولت ها به منظور تعیین جهت گیری های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همچون از میان بردن فقر و نابرابری و رشد اقتصادی و پیشبرد اهداف توسعه ای خود اقدام به اتخاذ سیاست های خاص و استفاده از ابزارهای حمایتی می کنند. کشور ایران نیز بعنوان کشوری در حال توسعه همواره برای پیشرفت در مسیر توسعه به یک سیستم حمایتی نیاز خواهد داشت و این موضوع در اصول سوم، بیست و نهم، سی و یکم و چهل سوم قانون اساسی در جهت استقلال اقتصادی و ریشه کن کردن فقر و همچنین مولفه ها و الزامات اقتصاد مقاومتی در جهت رونق تولید و اشتغال، رشد اقتصادی و رفاه و مردمی کردن اقتصاد، مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این ابزارها و سیاست های حمایتی که در جهت بهبود وضعیت معیشتی و رفاهی اقشار نیازمند از آن بهره گرفته می شود؛ پرداخت یارانه ها است. یارانه به عنوان یک ابزار حمایتی نقشی مؤثر در بهبود توزیع درآمد دارد و می تواند با کمک به بهبود شرایط اقتصادی، موجب رضایت و اعتماد عمومی افراد جامعه نسبت به نظام حکومتی گردد و از این حیث بر میزان سرمایه اجتماعی تأثیر مثبتی داشته باشد. با توجه به اهمیت سرمایه اجتماعی و سایر عوامل مؤثر بر آن، در این مطالعه تلاش شده است تا تأثیر سیاست های حمایتی بر روی میزان سرمایه اجتماعی در ایران طی دوره (1396- 1375) با استفاده از روش خود رگرسیون با وقفه توزیعی(ARDL) بررسی گردد. نتایج حاکی از آن است که رابطه متغیرهای حمایت ها و مخارج دولت در بخش بهداشت، مسکن و یارانه ها با سرمایه اجتماعی مثبت می باشد
4,987	517897	130۳2 ,130۳2 0۶ از نصت]آ مدععطع50 م5 وصه ها که والس۳ ,اکن اصعصا م16 نمکعع8۳۶ عاهنمعع۸ ,130۳12 و1302 0۶ بوازو نت ,لح مصه ما۳ صهنصوا کم عاحغنعد] عط) اه «عط‌ومم 3 ند دما 3051010 ,51۳02105 فتامنه۷ صز 0۵ص عطا ما الط 0۳06 مصه عصعنعچط 1۵۳ ععصی افوهصط 1۳۳۳۹۵۵ 82560 کذ ۳686273 اصع 0۲ ۲۳6 ,136۳6106 بعتاککز اصعوعم-6 ۵۷ هصق 660 کقط ,نت2 معط وله همم 6 ۳207 10 2 عه5 صز علع 0۵ ۵۶ کلععد معط وصه عنصعزع بط عط ۵ عکمصممعع عطا که ۵۳ط ۷ نصمناععن کنط] 0 عطا صذ آع2 اقطا م5 ماع نععنا واه مه باعل ج 0۵ 0ع28 موف امعم عطا که کع 10 40 ۳٩ 00۳6 ولتعصخمم ۷۵5 مکعجتامص فصه کلغمع حم+عصصی فصه موعانانص مکحاه‌زهناه کامز۷۵۳ ۷۵65 م۳ 1 ۶ا۷۵۳0 0صه کعاکه 6 0۳016005 عصعنعوط معفصتا بععد بط فصه ,(واعقطعمط فصه 1۵۵۲ 0 0) 040 وغل 26606 (ال30 مصه عصعزعبچط کمعلع ی عطا ما دوک ما اعد محصصه ند موز قطع0 عط ,161500 6 .(6۹ 1۵۳06۲۵ سا صعافرد عصفناع «مسط عطا هه عم مدمه لقه 1 1ماصز عطا +ع0ه ۲اادع۳ 1۳6 ۵۶ ۵3۲ ۲۳۵ 08اه 026167 ۵طا 1۵۳ کمعمم الق امتصعه فصه متام مضه کم ععمعسی0 8 200 ,65تتاکق6 3 هصغفاها ,عع 010 سدع عطا عصتصندع ,156۳610۳ موصناعبدن علنطس 8ه 10 ۰ ع ۳ 0۳60۵۳6 ۵ سکع ک۵ ۳ هصناه 02 60۳6 «منقطعط که مادم فصه هط حز کعوصقل 3616۲۶ عطا ۶و طالمعط عطا 0ع0حموعندد عصعنعچط هصنصتصاصنفص ۶و کعلممصنم عجم زد ما وصعط ال ۸ 0 56۵۲ ۵۶ کعل هه اصها دمص ۳۵ عط هه تعبهی عطا و صمناعسل عطا ما صمنامم۳0م ها باعه مضه که جاعباه کصمانودم لحگصقط عصنج؟ فصه معکمععنل امه عصنضای و دوم عطا که عحعطا مفام ع6ه3 کاصعص06 ص066 کعنسزصذ فصه معصنفلیی معانط1۳۵۶ ,علاط معناعناه؟ ,6۳ع 8 ماقحنط] (2886 /5224 :0۳اه هداج 7 ۵1 بوانده خصتا عمط صم اصصع همم ج زرط اون 0660 عقط اهزرم کنط ۲ * 08/1 5 0 0 ناهعی// + عصاخط) عکصعناآ 4.۵ 6-110 66-8-31 عط) وه علعناه دععععق جع صق کز کنط1 3 ۷۷1۱۱۵۲ ,56 .370 م4 1896 م14 ۵۱ بکع 6360 همان ۵۲ 70۳۵۱ عطا 0۳ 8دنو0د06ع0 مکصمنایناصصهی فصه عصوتنفصهی که لصا خصعجعکنه 1۷۵م5 ما کصعنزدحطام بط ۵0ع0۳۹۵ 5 مگ 581606 وصه طالمعط عطا عز صع۳ ۶و وماعنط لقنفود عطا هنز کاعزاند 0ععاععد عطا ۶و 096 ع ۵۵ ع08ن0600ع0 ماع 6ط یف 0600 هه هنز [ع0۵۷ ۵۶ 506000 فص ۵۳۵ عط1 باعبهن هل 600 ۵۲ ۵۶ کرک صمناها دوعص هه صمنای‌خصحصحصی عطا ما وصنوجمه فصد عص عطا که کاصعصن ۲۵0 اآبا۲6۹ 136 ۷۵5 ۵ ۲56 8دمله 7ع1ع 2 6طا 1۵۶ کععممانقل نامه وصه متام کنامسه ۶و ععدع 0 1۳6 ععباق لام ک20ع0۳ لوط عطا صذ صمنی‌ناصصهی +۵ کوعصللذ چصه و اععده عط1 موسناع ی علنطم عصنومص ۶و ,0 علنطا 307 .کلهوع ع۷عنط0ه ۵ عاممئه جعط +۵ فنط 0معمصقط فصه +علعبون عطا 1۵۶ کعصعاطامتم عص50 [۵اصع فصه آمعزدوطام عطا طازم منطعصم‌نهاه مععنل ج فهط صعام آعتجی عا تنعل فصه عاطهانده ۵ 1۵08 8 6 از عطا وصنسل طخلععط وستصنصاصنفه فوصه من عطا هنماد 6۶0۳6 003 عطا ۵1 دمنا۳ه 0۳۳0 6060 62965 عنصعزع چط هصه الط کاوسم عطا وکنصعلز ما عصنه حلجوعوع۳ 0۳69601 6طا معنافکز قنطا وزه۷۷ ع۵طا فصه عصسوز عطا هناد 0۶0۳6 و0 عطا ۶و صمنادجدم۳م عطا عصنصعهی کعلع 0 6 معط 010 0۳ اقعط عطا از ععصع 80 ص م۳ عطا هدملد 0و عطا که طالمعط عط عصنصنه‌اصنه1۳ عط لداع با ۲3۳0 01160160 ۳۵۲۵ و5 آهخماکنط ه که محجع‌ععم۳ معا همه ای کعل عنط 1۵۳ هاه1 41 ,۵761081065 0صه کععسام5 مخ ماعنط ما دم و20 صذ مط‌جوععع۳ عطا ۵1 عحطهد ۵طا ما ههام۸ 1600۰ 3205605۰ 200 کعسامک [ه 0و6 ۳۳۵ وعصنعاداه که دمص دمص عطا او 0۷۵05۶ 00 ,کع05 تام ,۷065 ۵ط] عصتنصفجه ۳6۶۱ط ما دز حلجع:۳ خصع ۳6ص عطا کم عکممسام 156 ۰ 0 ععاکه ۵ 0۶ 5۵۲ عطا صتقاصحه فص 7کتصعلز ۵ عصنه از مصعاک 0صمع5 عط 0 ممعاک اکحزگ عط صز [ع 0 6 ق۲۳30 200۳69960 عز علطم مقته هنهک عطا نس ۳۵۵ هنز کعلعبون ۵۳ واعگکدد فصه طالععط عطا 7 52130101 0 8صن1ع 02 ۵۶ عدمناه تمه هه کععوم‌سم ع6طا ۵۳۵ ۵1ط ۷۷ (1 7 36211 "0۵/6 عطا ما عصنو م۳0 صذ عصمل حلعو و مه له من هطع0 عطا ک۶۵ 170 ر2 :5 که 276 00650005 20076 ۵ط] 1۵۳ 0ع5 0۳000 کمععط او چط 156 85 01065 200 565 متام لقع ص60 هه وسصعاخانص مکحاه‌زه ۳۵ کیامنجق۷ 1۵۳ عصنا 2 م۳ 0 هکد5 13 ( 3621 ۵7616۳5 2 ۵ 200۳0265 [202ط06 156 بقعک بط ۶و 20 عمط ۵۶ ۶۵۵۲ 0۳) فصعل ۵۹ وتصتقفص عد00 ,0 ع 0 لعنلوعص نها م۸ عطی هه ععطمعمصنه آهنه 116 ماه عطا نی عصنا حز معتصعکصجم کز عوععط الط 0هه 36211 ۳۵8 1۵۳ ۵5 خمع تنل وصه عصعزع حط که معام هنم عطا 05 02۶60 کز حعنط ,اهاز 2761 وصنواصط ,کص‌تاهنند کامع ص 00 کعاع هم عط که وصنعط-لاه ی وصه معط عطا عصتصنصاصند/1 62 بط 0ص (30۳۹۵ هه 6001) فصعل 0۳ نگ م۵ ما وعانصنا که آعبهه مهته فنیکدک عطا 08 .لمتاصمعع کز و انهاد 1۳۵ 610۲۵ 7عاع 2 عطا که کلععص عنصعزع چط وصه معط عطا ما عصفومومی ما له متصصه ند مزتهطعط 156 مه ع۳ع م5 مضه لهته110عاصز عطا نس ععصقل مه حذ اه معنسی کوتی #عصسوز عطا وضنسکت مصه عصهوز عطا ۰ 0 هگد5 ۲۳6 وصنسل عصتنوعص حعنصع۳ که کصمتاعوص۵؟ عتتتصهی مصه ازع ما مصعاعنمه -10 عط ۵۶ 1۳360۲ عطا صز عجه مکصفننکوطم وط امعم بکلومطاعص اصعصهعه هه 0۳۵۷600 ۳۵8 ۲۵ عصفنوعص آمدمتنفدی اطع مدمه عطا اقطا اعحگ عطا ودک مصعاعری عصفنوع 0۳ص 362565 0۳6۷66 ۵۲ ام اصقا دمص هه ونان همعط همع فصه عت تاه عحم اوتخمصخحم عز لدع 65 زک عطا ۵۶ 1۵۳۵ عط هنز نفام هه معط" واعصهد معاطهندی خصقا دمص ۲۵ از ععصق 80 ,65 هه مععلاد* ,ابقنانطمصطذ هه اصعصع ام ,علصعه فص 1۵۵۵ ۶و (طعوسسد7 عااعک) ۵ 76130 کعاعه 6 136 0۳6960160 206 مهرد آمدمنامه* هه ۰ معطم مصمنتصعاع فص وصنانهم 6 ۶ه ۶۵65 عطا عسنصنم‌اصنقص 1۵۶ ععصقادمصطن اعمصی عطا کم عجعم علصه فصه 1۵۵۵ ۲۶۵ صمناصعاعطاه 40 6۳۵۳8666 عطا جز ۵16 اصقا دمص صه معهام ,کعاطاهنه۷ اصقاحومطط ۵ که ونغامی قصه ۵۳ع13* 0۵۰ اعصنز5ط2 +عصع 0۳ 02616۳15 عطا هنز کصمنعناصصهی فصه مکصمتنفصم مکعکقععنل امد ۴و 006106 از 0صه صمنا1طاعل طاز وصنلدع۵ ۵۳و 0ععت100 رصقم 6۳۵ عم معط عصناجدعم۳ کععه 16 8 ا13۳0 کص2ع0۳ ۲56 ۵۶ 0۳۵6۳/200 عطا وصنمنعه‌طامصصه علنطی معازطای م۳ اصع عم ما +عل۳ه صا محصمنای‌نخاصصیم ۵ 12۳286 ۶٩ عع7ععل عطا ما عصنادمععه صععلها ۷6۳۵ کعسع ع 0 اصعصاه6 کنامن3 موی 6اه 200۳0 عطا ۷۵7105 ,276 عصنسل 007 انقص اهطا نومیم وصه دععععنل که ععصی اند 6۵ ۵ ۳۵۵۳ 10 +کصقع0۳ عطا 10-1 200 ,0عع ده مخصعننشگگه او ۵۳۵ عط صز عم خصعسته عطا صز کععهعص 1۵000160 15۵" ,65تانصتصصم قطان ,رصانع اکنساما عخهد رکفوازم ما 0عزممم 06 صف کدمناه مدع حصمع۳ هه کعاکه 16 5۰ 13696 1366 ۲۳6۳ ماعط 1۵ ۵۵۵۲ کصناه‌تع +عطاه 0هه 3 ۷۷1۱۵۳ ,56 .370 م4 1596 ,14 \|۷۵ ,65ع6860۳ [6۵ز30۳ن3 ٩ \|۵۱ 70 زاهک حنح۸ تنصه‌حطع 1 دزکو‌اط۸ ع- هه 010 ۵۳۵-۵ 7۳۵۵۹ ونعظ 160007 .(2003) (۳0) .1 وتقطگ۸ 3010 جناه‌ع۸ نصه‌حطع 1 17000۰ 0۵[ 5 ]20 1050 .(2006) (۳0۰) .1 وتقطگ۸ ۳10-1 :6 2 خصعست1000 سنا کعازه/3 تصححطع 1 ملعم 7عل امعم .(3636) کنامصه و۸ 9 -۳10ذ :306۲ اصعص1000 نا فعلازه/2 تصعحطع 1 ۵1-۵۰ 706 .(1674) کتامص رد۸۹0 10-7 :3۳06۲ اصعص0 130 و100۳ کعازه/3 تصحط 1 506۰ 0۵۳۵/۵ ۶۵ ۸06 .(3715) کحامص م۸ 1 عع-2/038 تصقتط1 مططله-اه #عطلم0ز کنصاهه0 .(2008) ول 34 م2زعصصححطط :16۵ 007060010۰ 5۳۵۳065 770001 .(2012) (ع9ت) .3 م20زعصن 2/0 ۵۶ لا ,82080005 هنعط :ن0هطع 1 ناهد ٩ 8و1 بط 0عاعهد۳ 1 بوز 26 1 کاع ۳۵ 00۲۵15 م7 منک .(1993) بل مصتلحقا) ۰ 76۹۵162 510770215 21-07 ۳۵۵ .(2009) (۳09۰) ۷۰ منطقص22 ۸6۶ .0 ,0000 ق5206 مظ مفصق00ط۲0 ع6عازه/2 نصعطع1 .0طع م 36۵16 بطع- ۸0 .(0461-1541) 36 ب6 مفقق‌تنطاک فملماطعه1 .۰ نله 502 بط 12160 عهد13 .ع1ه 110ع2 0081600 آوو ۷ نما عا مومع ععم0 ر3991) 2۰ علله ۷ هل[04 . 01-0 1۵71۵ ] 01-0007 260 8 01-0507 1۵00۵۱ 5 [20002 ۸/۵ .(1994) (60۰) ۰ منطع۹ ۳۹۳ .۰ 171۵06۳507 163۳۵0 تصع‌حط 1 01-1001 ۵10801 5 ۸-000 ۸-۳705 .(2004) و0 .ط منطاهقتطقط .۰ 7 1733513160 26۲۹6۰ ۵۲۱ ۳19۷۵۳۵۵ 5116 06 0۳00 2 26 ۸۵۹006 .(1984) .5 .ی .0 ۳186702 . :3 1300060 بوسوطنا کعازه/3 تصح‌حطع1 ماعوناه 60 100-6 .(0ص) .۸ ۲۲ مفصنتتد0 عسعاهی . 65۰ 3/۸ 3۳0۰ 540014 ۳۵ 1 ۵۳۹۲ ۵۵ /7۳۵۷6 .(2014) .34 منطعع0ه5 6 سل بافش۸ دع11220مط . 65 2/0021 ۵1 زد هنت معط 1 تصه‌طع1 منممانی نل۸ 370/00 عمط 1700 .(0ص) .۸ مفصعلن . 1 .100۳2 فعازه/3 تصقحطع 1 00006 عس اک .(1665) طنطه1 عوعگ 200 108 1600۳ ۰ 5ا م1 بط 1۳32513160 .(85- 1684) کو 9۲05500 06713616 265 2۵۵ ۸ .1984 8۰ ,۴۵60166 ۰ 1 .0۳8۳ کعازه/3 نصق0طع 1 ماه 2۵۵ 6016 ب(مص) طنطه1 تمسعکز دز 370۳ داز اضف :37 130006۳ نآ کعازه/3 تصعحط 1 بزواه-اه 26081007 .(31721) .۸ یک 65۵0206 نصه‌عه مک ۳67500 ]۹ ۲۹۹ ۸0۳ 1۵ ۹۳۵ و2۶۳۹ (60 50 ۲۳۵٩ ۱[ 106 .(2004) ۰ ماحقطل 1.0 1110 نام (عصق ۳۵ ۷۵ نصلاط تصصسط1 منطمطعهام 1 لنمسدعط بط 0۶ وعنحاج۸ فصه سوطناآ لمدمناه< تصعحطع 1 .01-2007 7064 .(1627-1699) .8 .30 ذفعازه/2 :1632 بنععحقهصفگ1 معودط ممسصقطا3/0 بط معماعهه13 صعطمز ۵ مموعم .(3972) .ظ 36 ,زفعازد/1 3 عط اهنا عو31/05 بر[م11 معحعلهد7 تصمب اوه -ا0 ما7 .(2009) 8۰ .36 منفعازد/1 :1632 [05 ۸ ع ۳ 0۳0[ ۵۳-۶ 00215 ۷۵۵۵ .(2003) ولتت یک یک مطععله5 فحمسحص 3/0 3/0 3 ۷۷1۱۱۵۲ ,56 .370 م4 1896 م14 ۵۱ بکع 6360 همان ۵۲ 70۳۵۱ :37 1صع 1000 ووه نا کعازد/3 تصع‌حطع 1 و370 بره) ۰ظ 36 وطنطه] صنعککم73 0مصحصحد 1/0 65 3/0001 ۶ اهنت صحطع1 تصطع 1 ۵۵۳۰ 70۳6 رفص طقلاموط۸ صطز هصق 1/0 ب7010 بط 7 31007 :01-10116009 70۳621 .(2011) 7 .38 .5 2/006۰ ب0 ۳ ۳زطه16 نصم۸ تصوحطع 1 بو ماه ۳۵۵ 5 اه 76 اعمساطم۸ .(3977) رت 364 1/0 هل ۵۶ «متاهنودع۸ تصعحطع 1 ماک عمامنیم کعنمه 76۳ نسم .(0994) وف 8 36 منذعه1< ۰ ۸۳۳6۵۶ 5۳0 ۷۵ ]50 5۵ ع-720۵۳ 207 1700 0021015 ۷۵/6 .(2003) (۳۵) 8 .36 مفطذقه21 260110 ط۵اع16 ع-صفاک8 009 500۰ دارم .(2002) ۸ یک ,فص 72306 113760 -7)1 ,3660۲6 715107 امک بصقتا هن یهکدک هنز عدعق21 .(2017) .7 ,هانگ «مممنن ۸‏ .۸ .36 ,00 ق805۳ 89 -1۳10 :36۶ امعص0 100 ون کعازه/3 تصححطع 1 انوم ۷۵ 2 72 (ک171) کل مفخصه‌زتهو 0 وعنطج۸ 200 ووطنا لمدمناه1< نصعحط 1 .م50 ع-0000 ] واه 36۶0 .(0723) 8 .36 مفصند0 [1 3/2056 زد ۳6۳] 812662 :6۳ 2 خصع 3000 1۵۵ 00 روط 1۳012160 معرتکهطاطم۸ 5۳۵ ۱۵۵ ک 0ع 1 0 نل۸ .(۵ه) (۳۵) .3۳ .5 معقواظ نهمم38 ب ۳ 2هل 227 تصه‌ط1 نومه نمی دز صنفحله حزعه17 10-63 :67 27 ص100 ون کعازم/3 نصع‌حطع 1 اوع0 و ع2 عمسطععش .رص) 13 36۰ مفقه‌حنطک اعلد5 6۰ سل هک ص00 ططعا-اه 17200 ره 3۸۰ منصعص۸ ماک 26011210 صتل-لج-اهله7 نصم احوضاه 00-6ع7 .(0به) .۸ 34 منصع‌۸ طقطاک -1۳2 :6۳ 27 1300061 و10۳2 کعازم/3 تصحعحط 1 000۰و 000۳0000 (3851) ۸ 36 متصعص۸ هدک 5۰ 170365 31007 30 :1632 500۰ ۵۵96 ۶۵ ۸002 .(2006) 1۰ تصعتطلهدک .(2008) (.۳09) .7 ,همکد ۸0۵01 2 .۳ مفلنته۳ .۸ ,206 2طعع ع2ط3/0 مط 31 منصعلعلح۸ عصعط5 5۰ 500606 [2عن2/60 1و اهنآ مدحط 1 نصق0ط 1 بطع مزه‌ا-اه مکهامطا ک نمم عاممف-ل۸ ۵0۳۵ 200 دنو-له- م7 ص00 ۳1۰ع] 50اه 700 .(2008) 36 .34 ,هدک ۰ ۷8 2169۵1 مه ععقطا (اعطاضهع عصهناه حقل نصمصوعاو5 عطاکهد1< .(1972) .17 .3 مننقطهط طعازم‌ اک [م۳2ع انآ صعزدع0] 1090395 + معط 3 13000601 ب۳60 که کع نت۸ هه وطنا آمدمه31 +صح‌حطع 1" 3010010 ,67۹10 1 ۳۵۷6۱5 کتط ۲٩ ۳۵1۵0 ۸۳5 وروعا اک بر۸0۳ نک .(2008) شهاک 110-8 :67 ص30 امعص1000 نآ معازه/3 تصوحطع ۲ سکم 000000 .(3678) .36 مفمه‌تنطک ۳۵۱۵۵0 عسلا0 مقنص۳] نصقحط16 ما نی عسلاز ما کتصوانی (0م ۴ .ر3970 وف 36۰ مطعفنمامگ5 ۳10-41 :26۶ امعصه1000 بوع نا کعازه/3 تصححطع 1 معا 7006 (۵0ه) ب13 ب36 160۳۵5" ام 5 3/22 بط 0عماعهه13 .رناموعطف ععواز عسمطه و0 مططعم اه معم .(2004) ۰ مق02لنا10" 5۰ 500666 [2ع6ن2/60 0۶ ده نآ معط تصقحط 1 اعطاهدک صنفنله 5ع ۸۳ 2۳00 وقطنآ آمدمناه31 +صوطع 1 ۵1-2000 ۵۰۵8۱ 01-00 702 .(۵ه) بش۸ ,کف ۷۵62 322265 ع هنک ج و۸ 16520 1510 ۵07 م50 ۸0006 .(2013) 7 مفطاهزهط ۵۶ ول و3۷37 [2ن0ع/ 0۶ بازد 1۵06 ۳۵۵ نصه0ط6 1 .۵۱-060 00۵ 0عع7۳ 7600-06 .(2003) ۷۰ مفع 136۳ ناع5 ۹ ب 201 ننفصل۸ تصوحط1 ع 01-000 مسر .(2012) ۷۰ مفه136۳ نع ‎ 6۳: 1 0-‏ ما27 0601 130۳2/100 کعازد/3 تصعحط 1 ۵1-۵00۰ 7065 .(3603) بطک1 36 م9ممصا70 محمدعلی پرغو* , دانشیار گروه تاریخ و موسسه تاریخ و فرهنگ ایران دانشکده ی حقوق و علوم اجتماعی, دانشگاه تبریز» تبریز ایران جواد علیپور پژوهشگر پسادکتری موسسه تاریخ و فرهنگ ایران» دانشگاه تبریز تبریز ایران حفظ صحت و اعاده سلامت به بدن در موقعیت‌های مختلف به‌ویژه در هنگام سفر همواره درخور توجه انسان بوده است؛ بنابراین پژوهش حاضر براساس این مسئله شکل گرفته است که پاشخگویی به نیازهای بهداشتی و صحی مسافر در ایران عصر صفوی» به چه نحوی انجام می گرفت؟ یافته های پژوهش حاضر براساس روش توصیفی - تحلیلی» نشان می‌دهد مسافرت در غصر صفوقی با اقداف و انگیزه های گوناگون دنه نظامی#هگجاری, عطااوله صووگ زمینی (پیاذه و سواره) و یا سفر ذریایی انجام می گرفت. رویکرد رفتاری در پاسخگویی به نیازهای بهداشتی و صحی مسافر؛ متناسب با فضای فکری و نظام طب اخلاطی, ذیل تدابیر حفظالصحه و روش‌های مختلف درمانی ارائه شده است. نتيجه حرکت و جابه‌جایی به هنگام مسافرت» بروز چالش‌های مختلف جسمی/ روحی در طول مسیر برای مسافر بود؛ بنابراین کسب آگاهی و آشنایی لازم» اتخاذ تدابیر و ایجاد تغییر در عادات و الگوهای رفتاری قبل از آغاز سفر برای آماده‌ساژی بدن ضروری بود. مراعات اصول شش گانه حفظ الصحه. حافظ صحت بدن مسافر در طول حرکت بود. در تناسب با زمان مسافرت و دو متغیر مهم گرما و سرما امکان بروز انواع امراض و حالاتی چون تشنگی و عطش, گرسنگی» خستگی» گرمازدگی. سرمازدگی» سوختگی او جراحت وجود داشت. برای رفع انواع حالات و عوارض ایجادشده» بسته به موقعیت و مزاج فرد. طبیبان روش‌های مختلف درمانی را ارائه کرده‌اند. گیگ ون رد ای دمم ده 6 40 316-310- 06-8 عمط +عوس عنم مدمه صع0ه صق کز کنط1 ۶ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی, سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم؛ شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱ در هر دوره ای» بسته به مقتضیات زمان و متناسب با مسیر برای مسافر بود. بروز هر نوع بیماری يا عارضه جسمی و روحی بدن قبل از شروع سفر و حفظ از آغاز سفر و شیوه‌های حفظ تندرستی بدن در طول مسیر» در تناسب با گرما یا سرمای زمان مسافرت. در طبی اخذ شده است. استفاده از این منابع» که در در کتاب هایی چون آداب سفر در اسلام (یاوری و به صورت زمینی (پیاده/ سواره) و یا سفر دریایی انجام ندییر حفظالصحه مسافر در ایران عصر صفوی / محمدعلی پرغو* و جواد علیپور /۱۷ شاهان و فرماندهان نظامی که با هدف مقابله با نیروهای به‌ویژه در عصر شاه‌عباس و با ایجاد امکانات بین راهی مراسم حج و سفرهای زیارتی به کربلا نجف, مشهد و ترکمسان, ۱۳۸۲: ۲/ ۵۴۷- ۷۲۴ ۳ 4۵۶ ۹۹۹ و ۱۰۱۰؛ ۵ و ۶۰۸ شاردن» ۱۳۷۲: ۲/ ۶۱۶ و ۱۰۲۸/۳ فومنی اخلاطی, تعادل و پاکی هوا از هر نوع آلودگی برای بود. توصیه به ترک منطقه دارای هوای عفونی به این سبب بود که افراد با دسترسی به هوای پاک. خود را از مهلکه و ابتلا به انواع بیماری‌ها چون طاعون, آبله ۸ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی, سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم؛ شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱ سفر مهم بود. انتخاب ساعت نیک برای شروع سفر و ملاحظهه «قمر در عقرب» لازم بود و سفر در آن هنگام منع می‌شد (ادعیه و اعمال سفر ت.ک " ۱۱۲۷ق: ۵۹؛ وطنش ذکر شده است. تصدق در آغاز سفر به همراه برای دوره دوم عصر صفوی است و بیشتر در کتب دینی به آنها اشاره شده است که این موضوع نشان‌دهنده مسافر قبل از حرکت باید با تغییر عادات و شیوه ۹ کمال بن نور بن کمال» بی‌تا: ۶۵-۶۲ و ۷۲-۷۰٩ طول سفر لازم بود تا قبل از حرکت» عادات و برنامه غذایی‌اش را با غادات و برنامه زمان سفر و متناسب با گرمی یا سردی هوا سازگار می‌کرد و بدنش را به حرکت و اسکون: مسافر قبل از آغاز سفر و بسته به گرمی و سردی هوا باید با انجام ورزش‌ها و تمرین‌ها خواب و بیداری: با توجه به بر هم خوردن ساعات کم خوابی عادت می‌کرد؛ زیرا در غیر این صورت با استفراخ و احتباس ‏ مسافر قبل از سفر باید به پاک سازی بدن از اخلاط و سموم زائد ازطریتی رگ‌زدن هوا: توصیه بر این بود که مسافر قبل از حرکت و بسته به گرما یا سرمای زمان مسافرت» با نشستن در جاهای گرم یا سرد بدنش را با گرمی یا سردی هوا ندییر حفظالصحه مسافر در ایران عصر صفوی / محمدعلی پرغو* و جواد علیپور /۱۹ قرار نگیرد و از عوارض متعاقب آن در امان باشد. بروز نقص در بدن فرد مور بود. سفر ضمن رفع غم به دفع سموم» پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری و رفع امراض کمک می‌کرد. با توجه به این نکته که بود و در آن برای تمامی موقعیت ها ازجمله سفر طول مسیر بود. در ادامه» نکات مهم تر تدابیر و حفظ صحت بدن در تمامی شرایط و به‌ویژه در زمان همراه با موم از آن جمله بود. توصیه بر این بود که مسافر در طول مسیر از غذاهای مناسب و مقوی چون در صورت ایجاد میل طعام در طول مسیر باید به حرکت در گرما و با معده پر منع می‌شد. مسافر باید و میوه‌هایی چون خربزه» توت سفید. هلو انجیر و هر پوست و آرد جو بوداده با قدری نبات یا قند همراه با ۰ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی, سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم؛ شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱ سفارش بر این بود که بسته به مزاج, مسافر قبل از حرکت به قدر اشتها از غذاهای با طبع گرم چون آش قیمه شوربا هریسه و کشک» نان و کباب آهو/ کبک و حلتیت» زنجبیل و خردل در غذای مسافر سرما نافع و داشتن يا تهيه آب موردنیاز بود. بسته به فصل و دو نکته در استفاده از آب‌ها لازم بود. نکن اول تغییر آب و یا به اصطلاح «آب به آب شدن» بود. نکته دوم نداشت و مجبور به استفاده از آب‌های تلخ, شور یا بد و ناسالم در منابع طبی ارائه شده است. سفارش کلی این بود که مسافر همواره آب منزل قبلی را همراه خود داشته باشد تا آن را آمیخته با آب منزل (یا پرورده در سرکه) سیر و کاهو رافع ضرر آب‌های خاک خالص بلد خود را به‌همراه داشت و در آب منزل جدید حل می‌کرد و بعد از ته‌نشین‌شدن از آن آب چکانیدن آب از سفال نو پاره‌ای نمد یا فتیله‌ای از پشم» آب آغلیظ و بدبو با افزودن «رازیانه-کدو يا گل/ سرکه» پختن نخود در آن و آمیختن رب‌های سیب و ریواس انجام می‌شد و برای مقابله با عفونت ناشی از نوشیدن تدبیر حفظالصحه مسافر در ایران عصر صفوی / محمدعلی پرغو* و جواد علیپور /۲۱ توصيه اول» بازکردن دهان فرد و برداشتن زالو بود. اگر سرکه تتد) یا طرغره پا اترگیب‌های اسرکه او حلتییت » سرکه کهنه» باعث کشته شدن زالی افتادنش به معده و یا با سرفه به بیرون بود (شاه ارزانی» ۱۳۸۰: ۹۱؛ یقرف " سماق: نگاه‌ذافشی بهدانه ملاح و هه نی با مسافر تشنه به محض رسیدن به آب» نباید دفعتا به غمذتا در تسب با قق متغیر لاوما ن سرماززیبسته .ید نوع مزاج ارائه شده اند نقش مهمی در حفظ صحت و قوای بدنی مسافر در طول مسیر داشت. توصیه بر این بود که مسافر در گرما از خوراکی و نوشیدنی‌های بی توجهی به این توصیه ها امکان بروز انواع حالات. بابرا ضرورت داشت تا مسافر قبل از حرکت و در تناسب با فص بدنش را به گرما یا سرما عادت دهد. حرکت کاروان و مسافران باید با گرما و سرما تنظیم می‌شد. توصیه بر این بود که تا حد امکان» حرکت در در گرما لازم بود تا در طول مسیر پوست تمامی ۳ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی, سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم؛ شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱ استفاده از انواع طلا "" با ترکیب‌های: «پیه مرغ موم سفید و آرد نخود»» «عصاره برگ يا شیره تخم خرفه اعضای بدن» شستن صورت با آرد باقلا و استفاده از آن از هوای گرم» گردوغبار دود غلیظ و اجتناب از گذاشتن پنبه نرم و بعد از لحظه‌ای برداشتن آن و در فارسی و بستن آن به مدت یک ساعت و سپس افراد در اثر وزش باد سموم اشاره دارد (واله قزوینی؛ اسبعوّل/ شیره تخم خرفه یا روغن گل بر سینه و روغن‌های گل, مغز تخم کدو و بادام در دماغ. ضمن باده مسافر باید عمامه‌ای معطر به کافور/سرکه را به دور سر صورت و دماغش می‌بست و سپس به شکم روی زمین می‌خوابید و صورتش را روی خاک می‌فشرد تا باد «زهرآگین» که به اعتقاد مردم محلی» بیش از یک ربع تدبیر حفظالصحه مسافر در ایران عصر صفوی / محمدعلی پرغو و جواد علیپور /۲۳ ۶ اسکندر بن میر فیض طبیب, ۰۷۶ اق: ۲۱۳٩ قاطع فرد و ایجاد حالاتی چون خفقان. تپش قلب. غشی و پاشیده بود. اگر کسی یکی از اعضا را می‌کشید. آن سرد شسته و روغن هایی با طبع سرد چون گل.سرخ غلبه تب» تشنگی و بی‌تابی» مضمضه و غرغره با آب سرد یا آب ممزوج به روغن گل» کافی بود. سکونت کافور و گلاب» و قراردادن دست و پاهایش در درون آب روان, به غایت نافع بود. تغذيه بیمار باید به غذای لطیف چون آش و نان‌خورش تهیه‌شده با ماهی تازه و پاچه بزغال کدوی پخته با آب غوره یا سرکه؛ ماست سفین: آبداره نافع بود. بسته به تب» استفاده از آب انار بود. علاج فرد بیمار با نشستن در محل خنک و امکان‌پذیر بود. استعمال انواع طلا بر سر و بناگوش با با روغن گل»» «صندل سفید و سرخ و انزروت. افیون. «سوده خشخاش سیاه با سرکه» و نیز انواع سعوط "" ۳) یرقان اصغر: حرکت در گرمای آفتاب و گرد و بود. برای رفع این بیماری» تفتیح مسام به استحمام و ۴ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی, سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم؛ شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱ فرد به بیماری «سهر» بود. برای رفع بیماری» آغشتن سر مقابله با انواع بیماری‌ها بود. برای حفظ آب بدن و بود. با توجه به رویکرد رفتاری درمان به ضد دزاطب انسداد و یخ زدگی مسیر و حتی فوت بر اثر برودت وجود داشت که ناچار به مسافرت بودند. لازم بود تا مسافر با نشستن در جاهای خنک» بدنش را به سرما بدن به ویژه دست ها و پاها مراعات نکات ذیل گردی بادام تلخ, دنبه و پیه روباه بر دست‌وپا استفاده از ضماد " ترکیب «سیر خام و بارزد) بر اعضا پوشاندن دست. پا دهان و بینی با لباس‌های پشمی و از پوست سمور و روباه و دقت در انتخاب موزه یا هنگام فرود به منزل جدید و در صورت تأثیر سرما را گرم می‌کرد و بعد از کاهش شدت سرما نزدیک خیمه. باید خیمه‌ها نزدیک به هم و رو به جنوب و را تحت تأثیر قرار می‌داد. نگریستن بسیار به برف» به تدبیر حفظالصحه مسافر در ایران عصر صفوی / محمدعلی پرغو* و جواد علیپور /۲۵ ضماد کوفته بادام تلخ بر چشم و تکمید " آب گرم فضولات بود. نگاه‌داشتن سر و چشم به بخار طبیخ ! برگ سیر زوفا و بخار حاصل از پاشیدن شراب بر چشم» بی‌درنگ باید فصد قیفال انجام می‌شد و بعد از ان استحمام و خواب نافع بود (شاه ارزانی» ۱۳۸۷: صدمه سرما به پوست و آسیب بافتی, سه نوع مختلف سرخ رنگی جزئی و خارش پوست به هنگام گرم شدن همراه بود» باید اعضای آسیب دیده با پوستین و نمد با روغن شوید و نشستن در آب گرم در این حالت نافع بود. پس از استحمام, خود را به‌غایت گرم نگاه دوم که عضو متورم و سرخ‌رنگ می‌شد. اما هنوز عمق بافت آسیب ندیده بود. در این حالت به هیچ وجه نباید در مقابل گرمای آفتاب يا آتش قرار داده می‌شد؛ نگاه‌داشتن به بخار و نهادن آن در طبیخ «کاه کهنه» اکلیل الملک. حنا مازو و دوده حمام» نافع بود. در نوع رنگ به سبزی یا سیاهی و فساد عضو می‌شد. برای دفع خون منجمد. باید عضو عمیقا تیغ زده و در میان سرکه با "شراب نیم گرم شسته و طلای مذکور تکرار برگ چغندر, کلم و برگ اسفناج با روغن گاو» «گل و برای جلوگیری از فوت فرد قطع گوشت و تراشیدن ۶ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی, سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم؛ شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱ فرد با اینکه اعضای بدنش گرسنه بود و به غذا نیاز انتلاق فرد به «صداع سرد» بود. برای رفع این بیماری» ۱ سوختگی با آتش و آب گرم: علاج فوری و قبل پارچه خیس‌شده با برف يا گلاب بر آن بود. پس از آنه تدبیر حفظالصحه مسافر در ایران عصر صفوی / محمدعلی پرغو* و جواد علیپور /۲۷ ۳ فرورفتن پیکان يا خار در بدن: ابتدا باید پیکان یا خار توسط کلبتین از محل جراحت خارج می‌شد و یا «کوفته پیاز نرگس, اشق. بیخ نی سرشته با عسل» بر کانی» پیه بط پیه شتر روغن بادام) نافع او توصیه با موم سفید. پیه بز و روغن بابونه)» توصیه شده است نافع بود. ضماد برگ سبز یا خشک سنجد نیز در (مورد با زرده تخم مرغ» «زیره سبز و صبر سقوطری آش‌های برنج» عدس, ماش و بادام و پرهیز از ترشی. فاست. دوغ و آب سرد و ترک حرکت تا زمان خطمی, گل ارمنی و اقاقیا و سرشته با زرده تخم‌مرغ»» ۸ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی, سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم؛ شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱ تغذيه خود را به حداقل می‌رساند و در روز اول بود که مسافر قبل از ورود به کشتی» ضمن پرهیز از همراه با اندکی پودنه و نعناع آش‌های ترش چون آش کرفس, مانع هیجان قی و در صورت بروز باعث رفع می‌شد. تا زمان پاک شدن معده از اخلاط بد. نباید شرپت‌های غرره اثار و سیب ترش با رای روز از شراب تمر هندی و مکیدن انار و به میخوش و بوییدن آنها نافع و مانع قی بود (قاطع قزوینی» ت.ک قرن۱۲ق: فالج» استسقا جذام» برص و رعشه نافع و توصیه شده محدود و در دو شکل زمینی (پیاده و سواره) و از آغاز سفر و در طول سفر متناسب با فضای فکری نکته که نگرش طب اخلاطی به مقوله حفظ صحت و سرما» به عنوان دو متغیر مهم در بروز و ایجاد انواع به مقابله و رفع بی‌آبی بدن و عوارض آن معطوف [ ی در اعضا از انواع روش های درمانی استفاده تدبیر حفظالصحه مسافر در ایران عصر صفوی / محمدعلی پرغو* و جواد علیپور /۲۹ ۷ آبی که به شکل عرق از گوشت گرفته می‌شود. ۰ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی» سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱ ندییر حفظالصحه مسافر در ایران عصر صفوی / محمدعلی پرغو* و جواد علیپور /۳۱ ۲ نشریه علمی پژوهش‌های تاریخی, سال پنجاه و هشتم» دوره جدید سال چهاردهم؛ شماره چهارم (پیاپی ۵۶)» زمستان ۱۴۰۱	حفظ صحت و اعاده سلامت به بدن، در موقعیت های مختلف به ویژه در هنگام سفر، همواره درخور توجه انسان بوده است؛ بنابراین پژوهش حاضر براساس این مسئله شکل گرفته است که پاسخگویی به نیازهای بهداشتی و صحی مسافر در ایران عصر صفوی، به چه نحوی انجام می گرفت؟ یافته های پژوهش حاضر براساس روش توصیفی – تحلیلی، نشان می دهد مسافرت در عصر صفوی با اهداف و انگیزه های گوناگون دینی، نظامی و تجاری، عمدتاً به صورت زمینی (پیاده و سواره) و یا سفر دریایی انجام می گرفت. رویکرد رفتاری در پاسخگویی به نیازهای بهداشتی و صحی مسافر، متناسب با فضای فکری و نظام طب اخلاطی، ذیل تدابیر حفظ الصحه و روش های مختلف درمانی ارائه شده است. نتیجه حرکت و جابه جایی به هنگام مسافرت، بروز چالش های مختلف جسمی/ روحی در طول مسیر برای مسافر بود؛ بنابراین کسب آگاهی و آشنایی لازم، اتخاذ تدابیر و ایجاد تغییر در عادات و الگوهای رفتاری قبل از آغاز سفر، برای آماده سازی بدن ضروری بود. مراعات اصول شش گانه حفظ الصحه، حافظ صحت بدن مسافر در طول حرکت بود. در تناسب با زمان مسافرت و دو متغیر مهم گرما و سرما، امکان بروز انواع امراض و حالاتی چون تشنگی و عطش، گرسنگی، خستگی، گرمازدگی، سرمازدگی، سوختگی و جراحت وجود داشت. برای رفع انواع حالات و عوارض ایجادشده، بسته به موقعیت و مزاج فرد، طبیبان روش های مختلف درمانی را ارائه کرده اند.
52,119	433381	در این زمینه لازم است این نکته متذکر شود که موجودی که معشوق نامیده می‌شود. معشوقی است مجازی, یعنی تصویر و یا شعاعی از تابندگی خداست. پس معشوق واقعی خداوند است. (محتشم. «وصف معشوق را ز عاشق پرس جسن عذرا ز چشم و امق پرس وصف شیرین به نزد خسرو گو مهرلیلی ز طبع مجنون جو» فخرالدین عراقی درباره عشق و زیبایی می گوید: «عشق در همه ساریست. ناگزیر جمله اشیاست» و (عشق آتشی است که چون در دل افتد هرچه در دل یابد همه بسوزد تا به حدی که صورت معشوق نیز از دل محو کند. مجنون در اين سوزش بود که گفتند: لیلی آمد. گفت: من خود لیلی ام و سربه گریبان فراغت فرو برد. لیلی گفت: سربردار که منم» محبوب تو. آخر بنگر که از که می مانی باز؟ گفت: الیک عنی فان جبک شغلنی عنک (رهایم کن» به درستی که عشق تو فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال هفتم. شماره ۲۵. پاییز ۱۳۹۴ ۹. آن شد که بدیدار تو من بودم شاد از عشق تو پروای توام نیست کنون». بنابراین‌عرفا و از جمله فخرالدین عراقی, عشق و زیبایی مجازی‌را وسیله سیر و ترقی به سوی عشق حقیقی می‌دانند و چنانکه بیان شد مجاز را به عنوان پلی به سوی حقیقت تلقی می‌کنند. از اين نکته می‌توان نتیجه گرفت که توقف در عشق مجازی روا نبوده. بلکه عارف باید از معشوق های مجازی دست برداشته ابراهیم وار فریاد «لااحب الافلین» را برآورد و اگر عارفی در عشق مجازی متوقف بمانن ذر حقیقت‌بهاتوعی بیماری مبقلا خواهد شد (بختیار: ۱۳۸۸: ۲۸۲). همواره و همه جا در شعر و ادبیات و عرفان عشق و زیبایی با یکدیگر می آیند و جایی نیست که بتوان در آنجا عشق را از حسن و زیبایی» يا زیبایی را از عشق و دلدادگی جدا دید. زبده و عصاره سخن شاعران و عارفان را می توان در این بیت زیبای فخرالدین عراقی دید: ۰" «پرتو حسن او چو پیدا شد عالم اندر نفس هویدا شد» بی تردید میان عرفان و جمال پیوندی وتیقّاو نا کی وجود دارد و به گفته‌ی استیس: «پیوندی نهانی بین عرفان و زیباشناسی هست» . (استیس۰۱۸۸۹۰۰۱ ترجممّه خرمشاهی۱۳۹۱) آشتی و تلفیق دو عشق طبیعی و روحانی»عشق عرفانی را به وجود می آورد که در آن امکان ریت خدا فراهم می‌شود؛ البته اين روّیت. ریت ذات مطلق حق نیست چون آن امری محال است. بلکه رویت رب خاص هر نفس است که در کسوت اسمی الهی. به فراخور استعداد روحانی هر کس, در آینه نفس او متجلی می گردد. در بحث اصالت انسان عرفانی و عشق دو طرفه بین خلق و خالق. به دو ساحت و مظهر از جمال الهی برمی خوریم؛ جنس زن و جنس مرد. در مطالعه رابطه انسان با خداوند «زن»جایگاه بلندی دارد. البته این مزیّت زن که «مظهر جمال و لطف خداست و آن دلربایی و حسن از آثار ظهور جمال لم یزلی است که در آن مظهر لطف. جلوه گری می‌کند. ناشی از خصایص روحانی (ونه جسمانی) اوّست؛ به بیان دیگر زن» خالّق است» چون در مرد. عشق و محبت می‌آفریند و شوق دیدار لقای خداوند برمی‌انگیزد و او را عاشق و واله پروردگار وطالبّ پس هستی زن. مظهر خلاقیت خداوند است و حدیث معروف (من عرف نفسه فقد عرف ربه)» شناخت نفس خود وسیله شناخت رب است. مویّد این معنی است . فخرالدین عراقی» از این نکته نتیجه می گیرد که چون معرفت نفس خویش, شناخت تجربی رب خود است. پس معرفت نفس» موجب می شود که حقیقت خالقیت زن بر نفس مکشوف گردد. به گفته وی در واقع عارفی که طالب وصل يا رب خود. یعنی خواستار شناخت نفس خود است. همان وضع و موقع حضرت آدم را دارد که مشتاقانه طالب معرفت نفس, یعنی شناخت رب خویش بود. از این رو به قول عراقی. می‌توان گفت که. محبت خداوند به آدم. شبیه محبت آدم به حوّا است. یعنی حق. حضرت آدم را همان گونه دوست می‌داشت که حضرت آدم حوا را؛ و بنابراین آدم در عشق به حوّا از خداوند سرمشق می گرفت و پیروی می کرد. و به همین جهت. عشق روحانی مرد به زن» در واقع عشق وی به رب خود است. آدم آینه ایست که خداوند در آن. صورت خود را می بیند یعنی آینه ایست که همه اسما الهی را که چون گنجی در ذات مطلق مخفی و پنهان بوده است. ظاهر و متجلی می سازد. و به همین گونه. زن آینه یا مظهریست که مرد در آن» صورت الهی خود را می بیند؛ و بهترین وجودی که می توان عشق عرفانی تجلی حق را در آینه طلعت وی دید. زن است (ستاری. تواند بدون قطبیت موجود میان زن و مره وجود داشته باشد. چنانچه قرآن مجید (در سوره مبارکه بقره» آيه ۱۸۷) به انسان می فرماید: «آنها لباس شماهستند و شما لباس:آنها» . این بدان معناست که از نظر پدیده شناسی مذهبی, هر یک همزاد دیگری محسوب می شوداو در واقع «لباس» نشانگر همان شخص است. در قرآن مجید. اغلب 5باره رنان‌آمتوس7 با آیمان سخن گفته شده است و آن ها موظفند از یک رشته وظایف مذهبی, مانّند مردان پیروی کنند؛ و موقعیت اجتماعی زن به طرز چشمگیری مورد توجه و تأیید قرآن است. فخرالدین عراقی» زن را به عنوان یکی از زیباترین مظاهر هستی معرفی می کند که همواره مهمترین نقش او این بوده که والاترین معشوق و شایسته مهرورزی به شمار آمده است و همچنین زن را موجودی برتر می‌داند که با زیبایی و عشق و محبت خود. مرد را به کمال و قرب الهی می‌رساند و یکی از واسّطه های برتر در عروج مرد به آسمانهاست. بنابراین طبق نظر عراقی» «زن))» واسطه بین خلق و خالق است. یغنی پلی بین عشق الهی و عشق انسانی می‌باشد. به غبارت دیگر, غشق مجازی, قنطره عشق حقیقی است و ملک وجود آدمی به و خداست. اگر زن به وظیفه اصلی خود که میانهگیری و وساطت است. عمل نکند و در تعهد رسالت خویش قصور ورزد. بار به سر منزل مقصود نمی‌رسد. و برعکس اگر آنقدر آرمانی و کبریایی شود که دیگر دستیاب نباشد. هیچ فایده ای به عاشق دردمند نمی رساند. و نیز اگر چون شیثی آسان به تملک عاشق درآید. هیچگونه ارتباط دو سری (دیالکتیکی) میان وی و عاشقش فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال هفتم. شماره ۲۵. پاییز ۱۳۹۴ ۹1۱ عراقی از جمله کسانی است که ارزش عشق به خدا را در عشق به هر چه هست. مطرح می کند و سخنان منظوم او از دل برمی خیزد و بر دل می نشیند. شعر وی» که سراسر رمز و راز است. نظر او را در مورد عشق و زیبایی عنوان می‌کند و دل هر خواننده را مجذوب و مفتون می کند و مذهب عشق را می ستاید. وی پرستش جمال و زیبایی را موجب تلطیف احساس ظرافت روح و سرانجام سبب تهذیب اخلاق و کمال انسانیت بر شمرده است و در شعر وی «زن»» منشا ظهور حق و یا حلول وی به نعمت جمال در صور جمیله است و معتقد است هر آفریده زیبایی را باید نگاه کرد چون جلوه ای از زیبایی معشوق ازلی در اوست و می گوید که تأثیر زیبایی در نهاد بشر به حدی است که کمتر کسی می تواند در مقابل آن» از خود مقاومت نشان دهد؛ پس عاشق حقیقی برای (با پرتو جمالت. برهان چه کار دارد؟ ‏ با عشق زلف و خالت. ایمان چه کار دارد؟» در دیوان فخرالدین عراقی» تعدادی از اسامی:زنان به چشم می خورد که در اين موارد شاعر عارف. قصد دارد که به وصف عشق عرفانی بپردازد. فخرالدین عراقی, عارفی است که در زمین می زید و عاشقی است که با تجربه های ملموس دنیای مادی و چشیدن عشق زمینی» قصد پل زدن و رسیدن به عالم باللا را دارد. در دیوان عراقی نام چندتن از چهره های شاخص زنان مانند «لیلی» ۰ «عذرا»» «حوا». «زلیخا»» «شیرین) و ... ذکر شده است. اشعاری که در مورد «لیلی و مجنون»)» «وامق و عذرا»۰ «یوسف و زلیّخا». (حسرو وشیرین» > آورده همه نمونه عشق عذری (خاکساری) و پاک عشاق است. جب عذری, مظهر و مثالآعشق آرمانی و الهی و پاک است. عشقی عاری از هرگونه شهوت و آلودگی جسمانی و نفسانی و این عشق, عشق حقیقی است که از طریق عشق مجازی هویدا می شود. عشق انسانی, نتیجه عشق ربّانی است و مصداق این حدیث نبوی است: «من عشق وعفی ثم کتم فمات. مات شهیدا».عراقی با تکرار چندین بیت از «لیلی و مجنون». لو روحانی و الهی بودن عشق ایشان تا کید مي کند؛ و نظر عراقی در مورد «زلیخا» این است که او در عشق تمام است و وی را مظهر عشق راستین می داند. عقل مجنون در کف لیلی سپرد جان وامق در لب عذرا نهاد» «داشت بر یوسف و زلیخا دست در جهان خود ز دست عشق که رست؟» در این اشعار عشق ورزی برای رسیدن به کمال است و عشق مجازی پل و نردبان عشق الهی «عیشی نبود چو عیش لولی و گدای او را نهانخرفه انه ننگ؛ اند خانهه نهجاتی اندر ره عشق می دود بی سر و پای مشغول یکی و فارغ از هر دو سرای» از این بررسی نام ها این نتیجه بدست می آید که فخر الدین عراقی و تمام عارفان حقیقی و عاشقان راستین کوی دوست. کمال حقیقی و دوستی و محبت را فقط به خدا مخصوص می دارند و همه انسان ها به ویژه «زنان». به طور مساوی و برابر در مقابل خداوند. دارای حقوقی اساسی هستند. و از عشق به خداوند» عشق به همه موجودات هستی را می آموزند. زن همچون انسان کاملمیتواند نردبان عشق ذوالجلالی او واسطه ومیانجی میان مجرد ومادی باشد و به قول روزبهان "آینه حق شود که رکه دراونگردبه حق عاشق شود" .زن علاوه برغرایزخاص عموم بشر‌جانی جان شناس دارد که موجب امتیازوی ازسایرافراد بشراست وبه همین جهت. آینه گردان صفات وآیات حق وجلوه گاه لاهوت درناسوت ومظهر ربوییّت درلباس بشریت می شود ویا به بیانی دیگر خداوند درآینه وجود وی خود را می بیند وعاشق حق درطلعت زن از حق به حق می نگرد وبه نوراو بدو می نگرد. بنابراین دوستی وی .دوستی حقّ و سرسپردن پیش وی» سرسپردن پیش خداست .از نظر فخرالدین عراقی و هر عارف واقعی» هیچ فرقی میان مرد و زن در عشق به خدا وجود ندارد. چنان که عراقی در لمعه‌ی هفتم از کتاب گران سنگ لمعات به سریان عشق اشاره دارد و متذکر می‌شود که عشق, تنها شایسته‌ی خداوند است» چرا که منشا تمام عشق‌ها اوست و عشق به هر صاحب جمالی, در حقیقت عشق به خداوند است و منشا جسن از منشا وجود جدا در اشعار فخرالدین عراقی» زن به عنوان اموجودی که از سر مکتوم عشق باخبر است. ظاهر می‌شود و خداوند متعال که لایتناهی و ابدی است. با عشقی که انسان به او ابراز می‌دارد. نمی تواند پایانی داشته باشد و همه اشعار وی در همین یک جمله توصیف شده است؛ و چنان چه روح را با ماهیتی زنانه در نظر بگیریم» وحدت روح با خدا به وحدت مرد و زن شباهت پیدا می کند. چیزی که قادر است راه را برای خلقتی با ابعاد تازه بگشاید؛ بنابراین زن» زیباترین تجلی الهی محسوب می شود این چیزی است که عرفا و از جمله فخرالدین عراقی, به شدت به آن, عقیده و ایمان دارند. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال هفتم. شماره ۲۵. پاییز ۱۳۹۴ 1۳ -استیس, والترترنس(۱۸۸۶). عرفان و فلسفه. ترجمه بها الدین خرمشاهی(۱۳۶۱) . سروش. تهران. -افراسیاب پور علی اکبر(۱۳۸۰). زیبایی پرستی در عرفان اسلامی. طهوری» تهران. -بختیار» مریم ( ۱۳۸۸). شرح سی مقوله از عرفان انتشارات دانشگاه آزاد اهواز. -بقلی شیرازی» روز بهان( ۱۳۳۷). عبهر العاشقین. تصحیح محمد معین و هانری کرین, ناشر -عراقی» فخرالدین( ۱۳۶۰). حاشیه م. زویش, کلیات عراقی. جاویدان. تهران. - عراقی, فخرالدین(۱۹۴۸). کلیات عراقی» شیخ اللهی بخشن و محمدجلال الدین» عراقی» چاپ -عین القضاه همدانی( ۱۳۴۱) . تمهیدات. به تصحیح عفیف عسیران. انتشارات منوچهری, تهران. -غنی, قاسم( ۱۳۳۰). تاریخ تصوف در اسلام انتشارات سینا تهران. -فروزانفر, بدیع الزمان( ۱۳۴۷). شرح متنوی شریف, انتشارات دانشگاه تهران تهران . -میبدی, رشیدالدین(۱۳۵۷). کشف الاسراروعده الا برار» به سعی علی اصغرحکمت.امیرکبیر تهران. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال هفتم. شماره ۲۵. پاییز ۱۳۹۴ ۷۱۳۵ 0 ۱۷۵۲۵ 1۵۲۵ ۵0000 ۳۵۹ از عانط ۷7 مه 10۶ ۵۵6۵ ماه ۳۵1 هط عناوم عنصهاد1 ۹۵1۲۳۵050" عملزا مععقه حاوه کمعتا مهم اما 0 ۵6 وه جعحد ۵60 جمتاها مه کل 6 هه عا ها عم 1000 عم عکه ۵60 کممهه عصمک ها موز عصفاههی طاب" مه بواتاه نامه 2۹60 ۳۵۵۵۵ 16۳ توعصم ماه مها 66 کاطاو موم ص0۷6 وش 696 136 ووناط عزعطا ۵ عم ۲و مممناهنمده عطا هز کمماهتو عم م۵ عطا که عده 0۵ مق ۷/۵۵ 10۵۰ هد 20۷۷" ۵عصفقد حصعاد کمع وم رهز همعط حصکزمناع رو ماع ها 6000۰ ۶و حص‌هاده هد 85 عصتاع0ل 60۵0 عطا او عسع6 امه دمص عطا ۶و 0۵۵ . عناوم عتاعطادعد" ۵۳ -ط106 136 هط 3۵110۷۵۵ 176 مه لش امه 50 صز علا دروم وصه عم 10۷6 عطا نوم وله ۳ ,۹/۵۵ 0۶ هب16 1 اج وه آه اتمه ملهعژد ام ماهممنامححه که عم قح هه از تا ماه 200 چات -ا0ا362 051 136 0۲ 06 25 ۷۵۵۵ 1136 00060 م از هه ناج هد 10۶۵ او 506 2 که ۵۲ 1306 ۰ وبواژ اهب مارگ مصکننا کرو م۳۳۵۵ بزوهعآ جح سطله ۳ :16۳۵۵ (ط0ع. نع 0) 5 1 مهکنصتصه.ه تانقصه ماه عصتو دوک 00) مه طخ مشععجه هد ناه ا۵ عامع 10 *	در عرفان اسلامی از قرن ها پیش برخورد بسیار پیشرفته ای با زنان وجود داشته و در مواردی که لازم بوده مانند مراحل خودسازی و سیر و سلوک، هیچ تفاوتی بین زن و مرد قائل نشده و در مواردی حتی زن را والاتر و ارزشمندتر در نظر گرفته و حقوق فوق العاده ای برای زن قائل بوده است که چون بر پایه دو عنصر اصلی یعنی «معنویت و عشق» بوده، زن را به مقام و ارزش شایسته او می رساند و زنان می توانند یکی از واسطه های برتر در عروج مردان به سعادت و قُرب الهی باشند. در عرفان اسلامی جریان مستقلی به نام «جریان عاشقانه» و یا «عرفان جمالی» وجود دارد. یکی از بزرگان این مکتب «فخرالدین عراقی»،شاعر عاشق و عارف قرن هفتم هجری است. وی معتقد بودکه هویت و اصالت و ویژگی های عاطفی، جسمی و روحی و فکری «زن»، از او یک منبع مهر و محبت و عاطفه می سازد و زن را به عنوان یکی از زیباترین مظاهر جمال الهی در آفرینش معرفی می کند.
17,529	505015	کلیدواژگان: حقوق عامه. دادرسی اداری, دادستان اداری» دیوان عدالت اداری» سازمان بازرسی سال اول, شماره ۱ و ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ پیش‌بینی نهاد دادستانی اداری در نظام جمهوری اسلامی ایران؛ از جمله مباحثی است که در چند سال اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته است؛ اما با وجود گذشت چند سال از پیدایش این ایده. میان صاحب‌نظران حقوق اداری در خصوص لزوم یا عدم لزوم ایجاد این نهاد در کشور اتفاق‌نظر وجود مهم‌ترین دغدغه و مسئله‌ای که موجب ارائه بحث دادستان اداری شده است. حفظ حقوق عمومی است؛ چراکه تجربه نشان می‌دهد در حوزه‌هایی مانند رسیدگی به تصمیمات موردی دولت که فاقد ذی‌نفع خاص است. با خلاهایی در سطح هنجاری و ساختاری روبرو هستیم. علاوه بر این چالش‌هایی از جمله نابرابری طرفین دعوی, موانع موجود در ارائه ادله و شواهد دقیق و متقن برای خواهان» ضعف در دانش حقوق عمومی و عدم طرح دقیق خواسته و به.تبع آن»ایجاد اعتبار امر مختومه و همچنین عدم اجرای مطلوب و پیگیرانه احکام.در دیواق عدالت اداری وجود دارد. در واقع کارکرد دادستان اداری نزدیک کردن دادرسی اداری به دادرسی تفتیشتی است"و می‌تواند چالش‌هایی مانند نابرابری طرفین دعوی و تحصیل دلیل را حل کرده و رعایت برخی از اصول دادرسی مانند حضوری بودن و حق استماع را که اساس دادرسی منصفانه است. بهبود دهد؛ اما هنوز به طور کامل روشن نیست که دادستان اداری باید در چه حوزه‌هایی ورود کند و چه صلاحیت‌هایی داشته باشد. در خصوص بحث دادستان آداری ضعف نظری وجود داشته و مطالعات چندانی صورت نگرفته است؛ لذا در بادی امر نخستین دغدغه این است که دادستان اداری چه نهادی است و چه صلاحیت - هایی دارد؟ چه تفاوتی میان دادستان اداری با دادستان کیفری وجود دارد؟ و در صورت تشکیل دادستان اداری» تفکیک وظایف میان این دو به چه صورت انجام شود؟ با توجه به اینکه حفظ و احیای حقوق عامه ادر دستور کار جدی دستگاه قضایی قرار گرفته است. ضرورت بررسی مسئله‌ی ایجاد نهاد دادستان اداری پررنگ‌تر شده است و این پرسش مطرح می‌شود دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش با فرصت؟ 88 ۴۰ که دادسای آداری می‌تزاند چه نقشی در سفظ و احیای حقوق مامه داشقه: پاشت؟ به تظر سی‌رسد لزوم تعقیب اشخاصی که با وجود مأمور دولت بودن و اقدام با نام شخص حقوقی حقوق عمومی دولت. حقوی امه فرعم ,را نادیدد سی‌گیرنده خخلقه: واصلی میان:دادستان آداری ورالحیای عحقوی عامهباشد. مسعله دیگر آق است که.در قرض ایجاددادستاق آداری, جایگاه سازمانی مطلوب آن ذیل کدام یگ با مقدماتی که مطرح شد مشخص می‌شود که بخث دادستان آداری در کشور به لحاظ مبانی نظری» فلسفه‌ی وجودی» کارکرد. ساختار» تشکیلات و نقش آن در احیای حقوق عامه زوایای مبهم بسیاری دارد و به جز چند پژوهش امطالعه دیگری صورت نگرفته است؛ بنابراین ضرورت انجام پژوهش در این زمینه کاملا مبرهن است. از این رو پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای و همچنین مصاحبه با اساتید و صاحب‌نظران در دو بخش تدوین شده است؛ در بخش نخست دلایل موافقان ایجاد نهاد دادستان اداری و.در بخش,دومدلایلی-مخالفان این نهاد در حقوق ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت. نتیجه مباحث و الگوی مطلوب ذکر خواهد شد. برخی حقوق‌دانان وجود نهاد دادستان اداری در حقوق ایران را ممکن يا حتی لازم می‌دانند. در بحث حاضر دلایل موافقان نهاد دادستان اداری مورد بررسی قرار می‌گیرد که چرا در دادرسی اداری باید مقامی به نام «دادستان ادازری» پا به عبارت عام‌تر مقام تحقیق وجود داشته باشد و به سمت ۱ ر.ک: موسوی‌زاده, سید شهاب‌الدین, امکان‌سنجی ایجاد مقام دادستان اداری. حقوق اداری. ش ۰۲۰ ۰۱۳۹۸ صص ۲۲۵-۲۴۸؛ دمرچلی» رضا «امکان‌سنجی تأسیس جایگاه دادستان اداری در دبوان عدالت اداری» پایان‌نامه کارشناسی ارشد» دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی؛ ۱۳۹۶؛ اکبری» مینا نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی,» پژوهشگاه قوه قضائیه» ۱۳۹۹؛ موسوی‌زاده. سید شهاب‌الدین, امکان سنجی وجود دادستان در دیوان عدالت اداری. گزارش نشست علمی, پژوهشکده حقوق موافقان ایجاد نهاد دادستان اداری معتقدند از آنجا که در دادرسی اداری با وضعیت پیچیده‌ای مواجه هستیم» نیازمند ایجاد این نهاد هستیم. در دادرسی اداری؛ از یک‌سو یک نفع خصوصی داریم که در قالب شاکی به دنبال احقاق حق خود است و از سوی دیگر یک نفع عمومی داریم. به همین دلیل است که اصل ۱۷۰اقانون اساسی مقرر می‌دارد «هرکس» می‌تواند ابطال مقررات را بخواهد. اصل ۱۷۰ ذی‌نفع بودن را شرط قرار نمی‌دهد و هر کس می‌تواند طرح دعوی کند. آعلاوه بر اینکه در این دعاوی منفعت دولت هم وجود دارد که می‌تواند از منفعت عمومی متفاوت باشد؛ چراکه دولت همواره نماینده نفع عمومی نیست؛ بنابراین در دعاوی اداری با منفعت خصوصی, منفعت عمومی و منفعت دولت مواجه هستیم از این رو دادرسی.ادازی از این جهت به دادرسی کیفری شباهت دارد. در بسیاری از کشورها دادرسی اداری واه دادرشی دومرحله‌ای است. طبیعت دادرسی اداری اقتضا می‌کند که:در مرحله تحقیق» دادرس دو نقش مختلف را ایفا کند: نخست نقش دادرس فعال و دوم نقش دادزس همکار یا همیار؛آزیرا ممکن است شکات به دلیل ضعف در دانش حقوق, حتی خواسته خود را به درستی مطرح نکنند و ندانند چه خواسته‌ای دارند؛ بنابراین وظیفه دادرس اداری حتی بیش از دادرس فعال دادرسی کیفری است که علاوه بر نقش دادرسی فعال, باید دادرس همیار باشد؛ یعنی علاوه بر اینکه ادله را جمع‌آوری می‌کند. خواسته را نیز به صورت ۱ اصل ۱۷۰: قضات دادگاه‌ها مکلف‌اند از اجرای تصویب‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های دولتی که مخالف با قوانین و مقررات اسلامی پا خارج از حدود اختیارات قوه مجریه است خودداری کنند و هر کس می‌تواند ابطال این گونه مقررات را از دیوان ۲ این نکته قابل توجه است که فقط در دعاوی مطروحه در هیئت عمومی» مفهوم نفع عمومی وجود ندارد بلکه در دعاوی‌ای که در شعب هم مطرح می‌شود نفع عمومی داریم. ۳ هداوند. مهدی, نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی. پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه: ۱۳۹۹:صص ۰۱۷-۲۱ دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش با فرصت؟ 8 ۴۲ قانون دیوان عدالت اداری صلاحیت‌های گسترده‌ای برای شعب در ماده ۱۰ قانون دیوان ادر نظر گرفته است؛ اما نگاهی به ضوابط رسیدگی در دیوان نشان می‌دهد این دایره شمول بیشتر ناظر بر موضوطات انسگ قاافزادرو الگزگیری قانوی‌کتاز از آییی دادرسی,مذنی اکاعلا مقموه انسته بغطور مقال: طبق ماده ۱۷ قانون دیوان «شعب دیوان به شکایتی رسیدگی می‌کند که شخص ذی‌نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی» رسیدگی به شکایت را برابر قانون» درخواست کرده باشد» و طبق بند «ب» از ماده ۵۳ همین قانون, اگر «شاکی در شکایت مطروحه ذی‌نفع نباشد ... شعبه دیوان حتی قبل از ارسال دادخواست و ضمایم به طرف شکایت. قرار رد شکایت صادر می‌کند». همچنین گرچه طبق تبصره ماده ۸۰ قانون دیوان» برای طرح دعوای ابطال مصوبات. «ذی‌نفع » بودن شاکی لازم نیسته آما بر اساس تبصره ماده ۱*۹ قانون 64و فط یاهرد ذی‌نفع است که به صورت مستقیم (بدون دخالت رئیس دیوان) می‌تواند با آرآئه,دادخوّاست نقاضای اجرای ری هیثت عمومی را بنماید. اتخاذ این رویکرد توسط قانون گذار صحیح نبوده و ريشه در عدم شناخت ماهیت دعوای اداری (عمومی و نه خصوصی بودن دعوای اداری) دارد.آماده ۱۲۲ قانون دیوان نیز که اشعار می‌دارد: «مقررات مربوط به رد دادرس و نحوه ابلاغ اوراق» آرا و تصمیمات دیوان و وکالت و سایر موارد سکوت در این قانون به ترتیبی است که در قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) و قانون اجرای حکام مدنی مقرر شده است»».به نوعی:,صحت این:مدعا را می‌رساند. این مسئله شاید در بادی امر رعایت مصلحت‌هایی مانند جلوگیری از طرح دعاوی متعدد و ... را جلوه‌گر سازد؛ اما با کمی دقت مشخص می‌شود که خلاف مقتضای دادرئس ادالژی و هدف وسغایت از تأسیس دیوآن عدالت آداری ۱ منظور از قانون دیوان در این مقاله, قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ است. ۲ هداوند» مهدی» تحصیل دلیل در دیوان عدالت اداری. گزارش نشست علمی, پژوهشکده حقوق عمومی و از این رو چارچوب‌بندی ضوابط دادرسی در دیوان بر مبنای آیین دادرسی مدنی» محدودیت‌هایی برای حق دادخواهی مردم مندرج در اصل ۳۴ قانون اساسی ایجاد می‌کند. از جمله باید توجه داشت در یک دیدگاه «تضمین واقعی حق دادخواهی و دسترسی به دادگاه اداری مستلزم ارائه تفسیری موسع از اشخاص ذی‌نفع است. مفهوم ذی‌نفع دربرگیرنده‌ی نوعی تنوع و کثرت است: نفع مادی و نفع اخلاقی (مانند نفع شهروندان در لغو نام‌گذاری یک خیابان یا یک شهر و ...)» نفع فردی» گروهی و ...». به‌طور مشخص, نظام حقوقی دیوان عدالت اداری از حیث لزوم وجود ذی‌نفع خاص در دعاوی مربوط به شعب مانع بزرگی بر سر راه احقاق حقوق مردم ایجاد می‌کند." در بسیاری موارد نیز اشخاصی که متضرر از اجرای امور خلاف قانون می‌شوند. بنا به عللی از قبیل ناآشنایی با قوانین و حقوق خود طولانی بودن زمان نتیجه‌گیری» ناامیدی و مقرون به صرفه نبودن پیگیری مطالبات قانونی خود. ترجیح دادن تمکین نسبت به مقررات و تصمیمات خلاف قانون بر شکایت به دیوان و برخی علل دیگر از مراجعه به دیوان عدالت:اداری خودداری س ی که به موجب قانون اساسی, دیوان عدالت اداری :وظیفه آرسیدگی به شکایات و تظلمات مردم از تصمیمات و اقذامات مراجع اذاری و مآموزان آن را با مهده داره. بر آساس آصول ۰۱۷۰ ۲۱۷۳و ۴۱۵۶ ۱. موسوی‌زاده» سید شهاب‌الدین» امکان‌سنجی ایجاد مقام دادستان اداری. حقوق اداری. ش ۰۲۰ ۰۱۳۹۸ ص ۲ کاشانی‌مهر علی‌اکبر پیشنهاد تأسیس جایگاه دادستان در دیوان عدالت اداری, دادرسی. ش ۰۵۰ ۰۱۳۸۴ ,ال #1۷۳ به منظور رسیدگی به شکایاته تظلمات و افتراضات مردم نسبت بهمامورین با واجه‌هایا آیین‌نامه‌های دولتی و احقاق حقوق آن‌ها دیوانی به نام دیوان عدالت اداری زیر نظر رئیس قوه قضائیه تأسیس می‌گردد. حدود اختیارات ۴. اصل ۱۵۶: قوه قضائیه قوه‌ای است مستقل که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش با فرصت؟ 8 ۴۴ قانون, اساسی: از وظایف ند قوم قضاکیه ارت بر اجوا پاجسی اجرای قانوی احیای سقرق سانه و رسیدگی به شکایات و تظلمات مردم است. در هر صورت در حوزه اداری» دیوان عدالت اداری به عنوان یک نهاد اختصاصی در این خصوص پیش‌بینی شده است. با توجه به این که مصوبات دولتی و مواردی که ذی‌نفع مستقیم وجود ندارد بر حقوق عامه اثرگذار است. وجود دادستان اداری برای نظارت بر این موارد ضروری است. امروزه دادسراها یا سازمان بازرسی کل کشور بخشی از نظارت قضایی را بر عهده دارند و با نظارت خود» پرونده‌ای آماده کرده و به مرجع صالح ارسال می‌کنند؛ اما مرجعی برای نظارت بر مصوبات دولتی و موارد فاقد ذی‌نفع در جهت تأمین منافع عامه وجود ندارد؛ به بیان دیگر می‌توان گفت که بخشی از حقوق عامه در عرصه اداری کشور کاملا ون انظازتباقیماننمبو تلرزمانی که,شخصی بهمبورتگا تیم فکامت منسجم با خاخخواسمت دقیق و صحیحی مطرح نکند دیوان عدالت اداری اجازه ورود و رصد مصوبات را پیدا نمی‌کند. به واسطه‌ی این خل نیاز به نهاد دادستانی برای, رصد مراقبت و نظارت واضح است؛ به عنوان نمونه زمانی که طرف دعوا دستگاه‌های اجرایی و دولتی‌اند با مواردی مواجه می‌شویم که با سکوت یا تبانی مقامات هسگگاه‌های اجرایی با عدم اش هام قضاسلامدیر وقت با نهادهای حقوقی یا معاونت‌های حقوقی مجموعه به‌طور گسترده تضییع حقوق عمومی صورت می‌گیرد. یا در محاکم. آرایی متعارض با منفعت عمومی صادر می‌شو3 و ما/بلالخلا ارت بر احکام صادره علیه منافع عمومی طلبیستا ممکق آست داز بعضیع از زارد افراد بنا به مصالحی مانند مصالح صنفی و غیر آن» با وجود اطلاع از مقرره خلاف قانون» طرح شکایت نکنند پا:همکن است همه افراد از یک مقرره یا تصمیم ۱ رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات. تعدیات. شکایات. حل‌وفصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون معین می‌کند. ۲- احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادی‌های مشروع. ۴ کشف جرم و تعقیب مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام. ۵ اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین. خارج از حدود اختیار قانونی یا خلاف قانون مطلع نباشند. قانون‌گذار در سال ۱۳۹۲ نیم‌نگاهی به این موضوع داشته و خلا این موضوع را در ماده ۸۶آقانون دیوان عدالت اداری پیش‌بینی کرده است. در این ماده بیان شده هرگاه رئیس دیوان عدالت اداری متوجه تصمیم خلاف قانون یک مرجع اداری شود می‌تواند در دیوان عدالت اداری به‌عنوان یک شهروند که هیچ امتیاز دیگری ندارد در هیئت عمومی طرح دعوا کند. این ماده به صورت کلی ظرفیت مدعی‌العموم یا دادستان کل را به عنوان یک مرجع قضایی (نه لزوما نهاد مستقل) که می‌تواند مدعی موضوعی باشد. بدون هیچ سازوکاری پیش - بینین کرذه است,طبیعنا ذر این ملات موارهی بوقه: کد تقاضا شده و ریاست :دیوان بر آساس ماذاه ۸۶ این تکلیفت :را انجام,ذاآده استه اماب انظر می‌زسد :دز وضعیت فعلی وربا توجه به خقدقه‌هایی که ار حوزه حقوق اداری و حقوق عامه وجود دارد و با وجود ظرفیت ماده ۸۶ و ماده ۱۳۱آقانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالث داری: همجناا نار ام میرنهادی در این زمینه وجود داشته باشد. دیگر آن‌که نظارت ماده ۸۶ فقط. د یحو رگا کاهام\|قصملال است و در حوزه مسائل شعب و موردی امکان ورود رئیس دیوان مگر در مورد.ماده ۷۹آوجوداندارد و آن هم زمانی است که رأی دیوان» خلاف بیّن شرع و یا موازین قانونی باشد و از باب کاهش ورود پرونده‌ها پا کاهش تخلفات. ۱ ماده ۸۶: در صورتی که رئیس قوه قضائیه یا رئیس دیوان به هر نحو از مغایرت یک مصوبه با شرع یا قانون یا خروج آن از اختیارات مقام تصویب‌کننده مطلع شوند موظف‌اند موضوع را در هیئت عمومی مطرح و ابطال مصوبه را ۲ماده ۱۳۲۱: هرگاه ضمن رسیدگی به موضوعی در دیوان» رئیس دیوان در جریان تضییع حقوق عمومی و یا منافع بیت‌المال قرار گیرد. موظف است مراتب را حسب مورد به سازمان بازرسی کل کشور دادستان کل کشور و دیوان ۳ ماده ۷۹: در صورتی که رئیس قوه قضائیه یا رئیس دیوان ری قطعی شعب دیوان را خلاف بیّن شرع یا قانون تشخیص دهند رئیس دیوان فقط برای یک بار با ذکر دلیل پرونده را برای رسیدگی ماهوی و صدور رأّی به شعبه هم‌عرض دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش يا فرصت؟ 8 ۴۶ عمومیت ندارد؛ لذا اگر نظارت پیشینی در قانون دیوان عدالت اداری مطرح شود. این نظارت می‌تواند با توجه به موارد بیان‌شده لازم است در مواردی که ذی‌نفعم خاص وجود ندارد و یا مواردی که نقخ آفراد نعده درگیر است و دستگاه آجرایی اقدام,به تضییغ سنافع غمومی می‌کند. نهادی جهت حفظ و احیای حقوق عمومی اقدام کند؛ به‌طور مثال مواد قانونی‌ای وجود دارد که برای دولت استمهال‌هایی را در پرداخت دیون تعیین کرده است؛ مثلا بند «ج» ماده ۲۴ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲)(مصوب ۱۳۹۴) به دستگاه اجرایی استمهال داده تا دیون خود را بپردازد؛ لذا در موارد متعدد دستگاه دولتی با وجود منبع مالی دیون خود را نمی - پرذازد با مقلا نرکتی کد,فعوی مطرح: کرفه: بتواند از تخسارق تخیر تفيه بهرمتنه شوف..به قلیل اینکه مسئول آن دستگاه اجرایی در آن شرکت خصوصی نیز سهیم است و به این وسیله خود او نیز از تأخیر در تأدیه منتفع می‌شود؛ بنابراین» هرجا که برخی:از منافع عمومی کشور و حق‌ها به جهت تصمیمات اداری یا عدم اعمال آن‌ها از بین می‌روند. دادستان اداری باید قدرت ورود و مداخله یا ۱ پیرزاده» محمدحسن,» نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی: پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگام قوه قشاتیه/ ۱۳۹۵+ ضص ۴۷-۵۰ ماد ۴۴+ چ- در مورد احکام قطعی دادگاه‌ها ۷ ازراولازم‌الاجرای ثبگظ و دفاتر استاه رسمی واسایر مراجع قضایی علیه:دستگاه‌های اجرایی موضوع ناده (۵) قانون ندیریتخدمات کشوری؛ چنانچهدستگاه‌های من کورظرف مهلت مقرر در قانون نحوه پرداخت محکوم‌به دولت و عدم تأمین و توقیف اموال دولتی مصوب ۱۳۶۵ به هر دلیل از اجرای حکم خودداری کنند» مرجع قضایی يا ثبتی یادشده باید مراتب را جهت اجرا به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اعلام کند و سازمان مذکور موظف است ظرف مدت سه ماه» محکوم‌به را بدون رعایت محدودیت‌های جابه‌جایی در بودجه تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و هزینه‌ای از بودجه سنواتی دستگاه مربوط کسر و مستقیما به محکوم‌له یا اجرای احکام دادگاه یا ۳ دهقان نیا امیررضا نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی» پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه: ۱۳۹۹:صصن ۲۳-۲۴ گفتار دوم. چالش‌های تأسیس نهاد دادستان اداری در حقوق ایران در نقطه مقابل طرفداران ایجاد نهاد دادستان اداری در کشور عده‌ای دیگر مخالف ایجاد چنین نهادی هستند و معتقدند به دلایل ذیل تشکیل این نهاد نمی‌تواند موجب تحقق اهداف مورد نظر نظام عدالت اداری ایران مبتنی بر امکان اقامه دعوای همگانی است. «هرکس» می‌تواند ابطال مقررات دولتی را نزد مرجع صالح درخواست کند. اما در خصوص طرح شکایت در شعب» تصور بر لزوم وجود ذی‌نفع به معنای مدنی کلمه است. این فهم در قانون‌گذار نیز وجود داشته است؛ چراکه تفکیک صحیحی از انواع دعاوی وجود:ندارد؛ لذا این تصوز ایجاد.می‌شود که کاری که شعبه دیوان انجام می‌دهد. ذاتا متفاوت از کاری است که هیئت عمومی انجام می‌دهد. در حالی که کار شعب و هیئت عمومی یک نوع است و هر دو دعوای ابطال را انجام می‌دهند. در شرایطی که به هرکس و در هر زمان اجازه اقامه دعوا داده می‌شود. خود؛از موجبات ترلزل تصمیمات اداری است و اگر ضوابطی بیش از این تعیین شود مغلا دادستان و ظابطین #ظیدی را جهت نظارت .بر تصمیمات آذاری واره کنیم» دیگر اداره را باید تعطیلن کرد؛ چراکه با اعمال نظارت‌های متعدد. فشار وارده بر اداره بسیار زیاد خواهد شد. در حال حاضر سازمان بازرسی کل کشور وظیفه نظارت بر دستگاه‌های اداری را بر عهده دارد و حدودوثغور فعالیت آن هم بسیار گسترده است: یکی از وظایف این نهاد انعکاس تخلفات به دیوان عدالت اداری است گرچه امکان پیگیری ندارد. اصولا پیگیری‌کننده در دیوان عدالت اداری دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش با فرصت؟ 8 ۴۸ مهم ئیست.ااساسا بحه: نظازت: مقوله بسیاز پیچیده‌ای است که عمدتا دز عمل پا موضوع اجزا تداخل پیدا می‌کند و یکی از مشکلات اساسی ما نبود مرز میان اجرا و نظارت است."۲ بند دوم. غدام توجه به الزامات و استلزامات نظم عمومی بای توجه کرد که در بسیاری از مواقع باید الزامات و استلزامات مختلفی را که از جهت نظم عمومی تحمیل می‌شود.» رعایت کرد. با این توضیح که اگر بنا بر آن باشد که هر کس و در هر زمانی به کمک دادستان اداری و نهادهای شبیه آن» علیه تصمیمات و اعمال دولتی شکایت کند. انتظارات ایجادشده برای شهروندان: حقوق مکنسبه حاصل‌شده: و نظم او نظام ضورت‌گرفته ناشی از آن:(سقلا آیین‌نامه‌ای که ۳۰ سال در حال اجرا بوده و حال درخواست ابطال آن داده شده است)» در معرض تزلزل همیشگی قرار می‌گیرند. در نظام حقوقی سایر کشورها این‌طور نیست که هر کس در هر زمان بتواند از یک مصوبه یا مقرره شکایت کند و.مهلت زمانی مشخصی برای طرح شکایت پیش‌بینی می‌شود؛ لذا این امکان وجود دارد که در نظام مقرره‌گذاری آن‌ها مقرراتی خلاف قانون باشد که در زمان معین از آن شکایت نشده و پس از گذشت مهلت نیز دیگراشکایت از آن مصوبه ممکن نباشد؛ زیرا فرض بر آن آست که این مسنلی‌فاسزیا ایک ای ان گهبررنگ و ضربه‌زننده تیست و لذا کسی پیگیر آن نشده است. در مباحث حقوقاداری پاید اصل را بر صحت عمل دولت گذاشت. با این فرض که آن اقدام را مبتنی بر تفسیر خود از قانون انجام داده است. به مانند اینکه یک تصمیم اداره به یک شعبه دیوان می‌رود و ابطال می‌شود؛ اما قاضی شعبه دیگر آن را ابطال نمی‌کند؛ لذا ما ۱ آقایی‌طوق» مسلم» نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه ۰۱۳۹۹ ص ۲۶. ۲ ملکشاهی, الهیار» نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی» پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ ص ۳۹ نمی‌توانیم با تشبیه وضعیت کیفری -که با متهمین و مجرمین سروکار دارند- به حقوق اداری» در نظام اداری فعلی کشور نهادهای نظارتی متعددی از جمله قضایی» سیاسی و اداری مانند مجلس» دیوان محاسبات و سازمان بازرسی کل کشور وجود دارد؛ اما این نظارت‌ها در مواردی موّثر نیست. کارا نبودن انواع نظارت نباید موجب ایجاد نهاد نظارتی جدید شود. نظارت قضایی آخرین راهکار است؛ لذا به جای ایجاد نهاد دادستان اداری باید اصلاحات دیگری انجام داد. فلسفه دادستان اداری» مقابله و پیشگیری از تخلفات اداره از قوانین و نظارت قضایی بر اداره است. ظبق آیین‌نامه تشکل‌های مردم‌نهاد. (مصزگ ک ۹ ۶ 1هیعت_ززیران):. یکی از صلاحیت‌های تشکل‌های مردم‌نهاد امکان اعلام جرم است."اعلام جرم آن‌ها از باب لطمه زدن به حقوق جامعه است. علاوه بر امکان شکایت افراد و امکان اعلام جرم تشکل‌های مردم‌نهاد. هم در قانون و هم در رویه کشور ما مراجع ناظر متعددی براداره پیش‌بینی شده است؛ یثلا بر آساین ماده ۲ قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور در صورتی که سازمان, تخلفی را مشاهده کرد می‌تواند به دیوان عدالت اداری مراجعه کند؛ یعنی می‌تواند اعلام تخلف کند و دیوان عدالت اداری رسیدگی می‌کند. دیوان محاسبات هم می‌تواند ورود کند و در خصوص تصمیمات عام‌الشمول, درخواست ابطال مصوبات را به دیوان عدالت اداری بدهد. در رویه نیز چنین «کارکردی را داشته‌ايم. این مراجع می‌توانند نقش دادستان را بازی کنند؛ یعنی اعلام تخلف کنند. اگر مردم نیز اقدام نکنند» در قانون دیوان عدالت ۱ آقایی‌طوق» مسلم» نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه گزارش نشست علمی. پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ صص ۲۶-۲۷ ۲ در قانون آیین دادرسی کیفری نیز این مسئله پیش‌بینی شده است: ماده ۶۶ (اصلاحی ۱۳۹۴/۳/۲۴)؛ سازمان‌های مردم‌نهادی که اساسنامه آن‌ها در زمینه حمایت از اطفال و نوجوانان, زنان» اشخاص بیمار و دارای ناتوانی جسمی پا ذهنی, محیط زیست. منابع طبیعی» میراث فرهنگی» بهداشت عمومی و حمایت از حقوق شهروندی است. می‌توانند نسبت به جرائم ارتکابی در زمینه‌های فوق اعلام جرم کنند و در تمام مراحل دادرسی شرکت کنند. دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش با فرصت؟ 8 ۵۰ اداری اشخاصی پیش‌بینی شده که اختیاراتی درباره تصمیمات موردی و عام‌الشمول دارند؛ مانند ماده ۹ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری که در خصوص تصمیمات موردی است. ماده ۶ قانون دیوان نیز در خصوص مغایرت یک مصوبه با شرع و قانون است. ماده ۴٩ اقانون دیوان نیز مربوط به زمان پس از صدور رأّی است. ماده ۱۳۱ آقانون دیوان نیز به صورت بسیار کلی این مسئله را بیان می‌کند؛ لذا مشاهده می‌کنیم حداقل ۴ ماده از قانون دیوان عدالت اداری, به نوعی به مقامات عالی قوه قضائیه و دیوان این اختیار را داده‌اند که علاوه بر اشخاص ذی‌نفع » شهروندان و سازمان بازرسی کل کشور اگر تخلفی را درباره تصمیمات نوعی و موردی مشاهده کردند. اعلام کنند. با وجود پیش‌بینی تمام این نهادها لزومی به ایجاد نهاد ناظر دیگری وجود ندارد» به خصوص با وجود تعدد نهادهای ناظری که در کشور داریم؛ به طور مثال, قضات مکلف به عدم اجرای مصوبات مغایر قانون هستند. نظارت رئیس مجلس بر انطباق مقررات با قانون عادی وجود دارد و از سوی دیگر نظارت قضایی دیوان عدالت اداری بر مصوبات نیز پیش‌بینی شده است. در کنار آن سازمان بازرسی و دیوان محاسبات تیز وجوه دارند. اگر با وجود تال تاظرا یال الم دادستان اداری را هم اضافه کنیم مشکلات زیادی ایجاد می‌شود. مشکل تداخل صلاحیت‌ها هم ایجاد می‌شود. به عنوان نمونه ماده ۱۰ قانون دیوان آفقط مربوط به تصمیمات"لیست.واقدامات "زا‌همستامی می‌شود. از واژه اقدامات» «ترک ۱ در صورتی که آرا هیئت عمومی دیوان از سوی رئیس قوه قضائیه خلاف موازین شرع تشخیص داده شود» هیئت عمومی با توجه به نظر رئیس قوه قضائیه تجدیدنظر می‌نماید. ۲ هرگاه ضمن رسیدگی به موضوعی در دیوان» رئیس دیوان در جریان تضییع حقوق عمومی و يا منافع بیت‌المال قرار گیرد» موظف است مراتب را حسب مورد به سازمان بازرسی کل کشور دادستان کل کشور و دیوان محاسبات کشور ۱-. ,رسیدگی بهاشکایات و تظلمات و افتراضات اشخاصن + حقیقی پا حقوقی از الف- تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آن‌ها. ب- تصمیمات و اقدامات مأموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آن‌ها. سال اول, شماره ۱ و ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ فعل» هم برمی‌آید؛ لذا در تمام موارد ترک فعل نیز دادستان اداری ورود کرده و حدود صلاحیت نهاد اجرایی نقض می‌شود. یا در مثال دیگر بر اساس دستورالعمل رسیدگی به حقوق عامه. در خصوص بیت‌المال محیط زیست و سار موارد دادستان می‌تواند ورود کند. اگر در جرائم کارکنان اداری و تخلفات اداری دادستان اداری هم ورود کند با دادستان کیفری موازی‌کاری به وجود می‌آید.! علاوه بر اين ایجاد دادستان اداری میان دادستانی‌ها میان دادستانی و سازمان بازرسی کل کشور و میان دادستان اداری و دولت تنش ایجاد خواهد کرد. ضمن آنکه دادستان شبانه‌روز تلاش خواهد کرد تا تصمیم يا مصوبه‌ای را ابطال کند؛ یعنی در ارکان مدیریت کشور ایجاد تزلزل کند. در حالی که نباید چنین باشد که هرکس بتواند ابطال مصوبات دولت را درخواست کتن ۷ یکی از اشکالات قابل رفع بحث ذی‌نفع بودن در دعاوی قابل اقامه در دیوان عدالت اداری است." ارائه تفسیر موسع‌تری از نفع و ذی‌نفع در دادرسی آدازی موجب می‌شود دایره شاکی در دیوان عدالت ۲- رسیدگی به اعتراضات و شکایات:از آرا وه تصمیمات آقطعی هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‌هایی مانند کمیسیون‌های مالیاتی» هیئت حل اختلاف کارگر و کارفرما کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری‌ها منحصرا از حیث نقض:قوانین و مقررات یا مخالفت با آن‌ها. ۳ رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند (۱) و مستخدمان موسساتی که شمول این قانون نسبت به آن‌ها محتاج ذکر نام است اعم از تبصره ۱- تعیین میزان خسارات وارده از ناحیه مسسات: و اشخاص مذکور در بندهای (۱) و (۲) این ماده پس از صدور رای در دیوان بر وقوع تخلف با دادگاه عمومی است. تبصره ۲- تصمیمات و آرا دادگاه‌ها و سایر مراجع قضائی دادگستری و نظامی و دادگاه‌های انتظامی قضات دادگستری و نیروهای مسلح قابل شکایت در دیوان عدالت اداری نمی‌باشد. پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ صص ۳۴-۳۵ ۲ آقایی‌طوق» مسلم» نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی, پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ ص ۳۰. ۳ آقایی‌طوق, مسلم» نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ صص ۳۰-۳۱ دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی,. دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش با فرصت؟ 8 ۵۲ اداری گسترده شود و در کنار آن؛ دعاوی گروهی و سمت نمایندگی مانند بسیاری از کشورها در دیوان پذیرفته شود. بسیاری از منافع عمومی شهروندان به دلیل اینکه ذی‌نفع مشخصی در دیوان عدالت اداری وجود ندارد و طرح دعوا به نحو جمعی مورد قبول واقع نمی‌شود. مورد تضییع قرار می‌گیرد؛ لذا لازم است در مفهوم ذی‌نفع تجدیدنظر کنیم و دعوای گروهی و اعمال نظریه نمایندگی در دادرسی اداری را بپذيريم. اگر مفهوم ذی‌نفع در دیوان عدالت اصلاح شود و تحولات مدرن در دادرسی اداری دنیا نیز در دیوان اعمال شود. دیگر نیازی به دادستان اداری تدآریم. اگر بخواهیم دادستان اداری را ایجاد کنیم ابتدا باید زیرساخت‌های قانونی راجع به موضوعات ماهیتی مثل حق عامه و نظارت را بررسی و تنظیم کنیم و سپس به فکر تأسیس دادستان اداری اگر یک دادستان اداری در دیوان مثل یراع کمیسیون مّاده۰۴ ۱۰ قانون شهرداری پیش‌بینی شود. سوال آن است که آیا دادستانی می‌توان به این حجم از اموز رسیدگی کند؟ در دادرسی اداری مشکل تمرکز وجود دارد. دیوان عدالت اداری دز تهران مستقر است. حال دادستان در تهران چطور می‌تواند از کل کشور اطلاع پیدا کند؟! به جای توسعه نظارت.:لازم است شخصیت دیوان توسعه داده شود. در واقع در هر استان با توجه به جمعیت و وسعت آن» شعب بدوی برای رسیدگی به دعاوی اداری اختصاص داده و فقط تجدیدنظرخواهی به دیوان عدالت ارجاع مور خصوص ایجاد دادستانی ذیل دیوان عدالت اداری» در ماده ۶آطرح «اضلاح قانون آیین دادرسی و تشکیلات دیوان عدالت ۱ فلاح‌زاده علی‌محمد. دادستان اداری. محدودیت‌ها و ظرفیت‌ها نشست مجازی انجمن حقوق اداری و حقوق ۲ فلاح‌زاده» علی‌محمد. دادستان اداری. محدوديت‌ها و ظرفیت‌ها. نشست مجازی انجمن حقوق اداری و حقوق ۳ ماده ۶: به منظور حفظ حقوق عامه و جلوگیری از تضییع آن در حدود صلاحیت دیوان دادستان دیوان از بین قضات دارای حداقل پانزده سال سابقه قضایی انتخاب می‌شود و تحت نظر رئیس دیوان وظایف و اختیارات زیر را با استفاده از امکانات موجود بر عهده دارد: ۱- طرح شکایت از اقدامات و تصمیماتی که موجب تضییع حقوق عامه می‌شود نزد شعب سال اول, شماره ۱ و ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ اداری» ایجاد نهاد دادستانی برای دیوان عدالت اداری به‌منظور احیای حقوق عامه پیش‌بینی شده بود؛ اما در این ماده هم جایگاه» وظایف و همچنین تشکیلات مورد نیاز برای این نهاد جدید به طور نقش دادرس فعال را در شرایط فعلی باید به خود دادرس اداری بسپاریم و نیازی به دادستان اداری نیست. دادستان اداری در شرایط فعلی از این نقش فاصله و تحت تأنیر نقش دوم که دفاع از منافع عمومی است. قرار خواهد گرفت. اگر نگاهی به عملکرد دادستان‌های عمومی و انقلاب و به طور کلی دادستان‌ها پس از مشروطه بیندازیم» می‌بینيم: که دادستان‌ها اختیارات کافی برای حمایت از حقوق عامه را داشته‌اند؛ اما موفقیت چندانی نداشته‌اند. تجربه دادستان‌های عمومی و انقلاب این درس را به ما می‌دهد که نفع عمومی که.دلیل"ورود دادستان اداری است. تبدیل به نفع سازمانی می‌شود. حتی ممکن است مداخلات سياسی هم,در آن شکل بگیرد. به این اعتبار بیم آن می‌رود که دادستان اداری ابزاری برای تأثیر و تأثرادررنظام,تفکیک,قوا شودهختی ممکن است خطر دخالت در قوه مجریه را پیش بیاورد و با مبانی اصلی نظارت قضایی که یکی از آن‌ها تفکیک قوا است. در تعارض قرار گیرد (در نظارت قضایی علی‌القاعده غیر از دعاوی کامل ما قانونی بودن تصمیم را بررسی می- دیوان و حسب مورد تجدیدنظرخواهی نسبت به آرای مذکور ۲- انجام اقدامات پیشگیرانه مناسب جهت جلوگیری از بروز موجبات طرح دعوی در دیوان» ۳- شناسایی آرای مشابه یا متعارض شعب دیوان و پیشنهاد ایجاد رویه یا وحدت رویه به رئیس دیوان» ۴- شناسایی آیین‌نامه‌ها مقررات و سایر نظامات موضوع صلاحیت دیوان و درخواست ابطال آن‌ها از سیقظ عمومی ,ذانستان ,ذیوای میات از ظرفیق سنا مان‌هافی مداد موقنوخ تبصره:۳ ماذم1۷ این قانون ببرای ۱ فلاح‌زاده» علی‌محمد. دادستان اداری. محدودیت‌ها و ظرفیت‌ها. نشست مجازی انجمن حقوق اداری و حقوق دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش با فرصت؟ 8 ۵۴ به لحاظ نظری می‌توانیم اختیارات دادستان اداری را طوری تنظیم کنیم که محدود به وظایف مشخص باشد و دخالت در اعمال قوه مجریه و اداره رخ ندهد؛ اما پیش‌بینی این است که این دخالت در عمل رخ خواهد داد. کما اینکه در حال حاضر بعضا دادستان‌ها بسیار فراتر از وظایف قضایی و نظارتی خود دخالت می‌کنند. اتفاقا تأسیس دادستان اداری ممکن است رویکرد کلی دیوان عدالت اداری را که صیانت از حقوق شهروندان و حقوق فردی است. تحت‌الشعاع قرار دهد. نتیجه‌اینکه برای دلیل نخست ایجاد دادستان اداری» یعنی تحصیل دلیل باید کارکرد دیوان را تقویت کنیم یا صرفا یک آنقش حداقلی ذر زمینه‌ی کمک به شاکی در تحصیل دلیل ایجاذ کنیم؛ اما ایجاد دادستانی اداری صحیح نیست. و برای دلیل دوم یعنی صیانت از منفعت عمومی می‌توان برخی صلاحیت‌ها را به سازمان بازرسی کل کشور داد. علاوه بر ايین» باید در مفهوم ذی‌نفع تجدیدنظر کنیم و دعوای گروهی و اعمال نظریه نمایندگی در دادرسی اداریرا بپذیريم.! ۱ فلاح‌زاده» علی‌محمد. دادستان اداری. محدودیت‌ها و ظرفیت‌ها. نشست مجازی انجمن حقوق اداری و حقوق سال اول, شماره ۱ و ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ تجربه نشان می‌دهد در حوزه‌هایی مانند رسیدگی به تصمیمات موردی دولت که فاقد ذی‌نفع خاص است با خلاهایی در سطح هنجاری و ساختاری روبرو هستیم. علاوه بر این با چالش‌هایی از جمله نابرابری طرفین دعوی, موانع موجود در ارائه ادله و شواهد دقیق و متقن برای خواهان». ضعف در دانش حقوق عمومی و عدم طرح دقیق خواسته و به تبع آن» ایجاد اعتبار امر مختومه و همچنین عدم اجرای مطلوب و پیگیرانه احکام در دیوان عدالت اداری» روبرو هستیم. از این رو عده‌ای از صاحب‌نظران» ایجاد نهاد دادستان اداری جهت پیگیری این امور را پیشنهاد می‌دهند؛ اما از سوی دلایل اصلی طرفداران ایجاد نهاد دادستان اداری در موارد زیر خلاصه می‌شود: نخست. مسئله تحصیل دلیل در دادرسی اداریی«است که به دلیل ضعف افراد در دانش حقوق عمومی و عدم توانایی درج صحیح دلایل و.یا بعضا عدم دسترسی به اسناد و دلایل در بسیاری مواقع؛ به صورت ناقص انجام شود. طبیعت دادرشی:اداری اقتضا.می کند: که در مرحله تحقیق, دادرس دو نقش مختلف را ایفا کند: نخست نقش,دادرس فعال و دوم نقش دادرس همکار یا همیار؛ زیرا ممکن است شکات حتی خواسته خود را به درستی ممنظرح نکنندآو ندانند چه خواسته‌ای دارند. دوم امروزه دیوان عدالت اداری در برخی جنبه‌های صیانت از منافع عمومی دچار ضعف است؛ به عنوان نمونه در برخی موارد ممکن اسّت اساسا تخلفی صورت نگرفته باشد اما در واقع منافع عمومی به خطر افتاده و پا حتی با وجود ارتکاب: تخلف. به دلیل اینکه شاکی و ذی‌نفع مستقیمی وجود ندارد و یا اگر دارد طرح دعوی نمی‌کند مسئله بدقن رسیدگی رها شود. این مسائل موجب شده است که در مقابل برخی راه‌حل‌ها و پاسخ‌های دیگری برای حل این مسائل دارند. مخالفان ایجاد نهاد دادستان اداری به دلایل زیر با ایجاد این نهاد مخالف هستند: نخست ایجاد نهاد دادستان اداری جهت نظارت بر اعمال مأموران دولتی تقویت‌کننده نوعی حس بی‌اعتمادی به مسئولین است؛ زیرا عرصه اداری به مانند عرصه کیفری نیست که با متهمین و مجرمین دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش يا فرصت؟ 8 ۵۶ سرکار و داشته باشیم؛ بلکه با مأموران خدمات عمومی سروکاز دازیم که اتقاقا نمایندگان تفع عمومی هستند و اصل صحت بر اعمالشان حاکم است. اساسا در این زمینه نمی‌توان عرصه کیفری و اداری را دوم در کشور مراجع ناظر زیادی داریم؛ از جمله مجلس شورای اسلامی دیوان محاسبات کشور سازمان بازرسی کل کشور و دیوان عدالت اداری که هر یک بخشی از این نظارت را انجام می‌دهند. سوم تجربه دادستانی در کشور نشان داده است که این نهاد در بسیاری از موارد به جای نمایندگی از منافع عمومی, نماینده منافع سازمانی دولت شده است و اگر در خصوص دادستان اداری هم این اتفاق بیفتد اساسا با فلسفه ایجاد چنین نهادی در تعارض قرار خواهد گرفت. چهارم باید الزامات و استلزامات مختلفی را که از جهات نظم عمومی تحمیل می‌شود رعایت کنیم. اگر هر کسی در هر زمانی به. کمک دادستان اداری و نهادهای شبیه آن بتواند علیه اعمال دولتی شکایت انجام دهد. نظم و نظامم کطورت کرفت تین در معرض تزلزل همیشگی قرار پنجم کشورهای توسعه‌یافته چنینآنهادی را ذر نظام حقوقی‌شان ایجاد نکرده‌اند. اگر نهاد مطلوبی بود حداقل در برخی از این کشورها شاهد وجود چنین نهادی بودیم. ششم» به لحاظ نظری می‌توانیم اختیارات دادستان اداری را طوری تنظیم کنیم که محدود به وظایف مشخص باشد و دخالت در اعمال قوه مجریه؛و اداره رخ ندهد؛ اما پیش‌بینی این است که این دخالت در عمل رخ خواهد داد. کما.اینکه "در حال: خحاضر سا دادستان‌ها بسیار فراتر از وظایف نخست. درست است که نظام تحصیل دلیل در دادرسی اداری باید کاملا متفاوت از دادرسی مدنی بوده و لازم است جنبه حمایتی داشته باشد؛ اما خود دادرس اداری باید این نقش را بر عهده گیرد. اساسا دادرس اداری مکلف به تحصیل دلیل است و نمی‌توان او را به دلایل ارائه‌شده از سوی طرفین سال اول, شماره ۱ و ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ دوم توسعه مفهوم ذی‌نفع برای طرح دعوا در شعب دیوان عدالت اداری و فاصله گرفتن از مفهوم ذی‌نفع در حقوق خصوصی موجب می‌شود خلاهای طرح دعوی در دیوان تا حدی زیادی مرتفع شود. تفسیر موسع‌تری از نفع در دادرسی اداری موجب می‌شود دایره شاکی در دیوان عدالت اداری گسترده شود. علاوه بر این» می‌توانیم دعاوی گروهی و سمت نمایندگی را به مانند بسیاری از کشورها سوم بهتر است نقش صیانت از منافع عمومی را به سازمان بازرسی کل کشور واگذار نمود. با توجه به اینکه سازمان بازرسی کل کشور در همه‌ی استان‌ها دارای واحدهایی است. لذا در درجه نخست کسب اطلاع از تضییع منافع عمومی در کل کشور برای این نهاد آسان‌تر صورت می‌گیرد و در درجه دوم با اعطای این حق قانونی به سازمان بازرسی کل کشور مبنی بر امکان طرح دعوی در شعب دیوان عدالت آداری چالش‌های موجود نیز برطرف خواهد شد. چهازم»:هزینهی ایجاد دادستان ادا مور )نامیاه شعب استانی برای دیوان عدالت اداری: اضلاخ ساختار مراجع شبه تضام9 اسایی انداعاهاراگاری در دیوان عدالت اداری کرده و بخشی از مشکلات موجود را به این شیوه حل نمود. دادستان اداری در نظام حقوقی ایران؛ چالش با فرصت؟ 8 ۵۸ ۱ آقایی‌طوق, مسلم» نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی» پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ ۲ اکبری, مینا نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی» پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ ۳ پیرزاده» محمدحسن, نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی, پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۴ دمقان نیا امیررضا نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی, پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۵ عباسی, بیژن. نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره. حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی, پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ ۶ افلاح‌زاده, علی‌محمد. دادستان اداری. محدوديت‌ها و ظرفیت‌ها نشست مجازی انجمن ۷ کاشانی‌مهر» علی‌اکبر» پیشنهاد تأسیس جایگاه دادستان در دیوان عدالت اداری, ۸ ملکشاهی, الهیار, نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی, پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ ۹ موسوی‌زاده» سید شهاب‌الدین, امکان سنجی ایجاد مقام دادستان اداری. حقوق اداری. سال اول, شماره ۱ و ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ ۰ موسوی‌زاده» سید شهاب‌الدین» امکان‌سنجی وجود دادستان در دبوان عدالت اداری. گزارش نشست علمی, پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۴ ۱ هداوند. مهدی» تحصیل دلیل در دبوان عدالت اداری. گزارش نشست علمی, پژوهشکده ۲ هداوند» مهدی, نقش دادستان اداری در نظارت بر اداره» حفظ و احیای حقوق عامه. گزارش نشست علمی» پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضائیه. ۰۱۳۹۹ ۳ دمرچلی, رضا «امکان‌سنجی تأسیس جایگاه دادستان اداری در دیوان عدالت اداری»» پایان‌نامه کارشناسی ارشد: دانشکده" حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه	امروزه صیانت از منافع عمومی در برخی از جنبه های حقوق اداری دچار ضعف شده است. تجربه نشان می دهد در حوزه هایی مانند رسیدگی به تصمیمات موردی دولت که فاقد ذی نفع خاص است با خلأهایی در سطح هنجاری و ساختاری روبرو هستیم. علاوه بر این با چالش هایی از جمله نابرابری طرفین دعوی، موانع موجود در ارائه ادله و شواهد دقیق و متقن برای خواهان، ضعف در دانش حقوق عمومی و عدم طرح دقیق خواسته و به تبع آن، ایجاد اعتبار امر مختومه و همچنین عدم اجرای مطلوب و پیگیرانه احکام در دیوان عدالت اداری، روبرو هستیم. یکی از راهکارهای ارائه شده برای حل این چالش ها ایجاد نهاد دادستان اداری است. هر چند انتخاب بهترین راه حل همچنان محل تأمل، بحث و بررسی است. نتیجه پژوهش حاضر نشان داد در حوزه صیانت از منافع عمومی، توسعه مفهوم ذی نفع برای طرح دعوا در شعب دیوان عدالت اداری و فاصله گرفتن از مفهوم ذی نفع در حقوق خصوصی موجب می شود خلأهای طرح دعوی در دیوان تا حد زیادی مرتفع شود. علاوه بر این، بهتر است به جای تأسیس دادستانی در دیوان عدالت اداری، نقش صیانت از منافع عمومی را به سازمان بازرسی کل کشور واگذار نمود. با توجه به اینکه سازمان بازرسی کل کشور در همه ی استان ها دارای واحدهایی است، لذا در درجه نخست کسب اطلاع از تضییع منافع عمومی در کل کشور برای این نهاد آسان تر صورت می گیرد و درجه دوم با اعطای این حق قانونی به سازمان بازرسی کل کشور مبنی بر امکان طرح دعوی در شعب دیوان عدالت اداری چالش های موجود نیز برطرف خواهد شد.
7,994	432044	وزارت آموزش و پرورش به عنوان متولی اصلی تعلیم و تربیت کشور برای این‌که بتواند هوش سازمانی را به شکل موّثری افزایش دهد و در تمام سطوح به کار گیرد. ابتدا باید به فرهنگ سازمانی توجه ویژه‌ای داشته باشد. فرهنگ سازمانی با ایجاد بستری مناسب جهت توسعه هوش سازمانی, به سازمان درجهت ایجاد و حفظ مزیت رقابتی نتایج این تحقیق نشان داد بین مدیریت دانش و هوش سازمانی در در دبیران تربیت‌بدنی استان آذربایجان‌شرقی ارتباط معناداری وجود دارد. تحقیقات نشان می‌دهد» بیشتر مطالعاتی که به ارتباط بین مدیریت دانش و هوش سازمانی پرداخته..به این نتیجه رسیده‌اند که بین این دو مولفه ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. به طوری‌که در اکثر تحقیقات از مدیریت دانش به عنوان یکی از زیر مجموعه‌های هوش سازمانی نام برده شده است. نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات شوهانی و همکاران (۲۶۱۶)» قاسمی و همکاران, اس توبللی ۲۱۵ )و خهاهانی ر(۱۳ ۳۸ حمتی (۲*۱۱) و شعله و فخیمی آذر (۲۰۱۱) همخوانی دارد. همچنین یافته‌های این پژوهش با نظر یالس! (۲۰۰۵)که هوش سازمانی را دربرگيرنده یادگیری سازمانی و مدیریت دانش می‌داند همخوانی دارد. مدیریت دانش و هوش سازمانی باعث پیشرفت«ابزار او" تکنولوژی در سازمان می‌شود و با فراهم آوردن اطلاعات و دانش به روز توانایی پاسخگویی به مسائل و مشکلات سازمان در عصر رقابتی امروز را دارد. ارتقا هوش سازمانی بر پایه اطاعات و دانش می‌تواند در مقابله با تهدیدات محیطی بسیار کارآمد باشد. مدیریت دانش یک ابزار مدیریت جهت دستیابی به اهداف سازمان است. پیاده‌سازی مدیریت دانش با در نظر گرفتن فناوری اطلاعات» فرهنگ» ساختار و انگیزش می‌تواند یک استراتژی موفق برای هوش سازمانی باشد. هوش سازمانی توانایی یک سازمان در حل مشکلات ۱۳۲ پژوهش در ورزش تربیتی. دوره ۸» شماره ۰۱۹ تابستان ۱۳۹۹ (گرفتن تصمیمات) برنامه‌ریزی است. مدیریت دانش می‌تواند با تزریق اطلاعات و دانش سازمان به هوش سازمانی در گرفتن تصمیمات و اجرا برنامه‌ها کمک شایان کند. هدف کلیدی هوش‌سازمانی, نگه دشن سازمان در وضمیت: متاست و آیجاد آمادگی بزای سازمان اقر مقابل, جالش‌ها وگرفتن تصمیم‌هایی مهم‌تر در مقابل این چالش‌ها است. که مدیریت دانش به وسیله تولید دانش و اطلاعات موجب تحقق هر چه بیشتر عوامل بالا می‌شود (رحمتی» ۲۰۱۱). پس بنابراین با توجه با نتیجه این بخش از تحقیق» این گونه استنباط می‌شود که هر چقدر آموزش و پرورش» بستر و فرهنگ مناسبی را برای مشارکت دبیران تربیت استان آذربایجان‌شرقی در خلق و اکتساب دانش فراهم کند؛ منجر به افزایش هوش سازمانی و نوآوری می‌شود. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به این مورد» حاکی از آن است که نقش واسطه‌ای هوش سازمانی در رابطه بین فرهنگ‌سازمانی با اثربخشی مدیریت دانش معنادار است. متغیر فرهنگ سازمانی در مقایسه با متغیر هوش سازمانی از تأثیرگذاری بیشتری بر مدیریت دانش دبیران تربیت بدنی استان آذربایجان‌شرقی برخوردار است که حاکی از اهمیت بسیار زیاد این متغیر است و با نتایج تحقیق شوهانی (۲۰۱۶) همسو است؛ با توجه به بررسی‌های انجام‌گرفته در پژوهش‌های پیشین تاکنون تحقیقات محدودی دز مورد اين‌که آیا هوش سازمانی در رابطه بین فرهنگ‌سازمانی و اثربخشی مدیریت دانش نقش واسطه‌گری را ایفا می‌کنده به‌صورت مستقیم مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی‌های محققان نشان داقهاست هون سارطانس نیت )ناک سری عوامل تعیین کننده مانند مدیریت دانش» فرهنگه» استراتژی‌های«سازمانی و ساختار سازمانی است که توجه به آنها می‌تواند گامی مهم در جهت بهبود کارایی و اثر بخشی و افزایش هوش سازمانی در سازمان باشد (کهنسال و جاویدی, ۲۰۰۹). همان‌گونه که بیان شد یکی از عوامل موثر و تأثیرگذار بر هوش سازمانی» مدیریت دانش است. مدیریت دانش از طریق اطلاعات.و دانش به برنامه‌ریزی» هدایت و تصمیم‌گیری صحیح درسازمان کمک می‌کند. دانش می‌تواند در سازمان توزیع شود و مهم‌تر آن- که برای اتخاذ تصمیمات مناسب باشد و از این طریق منجر به کسب رقابتی برای سازمان گردد و در نهایت میزان هوش سازمانی را به صورت چشمگیر افزایش دهد. آهوش سازمانی سبب می‌شود که سازمان‌ها آگاه‌تر در بازار رقابتی ظاهر شوند. همانند انسان‌ها که از طریق هوش خود با محیط به ارتباط می‌پردازد و از دانش و تجربه خود برای حل مشکلات استفاده می‌کنند. سازمان‌ها نیز در کسب و کار از طریق ابزارهاه چهارچوب‌ها و روش‌های هوش سازمانی به صورت هوشمندانه به تطبیق با محیط. حل مشکلات. کاهش هزینه‌ها و افزایش سود می‌پردازد. سرمایه‌گذاری در این زمینه سبب کسب مزیت رقابتی برای سازمان می‌شود. مدیریت دانش به عنوان فرآیندی منسجم دانش ضمنی و صریح را برای نیل به این هوشمندی فراهم می‌سازد و این تعامل به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم حاصل می‌گردد. مدیریت دانش از طریق گام‌های خود به صورت متمایز با چرخه هوشمندی سازمان ارتباط برقرار می‌کند و از طریق ایجاد و کسب دانش به هدایت و برنامه‌ریزی بهتر و دقیق‌تر هوشمندی کمک می‌کند (بیگ زاده, علائی و اسکندری» ۲۰۱۰). نتایج تحقیق حاضر حاکی از آن است که از دیدگاه دبیران تربیت‌بدنی استان آذربایجان‌شرقی, بعد غالب فرهنگ‌سازمانی در آموزش و پرورش بعد ویژگی‌های غالب است. همان‌گونه که در تعریف فرهنگ‌سازمانی آمده است. فرهنگ‌سازمانی الگویی از ارزش‌ها و باورهای مشترکی می‌شمارد که به اعضای یک‌نهاد معنی و مفهوم می‌بخشد (دیویس! ۱۹۹۵). چنین نتیجه می‌گیریم که در آموزش و پرورش» فرهنگ‌سازمانی همان اندیشه‌های مشترک» فرضیات و ارزش‌های مشترک افراد است که دبیران تربیت‌بدنی از آن برای پیشبرد اهداف و مقاصد مشترک‌شان و اين‌که کارها چگونه انجام شود استفاده می‌کنند. با توجه به این نتایج پژوهش نشان می‌دهد بعد غالب فرهنگ‌سازمانی در آموزش و پرورش ببعد ویژگی‌های غالب است:آموزش و اپزوزش مکان و یا محیطی است که در آن وفاداری» تعهد شخصی, جامعه‌پذ ری گسترده و جامع, کار تیمی» خود: مدیریتی و نفوذ اجتماعی و احساس روابط خانوادگی به عنوان ارزش تلقی می‌شود و رهبزی در آن نقش تسهیل‌کننده و حمایتی را دارد. لذا می‌توان در«توجیه این يافته این‌گونه استدلال" نمود"که تعبیر هر یک از دبیران تربیت‌بدنی از فرهنگ‌سازمانی حاکم در آموزش و پرورش»تأکید آموزش و پرورش بیشتر بر ویژگی‌های وفاداری» تعهد شخصی, جامعه‌پذیری گسترده و جامع» کار تیمی» خود مدیریتی و نفوذ اجتماعی است. رهبری و مدیریت نقش تسهیل‌گر یاری‌دهنده, و حمایت‌گری را دارد و محرک‌های اصلی در آموزش و پرورش تعهد. ارتباطات مثبت و رشد حرفه‌ای است و اهداف سازمان توسعه نتایج تحقیق حاضر بیانگر آن.است. که از؛دیدگاه دبیران تربیت‌بدنی استان آذربایجان‌شرقی» بعد غالب هوش سازمانی در آموزش و پرورش بعد میل به تغییر است. طی سال‌های اخیر با توجه به تغییر و تحولاتی که در اثر رشد علم و دانش به اوجود آمده است؛ تلاش روزافزون سازمان‌های پیشرو در دنیای رقابت و کسب و کار این است که یک راهبرد مشخص برای افزایش هوش‌سازمانی و اثربخشی سازمان که خود داشته باشند. هوش‌سازمانی» تضمین‌کننده برتری‌های بلندمدت برای سازمان‌ها و جوامع و بهبود عملکرد آنهاست. هوش‌سازمانی اشاره به مجموعه‌ای از ابزار و تکنیک‌هایی دارد که به تبدیل مقدار زیادی از داده‌ها از منابع مختلف به اطلاعات معنادار برای حمایت از تصمیم‌گیری و بهبود عملکرد سازمانی کمک می‌کند. در دهه گذشته. هوش‌سازمانی به عنوان یک نیروی محرک اصلی برای کارایی و اثربخشی سازمانی ظهور کرده است. یکی از ابعاد ۱۳۴ پژوهش در ورزش تربیتی. دوره ۸» شماره ۱۹ تابستان ۱۳۹۹ هوش سازمانی که در این تحقیق هم مورد بررسی قرار گرفت. بعد میل به تغییر بود. میل به تغییر و تحول, نیازمند این نکته است که با همه تغییراتی که برای تحقق چشم‌انداز راهبردی لازم است. سازگار باشد. هرگونه تغییری باید به صورت یک رویداد مثبت. که در برگیرنده تحولات مثبت است. تلقی شود. رخوت و سستی و فرار از تغییر باید با به استقبال رفتن تغییر و درگیر شدن با چالش‌های تغییر جدید محو شود. توانمند بودن و بزرگ شدن در یک سازمان شرط لازم برای بقاست» بقایی که تداوم حیات سازمان را در پی دارد. علائم کلیدی میل به تغییر شامل بهبود مستمر فرآیندها حمایت از نوآوری» حمایت از بهبود انجام کار اجازه‌ی پرسیدن» حداقل بوروکراسی» پذیرش اشتباهات توسط مدیران و ایجاد فضای تغییر است. میل به تغییر داشتن توانایی مواجهه با چالش‌های غیر منتظره است. تغییر در نهادهای آموزش و پرورش همواره رخ می‌دهد و فرصت‌هایی برای رشد مثبت به وجود می‌آورد. مسئولین آموزشی باید تغییرات را به منزله چالش برای به‌سازی مدارس و دبیران کشور خود تلقی کنند و در صورتی‌که چشم‌انداز روشنی از آینده مطلوب آموزش و پرورش داشته باشند و دبیران و من جمله دبیران تربیت بدنی اجازه دهند که در این چشم‌انداز با آنها سهیم شوند و آن را متعلق به خود بدانند» تا از فرصت‌های تغییر برای تسریع حرکت به سوی نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به این مورد» حاکی از آن است که اثربخشی مدیریت دانش دبیران تربیت‌بدنی استان آذربایجان‌شرقی, از سطح کفایت قابل‌قبول (:) به‌طور معناداری بالاتر است و همچنان بالاتر از سطح کفایت مطلوب (03)) قرار دارد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر اثربخشی مدیریت دانش دبیران تربیت‌بدنی استان آذربایجان‌شرقی در حد مطلوب است. علت دستیابی به چنین نتیجه‌ای را از طرفی می‌توان به وجود فرهنگ‌سازمانی قوی و و هوش سازمانی مطلوب در آموزش و پرورش دانست. از سوبی دیگر نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین اثربخشی مدیریت دانش دبیران تربیت‌بدنی استان آذربایجان‌شرقی و هوش سازمانی رابطه معنادار وجود دارد. یعنی مدیریت دانش» فرآیند سیستماتیک جست‌وجو انتخاب. سازماندهی» پالایش و نمایش اطلاعات است. ید ظزیفی که درکی کا رگد ین خاش بیب و۷ اسلانج شود و سازهای بضیوت و درک بهتری از تجربیات خود کسب کند. فرآیندهای مدیریت دانش, در حل مسأله؛ یادگیری پوی برنامه‌ریزی استراتژیک» تصمیم‌گیری و محافظت دارایی هوشی از فرسودگی و تباهی به سازمان کمک می‌کند و منجر به انعطاف پذیری فزاینده و افزایش هوش‌سازمانی می‌شود. همچنین به- کارگیری دانش به روز توزیع» تبادل و به اشتراک‌گذاری دانش و آگاهی از عوامل محیطی و نیز حفظ بقا و حیات. زمینه‌ساز ایجاد هوش‌سازمانی در آموزش و پرورش است. هوش‌سازمانی در حقیقت قابلیت یک سازمان در افزایش اطلاعات, نوآوری» دانش عمومی و عمل موثر بر پایه ایجاد دانش است. دانش یک دارایی است و هوش یک ویژگی؛ و هر دو در عمل از هم جداشدنی نیستند. دانش و هوش اگر به طور درست و مناسب به‌کار گرفته شوند می‌توانند ارزش‌های بی‌شماری را خلق کنند. دانش و هوش را از طریق تمرین می‌توان بهبود بخشيد و در صورتی که ممارست و تمرینی در نتیجه‌گیری کلی این‌که یافته‌های حاصل از پژوهش حاضر نشان دادند فرهنگ سازمانی یک متغیر تاثیرگذار بر اثربخشی مدیریت دانش و هوش سازمانی دبیران تربیت‌بدنی است. این سه متغیر به نوعی باهم در ارتباط هستند و بر همدیگر تأثیر می‌گذارند. بنابراین با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد می‌شود مسئولین آموزش و پرورش با به‌کارگیری مهارت‌ها و روش‌های افزایش فرهنگ سازمانی دبیران تربیت‌بدنی خود با شیوه‌های مختلف» زمینه ایجاد افربخشی مدیریت دانش بیشتر دبیران تربیت‌بدنی را فراهم نمایند. با در نظر گرفتن فرهنگ سازمانی به عنوان یکی از معیارهای استخدام می‌توانند دبیران تربیت‌بدنی با اثربخشی مدیریت دانش بیشتری را استخدام نمایند. با برگزاری دوره‌های آموزشی لازم جهت افزایش:آگاهی دبیران تربیت بدنی"نسبت به نقش مدیریت دانش و هوش سازمانی را در اولویت قرار دهند و پشتیبانی مالی از برنامه‌ها و طرح‌هایی داشته باشند که موجب تقویت و پیشرفت پیاده‌سازی مدیریت دانش و هوش سازمانی در سازمان می‌شود. همچنین پیشنهاد می‌شود مدیران آموزش و پرورش» آموزش فرهنگ سازمانی و هوش سازمانی را به صورت دوره‌های آموزشی ضمن خدمت در اولویت کاری خود قرار دهند. کسب فرهنگ سازمانی و هوش سازمانی بالا و تمرین و کاربرد آنها در زندگی"و کار خود و به دست آوردن موفقیت در زمينه تعاملات اجتماعی, تأثیر مثبت و بسزایی بر گسترش روابط اجتماعی دارد. در نتیجه می‌تواند عاملی مدز هدنام منصدع0۳ .(2006) 36۰ ملد و‌گطاقطی مادک بش۸ مصقنه‌طع 36 مفتد۳ ۸0 1 :4 .ولطاص3/0 3130280601 ععلعل مس نمدمناهمنصدع 0۳ بصمناصع عم ععلام هه 40 عس تا لمهدمناهعنصدع0۳ 0666 منطعدمناهامط عط1 .(2010) ۳۰ م20زعصنومصسط۸ .2 ۷۷3910۵16۳۰ 0ص ۷۷۵6۳ صقطع1 هز علعر خصعصمع م30 عع0ع مس 6 61 1/3286 0صه ههام۸ که و۳ اصعصع 3/30 جز 1664 کمعاعد/2 35565567 وطقصنصناع۳م بوعسه ععصعونااماصن نمصمناه‌منصدع0۳ .(2003) کل ماطلع ۸0 .3 30 2006 0ع0ع 3‏ لفدمنامم 130 خط ۸ احقعا روط 0۳0060 (۲۶۵0ع8) .3167 عصنطعناط2 تصه‌حطع 1 ماع عع 3/20 20116 .(2007) 36 .5 مفخصه‌ن۸ ۰ .4 ۱۳۶ پژوهش در ورزش تربیتی. دوره ۸» شماره ۱۹ تابستان ۱۳۹۹ منطاعط1200ع3 عط1 .(2016) .2 مصقعفطط بط مرفنصزعکی770 فصد‌علد/< .۸ مفاطعاموزظ صنص۸ هگ صز 60 3/0026 عع16 مک هه عسعات مد ناه تمصع 0۳ 0666 (۳6۲۹1۵) .191-216 :(59) 20 .ات0 عزععاد اک ماه تمصع 0۳ [۵ 0۳620073100 0666 منطاعدونهاه عطا عصنام‌عناده 12 .(2008) 36 مصه‌حنط خلوه‌ک۸ 5 .0061 ع ما6 ۵۵ 02560 کادعصومصصم 6ص همه 16086 ما هه عصسعله 6۲۵ 3/3386 101۵080 ۶و علاط عط1 .(2018) 26 مفتفتد۷ معط 6۰ واه تنصهع 0۳ و عمط 6و0 عطا طانی کععصعن‌عااط دمن منصدع 0۳ -۳02 6-2۸37۸000 0/330 2 نز 0 //:09ظ معاح اعد صمناه ۴۵ معطع 1 ممنطعط00ه1م3 عط1 .(2010) کل ,لوط بل 3 بفعقلظ۸ بل مطاع230ونظط طز 26۳10۳۵۵ جز6ط1 فص دجمعد0ق/< کم ععدمع نصا دمم منصدع0۳ 143-3۰ :(8) 3 .ددع3 6ص عع 3/0 2۳066۰ صح‌زندطحدم۸ اعقدطظ که مدمناهمنصهع0 6۰ لهممهمنصهع0۳ عصنعصعط0) فصه عصنکه‌دعهندا .(2006) بط مصنا0 بک1 ,ط۲0ع ۲2 ۰ 1016۳۵1021 صظ۸ :200 2012ع0 #ععدط - عولع وم 156 .ر1997) 8 مععقا عمط صز عسصلنه مناد منصدع 0۳ ۵1 ۳16 6ط1 .(2015) سا معصنطک-و۳ بط سا مقصناعضسطاح -433 :(19)3 باصعصعع 3/202 عع100 مک که امس وت بعکع0۳0 ا0ع 286 0 عع 160 مصا :5 ع8 0200 معا همهم نصدع0۳ ادعصعه 3/20 .(1995) .5 ,ق1226 مطنط ۲۵12005 156 .(2012) .36 مطقطع02 ع۵2۵6 ۳۰ مصعکطهاک3/0 حاعطله ۳۹۵0 5۰ 6760016 انا صز ععمدمع زا از (مدمناهمتصدهه فص عسعله (مدمناه‌منصدع0 2021 نصدع0۳ 10-0021 وهصنکنا (2011) با مقکنگ .36 بزل۸ .27 ,قق801 هه لزع دصق موصه آمدمنانتاعصذ عطا عصنصحعاعل ما کاصعصعع6 3 ععدمع 1[ از 95 0۶۶ [ق700 صعنک۸ ,عانع 10۳۰ کدنا دز صمناه اه افعخصط که و ۳6۲۶0606 33960 ۷2106 0۶ اع 0ص .(2019) .5 .34 ,ماننم/3 م۸ ,300۵ بش۸ .5 ,ق۳3۵0 4 500۷ 60296 ۸ :8۳0655 3/0020 ععلما مگ ج۳ه سل لمدمنممنصدع0۳ :(12)3 ۳66116066۰ 601 2/0286 1 آمدس وت آمدمناهصعاص] مصهاعفما2 و «ماع5 وصفاصدظ منطاط1300م3 .(2016) .5 ,62030 نص۸ ۳۰ بک مخصاه‌ععم73 36 .۸ مقلانصدگد5 ۳۰ ,زا۳326 [ا55۶ععع5 داز 3۳300۳5 سل 0صه ده 5۳ دنه منصهع 0 0666 هرز 0۳62072005 ۳۲و50 561060 حز خصعصمع دص ععلما مگ که اصمصداعناطاهاعط (۳۵۲۹۵0) .52-39 :(12)24 .207ع3 3/0107 فص امعصعع 3/2 وگ 05 16562۳ (8 6 00 عسقله 05اه تنصمع 0۳ او که 6ط1 .(2018) ۰ م300۵ .۸ ,۳۵۳۳۵۵065 [ه 70 1316۳2000۵ اصعصعع مصفص عع 160 مصل مصه مخعععه عع عم دنا تام 0۵ 312005 156 .(2016) .17 ,خطع/3 صهنو0ه77 .۸ مناه‌کعه127 .17 منا130285۵ .38 مفصتع‌عقطی 1 1010066 دنه منصهع0۳ فص ععصم‌ع ناماد هدنام منصدع 0۳ 0666 006۳۵۲6 1310۳۵00۵ .506065 3/0001 که وندنصتا [مطه7 هن اصعصم 106۸10 (۳6۳۹1۵۵) .1۳0-10261006 ۶و کن9 ۳۵0 عنص ص30 0ص اصعصعع 1/1 ونطاط1300م3 .(2009) .کل ,ف086۳0ک123 34۰ من6۳0عناکه1 36۰ مفط‌س ما۸ 36۰ مف600022 [هزط2 ۵1 0۳5ع 3/302 اکدا5 01 3/0206 10086 مگ ای عسعات لدم منصهع0۳ (۳۵۲۹1۵0) .201-214 :2 ,702 اعصععهصه/3 کمک بصع 0۳ صمناق۵ ۳۵ 1 1010۳۵00 0#منامص۸ بصمع0۳6 ۶و نهد معسصان همم تتصهع 0۳ ۲0016۳6۲۵ فد 10۳30 ۵ 10 . 378 ۵ط ۵۶ نامع وم کاعومص دکعصع ۳1۲0 6 .(2013) .38 ,فوطعم نصحول۸ .17 .34 ,حعهصس۸ 5360 3/۰ 34۰ ,ناکما بج ,10۵3020 [7200۵نص2ع0۳ مصه کادعطد ومع ععهمع نامام دمن منصدع0۳ 66 منطعصه‌ناه1م۳ 1 ۵۶ 5ط0 130 ۳۵۵05 آهعزوط2 فصه عند ما0 تمعصعی عطا هنز عسعلنه ۶ ۵۳۳۳۵۳۶۲۲۵۶ ۵۶ کناهاه عط) او ۳۷۵1205 .(2009) ۰ 8 1۳ ,7810 ب17 بلهکصهطم1 40 رعمامصطع1 که نت حعطع] که کعنانو‌د؟ صز ععصمعنا از آمدمناهمتصدع 0۳ 307-5 13611166066 م2802 تنصمع 0۳ ۵۳۵ 002666 او بیع نصم 1۳ منطاعط1300ع3 عط1 .(2008) ۳۰ ,ونلدک۸ بل .36 منتقسط۸ 56760 .36 ,طع20 1/0۵22 6۲ 3/۵286 1010086 او اوصمصطعناطهاقعط وه عسعلنی دنه منصدع 0 0666 2۳0۷67 صوزندطا و۸ ۷6۵۲ ۵۶ کدوناناعد1 . صمناه 500 آهعزدیط 2 0-1 1۳6 .0۳62022005 کام50 که دمناعلاعی ج صز عحصاه دنه منصه‌وه د ق13۳0 (۳۵۲۹1۵۵) .83-93 :(6)12 .63۵10۳ 010۴ 0ص ۳۵۵66601 500۳1 ۵4 ون 30730 .۸ مندگد7 .۸ ,1۵76۵۵0 .7 .5 بف0‌ززد5 .36 منلون1۵9 8 .3 من2/07۵0 65 منطو ۲.0200 ص1۳۵ 66۵5 صنطعصمنهامط 15۵ .(2011) .7 مفعاععلقط) [هعزط2 عطا صز 27656008 3/0061 300 ععناعنل اهممتهمنصدع0۳ طلازم ععمه ۳ - -73 :2 31/33286601 500۳5 1۳۵0۰ کم عنام نماد عطا ۵۶ مناد منص2ع0۳ م۳۵۵۵ م0 نطعط3۵100 عط1 .(2012) ۳.۰ بقز0ص1000 بش۸ منونس09 بش۸ ب.ک5 مفتداکد2/02 40 6۳۲ 3/3286 1001086 گم کومدععا1ط عطا فص عسعل نمدمممنصدع0۳ 87-4 :(2)4 .کط00همنصهع0۳ کادممک صعنصع۳] عصمک صز ککعصعن ۶ مدمه منصدع0۳ ۵ 8 200ع 1350 .(2016) .17 بزقق‌ططها2/01 بش۸ بنوصفغاهمد1 2/5000 .37 مفتدکق1< 06 31/3028660۰ 10066 مصگ1 مهد عسعات لمدمنه‌منصدع0۳ 666۵ منطعصه‌ناه[م 1 ممنطکط3۵1300 6ط1 .(2012) بش۸ ب5 2/07 ۳۰ ,100006۷8 بش۸ مفلونس09 40 6۳۲ 1/30386 101086 که دععصد 8110 عطا فص عسعلس لمدمنممنصهع0۳ 87-4 :(2)4 .کط0همنصهع0۳ کادمک صقنص1۳۵ عصمک صز ککعصع ۳ مدمه منصدع0۳ ۱۳۸ پژوهش در ورزش تربیتی. دوره ۸» شماره ۱۹ تابستان ۱۳۹۹ 100۷100861 01 ۳۵16 156 .(2017) 3/۰ از .5 ,57۵0۵026 .7 01192106162 866۰ 1601066 #منامم۸ که لسوت معسعله نهد مهم نصهع۵۳ ۵۳۵ 0۳06565 عل0) لمدمنه‌تنصدع0۳ ۶و الط 6ط1 .(2011) 1 مفخصعزصه7 نصحطک 1 مصهنصنطهط 87 معا هز 65ووع270 خصعصمعمصد/3 عع100 مک مصنطعناطهاعط ۵ ۳0۳5 ۶ 700۵1 .1۳30 ۵۶ صمناهعنصهع0۳ وننه‌اگ۸ جح عطا کم وصتصصا2 فصه دمنمعه[14 (۵0ز۳۵۲۹) .989-1007 :(1)22 81۰ وامصط6 1 وصه ععدعنک 10۳0۵00 ]1 ع 1 220 عسعلنه مناد منصدع0۳ 06۵6۵ منطعصمناهاه عط1 .(ر2011) .۸ مناقصحطمط 2۳1 ۶ ادعصهمع 13 بععانصص60 عزمصهوا0 نمدمنا< عطا که ص866 13۵ 5 .(2016) 1 ب,قط020له5 بش۸ مقنتنطاه بل مقناصتطگ 1 ,3۵۵0502 13 2/0061 13687206 م۸ نکع 3۳106 لمصه کعننانطه‌صه) ععصمع زا13۵1 0 0016۳666 ونامآ ننمس 23 49۳ 2016 .ر65 01 مععصعن5 7 136 تلقانمی م10 1عاصز ۸ ادعصععمصفص عم .(2000) 3 .8 رفوماعمه۴ 39-4 :(19)1 .اصع6ع 2/202 کصعنکیگ ۲۵۳ دمص نامهم که نامه کنامن زب 5۳2۳1۳8 عع 1001004 هصنههاگ۸ ما۳ عط و1000 .(2009) 34۰ مخصه‌زصه7 نصهدطک [ه 20 2نص2ع0۳ ۵۶ منطعدونهاعج عط1 .(2010) 8۰ مفعقلده 2 3/۰ وقنه13 حاعوهدنل۸ طعان‌طاک5 ۶ 1350055 ۳۵۵05 آهمزدوط2 ۵۶ ۳5مع 3/02 :و5 عکق۲ ووانناهع ای عسعلن ۰ 3010۳7 00 3/0360 500۳ ۵۳ حلمعو ۸ بصن و2 صوزند م۸ اکهط 0۳8202200521 ۶٩ 016 156 .(2016) :8 محاقطغا 310 .ک مف0ه ۳ص 3/0 .37 36۰ مخصعطمطاک ۵۰ 200 500۳5 ۵۶ واعنط/3 عط) کم ععدمو ناماد مممناهمنصهع0 حذ 1۹ وصه عسصلحت0 086 36166 منطعدمنادام۴ عط .(2011) یک ودهش۸ نصنطاه۲ مک ,طعامطا5 (86۲۹1۵) .211-234 :(5)19 60۰ 60ع8 3/1202 0صم روط صمناهمتصع 0 عناطاام ۵ صز 3۵۵86062 101۵086 .(2004) 8۰ ,501۵00 0۵ یک 50-120 عط 0صه کاصعصعاه آمدمناه موه 666 منطکصو‌ناهاع۲ عطا هه و5 ه نصمناهمتصمع0 -95 :(8)2 6۰ط3/]303866 1010086 که م30 +عکصد 010086 او عع 00۳10۹ 5۰ ۳۲008 365۳ کصوعطع1 از وونشگ ‏ ععق. مدع نام اصا (مدمناهمنصدع0 (86۲۹1۵) .لصطط. 0077۳01130 306-۸0071۳01-۸ 3 / مه نزن ۶ //:08ط ۶ «طعزاطاام 3۵2866 010086 ۵۶ گناد 0ص .(2010) .58 م5 ۷/۵۳۵ 3 6 3/2866 لهسای 130 .3۳665 3600 مصه للفسک جز خصعصععقصج/1 6 له وه منصهع 0۳ 666۵ منطعصونهاه 156 .(2010) ۰ منطوقا1 .3 مفطانام‌طاهه ۷ 1-۰ :(1)1 52/014 ۵۶ ق ص30 بمناهعتصه‌ع 0۳ عناطانام صز عسصله لمد ماه منصه‌ع 0۳ 200 ۷۷۵۵ ۵۶ م70 156 بمعدمعزا1ماصز نمصمنمعنصدع0۳ .(2005) بععنسخ3 مفعلاه ۷ .45 جعفری سلمان, محرم‌زاده مهرداد. صادقپور عباس. (۱۳۹۹). تدوین مدل ارتباطی فرهنگ سازمانی و اثربخشی مدیریت دانش با نقش واسطه‌ای هوش سازمانی (مورد مطالعه: دبیران تربیت‌بدنی). پژوهش در ورزش تربیتی» ۸ (۱۹): ۰۱۱۵-۴۰ 5 ع زا مه عات [م 202 نصهع0 ۵۶ [ع3/00 ناه 0 3 0۳820072000۵1 ۵۶ ع[۲۵ 3/60 عطا طانم اصعصععمصق/< عع 01 ۶و 7 6 (65 1636 300200 له روط و5 ععقع) ععومع زا13۵1 ۱۴۰ پژوهش در ورزش تربیتی, دوره ۸ شماره ۰۱۹ تابستان ۱۳۹۹ 200 600۵05 لمعزتحطم ۶و جلهه۳ مصصناق ۵ج لوط 2 ۵۶ +عاعه/3 .1 ۵ ,ماع ع3/372 ,طاعطاعد 1/2 هنعط ندسعاه‌نه۸ ۵1 1 ,دع 5060 2۳0 3۵۵0 آهزکروط2 ۵1 خصعصاحه م16 مادعصعع 2/202 500۳ که +م ]2۳0 .2 85 17۵0 ب,لنطدلج۸ بنلنطهلج۸ دوع طع 2/0۳2 ۵۶ بواز 7 مکععصعن5 هام۸ ,506065 500۳۲ فصه صمناق اه نمعزدوطم که جلهد۳ ,عاقلونوصق) .0.ط2 .3 و عسانه [مم م2 نموه که [عومی صمناهنصصحصم ه مملععل ما عصنه تون 0۳6601 156 0۳6207301 0۵۶ ۲۱۵ ۳۸۵۵8 ۲۳۵ دنم کدعصه ناعاه ا60 0 ع 30 10086 ما 41 صز 36۳5ع3] (۳۳) صمنافن0ه لمعزفوطام که عامصدد ه عصنادعن5 ۷ص وط ععصمع نامز 6 .500 0۳69601 عطا ز 0ع0001ق که ومطاع دی برع سمل ۸ مععصفومم صه‌زند م۸ 6 20 زنه ۸72۳3۳ اکقه عطا جز دموا 2۳ للد ۶و عاعزعدی صمناهلدام0م لمعناعتاهاد 6 ع6ط 1 جع نهد 2018-2019 دز رصع 677 0صه ۷۵۵۶۵ 635) عام‌معم 1312حه) 040 ۷۷6۲6 عاصهمنناتدم 2700 ,(302که) عهند عامسدد عطا عصنصحعاعل ما #ععت که 12016 6 07066 ۵طا ۵۶ کعننل ماک .۰ ۶۵۵ عصنامصدد صملص۲۳ +عاعحل وطنعتا 06۷610060 1 تساعصذ اصعص مه عسحلنه همم همنصدونه عطا وصنوحاعصز کعحتمصصونععی 7 06۷610060 ععنمفصدمناععی عع0ع1 0ص مدع معمصقه ,(2006) صصنحا0 هه جمعصع) ۸10۳61 بط 10060ع۷عل ععنمصدمناععی ععصعع نا عاصذ تمدمناهمنصموجه. فصه (2009) جهطازصهمط 5 ۳۵0621601 ,0613005 آهناکناهاد ع0۷امنه169 مصمنا‌علاام قاعل 1۵۳ 0عع ۳۳۵۲۵ (2003) ال 1۵۳ 001060 ۷۵۲۵ (/5۳3) وطزاع0مط صمناهنوه 5۳21 فص عنعواهصه ععصقاحد۷ 040 0090۷ 200 راصق قنصوند ۵۳۵ ععدمع زا اماصز مناد منصدع۳ه0 هه ککعصع ناه ۲۵13005 عطا جز عامت نع ج معوعام ععمعونااماصن تمصدمناممتصدوه 200 6 6۵ 8 ت۸0 بد5ع 6110060 خصعصمعمصمص 10066 مصل مهد عسعله لمدمتمتتصمع 0۳ [2072202ع0۳ ۵۶ مد ۵ط ما فنقم 6ص امک ص26 +عمعنع نی عطا که کع ۵8 عمط وصه ععدععنزااعاصز نمدمناه‌عنصدع۳ه مصه دععصعبن‌عناه خمصعصمعمصقص ع6ع عمط معسقله «صوزنه ۸2۵7 ۳۵۶۲ دز کعطاع 20 ۶و دععبی عط 005 ما +۵۳06 جز امومصه صمنق‌تصحصحصمی	تحقیق حاضر با هدف تدوین مدل ارتباطی فرهنگ سازمانی و اثر بخشی مدیریت دانش با نقش واسطه ای هوش سازمانی(مورد مطالعه: دبیران تربیت بدنی استان آذربایجانشرقی) انجام شد. روش تحقیق از نوع توصیفی - همبستگی بود و جامعه آماری پژوهش را کلیه دبیران تربیت بدنی استان آذربایجان شرقی در سال 1398 1397 که تعداد آن تقریبا1312 نفر(635 نفر زن و 677 نفر مرد) می باشد، تشکیل می دادند. نمونه آماری با توجه به جدول مورگان 302 نفر تعیین گردید که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای از شهرستان های مختلف استان تعیین شد. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه فرهنگ سازمانی کامرون و کوین(2006)، پرسشنامه مدیریت دانش رنجبر(1388) و پرسشنامه هوش سازمانی آلبرخت(2003) استفاده گردید. برای تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی، تحلیل واریانس اندازه گیری های مکرر و مدل معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که بین فرهنگ سازمانی، اثربخشی مدیریت دانش و هوش سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و هوش سازمانی نقش واسطه گری را بین فرهنگ سازمانی و اثربخشی مدیریت دانش ایفا می نماید. بر اساس یافته های پژوهش برای موفقیت بیشتر دبیران تربیت بدنی استان آذربایجان شرقی در آموزش و پرورش، باید به فاکتورهای فرهنگ سازمانی، اثر بخشی مدیریت دانش و هوش سازمانی و مدل ارتباطی آنها توجه بیشتری شود.
26,221	489617	از طریق زبان ۳ افراد مسلط به زبان منطقه و خطه جغرافیایی محل تولد فرهنگ قومیت آذری را جغرافیایی مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک تا دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ 58 50021 ۶٩ برعمامن50 شامل ۳ تم فرعی و ۱۶ کد حاصل از جملات مستخرج از مصاحبه با خبرگان است که ۱۰ کد در یک طبقه و تحت عنوان مضمون فرعی «زبان مادری» و ۴ کد جدول ۳ مضامین اصلی و فرعی حاصل از طبقه بندی موضوعی منتج از کدهای اولیه متغیر نگرش فردی از هویت زمینه‌ای از دوران کودکی بسیاری از ویژگی‌های بارز قومی در باور افراد ترک‌زبان نهادینه شده افکار نهادینه شده در باور ترک‌زبانان» به‌آعنوان هویت قومی آنانآبه شماری‌آورند. حس علاقه و اشتیاق افراد به هویت قومی, آنها را ترغیب.می‌کند به مطالعه و کسب نوع رفتار فرد» هویت زمینه‌ای و قومی وی را نشان می‌دهد. نوع نگرش افراد. هویت زمینه‌ای و"قومی آنان را نشان می‌دهد. چارچوب باورها و اعتقادات اقوام ترک متمایز از سایر اقوام است. عدم توجه به اخلاقیات در جامعه, موجب آسیب‌پذیری در هویت فرهنگی قومی شرایط سیاسی بر پایداری هویت فرهنگی قوم ترک تأثیر زیادی می‌گذارد. حاکمیت دولت بر تعصب قومی افراد قوّم ترک تأثیر زیادی می‌گذارد. حاکمیت دولت بر پایداری هویت فرهنگی؛قوم ترک تأثیر زیادی می‌گذارد. مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک شمان ری ونان تاقها آهن500 ۶و وعمامنهه5 ان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ یافته‌های حاصل از جدول (۳) نشان می‌دهد هویت «نگرش اعتقادی» و ۴ کد در یک طبقه و تحت عنوان زمینه‌ای فرهنگي قوم ترک در مضمون اصلی «نگرش مضمون فرعی «نگرش سیاسی» تحت عنوان فردی» شامل ۲ مضمون فرعی و ۱۱ کد حاصل از مضمون اصلی «نگرش فردی» شناسایی و تحلیل جملات مستخرج از مصاحبه با خبرگان است که ۷ تشد جدول ۴ مضامین اصلی و فرعی حاصل از طبقه‌بندی موضوعی منتج از کدهای اولیه متغیر ویژگی‌های شخصیتی از هویت خبرگان کدهای هم موضوع منتج از کدهای اولیه مضامین فرعی مضامین اصلی ۳ هویت فرهنگی باید در موقعیت‌های مختلف در افراد درونی شود. ۳ افراد باید جامعه‌پذیر شوند تا در هر شرایط:زمانی و محیطی:هویت ۳۰ حس مشارکت و پشتیبانی در همه امور آحساسات قومیتی را برمی‌انگیزد. . ۳۳ تعصبات قومیتی باعث می‌شود افراد تریح دهند بیشتر باهم قومی‌های ۲۳۲ تعصبات قومی افراد در حفظ و پایداری هویت قومی ایشان مور است. احساسات قومیتی 8 ویژگی‌های اخلاقی افراد در حفظ و پایداری هویت قومی ایشان مور يا آموزش‌های قومی مناسب در خانواده هویت زمینه‌ای را در فرحله نخست ۸ با گذشت زمان؛ نسل جدید تعصبات قومی کمتری نشان می‌دهند. ۱۶ با گذشت ت زمان» افراد به فرهنگ قومی خود افتخار زیادی نمی‌کنند._ ها ۳۳ خانواده‌های ترک‌زبان به 4 فرزندان ذکور اهمیت بیشتری می‌دهند: ! ویژگی ی ۳ دیدگاه مردسالارانه در اکثر اقوام ترک محسوس است. ی حصییی ۳۲ زنان آذری از نظر پوشش محدودیت‌های چشمگیری دارند. 1 ۳۲ زنان آذری ازنظر مسائل رفتاری محدودیت‌های چشمگیری دارند. . ۳ محیط جغرافیایی بر نوع گفتار و رفتار افراد تأثیر می‌گذارد. ۳ در محیط های کوهستانی چون تبریز افراد خشونت کلامی و رفتاری ویژگی‌های ۳۱ ویژگی شخصیتی افراد اقوام آذری اغلب تندخویی و خشونت ایشان ۳ احترام به والدین و افراد مسن‌تر» از خصایص بارز اقوام آذری است. مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک 0 دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ افراد قوم ترک ترجیح می‌دهند با والدین خود در یک خانه ساکن باشند ۹ فرزندان ذکور اقوام ترک از سنین پائین دارای استقلال مالی هستند. 8 فرزندان پسر خانواده می‌توانند در نبود پدر سرپرستی خانواده را بر عهده ۳۰ درون‌گرا بودن و زودرنجی اقوام ترک نسبتا بیشتر از سایر اقوام است. ۳ رسمی بودن اقوام ترک نسبتا بیشتر از سایر اقوام است که مانع از ۳ اقوام ترک, تلاشگر بوده و پشتکاری بیشتری نسبت به سایر اقوام دارند. 1 خودباوری و خود ارزش‌گذاری از ویژگی‌هایی است که بر تداوم هویت ۳ صداقت و سادگی اقوام آذری اغلب توسط سایر اقوام مورد تمسخر قرار ۱ وجود حس تعلق‌خاطر در افراد نسبت به قوم و مکانی که در آن سکونت ۳ مشاغل افراد, به‌طور غیرمستقیم هویت قومی ایشان را تداوم می‌بخشد. ۳۱ مسائل اقتصادی در حال حاضر مهم‌ترین عامل.تکوین هویت:قومی و ۷ مسائل اقتصادی در حال حاضر مهم‌ترین عامل ثبات هویت قومی و لا به‌جز در مشاغل ارتباطی» افراد:ترک‌زبان دز اکثر امشاغل حرفه‌ای بوّده و .۱ خبرگان است که ٩ کد در یک طبقه و تحت عنوان جنسیتی» و ۵ کد در یک طبقه و تحت عنوان «ویژگی‌های فردی» و ۴ کد در یک طبقه و تحت مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک کی \| و سر فصوناناتاقها م5 ۶ رع‌مامن50 دوره ۸ شماره ۱۸ پاییز و زمستان ۱۴۹۰ صفحات ٩۸ ۱۱۳5 ۰ و ۳۵ به علت پایین بودن پایداری درونی با سایر جدول ۵ اعتبار سازه‌ای گویه‌های هویت فرهنگی زمینه‌ای در تکوین و پایداری قوم ترک در استان‌های آذری‌نشین مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک 0 گانه شاخص‌های هویت فرهنگی زمینه‌ای در تکوین ‏ بسیار مناسب است. مطابق با جدول شماره فوق و پایداری قوم ترک در استان‌های آذری‌نشین در مقدار کرویت بارتلت" نیز برابر ۲۳۷۷/۴۵ با سطح قالب ۵ شاخص بر اساس تجزیه به موّلفه‌هاي معني‌داري ۰ 0 به‌دست‌آمده است و نتیجه اصلي مجزا تحلیل عاملی اکتشافی انجام شد که می‌شود تفکیک غامل‌ها به‌درستی اتجام شده: و طبق اطلاعات مندرج در جدول شماره (۶) ملاحظه ‎ .‏ گويه‌هاي مندرج در هر عامل همبستگي ريشه‌اي مي‌شود مقدار ۰/۸۴ < (۱)1۸/0 به دست آمد و بالايي با همدیگر دارند. ۹ جدول ۶ آزمون کایزرمایر و کرویت بارتلت براي شاخص‌های هویت فرهنگی زمینه‌ای در تکوین و پایداری قوم ترک در ۸۴ مشنننا دتا ان مهد 5 2/1028 01 -0۳ بر /۳-7عزعه)1 ا بر اساس اطلاعات جدول شماره (۷) ملاحظه عامل پنجم ۷/۳۱ درصد از واریانس کل عامل‌بندي‌ها می‌شود بیشترین مقدار ویژه به ترتیب با ۴/۷۳ قابل تبیین است و درمجموع تا حدود ۵۲/۶۱ درصد ۴/۴۸ ۳ ۲/۸۵ ۲/۴۸ مربوط به عامل‌هاي اول از واریانس کل عامل‌بندي و تقلیل گويه‌هاي ۴ گانه و دوم و سوم و چهارم و پنجم است وبا عامل اول با پنج عامل: اصلي انجام شده است که معیار حدود ۱۳/۹۲ درصد و با عامل دوم ۱۳/۱۸ درصد و با مطلوبي است. زیزا در تحلیل عاملي حداقل لازم عامل سوم ۹/۸ درصد و با عامل چهارم ۸/۲۱ و با است ۵۰ درصد از واریانس تبیین گردد. جدول ۷ واریانس‌ها و عامل‌های مربوط به شاخص‌های هویت فرهنگی زمینه‌ای در تکوین و پایداری قوم ترک در عامل‌ها مقادیر ویژه درضد از وازیاشنن هر عامل. درصد از واریانسن کل 528 ۶ عساعهع3/1 100 6-0 1۵186-206 -1 60 501 01 16۵۲ 8271015 - ۶ مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک ولا \| و مر کصمنانتهها هن و5 ۶و وع‌مامن500 ان ۱۴۰۰ صفحات ۸۹ ۱۱۳ طبق اطلاعات جدول شماره (۸) و بر اساس بارهاي است که در جدول مذکور همراه با ضرایب بار عاملي عاملي چرخش داده شده به روش واریماکس ۳۴ آنها قید شده‌اند. جدول ۸ تفکيک عامل‌های مربوط به شاخص‌های هویت فرهنگی زمینه‌ای در تکوین و پایداری قوم ترک در استان‌های گویه ها عامل ۱ عامل ۲ عامل ۳ عامل ۴ عامل ۵ ۷۲ با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی, نسل جدید تعصبات قومی کفترق پر داشته و به فرهنگ قومی خود افتخار زیادی نمی کنند. ۱ تعصبات قومی باعث می‌شود افراد ترجیح دهند بیشتر با هم‌قومی‌های . وور, ۰ حس مشارکت و پشتیبانی در همه امور توسط قوم آذری,» احساسات ۶۵ ۹ با جامعه‌پذیری و درونی شدن ویژگی‌های قوم ترک در بین افراد آذری» 2 ۷ بر اساس نگرش قوم ترک, نگاهداری از والدین سالمند:به عهده اولاد ۳۳ ۸ تندخویی و خشونت از ویژگی شخصیتی افراد اقوام آذری؛است. ۵۳ ۱ درون‌گرایی» زودرنجی و رسمی بودن قوم ترک نسیت به شایر اقوام در بیشتر و مانع از سازگاری ایشان با محیطهای ناآشنا می‌شود. ۲ خانواده‌های قوم ترک از فرزندانشان بیشتر از سایر اقوام حمایت ۸۴ ۴ مشاغل افراد در ویژگی‌های فرهنگی قومشان و حفظ این ویژگی‌ها اثرگذار مج/, ۳ خودیاوری و خود ارزش‌گذاری بر تداوم هویت فرهنگی افراد میک باس جر ۴ در مکالمات روزمره اکثرا به زبان آذری صحبت می‌کنم. ۲ ۵. نسبت به ضرب‌المثل‌ها کنایه‌ها و استعارات زبان آذری مسلقا هستم. ۷ ۶. با داستان‌ها افسانه‌ها و قهرمانان افسانه‌ای و آذری‌زبان آشنا هستم. ۶۳ ۷ به عنوان یک فرد آذری‌زبان تلاش می‌کنم تا با هم‌زبانان خود در مناطق ۶ آذربایجان شمالی و ترکیه تشابه فرهنگی داشته و حس خوب داشته باشم. ۱ من به مطالعه کتب آذری‌زبان مسلط بوده و گاهی به زبان آذری مطالعه 8 ۰ گسترش زبان گفتاری (آذری) به گسترش زبان نوشتاری (آذری) کمک ۸ ۲ تسلط من بر زبان آذری موجب ترویج فرهنگ آذری من می‌شود. ۵۶ ۸. آموزش زبان مادری به فرزندان» موجب حفظ و پایداری فرهنگ قوم ترک خی مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ ٩. فرهنگ فردی من وابسته به زبان مادری من است. ۳ قوم ترک نسبت به سایر اقوام؛ اولاد ذکور را بیشتر دوست دارند. ۴ زنان آذری ازنظر پوشش و مسائل رفتاری محدودیت‌های چشمگیری دارند که موجب متمایز نمودن قوم ترک نسبت به سایر قوم‌ها شده است. ۵ مردان قوم ترک به جهت نگرش قومیتی؛ بیشتر از سایر اقوام» از فرزند و ۶۹ ۶ اولاد پسر در اقوام آذری مستقل بار می‌آیند و از سنین پائین دارای استقلال مالی بوده و می‌توانند در نبود پدر سرپرستی خانواده را بر عهده ۰.۶۷ ۸ شرایط سیاسی و حاکمیت دولت بر پایداری فرهنگی قوم ترک اثر ۷ شرایط سیاسی و حاکمیت دولت بر تعصب قومی افراد اثر می‌گذارد. ۲ ۶ پایبندی به اخلاقیات در جامعه» موجب درخشانی ویژگی‌های فرهنگی ۳ بسیاری از ویژگی‌های بارز قومی از دوران کودکی فرد, توسط خانواده در ۴ من در خصوص فرهنگ قوم خود مطالعه کرده و نسبت به آن آگاهی ۵ هویت قومی من موجب تمایز در رفتار» باورها و نگزش من می‌شود. ۳ ویژگی‌های محیط جغرافیایی در شکل‌گیری قومیت فرهنگی نقش مهمی ۳ ۲ ویژگی‌های فرهنگی فرد از خانواده, محل سکونت و قومیت او نشأت ۱. سکونت مداوم در محیط بومي آذری موجب پایداری هویت قومی من ۶ شهرت غذاهای محلي مناطق جغرافیایی آذربایجان؛ موجب معرفی این ۸۹ هر عامل و طبقه‌بندی هر یک از آنها در عامل مربوط به نگرش فردی و عامل پنجم نیز مربوط به مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک ری 01008 ] آهنه و5 که وعمامنهو5 دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ جدول ٩ مقادیر پایایی گویه‌های مربوط به شاخص‌های هویت فرهنگی زمینه‌ای در تکوین و پایداری قوم ترک در بر اساس اطلاعات جدول (۱۰) 9 مطابق آزمون تک در سطح ۵ 00 ۶ ]1 با درجه آزادی ۳۷۰ نمونه‌ای انجام گرفته ملاحظه می‌گردد که میانگین بالاتر از میانگین فرضی سطح متوسط (۳) و مقدار ۴ شاخص محاسبه شده برای نگرش شهروندان بحرانی است و مشاهده می‌شود هویت فرهنگی استان‌های آذری‌نشین در خصوص نقش هویت زمینه‌ای» در سطح زیاد در تکوین و پایداری هویت فرهنگی زمینه‌ای در تکوین و پایداری قوم ترک ۳/۴۲۳ قوم ترک نقش دارد (۰0>۰/۰۵ ۴ >7 > ۳). جدول ۱۰ توزیع پراکندگي نگرش شهروندان استان‌های آذری نشین در خصوص نقش هویت فرهنگی زمینه‌ای در تکوین و نگرش شهروندان استان‌های آذری نشین در خصوص نقش ۱ #ولس ۱ ۳ع/۳ ۶ وه ۱۳/۶ پیوستار ۱ وضعیت نگرش شهروندان استان‌های آذری نشین در خصوص نقش هویت فرهنگی بر اساس اطلاعات جدول (۱۱) و طبق آزمون فریدمن ترک مشاهده می‌شود جغرافیا با میانگین ۳/۵۴ در انجام گرفته جهت اولویت‌بندی شاخص‌های اولویت اول» زبان با میانگین ۳/۴۹ در اولویت دوم زمینه‌ای هویت فرهنگی در تکوین و پایداری قوم ویژگی‌های شخصیتی با میانگین ۳/۴۱ در اولویت مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ و تفاوت جنسیتی با میانگین ۱/۹۴ در اولویت آخر و جدول ۱۱ رتبه‌بندی و اولویت‌بندی شاخص‌های زمینه‌ای هویت فرهنگی در تکوین و پایداری قوم ترک آذری صورت گرفته است. با توجه به اینکه تکوین و سپس در مرحله دوم و با استفاده از روش کمّی مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک اقوام, با استفاده از زبان» هویت دینی و زبانی خود زبان و هویت فرهنگی نشان داده است که زبان» به بالأخص قوم ترک در بعد جمعی با توجه به پیشینه دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ فرد و خانواده و قومیت خاص درونی شده و به عنوان است؛ ولی در کنار این عنصر عامل مهم دیگری که است. با گذشت زمان» قوم ترک ساکن در هر منطقه خود ابا سایراآقوام دانسته و آن را مایه افتخار خود بهره‌مندی از گفتگوی آسان به زبانی غیر از زبان ملّی مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ چرا که از نظر مردم این قوم؛ برتری جنس ذکور هم از نظر توانایی و مراقبت از زنان و دختران که از نظر آنها ضعیف و ناتوان‌اند و هم از نظر تعصبات قومی به چشم می‌خورد که با گذشت قرن‌ها به عنوان یکی مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ 2 6 ام و5 اب6۶ 005 تام ۵۳۲ عقت 136" مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک دوره ۸. شماره ۱۸. پاییز و زمستان ۱۴۰۰. صفحات ٩۸ تا ۱۱۳ 58 50021 ۶٩ برعمامن50 مشهمنران ,15ات5 1186086 0صه فعناعنباع ها ,۵ 0۵۳۵ 10996 (2011) 6 ,06۵ ید مهرداد عربستانی. شناسایی و اولویت‌بندی عناصر هویت فرهنگی در تکوین و پایداری هویت قوم ترک	هدف: هدف مقاله حاضر شناسایی و اولویت بندی عناصر هویت فرهنگی زمینه ای در تکوین و پایداری هویت قوم ترک است.روش مطالعه: روش تحقیق به صورت کیفی-کمّی بود. بخش کیفی از طریق مصاحبه با 22 نفر از خبرگان آذری ساکن در شهر تهران و مراکز استان های ترک زبان به روش گلوله برفی در سال 1399 تا رسیدن به اشباع نظری صورت پذیرفت. بخش کمّی با 384 نفر از ساکنین مراکز استان های آذری نشین با استفاده از فرمول کوکران به روش تصادفی طبقه ای انجام شد. ابزار سنجش در بخش کیفی، چک لیست و پرسشنامه نیمه ساختاریافته بود. ابزار سنجش در بخش کمّی، پرسشنامه محقق ساخته مستخرج از شاخص های شناسایی شده توسط خبرگان بود. جهت روایی سنجی مضامین مصاحبه ها؛ دو مرحله متوالی از نظرسنجی با خبرگان استفاده شد. جهت سنجش روایی پرسشنامه محقق ساخته از اعتبار محتوایی و اعتبار سازه ای و جهت سنجش پایایی نیز از آلفای کرون باخ بهره گرفته شد.یافته ها: یافته ها در بخش کیفی نشان داد؛ بر اساس روش «تحلیل مضمون» حاصل از مصاحبه با خبرگان؛ از بین 144 مضمون، 74 کد طبقه بندی شده، 12 مضمون فرعی و در نهایت چهار مضمون اصلی شامل 1. جغرافیا 2. زبان 3. نگرش فردی 4. ویژگی های شخصیتی هستند که شاخص های آنها به عنوان عناصر هویت فرهنگی زمینه ای در تکوین و پایداری هویت قوم ترک شناسایی شدند. یافته ها در بخش کمّی نیز نشان داد؛ بر اساس تحلیل عاملی اکتشافی انجام شده پنج عامل: 1. ویژگی های شخصیتی 2. زبان 3. تفاوت جنسیتی 4. نگرش فردی 5. جغرافیا عناصر هویت فرهنگی زمینه ای در تکوین و پایداری هویت قوم ترک شناسایی شدند. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد: هویت فرهنگی زمینه ای در سطح زیاد در تکوین و پایداری هویت قوم ترک نقش دارد که عامل جغرافیا و زبان پراهمیت ترین و تفاوت جنسیتی کم اهمیت ترین نقش را دارا هستند.نتیجه گیری: جغرافیا و زبان، مهم ترین عناصرِ هویت فرهنگی زمینه ای در تکوین و پایداری هویت قوم ترک می باشند.
26,723	487991	لوگوی فارسی, لوگوی غیره فارسی, فیلم کودک, نظریه بینامتنیت ژنی, پیش‌متن. ۱ . استادیار گروه هنر دانشکده ادبیات و علوم انساني, دانشگاه محقق اردبيلي, اردبیل» ایران(نویسنده مسئول). ۲ . استادیار گروه گرافيک, دانشکده هنر و معماري, دانشگاه گیلان, رشت. ایران. لوگو آرم یا نشانه‌اي مشخص است که برمبناي اصول علمي گرافيک طراحصي شده و بازنمايي نام يک برند یا صنعت مي‌باشد (پهلوان, ۳۱:۱۳۸۱). لوگوهای تلفیقی محصول ارتباط نشانه‌های شمایلی و نوشتاری در طراحصي این نشانه‌ها هستند (پهلوان؛ ۱۳۸۱: ۳۳). لوگوها علاوه بر جنبه‌های کارکردی (زبانی) که وظيفه انتقال اطلاعات به مخاطب را برعهده دارند با ویژگی‌های زیبایی‌شناختی همراه‌اند. در این صورت طراحی نشانه‌های نوشتاری با ویژگی‌هایی بیش‌از ملاحظضات زیبایی‌شناختی همراه است. شکل‌های حروف خود به‌عنوان بخشی از یک متن اهمیت پیدا می‌کنند و معنای کلی ترکیب و شکل گرافیکی آن همچون نماد است (2007:87 ,۲1۵01). وجه زبانی لوگو (نشان نوشت) مرتبط با ادراک زبان‌شناسی مخاطب است., بنابراین لوگو باید مطابقت با زبان مخاطب داشته باشد. وجه زیبایی‌شناسی‌آن وابسته به تمهیدهای بصری و شیوه‌های طراحی شکلي آن است. معنای صریح نوشتار از طریق مناسبات زباننی در ذهن مخاطضب شکل می‌گیرد و معنای ضمنی از طریق عناصر بصری و تصویری انتقال می‌ياید (عابددوست,۱۴۰۰: ۳). باید توجه داشت که لوگوآرم یا.نشان‌نوشت.به‌عنوان معرف مرجع خویش. بخشی از جنبه‌های دیداری و هویت بصری مرجع است و باید از دیگر علاگم مشابه, متفاوت باشد و اطلاعات را به‌صورت هدفمند به‌مخاطب عرضه کند (۷۵۹1۵۲922۲0 لوگو به‌عنوان بخشي از چهره و منظرفیلم است؛ بنابراین طرح آن اهمیت زیادی دارد و برای بیان یک عبارت با تلقین یک مفهوم به مخاطب طراحي مي‌شود (18 :1981 ,8۲۳22006 8 ۸2۵6۵۲). لوگوهاي تلفيقي فیلم‌هاي کودکانه موضوع تحلیل حاضر است. باید توجه داشت. طراحی عنوان فیلم کودک از حساسیت‌های بسیاری برخوردار است و آن به دلیل درک تصویر و علاقه‌مندی کودک به ترجیح تصویر نسبت به نوشتار است. در این راستا طراحی خلاقانه لوگو مانند طراحی هر برذ ۱ دیگری, اثربخش است و باعث ارتقای عواملی نظیر آگاهی از مرجع لوگو ترجیح و نگرش ویژه به آن می‌شود (261 :2016 ,008 ۸8 0۲18۷6۲ ۷80). تمهید همراه شدن نشانه‌های دی‌داری و تصویری با نشانه‌های نوشتاری عنوان فیلم. سبب تقویت معنایی لوگو می‌گردد که قرار است از فرستنده یا مرجع به بیننده انتقال یاید. «کودکان نیاز به‌سادگی در تصویر و وجود کدهای قابل‌درک بصری دارند» (56116۲,1992:50) و یکی از کانال‌های ارتباطصی کودک و فیلم‌ها و محصولات نمايشي عنوان آن است. بخشی از فیلم‌های پخش‌شده در شبکه پویا و نهال تلویزیون ایران؛ نام‌های فارسی و غیره فارسی فیلم ترجمه‌شده را به‌طور هم‌زمان نمایش می‌دهند. گاهی لوگوی فارسی و غیره فارسی شخصیت مستقل از یکدیگر دارند و گاهی شباهت‌هایی میان این دو نوع لوگو به‌چشم می‌خورد. متن حاضر قص ۱ دارد به بررسی پیش‌متن‌های اصلی تأثیرگذار در طراحی این آثار بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که رابطه بینامتنیت میان طراحی لوگوی فارسی و غیره فارسی و نیز مرجع آن‌ها فیلم موردبحت؛ چگونه است. بینامتنیت یکی از اصطلاحات رایج در حوزه‌های مطالعاتی نقد ادبی و هنری است. اصطلاح بینامتنیت برای بیان رابطه میان متن‌ها خواه هنری و خواه ادبی به کار می‌رود (نامورمطلق,۱۳۹۴: ۴). براساس تئوری بینامتنیت هرز متن بر روي متن‌هاي پیشین شکل مي‌گر رد و مي‌توان حضور متن‌هاي پیشین,را در آن مشاهده کرد: بدین ترتیب هر متني در شبکه‌اي از متن‌هاي متفاوت دور و نزديکت. باواسطه و بی‌واسطه. هم دوره و یا ناهم دوره درون فرهنگي یا برون فرهنگي و خودآگاه و ناخودآگاه شکل می‌گیرد که از این متون تأثیرگ ذار در شکل‌گيري متن جدید مي‌توان.به‌عنوان پیش‌متن یاد کرد. (نامورمطلق۱۳۹۱: ۵۱). در طراحصي عنوان فارستی:فیلم کودک نیز از پیش‌متن‌هایی تأثیر گرفته شده است و می‌توان ارتباط هر لوگو را با پیش‌متن‌های آن بررسی کرد. در این تحلیل در مان انواع بینامتنیت, نظریه بینامتنیت لوران نی مورد توجه است تا به این پرسش پاسخ دهد که رابطه بینامتنیت قوی و یا ضعیف میان لوگوی فارسی و غیره فارسی قیلم و تیز مزجع آن‌ها یعنی فیلم مورد بحت چگونه است. این آثار با ویژگی‌های نشانه‌شناختی همراه‌اند که عموما در اینجا مرجع نشانه‌ها فیلم است. براین‌مبنا تصویر لوگو همچون سایر تصاویر با قاب, مانند پنجره‌ای؛ قصد درگیرک‌ردن بیننده با خود دارد (,۱66۷/6۲ ۷۵۲ ۸۵ ۴۲۵95 6 :60-2006) و ذهن مخاطب را به بافت‌های گوناگون فرهنگی و اجتماعی ارجاع می‌دهد (186 :2006 ,۱۵6۷۷۵۲ ۷۵۳ 8 ۴۲۵88). از طرفضی مخاطب, دائما به مرجع 1 تحلیل حاضر ص ورت نگرفت است ول( بي مي‌ز وان به پیش ينه‌هايي شاره کرد که به نشانه‌شناسی نوشتار یا موضوع ارتباط کودک و رسانه ونیز کودک و نام برندها پرداخته‌اند. برخی از تحقیقات متمرکز بر تحلیل نشانه‌شناختی نام برند و لوگو هستند و برخی نمونه‌ها متعلق به نشانه‌شناسی نوشتارند. ولنتاین (۲۰۰۳) در کتاب «کاربرد نشانه‌شناسی در ساخت برندهای قدرتمند برای کودکان» ارتباط ودک و رشد فکری و احساسی ککودک در مواجه با تصویر برند را بررسی کرده است. ون گریسون و داس (۲۰۱۶) در مقاله «طراحی لوگو در تبلیغضات تجاری». به فرایند رویارویی مخاطب با لوگوهای تجاری پرداخته‌اند. سیتر (۱۹۹۲) در مقاله فیلم‌هاي تلویزیونی را شرح داده استا:عایددوستت (۱۳۹۹) در مقاله «تجزیه‌وتحلیل فرم و رنگ آرم‌های مربوط به کودکان با تأکید بر نشانه‌های ارجاعی و شکل‌گردانی» مواجه کودک با نشانه‌های شکل‌گردانی و ارجاعی را دز آرم‌های مربوط به کودکان مورد تحلیل قرار داده است. خلداني. حيدري و اشراقي (۱۳۹۵) در مقاله «بررسي تايپوگرافي کودکانه و نش آن‌لاررنابهتهلکل کلودگان؟ این نتیجه را مطرح کرده‌اند که تايپوگرافي جلد کتاب در رشد تخیل کودکان از منظر مباحث توري ارائه‌شده. اثربخش است اما به‌صورت دقیق باید از علوم روانشناسي در میزان اثر و چگونگي اثر تایپوگراه بر رشد تخیل کودکان کمدا گرفت..دمیرچیلو و سجودی (۱۳۹۰) نوشتار در خط فارسی را تدوین و مورد؛بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده‌اند که حروف هم به نظام نشانه‌ای زبان‌شناسی و هم به نظام نشانه‌ای تصویری مرتبطاند. بری‌گونتر و جیل‌مک‌آلر (۱۳۸۰) در کتاب «کودک و تلویزیون» با تحلیل محتوایی آثار تلویزیونی, شووه‌های یادگیری کودکان از تلویزیون را هوشیارانه و متأثر از سطح آگاهی بینندگان درگیر شناخته‌اند. دریک دسته‌بندی اجتماعی, رابطه کودک با تلویزیون, در طیفی از رویکردهای مخاطب محور و رسانه محور قرار می‌گیرد که اولی کودکان را به‌عنوان مخاطبانی فعال و دومی, تلویزیون را شکل‌دهنده به جهان معناهایی با نگاه منفعل می‌شناسد. نجف‌زاده و اطهری (۱۳۹۱) در مقاله‌ای با عنوان «نشانه‌شناسی پستمدرن در کارتون‌های تلویزیونی, مطالعه آثار پویانمایی خارجی و جستجوی نشانه‌های پست‌مدرن در آنها از تبدیل کودکان امروزی به سوژه‌های سرگرمی در دل نظام معنایی و روایی پست مدرن نوشته‌اند. دیویس و مایرمسنجر (۱۳۹۴) در کتاب «کودکان, رسانه‌ها و فرهنگ» به تأأثیر رسانه و کودک و ایجاد فرهنگ در ساختار ذهنی کودکان از طریق ساخت فیلم‌های تلویزیونی پرداخته است. نظیف و نجف‌زاده (۱۳۹۷) در پژوهشي با عنوان «تحلیل نشانه‌شناسي برنامه کودک و نوجوان تلویزیون جمهوري اسلامي ایران در دهه‌هاي ۶۰ و ۰۷۰ مطالعه موردي کارتون‌هاي قصه‌هاي مجید. مدرسه موش‌ها. دنياي شیرین و قصه‌های تابه‌تا» با به‌کارگي‌ري چارچوب امر سياسي و نظریه فرهنگي کودک در روش نشانه‌شناسي پیرس» به واسازي نظام‌هاي نشانه‌اي و منازعه معنايي حاصل از آنها در برنامه‌هاي کودک و نوجوان تولید تلویزیون درگذر از دو دهه پس از پيروزي انقلاب:پرداخته‌اند. وسترگارد و شرودر (۱۹۸۵) در کتاب «زبان تبلیغشات» به مبحت کار زد نشانه‌ها در تبلیغشات پرداخته است. با توجه به بررسی‌های انجام شده هیچ ار ۵۸5 از پژوهش‌های پیشین به بررسی تطبیقی و بینامتنی لوگوهای فارسی و غیره فارسی فیلم‌هاي کودکان نپرداخته‌اند و ارجاع نشانه‌های تصویری در این آثار به متسن فیلم بیان نشده است. لوران نی نظریه‌پرداز بینامتنیت .بر این باور است که اصولا ویژگی بنیادین بینامتنیت بنیان نهادن روش جدی در خوانش متون است که خوانش صرفا خطی را مضمحل می‌کند و از طریق ارجاعات بینامتنی فرصتی مفتنم برای نوعی خوانش جایگزین فراهم می‌آورد (44 :1982 ,6110ل). نی به مراتبی در بینامتنیت باور دارد که بر پایه میزان و چگونگی ارتباط دو متن استوار شده است. وی به دلیل اینکه گاهی رابطه دو متن یاد شده صرفا بر اساس حضور مشترک است و این حضور مشترک تا عمق مضامین گسترش پیدا نکرده است. آن را بینامتنیت ضعیف می‌داند. بینامتنیت هنگامی ابعاد گسترده خود را می‌ياید که دو متن در جنبه‌های گوناگون با یکدیگر ارتباط برقرار کرده باشند. این مراتب دست‌کم می‌توانند به دو دسته صورت و مضمون تقسیم شوند. ازاین‌رو چنان‌که ارتباط بینامتنی در دو متن, در دو سطح صورت و مضمون انجام گیرد. بینامتنیت قوی است. اما اگر این روابط در یک‌سطح (لایه) متوقف شود بینامتنیت ضعیف تلقی می‌گردد (نامورمطلق, ۴۶ ۱۹۳). هنگامی که روابط بینامتنی در ابعاد گوناگون آن گسترده شود و فقط به تصویرپردازی محدود نگردد. بینامتنیت کامل‌تری اتفاق افتاده است. نی ارزیابی می‌کند که اگر یک واحد معنایی فقط امکان نزدیکی دو متن را فراهم کرده باشد و اگر رابطه متن با متن بدون عناصر ساختارمند برقرار شده باشد. در این‌صورت نمی‌توان از یک بینامتنیت حقیقی سخن گفت بلکه می‌توان آن‌را یک بینامتنیت ضعیف نامید (نامورمطلق: ۱۳۹۴: ۱۹۴۴). بینامتنیت ضعیف قایل به رابطه‌ای است که براساس آن دو متن تنها برمبنای حضور مشترکی که به «عمق مضامین گسترش پی‌دا نکرده است» باهم در ارتباط هستند و دراشکل‌گیری یک متن نه تمام جنبه‌های یک عنصر از یک متن.دیگر بلکه جنبه‌ای .از جنبه‌های آن؛ مورد توجه قرارگرفته باشد (نامورمطلق ۱۳۹۱: ۵۶). ژنی بینامتنیت را به حضور در یک متن با عناصر ساختارمند (مضامین» ساختارهای صوری یا رمزگان تکوینی) محدود می کند (57 :2005 ,(019110). در مقابل بینامتنیت ضعیف بینامتنیت قوی قرار دارد. نی خود از این واژه استفاده نکرده.اما افرادی همچون لمونتاین, به نوعی این تقسیم‌بندی را به کار برده‌اند (نامورمطلق,۱۳۹۴: ۱۹۵). او میان بینامتنیت حقیقی از یک سو و سطحی از تلمیح و اشارات ساده از دیگرسو. تفاوت قایل می‌شود. به عقیده‌ی او در بینامتنیت., متن حاضر با اشاره به متن نخست.» ساختار یا الگویی از فرم و محتوای آن را عمیقا به درون خود منتقل می‌کند. اما در نوع دوم تنها به تکرار عنصری مشابه از متن نخست اکتفا می‌شود. بی آنکه از ژرفای معنا و مضمون آن سودی برده شود (115 :1981 ,0116۲). نی بر نظام ارتباطی میان اثر و آثار از پیش موجود و همچنین میان اثر و گفتمان‌های متفاوت اجتماعی که بدون آنها چنین اثری غیرقابل تفکر است صحه می‌گذارد. او بینامتنیتی را که به‌طور صریح در سطح صورت اثر وجود دارد؛ نیز برجسته می‌کند. (:1990 ,۱۲۵۲۱۵۳1۵96 86). در این متن حضور نشانه‌های مشترک میان لوگوی فارسی و غیره فارسی فیلم‌هاي کودکان و فیلم از منظر بینامتنیت ضعیف و قوی مورد بررسی قرار گرفته و نشان می‌دهد. چگونه رمزگان نشان‌نوشت فارسی, متن پیشین اصلی یعنی فیلم را به‌یاد می‌آورد و یا رویکرد طراحان در استفاده از نشان‌نوشت غیره فارسی به‌عنوان پیش‌متن اصلی طراحی عنوان فیلم و در عین حال وفاداری به هویت سازمانی و گرافیکی فیلم را تداعی می‌کند. ویژگی‌های ارجاعی نشانه تصویری به شخصیت‌های تلویزیونی در راستای ارتباط بهتر مخاطب با نشانه تلفیقی نیز مورد بررسی قرارمی‌گیرد. کارککرد ارجا ی نشانه‌ها, نظام ی مشتمل بر مدلول‌ه اي آشنا هستند. هدف از کارکرد ارجاعی نشانه: انتقال اطلاعات است (چندلر, ۱۳۸۷: ۲۶۰). این کارک رد روابط میان پیام و موضوعی که پیام به آن ارجاع می‌دهد را مشخص می‌کند (گیرو۲۰:۱۳۸۰۰) که در اینجا فیلم. موضوع آن را تشکیل می‌دهد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای از طریق فیش‌برداری و تصویرخوانی است. روش تجزیه تحلیل داده‌ها کیفی است. اغلب تصاویر از طریق عکاسی از عناوین فیلم‌های پخش شده از شبکه پویا و نهال گردآوری شده است. از میان:۵۹ نمونه لوگو تلفيقي فیلم:کودک. ۱۱ نمونه به‌شکل تصادفي انتخاب شده‌اند و دسته‌بندي آنها بر اسشاش وجود شباهت زباد یا اندک نشانه‌های تصویری مشترک در لوگوهای فارسی و غیره فارسی است. همه لوگوهاي مورد بحت. تلفیقی است و حضور پیوسته‌ای از نمادهای نوشتاری و تصویری در آنها دیده می‌شود. نمونه‌هاي مذکور تصاويري با ويژگي ارجاعي به زمینه فیلم داشته‌اند. در راستاي اجراي پژوهش حاضر يک مدل کلي طراحصي و اجرا شده است که یافته هاي تحقیق براساس این طرح دسته بندي شده است. نمودار \| الگوی تحلیلی مقاله را نشان می‌دهد. در این نمودار لوگو واسطه فیلم (فرستنده) و کودک (مخاطبی که قادر به خوانش متن است) فرض شده است. به‌روش توصيفي تحليلي و از طریق مقایسه داده‌هاي گردآوري شده به شیوه کتابخانه‌اي, سه پیشلومکی موق مطالعارقرزاگ رفک هر سیگ بای قارسی به عقوالن بیجن مکی قرخنگ ب نوشتار لوگوي فارسي است و ويژگي‌هاي زباني لوگورا ضشامل مي‌شود. فیلم و لوگوی غیره فارسی به عنوان پیش‌متن‌های مستقیمی معرفضی شده‌اند که طراحان با مطالعه آن به طراحی فرم عنوان فارسی فیلم پرداخته‌اند. برخی از عناوین فارسی فیلم‌ها معرفی شده‌اند که هیچ ارتباط شکلي بالوگوی غیره فارسی ندارند و در این تحلیل به عنوان تمایز متنی مطرح می‌گردد. باید این نکته را مطرح کرد که برخی از فیلم‌های ترجمه شده کودک در رسانه ملي صرفا با عناوین غیره فارسی پخش می‌شود که به غیر از نشانه‌های تصويري لوگوها سایر موارد نوشتاری آن برای کودک ایرانی غیرقابل خواندن است. در این موارد برای کودک لوگوی غیره فارسی همچون نشانه‌ای تصویری عمل می‌کند که ارجاع به فیلم دارد. ديداري به جاي حروف يا در کتار حروف لوگوي فارسي و غیر فارسي وجود ندازده بینامتتیت قوي بین زبان مخاطب و ۳-بپنامننیت قوي لوگوي فارسي و غيرفارسي» لوقوي فارسي نشانه‌هاي مشقترک مرتبط با قرم و محتوا در مدل ا. تحلیل بینامتنیت لوگوی فارسی فیلم ترجمه شده. زبان فارسی, فیلم و لوگوی غیره فارسی پیش‌متن زبان فارسی در لوگوی فارسی فیلم‌هاي کودکان در تعامل با نشانه یکی از اصلی‌ترین پیش‌متن‌های شکل‌گیری لوگوی فارسی فیلم و محصولات نمايشي کودکان, زبان فارسی است که زبان غالب در بافت فرهنگی اجتماعی ایران اسگاه ان یبیل مت ن رات کالی از صروظگ وچیلسان ان زاب ههعتوالنطام تشانای دربر می‌گیرد که خوانش لوگوی فارسی بر مبنای اصول آن انجام می‌شود. حال زمانی که هنرمند از تمهیدهای خلاقانه برای طراحصی حروف بهره می‌برد. نظام نشانه‌ای جدی‌دی بر نشانه‌های زبانی افزوده می‌گردد و انتقال پیام به مخاطب از طریق تعامل نشانه‌های زبانی فارسی و نشانه‌های تصویری ارجاعی به فیلم تقویت می‌گردد. «تمهیدهای خلاقانه طراحصی نوشتار» فضایی را فراهم می‌کند که به واسطه آن نوشتار می‌تواند معنای مختلفی را به‌وجود آورد و اثرات روانشناختی بر ادراک و رفتار مخاطضب داشته‌باشد» (396 :2009 ,80110۲۱16 ۸ 00(۱6). بنابراین ي نش انه‌هاي تصوبيري و نوش تاري و زبانی, شکلی فریبنده را در برابر قواي بصري مخاطصب مي‌گش اید و از يک نشانه صرف توسعه یافته و به نشانه‌اي انحصاری تبدیل می‌شود (56 :1922 ,16۲ 8006). نشانه‌ای که در خلال تکرار برای مخاطب, تبدیل به تصویری می‌گردد که نیازی به خواندن آن نیست و درک آن به سرعت صورت می‌گیرد. تصویر \| لوگوی فارسی و غیره فارسی فیلم «ماشیناسورها» را نشان می‌دهد. نشانه‌های نوشناری (زبانی) فارسی برای کودک مخاطب که سواد خواندن دارد آشناست و تصویر چرخ‌دنده., فرم هندسی و حروف و نقاط با خس استخگام بصری همراه است که ماشینتی بودن راتذاعی می‌کت:و به سرعت ذهن کودک را به محتوای فیلم ارجاع می‌دهد؛ بنابراین نوشتار با تکیه بر نشانه‌های زبانی فارسی و درتعامل با تأثیرات حسی نوشتار؛ مطابق با مضمون فیلم همراه می‌گردد. باید توجه ذاشت؛ نوشتار طراحی شده می‌تواند انبوهی از احساسات مانند استحکام, قدرت و پیشرو بودن‌آیا قدیمی بودن را به‌تصویر بکشد (سلنتیس: ۱۳۹۲: ۱۱۵) که در طراحی این اثعر دیده می‌شود. سه بعدی بودن نوشتار نیز به تداعی مفهوم ماشینی بنودن کمک کرده است. «رنگه ویژگی‌های سه‌بعدی, بافت. حرکت در طراحی نوشتار از اهمیت بسزایی برخوردار است» (۷۵۲ شباهت فرم و رنگ میان دو نوع اثتر ماشیناسورها شبکه نهال(نگارندگان, ۱۴۰۰) فقدان پیش‌متن زبان فارسی در لوگوی فیلم‌های کودکان؛ اهمیت نشانه‌های طریق صدا هم‌زمان با تصویر لوگوی غیره خانم زرافه, شبکه نهال(نگارندگان, ۱۴۰۰) در حافظه کودک ثبت می‌گردد و لوگو همچون تصویر یا نشانه, ارجاع به فیلم دارد. تصویر ۲ لوگوی «مهدکودک خانم زرافه».را نشان"می‌دهد که در آن حروف انگلیسی برای کودک فارسی‌زبان ناخواناست اما ؛نشانه تصویتزی پاندا و رد پای آن در کنار نوشتار به ارجاع ذهن مخاطب.به فیلم کمک می‌کند.؛رنگ‌های شادکودکان. حرکت بصری و نگاه پاندا از روبرو نشانه‌های ارتباطی عنوان فیلم با کودک است. «برای مخاطبان امروزی تصویر یک لوگتو. تصویری است که با زبان‌های نشانه‌شناسی رمزگذاری شده و کودکان می‌توانند با آن هم‌ذات‌آیپنداری کنند» (:2003 ,۷۵16116 9). تمامي طيف‌هاي بین زرد قرمز و نارنجي رنگ‌هاي گرمي هستند (ولان, ۱۳۸۷: ۳) و در این تصویر منجر بته ایجاد حس گرما:در.نوشتار مي‌شوند. «رنگ زرد از روشن‌ترین رنگ‌هاست و تاثیر آن به صورت شادماني آش کار است» (لوشر, ۱۳۷۶: ۷). رنگ صورتی نوشنتار این لوگو قابل توجه است. «صورتی, همان قرمز است که از قدرت آن در اثر آمیزش با سفید و با زرد کاسته شده و چندان ملایم شده است که برای نمایش شعر عشق و لطافت به‌کار می‌رود. این رنگ نوعی هیجان را داراست و در عین حال ملایم ظریف و خوش‌آیند است» (ولان؛» ۱۳۸۲: ۴۱)؛ بنابراین مخاطظب: حس شاذی: شبریتی: حرکت: بازی: لطاقت و... را قشاته‌های توف تتاری و تصویری دریافت می‌کنند و نوشتار لوگو با توجه به نوع رنگ و شبوه طراحصی یکی از قوی‌ترین پیش‌متن‌های تأثیرگذار بر طراصی عنوان‌فارسی و غیره فارسی فیلم‌های کودکان, فیلم مرجع و شخصیت‌های برتر یا مفاهیم اصلی فیلم است؛ بنابراین فرم و محتوای فیلم را می‌توان به عنوان اصلی‌ترین متن شکل‌گیری فرم و محتوای لوگوی فیلم کودک معرفی کرد. در طراحي نوشتار تبدیل حروف به تصویر امکانات فراوانی را برای طراح ایجاد می‌کند. «وقتی طراحی حروف چیزی بیش از نوشتار صرف می‌شود. قدرت ارتباطی آن افزایش می‌یاید» (مثقالی, ۱۳۹۶:۱۲۲). استفاده دوگانه از معنای نوشتاری و ساختار بصری می‌تواند امکان ارتباطی یکتا را ایجاد کند. وقتی یک حرف با کلمه فراسوی کارکرد نوشتاری‌شان» کیفیاتی تصویری به خود می‌گیرد. به خودی خود تبدیل به تصویر شده و پتانسیل آن برای تأثیرگذاری زیاد می‌گردد. براین‌مینا نشان‌نوشت یا لوگو در دو سطح معنی حروف و شکل آن با مخاطب؛ ارتباط برقرار می‌کند و به احتمال قوی بیننده‌ایک پیتام قدرتمند را دریافشت خواهد کرد (متقالی, ۱۳۹۶: ۱۳۳). رنگه ویژگی‌های سحه‌بعدی, باشت؛ حرکت در طراحصی نوشتار از اهمیت بسزایی برخوردار است (۱۵80۷/0۲ ۷۵۲, ۱۴۱:۲۹۵۶)؛ و چگونگی یکپارچگی این موّلفه‌ها با مرجع فیلم آشنایی‌زدایی. خلاقیت و تمایزرا به همراه دارد. در این صورت آنچه امتیاز یا منش برتر اثر را می‌سازد. انحراف‌ها و تمایزهایش از نظام‌های شناخته شده است (200900ل, ۱۹۷۳: ۱۵۱)؛ و نشانه‌های طراحصی شده پیامی تحلیل‌پذی ررا دربردارند. (۹۱006۲, ۱۹۶۸: ۱۳۷) دید اول» نوشتار را خوانش می‌کند اما به شکل هم‌زمان نشانه‌های تصوبری زااهی‌بیند که به درک مفهوم نوشتار کمک می‌کند. نشانه‌هایی که از نظر فرم و محتوا برگرفته از فیلم.هستند و بنابراین بینامتنیت قوی را به تصویر می‌کشند. در این صوزت پیام.زبانی و پیام«شمایل‌نگارانه می‌توانند یکدیگر را تقویت کنند و موجب تثبیت یکدیگر شوند و بخش شمایلی (تصویری) نقش تثبیت کننده‌ی نوشتار را در هدایت گیرنده به سوی یک دلالت خاص دارد. بدین‌ترتیب که با ترجر ج برخ ی از جنبه‌های همانندی (با مرجع) مخاطب را به ط رف گوز ای محتمل از مدلول‌های آشنا هدایت می‌کند (پهلوان۱۳۸۱: ۴۷). براین‌مبنا ویژگی‌های ظاهری هرلوگو باید ماهیت مرجع خود را برای بیننده تداعی کند (۲۱۷۵۶, ۲۰۰۸: ۵۴۷). تحلیل نمونه لوگوهای فیلم کودک. ارجاع نشانه‌های تصویری و موّلفه رنگ را به مرجع مقایسه تطبیقی لوگوی فارسی و غیره فارسی فیلم و محصولات نمايشي کودکان. \| تمایز متنی لوگوی فارسی و غیره فارسی فیلم‌هاي کودکان تررسی بوخ یا لدگو‌های قاری وبمقانس؟ ی با تمول‌های شب ره قاری فیلم‌های کودکان, نشان می‌دهد در مواردی طراحان لوگوهای فارسی کاملا مستقل برگرفته از رنگ ازدها و پوشش شخصیت‌های تصویر۳. مقایسه لوگوی فارسی و اصلی فیلم است. این در صورتیست که دز پایین ۰ غیرفارسی فیلم کنام اژدها( تمایز متنی), صفحه عنوان غیره فارسی با حروف لاتیسن بکه رال زنگاریدگان (۱60۵) طراحی‌شده و کاربرد نشانه‌های تصویری در طراحی حروف دیده نمی‌شود (تصویر ۳). مقایسه لوگوی فارسی و غیرهه فارسی فیلم «کنام ازدها», نشان می دهد اشتراک قابل توجهی در طراحی این دو اثر دیده نمی‌شود. طراح لوگوی فارسی گرایش به تلفیق آن با تصویر داشته و رابطه جانشینی نشانه‌های تصویری و نوشتاری را به کار بسته است؛ یعنی مخاطب هنگام خوانشن نوشتار به جای نوشتار, تصویری را می‌بیند. درتصویر ۴ لوگوي فیلم. «روزها» به‌نمایش گذاشته شده‌است. در نمونه فارسی» پیوند زدن کلمه و تصویر به‌چشم می‌خورد. طراح خلاقانه به هارمونی بصری میان حروف و:تصویری‌کردن آنها دست یافته است. به‌شکلی که امکان خوانایی آن وجود داشته باشد و به مفهومی کردن نوشتار و تصویری کردن آن دست یابد؛ بنابراین متنی شکل می‌گیرد که هم شامل تصویر و هم نوشتار است و به عنوان اثر درهم تنیده و پیوسته باید مورد خوانش قرارگیرد. این اصل شناخته شده‌است که همه متن‌ها چندوجهی‌اند. چند وجهی بودن به‌لحاظ معناپردازی نشانه‌ها و ترکیب‌بندی» یعنی قرارگیری تصویر در ارتباط با نوشتار اهمیت دارد (176 :2006 ,۱66۷۷۵۲۱ ۷۵ 8 ۲۵98) و در این متون کدهای نشانه شناختی گوناگونی به‌کار می‌رود؛ بنابراین اصول چیدمان که در آن عناصر در تعامل بایکدیگر یک کل واحد را تشکیل می‌دهند. دارای اهمیت است .(۷۵۲ 8 ۴۲۵۶۶ 0 ۲۹۹۶: ۱۸۶) در تصویر ۴ حروف با بافت بصری توپ فوتبال ترکیب شده تااین نشانه‌ها مفهوم فوتبال را به مخاطب ارائه کند. به جای حرف «ز» تصویر یک دروازه‌بان قرار گرفت 4 که خورشید را همچون توپ در دستانش می‌گر اک خورشید که با کلمه «روز» هماهنگی مفهومی دارد به جای نقطه حرف «ز» قرار دارد. صوت داور هم بر بدنه حرف «ها» آویزان است. این تمهید در واقع کاربست رابطه جانشینی نشانه تصویری به جای نوشتار است. «عرصه روابط متداعی یا جانشینی غیاب, بالقوه بودن, ذهنی بودن را با خود به همراه دارد» (سجودی, ۱۳۸۷: ۵۶- ۵۴). رف «ز» غایب است اما خوانده می‌شود. تلاش هنرمند در تصویری و شمایلی کردن لوگو بارز است و ارجاع نشانه‌ها به متن فیلم بینامتنیت قوی میان فیلم و نام فیلم را نشان می‌دهد. این تمهیدها ایجاد جذابیت در لوگو را به‌همراه دارند. در پایین تصویر لوگوی انگلیسی فیلم «روزها»؛ متشکل ازحروف قرمز رنگ است که اختلاف اندازه و چیدمان:متقالی آن» حرکنت.بصری به نشانه بخشیده‌است. بصری را از طریق استفاده از رنگ قرمز که تداعی ترجمه شده و نام غیره فارسی فیلم مرجع نشان زم ری 9 ی از طراحی لو ی غیره فارسی تصویر۵. بینامتنیت ۵ ید لوگوی 3 ند. ن موارد یک نشانه تصویری و یا یک مولفه رنگی.با ذ ۵ 5۹ کرده‌اند. در این موارد یک نشانه تصویری و با یک مولویی رنگییردپا فروی درگ وونسی, دو نوع طراحی لوگو را نشان می دهد. عنوان فیلم «رکاب زنان کوهستان» یک نمونه از آن است. در لوگوی فارسی متناظر با کلمه «رکاب زنان»» تصویر یک دوچرخه سوار در سمت چپ به نمایش گذاشته شده و متناظر با کلمه «کوهستان». تصویری از وه در بخش بالایی لوگو طراحصی شده است. نشان چرخ دوچرخه و زنجیر چرخ به جای نقاط حروف «ب. ت» به کار رفته است. در اینجا رابطه نظیر به نظیر نشانه‌های زبانی و شمایلی به چشم می‌خورد و رابطه جانشینی تصویر به جای اجزای نوشتار (نقاط) نیز بارز است. به جای دیدن نقطه» چرخ و زنجیرچرخ دیده می شود. «روابط جانشینی زمانی رخ می‌دهد که امتداد خطی با زمانی میان عناصر دیده نمی‌شود. جانشینی رابطه‌ای غیابی است و عناصر غیابی در یک زنجیره بالقوه‌ی ذهنی به‌هم می‌پیوندند. رابطه جانشینی یا متداعی را رابطه‌ای هم‌زمان تعبیرکرده‌اند» (سجودی, ۱۳۸۷: ۵۷). چنین روابطي در غیاب برقرارند. دال‌هايي که همگي عضو يک مجموعه جانشيني هستند و فقط يکي از آن‌ها در متن حضور دازند. قحصوز جانشینی نیز میحیی ,بط مان نان گنیک تصویر به جاق وضعینته قبلی است (اس‌کولز, ۱۳۸۳: ۳۸): در اینجا جزیی از 3وچرخه به جای نقاط حروف قرار گرفته است. با این تفاسیر, کازبرد نشانه شمایلی چرخ تنها وجه مشترک عنوان فارس ی فیلم «رکاب زنان کوهستان» و؛نمونه‌های غیره فارسی آن است. در واق ع نشانه چرخ تنها واحد معنایی است که رابط ۹ بینامتنیت ضعیف این لوگوها را برقرار کرده است. «این نوع بینامتنیت قایل به رابطه‌ای است که براساس آن دو متن تنها بر مبنای حضور مشترکی که به «عمق مضامین گسترش پیدا نکرده است»؛ با هم در ارتباط هستند» (نامورمطلق, ۱۳۹۴۴: ۲۳۶). شباهت موّلفه رنگ در عنوان فارسی فیلم رکاب زنان کوهستان و نام ژاینی و لاتین این فیلم وجه مشترک نمونه دیگری از بینامتنیت ضعیف را می‌توان در لوگوي فیلم کودک «دالتون‌ها» مشاهده کرد. (تصویر ۶) موّلفه رنگ و یک زنجیر آویخته از نوشتار تنها عنصر مشترک طراحی اثر فارسی و غیره فارسی است. در نوشتار فارسی. شکل دستبند متصل به حرف «د». برجک دیدبانی زندان متصل به حرف «ن». سیم خاردار دور تا دور کل لوگو وزنه متصل به حرف «ها». نشانه های تصویری آویخته و آميخته با نوشتار فارسی هستند که همچون زایده‌ای برآن افزوده شده‌اند. رابطه هم‌نشینی نشانه‌های تصویری و نوشتاری در اینجا بارز است. روابط همنشینی غالبا روابطی زنجیره‌ای و دارای توالی زمانی است اما می‌توان از روابط همنشین مکانی نیز سخن گفت (سجودی, ۱۳۸۷: ۵9-۵۷) که ناظر بر بالا یا پایین, چپ و راست قرار گرفتن نشانه‌هاست. این روابط را در تصویر ؟ می‌توان بررسی کرد. رنگ زرد و مشکی راه راه نوشتار؛ از لباس تبهکاران گرفته شده‌است. تمایل به تصویری شدن نوشتار در وزنه به جای حرف "0 "و زنجیر شدن آن به تصویری به جای نوشتار در اینجا بارز ‏ لاتین فیلم دالتون‌ها. شبکه نهال (نگارندگان, ۱۴۰۰) یک تصویر دیده می‌شود. تمهید کوتاهی و بلندی, ضعیف و قوی بودن حروف لاتین, برگرفته از قامت شخصیت‌های تبهکاران است. مقایسه این نمونه‌ها نشان تاکید بر معنای صریح نشانه‌های ارجاعی به شبکه نهال (نگارندگان, ۱۴۰۰). ۳ رابطه بینامتنیت قوی لوگوی فارسی و غیره فارسی فیلم‌هاي کودکان زمانی اتفاق می‌افتد که دو متن در ساخت‌های 1 زم وسیع داشته باشند. در این صورت طح سا سم ۷سا .۱ ۸ ۰ به عقیده او در بینامتنیت.» متن حاضر با اشاره به متن نخست ساختار یا الگویی از فرم و محتوای آن را عمیقا به درون خودمنتقل می‌کند (0116۲,1981:115). لوگوي هر محصول عناصر متنوعي از جمله شکل, تصویر سبک طراحي اندازه و همچنین رنگ را در خود دارد و به عنوان امضاي سازمان مرجع به کار گرفته مي‌شود 5377 20085 ,عم )یزاین در رایطه پساسم سس قوی, این عاسر وه وه مرت دو نوع لوگو می‌توانند باشند و اگر این نشانه‌های دی‌داری ارتباط مضمونی با محتوای فیلم نیز داشته باشند. رابطه بینامتنیست قوی را بازنمایی می‌کنند. بینامتنیت قوی به زبان صریح‌تر به شکلی است که با دیدن عنوان فارسی فیلم, ساختارهای طراحی لوگوی غیره فارسی هم به ذهن متبادر شود و بیننده با دیدن دو نوع لوگو احساس شبیه بودن لوگوها را دریاشت کند. در طراحی نام فیلم گروه شب‌نقاب» می‌توان سطحی از این ارتساظ را تحلیل کرد (تصویر ۷). لوگوی گروه شب‌نقاب به ترتیب چیدمانی از رنگهای قرمز: آبی و نسبز را به‌تصویر کشیده‌است. این ترتیب چیدمانی در نام لاتین فیلم نیز دیده من‌شود. به جای نقاط کلمه شب. تصویر نقاب شخصیت‌های اصلی فیلمقرارگرفته که نمونه متشابه آن در اثر غیره فارسی نیز دیده می‌شود. تمایز لوگوی فارسی و لاتین فیلم, اختلاف طراحصی نشانه‌های زبانی است. در لوگوی فارسی رابطه جانشینی نشانه‌ها میان نقاط کلمه نقاب و ماسک شخصیت‌های اصلی فیلم وجود دارد. «در تحلیل جانشینی هر آنچه که غایب است و در ذهنن تداغق می‌شود و با می‌تواند جانشین وضعیت فعلی شود. مورد تحلیل قرار می‌گیرد» (یزدانی؛ ۱۳۹۶: ۱۰۲). در اینجا نقاط غایبند. نشانه‌های تصویری نقاب, تداع ی.کننسده نقش غیابی نقطه هستند که از نظر معنایی مفهوم کلمه نقاب را نیز تقویت می‌کنند؛ بنابراین» رابطه جانشینی با دلالت‌های ضمنی نیز همراه است. از طرفی قرارگیری مکان نشانه‌های تأثیرگذار نیز قابل تحلیل است. ارزش اطلاعات بصری به جایگاه قرارگیری عناصر در تصوی ر وابسته است. وقتی یک نشانه در بالا قرار می‌گیرد. مفاهیم ضمنی آرمانی بودن و واقعمی بودن اطلاعات را تداعی می‌کند (53 :2003 ,۲1۵۲۲190۲). بالا قرار گرفتن نشانه با مفهوم ایده‌آل همراه است (186 :2006 ,۱۵6۷/۵۲ ۷۵۲ 8 ۴۲۵88)؛ و آنچه در مرکز تصویر قرار می‌گیرد با تاکید و تمرکز بیشتری مورد توجه بیینده خواهد بود و به‌عنوان هسته اطلاعاتی بازنمایی می‌شود (۷۵۲ 8۵ ۴۲۵9۶ ۱66۷/۵۲,2006:194-7). درتصویر ۷ هر دو لوگو دارای این ویژگی‌هاست و از پرسیکتیو نسبی برخوردارست و نگاه بیننده را به‌سمت عمق و مرکز تصویر می‌کشد. این یک اصل است که تصویر به شیوه‌های متفاوتی با بیننده خود وارد تعامل می‌شود. می‌تواند به سوی بیننده بیاید و وارد دنیای وی شود با اینکه بیننده را به‌دنیای درون تصویر دعوت کند. تصویر دارای پرسپکتیو بیننده را وادار به‌همراهی با خالق تصویر می‌کند (۷۵ 8 ۴۲۵98 52 :2006 ,۱66۷/6۵۲). شیب قلم سطح پویایی و انرژی فونت را افزایش می‌دهد و تضاد بین قلم رسمی و غیررسمی باعث جلب توجه است (12) :2012 ,۱۵۷۶۱۳۵۲ ,56۲25101,0120860. در لوگوی لاتین و فارسی فیلم شب نقاب, شیب قلم وجه مشترک است. در هردو لوگو تصويیر نقاب در بالا و مرکز قرار دارد واین همنشینی مکانی نشانه‌ها با مفهوم فیلم که متمرکز است. لوگوی انگلیسی از حروف سعفید بر او ادا و است. در اینجا تصویر شخصیت‌های اصل ی تصوير۸ . رابطه بینامتنی قویت لوگوی فارسی و فیلم نیز با حروف هم‌نشتین شده‌اند او آلاتین فیلم پوکویو. شبکه پویا (نگارندگان؛ ۱۴۰۰). آن ملهم از شخصیت‌های فیلم را نشان"می‌دهد. نگاه خیره عروسک‌ها با بیننده ارتباط برقرار می‌کند.«گاهی نگاه خیره تصویر به بیننده, صورتی از خطضاب غیرمستقیم تصویر به‌مخاطب است. این نگاه خیره با حرکات فیزیکی, می‌توان! همراه باشد»(۷۵۲ ۸8 ۴۲۵95 149 :2006 ,۲66۷/۵۲). قاب‌بندی در معنایردازی تصویردارای اهمیت است (203-204 :2006 ,۱۵۵۷/۵۲ ۷۵۵ ۸۵ ۴۲۵98). عناصر بازنمایی شده می‌توانند به‌وسیله تمهیدهای خلاقانه به‌گوز ای به‌هم متصل شوند که به‌عنوان یک کل در نظر گرفته شده و پیام واحدی را منتقل نمایند. یا این عناصر به‌گونه‌ای از هم جدا می‌شوند که القاکننده حس جدایی باشند. روش‌هایی که القا کننده حس جدایی‌اند به‌تمهیدهای بصری وابسته‌اند. قاب تصویر نشان می‌دهد که عناصر یک ترکیب می‌توانند هویت‌های متمایزی داشته باشند یا به‌صورتی وابسته به‌هم بازنمایی شوند (8 ۴۲۵985 212 :2006 ,۱۵6۲۷۷۵۲ ). در تصویر ۸ حروف با قابهای مجزا جداشده اند و در عین حال به هم پیوسته‌اند و وحدت عناصر نشانه‌ای را آشکار می‌کنند مقایسه طراحی فارسی لوگوی پوکویو با نمونه‌های قبلی نشان می‌دهد رابطه بینامتنی قوی در این نوع طراحی وجود دارد قاب‌بندی و رنگ حروف در عنوان فارسی و انگلیسی کاملا مشابه است و تنها حروف فارسی جایگزین نمونه حروف انگلیسی شده اند. کرد. لوگوی فارسی فیلم «رویاسوار» "تصویر ٩. رابطه بینامتنی قوی میان لوگوی فارسی و لاتین فیلم رابطه بینامتنی قوی را در طراح "رم رویا سوارهشبکه نهال (نگارندگان؛ ۱۴۰۰) لاتین, نشان می‌دهد. رنگ‌های سرد سبزآبی و آبی, خطوط سیال و روان که حرکت بصری را ایجاد کرده است. نشان از برگرفتگی فرم.و مضمون حرکت در طراحی هر دو اثر است. رنگ آبی مشترک مبان دو عنوان فارسي ولاتین بسیار حساس و مستعد شخصیت‌پذیری است.» فضاهای رویایی با آبی هماهنگ است. این رنگ انسان را به‌تفکر وامی‌دارد» (ولان,۱۳۸۲۰: ۱6۱). در طراحی لوگوی رویاسوار؛ نقطه کلمه رویا برگرفته از حرکت یال و دم اسب است. مشابه.این حرکت در نام انگلیسی فیلم هم دیده‌می شود. اگر حرف "5 "لوگوی لاتین با.حرکات "٩" مانند حرف "الف" عنوان فارسی مقایسه شود. تأثیرات بینامتنی میان طراحی دو نوع لوگوی فیلم. بارزتر می‌گردد. هر دو اثر, فضای مه‌گونه و رویایی را مصور کرده‌اند. تفاوت اصلی دو لوگو نشانه‌های زبانی و حضور نشانه تصویری اسب در نوشتار فارسی است. نشانه‌های مشترک نزدیکی فرم و مضمون دو لوگو را آشکار می‌کنند و دلالت بر بینامتنیت قوی, حقیقی و ساختارمند میان دو متن دارد (تصویر ٩). یک نمونه از بینامتنیت قوی در طراحی نام فارسی و لاتین فیلم تلویزیونی «جیکوچان» دیده می‌شود. در این دو اثر رنگ, نشانه تصویری و پرسیکتیو و اختلاف اندازه کلمات, شباهت‌های نزدیکی دارند. هر دو لوگو به‌رنگ قرمز طراحي گردیده که با حاشیه زرد رنگ از زمینه جدا شده‌اند. این رنگ برگرفته از اصلی فیلم؛ یک خروس قهرمان است. سایه آبی ای ( ۱ لاتین قرار گرفته و کلمه «جیکو» در هر دو مورد جای نقطه در نوشتار فارسی است. تغییر اندازه در ۴۰ نوشتار هر دو لوگو است. این یک اصل.دیداری است که کلمات بزرگ‌تر همانند صدای بزرگتر است بنابراین بیشتر لایده می‌شنوند..در؛اولویت ارتباط با مخاطضصب هستند و حسی از برجستگی بصرزی را ایجاد می‌کننهد (:2012 ,0120867 8 56۲25101 7).برجستگی به‌توانایی بیننده:در قضاوت درباره اهمیت عناصر مختلف در تصاویر و همچنین به‌توانایی قضاوت بیننده در تعیینن وزن.دبیداری عناصر مختلف اشاره دارد. بیننده متقاعد می‌شود که بعضحی از عناصر دب‌داری در تصویر از اهمیت و برجستگی بیشتری نسبت به بقیه برخوردارند. این امر از طریق پیش‌زمینه یا پس‌زمینه. اندازه نسبی» تقایل رنگ ایجاد می‌گردد. برجستگی یک ویژگی قابل اندازه‌گیری و مشاهده نیست بلکه نتیجه یک فعل و انفعال پیچیده میان عناصر دی‌داری گوناگون است که همانند سرنغ اعمقل"نموده و به‌بیننده نشان می‌دهد که چه عنصری از بقیه مهم‌تراست» (66۷۷/۵۲ا, ۲۰۹۵۹۶: ۲۱۲ ۷۵0 8 ۴۲۵98). خاص بودن نوشتار» گفتمانی را تداعی می‌کند و زبان بصری؛ واسطه تفسیر شخص از تصویر است]۲۱۵۶۶۵1 ۸ ۳۵۹11۵۲10 , ۲۹۹۳: ۸۵)). آرم‌های مربوط به کودکان تجربه‌های بصری متمایزی برای کودکان هستند که تازه دیدن را به‌کودک می‌آموزند (عابددوست. ۱۳۹۹: ۱۴۴). در طراحی لوگوهای فیلم‌های کودکان تصویری کردن نوشتار» چهره‌ای متمایز به‌آن بخشیده‌است. همه این ویژگی‌ها بافت ویزه نشانه‌ای را ایجاد می‌کنند که باید بر مبنای فرم و محتوای فیلم مورد تحلیل رویاسوار . \| بینامتنیت قوي \| بینامتنیت قوي, اشتراک رنگ کت پوکویو بینامتنیت قوي \| بینامتنیت قوي, اشتراک رنگ و محموعه‌ای باید همه فرم‌ها و اشکال ممکن را در پیوند با یکدیگر مورد بررسی جدول تطبيقي \| روابط بینامتنیت ضعیف و قوي را میان فیلم و لو وي فارسي و جدول ا. جدول تطبيقي رابطه بینامتنیت لوگوي فارسي, زبان فارسي فیلم و لوگوي غيرفارسي(نگارندگان بینامتنیت قوي, اشتراک رنگ و \| بینامتنیت قوي, اشتراک رنگ و نشانه هاي نشانه هاي تصويري و ساختار \| تصويري لوگو فارسي و شخصیت هاي فیلم برمبنای نظریه بینامتنیت.» هر متنی که خلق می‌شود از پیش‌متن‌هایی تشکیل شده است. میزان و چگونگی ارتباط میان متن‌ها بخشی از روابط بینامتنیت است. لوگوهای تلفیقی فیلم‌های کودک به‌عنوان یک متن مطالعاتی» ویژگی ارجاعات بینامتنی را شامل می‌شود که در خوانش اثر می‌توان از آن بهره برد. این متن مطالعاتی که متشکل از نشانه‌های نوشتاری و تصویری است. روابط نشانه‌شناختی را دربر می‌گیرد به شکلی که فرم و محتوای این آثار؛ وظیفه ارجاع ذهن مخاطضب به پیش‌متن‌ها را برعهده دارد. اصلی‌ترین پیش‌متن شکل‌گیری لوگوهای تلفیقی فیلم کودک. زبان فارسی است؛ بنابرآیتن نشان‌توشت طراحصی شده برای مخاطضصب کودک لزوما از نشانه‌های نوشتاری و مطابق با قواعد زبان فارسی تشکیل شده‌اند. براین مبنا بینامتنیت قوی مییان زبان:فارسی و نوشتاز فارسی عنوان فیلم وجود دارد. دومین پیش‌متن شکل‌گیری:لوگوی فازرسی فیلم را می‌توان فیلم کودک مرجع دانست که موّلفه رنگ و شخقیت‌پردازی و هویت بصری نشانه‌نوشت. تحت تأثیر آن طراحی می‌گردد. نشانه‌های تصویزی برگرفته از متن فیلم و مطابقت رنگي نوشتار با شخصیت‌های اصلی فیلم» یکی از شاخصه‌های ارزیابی موّلفه بینامتنیت است. بررسی‌ها نشان می‌دهد لوگوهای فارستی از نظر فرم و محتوا اشتراکات و ارجاعات بسیاری به فیلم مرجع دارند. مقایسه تطبیقی لوگوی فارسی و غیره فارسی فیلم‌های ترجمه شده کودک که از شبکه‌نهال و پویا پخش می‌شود. نشان می‌دهد. برخی آرمهاي تلفيقي فارسی هیچ اشتراکی با نمونه غیره فارسی نداشته‌اند, بنابراین تمایز متنی میان دو نوع لوگو دیده می‌شود. برخی لوگوهای فارسی؛ حداقل اشتراک رنگ با فرم را با نوشتار غیره فارسی نام فیلم دارند به شکلی که فقط جزیی از اجزای لوگوی غیره فارسی با نوشتارفارسي همان فیلم شباهت دارد و از آن به عنوان بینامتنیت ضعیف می‌توان یاد کرد. برخی از لوگوهای فارسی فیلم‌هاي کودکان به‌لحاظ رنگ و فرم؛ اشتراکات زیادی با نمونه غیره فارسی دارند. چیدمان یا ساختار قرارگیری نشانه‌های نوشتاری و تصویری یا موّلفه رنگی, هوشمندانه برگرفتگی از طراحی لوگوی غیره فارسی فیلم مرجع را نشان می‌دهد. وشاداری به هویت بصری فیلم در طراحصی هر دو نشانه‌نوشت دیده می‌شود؛ بنابراین برمبنای نظریه لوران ژنی می‌توان بینامتنیت قوی را میان دو نوع لوگو بیان کرد. بدین‌معنا که درطراحی لوگوی فارسی فیلم کودک از طراحی غیره فارسی نام فیلم بهره گرفته‌اند و تنها وجه تمایز این دو نوع لوگو بافت زبان فارسی لوگو است. مقایسه تطبیقی نام‌هاي فارسی و غیره فارسی فیلم ککودک نشان می‌دهد. طراحان لوگوهای فارسی با نگرش به تصویری کردن آن» کاربست نشانه‌های تصویری ارجاعی به فیلم را در اولویت قرار داده‌اند اما در طراحی لوگوی غیره فارسی برخورد مینیمال و حداقلی را در کاربرد نشانه‌های تصویری می‌توان مشاهده کرد. رابط ۳ همنشینی و جانشینی نشانه‌های نوشتاری و تصویری در نشانه‌نوشت فارسی بی‌ثر از نمونه‌هاي غیره فارسی به چشم می‌خورد. این روابط کدها و رمزهایی را در برایر مخاطب کودک قرار می‌دهند که برمینای آن لوگو با چهره‌ای شمایل‌گون معمایی جذاب را به روی مخاطب می‌گشاید و آگاهی ساده و موجز را درمورد فیلم به‌کودک اسکولز, رابرت (۱۳۸۳). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه فرزانه طاهری. تهران. آگاه. پهلوان, فهیمه (۱۳۸۱). درآمدی بر تحلیل عناصر تصویری درآرم. تهران. دانشگاه هنر, چندلر دانیل (۱۳۸۷). مبانی نشانه شناسی. ترجمه مهدی پارسا. تهران. سوره مهر. گرافي کودکانه (جلد کتاب) و نقش آن در رشد تخیل کودکان. راهنما مجید حيدري و مهدي اشراقي, دانشگاه امام رضا علیه السلام دانشکده هنر ومعماري. پایان دمیرچیلو هدی و فرزان سجودی (۱۳۹۰). «تحلیل نشانه شناختی تایپوگرافی فارسی». کتاب ماه هنر. شماره ۱۰۱:۱۵۷۲-:۹. سلنتیس, جیسون (۱۳۹۲). فرم و عملکرد. راهنمایی بر اصول تایپوگرافی. سجودی, فرزان (۱۳۸۷). نشانه‌شناسی نظریه و عمل. مجموعه مقالات. تهران. علم. گیرو پی بر (۱۳۸۰). نشانه‌شناسی. ترجمه محمد نبوی. تهران. نشرآگاه. عابددوست, حسین (۱۳۹۹). «تجزیه و تحلینل فرم و رنگآرم‌های مربوط به کودکان با تاکید ب نشانه‌های ارجاعی و شکل‌گردانی». تفکر و کودک: شماره ۱۱: ۰۱1۹-۱۴۸ عابددوست. حسین (۱۴۰۰). «معنای حسی نوشتار در فضای شهری». داذ گونتر بری و مک آلر, جیل (۱۳۸۰). کودک و تلویزیون. ترجمه نصرت فتی. تهران. سروش. لوشر, ماکس (۱۳۷۶). روان‌شناسی رنگ‌ها. ترجمه ویذا! آبی‌زاده. تهران. انتشارات درسا. مایرمسنجر؛ دیویس (۱۳۹۴). کودکان, رسانه ها و فرهنگ. ترجمه ناصر اسدی. تهران. مرکز پژوهش و مثقالی, فرشید (۱۳۹۶). تایپوگرافی (حروف چینی). تهران. چاپ و نشر نظر. نامورمطلق, بهمن (۱۳۹۶). درآمدي بر بینامتنیت. نظریه ها و کاربردها. تهران. سخن. نامورمطلق, بهمن (۱۳۹۱). بینامتنیت‌ها, نقدنامه, شماره ۲. تهران. خانه هنرمندان ایران. نجف‌زاده, مهدي و حسین اطهري (۱۳۹۱). «نشانه‌هاي پست مدرن در کارتون هاي ايراني» تحلیل نشانه‌شناختي کارتون‌هاي آن شرلي, پسر کوهستان و بن تن». پژوهش‌هاي ارتباطي. شماره ۴: نظیف, سارا و مهدی نجف‌زاده (۱۳۹۸). «تحلیل نشانه‌شناسی برنامه کودک و نوجوان, تلویزیون جمهوری 2 اسلامی ایران در دهه‌های 7۰ و ۷۰ مطالعه موردی کارتون‌های مدرسه موش‌ها. دنیای شیرین ۱ ولان, براید ام. (۱۳۸۲). همنشینی رنگ‌ها (۲). ترجمه فریال دهدشتی شاهرخ. تهران. نشر کارنگ. اس یزدانی, علیرضا (۱۳۹۶). درآمدی بر نشانه‌شناسی گرافیک معاصر ایران. تهران. مسسه فرهنگی 1۵16۷13100 0۲۱۳۵-11۵ ۵۶ 00۲6۵011005 ۷10۷/۵۲ .(1981) 000210۰ ,8۲22006 ۵ ,02۷0 بمهماه۸ ۴6 1۳38۲0۲ :۳۵۵۲ 1۳۵ ۱۵ ۳۵89296 7۳۵ .(2009) ٩۸ اناه۴ ,80110۱۵ ۸۵ ,۴ ۵طمل بفابره0 396-۰ ,23 ,روهام روط ع نوم #عزامرمش 0۲۵۵0۵۰ 200 ۵۳۵۹5 ۵ معععم ۳۵۳ وصا ص۳۵ 6 5111۱۳۵9695 ۲۵۷۷ ۱00۳81۵0100 :560101168 اه 500 اهس۷9 .(2003) «۲۵زهاح ,۲۷۵۲۳۹۵۵ 0319۳3۳600 ,5۳00/0 6۳۳۵1۲16۵1 ۸0 :09وما 60۲00۳۵1۵ 1۵ ۳۵۵01۵ 200 ۲ما60» . (۷۱۳۰)2008ا ,۳۹۷۳۵۹۵ 0 ۳0 .10024 1۳60۲ ۱۹۱۵۲۵۲۷ ۴۲۵۵۵ ۳۵۲۳۰ 0۶ 51۳216 7186 .(1982) 00۳۰ نها ,روص عل باژباه5 ۵0 ۴۵101005 :83۳18 بو 806 06 0061100 .(1973) 80۵0۰ ,صمقطممادل ۲۳۵1۵۱ 106 :۱۳۶۵۲۳۳۵110 وطام2 5۳ .(2003) ۲1۵۳۵۵۰ م۲۵ ۵ ,کعا 0۳2۲ ۵1۱۵0 -00 ,065198 ۷15021 05 6۳31۵۲ 136 :65و۱3 8020109 .(2006) 7۳۵۵۰ ,۱۵6/۵0 ۷۵۵ 8 6016۲ ,ک۵ ۳۵ ۲۵۲۱۵۳۲ 0600۲65 065 ۱۵1۵۲1۵۵۵۱۵ 006006 ها عماج کعل ۷۵۲۶ فا (1990) .0۲6 ۵,۸0 ۱۱۳۵۹۵9 باقها ۱۳۱۷۵۲۵۲۵ 06 2۲۵8968 کعا :030202 ,و۸ ۳۵۵۵۳۲ 06 کعنوعع ۰ ۲۵۵۵۵۴۲ :۱۵۵0۳ 8۰ افواد 30 ۳۱۹۱۵۵۵۱ ۲۵ ۱۳۹۳۵۵۵۹۱۵۵ .(2007) 02۷10۰ ,۲۵۵۳۱۵ 4 601۳۵1۴211005 ,۴۵۱۵۵ 0۵10۲۵۳۵۳ 0۳۳۵ ما۳ ها .(1992) ۴۵۵۵۱ ,اعزطاع 80 35 ال ,8۵800۲6۵0 560110116 که 1۷009۲200 .(2012) ۹1۵/۰ ,0۱080060016110 ۴۲۵۵۷ ,اعد مگ ات 1-86,/ر۱۳۱۷۵۲۹11 51316 6,۸۲1200۵و601109 7102606۲5 ب2 ۱۵۳۳۵۲ ,351 ۵۱۳۵ ۱1۳۵۳۵6/۷ ۷۱۶۵1 0۶ ۲23۱ :32 -61 86399 ,018600۳96 0۴ 6۳30065 7010۷131000۰ 200 51۳0610۲۵1180 ,بقع .(۴۵0۰)1992 مانمگ 0 -03۳0 ۱۵۲۲۳ ۵۴ با 6۰۸110001۷0۲ 8۵۵۲۲ بط 6۳1013۴01100 60۳1۵0۵۲۵ 200 800عاع1 :ها 605017 و۷۵۵۵ ,6۳۱۱۵۲۵۵ ۶۵۲ 0۲۵05 00۷6۲۱ 0ازسط ۲۵ 56101165 ووزعلا» .(2003) ۱۵1۵۰و۷۱۳ ,۷۵۱۵۳۵۵ ۱۷۵۵ ۱۵6۷/۵, 7۳۵۵۰ )2006(. 710/۵۲05 ۵ 50101165 ۵۶ 1۶009۲203۷0, ۱۳۶۵۲۵1۵ 065196 4 :۷۵۲ ۵۵۵۵/۱۵۷۷ ,500101165 آ3 500 و ۱۱۹۳۵۵۵۵۱۵ .(2005) 7۳۵۵۰ ,۱۵6۵/۵۵ ۱۷۵۵ :1 ۲۵۲۵۹۱۱۵۵ 1۳ 069190 ۵و۵ *.(2016) ۴۲۵۶ ,0۵5 ۸۶ 8۵ ,6۳۱۳۵۷۵۲ ۷۵۵ -۷۷30 83900 :ا,0۳۵۲۵ ,۸0۷0۲1۱5109 ۵۶ عود وه 1۳۵ .(1985) 56۲006۲۹۹۳۰ 10۲000۵ ,۱۷۵۹۵۲922۲0 03۳ : 0۲0۲۵ .0۲083 ۱۷۷۱9600810 ۵۶ رواد 6 :۷۱1۶1۵10۰۱130860 رصقم 0 وا قاط 8۷۷0۲15	مجموعه ای از لوگوهای (آرم/ نشانه نوشت ) تلفیقی فیلم کودک که ترجمه فیلم های غیره فارسی هستند، نشانه های تصویری و نوشتاری را دربر می گیرند. پرسش اصلی مقاله پیش رو این است که رابطه بینامتنیت میان لوگوی فارسی و نیز غیره فارسی فیلم کودک چگونه است و حضور نشانه های تصویری و نمادین در این آثار با محتوای فیلم مرجع چه ارتباطی دارد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری مطالب کتابخانه ای از طریق فیش برداری و تصویرخوانی است. تجزیه تحلیل داده ها کیفی است. نتایج تحقیق نشان می دهد، بینامتنیت ِقوی میان زبان فارسی و محتوای فیلم و لوگوی فارسی فیلم وجود دارد. رابطه بینامتنیت ضعیف و قوی میان طراحی عنوان فارسی و غیره فارسی این آثار ازنظر ارتباط رنگ و فرم قابل بررسی است. نشانه های تصویری و رنگ ها در لوگوهای فارسیِ فیلم برگرفتگی و ارجاع مستقیم به محتوای فیلم دارند. اغلب طراحان نام های فیلم فارسی، گرایش به تصویری کردن و کاربرد عناصر زیاد در طراحی لوگوی فیلم را نشان می دهند این در حالی است که نمونه های غیره فارسی برخورد حداقل و مینیمال نسبت به کاربرد نشانه های تصویری دارند.
30,509	484645	\|امهدی عسگری دانش‌آموخت هکارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی؛دانشگاه ادیان ومذاهب \| آینهپژوهش»۱۹۰ از مدرسه میرداماد و ملاصدرا دانست که آر و نظرات خاص به خود را دارن دکه دراغلب آنها با مدرسه میرداماد با توصیف و نقد همراه است. نتیجه اجمالیکه این مقاله می‌گیرد این است که تا به حال در قالب کتاب» پژوهش نشده و درمقاله‌ها و مدخل‌ها نیز جز چند مورد معدود وکان ن ماس تدریس الفلسفه فی مدرسه أصفهان الفلسفيه .ویکن واللا صدرا ها آراژها ونظرتانها امخاضّه ها الق غالبا ما تختلفف وموضوع هذه القاله هو مطالعه بعض الاثار حول التبريزي والاار والآثار ال هي حول التبريزي وتت دراستها نی هذا المقال هي عباره عن کتاب واحده وبعض الاار الذخری علی شکل مقاله و والنتيجه العائيه ال تصل الیها القاله هي اه ای الآ لم صدر من التحقیقات ما هو جدیر باللاحظه علی شکل کتاب یتضتن یضا حیث لر.یت کتابه ما پستسق الشاره الیه سوی پعض الوارد 0۳ ۷۵۶66 50/2۵ ۵۴ ۶۵۲۵۲ 2 کز علعناعه قنط ۲و ۵ عمط عمط ام عط1 سع م5 صنط روط فعطعنا ,۷16۷5 6و1 0۲ لد عم عقطی عاموط 2 که 6۶۵ سال سی‌ودوم شمان چهارم مب وان( \| ۲۱۷ \| پژوهشهایی نابسنده درباره ملارجبعلی تبریزی مدرسه فلسفی اصفهان اصطلاحی نوپدید است که برخی از اندیشمندان همچون هانری کرین» مرحوم استاد علامه سیدجلال‌الدین آشتیانی و استاد دکتر سید حسین نصر آن را مطرح کردند. (کرین» ۱۳۹۶: ۶ آشتیانی» ۳ نصر ۴۴۳/۲:۱۳۸۹) امروز این مدرسه در مغرب زمین نیز به همین نام برای آشفایان به سنت فلسفه اسلامی مطرح است. (فی‌المثل رک: 99 ,2004 ,طم(ه14) در مدرسه فلسفی اصفهان به طور عمده با سه مدرسه متفاوت مواجهيم. مدرسه اول که استادی آن با میرداماد است و مدرسه دیگر که ملاصدرا آن را رهبری می‌کند و مدرسه سوم که استادی آن با ملارجبعلی تبریزی است. درباره میرداماد و ملاصدرا و مدرسه فلسفی هر دو فیلسوف تا به حال سخنان زیادی در مجامع علمی بیان شده» اما درباره مدرسه تبریزی کارهای زیادی انجام نگرفته است. البته دردوسه سال اخیر توجه به تبریزی و آثار او در میان دانشجویان بیشتر شده است و شاهد مقالاتی هستیم که در این‌باره توسط دانشجویان و اساتید محترم منتشر می‌شود. آنچه در این نوشتار بررسی می‌شود چند پژوهش درباره تبریزی است که یکی در قالب کتاب و بقیه در قالب مقاله علمی.پژوهشی و مد خل فرهنگ علوم عقلی اسنت.البته آناری که درباره تبریزی نوشته شده بیش ازآن است که دراین نوشتار به آنها پرداخته می‌شود. درقالب پایان‌نامه کارشناسی ارشد. مقاله علمی. پژوهشی و علمی-ترویجی و بخش‌هاینی از کتاب درباره تتزیزی مطالبی وجود دارد که نگارنده سعی دارد آنها را به صورت کتابشناسی توصیفی ملارجبعلی تبتریزی در آینده‌ای نه چندان دور بخش دوم این مقاله به معرفی اجمالی و انتقادی سه اثری می‌پردازد که تا به حال از تبریزی منتشر شده است. این سه اثر به ترتیب عبارتند از:۱. رساله نات واجب ۲. رسالّه آلمعارف اللهيه ۳. رساله نگارنده در مقاله‌ای دیگر به احوال» شاگردان و افکار حکیم تبریزی پرداخته است. از این‌رو برای جلوگیری از تکرار خوانندگان را به آن مقاله ارجاع می‌دهد. عنوان بالا نام کتابی است که توسط آقای جبارامینی در سال ۱۳۹۸ توسط انتشارات مولی منتشر شده است. این کتاب تنها کتاب مستقلی است که درباره تبریزی نوشته شده است. در این کتاب که در اصل رساله دکتری" مولف بوده به چهاررأی ازآرای تبریزی توجه شده است: ۱. اشتراک لفظی وجود ۱ رمک به:عسگری, مهدی؛ «توجه به نسخه‌های خطی بایسته‌ای در تاریخ فلسفه بررسی موردی» مدخل‌های دنا و فنخا درباره ملارجب علی تبریزی»؛ ده پژوهش؛ شماره ۰۱۸۸ ص ۰۳۰۲-۲۸۹ ۱۴:۰. ۲ مشخصات رساله به این شرح است: امینی» جبار آرای فلسفی ملارجبعلی تبریزی در چهار مستله اصالت ماهیت. اشتراک پژوقفایی نایستنذه درباری نالا رجیعلی تبرییری \|۱۲۱۸ سالسی‌ودوم, قنماز زار مفروا ما1۳ ۲. اصالت ماهیت ۳. حرکت جوهری ۴. حدوث روحانی نفس. کتاب دارای یک مقدمه نیز هست. در مقدمه کتاب مژلف معتقد است که تبریزی در سال ۱۰۸۰ به دنیا آمده و از شاگردان میرابوالقاسم فتدرسکی و احتمالا آز شا گرذان میردامساد بوذه و سخت موره توجه شاه غباس قرار ذاشته استا: (ص ده) البته نگارنده برای هیچ یک ازادعاهای بالا منبعی ذکر نمی‌کند. ثبت سال تولد تبریزی به ۰ غلط است؛ زیرا در کتاب‌های تراجم و تذکره این سال را برای سال مرگ تبریزی بیان کرده‌اند. تبریزی با واسطه میرفندرسکی» شاگرد میرداماد است و از سوی دیگر صدرا نیز شاگرد میرداماد بود» اما با این همه مسیر اندیشه‌شان بسیار متفاوت است ... . (ص سیزده) برای نگارنده این سطور معلوم نشد که چگونه تبریزی با وساطت میرفندرسکی شاگرد میرداماد است. او [تبریزی] در عصراتخوه جریانی درمتخالقات با صدرالمتألهین به وجود آورد و بسیاری از اصول ومبانی آن را رد گرد.اصولی چون اصالت وجود؛ اشتراک معنوی وجود. حرکت جوهری» جسمانيه الحدوث بودن نفس وآمشائل دیگر واساس حکمت متعالیه راتشکیل می‌دهد. هانری کرین دراین خصوص می‌نویشند: این مکتب با وجود تأثیر و اهمیتی که بر تقدیر فلسفه ایرانی. اسلایی ذاشنت: اما ذر مقایسه با سایر مکانل کمثر مورد توجا,بوذه استا: زصض چهاروه) نوشتارمتن تا حدی آشفته است که باید با دقت خوانلاه شود تا دقیق معنای آن را به دست آوریم. در ضمن مولف محترم نقل‌قولی را از مرحوم کربن بیان کرذه که مناسبتی به ماقبل خود ندارد؛ هر چند که سخن درستی است. البته ذکر این نکته ضروری است که نمی‌توان به طور قطع نیت تبریزی را مخالفت با ملاصدرا اعلام کرد؛ زیرا در مهم‌ترین اثر تبریزی که رساله الأصل الاأصیل است» تنها چند رای (اصالت وجود» حرکت جوهری و حدوث جسمانی نفس) مورد نقادی قرا رگرفته است و بقیه نظرات فلسفی تبریزی یاهمسو با دیگرفیلسوفان است يا اگرتبریزی با نظری مخالف بوده آن نظراختصاصی به ملاصدرانداشته است. مانند مخالفت تبریزی با وجود ذهنی که نظریه وجود ذهنی اختصاصی به ملاصدرا نداشته است. بنابراین نمی‌توان مدرسه تبریزی را به مدرسه مخالف ملاصدرا یا جنبشی اعتراضی نسبت به فلسفه وی معرفی کرد بلکه تبریزی و شاگردانش برخی از آرای ملاصد را را نقد کرده‌اند. لفظی وجود. حدوث روحانی نفس و نفس حرکت جوهری» استاد راهنما: محمد سعیدی مهر استاد مشاور: علی افضلی,؛ سال سی‌ودوم شمان چهارم مب وان( \| ۲۱۹ \| پژوهشهایی نابسنده درباره ملارجبعلی تبریزی در صفحه ۱۸ کتاب درباره کتاب المعارف الالهيه نوشته شده است: عبارت پیرزاده در مقدمه المعارف الالهيه چنین است: ومع هذااصابه الضعف والکبر ولم پتیشر له الاملا والتصنیف والانشا والتألیف» فأمرني پاملا کتاب یکون أسا وأساسا للحکمتین ومصد را وموردا للشریحتین... فشرعت في تسویده و املائه في دهره وأوانه رضوان الّه تعالی علیه ... وکتبت نبذا قلیلا‌منه فلمّا نظرالیه بعین الرضا والمرحمه سماه بالمعارف الالهيه ... . عبارات فوق به صراحت دلالت دارد که استاد از شاگرد خود می‌خواهد کتابی در زمینه حکمت بنویساه نه اینکه صرفا مطالب درسی استاد را تحزیر نماید. در متن کتاب رسم‌الخط عربی رعایت نشده است و آنچه در بالا نقل شد همراه با راستگردانی‌هایی البته عبارت بالا را نمی‌توان صریح دراین دانست که کتاب برای پیرزاده است؛ زیرا در متن آمده است که پیرزاده «املا» می‌کرده است و می‌توان آن راابه این معنا دانست که تبریزی به دلیل سن زیاد و کسالتی که داشته است نمی‌توانسته بنویسد. از این‌رو می‌توان گفت که تبریزی مطالب را تقریر می‌کرده این بیان را قول علامه آقابرزگ تأیید می‌کند آیشان می‌نویسد: ولکن کتب المولی محمدباقر بن\|یلدار بخطه‌افي هامش النسخه: آنّه سمع من أستاذه السیّد العالم الفاضل العادل المیر محمد یوسف الطالقاني الذي کان من آرشد تلامیذ المولی رجب علي التبريزي الاصفهاني أنه کان یقول: ان هذا الکتاب للمولی رجب علي نفسه وکان کل یوم یکتب مقدار منه ويأتي به في المجلس الدرس ویقرئه علی تلامیذه. ولمّا توفي المولی رجب علي رأیث الکتاب عند الناس مصدر باسم پیرزاده. ثم قال الکاتب ما لفظه: چون واجب بود لهذا مرقوم شد تا خلق بدانند. (آقابزرگ. ۱۹۲-۱۹۱/۲۱:۱۴۰۳) در جایی دیگر علامه آقابزرگ نیز به این مطلب تصریح می‌کند. (آقابزرگ» ۸۶-۸۵/۹:۱۴۳۰) با توجه به آنچه از آقابزرگ نقل شد و آنچه در متن رساله آمده» آن گونه که نگارنده معتقد است» این کتاب باید از آن خود تبریزی باشد. دلیل دیگری که این کتاب از آن تبریزی است این است که آرا و اندیشه‌هایی که در آن آمده است» مشابه آن است که ما از تبریزی در رساله‌های دیگرش می‌بينيم. مولف محترم به نقل از استاد جلال‌الدین همایی کتابی را به اسم مبدا و معاد به تبریزی منتسب استاد جلال‌الدین همایی در کتاب دو رساله در فلسفه اسلامی از اثر فوق نام برده و عباراتی از آن در خصوص تجدد امثال و حرکت جوهری نقل می‌کند. (ص نوزده) بامراجعه به متن کتاب استاد جلال‌الدین همایی می‌توانیم برخی از عبارت‌هایی را که ایشان ازاین رساله بیان کرده است بیاییم. استاد سه عبارت را نقل می‌کنند: آغاز عبارت اول این چنین است: «وتجدد الأمغال عندهم عباره ...». (همایی» ۱۳۸۱: ص ۲۷) این عبارت با آنچه در رساله الاأصیل الصیل آمده همخوانی دارد. (تبریزی» ۱۳۸۶: ص ۴۴) آغاز عبارت دوم این چنین است: «وبیان فساد ذلک أنّ العقل الأوّل ...». (همان‌جا) این عبارت نیز در ادامه عبارت بالا در رساله الاصل الأصیل ذکر شده است. (همان: ۴۵-۴۴) آغاز عبارت سوم این چنین است: (ذا فرضنا شیئا یتحرک في ذاته ...). (همان: ص ۲۸-۲۷) آنچه دراین عبارت نسبتا طولانی آمده است را می‌توانیم در رساله الصل الاصیل نیز بياییم. (همان.ص با توجه به آنچه گفته شد این احتمال تقویت می‌شود که منظور استاد همایی از رساله مبدا و معاد رساله مستقلی نیست بلکه همان رساله الاصل الاصیل است که نام دیگری بر آن نهاده شده است. البته درهیچ یک ا زکتاب‌های تراجم وتذکره کتابی به نام مدآ و معاد برای تبریزی نام برده نشده آنچه ازاین کتاب مورد بررسی قرا ر گرفت تنها مقدمه آن بود و مطالب فصل‌های کتاب ارزیابی نشد. داوری نهایی نگارنده درباره کتاب این است که این کتاب در اصل ترجمه‌ای است از بخش‌هایی از رساله الأصل الاصیل که با آوردن ترجمه و متن عربی در پاورقی بر حجم کتاب افزوده شده است. در این کتاب شاهد نقل عبارت‌هایی از رساله اثبات واجب نیز هستیم. شایسته بود که این کتاب که در اصل رساله دکتری مولف است از قوت بیشتری هم در مطالب وهم در قلم برخوردار باشد و اغلاط املایی که در این کتاب راه یافته چندان به چشم نخورد. تا به حال در پنج پایان‌نامه کارشناسی ارشد درباره تبریزی و آرای فلسفی او بحث شده است. از میان این پنج پایان‌نامه دو مورد به صورت کامل به تبریزی پرداخته و سه مورد دیگر به تطبیق و بررسی آرای او با دیگر فیلسوفان به ویژه ملاصدرا پرداخته‌اند. در ادامه این پایان‌نامه‌ها را معرفی می‌کنيم و به‌اجمال .نادعلی کاخکی, صدیقه (۱۳۸۹)» رابطه عقل و دین از دیدگاه ملاصد را و ملارجبعلی تبریزی» استاد راهنما: سیّدعلی علم الهدی» استاد مشاور: مرضیه اخلاقی» دانشگاه پیام نور استان تهران. فصل سوم این پایان‌نامه با عنوان «رابطه عقل و دین از دیدگاه ملارجبعلی تبریزی» از صفحه ۱۱۶ به بعد درباره نظراین سال‌سی‌ودوی شم نارق چهازم مب روا ان.۴( \|۲۲۱۷ \| پژوهشهایی نابستنده دریازی ملازجیعلی تتريزی ملارجبعلی تبریزی در بیشتر آثار خود از جمله رساله وجودیه» تعلیقات» اصول آصفیه» معارف الهیه که توسط محمدرفیع پیرزاده گردآوری شده و رساله‌ای تحت عنوان آثبات واجب تعالی به بحث پیرامون مبدا هستی؛ اشتراک لفظی وجود بین واجب و ممکن. مولف محترم رساله تعلیقات را از آن تبریزی دانسته» در صورتی که این رساله از آن شاگردش میرقوام الدین رازی تهرانی است. رساله وجودیه و رساله اثبات واجب تعالی دو رساله نیستند» بلکه دو نام اشاره به یک رساله دارد. ملارجبعلی تبریزی منکر صفات حتق‌تعالی نیست» بلکه آنچه وی آن را او قائل به اصالت ماهیت بوده است..لذااتانی فکری خوّیشن را براساس اصالت ماهیت البته ملارجبعلی تبریزی دو دیدگاه درباره اصالت وجود و ماهیت دارد. از این‌رو نمی‌توان با قاطعیت درادامه مولف محترم بیشتر سعی بر آن دارد تا سخنان تبریزی را بر اساس آثار شاگردانش به‌ویژه میرقوام‌الدین رازی تبیین کند. از این‌رو بهتر بود که موضوع پایان‌نامه ایشان نیز به شاگردان تبریزی اختصاص می‌يافت. نه خود تبریزی. پیش‌فرض مهم این پایان‌نامه این بوده است که شاگردان تبریزی به آرای او بسیار وفادار بوده‌اند و هر چه او می‌گفته این شاگردان یا تکرار می‌کردند یا بسط می‌دادند. از این‌رو موجه خواهیم بود که برای بازسازی آثار استتاد به آثار شاگردان مزاجعه کنیم. هر چند که این پیش‌فرض تا حد قابل ملاحظه‌ای صحیح است اما باید توجه داشت که برخی از شاگردان تبریزی در بعضی از مبانی با تبریزی مخالف بودند و آنها را نمی‌پذیرفتند» مانند قرچغای‌خان در مسئله قاعده الواحد و ملاعباس مولوی در مسئله وجود ذهنی. از این‌رو باید توجه داشت که شاگردان او نیز آرای اختصاصی که با استاد مغایر است نیز داشته‌اند و برای بررسی هر مسئله‌ای باید به صورت مجزا خود .موحد یکتا عطیه (۱۳۹۳)» بررسی تطبیقی آرا هستی‌شناسی ملاصدرا و ملارجبعلی تبریزی» استاد راهنما: سحر کاوند» استاد مشاور: طاهره کمالی‌زاده» دانشگاه زنجان. فصل سوم این پایان نامه با عنوان «هستی‌شناسی ملارجبعلی تبریزی» از صفحه ۳۹ به بررسی رای تبریزی در هستی‌شناسی می‌پردازد. پژوقفهایی نایستنذه درب ارو منالارجیعلی تبریيی \| ۱۲۲۲ سال سی‌ودوم, قنم از زارف روای ما1۳ در حقیقت ملارجبعلی مکتبی را بنیان نهاد که در مقابل حکمت متعالیه قرار داشست و آرای هستی‌شناسانه او کاملا مخالف با ملاصدرا و شاگردانش بود و بسیاری معتقدند که مکتب ملارجبعلی و شاگردانش در خیلی از موارد در روند رشد حکمت متعالیه تأثیرگذار اینکه مدرسه تبریزی را مخالف مدرسه ملاصدرا به صورت مطلق مطرح کنیم دلیل موجهی ندارد؛ زیرا در زمان تبریزی که معاصر ملاصدرا بوده است» هنوز حکمت متعالیه به صورتی که ما می‌شناسیم وجود نداشته است. از این‌رو می‌توان قائل به‌تفصیل شد. به این معنا که در بعضی از آرا تبریزی مخالف ملاصدرا بوده است» اما در برخی از موارد یا با یک سنت فلسفی همراهی کرده» مانند آنچه درباره الهیات سلبی می‌بینيم يا با آرای فیلسوفان اسلامی در مسئله‌ای خاص مخالفت داشته است و این امر اختصاص به ملاصد را ندارد» مانند آنچه درباره وجود ذهنی می‌بینیم یا برخی از آرای فیلسوفان را بازتفسیر کرده است» مانند آنچه درباره امکان اشرف می‌بينيم. از این‌رو نمی‌توان تبریزی راتنها به عنوان مخالف ملاصد را مطرح کرد. ادعای دیگر مولف این است که بسیاری معتقدند مدرسه تبریزی سبب رشد حکمت متعالب شین ای اما برایاایناایپهاین اشخاص حتی به عنوان نمونه نیز اشاره نمی‌شود. در صفحه ۱۲۴ مولف مطلبی را از نسخه خطی تعلیقات مطرح و این رساله را به تبریزی منتسب می‌کند. این رساله از آن تبریزی نیست و از:آن شاگردش میرقوام الدین رازی تهرانی است. زارع شاه‌آبادی» مهدیه» (۱۳۹۵)» نظرات فلسفی ملارجبعلی تبریزی و تأثیرات کلامی آن» استاد راهنما: محسن مروی‌نام بغداد آبادی» استاد مشاور: محمدحسین دهقانی محمودآبادی» دانشگاه میبد. از این .عسگری» مهدی» (۱۳۹۷)» تبیین و بررسی آرای ملارجبعلی تبریزی در رساله الأصل الأصیل» استاد راهنما: حمیدرضا خادمی» دانشگاه ادیان و مذاهب. این پایان‌نامه از آن نگارنده این سطور است. متأسفانه عدم تتبع در نسخه‌های خطی, نادیده‌گرفتن رساله المعارف اللهيه در تبیین آرای تبریزی و اعتماد به نسخه چاپی الاصل الااصیل در ارائه آرای حکیم تبریزی از کاستی‌هایی است که این پایان‌نامه به .بالویی» مسلم» (۱۳۹۸)» بررسی ادله منکران وجود ذهنی (ملارجبعلی تبریزی و علیقلی بن قرچغای‌خان) و موافقان (میرداماد و ملاصدرا) آن» استاد راهنما: حمیدرضا خادمی» دانشگاه ادیان و مذاهب. بخش کوچکی ازاین پایان‌نامه به زندگی, آثار و شاگردان تبریزی اختصاص يافته و بعد از آن به تقریر و نقد تبریزی در مسئله وجود ذهنی پرداخته شده است. تقریر و نقدها به صورت عمده از پایان‌نامه عسگری سال سی‌ودوی شم نار هام مرواب ان :۴ ۲۲۳۱ \| ,پژومشهایی نایسنده دریاری مالارجیعلی تبريزی نوشته شده است. از این‌رو این قسمت حاوی نکته جدیدی نیست. با توجه به آنچه درباره این پایان نامه‌ها گفته شد. شایسته است که در قالب رساله دکتری يا پایان‌نامه مبانی انکار حرکت در جوهر در انديشه حکیم ملارجبعلی تبریزی عنوان بالا نام مقاله‌ای است که در شماره پاییز مجله تاریخ فلسفه (۱۳۹۹ شماره دوم) ص ۵۳- ۸ منتشر شده است. این مقاله برگرفته از رساله دکتری است که به راهنمایی دو تن از اساتید دانشگاه فردوسی مشهد نوشته شده است. تا آنجا که نگارنده جست وجو کرده این مقاله از جدیدترین کاری‌هایی است که در فضای دانشگاهی درباره تبریزی انجام گرفته است. یکی ازآرای مهم تبریزی انکار حرکت در مقوله جوهر است. نگارندگان مقاله سعی بر آن داشته‌اند تا با مراجعه به منابعی که نگارندگان در نوشتن این فقاله استفاده کرده‌اند باموارد ذیل مواجه می‌شویم: تبریزی» ملارجبعلی» (۱۰۶۸)» اصلل الاصول (ظ «الأصول الاصفيه)» نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی» شماره ۰۱۰۲۲۸ کاتب میرقوام الدین محمد رازی شاگرد ملازجبعلی تبریزی. سس (۱۰۷۷ق)» رساله في التشکیک» نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد جمهوری اسلامی ایران. سس (۱۰۷۹ق)» رساله في التشکیک» نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد جمهوری اسلامی ایران. م8 (۱۳۸۶) 1 اضول الاصفيه (اصل الاصول)» تصحیح و مقدمه عزیز جوانپور هروی و حسن اکبری نگارندگان منبع اطلاع خود از آرای تبریزی راسه نسخه خطی ویک نسخه چاپی می‌دانند. البته از بررسی منبع اول: دراین نسخه به نام کتاب تصریحی نشده است. حال اینکه نگارندگان اسم این بررسی منبع دوم و سوم: تا آنجا که نگارنده به منابع کتابشناسی دسترسی داشته. هیچ جا برای تبریزی رساله‌ای به عنوان رساله فی التشکیک ذکر نشده است. با مراجعه به سایت کتابخانه ملی و اسناد جمهوری اسلامی می‌توانیم شماره این نسخه را بيابیم. شماره نسخه ۵.۱۵۴۰۷ است که در مقابل آن پژوغشیایی نازستنذه درباری مالارجیجلی تبرییزی \|۱۲۲۴ سال سی‌ودوم خنم ازقچهاو سمل :۱1۴ نام محمد بن حیدر رفیعا را نوشته است. علامه آقابزرگ نیز در کتاب الذريعه می‌نویسد: رساله ني التشکيک: للفقیه المتکلم الحکیم المیرزا رفیع الدین محمد بن حیدر الحسيني المعروف بالمیرزا رفیعا النائني, من مشایخ العلامه المجلسي, توفي (۱۰۹۹) و (۱۰۸۲) طبعت علی هوامش شرح در جایی دیگر نام این کتاب آقسام التشککيک وحقیقته» ثبت شده است. (همان: ۲۷۱/۲) با توجه به آنچه گفته شد می‌توان گفت که نگارندگان محترم ملارجبعلی تبریزی را با ملارفیعا نائینی اشتباه گرفته بررسی منبع چهارم: با یک مراجعه ساده به جلد کتاب می‌توان دید که مصححان نام کتاب را الاصل الاصیل گذاشته و در ذیل آن نوشته‌اند: «اصول آصفيّه». بنابراین نام این کتاب آن گونه که نگارندگان نگارندگان در جایی از نسخه خطی وآذرجای آذیگر از نسخه چاپی رساله الأصل الأصیل استفاده کرده‌اند. برای نگارنده مشخص نشد که دلیل‌این کار چیست؟ آیا نسخه خطی را مغلوط می‌دانسته‌اند یا دلیل دیگری داشته است؟ البته در این مقاله برای ارجاع به نسخه خطی ازاین ضابطه استفاده شده است: (تبریزی» ۲۱:۱۰۶۸). همان طور که بر اهل تحقیق پوشیده نیست. در ارجاع به نسخه‌های خطی به برگ و پشت يا رو بوذن آن آدرس داده می‌شود. با توجه به آنچه درباره منابع تحقیق نگارندگان عنوان بالانام مقاله‌ای است که در شماره چهارم» سال هفتم مجله تاریخ فلسفه (۱۳۹۶) ص ۵۷- ۲ منتشر شده است. در این مقاله ی نگارندگان بر آن بوده است تا مواجهه تبریزی و ملاصدرا با چکیده این مقاله فاقد معیارهای استاندارد چکیده‌نویسی است. بیان مسئله هدف از نگارش مقاله» روش تحقیق (این مورد اختلافی است) و نتیجه اجمالی که در هر چکیده استاندارد باید وجود داشته باشد» دراین چکیده دیده نمی‌شود. از این‌رو با خواندن این چکیده دغدغه نگارندگان محترم مقاله مشخص نشده و ابهام موجود در عنوان مقاله نیز برای خواننده احتمالی برطرف نخواهد شد. ... چراکه ملارجبعلی به‌شدت دغدغه‌های کلامی داشته و پذیرش اشتراک معنوی وجود بین واجب سال سی‌ودوم شم ار چهارمم و ان.۱ \|۲۲۳۵\| پژوهشهایی نابسنده درباره ملارجبعلی تبریزی و ممکن وانتساب صفات به ذات باری‌تعالی را به دور از تنزیه و منافی آیات و روایات می‌دانسته ... منظور از اینکه تبریزی «به شدت دغدغه‌های کلامی داشته» به شدت مبهم است و مشخص نمی‌کند که دغدغه‌های کلامی تبریزی چه بوده که با توجه به آنها به نفی عینیت صفات با ذات و اشتراک بسیاری ملارجبعلی را مشایی دانسته‌اند» اما از آنجا که ائولوجیابه عنوان یک اثر نوافلاطونی» کتاب مورد استناد او بوده و بدون شک از آن تأثیر پذیرفته است» نمی‌توان او را یک مشایی نگارندگان محترم به این «بسیاری» حتی در حد اشاره نیز اشاره نمی‌کنند و مشخص نمی‌شود آن دسته بسیاری که تبریزی را مشایی می‌دانستند چه کسانی هستند..در ادامه نگارندگان معتقدند که تبریزی فیلسوف مشایی ناب نیست؛ زیرا در آثار خود به انولوجیا استناد.می‌کند. با توجه به این ملاک باید گفت که هیچ فیلسوف مشایی نابی در عالم اسلام وجود ندارد؛ زیر تمام فیلسوفان عالم اسلام از افولوجیا به گونه‌ای متأثر بوده‌اند. فی‌المتل قاعده الواحد که یک:قاعنده:توافلاطونی است و خود نگارندگان نیز به این قاعده اشاره می‌کنند. (ص ۶۷-۶۶) ابن سینا نیز به این قاعده قائل است و به آن استناد می‌کند. با ملاک پیش‌گفته ابن سینا نیز نمی‌تواند فیلسوف مشایی ناب باشد؛ چراکه از آموزه‌های نوافلاطونی در آثار خود بهره برده است. بنابراین آن گونه که نگارنده این سطور معتقد است» ملاک مشایی‌بودن يا نبودن فیلسوفی را باید در جای دیگری جست وجو کرد نه دز استفاده فیلسوف در متون معتبر به وی القابی همچون «افصح المتکلمین»» «اکمل المتبحرین» ییا به این متون معتبر در متن مقاله ارجاعی داده نشده است. (در مورد آرا و عقاید فلسفی تبریزی باید گفت که وی به‌شدت معتقد به الهیات تنزیهی است و چون فلوطین که خدا را ورای وجود می‌داند» معتقد است که ما هیچ صفتی حتی وجوب وجود را نمی‌توانیم به خدا نسبت دهیم (همان‌جا) درادامه آرای فلسفی دیگری نیز به تبریزی منتسب می‌شود. نگارندگان برای انتساب این آرا به تبریزی از هیچ یک از رساله‌های وی استفاده نکرده‌اند و ارجاعی به آنها نداده‌اند. درادامه نگارندگان به اتولوجیا در اصول آصفیه و اثبات واجب اشاره می‌کنند. با خواندن این بخش پژوهشهایی نابسنده دریاره ملارجبعحلی تبریزی \|۱۲۲۶ سال سی‌ودوم؛ شم ار چهارم میروآ ان.۱۳۰ دانسته می‌شود که منظور از اتولوجیا در این متن نه مواجهه مسئله محور بلکه مواجهه اسم‌محور است. توضیح آنکه نگارندگان هر جا که تبریزی اسمی از کتاب ائولوجیاآورده است را مواجهه تبریزی با افولوجیا در دو رساله اصول آصفیه و اثبات واجب معرفی کرده‌اند. البته این مورد یک استغنا دارد و آن هم قاعده الواحد است که تبریزی در جایی که از این قاعده بحث می‌کند از اولوجیانامی نمی‌برد. (ص ۷۰-۶۶) با توجه به این نکته می‌توان دانست که نگارندگان روشی واحد برای برخورد و مواجهه تبریزی با اتولوجیا نداشته‌اند. در جایی مسئله محور و در باقی موارد اسم‌محور پیش رفته‌اند. در ضمن تبریزی در جایی از رساله الأصل الأصیل ستایشی از ائولوجیامی‌کند که خوب بود نگارندگان به آن نیز اشاره می‌کردند. (تبریزی» ۸۱-۸۰:۱۳۸۶) بنابراین اگر نگارندگان به صورت مسئله محور با انولوجیا و مواجهه تبریزی با آن برخورد می‌کردند. مسائلی که تبریزی از اولوجیاگرفته بیشتر ازآن است که در این مقاله به آن اشاره شده است. برای جلوگیری از اطاله کلام سخن درباره این مقاله را درهمین‌جا جمعی از نویسندگان۱۳۸۹(۰) فرهننگ اعلام علوم عقلی اسلامی» مرکز پژوهشی دایرهالمعارف علوم عقلیاسلامی قوّسسه آطوزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)» قم. در جلد دوم این فرهنگ در صفقحه ۲۹۸ یک صفحه درباره تبریزی بحث شده است. دراین مد خل می خوانیم: «ملارجبعلی تبریزی اصفهانی.منطقی» فیلسوف» عارف» متکلم شیعه ائناعشری وایرانی». تا جایی که نگارنده این سطور جست وجو کرده» از تبریزی به صفت منطقی در جایی یاد نشده است. بهتر بود به جای عارفت ا زکلمه صوفی استفاده می‌شند:دراین فرهنگ ابتدا از نام‌ها والقاب تبریزی بحث شده و بعد از آن به استادان وی و بعد از آن به شاگزدان و آثارش پرداخته شده است. «نامها و القاب دیگر: ملا رنجب عللی تبریزی؛ واحد تبریزی؛ اصفهانی» رجب علی تبریزی؛ تبریزی» ملارجب علی». نگارنده نتوانست فرق مورد اول و آخر را متوجه شود. آیا «ملارجب‌علی تبریزی» با «استادان: عبدالرزاق لاهیجی؛ میرابوالقاسم فندرسکی؛ سیّدمیرمحمد یوسف طالقانی؛ محمد بن عبدالفتاح تنکاینی (سراب)؛ علی‌قلی بن قرچغای خان». شاید جز میرابوالقاسم فندرسکی که بتوان وی را به عنوان استاد تبریزی مطرح کرد دیگرانی که دراین نوشته از آنها یاد شده است» شاگردان تبریزی بوده‌اند» نه استادان وی. توضیح مطلب اینکه در هیچ‌یک از تراجم و تذکره‌هایی که درباره تبریزی درآنها مطلبی وجود دارد» به این مسئله تصریح نشده که عبدالرزاق لاهیجی نزد وی تحصیل سال سی‌ودوم شمان چهارمم و ان.۱ \|۲۲۷\| پژوهشهایی نابسنده درباره ملارجبعلی تبریزی کرده است. از لاهیجی که بگذریم» سیّدمیرمحمد یوسف طالقانی (آقابزرگ» ۱۴۳۰ق: ۶۴۴/۸)» فاضل سراب (همان: ۶۷۱/۹) و علیقلی بن قرچغای خان (قرچغای خان» ۱۷۰/۱:۱۳۷۷) از شاگردان تبریزی «شاگردان: ملاعباس مولوی؛ محمد رفیع زاهدی (پیرزاده)؛ محمد شنیی اسفواتی) میرقوام‌الدین تهرانی؛ محمد تنکاینی؛ حکیم محمدحسین» . البته شاگردان تبریزی بیشتر از مواردی است که ذکر شد. اما اینکه محمد تنکابنی (فاضل سراب) هم در زمره اساتید تبریزی است و هم در زمره شاگردان تبریزی سهوی است که باید برطرف شود. (نگارنده آگاه است که بعید نیست هر دو فیلسوف نزد یکدیگر درس خوانده باشند» اما درباره فاضل سراب (محمد تنکابنی) و تبریزی این مورد منتفی است). منظور از حکیم محمدحسین» محمدحسین قمی برادر قاضی سعید قمی است که او نیز از «آثار: الاصول الاصفيه؛ الاصول الاصفيه (فی الحکمه» انوار جليه؛ تطبیق ما ورد فی الشرع من امر المعاد علی صفات النفس و ملکاتها و علومه؛ حاشبه بر اسفاژ ملا صدر؛ دیوان واحد تبریزی؛ رساله فی اشترال لفظ الوجود بین الواجب و غیره؛ رساله نی المعاد؛ رساله کلید بهشت؛ رساله‌ای در علیت و معلولیت؛ عین الحکمه؛ لمعات الهيه (فی اثبات الوجود و صفاته»؛ المعارف الالهيه؛ وجوديه (اثبات الواجب) به فارسی». تفاوت رساله الاصول الاصفیه ی الاضول الاصفيه «فی الحکمه) برای نگارنده مشخص نشد وتا جایی که جست وجو شده این دو رساله یکی هستند. شاید نویسنده در صدد اشاره به اسم دیگر این کتاب یعنی الأصل الاصیل بوده است: انوار جلیه» حاشیه براسفان رساله في المعاد» رساله در علیت و معلولیت و لمعات الهیه آثاری هستند کهآ زان بریزی بسکند و زریسنده منهگ رها سا میا امه او وی تبریزی توشته است. حدس نگارنده این سطور آن است که این موارد از روی مقدمه تصحیح الأصل الاصیل نوشته رساله في اشتراک لفظ الوجود بی بین الواجب و غیره همان رساله وجودیه یا اثبات واجب است و تفاوتی بین آنها وجود ندارد. رساله عین الحکمه از آن تبریزی نیست و از آن یکی از شاگردان او به نام میرقوام‌الدین رازی تهرانی است. رساله کلید بهشت هم به چند نفر منتسب است (برای مثال به فاضل هندی» قاضی سعید قمی و ملامحمدصادق اردستانی»» از این‌رو انتساب قطعی آن به تبریزی محل تأمل بسیار است. بنابراین این مدخل با توجه به حجم اندکی که دارد. حاوی مطالب نادرستی در بخش دوم به بررسی سه اثری می‌پردازیم که تا به حال از تبریزی منتشر شده است. پژوهشهایی نابسنده دریاره ملارجبعلی تبریزی \|۱۲۲۸ سال سی‌ودوم؛ شم ار چهارم میروآ ان.۱۴ از این رساله دو تصحیح موجود است» یکی تصحیح استاد علامه سید جلال‌الدین آشتیانی و دیگری تصحیح استاد عبدالّه نورانی. تصحیح استاد نورانی با مقدمه خوبی همراه است و در آن به معرفی نسخه‌ها پرداخته شده است» اما نسخه استاد آشتیانی این گونه نیست و مصحح محترم بیشتر بر جرح آرای تبریزی همت گماشته است. این رساله نسخه‌های متعددی در کتابخانه‌های ایران دارد. نگارنده توانسته است نسخه‌ای ازاین رساله را که در زمان حیات مولف نوشته شده است را بیابد. البته از این رساله نسخه‌های دیگری نیز وجود دارد که در عصر مولف نوشته شده‌اند. یکی از شاگردان تبریزی ملاحسن [شاید ملاحسن لاهیجی یا ملاحسن لنبانی] کتابی را به درخواست یکی از شاهان یا شاهزاده‌های صفوی به اسم تحفه الکمال می‌نویسد. تحفه الکمال در اصل ترجمه فارسی الاصل الاصیل همراه با اندکی اضافات است. ملاحسن قبل از ترجمه خاتمه رساله الصل الاصیل, رساله اثبات واجب را نیز نقل می‌کند. رساله اثات واجب با تقریر ملاحسن با آنچه استاد نوارنی و استاد علامه آشتیانی تصحیی کردند تفاوت‌هایی هم در عبارات و هم در مطالب دارد. بنابراین می‌توان گفت که اهمینت این ,نسخه .در این"اسست که در زمان موّلف و به دست یکی از شاگردان مدرسه تبریزی نوشته شده است. با توجه به این نسخه کهن و تازه‌یاب و دیگرنسخه‌های دیگر که دو مصحح قبلی از آنها استفاده نکرده‌اند؛ این زیناله باید با مقدمه‌ای درخور تصحیح شود. این رساله به طور ناقص توسط استاد علامه سیّد جلال‌الدین آشتیانی در جلد دوم از منسخباتی از آثار حکمای الهی ایران تصحیح شده است. این رساله در یک مقدمه و سه مقاله و یک خاتمه نگاشته شده است. (تبریزی؛ ۱)۴۹۸/۲:۱۳۹۳ دز تصحیح استاد آشتیانی از برخی از بخش‌های این رساله ناراستی‌هایی وجود دارد که شامل افتادگی يا اغلاط املایی است. برای نمونه بخشی از آغاز این کتاب را بررسی می‌کنيم. آنچه نقل می‌شنود از نسخه استاد آشتیانی است و آنچه داخل [] قرار می‌گیرد توضیحات نگارنده است. برخی از آنچه داخل [] می‌آید» نسخه بدل و افتادگی‌هاست و برخی دیگر اغلاطی است که در متن راه یافته است. نسخه‌بدل نسخه‌ای است که از این رساله در کتابخانه ... نی لما وفقني الّه [في عنفوان السن وغضاضه الفضن] لخدمه سده السنيه [السده] المولی [للمولی] الأعظم وعتبه [العتبه] العليه العالم المعظم [المکرّم» شیخ أجلّه الحکما الالهیین ورئیس ۳نگارنده برخلاف نظر مشهور که معتقدند این کتاب از آن محمدرفیع زاهدی معروف به پیرزاده شاگرد ت که این رساله از آن خود حکیم ملارجبعلی تبریزی است. از این‌رو به تبریزی ارجاع داده شده است. دلایل نگارنده تا حدی در مقاله زیر بیان شده است. ر.ک به:عسگری» مهدی و سوری» محمد. (۱۳۹۹) «نقد و بررسی تصحیح رساله الأصل الاأصیل ملارجبعلی سال سی‌ودوم؛ شم ار چهارم میروآ ان.۱ ۳۳۹۱ پژوهشهایی نابسنده دریاره ملارجبعلی تبریزی العرفا المتبحرین و ] قدوه الحکما الراسخین وزبده الأولیا المتألهین» [عین الانسان وانسان العین استاد البشر العقل الحادي عشر] صاحب الملکات الملکيّه و [الصفات الرضیه المرضیه المتخلّی بالأخلاق اللهیه]» ذو [ذی] الرّي الصائب والفکر الغاقب النسان العادل الفاضل الشریف الالهي [الحکیم التقي النقي مقتدانا] مولانا رجبعلي [التبريزي] ... . (همان جا) با توجه به آنچه نقل شد و نسخه‌های متعددی که از این رساله در کتابخانه‌های ایران وجود دارد» لازم از این کتاب دو تصحیح در دسترس است» یکی ناقص که توسط استاد علامه جلال‌الدین آشتیانی درجلد اول منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران منتشر شده که همراه با تعلیقات انتقادی مصحح است و دیگری تصحیح کامل این رساله است که توسط عزیز جوانپور هروی و حسن اکبری بیرق منتشر شده است. تصحیح ناقص این رساله که توسط استاد آشتیانی انجام شده» بر اساس نسخه شخصی استاد و نسخه‌ای انجام گرفته که در مجلس شورای اسلامی بوده است. نگارنده این سطور توانسته به چهار نسخه زمان مولف دست پیدا کند: از آنجا که نستخه‌های استاد آشتیانی نسخه‌های متأخر هستند و تصحیح ناقص است و عملاه سختان تبریزی توسط استاد نقداشنده‌اند» این تصحیح نسخه کامل این تصحیح نیز فاقد ارزش علمی است در این تصحیح انواع ناراستی‌ها اعم از اغلاط املایی» رمزگذاری‌های بدون توضیح» مقدمه ضعیف؛ انتخاب‌نکردن نسخه مناسب برای نسخه اساس»؛ استفاده از نسخه بدل‌ها با اعتبار کم و... راه یافته است. این رساله نیز همچون دیگر آثار تبریزی نیازمند بازتصحیح بر مبنای نسخه‌های کهن آن است: یکی از این نسخه‌های کهن» نسخه‌ای است که به خط میرقوام الدین رازی در سال ۱۰۶۸ نگارش شده است." با توجه به آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که آثاری که درباره تبریزی منتشر شده است» نابسنده هستند و برخی در محتوا و برخی در روش پژوهش دچار ایراداتی هستند که باید بازنویسی و بازنگری شوند. درباره آثاری که از خود تبریزی منتشر شده نیز می‌توان گفت که این آثار با وجود تلاشی که مصححان آنها کرده‌اند کافی نیستند واين آثار با توجه به نسخه‌های کهنی که از آنها یافت شده است ۴ نگارنده باهمکاری استاد دکتر محمد سوری این تصحیح را نقد کرده است. مشخصات مقاله در پاورقی شماره سه موجود آشتیانی, سیّدجلال‌الدین؛ منتخباتی از آثار حکمای الهیی ایران؛ چاپ سوم قم» بوستان کتاب. ۱۳۹۳. آقابزرگ تهرانی, محمدمحسن؛ الذريعه پلی تصائیف الشيعه؛ چاپ سوم؛ بیروت؛ دارالأضوا ۱۴۰۳+ ؛ طبقات علام الشيعه؛ بیروت» دار \|احیا التراث العربی, ۱۴۳۰ اکبری بیرق حسن, جوانپور هروی» عزیز؛ مقدمه بر الاصل الاصیل؛ تهران, انجمن آثار و مفاخر فرهنگی, ۱۳۸۶. امینی» جبار؛ ملارجبعلی تبریزی و مکتب فلسفی اصفهان؛ تهران» انتشارات مولی, ۱۳۹۸. بالویی. مسلم؛ بررسی ادله منکران وجود ذهنی (ملارجبعلی تبریزی و علیقلی بن قرچغای خان) و موافقان (میرداماد و ملاصدرا) آن؛ استاد راهنما: حمیدرضا خادمی, دانشگاه ادیان و مذاهب. تبریزی, ملارجبعلی؛ الاصل الاصیل؛ تصحیح عزیز جوانپور هروی و حسن اکبری بیرق؛ تهران, انجمن آثار و مفاخر رساله اتسازف ایک در منتخباتی از از حکمای ای ایزان ال عصرمیرذ ناه و میرقنترسکن اعصر جاظرزاق, جمعی از نویسندگان؛ فرهنگ اعلام علوم عقلی اسلامی؛ مرکز پژوهشی دایرهالمعارف علوم عقلی اسلامی موسسه آموزشی جوارشکیان«عباس؛ «مبانی انکار حرکت گ#هری‌بظر انگاهشه يم ملارجبعلی تبریزی»؛ مجله تاریخ قلسفه:شمازه ذوم: خوانساری» محمن‌باقز؛ روضات اجان نکاس 6 نها الیل قم: اسمامیلیان:۱۳۹۰۰: عسگری, مهدی؛ تبیین و بررسی؟أزای ملارجبعلی تبریزی در رساله الاصلالاصیل؛ استاد راهنما: حمیدرضا خادمی, قرچغای خان, علیقلی؛ احبای حکمت؛ تصحیح و تحقیق فاطمه فنا؛ با مقدمه غلامحسین ابراهیمی دینانی؛ تهران. دفتر کرباسی‌رآده اسفیانی, قلی: گوهرنک یی اقریی لا ریما و ملاضه را در تواجه با آتولو یاه بای فلسفه سماره کرین, هانری؛ تاریخ فلسفه اسلامی؛ ترجمه سید جواد طباطبایی؛ تهران» انتشارات مینوی خرد ۰۱۳۹۶ موحد یکتا عطیه؛ بررسی تطبیقی آرای هستی شناسی ملاصدرا و ملارجبعلی تبریزی؛ استاد راهنما: سحر کاوند؛ استاد ناذعلی کاخکن, صدیقه؛ رابطه عقق و کول ار کوگاه ملاصدرا و ملاوطیعلی تبریزی؛ استاد راهنما: سیّذعلی علم‌الهدی؛ استاد مشاور: مرضیه اخلاقی, دانشگاه پیام نو استان تهران, ۰۱۳۸۹ نصر» حسین؛ مکتب فلسفی اصفهان درتاریخ فلسفه در اسلام؛ ترجمه عبدالحسین آذرنگ؛ تهران؛ مرکز نشر دانشگاهی. نصرآبادی. محمدطاهر؛ تذکره؛ مقدمه و تصحیح و تعلیقات محسن ناجی نصرآبادی؛ تهران؛ انتشارات اساطیر ۰۱۳۷۸ همایی, جلال‌الدین؛ دو رساله در فلسفه اسلامی؛ تهران, موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران» ۰۱۳۸۱	ملارجبعلی تبریزی یکی از حکمای عصر صفوی است که در مدرسه فلسفی اصفهان به فلسفه ورزی پرداخته است. او و شاگردانش را می توان مدرسه ای جدا از مدرسه میرداماد و ملاصدرا دانست که آرا و نظرات خاص به خود را دارند که در اغلب آنها با مدرسه میرداماد و ملاصدرا مخالف اند. موضوع این مقاله بررسی چند اثر درباره تبریزی و سه اثری است که تا به حال از او منتشر شده است. آثاری که درباره تبریزی مورد بررسی قرار می گیرد یکی در قالب کتاب و چند اثر دیگر در قالب مقاله، پایان نامه و مدخل منتشر شده اند. روش این مقاله کتابخانه ای است و با توصیف و نقد همراه است. نتیجه اجمالی که این مقاله می گیرد این است که تا به حال در قالب کتاب، پژوهش درخور توجهی که تمام آرا تبریزی را دربرگرفته باشد تألیف نشده و در مقاله ها و مدخل ها نیز جز چند مورد معدود اثر قابل توجهی تولید نشده است.
15,687	508985	رفتارهای متعددی در قانون حمایت سواستفاده تلقی شده‌اند اما کیفر متناسپی برای آن‌ها پیش‌بینی نشده است. به‌عبارت دیگر, قانون‌گذار در جرم‌انگاری نسبتا خوب اما ادر کیفرگذاری پرایراد عمل کرده است. قانون در مسیر جرم‌انگاری سواستفاده جنسی چالش‌هایی نیز به‌همراه دارد» مانند اینکه بین سن مسئولیت کیفری اطفال و سن حمایت از آن‌ها تفکیک صحیحی صورت نگرفته است و یا اینکه بسیاری از سواستفاده‌های حنسی در قانون مجازات اسلامی به‌عنوان جرایم حدی شناخته می‌شوند ولی قانون‌گذار بین اعمال حد يا تعزیر اقدام قابل‌قبولی را انجام نداده است» درحالی که می‌توانست از مینا ۳۶۰ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) قرار دادن بلوغ برای مسئولیت کیفری فاصله بگیرد و علاوه‌بر حد» مجازات تعزیری مقرر در قانون را واژگان کلیدی: سواستفاده جنسی تماسی» سواستفاده جنسی غیرتماسی, اطفال و نوجوانان» اولین گام برای توجه به یک آسیب و حمایت از آن» به‌رسمیت شناختن بزه‌دیده است و در دوران مدرن چنین امری میسر نیست جز به دست قدر قدرت و قوی شوکت قانون. زمانی‌که قانون‌گذار یک رفتار آسیب‌رسان به طفل يا نوجوان! را در قلمرو حقوق کیفری می‌آورد» علاوه‌بر اینکه با وضع کیفر قبح رفتار و میزان اهمیت آن را برای جامعه تعیین می‌کند؛ باب حمایت‌های رسمی و غیررسمی را نیز به‌طور غیرمستقیم می‌گشاید. در نظام حقوقی کشورهای مختلف و گزارش نهادها جرایم جنسی غلیه اطفال با غبارت "سواستفاده جنس" مورد پلکسی قراریظ ی گیرد." غلت آن است کهغبارت جرم جنسی پاسخگوی همه رفتارهای جنسي آسیب‌رسان به طفل نیست. این گروه به‌علت ویژگی- های ذهنی و جسمی حساس‌تر بوده و چون درحال رشد و شکل‌گیری هستند» کوچک‌ترین آزار و آسیبی می‌تواند آنها را به افرادی ضد اجتماعی در بزرگسالی تبدیل کند. برای نمونه» شاید برهنه شدن در مقابل یک فرد بزرگ‌سال يا نشان دادن تصاویر مستهجن به او نیاز به حمایت کیفری نداشته باشد ولی وقتی مخاطب طفل باشد» این رفتارها قطعا به وی آسّیب خواهند رساند. سازمان بهداشت جهانی در سال ۷۹۹۹ سواستفاده "جنسی * را چنین بیان کرد: «درگیر کردن یک کودک در فعالیت جنسی که درک کاملی از آن ندارد یا ناتوان از دادن رضایت است يا آمادگی کامل برای رضایت دادن در مورد آن را ندارد. این سواستفاده توسط یک کودک و فرد بزرگ‌سال يا دو کودک با یکدیگر که کودک سواستفاده کننده قدرت بیشتری دارد به‌منظور رفع نیاز جنسی و رضایت ۱. به‌علت جلوگیری از تکرار و در نهایت متناسب‌شسازی حجم مقاله از این پس عبارت طفل به‌تنهایی به‌کار می‌رود» ولی قطعا منظور از طفل» همه اشخاص مشمول قانون اعم‌از طفل یا نوجوان است. ۳ برای مطالعه بیشتر در مورد نقاط اشتراک و افتراق جرایم جنسی» انحرافات جنسی» تعرضات جنسی و سواستفاده 4. در بسیاری از نظام‌های حقوقی پیشرفته و در حیطه حقوق کیفری بزرگ‌سالان» اصل جرم‌انگاری مضیق پذیرفته شده» درحالی‌که در همان نظام‌ها در حوزه حقوق کیفری کودکان بزه‌دیده به‌لحاظ آسیب‌پذیری آنان از یک‌سو و اصل فراگیر بودن حمایت‌های قانونی از سوی دیگر جرم‌انگاری موسع پیش‌بینی شده است (نقل در: عباچی» ۰۱۳۸۴ ۱۸۷) ۵. از این پس هرجا در این مقاله سواستفاده به‌کار می رود منظور سواستفاده جنسی است. تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۶۱ شخص مرتکب انجام می‌شود که می‌تواند شامل تحریک و ترغیب کودک به مداخله در فعالیت‌های جنسی غیرقانونی و یا استفاده استتمارگرانه از کودک در فاحشه‌گری و برنامه‌های پورنوگرافی نیز باشد» (15 :1999 ,۱۷110). طبق گزارش دفتر بزه‌دیدگان جرایم» «سواستفاده شامل رفتارهای جنسی بدون رضایت» تحریک و تشویق اطفال به مداخله در رفتارهای جنسی و یا استثمار جنسی کودکان می‌شود» (2009:1 ,10۳ نصذ ۵ع0:0)) . در سال ۲۰۱۱ و البته متأثر از کمیته حقوق کودک سازمان ملل» تعریف موسع‌تری از سواستفاده ارائه شد که درنتیجه آن علاوه‌بر موارد ذکر شده» توریسم جنسی» قاچاق کودکان و فروش فرزندان به‌منظور سواستفاده جنسی و ازدواج اجباری نیز تحت شمول سواستفاده جنسی قرار گرفت (2011 ,4 انطا) ۳ 0۶ 5اد اون 3 0 عع ان )۰ قانون‌گذار ایرانی که مانند بسیاری از مواقع گمان می‌کند اگر به موضوعی بی‌توجهی و حتی آن را انکار کند» مشکل حل می‌شود. در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب ۱۳۸۱ از انواع کودک‌آزاری سخن گفته بود» جز کودک‌آزاری جنسی؛ اما قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۹ با اتخاذ رویه‌ای مشابه نهادهای بینالمّللی با آستفاده از عبارت «آزار یا سواستفاده جنسی» به حمایت کیفری از رفتارهای آسیب‌زا برآمده و پذیرفته است که سواستفاده از طفل یا نوجوان یک پدیده جهان‌شمول است؟ و قطعا راه چاره» پنهان کردن آن نیست. ماده ۱۰ قانون حمایت مقرر می‌دارد: «(هرکس نسبت به طفل یا نوجوان مرتکب آزار یا سواستفاده جنسی شود درصورتی‌که مشمول مجازات حد نباشد با درنظر گرفتن شرایطی مانند وضعیت بزه‌دیده» شرایط مرتکب و آثار جرم» به‌ترتیب زیر مجازات می‌شود: ۱- آزار جنسی تماسی توسط محارم يا با عنف به مجازات حبس درجه پنج قانون مجازات اسلامی؛ ۲-سایر آزارهای جنسی تماسی به مجازات حبس درجه شش قانون مجازات اسلامی؛ ۳-آزار جنسی غیرتماسی توسط محارم یا با عنف به یکی از مجازات‌های درجه هفت قانون مجازات اسّلامی؛ ۴- سایر آزارهای جنسی غیرتماسی به یکی از مجازات‌های درجه هشت قانون مجازات اسلامی؛ ۵ - بهره‌کشی جنسی از ۱ از این پس قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ۱۳۹۹ به‌منظور جلوگیری از تطویل مقاله با عنوان قانون حمایت آورده می‌شود. قانون مجازات اسلامی با قانون مجازات. قانون مجازات اسلامی کتاب پنجم با عنوان قانون تعزیرات و قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز می‌نمایند نیز با عنوان قانون سمعی و بصری ۲ استولتنبرگ و همکارانش در یک تحقیق فراتحلیلی با مطالعه ۲۱۷ مقاله در حوزه سواستفاده جنسی از اطفال که از سال ۱۹۸۰ الی ۰۸ ۰ چاپ شده بودند بیان کردند که تقریبا ۱۸ درصد از زنان و ۷/۶ درصد از مردان پیش از ۱۸ سالگی تجربه بزه‌دیدگی جنسی داشته‌اند (2011 ,له 2۲ و۶ داص:[ه5۸) ۲۶۲ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) طفل و نوجوان از طریق عرضه در اختیار گرفتن» وادار یا اجیر کردن برای هرزه‌نگاری يا سواستفاده جنسی به مجازات حبس درجه پنج قانون مجازات اسلامی؛ ۶- در دسترس قراردادن يا ارائه محتوا یا اثر مستهجن يا مبتذل به طفل يا نوجوان به یک یا چند مجازات درجه هشت قانون مجازات اسلامی؛ ۷- استفاده از طفل و نوجوان برای تهیه» تولید» توزیع» تکثیر نمایش» فروش و نگهداری آثار سمعی و بصری مستهجن يا مبتذل» حسب مورد به میانگین حداقل و حداکثر تا حداکثر مجازات مقرر در قانون مربرط؟ -واردات: صاحراته تکفیی: اتقار«عرضه: معامله پا بارگذاری مزا با از تن یا مبتذل که در آن‌ها از اطفال و نوجوانان بهره‌گیری شده و یا حمل و نگهداری آن‌ها به یکی از مجازات‌های درجه شش قانون مجازات اسلامی؛ ٩- برقراری ارتباط با طفل و نوجوان در فضای مجازی به‌منظور هرگونه آزار جنسی يا ارتباط جنسی نامشروع به یکی از مجازات‌های درجه شش قانون مجازات اسلامی». شایان ذکر است به‌موجب ماده ۱ قانون حمایت منظور از طفل هر فردی است که به سن بلوغ شرعی نرسیده است و منظور از نوجوان هر فرد زیر ۱۸ سال کامل شمسی است با توجه به تعاریف ارائه‌شده» می‌توان مصادیق سواستفاده را در دو گروه کلی تقسیم‌پندی کرد: اول» سواستفاده‌هایی که در آن‌ها طفل هدف رفتار جنسی مرتکب است و دوم» سواستفاده‌هایی که در آن‌ها طفل به‌مثابه وسیله‌ای در ارتباط با رفتارهای جنسی قرار می‌گیرد. رفتارهای جنسی تماسی و غیرتماسی در دسته اول و رفتارهایی نظیر هرزه‌نگاری و معامله طفل برای فحشا در دسته دوم قرار می‌گیرند که در ادامه هم از نظر تحلیل هست‌ها به معنای شرح قوانین فعلی و بازگویی نقاط ضعف آن و هم تا حدی از نظر تبیین بایدها یعنی شرح خلاها در دو گفتار مورد بررسی قرار می‌گیرند. پیش از پرداختن به موضوع شایان ذکر است بسیاری از رفتارهایی که سواستفاده تلقی می‌شوند. در قوانین دیگر نیز به‌عنوان جرم وجود دارند. ولی قانون‌گذار آن‌ها را ذیل سواشتفاده قرار می‌دهد تا سیاست افتراقی خاصی را به‌طور مثال از باب میزان مجازات يا گستره جرم انسبت آن اتخاذ کند. بدین‌ترتیب» دز این مقاله سواستفاده از اطفال يا نوجوانان از منظر حقوق کیفری ماهوی در قسمت‌های برجسته شده و متفاوت آن» تحلیل می‌شود و درنتیجه به ویژگی‌های مشابه و حتی ابهامات موجود در هریک از جرایم نظیر زنا یا قاچاق انسان که به کرات در منابع دیگر وجود دارد» پرداخته نمی‌شود. در برخی از سواستفاده‌ها نظیر مقاربت جنسی يا برهنه شدن در برابر طفل» خود طفل اعم‌از بدن یا حتی نگاه وی هدف مرتکب برای ارضای نیازهای جنسی است. ماده ۱۰ قانون حمایت در چهار بند ابتدایی خود بدون آنکه اشاره‌ای به مصادیق از باب تمثیل به‌منظور روشن شدن رفتار تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ارم مجرمانه داشته باشد» آزار جنسی تماسی و غیرتماسی با طفل را جرم تلقی کرده است. به‌همین دلیل خالی از وجه نیست نمونه‌هایی را که یکی از نویسندگان از مصادیق سواستفاده ارائه کرده است. "لوپز" بیان می‌دارد که سواستفاده عبارت است از: «برهنگی!؛ جایی‌که بزرگسالان در خانه و در برابر دیدگان کودکان برهنه رفت‌وآمد می‌کنند» لباس از تن درآوردن۲؛ هنگامی‌که بزرگ‌سال در برابر دیدگان کودک و به‌طور خاص هنگامی‌که تنها هستند» لباس خود را از تنش درمی‌آورد مشاهده کودک"؛ موردی که بزرگ‌سال آشکارا برهنه شدن طفل يا برهنگی وی را هنگامی‌که درحال حمام کردن یا ادرار کردن است به‌منظور تحريک جنسی تماشا می‌کند؛ عریان‌گرایی و نمایش آلت تناسلی؛؛ وقتی که بزرگ‌سال آلت خود را برای کودک به‌منظور تحریک جنسی خود یا کودک به نمایش می‌گذارد. بوسیدن؟؛ مجرم کودک را از روی شهوت يا به‌صورت بوسه‌های فرانسوی ببوسد. نوازش- کردن؟؛ فرد مجرم اندام‌های طفل نظیر پستان» ران‌ها یا اندام‌های تناسلی وی را نوازش کند یا از طفل بخواهد که او را نوازش کند» استمنا"؛ جایی که فرد بززگ‌سال در برابر دیدگان طفل یا طفل در برابر وی ویا با یکدیگر مرتکب استمنا می‌شوند يا برای یکدیگر این کار را انجام می‌دهند» آمیزش دهانی؛ اعم‌از اینکه طفل آلت تناسلی مجرم را در دهان خود قرار دهد یا مجرم چنین کاری را با آلت تناسلی طفل انجام دهد؛ مقاربت خشک!؟» هنگامی‌کهه مجرم آلت خود را میان ران‌های طفل قرار می‌دهد؛ مقاربت جنسی» اعم از اینکه مجرم با انگشتان دست واژن طفل را باز کند یا شی در آن وارد کند یا به‌وسیله آلت تناسلی خود طفل را مورد تجاوز مقعدی و مهبلی قرار دهد و یا زن مجرمی که آلت تناسلی طفل مذکر را در واژن خود قرار می‌دهد» (7-8 :2009 ,۳0م]). همان‌طور که مشاهده می‌شود در سواستفاده‌هایی که طفل» هدف ارضای جنسی مرتکب است. برخی رفتارها با تماس فیزیکی و برخی با تماس چشمی همراه اشنت. در ادامه» هریک از این دو دسته رفتارها که شرح صریح آن‌ها یکی از الزامات حمایت کیفری از اطفال بزه‌دیده سواستفاده رد فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) در بین سواستفاده‌های جنسی رفتاری که بیشترین آسیب را وارد می‌کند» سواستفاده‌های تماسی نظیر مقاربت خشک يا جنسی است که در بالا به آن‌ها اشاره شد.! قانون حمایت در دو بند ابتدایی ماده ۱۰ مقرر کرده است که اگر تماس جنسی با طفل توسط محارم يا به عنف اتفاق بیفتد» مرتکب به حبس درجه ۵ و در سایر آزارهای جنسی تماسی به حبس درجه ۶ محکوم می‌شود. پرسش‌هایی که باید در مورد این دو بند بررسی شود این است که اول» منظور از محارم چه کسانی هستند؟ دوم» عنف به چه معناست؟ سوم» سایر آزارهای جنسی تماسی شامل چه مواردی می‌شوند؟ و چهارم اینکه سواستفاده‌های مذکور با بسیاری از جرایم حدی مقرر در قانون مجازات مانند زنا یا لواط هم‌پوشانی دارد» ازاین‌رو اگر رفتاری مصداق هر دو مجازات قرار گرفت» چه تصمیمی باید اتخاذ کرد؟ این پرسش‌ها در قالب سه بند آزارهای جنسی تماسی به عنف يا توسط محارم (الف)؛ سایر آزارهای جنسی تماسی (ب) و در نهایت حل تعارض در اعمال حد یا تعزیر (پ) مورد بررسی قانون‌گذار در بند الف ماده ۱۰ مجازات مرتکب آزار جنسی تماسی را درصورت وجود دو مشخصه محرم بودن مرتکب و به عنف بودن رفتار از سایر آزارهای جنسی تماسی تفکیک و با آن شدیدتر برخورد کرده است. با توجهابه اطلاق مجارم, بند:یک شامل,هرسه دسته محارم نسبی» سببی و رضاعی می‌شود. برای طفل دختر افرادی نظیر پدار برادر»عمو, دایی و برای طفل پسر افرادی مانند مادر» خواهر خاله و عمه محرم نسبی محسوب می‌شوند. در محارم سببی یعنی کسانیکه به‌واسطه ازدواج دائم یا موقت با فرد محرم می‌شوند» موضوع قابل‌توجه محرم محسوب شدن ناپدری و نامادری است. اگر مردی با زنی ازدواج کند و زن از همسر سابق خود فرزند دختری داشته باشد با وقوع نزدیکی بین زن و مرد؛ دختر به شوهر دوم مادر محرم می‌شود و هم‌چنین اگر زنی با مردی ازدواج کند که از همسر سابق خود فززند,پسر,دارد» به‌محض وقوع عقد این فرزند پسر پر همسر دوم پدرش محرم ابدی می‌شود» این دو نفر هم درصورت سواستفاده مشمول بند یک می‌شوند» حتی اگر رفتار بدون عنف و با رضایت باشد. در مورد محارم رضاعی نیز اگر رضاع جامع شرایط تحقق ۱. برای مطالعه در مورد آسیب‌های جسمی و روحی سواستفاده جنسی رک به: (هدایتی‌گودرزی» ۱۳۹۷). تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۶۵ پیدا کند» مرد و مرضعه (زن شیرده)» پدر و مادر شیرخوار می‌شوند و درنتیجه تمام انواع محارم نسبی موضوعی که قانون‌گذار را بر آن داشته است تا با توجه به ويژگي محرم بودن مرتکب» مجازات او را شدیدتر تعیین کند این است که آمار تجاوز جنسی به محارم در تحقیقات مربوط به روسپی‌گری چیزی بین ۲۲ تا ۲۵ درصد عنوان شده و در تحقیقات مربوط به دختران فراری این مسئله بین ۱۲ تا ۹ درصد در تغییر است که نسبتا آمار قابل توجهی است (مالجو؛ ۱۳۸۸: ۸۵) و دلیل اين میزان از جرم جنسی نسبت به محارم آن است که اصولا بزهکاران از اعتماد ایجادشده سواستفاده می‌کنند تا بتوانند رفتار خود را انجام دهند"۲ و هم‌چنین از افشای آن جلوگیری کنند. نکته آن است که قانون‌گذار صرفا محارم را مدنظر قرار داده است» درحالی که مرتکبان جنسی که از رابطه نزدیک سواستفاده می‌کنند» تنها محارم نیستند؛ بلکه کلیه نزدیکان و افراد قابل اعتماد مانند نابرادری» سرپرست. معلم و مربی طفل می‌توانند جزو این گروه باشند." بدین‌علت است که برخی ایالت‌های آمریکا نظیر فلوریدا به‌جای اشاره به محارم یا خویشاوندان؛ از افراد قابل‌اعتماد* نام برده‌اند. از نظر قانون این ایالت» «والدین» ناپدری» سرپرستان» مراقبان و پرستاران» مسئولان امور آموزشی و سلامت و مربیان طفل همگی در موقعیت اعتمادساز هستند و بدین‌جهت بر مجازات‌شان افزوده می‌شود. بدین‌طریق که تهاجم جنسی نسبت به اشخاص زير ۱۵ سال جنایت درجه ۴ محسوب می‌شود و از دو تا شش‌سال حبس دارد؛ لکن اگر مرتکب از افراد قابل‌اعتماد باشد» جنایت درجه سه محسوب شده و از چهار تا دوازده سال حبس دارد» (2005:5 ,7ط13). ماده ۲۸ کنوانسیون لانزاروته شورای اروپا" نیز درصورت سواستفاده از اعتماد کودک مجازات مرتکب را قابل‌تشدید دانسته است (داشاب, ۱۳۹۷: ۱۳۴). ۱. برای مطالعه بیشتر در مورد محارم رک به: (خمینی» ۰۱۳۸۵ ۲۸۱). ۲ هرچند بیشتر مطالعات حاکی از آن است که اطفال دختر توسط نزدیکان درون خانواده نظیر پدر یا پدرخوانده مورد سواستفاده قرار می‌گیرند و بیشتر اطفال پسر توسنط افراد خازج از خانواده» اما چیزی که در هر دو مشترک است وجود آشنایی و اعتماد قبلی بین مرتکب و بزه‌دیده است. (77 :2014 ,اع[ع5۳2 200 0۲6 طعه)) ۳ شایان ذکر است ماده ۲۲ قانون حمایت مجازات مرتکبی که سمت ولایت» وصایت» قیمومیت» سرپرستی و به‌طورکلی مراقبت از طفل يا نوجوان را برعهده دارد» تشدید و بالاتر از میانگین حداقل و اکثر تعیین کرده است» لکن نخست همچنان بسیاری از افراد قابل اعتماد تحت شمول ماده ۲۲ قرار نمی‌گیرند و دوما مجازات مرتکب مشمول بند یک يا سه نمی‌شود» بلکه مشمول بند دو و چهار می‌شود و سپس تشدید می‌شود. درحالی‌که نقد مذکور در متن این است که مجازات چنین مرتکبانی باید در کنار محارم قرار می گرفت. ومد صمتعنو‌احظ لمن5 +عصنعود صععفلنطت) ۵۶ و3۶0۲ جه صمقص حون عممع ۶ افصدم0) عط 1 .5 ۳۶۶ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) مشکل دیگری که استفاده از واژه خاص محرم در بند مذکور دارد این است که محرم بودن فقط در مورد جنس مخالف به‌کار می‌رود. درحالی‌که بسیاری از اوقات بزهکار و بزه‌دیده هم‌جنس هستند مثلا ناپدری» طفل پسر را هدف سواستفاده قرار می‌دهد که با توجه به واژه محارم نمی‌توان این فرد چالش اصلی‌تر در بند الف ماده ۱۰ معنای عنف و شرایط تحقق آن است. در برخورد با عف دو راه‌حل می‌تواند مطرح شود: یک اينکه عنف را به‌معنای هر فقدان رضایت واقعي باطنی تلقی کنیم که در این صورت» سواستفاده ناشی از قهر وغلبه و خشونت فیزیکی» اکراه و تهدید وهنگام خواب. مستی و بی‌هوشی» جنون و صغر سن بزه‌دیده و حتی سواستفاده ناشی از فریب و حیله همگی به عنف تلقی می‌شوند. دوم اینکه» عنف را صرفا به‌معنای فقدان رضایت ناشی از زور» غلبه و خشونت فیزیکی قلمداد کنیم. از نظر لغت «عنف نقطه مقابل "رفق" و در معنای شدت و مشقت به‌کار می‌رود. درنتیجه عنلف خصیصه‌ای مادی بوده و زمانی صادق است که رفتار متصضمن شدت و مبتنی بر خشونت و به‌کارگیری زور باشد. دکترین نیز عنف را مترادف عدم رضایت ندانسته و آن را نشانه اعمال خشونت و قهر و غلبه می‌دانند» (اکرمی» ۹۵ ۱۳: ۴۹). قانون مجازات نیز به‌عنوان قانون عام در بند ت ماده ۲۲۴ مقرر می‌دارد: «زنای به عنف يا اکراه مستوجب اعدام است»» که درنتیجه (یا» انفصال, معنای اکراه از عنف جدا می‌شود. ازاین‌رو سو- استفاده به عنف صرفا زمانی مشمول بند یک ماده ۱۰ قانون حمایت می‌شود که همرا با خشونت فیزیکی باشد و بزه‌دیده رضایت ظاهری هم نداشته باشد. حتی صرف طفل بودن بزه‌دیده را نیز نمی- توان به‌معنای عدم رضایت و عنف تلقی کرد.» زیرا نخست؛ قسمت نخست تبصره ۲ ماده ۲۲۴ قانون مجازات مقرر می‌دارد: «هرگاه کسی با زنی که راضی به زنای با او نباشد» درحال بی‌هوشی» خواب یا مستی زنا کند رفتار او در حکم زنای به عنف است» و بدین‌ترتیب زنای به عنف مستلزم خشونت فیزیکی و مقاومت بزه‌دیده است و در این مواردی‌که تنها رضایتوجود ندارد» صرفا مجازات زنای به عنف بر مرتکب بار می‌شود. دوما؛ از قسمت انتهایی تبصره مذکور که بیان می‌دارد: «در زنا از طریق اغفال و فریب دادن دختر نابالغ یا از طریق ربایش» تهدید و یا ترساندن زن» اگرچه موجب تسلیم شدن او شود نیز حکم مذکور جاری است»» چنین برداشت می‌شود که رضایت ناشی از فریب در مورد زنان مسموع نیست» یعنی حتی در حکم زنای به عنف هم تلقی نمی‌شود و صرف نابالغ بودن هم به‌معنی عدم رضایت نیست» بلکه رضایت ناشی از فریب در مورد نابالغ‌ها در حکم زنای تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۲۷ در بند دو ماده ۱۰ سایر آزارهای جنسی تماسی جرم‌انگاری شده است و با توجه به توضیحات مذکور سایر آزارها شامل مواردی می‌شود که مرتکب از محارم نباشد و یا تماس جنسی با خشونت و اجبار فیزیکی طفل همراه نباشد. درنتیجه اگر سواستفاده ناشی از ترساندن و یا فریب باشد و حتی در مواردی‌که طفل یا نوجوان رضایت کامل دارد» مرتکب براساس بند دو قابل‌مجازات است. یعنی قانون‌گذار کسی را که با طفل رابطه جنسی برقرار کند» اعم‌از اینکه طفل رضایت داشته یا نداشته باشد. قابل‌مجازات دانسته است. اين موضوع درحالی است که خود فرد زیر ۱۸ سال درصورت رضایت به‌موجب قانون مجازات اسلامی قابل‌مجازات است. از طرف دیگر, قانون‌گذار در ماده ۱ قانون مدنی حتی ازدواج دختران زیر ۱۳ و پسران زیر ۱۵ را نیز با اجازه ولی یا طفل مجاز دانسته و اين تعارض آشکاری است که ازدواج امکان‌پذیر باشد ولی رفتارهای متعاقب آن. سواستفاده تلقی شود و یا از جهتی فرد زیر ۱۸ سال بزه‌دیده باشد و مرتکب رابطه جنسی با آن به حبس درجه ۶ یا ۱۰۰ ضربه شلاق محکوم و از اطرفی خود بزه‌دیده اعدام شود. برای مثال» اگر نوجوان پسری با رضایت به‌عنوان مفعول با مرد بزرگ‌سال غیرمحصنی به‌عنوان فاعل مرتکب لواط شود» نوجوان پسر اعدام و مرتکب بزرگ‌سال به ۱۰۰ ضربه شلاق محکوم می‌شود یا اگر پدر ویا ناپدری از حربه‌های عاطفی استفاده کند و با دختر مرتکب رابطه جنسی شود امکان دارد دختر نیز تمی‌توان: فرد: زیر ۱۸ سال را مشموا] مقولایط کی کاد؛ آما برای همان رفتار آو را مانتد بزرگ‌سالان مجازات کرد. قانون‌گذار نتوانسته است سن حمایت کیفری از اطفال و نوجوانان را با سن مسئولیت کیفری هماهنگ کند. به‌عبارت دیگر نوجوان یا حتی طفلی که به‌عنوان بزه‌دیده تلقی می- شود خودش می‌تواند به استناد مواد قانون مجازات مجرم محسوب شود.» زیرا طبق ماده ۱۴۶ قانون مجازات اسلامی ملاک مسئولیت کیفری بلوغ است و این سن دز دختران ٩ سال تمام قمری و در پسران ۱۵ سال تمام قمری است. ولی قانون حمایت کلیه افراد زیر ۱۸ سال را تحت حمایت خود قرار داده است. مناسب‌تر آن است قانون‌گذار تقید بی‌دلیل به برخی احکام فقهی نظیر پذیرش بلوغ شرعی در تعیین سن مسئولیت کیفری» نقش ولی در ازدواج طفل يا نوجوان و تجویز ازدواج افراد زیر ۸ سال را کهان بگذارد تا ساحتمقلاس قین بمواسطه این اقدامات گوتدی نیاید: قانو نکذ ار.می تواند ۱ پنابر ماده ۱ کنوانسیون تکمیلی «الغا بردگی» تجارت برده و نهادها و اعمال مشابه برده‌داری» مصوب ۱۹۶۵ که مورد پذیرش ایران هم قرار گرفته است. اجبار زن به ازدواج بدون موافقت خود او بردگی تلقی می‌شود ۲۶۸ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) مانند بسیاری از کشورها افراد زیر ۱۳ یا ۱۶ سال را به‌طور کامل فاقد رضایت محسوب و هرگونه رابطه جنسی با آن‌ها را به عنف تلقی کند! و برای نوجوان ۱۶ تا ۱۸ ساله هم مسئولیت کیفری نقصان‌یافته متصور شود تا فردی که هدف حمایت بوده است» زیر تیغ مجازات قرار نگیرد. بسیاری از آزارهای جنسی تماسی قطعا مشمول جرایم حدی می‌شوند و درنتیجه ابهام به‌وجود می‌آید که در این صورت آیا باید فقط مجازات حدی مقرر در قانون مجازات را بر مرتکب اعمال کرد؟ پا حبس مقرر در دو بند یک و دو قانون حمایت مجازات نهایی مرتکب است؟ یا هر دو؟ جرایم جنسی تماسی یا مقاربتی که در قانون مجازات ذکر شده است عبارت‌اند از: زنا لواط تفخیذ مساحقه» همجنس‌گرایی انسان مذکر غیر از لواط و تفخیذ و همجنس‌گرایی انسان مونث غیر از مساحقه و سایر رفتارهای منافی عفت مانند تقبیل و مضاجعه بین زن و مرد." ماده ۱۰ قانون حمایت مقرر کرده است که «مرتکب آزار یا سواستفاده جنسی درصورتی‌که مشمول مجازات حد نباشد» به‌ترتیب زیر مجازات می‌شود»» ازاین‌رو با توجه به مفهوم مخالف جمله اگر سواستفاده» جرم حدی باشد مجازات مرتکب فقط حد است. اما فارغ از این موضوع که آثار ناهمخوان بسیاری دارد» برحسب عادت همیشگی در خود قانون نیز قانون‌گذار نماده معارضی قرار داده است تا این رسم نامیمون قانون‌نویسی شکسته نشود. ماده ۲۵ قانون حمایّت مقرر می‌دارد: «اعمال مجازات‌های موضوع اين قانون» مانع از اجرای مجازات‌های حدود قصاص و دیات نخواهد بود و درصورتی‌که در سایر قوانین برای مرتکب جرم موضوع این قانون مجازات شدیدتری مقرر شده باشد» مرتکب همان‌طور که ملاحظه می‌شود. اعمال هم‌زمان هر دو ماده امکان‌پذیر نیست» چون ماده ۰صرفا مجازات حدی را قابل‌اجرا دانسته» اما ماده ۲۵ از جمع مجازات سخن گفته است. در تفسیر این دو ماده از طرفی می‌توان حکم عام ماده ۲۵ را با توجه به قاعدهحکومت» حاکم بر تمام قانون ازجمله ۱ از نظر حقوق انگلستان» بنا به یک فرض قانونی» هیچ‌گاه نمی‌توان کودکان کمتر از ۱۶ سال را راضی به ارتکاب عمل جنسی با افراد بالای هجده سال دانست و کودکان کمتر از سیزده سال» راضی به ارتکاب عمل جنسی با هیچ‌کس فرض نمی‌شوند و بنابراین رضایت ظاهری آن‌ها فاقد ارزش است (تبصره ۸ ماده ۵ قانون جرایم جنسی مصوب ۲۰۰۳ نقل ۲ برای مطالعه نکاتی مانند اینکه: برای تحقّق زنا نیازی به انزال منی نیست و صرف دخول کافی است» در زنا حرمت زن بر مرد شرط است و به‌طورکلی جرایم جنسی و شرایط عمومی حاکم بر آن‌ها ر.ک به: (بیگی» ۱۳۸۸) و ( شاکری تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۶۹ ماده :۱ دانست و درنتيجه آن حد را با مجازات تعزیری مقرر در قانون حمایت جمع کرد. از طرف دیگر هم می‌توان با توجه به تعریف حد و حکم خاص ماده ۱۰ در سواستفاده‌های جنسی, صرفا مجازات حدی را قابل‌اعمال بر مرتکب دانست که به‌نظر می‌رسد این موضع صحیح‌تر باشد. با توجه به این دیدگاه و طبق شرحی که از مصادیق جرایم حدی در فوق ارائه شد» اين نتایج که برخی از آن‌ها مخالف سیاست کلی قانون‌گذار در کیفرگذاری تشدیدی به‌منظور حمایت کیفری از اطفال و نتیجه اول؛ قانون‌گذار در قانون مجازات» جز در یک مورد و آن هم با شرایط لرزان اهمیتی به سن طرف رابطه جنسی برای تشدید مجازات مرتکب نداده است و در سایر موارد مجازات یکسان و حتی کمتری درنظر گرفته است. طبق تبصره ماده ۲۲۴ قانون مجازات زنایی که از طریق فریب دختر نابالغ صورت بگیرد در حکم زنای به عنف است و مجازات مرتکب اعدام است. درنتیجه» اگر مرتکب دختر بالای ٩ سال تمام قمری را فریب دهد و با وی مرتکب زنا شود يا مردی پسری را اعم‌از طفل يا نوجوان فریب دهد و با وی مرتکب لواط شود مجازات اعدام پا حبس‌های مقرر در ماده ۱۰ قانون حمایت وجود نخواهد داشت» بلکه هر دو درصورت عدم احصان محکوم به صد ضربه شلاق حدی می‌شوند» ولی اگر رضایت صادر شده از دختر نابالغ و بر اثر فریب باشد مرتکب اعدام می‌شود و البته باز هم جایی برای قانون حمایت نیست. در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ مجازات فاعل لواط اعم‌از اینکه لواط به عنف باشد یارغیرعنف» اعدام بوه و‌شاید یدین‌غللت نیازی به پیش‌بینی و ذکر موادی از قانون به شرایط لواط به عنف نبود,.ولییآدرخان حاضر که مجازات فاعل لواط در شرایط غیراحصان و غیرعنف صد ضربه شلاق است حانئز اهمیت است که برای مثال» قانون‌گذار مشخص کند لواطی که با فریب نابالغ صورت می‌گیرد نیز در حکم لواط به عنف است که چنین موضوعی درحال حاضر ذکر نشده یت و تسه ما ۲۳ ۲هقیل شاج رها مود هم‌چنین در قانون مجازات عنف يا اکراه در زنا فقط از سوی زانی و در لواط فقط از سوی فاعل پیش‌بینی شده است» یعنی زنای به عنف از طرف زانیه و لواط به عنف از طرف مفعول» همان مجازات حدی غیر عنف را دارد. این موضوع در مورد لواط که مفعول هميشه اعدام می‌شود شاید قابل‌توجیه باشد ولی در مورد زنا که مجازات صد ضربه شلاق است» بازدارنده به‌نظر نمی‌رسد. پس اگر زنی پسری را به عنف يا اکراه به زنای با خود مجبور کند یا مردی پسری را مجبور کند تا با وی در نقش فاعل مرتکب عمل لواط شود زن صد ضربه شلاق حدی دارد و مرد اعدام می‌شود و قانون حمایت ۳۷۰ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) نتیجه دوم» اگر زنا لواط تفخیذ و مساحقه به عنف باشد در مورد زنا و لواط به‌طورکلی و فارغ از سن بزه‌دیده مجازات مرتکب اعدام است و در تفخیذ و مساحقه نیز صد ضربه شلاق حدی است. با توجه به این حالت درصورتی‌که فردی به عنف یا غیرعنف مرتکب تفخید و مساحقه نسبت به یک طفل یا نوجوان شود. در هیچ صورتی مشمول بند یک ماده ۰ نمی‌شود. نتیجه سوم» در جایی قانون‌گذار نابالغ بودن زانی را از موجبات تخفیف مجازات زانیه تلقی کرده است. درحالیکه» مجازات زنای محصنه و زنای با محارم اعدام است؛ اما ماده ۲۲۸ قانون مجازات مقرر می‌دارد که: «در زنا با محارم نسبی و زنای محصنه» چنانچه زانیه بالغ و زانی تابالغ باشد مجازات زانیه فقط صد ضربه شلاق است». با توجه به این حالت اگر زنی با پسری که با وی محرم است و زیر ۱۵ سال تمام شرعی است زنا کند.» مجازات صد ضربه شلاق حدی در انتظار وی است و اگر پسر نوجوان و بین ۱۵ تا ۱۸ باشد زن و البته نوجوان بزه‌دیده اعدام می‌شوند که این موضوع نتیجه چهارم قانون گذار در جرایم زنا لواط تفخیذ و مساحقه بر مبنای شرعی تأکید بر اندام- های تناسلی طرفین کرده است و رفتارهای جنسیّ تماسی دیگر مانند مجبور کردن طفل به آمیزش دهانی یا وارد کردن وسیله به قبل یا دبر طفل و نوجوان را حتی به عنف و با خشونت» نمی‌توان لواط یا زنای به عنف تلقی کرد.! سرانجام این مرتکب که رفتاراوی می‌تواند بسیار آسیب‌رسان‌تر از زنای به عنف باشد» با خوش اقبالی مشمول قانون حمایت می‌شود و درصورت اثبات عنف يا محرم بودن مرتکب,:حبس پیش از ۲ تا ۵ سال وذر غ بگاوظ رکب الیش از ۶ ماه تا ۲ سال در انتظار وی است که به‌نظر می‌رسد اگر قائل به فراروایت اثر شدت مجازات بر بازدارندگی جرم باشیم» به هیچ‌وجه مجازات بازدارنده‌ای نیست. درنتیجه» برای فرار از آثار نامناسب ذکرشده و در عین حفظ مجازات حدی, قانون‌گذار می‌توانست ماده ۱۰ قانون حمایت را به‌گونه‌ای بنویسد که مجازات حدی با تعزیری جمع شود و حکم ماده ۲۵ در همه موارد لازم‌الاجرا باشد. قانون‌گذار و هم‌چنین شورای نگهبان با وضع مجازات تکمیلی در حدود و تأیید آن و هم‌چنین ماده ۲۵ مذکور نشان داده‌اند که می‌توان علاوه‌بر مجازات ثابت شرعی» مجازات‌های دیگری نیز بر حدود افزود و این موضوع مغایرتی ۱ برای مطالعه بیشتر در این مورد و فارغ از مباحث کودک بودن بزه‌دیده رک به: (نوبهاری‌طهرانی؛ ۱۳۹۳). تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) [م برای ارضای غریزه جنسی همیشه نیازی به تماس فیزیکی با طفل نیست. قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۲ برای نخستین‌بار بدین گستردگی رفتارهای جنسی غیر تماسی را در بند سه و چهار ماده ۱۰ جرم انگاری کرده است. موضوعی که در رفتارهای جنسی غیرتماسی باید مورد بررسی قرار بگیرد» نخست» شناسایی مصداق‌های آن است (الف) و دوم» روشن کردن مجازات و حل تعارض همپوشانی آن با مجازات های تعزیری مقرر در قانون مجازات اسلامی (ب) است. رفتارهایی مانند تماشاگری جنسی! یا چشم‌چرانی» عورت‌نمایی "» استمنا در برابر دیدگان طفل یا کنار وی» مجبور کردن طفل به خودارضایی و مکالمات تلفنی جنسی نیز سواستفاده‌هایی هستند که بدون نیاز به تماس» مرتکب با آن‌ها به ارضای جنسی دست پیدا می‌کند و البته آثار مخربی بر طفل می‌گذارد. تا پیش از تصویب قانون حمایت پاسخ کیفری قاطعی در برابر این رفتارها وجود نداشت» مگر با شرایطی که در ادامه از آن‌ها بحث می‌شود. اما ماده ۱۰ قانون مذکور در بند سه و چهار سواستفاده‌های غیرتماسی را جرم تلقی کرده است و شدت مجازات را با توجه به محرم بودن مرتکب يا به عنف بودن رفتار و یا سایر شرایط تغییر داده است. در رابطه با این دو بند و مصادیق آن بند سوم ماده ۱۰ قانون حمایت برای آزار جنسی غیرتماسی توسط محارم يا به عنف» یکی از مجازات‌های درجه ۷ و برای سایر آزارهای غیرتماسی یکی از مجازات‌های درجه ۸ را تعیین کرده است. ازاین‌رو اگر پدری مرتکب عورت‌نمایی در برابر طفل شود يا به‌طور پنهانی وی را در حمام مشاهده کند و یا بیگانه‌ای طفل را با خشونت فیزیکی مجبور به خودارضایی کنده به یکی از مجازات‌های درجه هفت یعنی حبس از ۱٩ روز تا ۶ ماه, شلاق از ۱ ۳۱ ویا جزای نقدی از ۱ تا ۲ میلیون تومان محکوم می‌شوند ولی اگر مرتکب از محارم نباشد و رفتار هم به عنف نباشد» یکی از مجازات‌های درجه ۸ برای مرتکب تعیین می‌شود. برای مثال» اگر کسی که طفل را به سرپرستی گرفته است یا مربی و پرستار» مرتکب استمنا در برابر طفل شود یا بیگانه‌ای از طریق تلفن مکالمات ۲ افراد مبتلا به اين انحراف با نمایاندن قسمتی از بدن خود به دیگران موجبات ارضای امیال جنسی خود را فراهم می‌کنند و لذتی که از این عمل نصیب آن‌ها می‌شود. برابر لذتی است که اشخاص عادی از آمیزش جنسی احساس ۳۷۲ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) یکی از مجازات‌های درجه ۷ يا ۸ که قانون‌گذار برای سواستفاده غیرتماسی وطع کرده است. با توجه به احکام عام حاکم بر تعیین مجازات و میزان مجازات‌های مقرر در این دو درجه معقول و کاربردی به‌نظر نمی‌رسد. تبصره ۶ ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی اصلاحی ۱۳۹۹ مقرر کرده است: «چنانچه دادگاه در حکم صادره مجازات حبس را بیش از حداقل مجازات مقرر در قانون تعیین کند» باید مبتنی بر بندهای مقرر در این ماده و یا سایر جهات قانونی» علت صدور حکم به بیش از حداقل مجازات مقرر قانونی را ذکر کند. عدم رعایت مفاد اين تبصره موجب مجازات انتظامی درجه چهار است». یعنی اگر مقام قضایی بخواهد برای مرتکب حبس تعیین کند اصل اين است که به حداقل حبس حکم دهد و امکان عملی حکم به حداقل حبس مجازات‌های درجه هفت و هشت با توجه به صافی‌هایی نظیر تبدیل الزامی به مجازات جایگزین حبس و همچنین مجازات ناچیز جزای نقدی و شلاق مقرر در این دو درجه عملا در بیشتر موارد غیرممکن است . ذکر این نکته خالی از فایده نیست که در برخی کشورهای غربی که همچون کشور ایران نظام قانون‌گذاری اسلامی ندارند و در برابر رفتارهای جنسي با رضایت بزرگ‌سالان مقابله نمی‌کنند» در مورد رفتارهای آسیب‌رسان جنسی مانند عورت‌نمایی یا چشم چرانی برخورد سخت‌گیرانه دارند. برای مثال» به‌موجب ماده ۱۱ قانون جرایم جنسی انگلستان!» اگر شخصی به‌طور عامدانه» اقدام به یک نوع فعالیت جنسی کند و به‌منظور کسب لذایذ جنسی به‌نحوی این کار را انجام دهد که یک طفل زیر ۶سال (که به‌طور معقولی اعتقاد‌پل بالای ۱۶ یال برتان/اوانداره) وییاایک طفل زیر ۱۳ سال (به‌طور مطلق) در محل حضور داشته يا در جایی باشد که بتواند مرتکب را در حین اعمال جنسی مشاهده کند و یا اینکه بداند و یا اعتقاد داشته باشد که مجنی‌علیه آگاه از این موضوع است که او درحال چنین کاری است» مرتکب جرم شده و محکوم به حداکثر ده‌سال حبس خواهد شد. در مورد چشم‌چرانی نیز به‌موجب ماده ۶۷ این قانون اگر کسی به قصد کسب لذایذ خنسی«اعمال خصوصی و شخصی» کسی را مشاهده کند و بداند که شخص مقابل؛ راضی به چنین امرژی نیست و یا کسی که برای چنین عملی با استفاده از ابزار و وسایل خاص به دیگری کمک کند (معاونت خاص) ویا کسی که وسیله‌ای مانند دوربین را کار بگذارد تا چنین اعمال کسی را یا خود یا دیگری ببیند» محکوم به حداکثر دو سال حبس خواهد شد. ۲ درنتیجه با توجه به مجازات‌های سبک مقرر در دو بند سه و چهار احتمال بسیار کمی دارد عملا بتوان از آن‌ها طرفی جهت حمایت از اطفال و نوجوانان بست. ۲ برای مطالعه مواد دیگر قانون مجازات جرایم جنسی انگلستان ۲۰۰۳ رک به: (نوبهاری‌طهرانی» ۱۳۹۳). تحلیل کیفری ماهوی سواستفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۳ رفتارهای غیرتماسی در هیچ صورتی مشمول حد نمی‌شوند و درنتیجه از حکم ابتدایی ماده ۲۵ قانون حمایت خارج است اما قسمت انتهایی آن ماده که مقرر می‌دارد: «اگر در سایر قوانین مجازات شدیدتری برای مرتکب جرم موضوع اين قانون پیش‌بینی شده باشد» همان مجازات اعمال می‌شود» در این بند باید مورد بررسی قرار گیرد. به استناد این بخش از ماده اگر رفتار جنسی تماسی مشمول تعزیر باشد که مواد ۲۳۷ قانون مجازات اسلامی و ۶۳۷ کتاب پنجم تعزیرات از موارد آن می‌باشند» مجازات شدیدتر ملاک است. بر این مبنا اگر مرتکب از محارم باشد یا سواستفاده به عنف باشد. مثلا برادری آلت خواهر طفل خود را دستمالی کند یا مرد بیگانه‌ای به عنف وسیله‌ای را داخل دبر یا قبل دختری بکند» چون مجازات مرتکب در هر دو مثال طبق قانون مجازات» شلاق درجه ۶ ولی طبق قانون حمایت حبس درجه ۵ است» مرتکب مشمول بند یک قانون حمایت می‌شود. اگر رفتار با رضایت باشد و شرط محرم بودن نیز وجود نداشته باشد» مثلا پسر نوجوانی با رضایت با مردی آمیزش دهانی داشته باشد(ماده ۲۳۷ قانون مجازات) یا این اتفاق بین یک دختر نوجوان با مرد بیفتد (ماده ۶۳۷ قانون تعزیرات)» طبق اين مواد شلاق درجه ۶ و براساس قانون حمایت حبس درجه ۶ در انتظار مرتکب است. با توجه به اینکه هر دو مجازات درجه ۶ هستند, به‌طور قطع نمی‌توان گفت کدام‌یک شدیدتر است» اما با توجه به اینکه قانون حمایت آخرین اراده قانون‌گذار است و با استناد به تبصره ۳ ماده ۱۹ قانون مجازات که درصورت عدم تشخیص مجازات شدیدتر حبس را ملاک قرار می دهد اعمال مجازات بر مبنای بند دو ماده.*۱اقانون؛حمایت مناسب‌تر است. در رابطه با بند سه و چهار ماده ۱۰ قانون حمایت یعنی آزارهای جنسی غیرتماسی» در قانون مجازات ماده قانونی خاصی وجود ندارد. اینکه رفتارهای نامشروع غیرتماسی را به‌طورکلی و فارغ از سن مرتکبان جرم می‌توان مشمول ماده ۶۳۷ قانون تعزیرات دانست یا خیر» دو دیدگاه وجود دارد: برخی عقیده دارند ماده از رابطه نامشروع و عمل منافی عفت حرف زده است» ازاین‌رو رفتارهایی نظیر مکالمه‌های تلفنی يا اینترنتی که محتوای جنسی داشته باشد را می‌توان مصداق رابطه نامشروع دانست و براساس آن مجازات تعیین کرد. در مقابل برخی به تأسی از نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه! بر آن عقیده هستند که صرف مکامله تلفنی يا مکاتبه را نمی‌توان مصداق رابطه نامشروع ۱ اداره کل امور حقوقی قوه قضائیه بیان کرده است: «صرف مکالمه تلفنی» قدم زدن در پارک يا خیابان» مکاتبه و ... ۳۴ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) دانست!. اگر این رفتارها را مصداق ماده ۶۳۷ بدانیم؛ طبق ماده ۲۵ قانون حمایت» کسی که با طفل تماس تلفني حاوی مکالمات جنسی برقرار کرده یا پیامک‌های این چنینی به او می‌دهد. فارغ از اینکه از محارم باشد يا رفتارش به عنف باشد یا نه به‌علت شدیدتر بودن مجازات ماده ۶۳۷ مشمول آن می‌شود. اما درصورتی‌که چنین رفتارهایی را مصداق رابطه نامشروع ندانیم که به‌نظر چنین می‌رسد. فقط بند سه و چهار قانون حمایت برای مجازات مرتکب باقی می‌ماند. روشن است با استناد به ماده ۶۳۷ قانون تعزیرات نمی‌توان با پدیده‌هایی نظیر چشم‌چرانی يا عورت‌نمایی مقابله کیفری کرد چراکه با توجه به عبارت "رابطه نامشروع" قطعا رفتارهای یک طرفه مصداق واژه "رابطه" که مستلزم حضور و مداخله دو طرف است قرار نمی‌گیرد. لکن, با استناد به ماده ۸ قانون تعزیرات که برای ارتکاب اعمال منافی‌عفت در انظار عمومی حتی اگر خود عمل جرم تلقی نشود» مجازات تعیین کرده است» می‌توان عورت‌نمایی يا خودارضایی در علن را فارغ از جنسیت و سن مرتکب و بزه‌دیده» جرم تلقی و مجازات کرد. به‌عبارت دیگر» اگر فردی در علن و انظار عمومی در برابر طفل يا نوجوان چنین کارهایی را انجام دهد چون مجازات مقرر در ماده ۶۳۸ درجه ۶ محسوب می‌شود و از مجازات های مقرر در بند سه و چهار شدیدتر است مرتکب مشمول همین ماده می‌شود. اگر سواستفاده غیرتماسی در مکان‌های خصوصی و دور از انظار عمومی باشد مجازاتی در قوانین کیفری دیگر برای مرتکب وجود ندارد و وی حسب مورد مشمول بند سه و چهار بسیاری از سواستفاده‌های جنسی وجود دارد که طفل در آن‌ها یا به‌طورکلی هدف ارضای نیازهای جنسی مرتکب نیست یا حداقل در رفتار ابتدایی که جرم تلقی شده‌است» آسیب جنسی به طفل و ارضایی برای مرتکب وجود ندارد. به‌مغنای دیگر رفتارهایی که در این قسمت به‌عنوان سواستفاده جنسی تلقی می‌شوند» شرایط و مقدمات رفتارهای جنسی مستقیم و یا زمینه فساد اخلاقی طفل را ایجاد می‌کند. بسیاری از جرایم جنسی که در این حوزه قرار می‌گیرد مانند قاچاق اطفال به‌منظور سواستفاده جنسی» در فضای فیزیکی ارتکاب می‌یابد اما با گسترده شدن فضای مجازی بسیاری از سواستفاده‌ها نظیر هرزه‌نگاری کودکان يا نگهداری محتوای مستهجن اطفال که در فضای فیزیکی اتفاق می‌افتد با فضای مجازی پیوند می‌یابد و در این عنوان قابلیت طرح پیدا 09 حاوی دیدگاه‌های ذکر شده هستند. برای مطالعه آرای مذکور و آرای مشابه رک به: سامانه ملی تحلیل کیفری ماهوی سواستفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۷۵ می‌کند. ازاین‌روی در ادامه سواستفاده‌های دیگری که برخی در ماده ۱۱۰۱۰ و ۱۲ قانون حمایت مورد تصریح قرار گرفته و برخی نیز با بی‌مهری قانون‌گذار روبرو شده است با توجه به فضای ارتکاب آن‌ها یا حداقل ارتباط بیشتر با آن فضا مورد بررسی قرار می‌گيرند. ۱-۲- سواستفاده جنسی مرتبط با فضای مجازی يا محتوای رایانه‌ای قانون حمایت از بند پنج تا بند آخر ماده ۰ را به جرم‌انگاری رفتارهایی پرداخته است که با فضای مجازی و يا محتوای رایانه‌ای ارتباط دارند. این رفتارها» جز ارتباط گرفتن با طفل در فضای مجازی» همگی پیرامون هرزه‌نگاری و آثار سمعی و بصری مستهجن و مبتذل قرار می‌گیرند. اگر روزی برای مشاهده یک تصویر مستهجن, تابلوی نقاشی يا کتابی بود که دسترسی به آن هزاران مشکل داشت و احتمال افشای آن نیز بالا بود» امروزه فضای مجازی با قدرت انتقال سریع اطلاعات و دسترسی آسان به آن‌ها در کنار گمنامی و مخفی کردن اطلاعات, فضای باز و امنی را برای تولیدکنندگان و دریافت- کنندگان این‌گونه محتواها ایجاد کرده است. هر چند در برخی کشورها قانون‌گذار نسبت به این آثار موضعی اتخاذ نکرده است» اما زمانیک افرا ری ۹۸ ال ور ارتباظط با این آثار قرار می‌گزرنده سیاست. متفاوت و افتراقی خواهد بود. باید در نقش طفل در رابطه با محتویات مستهجن و مبتذل بین چهار حالت قائل به تفکیک شویم: یک حالت این است که خود طفل موضوع محتویات باشد (هرزه‌نگاری) (الف)» حالت دوم این است که طفل در رابطه با محختویات نقش ایفا کند (ب)» در حالت سوم» این محتویات به طفل داده می‌شود (پ) و:در نهایت حالت چهارم که در آن مرتکب نسبت به محتویات تولید شده با ویژگی حالت اول عملیاتی انجام می‌دهد (ت). در بین انواع رفتارهای پیرامون هرزه‌نگاری» آنچه که تقبیح جهانی را به‌همراه دارد هرزه‌نگاری کودکان است. پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق کودک درخصوص فروش» فحشا و هرزه‌نگاری کودکان در سال ۰۲۰۰۰ هرزه‌نگاری کودکان را چنین تعریف می‌کند: «هرزه‌نگاری کودکان به هرگونه نمایش کودکان درگیر در فعالیت‌های واقعی يا مجازی بارز جنسی با هر وسیله یا هرگونه نمایش اندام جنسی کودک برای اهداف جنسی گفته می‌شود» ( نقل در: عباچی» ۱۳۸۸: ۸۹). گروه تخصصی اینترپل در جرایم علیه کودکان نیز تعریف ذیل را ارائه داده است: «پورنوگرافی کودک نتیجه استثمار جنسی یا سواستفاده از کودک است و آن را می‌توان هر ابزار ترسیم‌کننده یا تشریح‌کننده استتمار جنسی تعریف کرد؛ ازجمله در موارد و مطالب نوشتاری يا شنیداری که بر ارگان‌ها یا رفتار جنسی ۳۷۶ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) با وجود قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک درخصوص فروش» فحشا و هرزه‌نگاری کودکان که در سال ۱۳۸۹ به‌تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسید! و طبق اين پروتکل دولت‌های عضو متعهدند در راستای مبارزه با هرزه‌نگاری کودکان اقدامات مناسب از قبیل جرم‌انگاری و تعیین مجازات متناسب را به‌کار ببندند» لکن تا قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ۱۳۹۹ عبارت هرزه‌نگاری در هیچ قانونی به‌کار نرفته بود و سیاست جنایی افتراقی نیز نسبت به این موضوع در مورد کودکان اتخاذ نشده بود. قانون حمایت در بند د ماده ۱ هرزه نگاری را عبارت دانسته است از: «تهیه و تولید هر اثری که محتوای آن بیانگر جذابیت جنسی طفل يا نوجوان مانند برهنگی» آمپزش» عمل جنسی يا اندام جنسی باشد.» با توجه به این تعریف از هرزه‌نگاری مشخص است» منظور بند پنج ماده ۱۰ قانون حمایت که مقرر می‌دارد: «بهره‌کشی جنسی از طفل و نوجوان از طریق عرضه, در اختیار گرفتن» وادار یا اجیر کردن برای هرزه‌نگاری يا سواستفاده جنسی به مجازات حبس درجه پنج قانون مجازات اسلامي؛» آن است که مرتکب برای ساخت اثر مستهجن و مبتذل از اطفال استفاده کند» یعنی طفل يا نوجوان بازیگر اصلی آن اثر باشند؛ مثلا از بدن برهنه او عکس گرفته شود یا فیلمی از خود ارضایی وی گرفته شود یا از فعالیت جنسی آمیزشی نوجوان» فیلم و تصویر تهیه شود. رفتار فیزیکی مرتکب در این بند عرضه کردن» در اختیار گرفتن» وادار و یا اجیر کردن طفل يا نوجوان برای کارهای مذکور است. درنتیجه پزهکار هم می‌تواند تهیه‌کننده و یا کارگردان اثر تولیدی باشد و هم می‌تواند فردی غیر از آن‌ها باشد» مثلا پدری دخترش را مجبور کند که دز اثر امستهجنی که فرد دیگری می‌سازد» نقش ایفا کند و در برابر آن پول بگیرد. اگر تهیه‌کننده دختر نوجوانی را اجیر کند تا در فیلم مستهجن وی ایفای نقش نماید یا عکاسی به دختر نوجوانی پول بدهد تا به‌صورت برهنه در برابر دوربین عکاسی وی بنشیند» مرتکب می‌تواند مشمول بند پنج بشود به‌شرط آنکه بهره‌کشی جنسی محقق شود. به‌عبارت دیگر رفتارهای مذکور در این بند مقید به بهره‌کشی جنسی است که اثر مترتب بر رفتار است و به‌طور قطع سونیت خاص مرتکب نیز باید برای عرضه يا اجیر کردن» سواستفاده جنسی از طفل باشد. باید این موضوع را با توجه به ماده ۲۵ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ملحوظ نظر قرار داد که اگر مرتکب مشمول قانون سمعی و بصری نیز بشود» باید حکم به مجازات شدیدتر صادر کرد. اشتباه قانون‌گذار این است که در بند ۵ رفتارهای هرزه‌نگاری را محدود کرده است» یعنی با عوامل تولید» عوامل فنی و به‌طورکلی افرادی که در ساخت اثر مستهجن و مبتذلی که طفل موضوع آن است ۱ برای مطالعه بیشتر در مورد این پروتکل رک به: (نوری» ۱۳۸۶). تحلیل کیفری ماهوی سواستفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۷ نقش دارند نمی‌توان با این بند برخورد کرد و باید آن‌ها را مشمول ماده ۳ قانون سمعی و بصری ویا ماده ۷۴۲ قانون تعزیرات دانست. درنتیجه قانون‌گذار هیچ‌گونه سیاست افتراقی حمایتی خاصی در حوزه هرزه‌نگاری اطفال اتحاذ نکرده است و بند پنج با توجه به رفتارهای اشاره‌شده در آن» سایه‌ای از هرزه‌نگاری است و فقط نام آن را یدک می‌کشد. ۲-۱-۲- فعالیت در آثار سمعی و بصری مستهجن و مبتذل اگر فرد زیر ۱۸ سال به‌طور غیرمستقیم در آثار سمعی و بصری مستهجن و مبتذل نقش داشته باشد کسی که از آن‌ها استفاده کرده است» مشمول بند هفت ماده ۱۰ قانون حمایت می‌شود. در اين بند از خود طفل بهره‌کشی جنسی نمی‌شود. بلکه آن‌ها در تهیه» تولید» توزیع» تکثیر» نمایش» فروش و نگهداری آثار سمعی و بصری مستهجن و مبتدل نقش دارند به این علت است که قانون‌گذار از سو استفاده جنسی در این بند سخن نگفته است» بلکه ابتدای بند عبارت "استفاده" از طفل یا نوجوان را به‌کار برده است. آثار مستهجن طبق بند اخ" ماده ۱ قانون حمایت شامل هرگونه محتوا اعم از صوتی یا تصویری که به‌صورت واقعی يا غیرواقعی بیانگر برهنگی کامل زن یا مرد- آمپزش- عمل جنسی یا اندام جنسی انسان است می‌شود و آثار مبتذل طبق بند "ح" عبارت است از هرگونه محتوا یا قانون‌گذار مجازات مرتکب بند هفت را میانگین حداقل و حداکثر تا حداکثر مجازات مقرر در قوانین مربوط تعیین کرده است و درنتیجه مجازات مرتکب را احاله به قوانین دیگر داده است که اقدام شایسته‌ای نیست. در رابطه با آثار مستهجن و مبتذل و رفتارهایی که در این بند آمده ماده ۳ قانون سمعی و بصری و ماده ۷۴۲ قانون تعزیرات وجود دارد. با توجه به بند هفت مقام قضایی باید بررسی کند که مرتکب از طفل برای چه رفتاری اعم‌از تولید و توزیع استفاده کرده است و اين رفتار شامل کدام یک از دو قانون می‌شود. نکته‌ای که وجود دارد آن است که دو مقرره مذکور به ویژه ماده ۳ قانون سمعی و بصری,» ابهام های فراوانی دارد! ازجمله اينکه مجازات عوامل فرعی تولید ذکر نشده و یا عوامل اصلی تکثیر و توزیع معرفی نشده‌اند و همچنین هم‌پوشانی‌هایی بین دو مقرره قانونی وجود دارد که این احاله در بند هفت» ابهام‌های موجود را نیز به‌همراه خود خواهد داشت. ازاین‌رو مناسب‌تر بود قانون‌گذار بسیار صریح و روشن در بند مذکور مجازات مرتکب را نیز تعیین می‌کرد. ۱ بین قانون مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت می‌کنند. با ماده ۷۴۲ قانون مجازات, ابهام‌های فراوانی وجود دارد و در برخی موارد مشخص نیست کدام قانون را باید ملاک قرار داد. به‌طور قطع بررسی این دو قانون و ارتباط آن‌ها خارج از موضوع این مقاله است. برای مطالعه در این مورد رک به: ( آقایی‌نیا و عابد» ۱۳۹۱). ۳۷۸ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) ۳-۱-۲- در دسترس قرار دادن پا ارائه محتوا مستهجن يا مبتذل مشاهده آثار مستهجن و مبتذل پیامدهای بسیار ناگواری بر اطفال و نوجوانان می‌گذارد و احتمال اینکه آن‌ها رفتارهایی را که دیده‌اند بر همسالان خود یا کسانی‌که از آن‌ها سن کمتری دارند پیاده کنند» بسیار بالا می‌رود. قانون‌گذار در بند ۶ در دسترس قراردادن يا ارائه محتوا یا اثر مستهجن يا مبتذل به طفل يا نوجوان را جرم تلقی و یک يا چند مجازات درجه هشت قانون مجازات را برای آن تعیین کرده استت!, متأسفاته قانون‌گذار به اين نکته توجه ندارد که تعیین مجازات‌های سبک و بی‌اهمیت» قبح اخلاقی و سرزنش‌پذیری رفتار را نیز از بین می‌برد و در چنین صورتی نبود آن سودمندتر است. این برخورد بی‌اهمیت قانونگذار نسبت به اطفال درحالی است که بند الف ماده ۷۴۳ قانون تعزیرات مقرر کرده است: «هرکس از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده مرتکب اعمال زیر شود به‌ترتیب زیر مجازات خواهد شد: الف) چنانچه به‌منظور دست‌یابی افراد به محتویات مستهجن, آن‌ها را تحریک» ترغیب» تهدید يا تطمیع کند یا فریب دهد يا شیوه دست‌یابی به آن‌ها را تسهیل کرده يا آموزش دهد» به حبس از نودویک روز تا یک‌سال يا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. ارتکاب این اعمال درخصوص محتویات مبتذل موجب جزای نقدی از دومیلیون (۲.۰۰۰.۰۶۰)ریال تا پنجمیلیون (۵.۰۰۰۰۰۰۰) ریال است»» ازاین‌رو قانون‌گذار برای رفتاری به مراتب سبک‌تر و کم‌ضررتر از رفتار بند ۶ و فارغ از مخاطب آن» مجازات حبس تا بک‌شال ا تعیین,کرده مت رون پامگت که به استناد ماده ۲۵ قانون حمایت اگر بتوان مرتکب را مشمول ماده 3۷۴۳ انست».در رابطه با محتویات مستهجن به‌علت اگر مشتریان آثار مستهجن و مبتذلی که در آن‌ها از اطفال يا نوتخوانان بهره‌کشی جنسی می‌شود وجود نداشته باشند می‌توان امیدوار بود که تولید هرزه‌نگاری کاهش یابد» ازاین‌رو قانون‌گذار در بند هشت مقرر کرده است که: «واردات» صادرات» تکثیر» انتشار» عرضه» معامله یا بارگذاری محتوا یا اثر مستهجن يا مبتذل که در آن‌ها از اطفال و نوجوانان بهره‌گیری شده و یا حمل و نگهداری آن‌ها یکی از مجازات‌های درجه شش قانون مجازات اسلامی» را به‌همراه دارد. متأسفانه رویکردی که قانون‌گذار با وضع ماده ۲۵ اتخاذ کرده است» مخاطب قانون را سردرگم و ملزم به درنظر گرفتن همه ۱ قابل توجه است که ارائه محتوا ممکن است در فضای فیزیکی نیز انجام شود نظیر مجله یا عکس‌های حاوی تصاویر مستهجن يا مبتذل لکن به‌علت وجه غالب آن که در فضای مجازی ارتکاب می‌یابد و همچنین استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای در ساخت و تولید همان تصاویر اين جرم ذیل فضای مجازی مطرح شده است. تحلیل کیفری ماهوی سواستفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۷۹ قوانین مرتبط کرده است. بند ۲ ماده ۶۴۰ قانون تعزیرات» رفتارهایی نظیر صادرات و واردات اشیای خلاف عفت عمومی را جرم‌انگاری کرده که با توجه به گستره وسیع "اشیای خلاف عفت عمومی" قطعا آثار مستهجن و مبتذل نیز مشمول آن می‌شود» لکن با توجه به اينکه مجازات مقرر در ماده ۶۴۰ خفیف‌تر از بند هشت است. از گردونه رقابت خارج می‌شود و هیچ‌گاه امکان استناد به آن وجود ندارد. اتفاق مذکور برای ماده ۷۴۲ قانون تعزیرات که در رفتارهایی نظیر توزیع» انتشار یا معامله محتوای مبتذل و مستهجن با بند ۸ هم‌پوشانی دارد نیز به‌واسطه مجازات کمتر می‌افتد. اما ماده ۳ قانون سمعی و بصری هم رفتارهای تکثیر» توزیع و نگهداری اثر مستهجن يا مبتذل را جرم‌انگاری کرده است. اگر رفتار مرتکب نگهداری باشد» تبصره ۲ بند ب ماده ۳ قانون سمعی و بصری مجازات جزای نقدی از پانصدهزار تا پنج میلیون ریال را تعیین کرده است که در مقایسه با مجازات درجه ۶ مقرر در قانون حمایت» مجالی برای بروز پیدا نمی‌کند. فارغ از اختلافاتی که بین نویسندگان حقوقی در رابطه با جرم بودن نگهداری آثار مستهجن و مبتذل برای استفاده شخصی وجود دارد» باید گفت اگر در آن اثر از اطفال بهره‌گیری شده باشد قطعا نگهداری آن برای استفاده شخصی جرم است و یکی از قصدهای قانون‌گذار با توجه به تبعات آن» جلوگیری از استفاده شخصی است؛ چراکه دیدن این‌گونه آثار می‌تواند فرد را به سواستفاده از طفل تحریک کند. اگر رفتار مرتکب توزیع و تکثیر باشد با توحه به مجازات‌هایی نظیر دو تا پنج‌سال حبس و حتی افساد فی‌الارض» امکان رجحان ماده ۳ قانون سمعی و بصری بر قانون حمایت روشن است. به هر حال مقام قضایی با توجه به قانون سمعی و بصری باید بررسی کند که آیا اثر مستهجن است یا مبتذل و اینکه مرتکب بار اولش است يا بار دوم و در نهایت مدنظر قرار دهد که مرتکب از عوامل اصلی توزیع و تکثیر است يا خیر؟ در نهایت شایان ذکر است یکی از «بزرگ‌ترین تهدیدها برای کودکان» آن است که بچه‌بازها و افراد خطرناک دیگر می‌توانند از راه اینترنت و یا چت کردن قربائیان خود را جذب کنند و آن‌ها را در دنیای واقعی به دام بیندازند (دیآنجیلیز» ۱۳۸۳: ۴۱)»» ازاین‌رو قانون‌گذار در بند نه ماده ۱۰ در یک اقدام بازدارنده هرگونه ارتباط با طفل در فضای مجازی را اگر با سونیت خاص آزار جنسی يا ارتباط جنسی نامشروع باشد» جرم تلقی و یکی از مجازات‌های درجه ۶ را برای مرتکب تعیین کرده است. پرسشی که باید از قانون‌گذار پرسید آن است که مگر ارتباط جنسی مشروع هم با افراد زیر ۱۸ سال وجود دارد؟ مگر آنکه منظور قانون‌گذار ازدواج با طفل يا نوجوان طبق مقررات قانون مدنی باشد. قانون‌گذار محترم باید فکری به حال سامان‌مندی و هماهنگی احکام قانونی با یکدیگر بنماید. نمی- توان از یک طرف ارتباط جنسی با زیر ۱۸ سال را سواستفاده جنسی تلقی کرد و از طرف دیگر از ارتباط جنسی مشروع با طفل سخن گفت و اجازه ازدواج قانونی آن‌ها را صادر کرد. هم‌چنین ۳۸۰ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) قانون‌گذار برای برقراری ارتباط به‌منظور آزار جنسی مجازات درجه ۶ تعیین ولی برای خود رفتار آزاررسان در بند سه و چهار مجازات درجه هفت و هشت وضع کرده است و این تعجب‌آور است که مجازات رفتار مانع و بازدارنده از مجازات جرم اصلی بیشتر است بدیهی است که سواستفاده از اطفال نیازمند دسترسی به آن‌ها است. به‌علت منافع موجود در این کارها افرادی هستند که اقدام به قاچاق و يا معامله اطفال منظور رفتارهای مذکور می‌کنند. این‌گونه جرایم نیز ذیل عبارت کلی سواستفاده جنسی قرار می‌گیرند. طبق ماده ۱۱ قانون حمایت «هرگونه معامله راجع‌به طفل يا نوجوان ممنوع بوده و مرتکب به مجازات حبس درجه پنج قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود؛ چنانچه این رفتار با هدف فحشا و هرزه‌نگاری» بهره‌کشی اقتصادی,» برداشت اعضای يا جوارح و یا استفاده از طفل و نوجوان در فعالیت‌های مجرمانه باشد» مرتکب به مجازات حبس درجه چهار قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود». قطعا انسان‌ها مال نیستند تا موضوع مغامله قرار گیرند» لکن اطفال چون اصولا اختیاری از خود ندارند» امکان دارد مسامحتا موضوع خرید و فروش قرار بگيرند. برای مثال پدری در قبال دریافت مالی فرزندش را به دیگری بفروشد يا جهت انجام کاری نظیر جابجا کردن مواد به دیگری به‌طورکلی در حوزه معامله اطفال تا تصویب ماده ۱۱ خلا قانونی وجود داشت» چراکه با توجه به رضایت والدین به‌عنوان فروشنده و خریدار و نیت خیر هر دو طرف به‌منظور مراقبت بهتر از طفل هیچ رفتار مجرمانه‌ای ارتکاب پیدا نمی‌کرد. اما با توجه به این ماده هیچ توجیهی جهت معامله طفل پذیرفته نیست و فارغ از هر سونیت و انگیزه خاضی رفتار معامله‌کنندگان جرم است و حبس درجه ۵ دارده لکن اگر سونیت خاص هر کدام از طرفین معامله استفاده از طفل جهت فحشا یا هرزه نگاری باشد» این مجازات به جبس درجه ۴ افزایش خواهد یافت. ضرورتی ندارد هر دو طرف معامله سونیت خاص داشته باشند؛ برای مثال کسی می‌تواند برای پدر فقیر طفلی این چنین وانمود کند که هدفش از خرید طفل نگهداری وی در شرایط بهتر و خوشبحت کردن او است. لکن قصد خاصش استفاده از طفل جهت فحشا باشد در این صورت و به شرط انجام معامله پدر طفل به حبس درجه ۵ و خریدار به حبس درجه ۴ محکوم می‌شود. شایان ذکر است فحشا به استناد بند چ ماده ۱ قانون حمایت عبارت است از هرگونه به‌کارگیری و یا وادار کردن طفل و نوجوان در فعالیت‌های جنسی تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۸ قانون‌گذار در تبصره‌های ماده ۱۱ قانون حمایت دووصف تشدیدی برای برخی مرتکبان پیش‌بینی کرده است. اول اینکه اگر واسطه معامله اين کار را حرفه خودش قرار داده باشد با وجود اینکه معاون است مجازاتش از مباشران جرم بیشتر خواهد بود و به میانگین حداقل و حداکثر تا حداکثر مجازات مباشر محکوم خواهد شد. برای مثال اگر قصد واسطه‌گر حرفه‌ای از معامله طفل فحشا باشد» مجازاتش از ۷/۵ تا ۱۰ سال حبس خواهد بود. دوم اینکه هرگاه کارکنان نهاد های حکومتی مأمور به خدمات عمومی اعم‌از دولتی و غیردولتی در ارتکاب معامله دخالت داشته باشند. که این دخالت می‌تواند در قالب مباشرت يا معاونت باشد علاوه‌بر مجازات اصلی محرومیت اجتماعی درجه ۵ ماده ۱۲ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مقرر کرده است: «هرکس مرتکب قاچاق اطفال و نوجوانان شود به مجازات حبس درجه سه قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود». با توجه به این ماده برای روشن شدن معنای قاچاق انسان باید به قانون مربوطه در این حوزه رجوع کرد. ماده ۱ قانون قاچاق انسان مصوب ۱۳۸۳ مقرر می‌دارد: «قاچاق انسان عبارت است از: الف- خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد يا افراد از مرزهای کشور با اجبار و اکراه یا تهدید پا خدعه و نیرنگ و یا با سواستفاده از قدرت يا موقعیت خود یا سواستفاده از وضعیت فرد يا افراد یادشده» به قصد فحشا يا برداشت اعضا و جوارح» بردگی و ازدواج. ب- تحویل گرفتن يا انتقال دادن یا مخفی کردن يا فراهم ساختن موجبات اخفا فردیا افرادموضوع بند (الف) این ماده پس از عبور از مرز با همان مقصود». ماده ۲ همین قانون نیز بیان کرده است: «اعمال زیر در حکم «قاچاق انسان» محسوب می‌شود: الف- تشکیل يا اداره دسته یا گروه که هدف آن انجام امور موضوع ماده (۱) این‌قانون باشد. ب- عبور دادن (خارج يا وارد ساختن و یا ترانزیت)» حمل يا انتقال مجاز یا غیرمجازفرد يا افراد به‌طور سازمان‌يافته برای فحشا یا سایر مقاصد موضوع ماده (۱) این قانون هرچند با رضایت آنان باشد. ج- عبور دادن (خارج يا وارد ساختن و یا ترانزیت)» حمل يا انتقال غیرمجاز همان‌طور که ملاحظه می‌شود. قانون‌گذار نه رابطه جنسی بلکه سونیت خاص فحشا را در تحقق جرم موثر دانسته است و خارج و وارد کردن یک فرد را حتی با اختیار خود فرد و بدون اینکه سازمان‌یافته باشد» صرفا در حالتی جرم دانسته است که قصد مرتکب فحشا باشد. بنابراین می‌توان گفت. علت عدم اشاره ماده ۱۲ به قصد خاص فحشا این باشد که قانون قاچاق انسان قصد فحشا را دخیل در تعریف قاچاق کرده است و آن را حتی بر رضایت فرد برتر دانسته است. قانون مبارزه با ۳۸۲ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) قاچاق انسان در ماده ۳ برای اين جرم مجازات ۲ تا ۱۰ سال حبس درنظر گرفته است و در تبصره ۱ ذکر کرده است که «چنانچه فرد قاچاق شده کمتر از هجده سال تمام داشته باشد و عمل ارتکابی از مصادیق محاربه و افساد فی‌الارض نباشد» مرتکب به حداکثر مجازات مقرر در اين ماده محکوم می‌شود»» اما ماده ۱۲ قانون حمایت به‌درستی مجازات قاچاق طفل یا نوجوان را حبس درجه ۳ یعنی بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال تعیین کرده است و در تبصره ۱ ماده ۵۱ نیز» تبصره مذکور در برای حمایت از اطفال و نوجوانان به‌مثابه یک گروه اجتماعی حساس در اولین قدم باید رفتارهای آسیب‌رسان به آن‌ها را شناسایی و سپس درصورت لزوم» به جرم‌انگاری اقدام کرد. قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹ برای اولین‌بار به‌صراحت آزار و سواستفاده جنسی از اطفال و نوجوانان را به‌رسمیت شناخته و به‌طور موسعی جرم تلقی کرده است. از بررسی قانون چنین می‌توان نتیجه گرفت که از منظر مصادیق رفتارهای آسیب‌رسان جنسی» جز موضوع ازدواج اجباری» قانون مذکور دیگر رفتارها را تحت شمول حمایت کیفری قرار داده است اما در حوزه تعریف رفتارها کیفرگذاری متناسب و حل دوگانگی شرع و عرف موفق نبوده است. در حوزه رفتارهای جنسی تماسی و غیرتماسی» فارغ از اینکه مناسب بود قانون‌گذار مصادیقی از هر کدام را در چهار بند ابتدایی ماده ۰ قانون حمایت نام می‌برد و صرفا به عبارت کلی تماسی و غیرتماسی اکتفا نمی‌کرد» تمایز شدت مجازات بر مبنای دو واژه "محارم" و "عنف" نیز کار درستی به‌نظر نمی‌رسد. آن چیزی که احتمال بزه‌دیدگی اطفال و نوجوانان را افزایش می‌دهد» فقط رابطه محرمیت مرتکب با آن‌ها نیست» بلکه سابقه آشنایی و اعتماد است. هم‌چنین "عنف" به‌معنای رفتارهای همراه با خشونت فیزیکی است و شامل رضایت ناشی از اکراه و فریب نمی‌شود این موطتوع "درتخالی است که به‌راحتی می‌توان رضایت ظاهری اطفال و نوجوانان را به‌دست آورد و از مجازات‌های بند یک و سه ماده ۱۰ قانون در حوزه کیفرگذاری نیز قانون‌گذار نتوانسته است تناسبی بین مجازات و بسیاری از جرایم مقرر در ماده ۱۰ را برقرار کند. آزارهای جنسی تماسی در شدیدترین حالت بیش از دو تا پنج‌سال حبس دارد و در بسیاری از موارد قانون‌گذار یکی از مجازات‌های درجه ۸ را برای مرتکب تعیین کرده است. این اقدام قانون‌گذار درحالی است که نخست برای همان رفتارها وقتی طرف مقابل مرتکب بزرگ‌سال است مجازات بیشتری تعیین کرده است. مثلا برای آموزش شیوه دست‌یابی به آثار مستهجن در بند الف ماده ۷۴۳ قانون مجازات از ۱٩ روز تا یک‌سال حبس قرار داده است؛ ولی برای دادن آثار تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۳ مستهجن به طفل که کاری به مراتب قبیح‌تر است در بند شش ماده ۱۰ قانون حمایت مجازات درجه ۸ تعیین کرده است» ازاین‌رو بایسته است تناسبی بین مجازات جرایم ارتکابی برقرار شود. دوم در خود ماده ۱۰ برای برقراری ارتباط با طفل يا نوجوان در فضای مجازی به‌منظور آزار جنسی مجازات درجه ۶ مقرر» لکن برای خود آزار جنسی در بند سه و چهار مجازات درجه ۷ و ۸ را پیش‌بینی کرده است. از طرف دیگر قانون‌گذار در بند ۸ ماده ۱۰ قانون حمایت با احاله کردن مجازات مرتکب به قوانین دیگر» کار را برای مخاطب قانون و مقام قضایی دشوار کرده است. در رابطه با رفتارهای مذکور در این بند دو قانون مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز می‌نمایند و هم‌چنین قانون جرایم رایانه‌ای وجود دارد؛ لکن موضوعی که مجازات احاله‌ای را با چالش مواجه می‌کند این است که مقارنه و تطبیق این دو قانون با یکدیگر و ابهام بسیاری که در قانون سمعی و بصری وجود دارد» از معضلات نظام قضایی است و حال» با این کار قانون‌گذار در قانون حمایت. همه آن ابهام‌ها یک‌جا به این قانون نیز افزوده شده است. مناسب آن بود قانون‌گذار به‌طور مشخص و بدون احاله به قوانین دیگر مجازات مرتکب را در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان تعیین می‌کرد. در نهایت» شایان ذکر است که قانون‌گذار نتوانسته است دوگانگی بین شرع و عرف را در این قانون حل کند. از طرفی در تعریف جرایم و حمایت از اطفال و نوجوانان اقدامات مرتکب را حتی با رضایت آن‌ها جرم تلقی» ولی سن مسئولیت کیفری را همچنان بر بلوغ شرعی استوار کرده است. این رویکرد موجب می‌شود طفل يا نوجوان بزه‌دیده در عین حال خودش بزهکار باشد و چه‌بسا مجازات سنگین‌تری از طرف مقابل در انتظار وی باشد. از طرف دیگر در قسمت مجازات‌ها حد را بر تعزیر مقرر در قانون حمایت برتر دانسته است و درنتیجه آن» بسیاری از رفتارهای آسیب‌رسان و شنیع مرتکب با طفل يا نوجوان با مجازات صد ضربه شلاق همراه خواهد بود. مانند فریب یک پسر طفل یا نوجوان و برقراری لواط با وی درحالی که مرتکب غیرمحصن باشد. اين نتیجه و بسیاری از نمونه- های مشابه هم‌خوانی با رویکرد حمایتی از طریق کیفر و فراروایت بازدارنده بودن مجازات ندارد. قانون‌گذار باید سن خاصی را که متناسب با مقتضیات روز باشد. به‌عنوان سن مسئولیت کیفری تعیین کند و با توجه به اقدامی که در ماده ۲۵ قانون حمایت در راستای جمع حد و تعزیر انجام داده است. در مورد جرایم حدی جنسی نیز مجازات تعزیری را اضافه بر حد می‌کرد تا میزان مجازات بازدارندگی ۳۸۴ فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی (دوره ۰۲۷ شماره ۷٩ بهار ۱۴۰۱) < آقایی‌نیا حسین؛ عابد رسول (۱۳۹۱)؛ تحلیل و مقارنه‌ای میان «قانون جرائم رایانه‌ای و قانون سمعی و بصری»» فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی قضایی» شماره پنجاه و نه.» صفحات ۵۲-۱۳. اسلامی» رضا میریان؛ سیده‌سارا (۱۳۹۴)» «بردگی جنسی کودکان و ساز و کارهای مقابله با آن در نظام بین المللی حقوق بشر و حقوق ایران» » پژوهشنامه حقوق کیفری» سال ششم» شماره یک. صفحات ۳۶-۷. < اکرمی, روح‌الله (۱۳۹۵) «عنصر عنف در زنا از منظر فقه, حقوق جزای ایران و انگلیس»» پژوهش تطبیقی < بای» حسین علی» پور قهرمانی» بابک (۱۳۸۸)» «بررسی فقهی و حقوقی هرزه‌نگاری در فضای مجازی»» فصلنامه حقوق اسلامی, سال ششم» شماره بیست وسه» صفحات ۹۷- ۰۱۲۶ < بیگی» جمال (۱۳۸۸)» بزه‌دیدگی اطفال در حقوق ایران» چاپ دوم تهران: نشر میزان. > خمینی (امام)» روح الله (۱۳۸۵)» تحریر الوسیله جلد دوم» چاپ اول» قم: مسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). < داشاب, مهریار (۱۳۹۷)» «تأملی بر کنوانسیون لانزاروته شورای اروپا در خصوص حمایت از کودکان در برابر استشمار و سو استفاده جنسی»» فصلنامه پژوهش حقوق عمومی؛ سال بیستم» شماره شصت. صفحات ۰۱۵۶-۱۲۵ < دی آنجیلیز» جینا (۱۳۸۳)» جرایم سایبر» ترجمه سعید حافظی و عبدالصمد خرم‌آبادی» شورای عالی توسعه < رزم ساز بابک (۱۳۹۳)» روش‌های پیشگیری از جرایم جنسی و لاف عفت غمومی در سیاست جنایی < شاکری» ابوالحسن» عمونی سیف کتی»ناهید,(۱۳۹۵)» سیاست کیفزق ایران در قبال حمایت بزه‌دیدگی کودکان و نوجوانان با محوریت جرایم جنسی» درسیاست کیفری و کودکان و نوجوانان بزه‌دیده و بزهکار به کوشش حسین پورمحی‌آبادی» چاپ اول» تهران: نشر میزان» صفحات ۰۲۰۹-۱۹۷ عباچی» مریم (۱۳۸۸)» حقوق کیفری اطفال در اسناد سازمان ملل متحد چاپ دوم» انتشارات مجد. < عباچی, مریم (۱۳۸۴)» «رهنمودهای حقوق کیفری در قبال کودکان بزه‌دیده»» مجله حقوقی دادگستری» شماره < کاکویی, حسین (۱۳۴۹) «جرایم ناشی از انحرافات جنسی»» ماهنامه قضایی» شماره پنجاه وهفت» صفحات ۰۱۰۴-۹۲ < نجفی ابرندآبادی» علی‌حسین» خالقی» علی» زینالی» امیرحمزه (۱۳۸۸)» «حمایت کیفری از کودکان در برابر توریسم جنسی» از منع جهانی تا واکنش‌های نظام‌های کیفری داخلی»» مجله تحقیقات حقوقی, شماره پنجاه. < نگهی, مرجان (۱۳۹۱)» «مقابله با هرزه نگاری کودکان: بررسی تطبیقی اسناد بین المللی و قوانین کیفری ایران»» < نوری» سید مسعود (۱۳۸۶) «پروتکل الحاقی به پیمان‌نامه حقوق کودک «درباره فروش» فحشا و هرزه‌نگاری کودکان» و بررسی الحاق ایران به آن»» فصلنامه حقوق بشر دوره دوم» شماره یک. صفحات ۵۶-۳۹. تحلیل کیفری ماهوی سو استفاده جنسی از اطفال و نوجوانان (گلدوزیان و هدایتی گودرزی) ۳۸۵ < نوبهاری طهرانی» علیرضا (۱۳۹۳)» تعرضات جنسی در نظام کیفری ایران و انگلستان, چاپ اول» تهران: < هدایتی گودرزی» حنانه (۱۳۹۷)» بررسی حقوق اطفال‌بزه دیده جرایم جنسی, پایان‌نامه کارشناسی ارشد» دوز عط حه 13 .و21 +صعصصی لععص6 ,(2011) +فلنط) عط که حون عط صه ععا ص60 < ,6 بل ععطاص 210 ۵0ععع1 مععصعامن ۶و حصط لند صم ص۳۵0 مغ فلنط عط ۶و 021 جمنوامش ع2۳:ه عط قصد عفد لعتههه فلنط ,(2005) م۸ حانج اج م[ 10۸۷/15 1.6 39 موصنلعصهی‌ناه8 ع دنیآ ۵ ععنعمام04ط 3 +ع 0 و تاط وگل -عممصسعله 3 ع۵ ,3 ۰ بلقت ۳3 3 2600000[ هلا 36 مطوعو‌طاصع ما5 ح ۶ علزهولهم2-2ع11 تعقططاه آهنههه فلنط 0۵ عم لماع ۸ ,(2011) .[ 21 79-0 دص ,16 م3212 فلخت مولع عطی وصدمعه ععصعلد 0۳0 بط6۵0 0۶6۲ عخحطه فلنط حجه صوقغلحعصی عط کم مممع3 ,(0999 3۷0 <	قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399 برای اولین بار با استفاده از عبارت «سوء استفاده جنسی» بسیاری از اقدامات آسیب رسان جنسی را جرم انگاری کرده است. سوء استفاده جنسی را می توان به دو گروه کلی تقسیم کرد: اول، سوء استفاده هایی که خود بزه دیده هدف مستقیم مرتکب جهت ارضای نیاز جنسی اش است و دوم، استفاده از آنها به عنوان وسیله در ارتباط با رفتارهای جنسی. سوال اصلی این است که قانون حمایت چه رفتارهایی را سوء استفاده جنسی تلقی کرده است و مجازات آنها چیست؟ قانون در مسیر جرم انگاری سوء استفاده جنسی چالش هایی را نیز ایجاد کرده است: اولاً، قانون نتوانسته است راه حلی برای امتزاج سن مسئولیت کیفری اطفال و نوجوانان و سن حمایت از آنها ارائه کند. ثانیا،ً بسیاری از سوء استفاده های جنسی در قانون مجازات اسلامی به عنوان جرایم حدی شناخته می شوند و قانونگذار نتوانسته است بین این دوگانگی راه رمتناسبی را پیش بگیرد. ثالثاً، مجازات بسیاری از آزارها آنچنان کم تعیین شده است که نبود آن مناسب تر به نظر می رسد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی سوء استفاده جنسی را با توجه به قانون حمایت مورد تحلیل ماهوی قرار داده است و از خلال تحلیل ماهوی سعی در رفع ابهامات و تشریح بایدها کرده است.
51,289	433516	وی یکی از شعرایی است که از پدیده توازی در سروده‌های خود استفاده کرده است .طرح تحقیق توصیفی -تحلیلی بود. با منابع کتا بخانه.ای و مطالعات کیفی به بررسی توازی در سروده‌های فدوی طوقان پرداخته شد. دستاورد تحقیق بیان گر آن است که در مبحث توازی, تکرار بیشترین اهمیت را دارد و یک عنصر ضروری در ایجاد موسیقی می‌باشد. فدوی طوقان از طریق به کار بردن این تکرار کلامی‌در سروده‌هایش زیبایی خاصی را ایجاد کرده است که یک خواننده‌ی آگاه با خواندن و شنیدن آن‌ها می‌تواند از اين سروده‌ها لذت ببرد. فدوی طوقان در اشعارش از توازی در سه سطح آوایی واژگانی و نحوی بهره برده است و این پدیدهباایجاد تشابه در ساختار متن. برجستگی شعر او را به طور چشمگیری بیشتر کرده است. وی پا استفاده از تکرار صداها حروف. واژگان و ترکیب‌ها علاوه بر برجستگی در سطح زبانی؛ سبب تأکید در سطح معنایی نیز شده است و این مطلب نشان می‌دهد که سازه‌های زبانی در انتقال مفاهیم اثر گذار می‌باشند. به نظر می‌رسد بسامد توازی در سطح آوایی بیشتر از سطوح واژگانی و نحوی است. چرا که در توازی واژگانی و نحوی, توازی آوایی نیز یافت می‌شود. ##دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی» عضو هیئت علمی‌دانشگاه کاشان» کاشان» ایران. (نویسنده مسئول» ایمیل: ۸1120157)281۵11.000ه) ستاد یار گروه زبان و ادبیات عربی» عضو هیئت علمی‌دانشگاه کاشان» کاشان» ایران. (۲۵8010:2)6216۵50200.20.18) ۳4 بررسی توازی در سروده‌های فدوی طوقان شاعر زن معاصر فلسطین فرمالیسم! یکی از انواع مکاتب ادبی در حوزه‌ی نقد و بررسی ادبیات است و ادبیات از دید گاه آن‌ها یک مسأله‌ی صرفا زبانی است که فرم و شکل اثر را مبنای تحلیل زیبایی شناسی می‌داند. درباره‌ی تاریخچه‌ی آن می‌توان گفت: «صورت گرایی به عنوان یک مکتب مستقل در عرصه‌ی پژوهش ادبی روسی, در دهه دوم سده بیستم ظهور کرد» (فضیلت» ۹۴:۱۳۹۰). «گرچه پیدایش مکتب فرمالیسم مانند هر مکتب دیگری» ريشه و زمینه‌های قبلی در آثار متفکران قدیم دارد» اما به هر حال تاریخچه‌ی آن به سال ۱۹۱۴ میلادی برمی گردد. سالی که ویکتور شکلوفس کی" ) ۱۹۸۴ -۱۸۹۳). در روسیه رساله‌ای به نام «رستاخیز واژه) منتشر کرد که به عنوان نخستین سند ظهور مکتب فرمالیسم شناخته شده است» (شایگان‌فش ۴۳:۱۳۹۰). فرمالیست‌ها در بررسی اثر ادبی بیش از هر چیز بر زبان» صورت يا عین اثر تأکید داشتند و سعی بر آن داشتند با عامل برجسته‌سازی» سبب موسیقیایی‌تر شدن کلام شوند. یکی از شیوه‌هایی که برجسته سازی زبان از طریق آن تجلی پیدا می‌کند «قاعده‌افزایی» می‌باشد که آن افزودن قواعد اضافی بر قواعد زبان هنجار می‌باشد. مسئله‌ی قاعده‌افزایی و نتیجه‌ی حاصل از این فرآیند یعنی توازن» نخستین بار از سوی « رومن یا کوبسن"» (۱۹۸۶) مطرح شده است. رومن یاکوبسن معتقد بود که فرآیند قاعده‌افزایی چیزی نیست جز توازن در وسیع‌ترین مفهوم خود و این توازن از طریق «تکرار کلامی» حاصل میآید» (صفوی»۱۵۶:۱۳۷۳). پدیده توازی را نیز می‌توان در سه سطح توازی آوایی» وا ژگانی و نحوی مورد واکاوی قرار داد؛ توضیح این که در سطح توازی آوایی به بررسی تکرارهای آوایی واج‌ها و یا هجاها پرداخته می‌شود. در سطح توازی واژگانی نیز بررسی تکرار یک واژه و حتی یک گروه واژه در جمله صورت می‌پذیرد که تمامی‌روش‌های تسجیع او تجنیسآذر این مقوله می گنجد. در سطح توازی نحوی نیز به بررسی تکرارها در سطح نحوی پزاداخته می‌شود. یکی از شعرایی :که از پدیده توازی در سروده‌های خود استفاده کرده است., «فدوی عبدالفتاح آغا طوقان (۱۹۱۷* ۲۰۰۳) می‌باشد. وی از مشهورترین زنان شاعر جهان عرب» در نابلس فلسطین (ساحل غربی رود اردن) در خانواده‌ای اصیل» سنتی» توانگر ادیب و فرهیخته» دانش پرور» وطن پرست و دارای موقعیّت اجتممّاعی و روحیّات حماسی, زاده شد» (این‌الرسول»۲۴:۱۳۸۳). هنگامی که فدوی در صف شعرای مقاومت قرار گرفت» شخصیت ادبی او نیز به اوج خود رسید «بدون شک در زمینه‌ی ادبیات فلس ظین بارزترین نام در میان زنان معاصر نام فدوی طوقان می‌باشد. او از جمله زنانی است که توانست در زمینه‌ی آدبیات قدیم و جدید منزلت ویژه‌ای کسب نماید آن هم در شرایطی که زن هم چنان اسیر قید و بند عادت‌ها و آداب و رسوم اجتماعی بود» (شاکر۳:۲۰۰۲٩). در بررسی(جلوه‌های وطن‌پرستی در شعر زنان فلسطینی (با تکیه بر اشعار فدوی طوقان)» (ملاابراهیمی»۱۳۸۹)و«جلوه‌های پایداری در شروده‌های فدوی طوقان) (سیدی و سالم» ۱۳۹۱) گزارش می‌شود که » فدوی طوقان دوشادوش دیگر هموطنان خود برای ترویج روحیه‌ی وطن پرستی و برانگیختن احساسات ملی گام برداشته و پیوسته:مردم را به قیام» مبارزه» پایداری» جان‌فشانی و... فراخوانده.و نام فدوی طوقان در هر کجای دنیا یاد آور مقاومت» مظلومیت و آرمان مردم فلسطین است و این نام» نه فقط شعر که نشریه علمی زن و فرهنگت/ سال یازدهم. شماره ۴۲ . زمستان ۱۳۹۸ ۳۰ دغدغه فلس طین را جلوه می‌دهد.او از هویت فلس طینی خود در برابر تلاش مذبوحانه بدخواهان و دشمنان که آرزویی جز محو فلسطین از نقشه تاریخ و جغرافیا ندارند» دفاع و محافظت می‌کند و در مقابل اشغالگر تحقیق در پایگاه‌های علمی‌در داخل و خارج کشور حکایت از آن دارد که بیشتر شعر فدوی طوقان از حیث محتوایی در ادبیات مقاومت بررسی شده است و کمتر به زبان شعری این شاعر ورود شده است. لذا اهمیت دارد که یک تحقیق مستقل به موضوع توازی که در حوزه زبان شعری شاعر می‌باشد» پرداخته شود. بنابراین با توجه به مطالب ارایه شده هدف این پژوهش بررسی سطوح توازی(آوایی»واژگانی ونحوی) و تاثیر آن در سروده‌های فدوی طوقان شاعر زن جهان عرب از فلسطین می‌باشد. طرح پژوهش» جامعه آماری و روش نمونه گیری: طرح پژوهش توصیفی -تحلیلی می‌باشد. جامعه مورد بررسی شعرای معاصر جهان عرب بود که از بین آن‌ها سروده‌های فدوی طوقان از شاعران زن از فلسطین برای دست‌یابی به هدف پژوهش» در بخش توصیفی» کتاب‌ها و منابعی که مرتبط با موضوع توازی در سطوح آوایی»واژگانی و نحوی بود مورد بررسی قرار گرفت » هم چنین در بخش تحلیلی» دفاتر شعری فدوی طوقان و ابیات مرتبط با موضوع استخراج و به بررسی و تحلیل این مطالب پرداخته شد. توازی آوایی می‌تواند از طریق پی‌درپی آمدن مجموعه‌ای ار صوت‌ها,( کمی‌بیشتر با کمتر) سبب تشکیل توازی شود «مطالعه‌ی توازی صوتی بستگی به تعداد صوت‌های متشابه‌ی تکرارشده و تجمع آن و چگونگی توزیع آن در ساختار متن دارد» (الهبیل»۱۰۷:۲۰۱۴). فدوی طوقان از توازی آوایی برای تأثیرگذاری بیشتر موسیقی جهت جذب مخاطب استفاده بهینه را برده است؛ به عنوان مثال به سروده «رساله ال طفلین فی الجنی و الصیاد/ و قمر الزمان و یره عندی آقاسجطتل هنا خادپدم اسر ۱ ار و أحداتها/ ی فی عالمکم ضباّه/ آخان آن آروع الطفوله/ أهرّ ی جزیره البرا۶/روا سی الأمان و السکیه/ آخشی علی و قصص السجین و السجان/من قصص النازیی و النایه/ فی آرضنا فانها رهیبه/ یسب با «دوستان کوچک آن سوی رودم! ای دوستانم! قصه‌های زیادی برایتان دارم» غیر از ماجرای سندباد دریا نس بررسی توازی در سروده‌های فدوی طوقان شاعر زن معاصر فلسطین غیر از قصه‌های جن و صیاد و ماه زمان و شاه پری» قصه‌هایی تازه دارم می‌ترسم اگر تازه‌های آن را بگویم» روشنی دنیایتان را بگیرم» می‌ترسم کودکیتان را به وحشت اندازم و در جزیره‌ی معصومیت و بی گناهی» کوه‌های امنیت و آرامش را بلرزانم» برای دنیای کوچک تان می ترسم» از قصه‌های زندانی و زندانبان از قصه‌های نازی و نازیسم» در سرزمین ما چرا که آن‌ها وحشت‌انگیزند و ای دوستان من! کود کان از ترس در اینجا مشاهده می‌شود که صدای همزه (ا» در ابتدای فعل‌های: «أخاف, أطفی2 أهرّه أحشی» به چشم می‌خورد و این فعل‌های متکلم وحده با همزه آغاز شده‌اند و این همزه سبب دیده شدن بهتر این کلمات می‌باشد. حسن عباس (۱۹۹۸)» درباره‌ی وی ژگی همزه گفته است: «صدای همزه «أ؛ در اول کلمه نشانه‌ای از تقلید در طبیعت است و آن حرف مانند ظاهر شدن تصویر یک شخص است که بالای یک مکان مرتفع برای جلب توجه ایستاده» به همین دلیل همه‌ی ضمایر منفصل متکلم و مخاطب با همزه آغاز می‌شوند: «آنا نت آنتي آنتن...»» درحالی که همزه در ضمیرهای منفصل غائب به دلیل عدم حضور پنهان می‌شود» و در این مقطع شعری» حرف (ها» چهار مرتبه تکرار شده است و این حرف» توازی دیگری را نیز به وجود آورده است و شاید به توان گفت: به کار بردن مستمر فعل‌هایی مانند: «أخاف, آخشی, أهر) نشانه‌ای از وچود ترس و نگرانی در وجود نشاعر می‌بانشه و به:همین دلیل»:از آث؛جایی که زاف اقاماستناکن» معنای اضطراب و نگرانی را دارد در آخر ابیات نیز این حرف را چند مرتبه تکرار کرده است. حسن عباس (۱۹۹۸)» درباره‌ی ویژگی حرف («ها» گفته است:«عرب‌ها صدای «ها» را از ریشه‌ی صدای هیجانی و مضطرب که دارای لرزش می‌باشد گزفته‌اند و آن پسبب بیان آن اضطراب‌ها و احساسات روحی می‌باشد مطالعه‌ی یک عنصر دز سطح معینی از رویکرد تحلیلی» اغلب با سطح دیگری مرتبط است و در این قسمت حروف تکرار شده‌ی برخی ابیات ذر سطح توازی آوایی بررسی می‌شود: در ابتدا سعی شده است حرف جر «فی»» که در این مقطع شعری تکرار شده است به عنوان نمونه مثال آورده شود. این مقطع از قصبده‌تی «حريه الشعب» گرفته شده است: (ساظل آحفر [سمها و آنا ناضل/ فی الاأرض فی الج‌دران فی الأبواب فی شرف المنازل/ فی هیکل العذرا فی المحراب فی طرق المزارع/فی کل مرتفع و منحدر و منعطف و شارع/ فی السجن فی زنزان «هم چنان اسم او «آزادی» را می‌نویسم در حالی که مبارزه می کنم / درزمین» بر روی دیوارها» بر روی درها در بالکن منزل‌ها در محراب» در راه مزرعه‌ها/ درهر ارتفاع و شیبی و پیچ و خمی‌و خیابانی/ در در این مقطع شعری فدوی به دنبال فریاد زدن اسم آزادی است و نشان می‌دهد که او پیوسته برای رسیدن به خواسته‌ی خود در حال مبارزه است. حرف جر «فی» در این ابیات» یازده مرتبه تکرار شده است و ارتباط میان حرف جر «فی» و کلماتی مانند «الأّرض, الجدران» الابواب» شرف المنازل» هیکل العذرا» المحراب» نشریه علمی زن و فرهنگت/ سال یازدهم. شماره ۴۲ . زمستان ۱۳۹۸ ۳ طرق المزارع» کل مرتفع» السجن» زنزانه التعذ یب» عود المشانق» وجود دارد و حرف‌های جر «فی» در این ابیات با فعل مضارع «أناضل» در ارتباط هستند و هم چنین دارای تر کیب اضافه می‌باشند. تکرار این حرف جر و تر کیب اضافی» توازی آوایی را در این ابیات به وجود آورده است. این توازی دلالت بر معنای مادی و معنوی دارد» چرا که شاعر می‌خواهد در همه‌ی مکان‌ها برای رسیدن به آزادی» تلاش کند. در قسمت همبستگی تکرار سعی در ایجاد یک ابزار جدید شده است که براساس رویکرد مبتنی بر زبان ساخته می‌شود و در راستای برجسته کردن متن تلاش می‌کند. در توضیح همبستگی تکرار می‌تو ان گزارش نمود: «متن هميشه می‌تواند دارای معانی باشد» اما ممکن است آن معنا بر گردد» بنابراین یک معنی می‌آید سپس برمی گردد سپس به سطح دیگری منتقنل می‌شود» (بدیدم۸۷:۲۰۱۴)؛ به عنوان مثال به این «...و تسأل: ین الوفا؟/ اما من وفا؟!/ و آأضشحک فی وجهک المتجهّم / سل مثلک:/ ین الوفا؟/ و ماذا عن الأوفیا/ و ین هواک القدیم» و این النسا.../ مثات النسا اللواتی حبیب/و کل امرأه/ تظنک ملک بدیها/ و تحسب حبک وقفا علیها/ تظن عزامک أبقی من الشمس...» (طوقان۲۵۷:۱۹۹۳۰). (ترجمه: تو می‌پرسی وفا کجاست؟/ وفا چه کسی است؟/ در حالی که به صورت اخم آلود تو خندید/ مانند تو سوال می‌پرسد:/ وفا کجاست؟/ وفاداران چطور؟/ و عشق قدیم تو کجاست؟/ و زنان کجا هستند؟.../ صدها زنی که دوست بوده‌اند/ و هر زنی گمان مبی کند که.تو:دارایی‌اشن هستی/ و گمان می کند عشق تو وقف او شده است/ گمان می‌کند اراده‌ی تو از خورشیلباندارتر آسست). در این مقطع شعری گویی شاعر در خود فرو رفتهاو از شخص دیگری در حال سوال/پرسیدن است. در این پاره گفت ادات استفهام «أین»» چهار مرتبه تکرار شده است. شاعر با استفاده از ادات استفهام «أین» از زنان و وفاداریشان سوال نموده است. وی یکبار به همراه کلمه‌ی «وفا» آورده سپس به؛کلمه‌ی «هوی» و بعد به کلمه‌ی «النسا» منتقل شده است. به این معنا که یک بار در معنای وفاداری به کار رفته» سپس از این معنا انصراف داده و در معنای عشق به کار رفته سپس از این معنا نیز انصراف داده و به معنای زنان در قصیده «لن ابکی» اسلوب (انتقال معنا)؛ به نمایش گذاشته شده/است: «و آزرع مثلکم قدمی فی وطنی/ و فی آأرضی/ و آزرع مثلکم عینی /فی درب السّنی و الشمس» (ترجمه: هم چون شما در وطن و سرزمینم امخکم"و استوار ایستادگی می کنم و چشمانم را چون شما به در این قسمت فعل مضارع «أزرع) دو مرتبه تکرا شده ابشت::اما در مزخلشه‌ی اول «أزرع) مرتبط با قدمی(گام‌هایم) می‌باشد و در مرحله‌ی دوم با کلمه عینی (چشمانم) مرتبط است.ومعنای «أزرع) از گام برداشتن به نگاه کردن منتقل شده است. ذ کر این نکته لازم است که شروع شدن شعر به وسیله‌ی فعل متکلم وحده» بیان گر صلابت و استواری شخص متکلم می‌باشد. ۳۸ بررسی توازی در سروده‌های فدوی طوقان شاعر زن معاصر فلسطین در این قسمت با بررسی کردن کلمه در یک ت ر کیب اسنادی می‌توان موسیقی ایجاد شده در اثر توازی «ایسن نوع از توازی مبتتی بر تکرار کلامیبا ویزگی‌های مشابه است . زبان در تلاش است که معانی را استخراج کند؛ مانند نام‌های مشتق ن‌شده در کتاب‌های صرف: «اسم فاعل» اسم مفعول» صفت مشبهه» افعل تفضیل» اسم زمان» اسم مکان» اسم معنا و اوزان فعل و تصریف‌های مختلف و برخی از انواع جمع» شاعر در سروده «آوهام فی الزیتون» با به کارگیری تعدادی از کلمات جمع مونث سالم» دست به ایجاد «لکننی» آها ! غدا تنزوی/ شمس حیاتی ثم لا تطلم!/ ویحی ؟ آتطوینی اللیالی غدا/ وتحتوینی داجیات القبور/ فأین تمضی خفقات الهوی/ وین تمضی خلجات الشعور» (طوقان»۲۱-۲۲:۱۹۹۳). (ترجمه: اما من/ آه! فردا خورشید زند گیم پنهان می‌شود سپس طلوع نمی کند!/ افسوس؟ آیا تاریکی شب و قبر من را در بر می گیرد/ پس تپش‌های عشق و احساسات و عاطفه‌ها به کجا روانه می‌شود؟). شاعر در اینجا پیوسته به برانگیختن شدن بعد از مرگ فکر می‌کند و به این مسئله ایمان دارد» در حالی که مدت اقامت و برانگیخته شدن از قبر نامعلوم است» شاعر این تصور را دارد که روزی مرگ او را دربرمی گیرد و او قبر را مانند پناهگاهی می‌بید که احساس او در آن پنهان می‌شود. فعل‌های مضارع به کار گرفته شده دزپاره گفت فوق, حالت استمراز؛دارد؛ یعنی هر لحظه ممکن است که او مرک را ملاقات کند. در این ۹ سالم را ملاحظه می‌شود: «داجیات» خفقات» خلجات». شاعر در اینجا کلمه‌ی مذ کری را به کار نبرده است.و تکرار کلمات مونث به صورت پی‌درپی» لذت و زیبایی خاصی به؛این بیت‌هاتی شعری بخشیده اشت. شاید یکی از دلایل این زیبایی تکرار این کلمات باشد که به حرف («الف, تا» منتهی می‌ شود و به صورت مضاف و مضاف‌\|لیه به کار رفته است. هم چنین کلمات جمع مونث سالمآمعنای احساسات و تاریکی‌ها را می‌رساند» یعنی تپش‌هایی که در عشق و احساساتی که درون قلب و تاریکی که در قبر وجود دارد؛ بنابراین این کلمات معنای (دربر گرفتن و پنهان شدن) را می‌رسانند و این می‌تواند نگرانی شاعر را درباره‌ی از راه رسیدن مرگ و از بین بردن احساساتش فدوی طوقان با به کار گیری زنجیرهای از جمع های مکسّر دست به ایجاد توازی می‌زند؛ مثلا به این ریخ تجدل اسان فی الأغار/ و فی دروّب الیل و الاعضار/ هم الصحود و الأحیجار/ سودا بالمّاد/ سودا بال ان قهمر ما تام مذه الصخور/ ولتهمر کمّا تشا مذه الأحتجار/ هر ماض» راکض ای مضه وحلت منستّی دروب فی- - راب الم / یر الهار/ من أجلنا یعس الهّار» (طوقان۴۲۳:۱۹۹۳). نشریه علمی زن و فرهنگت/ سال یازدهم. شماره ۴۲ . زمستان ۱۳۹۸ ۳۹ (باد در دره‌ها گیسوان دود را می‌بافد/ و در کوچه‌های شب و طوفان/ صخره‌ها و سنگ‌ها سرازیر می‌شوند/ خا کس‌تراندود» دود اندود/ پس باید این صخره‌ها و این سنگک‌ها همان‌طور که می‌خواهند فرو بارند/ رود به راهش می‌رود/ به سوی چشمه روان است/ و در پس پشت کوچه‌ها/ در وسعت بی‌انتها/ روز چشم به راه است/ روز به خاطر ما چشم به راه است). قافیه در این مقطع» ارتباط داشتن واژه‌ها در سطح ساختار صرفی می‌باشد که سبب ایجاد پدیده‌ی توازی شنله اس نت : پنابراین کلمات «الاغوار» الاعصار» الأحجار» و کلمات «الصخون الدروب» موسیقی رابه وجود میآورد که دارای مقطع‌های صوتی مشابه هستند: اغ /وار» \|ع /صار لح /جار» ص /خور» ذ / روب. در اینجا زنجیرهای از جمع‌های مکسر: «الاغوار» الاعصار الأّحجار» وجود دارد که دارای صیغه‌ی صرفی «أفعال» هستند و آغوار و احجار دارای تناسب معنایی نیز می‌باشند؛ زیرا این کلمات به معنای غار و پناهگاه و سنگد‌ها هستند که جزیی از طبیعت و مکان محسوب می‌شود و کلمه‌ی آعصار هم مربوط به زمان می‌باشد و همیتطور کلمات االصخور» الدروب؛ مزبوط بهازمان هستتد: در این قسمت نمونه‌ی شعری از قصیده‌ی «حیاه» آورده شده است که در آن اسم‌های سه حرفی ساکن‌الوسط که دارای توازی صرفی و معنایی هستند به نمایش گذاشته شده است: «حیاتی دموع/ و لب ولوع/ و شوق و دیوان شعر و عود» (طوقان۳۸:۱۹۹۳۰). (ترجمه: زندگی من اشکک است/ و دلی شیفته (یا دلی واسوزی)/ و شوقی و دفثر شعری و تاری). در این مقطع شعری, اسم‌های سه حرفی ساکن‌الوسط شامل «قلب» شوق» شعر و عود» می‌باشند و تساوی این کلمه‌ها در ساختار صرفی» توازی صرفی و معناییآزاابه طور هم زمان شکل می‌هداو آن زندگی» که در آن قلبی سوزان وجود دارد و آن قلب سوزان منجر بهشوق و آن شوق منجر به ذفتر شعر و وجود تاری می‌شود؟ در این جا وجود این معناهای پی‌درپی منجر به ایجاد توازی معناییشده است. تکرار یکی از آرایه‌های بدیعی است که نقش مهمی‌در ساختار قصیده‌ی عربی دارد و شاعران در عصر جدید آن را به عنوان یکک تکنیکک فنی به کار می گیرند و این آنمونه‌ی شنغری آزاقصیده‌ی «حریتی شعب» می‌باشند کهبهغلت طولاتی بودت این قصیله قسست؛ کرتاهی از اند ذیل آورده شده است: «حریشی!/ حریی!/حریتی!/ صوت آردده بمل فم الغضب/ تحت الرصاص وفی اللهپ/ و ظل رغم القید آعدو خلفها/ و ال رغم الیل آقفو خطوها/ و أظل محمولا علی مد الغضب/ و آنا آناضل داعیا حریتی!/ حریتی!/ حریتی!/ و بردد النهر المقدس و الجسور / حریتی!/ و الضفتان ترددان: حریتی!/ و معابر الریح الغضوب/ و الرعد و الاعصار و الامطاز فی وطنی/ترددها مصی:/ حریتی! حریتی!\|حریتی!..» (ترجمه: آزادیم!/ آزادیم!/ صدایی است که با دهان پر از خشم آن را می‌خوانم/ زیر گلوله و آتش/ به رغم تاریکی‌ها در پی پای او گام بر می‌دارم/ و همواره بر موج فریاد» مبارزه می کنم/ و خواهان آزادیم!/ آزادیم!/ آزادیم!/ رود مقدس و پل‌ها می‌خوانند/ آزادیم!/ دو کرانه‌ی رود می‌خوانشد: آزادیم!/ معبر : بررسی توازی در سروده‌های فدوی طوقان شاعر زن معاصر فلسطین بادهای طوفنده/ و رعد و طوفان و باران‌ها در وطنم/ با من می‌خوانند:/ آزادی! آزادی! آزادی!). آزادی واژه‌ای است که طوقان برای دست یافتن به آن مبارزه می‌کند و او می‌خواهد که همه‌ی فلسطین با او هم‌صدا شوند و این واژه را تکرار کنند تا جایی که این ندا در سرتاسر سرزمین فلسطین سر داده شود؛ به همین خاطر است که بیشترین تأکید و تکرار بر روی این کلمه می‌باشد. در این قصیده» کلمه‌ی «الغضب» نشان دهنده‌ی نبود آزادی در وطن می‌باشد. شاعر» از دو مکان «النهر و الجسور» نام برده است که آن‌ها نیز همراه ملت فلسطین در حال فریاد واژه‌ی آزادی می‌باشند. کلمه‌های «الرعد. الاعصار و الامطار» به معنای نیرو و قدرت و پاک بودن می‌باشند که با دو کلمه‌ی «الغضب و الحریه» تناسب دارند» زیرا در نبود آزادی» خشم بر سر ملت سایه می‌افکند و دست یافتن به آزادی» در این مقطع کلمه‌هایی که در متن شعر تکرار شده‌اند» موسیقی زیبایی را در این مقطع شعری ایجاد کرده‌اند؛ زیرا تکرار» یک عنصر ضروری در موسیقی می‌باشد که آهنگک خاصی را در ذهن ایجاد می کند: «تکرار اساس موسیقی در تمام اشکال آن است و ما آن را به طور طبیعی در موسیقی پیدا می کنیم هم چنین آن را در نظریه‌ی قافیه‌ی شعر و رمز موفقیت بسیاری از زیبایی‌های علم بدیع می‌یابیم» (سویلم»۲۱:۲۰۱۰). این مقطع از قصیده‌ی «آنا و السر الضائع) انتخاب شده است و سعی برآن است تا معنای اسلوب نکره مشخص شود: «و سرت و الأیام مشی !لی/ لا غایف لا مأمل» لا رجا» (طوقان»۱۷۸:۱۹۹۳). (ترجمه: رو زگارم را می گذرانم در حالی که هیچ هدفی» هیچ پناهی» هیچ امیدی (درون من) نیست). شاعر به دنبال آزادیوظن خود می‌باشد ولی او خوهآزا؛داژمانده می‌بیند و یس و ناامیدی بر او چیره شده است و شاید نکره آورد کات ای م89 )یلیل مبهم بودن امید و ... باشد چرا که شاغر هیچ راه شناخته شده‌ای. که بتواند.آزادی را به او نشان دهد نمی شناسد. تکرار الگوی نحوی» که به جمله‌های سازمان یأفته در چارچوب تر کیب نحوی اختصاص دارد» می‌تواند یک شبکه‌ی منظمی‌را درون متن به وجود بیاورد و قدرت مقایسه‌ی یک متن را با متن دیگری به مخاطب بد هد و هم چنین موسیقی و آهنگی خاص را به متن ببخشد. هنگام بررسی انواع تکرار درون متن» در نگاه اول تکرار ساختار نحوی همانند تکرار واژگانی و آوایی به چشم نمی‌خورد؛ به همین دلیل ا زآن با نام توازی پنهان» یاد می کنند؛ به بیان ایگر «ساخت‌های متوازی نحوی نیز نوعی تکرار به حساب میآیند» که در سطح آرایش دستوری عناصر سازنده‌ی جمله حادث می‌شود و به اندازه‌ی تکرار آوایی و یا تکرار در سطح واژگان عینی نیست. به همین دلیل» از شاخت‌های موازی نحوی به عنوان تکرار پنهان یاد می‌شود» ( کلاهچیان»۱۰۵:۱۳۹۳). در اینجا به برخی از مهمترین,.توازی‌های نحوی در شعر فدوی طوقان پرداخته می‌شود. شاعر با دست زدن به تکرار در حروف» کلمات و عبارت‌ها عواطف و احساسات خود را به مخاطب نشریه علمی زن و فرهنگت/ سال یازدهم. شماره ۴۲ . زمستان ۱۳۹۸ ۱ منتقل می‌کند. یکی از منتقدان معاصر» حسن الغرفی» به تکرار از دو زاویه‌ی موسیقی و لفظی نگاه کرده است و در این باره می گوید: «تکرار در کلمات یا ابیات از یک سو موسیقی بخش متن است و از سوی دیگر تکرار کلمات در یک ساختار موجب تکرار معنی است» (مستیری»۱۵۷:۲۰۱۲). اگرچه پدیده تکرار در شعر مدرن ظهور و بروز بیشتری دارد؛ ولی از دیرباز مورد اهتمام سخن سنجان بوده است. پس زبان «تکرار مهم ترین ویژگی شعر باستانی و مدرن است» (الکبیسی» ۱۸۴:۱۹۸۲). با تامل در سروده‌های فدوی مشخص می‌ شود که وی از این پدیده در جای جای دیوانش بهره برده است. نمونه ای از متن شعری از «تتصادی بالشری الانبا:/هوت الشنجره ذا/ والجذع الطود تحطم + لم ثبق /النوا رراقت اما جرا / هوت الشجر 4 عفو جداولنا الحمرا/عفو جذور مرتویه/ بنبیذ سفحته الأشلا/عفو جذور عرییه/ تول کصخور العماق / و تمد بعیدا فی الأعماق / ستقوّم الشجره/ستقوم الشجره و الأغصان/ستنمو فی الشمس ونخقا او سفررق ضجگا هش اتسور رف وه امس زو سیاتی العی/ لا پاش الطر اسیاتی اهر (ترجمه: دشمنان به هم مژده می‌دهند که درخت فرو افتاد و تنه‌ی بلند قامتش در هم شکست/ تندبادها چیزی(زمینی) باقی نگذاشتند تا درخت بتواند در آن زندگی کند/ درخت فرو افتاد/ بدون اراده‌ی جوی‌های سرخ ما/بدون اراده‌ی ریشه‌های سیراب/به وسیله‌ی شرابی که جسدهای حاکمان بزدل و ترسوی عرب/آن را بر زمین ریختند/بدون اراده‌ی مردم عرب/ ریشه‌های عربیتی که چون صخره‌ها در اعماق فرو می‌رود/ درخت پر خواهد خاست/ درخحت و شاخه‌ها به پا خواهند خاست/و/در آفتاب وک و سا خواهند شد). تر کیب تکراری اول» «هوت الشجره» به معنای نابودی است که بهآدنبال اشغال شدن سرزمین به وجود آمده» و تر کیب دوم «ستقوم الشجره) به معنای برخواستن تن دوباژه‌و ایستاد گیکردن است و تر کیت نوم «سیا تی الطیر» بیانگر برگشتن فرزندان سرزمین اشغال شده است. اکر کارا فلسطین به یکدیگر مژده می‌دهند؛ ولی شاعر با به کار بردن فعل‌های آینده «ستقوم» ستنمو ستورق» سیأتی) امید یه آزادی را نشان می‌دهد. فدوی طوقان از این رمز و نمادها برای نمایش دادن شخصیت‌های دشمن و ملت فلسطین در سروده‌های خویش بسیار بهره برده است و «اين رمزها هميشه در شعر باید وجود داشته باشند» (بد ید ۱۸۶:۲۰۱۴). توازی نحوی («سین» در فعل‌های «ستقوم» ستنمو ستورق» سیأتی» سبب تشکیل توازی آوایی می‌شود. به طور معمول در توازی نحوی و واژگانی» توازی آوایی نیز یافت می‌شود و در این زمینه گفته شده است: «اگر توازن نحوی در نظم به چشم بخورد» توازن واژگانی نیز در آن نظم مشهود است و اگر توازن واژگانی یافت شود» توازن آوایی را نیز شامل خواهد بود؛ ولی عکس آن صادق نیست. اگر چنین فرضیه‌ای منطقی باشد.ه شاید بتوان آن را دلیلی بر این امر دانست کهچرا بشامد وقوع توازن آوایی نسبت به توازن واژگانی گاهی شاعر سعی دارد با قرینه‌سازی نحوی» معنایی را که در ذهن خود دارد» با تا کید بیث بیشتری به مخاطب انتقال دهد؛ به این منظور شاعر سعی کرده به طور مستمر از جمله‌ی فعلیه در سروده‌های خود استفاده کند تا بتواند معنای لحظه به لحظه پدید آمدن آن جمله‌های فعلیه را به نمایش بگذارد؛ این نمونه‌ی شعری از ۲ بررسی توازی در سروده‌های فدوی طوقان شاعر زن معاصر فلسطین «أعطنا با قبنی المنهار زر فینا/ من جدید/ و نعید/ فرح الخصب لدنیانا الجدبيه/ آعطنا لد نفتّح بها ی الصمود/ تطلق من کهفنا المحصور من عزل/ جدران الحدید/ آعطنا نورا یشم الظلمات المدهمّه/ و علی دفق ی سناه/ ندع الخطوّ لی ذرو/ نجتّنی منها \|نتصارات الحیاه» (طوقان۲۳۸:۱۹۹۳). (ترجمه: عشق را ارمغان ما کن تا دنیای ویران درونمان را دوباره بسازیم/ با زآوریم/ و شادمانی سبز شدن را برای دنیای خشکسالی‌مان/ بال‌هایی ارمغان ما کن تا راه اوج را بگشاییم/ و از غار دربسته‌مان و از انزوای ذیوارهای آهنین رها شویم/روشتی را ارمفغان:ما کن/تا تاریکی انبوه را یشکاف /وبر موج روشتایی اش به سوی قله گام برداریم/ و از آن پیروی و سرافرازی زندگی را بچینیم). نگاه شاعر در پی صبح است و امید به آینده‌ای روشن دارد. ساختمان جمله‌ی فعلیه در این مقطع شعری» براساس الگوی نحوی زیر تشکیل شده است: أعطنا خبا: : فعل مر+ فاعل + مفعول .فعل امسر أعطنا دارای معنای تجدید می‌باشد و هم‌چنین از لحاظ «در تکرار الگوی نحوی» چون ویژگی‌های نحوی بخش يا مصرع دوم اولی را تداعی می کند ذهن از این دریافت لذت می‌برد. تکرار نحوی» قرینه‌سازی نحوی است و مانند هر قرینه‌سازی دیگری زیباست. هم چنین در اینجا فعل‌های مضارع مع الغیر «فتینی» عیه تطلق» ندقع نج نجتّنی» به کار برده شده است که فدوی با به کارگیری حروف اسستفهام» زیبایی و برتستگی خاصی به سروده‌های خود بخشیده است. زنجیره توازی استفهام نقشزیادی:در انتقال معنای شعراوی دارد؛ به عنوان مثال به این پاره گفت از سروده «یا غدنا. . الفتی خبّر الجلاد/ کیف تکون آرعشه المیلاد/ خبّره کیف یولد الأقاح/من آألم الأرض» و کیف (ای فردای جوان‌ها/ به جلاد ابر بده/ که رعش میلاد چگونه است/ خبر ببر چگونه گیاه از درد زمین می‌روید/ و چگونه بامدادان از گل زخم‌ها در جراحت می‌روید). در این مقطع شعری» توازی میان ادات استفهام کیف و سلسله افعال مضارع می‌باشد: دراینجا شعر با به کار بردن تکرار کب کیف) سعی دارد حالت و چگونگی ادامه دادن راه شهدا توسط مبارزان را به نمایش بگذارد. در اینجا «اسستفهام از معنای وضعی خود خالی است و دارای معنای تاکیدی است؛ بنابراین چاره‌ای فد کاوی‌او خون دادن نبلسیت» (ضرصور: ۱۱۳:۲::۵).شایسته ذ کر است در اینجا نوعی موسیقی هماهنگک که ناشی از تکرار برخی از حروف است؛ دیده می‌شود. «با حرف «حا» به صورت تکرار در واژگانی نظیر «الریح اللقاح» الحطام الأقاح» الجراح» شروع شده است و با عبور از حرف (جیم» در واژگانی نظیر «الجلاد العجز الجلاد» الجراح» و در آخر به حرف «عین» در کلمات نشریه علمی زن و فرهنگت/ سال یازدهم. شماره ۴۲ . زمستان ۱۳۹۸ ۳ «رعشف یقنع» العجز» رعشف ببعث» می‌رسد» (صرصور۱۱۳:۲۰۰۵). «اين توازن برای رسیدن به هماهنگی» تنوع و سازگاری در ساخت و تقویت ریتم است. این توازن یک جز خارجی در شعر او نیست؛ بلکه جز اساسی است که عناصر صوتی و غیرصوتی را تعریف می کند» (الهبیل»۱۲۱:۲۰۱۴). عطف در متن‌های شعری و متن‌های نحوی متفاوت است و در متون شعر عطف نحوی به عطف معنایی تبدیل می‌شود. برای روشن تر شدن هر چه بیشتر موضوع به این می‌توان به پاره گفت از سروده «کفانی «کفانی آموت علی أرضها/ وأدفن فیها/ و تحت ثراها آذوب و فني/و بسن عشبا علی ارضها/ و أبس زهره/تعیت بها کف طفل نمته بلادی/ کفانی أظل بحضن بلادی/ ترابا/ و عشبا/ و زهره» (طوقان۱۹۹۳ :۴ (ترجمه: مرا بس که بر روی این زمین بمیرم/و د رآن به خاک سپرده شوم/ و در زیر همین خاکک» تحلیل روم و محو شوم/و باز چون سبزه‌ای از همین زمین سر برآرم/ و به سان گلی درآیم/ که دست کودکک بزرگک شده‌ی سرزمینم آن را پرپر کند/مرا بس که در آغوش سرزمینم بمانم/ خواه خاکی باشم/ خواه در سروده فوق» جمله‌ی «و أبع زهره) به جمله‌ی قبل عطف شده است . شاعر می‌توانست فقط یک بار فعل أبعث را به کار بگیرد: «زابست عشیا علی آرضها و زهرق و در ایتها دوبار یکهاقعل تگراآر شدد است و به این دلیل است که حس شهادت‌طلبی بیشتر از آن است. که فقط یک فعل به کار گرفته شود. بنابراین» پیاپی آمدن فعل نشان دهنده‌ی چند گانگی افعال از نظر معنایی أسّت و به دتبّل آمدن آفعال «أموت» آدفن» آذوب أفنی» آبعث» اظل» به طور مستقیم به شهادتاظلتی و عشق به وطن اشاره می کند: در قصیده‌ی «حیا) شاعر با به کاربردن تکرار حرف عطف سبب فهم بهتر مخاطب از آن مطلب شده است: «یردد صوتی هنا منشدا:/ حیاتی دموع/ و قلب ولوع / وشوق» و دیوان شعر» و عود» (طوقان»۳۸:۱۹۹۳). (ترجمه: زندگی من اشکک است/ و دلی شیفته (یا دلی و سوزی)/ و شوقی و دفتر شعری و تاری). کلمات «دموع و قلب و شوق و دیوان شعر و عود» به وسیله‌ی حرف عطف «و» به صورت پی‌درپی» در جمله آمده‌اند که در معنا ویژگی‌هایی هستند که تصویر زندگی فدوی طوقان را به نمایش می گذارند و وصل کردن این جمله‌های متشابه به وسیله‌ی حرف عطف (و»» سبب درک بهتر مفهوم آن‌ها می‌شود. توازی ندا نیز مانند توازی‌هایی که قبلابه کاز بزده شد بر روی سطح زبانی و معنایی تأثیر می گذارد و تأثیر معنایی آن به این صورت است که» گاهی حرف ندا برای رساندن مفهوم خاصی به مخاطب تکرار می‌شود تا بر احساسات نزدیک خود با منادا تا کید کند و یاااینکه زمانی که برای أشیا به کار می‌رود سبب جان بخشي آن‌ها شود و نمونه‌ی شعری از قصیده‌ی«الغدائی و الأرض» را در اینجا آورده می‌شود: , «یا ولّدی/ یا کدی /من اجل هد الّوم/من اجله ولدنک/من اجله ارضهنک/من أجله منحتک/دمی‌و کل الض/و کل ما یمک آن تمه أمومّه/ یا ولدی» با عرسه کریمه/ قلعت من آرضها الريمه/ \|ذهب» : بررسی توازی در سروده‌های فدوی طوقان شاعر زن معاصر فلسطین (ترجمه: ای فرزندم!/ ای جگر گوشهام!/به خاطر امروز/به خاطر آن زاییدمت/به خاطر آن شیر دادمت/ به خاطر آن بخشیدمت/ خون و تمام لحظه‌های زند گیم را/ ه رآن‌چه که مادر می‌تواند ببخشد/ ای فرزندم!/ ای نهال گرانبهایی که/ از بستر با ارزشت کنده شدی/بروه چه چیزی عزیزتر از تو به جز زمین است» پسرم!). «(ندا) این است که: متکلم» به وسیله‌ی حرفی که جانشین «آنادی» است از مخاطب» بخواهد که به سوی توازی نحوی در این مقطع شعری وجود حرف ندا بر سر کلمات «ولّدی. کدی عرسده بت می‌باشد. در این قسمت طوقان میان مادر و زمین (وطن)» پیوند برقرار می کند و به‌وسیله‌ی ارتباط میان این دوه عشق خود به وطنش را به مخاطبش نشان می‌دهد. شاعر در وطن خود می‌باشد و می‌خواهد هم چنان در وطنش بماند» اما با بکار بردن حرف «یا» (که برای منادای بعید بکار برده می‌شود)» موقعیت و مقام والای وطنش را به نمایش گذاشته است .سه مرتبه کلمه‌ی منادا «وّلدی» کبّدی» بنّ) سبب ایجاد شدن صیغه‌ی اضافه شده است و فقط در یک مورذ اعرسه کریمه) است که برای کلمه‌ی منادا صفت آورده شده است. وی یا به این پاره از قصیده‌ی «مبا رک هذا الجمال و العذاب» بنگرید: «ا حی یا خلاق/ یا مدع الجمال, با مقجرّ الأوجاع/ یا باعف وجودی الجمیل با و مشتّتی/علی دود الموت و الضیاع/ پا حبّ یا حقیقه الحیای یا/ توح شراب /مبارک نت مبا رک /هذا الجمال و العذاب» (ترجمه: ای عشق ای خالق/ای آفرینشده‌ی زیبایی/ ای لبری زکننده‌ی دردها/ ای سبب وجود زیبایی من/ ای پراکنده کننده‌ی مرزهای مرگکاو گمراهی/ای عشق, ای حقیقت زندگی من» ای برانگیزاننده‌ی زمانی که ندا با برخی از کلمات همراه می شود سبب جان بخشی به آن اشیا می‌شود و این امر میزان روان شناختی شاعر را می‌رساند؛ مانند آن چه در این مقطع شعری آمده است؛ زیرا شاعر عشق راهم چون شخصی می‌بیند که به زندگی او زیبایی می‌بخشد و بااین که عشق,در کنان:اوست و در زندگی او جاری است» اما کلمه‌ی عشق را با حرف ندای «یا» بکار برده است که منادای بعید می‌باشد و این می‌تواند به دلیل موقعیت والای منادا باشد. براساس آن چه گزارش شده این رهیافت به دست آمد که» ساختار توازی با ایجاد تشابه در ساختار متن» سبب برجستگی در سطح زبانی و به دنبال آن تا کید در سطح معنایی شده و سرانجام پختگی زبان شعری این شاعر را بدنبال داشته است؛ چرا که در مبحث توازی» تکزار بیشترین اهمیت را دارد و یک عنصر ضروری در ایجاد موستیقی می‌باشد. فدوی ظوقان از طریق به کار بردن این تکرار کلامی‌در سروده‌هایش زیبایی خاصی را ایجاد کرده است که یک خواننده‌ی آگاه با خواندن و شنیدن آن‌ها می‌تواند از این سروده‌ها لذت ببرد و هم چنین معانی مورد نظر را دریابد. هم چنین دیده شد که بسامد توازی در سطح آوایی بیشتر از سطوح واژگانی ونحوی است؛ زیرا گاهی در توازی نحوی» توازی وا ژگانی و در توازی واژگانی توازی آوایی نیز به چشم می‌خورد ولی عکس این مسئله صادق نیست؛ بنابراین بسامد توازی در سطح آوایی بیشتر از سطوح واژگانی و نحوی است. از آن جایی که فدوی طوقان در صف شعرای مقاومت قرار داشته» سعی کرده است در سروده‌های خود.» از طریق تکرار صداها حروف» واژگان و ترکیب‌ها» نشریه علمی زن و فرهنگت/ سال یازدهم. شماره ۴۲ . زمستان ۱۳۹۸ : فریاد آزادی‌خواهی و آگاهی‌بخشی خود را به گوش جهانیان برساند» زیرا تکرار تا کید بیشتری را به همراه دارد و می‌تواند منظور شاعر را برساند که این مسئله» سبب برجستگی در سطح زبانی و به دنبال آن تأکید در سطح معنایی شده است؛ چرا که سطح زبانی و معنایی شعر جدایی ناپذیرند و این مطلب نشان از آن دارد که شاعر برای رساندن مفهوم مورد نظر خود به سازه‌های ادبی و زبانی توجه داشته است. - این الرسول» سید محمد رضا. (۱۳۸۳). با فدوی طوقان در سروده‌ا یآرما نگرا. فصلنامه علمی- پژوهشی - الحمدانی» براهیم. (۲۰۱۳). بنیه التوازی فی قصیده فنح عموریه. مجله کلیه التریه لا ساسه. (۱۳). -الکبیسی,» عمران خضیر حمید. (۱۹۸۲).لغه الشع رالعراف ی المعاصر. الطبعه الأولی,» الکویت: و کال - الهاشمی» احمد. (۱۳۹۱). ترجمه و شرح جواه رالبلاغ. چاپ پانزدهم» قم: نشر بلاغت. -الهبیل» د. عبدالر حیم محمد. (۲۰۱۴). ظاهر التوازی فی شع رالاما مالشافعی. مجله جامعه القدس المفتو حه -بدیدف یوسف. (۲۰۱۴). جماليه التوازی فی شع رنزا رقبانی. رساله دکتری» جامعه الحاج لخضر- باتنه. - سویلم» مختار. (۲۰۱۰).التکرا راللفظی فی شعرالقائقض جریر و الفرزدق نموذجا دراسه أسلویه. رساله - سیدی» سید حسین» سالم شیرین. (۱۳۹۱). جلوه‌های پایداری در شروده‌های فدوی طوقان.نشر یه ادبیات -شاکر» تهانی عبدالفتاح. (۲۰۰۲)./لسیره الذاتیه ف یال دب العربی. بیروت: الموسنه العربيه للدراسات و التشر. - شایگان فر حمیدرضا. (۱۳۹۰).نقد ادبی معرف ی امکانب نقد. اچاپ چهارم» انتشارات: ذستان. -صرصور» فتحیه ابراهیم. (۲۰۰۵).حصال ص لا سلوب نی شع رغدوی طوقان. فلسطین: ملتقی الصداقه الثقّافی. - صفوی» کورش. (۱۳۷۳). از زیانشناسی به /دییهت. جلد اول (نظم). چاپ اول» تهران: نشر چشمه. - طوقان» فدوی. (۱۹۹۳). الا عمال الشعر یه الکامله. الطبعذ الأوّلی. الموسسه العربیه للدراسات و النشر. - عباس» حسن. (۱۹۹۸). حصائصسالحروف العربیه و معانیها. منشورات اتحاد الکتاب العرب. - فضیلت» محمود. (۱۳۹۰).اصول و طمّه‌بندی نقد ادیی. تهران: زوار. - کلاهچیان» فاطمه» آرتا سید محمد. (۱۳۹۳).تملی بر جنیه‌های زیباشناختی و معنایی ساخت‌های مقارن - مستیری» \|لیاس. (۲۰۱۲). التکرار و دلالته فی دیوان الموت فی الحیاه لعبد الوهاب البیاتی. جامعه محمد -ملا ابراهیمی» عزت. (۱۳۸۹). جلوه‌های وطن پرستی در اشعرزنان فلسطینی (با,تکیه بر اشعار فدوی طوقان). فصلنامه زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)» ۴(۱)» ۰۱۱۵-۱۳۰ ۱۱ نشریه علمی‌زن و فرهنگت/ سال بازدهم. شماره ۴۲ . زمستان ۱۳۹۸ 6 مصه (قاصرد اصد ۵۶۵۳ ما۵۵ حصکزاوا نموم و 10۵1 ۵ط) وود ما ۳۵۹ حاعجععقم قنطا ۶و حصنه عط1 ع کل 56 عمط ۵۶۵ و۸ ص00 صقنصتادعلد۳ عطا حصعوم صقعطع100 ۳۵ صز معط ۲و مکی ها همه -ع ام حول امن ددم عط 1 بحصعمم ۳عط از مصکناها امعم #عکی مطبی کاعوم عطا 0۶ ۵1 50۵۵ ات۳۵86 عطا ۵۶ کو 89 عط 1 وود عتاماناهی هه کمعسیمه قطن عصتعی بط 00ط1ع 1 1عله اصما رز هه ک02قل3 از هد ععصعا و0 اهمه عطا هط صوناناعی عط صعناه‌ا لدم ومع دعنط :۳ فتاه ۳0 طلعبای عفد برط کصعوم اجه مه صقطع100 ۳۵۵۱ متفه همهم هز 40 ص100 ۰.۳۵۵1 معط عفد +۵ عصنصعاعنا عانطا یط روز فلدهه +علمهی عاطمع 10 ما 2 0 36۳ ۵06 ناو اه ها جاسمانسند قنط وصه 105 جماصرد ومد ۵6۵ بل۵ع۷۵ یز حصکناها اهتدم 20 ۵۳۵۶ 16116۳5 ,حوصسو5 عصاا م۳۳06 بوط 106 هط صز همتفوصهااه حصعوم ۳عط عوهص عطک تناها بو 5ساع 5 [2ط 6۳ عطا 132 ۵0 ماه عنعک جاعیاگ باعوعا 6 صقصو5 ص عععمطامهه معحعهه طاعتطا کلوصو مهم ۵۶ 10۷ ت۵2 رز حصدزاه لدم او صوناناعم عطا اهطا معصعع5 1۲ حموزدکنمعصدا عصنصمعص عطا #عاعکی ناه لدعم عطا حصدناه انعم مارد وصق تعطا ح عمط مکا۷ع1 جفامبرد وه آ2 ۵ صقطا 1۳00691 1016 اصا ۳2169 موم ۳۳۵۵۵ بوتهمماجم بقع 100 ۳۵۵۱ مخصعمم مصکناهانمتدم :66۵۳۵۵ (۳مع.ظانمحد0نصدهممع_طا تانفصگا) مها مصعطاکمگل واه تا حعطعمگل معسطهعان] هه همم عزطامی۸ ۵۲ ۸۵ ۰/* ما2 ).۳۵0 ,کمک واه متا مکمک معسههان] هه ععموهماآ عزطاس۸ او +م ۳0 همکد ۸ ۳۳ ناکم تلنممگ) بصها بمعطافمگط راصنا معطعمگط بعساههان] مد ععموصماآ عنطوس۸ که و۳۳15 اصهاوزکی ۸ ۳۳۹	هدف این پژوهش بررسی سطوح توازی(آوایی،واژگانی ونحوی) و تاثیر آن در سروده های فدوی طوقان شاعر زن معاصر جهان عرب از فلسطین می باشد. وی یکی از شعرایی است که از پدیده توازی در سروده های خود استفاده کرده است .طرح تحقیق توصیفی –تحلیلی بود. با منابع کتا بخانه ای و مطالعات کیفی به بررسی توازی در سروده های فدوی طوقان پرداخته شد. دستاورد تحقیق بیان گر آن است که در مبحث توازی، تکرار بیشترین اهمیت را دارد و یک عنصر ضروری در ایجاد موسیقی می باشد. فدوی طوقان از طریق به کار بردن این تکرار کلامی در سروده هایش زیبایی خاصی را ایجاد کرده است که یک خواننده ی آگاه با خواندن و شنیدن آن ها می تواند از این سروده ها لذت ببرد. فدوی طوقان در اشعارش از توازی در سه سطح آوایی، واژگانی و نحوی بهره برده است و این پدیده با ایجاد تشابه در ساختار متن، برجستگی شعر او را به طور چشمگیری بیشتر کرده است. وی با استفاده از تکرارِ صداها، حروف، واژگان و ترکیب ها علاوه بر برجستگی در سطح زبانی، سبب تأکید در سطح معنایی نیز شده است و این مطلب نشان می دهد که سازه های زبانی در انتقال مفاهیم اثر گذار می باشند. به نظر می رسد بسامد توازی در سطح آوایی بیشتر از سطوح واژگانی و نحوی است، چرا که در توازی واژگانی و نحوی، توازی آوایی نیز یافت می شود.
7,705	458307	99-6 ۳286 ,2021 و35 37۵ و10 ۷۷0۵1۵۳6 5065 رووامحل رد2 500۲ ۷ 130313031 ۸۱۱۵۳۵۳ ,۵86۳۵۷۱۵۲ ۱۷۵۲۵۲ ۵۴۲ ۵۳۵۲۵۶۶۵۲ 201 ادی۸ .2 6 ,واازاک ۱۳8م۵ 300 اهعزع ۵5۷۳۵۱۵ 1۳ 6۲5ر3ام عسعدها ۲۲۵۳۵۲ 4 15 :86601۷60 6 ۱۳ 163۲۳5 16 ۵۳ 0۳۶15160 5۳00 1۳6 ۵1 3110ابام 00 اهزا5 513 2019 ۶ 30010۷6 10 .563900 98-97 1۳6 ۱۵ 6ع2عا ۲۲۵۲۵۲ ۱۲۵1۵۵ 4 10 :۸601۵0 5۵۱0060 ۷۵۲۵ (11.45 > 50 ,25.30 - ۱) 165عا 21۳ 165 ,اده‌ع 2020 ا1102ع۲۵۶۶-۶6ع ۶زا 200 0690۲1011۷6 وز 5۳0۷ 1۳5 عاط ۲۵ ۱۵۲۵۵0 واافا5 ۲۵۵۱۲۳ ۱۵۳۲۵۱ 71۳۵ :00651100۵1۲۵ ۷ 00۳6 ۷۵5 0680 :۱5 اک ۵۵۱۳8 ع010عل ۵ 0ععس ۷۵5 06511021۳6 کاافاک 8 ام۲0 5 (اعا5 5131151165 0690۲1011۷6 1۲۵۲ کاکراق 3 اذل ۵1 عااوه۲ 71۳6 ,۲۲۵۵ 5 06۷131100 513003۲0 ,۲۵۵۲ ,06۲۵3386 ,1100 دساف ۲۲۵۵۵۵۷ ا2 09۷۳۵۱۵8 5 ع6ع۱۶2 ۳۲۵۲۱۵۲ 1۳۵۲ 5۳۵۷۷۵۵ 8۲30۳5 200 130۱65 35 ۷۷۵۱۱ ۷ ,0۳۵۵۱۵۲۳5 60۳0۳6 ۵ هل عط صق ۵اط۲۲ ۳۵۵۵۲۵۲۵۶ .۳۵۵۵۵ رواافاک ۵ ۶۵۲ 13660 ۵ط 65 باعق۳۵ اقاع۵۱۵ ۵5۷۳ 3200 260اادا0عم5 100 41 ,35 370 ,10 ۷۹۵1۵6 ,ق5006 وومامط رد2 ۲و5 تومسطهداگ 41 و35 30 ,10 ۷۵1۵6 ,500065 وعوامطل بر 2 ۲و5 101 102 41 ,35 370 ,10 ۷۹۵1۵6 ,ق5006 وومامط رد2 ۲و5 تومسطهداگ مطالعات روان‌شناسی ورزشی دوره ۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰. صص ۹۹-۱۱۶ نیم‌رخ روان‌شناختی بازیکنان لیگ برتر فوتبال ایران در مهارت‌های روانی و مهدی شهرزاد" زهرا پور اقایی اردکانی " و ناصر صبحی قراملکی در این پژوهش بررسی نیم‌رخ روان‌شناختی بازیکنان لیگ برتر در مهارت‌های روانی و مقابله‌ای انحاشده است‌گاکنه آماریلان پژوهش: ۱۶ تیم حاضر دز لیگ برتز ونیا تاریخ دریافت: بله‌ای انجام‌شده جامعه آماری این پژوهش» ۱۶ تیم حاضر در لیگ برتر فوتبال ایران در ذ ۹۸-۷ بود. برای رسیدن به این هدف با استفاده از جد گان تعداد زره یران در فصل بود. برای رسیدن به این هدف ب ز جدول مورگان ۵ نفر ورزشکار (5111.45 ,25.30-]۸) از بین بازیکنان لیگ برتر به‌صورت در تاریخ پذیرش: دسترس انتخاب شدند. پژوهش حاضر توصیفی و طرح آن ملس اس کسبا اسفاده ۱۳۹۹/۹ از پرسش نامه انجام شد. از پرسش‌نامه سنجش مهارت‌های ذهنی‌امست برای توصیف مهارت‌های روانی و از پرسش‌نامه مهارت‌های مقابله‌ای برای توصیف مهارت‌های مقابله‌املا استفاه شیر نبا تدای ناده‌هالشامراروش‌هاتی آماری توصیفی مانند متحاسبه یا فتاه فراوانی» درصد» میانگین, انحراف معیار همچنین جداول و نمودارها نشان داد بازیکنان لیگ برتر مهارت‌های روانی بالایی دازند؛ اما مهارت‌های مقابله‌ای در آنها متوسط است ۹ که ایرد تواند حا مشکلات اقتصادی» مشکلات خانواد سایر مشکلات مهارت مقابله‌ای, این می‌تو اصل کلات اقتصادی :مش نوادگی و یر فوتبال تأثیرگذار بر مهارت‌های روان‌شناختی ورزشکار باشد. از این رو پیشنهاد می‌شود برای موفقیت تیم‌های ورزشی بر تقویت و بهبود مهارت‌های روانی اقدامات تخصصی و پیشرفت روزافزون علوم ورزش و یافته‌های جدید در 0 ید اب ۰ یت قلمرو ورزش و کاربرد آن در بهبود و توسعه وضعیت 3 اما را 0 پا زش و ... صورت گرفته است (توحیدی» ۲۰۱۵). جسمانی» روان‌شناختی» تکنیکی و تاکتیکی ورزشکا ۰۱ ۱ اورزش و صور :۰ (تو ۱ ( منت آلمبیگ ,زا تفه وج وززشی خر بی‌دآنقد: و کر ۱۴ مطالعات روان‌شناسی ورزشی » دوره ۰۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰ مانند بازی در لیگ برتر سال‌ها زمان می‌برد و ضروری برنامه‌ریزی و تمرین داشته باشد. آنها نه تنها باید بر داشته و خود را از نظر روانی آماده این رقابت‌ها کنند. چهار نوع آمادگی را داشته باشد باید بین آنها ارتباط استقامت در طی یکی دو روز تغییر زیادی نمی‌کند و شهرزاد: مطالعات روان‌شناسی ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰ 1+۵ آن نزدیک به دوتا سه میلیارد نفر تماشاگر دارد. این کشورهای مختلف تمام تلاش و سرمایه خود را به کار موفقیت فرد و تیم در فوتبال است (اسپایج؛ واله» گبریل آمادگی روانی در آن بیشتر به چشم می‌خورد. از اين‌رو دارد (استم و همکاران"» ۲۰۱۸). با توجه به این که ۱۶ مطالعات روان‌شناسی ورزشی » دوره ۰۱۰ شماره ۰۳۵ بهار ۱۴۰۰ حضور در بازی های لیگ برتر و عقد قرارداد با باشگاه های ورزشی حتما باید در تست های پزشکی پیش از صورت نگرفته است و با توجه به اهمیت ذکرشده در بازیکنان لیگ برتر فوتبال ایران بررسی شد و در سئوال با توجه به این که هدف این پژوهش ترسیم و توصیف توصیفی و طرح آن مقطعی که با استفاده از پرسش‌نامه جامعه آماری این پژوهش» ۱۶ تیم حاضر در لیگ برتر فوتبال ایران در فصل ۹۸-۹۷ بود. از بین جامعه آماری نفر (تعداد کل جامعه با احتساب ۱۸ نفر برای هر تیم جلسات تمرین در هفته و مدت تمرین در هر جلسه بود. ذهنی يا روانی را که در سه گروه مهارت‌های روانی پایه کاملا موافق قرار دارد که به ترتیب امتیازات ۱ ۷ بود که با توجه به این که هر خرده مقیاس ۷ آیتم داشت ۶ متوسط و ۱۸/۶۷- ۲۸ بالا در نظر گرفته شدند. و ۳۳۶-۲۲۵ بالا را برای یک بازیکن در کل مقیاس‌ها در نظر گرفتیم. برای مهارت پایه ای که سه آیتم شهرزاد: مطالعات روان‌شناسی ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰ اش کدام ۳ سئوال از ۴۸ سئوال کل پرسشنامه را به خود بخشی را دارد که هرکدام ۴ سئوال از ۴۸ سئوال را به خود اختصاص داده است. از اين رو نمرات ۳۸-۱ پایین» ۷۴-۸ متوسط و ۱۱۲-۷۵ بالا در نظر گرفته شدند و مسابقه را دارد» هر کدام ۴ سئوال از ۴۸ سئوال را به خود ۴ متوسط و ۹۵ - ۱۴۰ بالا در نظر گرفّه‌رشدند( گزینه است که از تقریبا هميشه تا تقریبا هیچ‌وقت متغیر نمره نهایی نیز می‌تواند از ۰ تا ۸۴ امتیاز متغیر باشد که متوسط: از ۲۹ تا ۵۶ بالا: از ۵۷ تا ۸۴ محدوده ۰/۶۲ تا ۰/۷۸ قرار دارد. این نسخه نشان می فوتبال فیفا (ایفمارک) انجام شد. با توجه به اين‌که بر لیگ برتر هر ساله تست‌های پزشکی را در اين مرکز انجام بدهند ما با مسئولیوق این مرکز هماهنگ شدیم تا اهداف پژوهش خود را پیش ببریم. لازم به ذکر است که شرکت در این پژوهش برای کل بازیکنان آزاد بود تشریح شد و رضایت‌نامه کتبی از قبل تعیین‌شده را همه ۳۸ مطالعات روان‌شناسی ورزشی » دوره ۰۱۰ شماره ۰۳۵ بهار ۱۴۰۰ یک محیط آرام و به دوراز استرس پر کردند و در اختیار متوسط و ۱۱۲۳-۷۵ بالا در نظر گرفته شدند. در نهایت متوسط و ۹۵ - ۱۴۰ بالا در نظر گرفته شدند. اطلاعات توصیفی مربوط به هر خرده مقیاس و گروه‌های آنها در مهارت روانی و برای کل مقیاس‌ها به دست آمد. در شهرزاد: مطالعات روان‌شناسی ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰ 1+۹ نمره را داشته است. علاوه بر این هر یک از گروه‌های ویژگی روانی نیز در جدول دو آورده شده است که نشان نمرات برای هر خرده مقیاس به این شرح بود: ۱-۴ ۸ پایین» متوسط: از ۲۹ تا ۵۶ بالا: از ۵۷ تا ۸۴ در ۱۰ مطالعات روان‌شناسی ورزشی » دوره ۰۱۰ شماره ۰۳۵ بهار ۱۴۰۰ هر یک از خرده مقیاس‌ها نیز آورده شده است که در برتر ایران انجام شد. با توجه به این که این پژوهش از دو سئوال کلی برخوردار بود نتایج هر کدام از آتها است مغایر است. دلیل اين اختلاف در نتایج را می‌توان به نوع ورزش نسبت داد چرا که در پژوهش‌ها نشان داده است که نوع ورزش و حتی پست‌های مختلف در پیشینه پژوهش با توجه به اين‌که به غیر از پژوهش ما در ادامه به مقایسه نتایچج خرده مقیاس‌ها با نتایج زمانی که نیاز است تمرکز خود را از عوامل مخل رها شهرزاد: مطالعات روان‌شناسی ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰ 1۱۱ کند و مجددا بر روی هدف ورزشی خود تمرکز کند. آن واکنش مناسبی بدهد و ترس از محیط را کنترل خودش را حفظ کند و متناسب باهدف تیم و هدف علاوه بر اين قرار گرفتن در محیط ورزشی برای یک شرایط مسابقه را تصویرسازی کند و یک طرح کلی از بودن می‌کند و از طرف دیگر متناسب با یادگیری که متناسب با نتایج این پژوهش و تبیین نتایج حاصل از برمی گردد؛ چرا که فعالیت منظم جسم فرد را سالم و در نهایت اگر بخواهیم تفسیر خود را از نتایج این بخش این که تأثیر ورزش را بر عوامل روانی بررسی کردند معرفی کرد که شرکت در ورزش والیبال آنها را بهبود داده است و در نهایت ساین " (۲۰۱۳) ورزش را عامل با پرزی (۳۰۱۸) که سرسختی یا مهارت مقابله‌ای را در گزارش کند. با این وجود در تبیین نتایج این پژوهش دارد. علاوه بر این شرایط سخت در ورزش فقط به ۱۲ مطالعات روان‌شناسی ورزشی » دوره ۰۱۰ شماره ۰۳۵ بهار ۱۴۰۰ از این رو هر چه قدر توانایی فرد در مقابله با سختی و دارد که باید با آنها مقابله کند. مثلا بازیکنان باید بتوانند اساس متناسب با نتایج این پژوهش شاید بتوان یکی از مربی پذیری یعنی اعتماد کامل به مربی» به تفکر سواد دارند واکنش آنها به نظر مربی در هر جنبه‌ای مثلا موقع پذیری دارند و این شاید شهرت, محبوبیت و حتی درآمد مالی بازیکنان و يا اینکه به توانایی مربی در برخورد با نداشته باشد که با بازیکن خاطی رفتار قاطع داشته باشد کافی اکثر مربیان (از جنبه محبوب و مالی و ...) مانند وضعیت مالی را می‌توان از عوامل موّثر در نتایچ این پژوهش در این زمینه دانست. چرا که ما به‌کرات مقابله‌ای بود که در این پژوهش در بازیکنان فوتبال در حین و حتی بعد از مسابقه. با توجه به اين‌که آمادگی شهرزاد: مطالعات روان‌شناسی ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰ ۹1۳ باشند تا از نظر جسمی و فنی پیشرفت کنند تا به سطح بالا آمادگی ذهنی برسند. اما با توجه بهاین که در جامعه تعداد محدودی از تیم‌ها وجود دارد از اين رو آمادگی مطالعات روان‌شناسی ورزشی » دوره ۰۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰ شهرزاد: مطالعات روان‌شناسی ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۳۵ بهار ۱۴۰۰ 1۱۵ شهرزاد. مهدی؛ پور اقایی اردکانی, زهرا؛ و صبحی قراملکی, ناصر. (۱۴۰۰). نیمخ روان‌شناختی بازیکنان لیگ برتر فوتبال ایران در مهارت‌های روانی و مهارت‌های .(021) .37 ,0اعله/2 جحقطی نامک 2 :2 منصعادلس۸ نعقطعد 200 :36 ,فد حطهدک 168806 2۳6۳ صقنصه1۳ 0۵۳ کعروع[2 مه 2616 مزع مامطل رد0 ,(10)35 ,۵165ناک5 روهام روط مرک ,عللفاک عصنمم مصه لزع مامل ۲	در این پژوهش بررسی نیم رُخ روان شناختی بازیکنان لیگ برتر در مهارت های روانی و مقابله ای انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، 16 تیم حاضر در لیگ برتر فوتبال ایران در فصل 97-98 بود. برای رسیدن به این هدف با استفاده از جدول مورگان تعداد 165 نفر ورزشکار (M=25.30, SD=11.45) از بین بازیکنان لیگ برتر به صورت در دسترس انتخاب شدند. پژوهش حاضر توصیفی و طرح آن مقطعی است که با استفاده از پرسش نامه انجام شد. از پرسش نامه سنجش مهارت های ذهنی اُمسَت برای توصیف مهارت های روانی و از پرسش نامه مهارت های مقابله ای برای توصیف مهارت های مقابله ای استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها شامل روش های آماری توصیفی مانند محاسبه فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار همچنین جداول و نمودارها نشان داد بازیکنان لیگ برتر مهارت های روانی بالایی دارند؛ اما مهارت های مقابله ای در آنها متوسط است که این می تواند حاصل مشکلات اقتصادی، مشکلات خانوادگی و سایر مشکلات تأثیرگذار بر مهارت های روان شناختی ورزشکار باشد. از این رو پیشنهاد می شود برای موفقیت تیم های ورزشی بر تقویت و بهبود مهارت های روانی اقدامات تخصصی و روان شناختی بیشتری صورت گیرد.
6,508	423961	شیراز در دوره‌ی اسلامی به عنوان شهری مهاجرپذیر و درویش‌دوست. یکی از مهم‌ترین اقامتگاههای صوفیان و خاندان‌های طریقت‌مدار بوده است. خاندان و طریقت‌های صوفی با پیشینه‌ای ریشه‌دار در تاریخ ایران» افزون بر نفوذ و اثرگذاری بر حوزه‌ی فکری و فرهنگی اعم از شعر و ادبیات. فلسفه» بر جریان‌های سیاسی» اطبقات اجتماعی و مردمی نیز تأثیر چشمگیری داشته‌اند. خاندان نأیالصدر شخیرازی نمونه ی "نشتخصی از این خاندان در دوره‌ی قاجار می‌باشند. اصل این خاندان.قزوینی بوده‌اند که در .اواخر قرن دوازدهم قمری به عتبات کوچیده‌اند و کمی بعد از؛آنجا.به شیراز آمده و در این؛شهر برای هميشه اقاست گزیده‌اند. خاندان نایب‌الصدر شیر 55 دا ریژ ,ناریا زهاست میرزا زین‌العابدین رحمت‌علیشاه که به جانشینی مست‌علیشاهی منصوب گردید به فعالیت‌های طریقتی وارد شدند. رحمت‌علیشاه همچنین توانست به منصب سیاسی نایب‌الصدری شیراز که از جانب محمدشاه‌قاجار به وی تفویض گردید. نایل شود. تصدی مقام نایب‌الصدری شیراز و همچنین رهبری طریقت مست‌علیشاهی بر اهمیت سیاسی و اجتماعی این خاندان تأاثیر بسزایی گذاشت. با شکل‌گیری انقلاب مشروطهشاخه‌ی مونس‌علیشاهی این خاندان نیز در جریان مشروطه‌خواهی وارد شدند و به سهم خود.در پویش تحولات سیاسی و اجتماعی کارکردی جایگاه سیاسی و فرهتگی خماندان تایپ‌الصدر شیرازی و نسبت این خانتدان با قدرت» همچنین چگونگی و عوامل رسوخ و نفوذ آنان در طبقات اجتماعی در این دوره» مسأله‌ی غامض و قابل‌درنگی است که روشن نمودن ابعاد و زوایای آن پژوهشی جایگاه خاندان نایب‌الصدر شیرازی در تحولات فرهنگی و سیاسی ... ۱۹۳ آنچه درباره‌ی پیشینه‌ی این موضوع قابل ذکر است این است که تاکنون تحقیقی با عنوان جایگاه خاندان نایب‌الصدر شیرازی در تحولات فرهنگی و سیاسی دوره‌ی قاجار صورت نگرفته است. اما پیرامون بخش‌هایی از این موضوع و برخی از نخبگان خاندان نایب‌الصدر شیرازی تحقیقاتی انجام شده, که از این جمله‌اند: هادی پیروزان در مقاله- ی«واکنش و عملکرد شعب طریقت نعمت‌اللهیه به جنبش مشروطه‌خواهی» به شکلی اجمالی و مختصر به واکنش شاخه مونس‌علیشاهی به جریان مشروطه‌خواهی و حمید حاجیان‌پور و رحیمه منفرد در مقاله‌ی «بررسی دوره‌ی اول حیات حزب دموکرات فارس»» به حزب دموکرات فارس و نقش برخی از اعضای خاندان نایب‌الصدر شیرازی در این حزب پرداخته‌اند. نورالدین مدرس چهاردهی نیز در مقاله‌ای تحت عنوان« سلسله نعمست اللهی مونس علیشاهی» به اعضای این طریقت و در مطلبی دیگر تحت‌عنوان «معصوم- علیشاه» در مجله‌ی وحید به شکلی اجمالی به معرفی معصوم‌علیشاه از اعضای خاندان نایب‌الصدر شیرازی پرداخته است. علاوه بر این‌پایان نامه‌ای در مقطع کارشناسی ارشد از محمّدعرفان جابری زاده» تحت عنوان «بررسی احوال و آرا حاجی نائب الصدر شیرازی» دفاع و به رشته تحریر درآمده است. همچنین رضا دهقانی و علی‌اصغر چاهیان بروجنی, در مقاله‌ی«طریقت علیشاهی, نمونه‌ای از پیوند طریقست و سیاست در دوره‌ی قاجار» از نقش و تأثیر طریقت منورعلیشاهی بر علیشاهی سخن به میان آورده‌اند. با این همه اين آثار به جایگاه و کارکرد خاندان نایب‌الصدر شیرازی و.تأثیرات سیاسی و فرهنگی آن نپرداخته و نظر به اهمیت بحثه اين جستار در نظر دار نقش خاندان نایب‌الصدر شیرازی را در تحولات فرهنگی و سیاسی دوره‌ی قاجار مورد بررسی قرار دقد. سوالاتی که این تحیتی درصد پاسخگویی به آن برآمده این است عوامل رسوخ و نفوذ خاندان نایب‌الصدر شیرازی در شیراز دوره‌ی قاجار چه بوده و چه تأثیری در فرایند تحولات سیاسی و فرهنگی این به نظر می‌رسد. انعطاف, نزدیکی به دربار مردمی بودن این خاندان, در کنار تصدی منصب حکومتی نایب‌الصدری شیراز نقش مهمی در رسوخ و محبوبیت آنان در میان طبقات اجتماعی داشته است. آنان با پیوند طریقت و سیاست و نقوذ در دربار قاجناز توانستند حمایت و اعتماد حکومت را به خود جلب نمایند و افزون بر خدمات ارزنده‌ی فرهنگی و عمرانی در شیراز در حوزه‌ی سیاسی نیز با شکل‌گیری انقلاب مشروطه در ۴ جستارهای تاریخی» سال دهم» شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸ فارس با اقداماتی چون تشکیل حزب دموکرات فارس» تأسیس روزنامه در جنوب منشأ خدمات ارزنده‌ای شوند و در تحولات فرهنگی و سیاسی این دوره سهیم شوند. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و برای گردآوری داده‌ها از شیوه‌ی کتابخانه‌ای استفاده نظر به تصدی مقام نایب‌الصدری شیراز توسط خاندان نایب‌الصدر شیرازی و همچنین پیوند طریقتی آنان با سلسله‌ی نعمت‌اللهی پیش از بحث ضروری است در ابتدا به وظایف منصب نایب‌الصدر در دوره قاجار و سپس به معرفی اجمالی و سیر تاریخی فرقه‌ی نعمت‌اللهی تا با انتقال قدرت سیاسی از صفویه به افشاریه و زندیه‌او به دنبال آن به قاجاریه» برخی از مناصب دیوانی گذشته, تا انقلاب مشروظه باقی ماندند» و وظایف خود یعنی انتقال مواریث دیوانی گذشته را انجام دادند. منصب"طلار او نایب‌الصّلارّی"از,زمره‌ی این مناصب بود که در مرکز ایلات و شهرهای:این دورهانیز همچنان باقی ماند؛و وظایفت گذشته‌ی خود را با کمی تغییر حفظ نمود. صدر منصبی به جا مانده از دوره‌ی صفویه بود و رئیس صدرها یا صدور فردی بود به نام صدرالصدوز. از.مهمترین وظایف.صندر می‌توان به مواردی چون: نظارت بر احداث اربعه؛ یعنی قتل کور کرد چشم؛ شکستن دندان و ازاله‌ی بکارت اشاره صدر مقامی حکومتی بوده است تا منصبی از مناصب شرعی. با این همه این منصب حکومتی و دولتی ذیل احکام شرع اسب ار دایاکه. اس (اباکجان/ ۵۸۹ ۱۴::۱) هر ادوزدی قاجار» خصوصا از هنگامی که وزارت عدلیه ایجاد شدبه نظر می‌رسید وزیر عدلیه همان وظایف و اختیارات «صدر» را داشته است؛ از این جهت که معاون و نائب او «نائب‌الصدر» نام داشت. عبدالّه مستوفی با اشاره به این نکته که وظایف «صدر» در همان ردیف وزارت در اوائل سال ۲۲۷۷ق: شاه میشواهذ خود بعرائض مردم رسیدگی کتد و برای این مقصود دستخطی صادر میکند. روزهای یکشنبه را برای این مشروع تعیین و در این روز مراجعه سایر وزیران را بخود قدغن می‌نماید. وزیر عدلیه و نائب‌الصدر (معاون وزارت عدلیه) باید از صبح بحضور شاه بروند و نائب‌الصدر باید کتابچه سفیدی برای جایگاه خاندان نایب‌الصدر شیرازی در تحولات فرهنگی و سیاسی ... ۱۹۵ وارد کردن عرائض شفاهی و کتبی و حکمی که در صفحه مقابل در آنخصوص صادر میشود. همراه داشته باشد. شاکی‌ها باید یکی‌یکی بحضور بیایند و اگر شکایت جمعی و عده شاکیان زیاد باشد باید دو نفر از بین خود تعیین کنند و بحضور بفرستند طریقت نعمت‌اللهیه یکی از طریقت‌های صوفیانه‌ی شیعی است که به مسس آن شاه نعمت‌الّه ولی نسبت داده شده است. شاه نعمت‌الله در سال ۷۳۱ق/ ۱۳۳۰م. در حلب به دنا آمد و نزدیک به یک قرن بعد در ماهان کرمان وفات یافت و در همانجا به خاک سپرده شد. (نو رالدین»» «ولی»» «سید»» (شاه» و «امیر» از القاب وی بوده است (معصوم‌علیشاه» ۳۲ ۱ فرزام ۱۳۷۴: ۱۳). شاه نعمت‌اله در تصوف اقدامات.و ابتکاراتی انجام داد که می توان به مواردی چون: نزدیک کردن آیین و.مبانیطریقت به شریعت., ترغیب صوفیان به کار و فعلگی, ممنوع نمودن سماع درویشی و تبدل لباس درویشان.به لباس عمومی جامعه اشاره همزمان با قطبیت شاه خلیل‌الله تنهافرزند وجانشین شاه‌نعمت‌اله ولی یه هندوستان انتقال یافت و پس از شاه خلیل‌الله تعدادیازده نفر بر مسند این طریقات در آنجا تکیه زدند. در فاصله‌ی مابین سقوط سلسله‌ی صفویه تا تأسیس/سلسله‌ی قاجاریه» با توجه به دگردیسی‌ها و تحولات سیاسی, اجتماعی و فرهنگی ایران در این دوران» عصر تازه‌ای با ویژگی‌هایی متفاوت در طریقت ایجاد گردید. تصوف نیز چون دیگر حوزه‌ی فکری مانند شعر و ادبیات دستخوش تحول گردید و گرایش‌های غالیانه‌ی قزلباش و همچنین نظارت شدید متشرعین و فقها بر تصوف کمرنگ شد. تصوف.با ویژگی‌های تازه‌ی خود و با تأثر از افکار قطب‌الدین نیریزی (۱۱۷۳- ۱۱۰۰ق) و معصومغلی‌شاه دکنی (۱۲۱۲- ۱۱۴۷ق)» با پیوند علوم باطنی و ظاهری شکل گرفت (دهقانی و چاهیان بروجنی. ۷ همزمان با استقرار سلسله‌ی زندیه» دو تن از اعضای این فرقه» سیدمعصوم علیشاه دکنی و شاه‌طاهر دکنی» با توجه به فضای فکری و فرهنگی مساعدی که در زمان کریم‌خان زند ایجاد شده بود به ایران بازگشتند. شاه طاهر دکنی از شرق وارد خراسان شد و پس از زیارت امام رضا(ع) به شهر یزد وارد شد؛ اما در ارشاد و جذب پیروان چندان توفیقی نیافت (دیوان‌بیگی. ۴ ۲ معصوم علیشاه نیز از مسیر خلیج فارس به بوشهر و از آنجا ۶ جستارهای تاریخی» سال دهم» شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸ به شیراز عزیمت نمود. شیراز در این زمان کانون سیاسی و اداری کشور بود و مردمان آن به درویش‌نوازی مشهور بودند (حسینی‌فسایی» ۱۳۸۲: ۱/ ۱۶۱). از دیگر سوی برخورد کریم- خان زند با مذاهب و فرقه‌ها مبتنی بر مدارا و تساهل بود (ملکم ۱۳۸۰: ۷۲۰/۲). لذا حضور معصوم‌علیشاه در شیراز با استقبال بخش‌قابل توجهی از مردم این شهر مواجه گشت و وی توانست پیروان فراوانی را به طریقت خود دعوت نماید که در میان آنان می‌توان به شمییت‌غاق ی پبوق: مفعاف‌غلی‌فا امیفهانی, اضضی‌علی شاه امیفهاتی ی فرش نورعلی شاه و درویش شاه حسنعلی اشاره نمود(معصوم‌علیشاه. ۱۳۸۲: ۱۷۳- ۱۷۰). در اواخر حکومت کریم‌خان زند جمعیت و هیاهوی طریقت نعمت‌اللهی و اختلاف علما با آنان آنقدر در شیراز زیاد شد که خان زند در سال ۱۹۲اق. دستور اخراج معصوم- علیشاه و پیروانش از شیراز را صادر نمود (شیروانی» ۱۳۳۹: ۶۵۶- ۶۵۵). معصوم‌علیشاه و پیروانش پس از اخراج از شیراز به اصفهان رفتند و در آنجا مورد تکریم علیمرادخان زند قرار گرفتند (نایب شیرازی» ۳/ ۱۷۲)؛ با اینهمه این بار نیز با تحریک علما و شاید به علت کذب و پوشالی بودن وعده‌هاشان مبنی بر پادشاهی خان زند. مورد آزار و اذیت و شکنجه حاکم اصفهان علیمرادخان زند قرار گرفتند و با اهانت بسیار از اصفهان رانده شدند و به خراسان رفتند و سپس از ایران خارج شدند؛ هرچند داروغه‌ی اصفهان رستم‌خان گوش و بینی آنان را برید تا در هر کجا اقامت کنند شناخته شوند (معصوم‌علیشاه ۱۳۸۲: ۱۷۳؛ دیوان‌بیگی‌شیرازی, ۱۳۶۲: ۲/ ۱۰۳۷). لطفعلی.خان زند آخرین مدعی سلسله‌ی زندیه نیز رابطه‌ی خوبی با صوفیان نداشت(معصوم‌علیشاه ۱۳۸۲: ۳/ ۱۷۴). بار روی کار آمدن آقامحمدخان قاجار نور امیدی دوباره بر دل معصوم‌علیشاه و پیروانش تابیده شد؛ چرا که به هنگام رفتن آنان به خراسان» آقامحمدخان آنها را مورد تفقد و مهربانی قرار داده بود و هزینه سفرشان را به مشهد پردّاخت: کرده بود (نایب شیرازی, ۰۱۳۴۸ ۳/ ۱۷۳) لذا آنان به ایران بازگشتند؛ ولی از بخت بد حامی آنان آقامحمدخان قاجار در این زمان به قتل رسیده بود و برادرزاده‌اش باباخان معروف به فتحعلیشاه که با علمای شیعی نیز رابطه‌ی خوبی داشت.» به با روی کار آمدن فتحعلیشاه و همگرایی او با علمای شیعی شرایط دشواری برای اهمل فرقه ایجاد شد و اعضای آن با مخالفت و مقاومت شدید علسای شیعه مواجه شدند. تا جایی که دچار قتل و تبعید و غارت گردیدند (شیروانی» ۱۳۴۸: ۴۰۹). با این همه در زمان سختندشاه:قاجاز: با توججه به ازادت و عالقه‌ای که وی واضذراعظمش به.دزاریشی و عارفان جایگاه خاندان نایب‌الصدر شیرازی در تحولات فرهنگی و سیاسی ... ۱۹۷ داشت شرایط به نفع این سلسله رقم خورد و حتی بزرگان و مشایخ آن به مدارج و مناصب حکومتی و دیوانی نایل شدند (هدایت. ۱۳۸۵: ۸۷۴۱/۱۰). در این زمان تشکیلات و سازمان این فرقه در ایران تثبیت و گسترش یافت. آنان پس از آنکه در کرمان هزاران پیروان گرد آوردند دامنه‌ی فعالیت خود را در در شهرهای دیگرچون شیراز اصفهان و همدان خاندان نایب‌الصدر شیرازی در اصل از نوادگان حاجی محمدمعصوم قزوینی می باشند. حاج محمد معصوم قزوینی با برادرش حاج زین‌العابدین که شغل تجارت و بازرگانی داشتند در سال ۱۱۷۵ق. به قصد مجاورت و تجارت و تحصیل علم دین» به عتبات عزیمت نمودند (معصوم‌علیشاه ۱۳۱۶: ۳/ ۱۵۴)تنها پسر احاج محمد معصوم» محمد حسن که در هنگام ورود به عراق هشت ساله پود.در"این سرزمین مشغول کسب علم و دانش شد. وی پس از فوت پدرش با دختر عمویش» -حاج زین‌العابدین-ازدواج نمود و در حوزه‌ی علم و معرفت پیشرفت نمود. وی:در ایام سکونت در عتبات از همسرش:دارای دو فرزند به نام- های معصوم و محمد حسین شد.این خاندان پس از چندی به علت نابسامانی‌ها و آشفتگی- هی حاکم بر غراق, به ایران مرالساری! ت9 ماکان گهاگشدند (حسینی فسایی, چهارد ۱۳۵۲: ۵۲۸). حاج محمد حسن پس از اقامت در شیراز هم صاحب منبر شد و هم صاحب کرسی تدریس. وی همچنین توانست دامنه‌ی تجارت خود را تا هند و عراق و فراسوی خلیج فارس بسط دهد و از این راه داری سرمایه و ثروت زیادی شود. حاج محمدحسن بخشی از سرمایه خود را مصروف ساختن عمارت. کتابخانه باغ حمام و آب‌انبار و سایر کارهای عام‌المنفعه در شیراز نمود و به سهم خود در آبادانی این شهر کوشید. (معصوم‌علیشاه 3۳۱۶ ۳/ ۱۵۴-۱۵۵). این اقدامات اسپاب نفوذ و محبوبیت وی ۸ جستارهای تاریخی» سال دهم» شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸ میرزا زین‌العابدین رحمت‌علیشاه» فرزند حاجی معصوم (متوفی ۱۲۶۴ قمری) بود. میرزا زین‌العابدین در شیراز در محضر زین‌العابدین شیروانی (مشهور به مست‌علی‌شاه) به طریقت رحمت‌علیشاه از چهره‌های شاخص خاندان نایب‌الصدر شیرازی بود. لازم به ذکر است به دنبال وفات مجذوب‌علیشاه دو انشعاب در طریقت نعمت‌اللهی پدید می‌اید. یکی طریقت نعمت‌الهیه‌ی شمسیه توسط فردی به نام سیّد حسین استرآبادی و دیگری توسط فردی به نام میرزا زین‌العابدین شیرازی مشهور به مست‌علیشاه (۲۵۳اق. تولد/ ۴ وفات). وی دارای تألیفات و همچنین دیوان شعری با تخلص «تمکین» بوده است. همزمان با مست‌علیشاه عالمی به نام حاج محمدحسن مجتهد -پسر حاج محمد مصوم قزوینی- در شیراز بوده که سه فرزند باانام‌های حاچ معضوم, حاج محمدحسین و حاج آقا محمد مجتهد شیرازی داشته است. حاجمحمد حسن به"شدت پا:مست‌علیشاه مخالفست می‌کرده است. با این وجود پسر حاجی معصوم به نام زین‌العابدین مشهور به میرزا کوچک با دیدار مست‌علیشاه جذب.وی گشتهاو به طریقت وی دزمی آید.میرزا کوچک پس از وفات مست‌علیشاه قطبیت سلسله را به دست آورد؛و به لقب طریقتی رحمت‌علیشاه نایل می‌شود (بیدختی گنابادی» ۱۳۸۵: ۱۴؛ آزمایش.۴۷::۲۱۳۸۱-:۴۶)دوستی و نزدیکی وی با دربار قاجار و همچنین ارادث و علاتیای یامه جار به:درویشان داشت(الگان ۶ ۷- ۱۷۶) باعث شد هنگامی که محملشاه به سلطنت رسید به وی لقب نایب- الصدر شیرازی بدهد و اوقاف و وظایف علما و سادات آن دیار را به او تفویض نماید. این مسوّلیت در تنظیم امور مربوط به طریقت و تقویت تشکیلاتیآن تأثیر بسزایی گذاشت. در زمان رحمت‌علی‌شاه طریقت نعمت‌اللهی به اوج قدرت.و محبوبیت خود رسید و عده‌ی بسیاری به طریقت نعمت‌اللهی گرویدند. خورموجی در «حقایق‌الاخبار ناصری)» درباره‌ی اخلاق و شخصیت نایب‌الصدر شیرازی از وی به عنوان« سرحلقه درویشان و مقصد خرقه‌پوشان که خلقی حسن و فطرتی مستحسن داشت» یاد نموده است (خورموجی. ۴ معحسینی فسایی نیراذر فارسنامه از نایب‌الستر شیرازی با تیف و القاب «جامع عوالی» حایز مکارم متعالی, مقتدای اعاظم ملوک» عارف دقایق جذبه و سلوک» ضابط احکام شرعیه حاوی نکات اصلیه و فرعیه» یاد نموده که اگر نه تنها جمیع طریقت نعمت- اللهی؛ بلکه همه طریقت‌های عرفانی از ایشان به نیکی و تقوا یاد کنند زیبنده و شایسته‌ی نام جایگاه خاندان نایب‌الصدر شیرازی در تحولات فرهنگی و سیاسی ... ۱۹۹ وی است (حسینی‌فسایی, ۱۳۶۷: ۲/ ۱۱۱۵). این مسأله حاکی از جایگاه والای رحمت- علیشاه نایب‌الصدر شیرازی و نفوذ و محبوبت وی در میان طبقات مختلف است. رحمت‌علیشاه پس از خود حاج محمدکاظم اصفهانی مشهور به سعادت علیشاه را به جانشینی خود انتخاب نمود وی شاگردان بزرگی را تربیت نمود که از میان آنان می‌توان به صفی‌علی‌شاه اشاره کرد (افضل‌الملک شیرازی» ۱۳۶۱: ۳۷۲). رحمت‌علیشاه سرانجام در شب یکشنبه ۱۷ صفر ۱۲۷۸ ق. وفات یافت و در گورستان وادی‌السلام شیراز به خاک سپرده شد. فرذا ذیگری کهبپس از رخمت‌غلشاه مدعی زعامت طریقت گردید حاج‌اقا محمد فرزند حاج اقا محمد حسن منوّرعلیشاه امام جماعت مسجد نوشیراز و همچنین عموی رحمت‌علیشاه بود. وی در سال ۰۱۲۲۴ در شیراز متولد شد و در سال ۱۱۳۰۱ در شیراز وفات نمود و جنازه‌اش به کربلا حمل و در کربلا مدفون گردید. وی میرزا کوچک حاج معصوم نایب‌الصدر را که صاحب کتاب طرائی و فرزند رحمت‌علیشاه بود تحت تعلیم و تربیت خود قرار داد (مدرسی چهاردهی, ۱۳۵۲: ۵۲۸). منوّر علیشاه فرزندش حاج علی اقا وفاعلیشاه را به جانشینی خود منصوب کرد. حاج علی‌اقا از جانب دربار قاجار به لقب معصوم‌علیشاه نایب‌الصدر شیرازی» از چهژه‌های شاخقن خاندان نایب‌الصدر شیرازی و عالم و عارف بزرگ و اثرگذار دوره قاجار است. وی فرزند کوچک رحمت‌علیشاه و لقب دیوانی وی نایب‌الصدر: است. معصوم‌علیشاه در سال ۲۷۰ اق. در شیزاز چشم به جهان گشود. وی تحت تربیت عموی پدرش» حاجی آقا محمد منورغلیشاه» جد مونسعلیشاه ذوالریاستین به تحصیل پرداخت و سپس به عراق عرب.رفت و علوم اسلامی را فرا گرفت. مدتی در آنجا از محضر اساتید برجسته او بپزرگ آن دیار بهره مند شد و سرانجام به علت مشکلات مالی به شیراز برگشت و به دنبال آن بنا به درخواست پدرش حاج آقا محمد مجتهد شیرازی به تهران رفت (مدرس چهاردهی, ۱۳۵۱: ۶۸۰). میرزا معصوم در تهران درمحضر اساتید برجسته‌ای چون آقامحمدرضا قمشه ای آقامیرزا ابوالحسن جلوه میرزا محمدحسین سبزواری و... تلمذ نمود. میرزا معصوم در زمان اقامتش در گناباد نیز از محضر درس ملاسلطان گنابادی بهره گرفت و از وی لقب معصوم‌علیشاه را گرفت(شهری برآبادی» ۸ ۱۹۰ مدرس چهاردهی, ۱۳۵۱: ۶۸۰). در همین زمان به فرمان ناصرالدین‌شاه قاجارن ۰ جستارهای تاریخی» سال دهم» شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸ منصب نایب‌الصدری شیراز به وی داده می‌شود. قبل از وی پدر و برادرش محمدحسین, این منصب را بر عهده داشتند(رکن‌زاده آدمیت» ۱۳۳۷: ۴/ ۴۹۰). نایب‌الصدر همچنین در طی زندگیش به اغلب مناطق ایران» هندوستان, عراق و عربستان سفر نمود. در ایام اقامتش در گناباد کتاب ارزشمند طرایق‌الحقایق را در سه مجلد و در سفر به مکه سفرنامه‌ی مکه را به رشته‌ی تحریر درآورد (رکن‌زاده‌ی آدمیت. طرائق الحقایق کتابی است در سه مجلد و معرف تسلط و مهارت نویسنده‌ی آن در علوم ظاهری و باطنی. این اثر دایره‌المعارف بزرگ و کم‌نظیری است پیرامون تصوف.» اقطاب و سلسله‌های صوفیه, که نویسنده در آن به زندگی, آثار و افکار عارفان و صوفیان پرداخته و اطلاعات ارزنده و ارزشمندی در این باره به دست می دهد. کتاب سفرنامه‌ی حج يا تحفه‌الحرمین نیز درباره سفرمعصوعم‌علیشاه شیّرازی به مکه و به جا آوردن مراسم حج است. وی در اين کناب وگ ست اس کسداسی )الا ۳۰۵اق. از تسران آغاز شده و از مسیر بادکوبه و استانبول و و مصر و از طریق.دریای سرخ انجام شده را تشریح و گزارش می کند. معصوم‌علیشاه در طی سفر از وضعیت سیاسی, اجتماعی شهرها جاده- سازی» وسایل عبور و مرور تلگرافخانه‌ها قهوه‌خانه‌ها و امکانات جاده‌ای» وضعیت ابنیه‌ها و مساجده وضعیت زراعت و آبادی» وضعیت گمرک» وضعیت زائران؛ قیمت اجناس» وضع صنایع عثمانی و روسیه و ... سخن به میان می‌اورد (معصوم‌علیشاه» ۱۳۸۲: ۷٩4 ۹۸۸۳۷ معصوم‌علیشاه در جریان مشروطه‌خواهی به سلک مشروطه‌خواهان پیوست و در اداره‌ی مجلس نیز سمتی یافت. معصوم‌علیشاه در اواخر عمر چندی رئیس اوقاف گرگان و چندی رئیس اوقاف گناباد بود (شهری برآبادی۱۳۶۸: ۱۹۱). معصوم‌علیشاه انسانی فاضل, روشن‌ضمیر و عارفی واصل و متواضع و فروتن بود. وی به اعلوم و دانش‌های زمان خود مانند: فقه و حدیث, الهیات. فلسفه و کلام و منطق, عرفان و همچنین به زبان و ادبیات فارسی و عربی اشراف داشت. میرزا معصوم صاحب ذوق شاعری نیز داشت و تخلص شعری وی معصوم بود. هرچند که از روی تفنن شعر می‌سرود و به طور جدی به آن نپرداخت. وی در نثر و نویسندگی نثر و سبکی سلیس و شیوه‌ای گیرا داشت. جایگاه خاندان تایب‌الصنر شیرازی :در تحولات فرهنگی او سیاسی ب ۲۰۹ معصوم‌علیشاه سرانجام در سال ۱۳۴۴ق. در گناباد درگذشت (شهری برآبادی» ۱۳۶۸: در دوره‌ی ناصری به دنبال وفات رحمت‌علیشاه در سال ۸ ق/ ۱۸۶۱م در سلسله‌ی نعمت‌اللهی انشعاباتی ایجاد شد و این طریقت به چهار شعبه‌ی: سلسله‌ی گنابادیه پیروان حاج محمد کاظم اصفهانی (سعادت‌علیشاه)» کوثر علیشاهی به زعامت ملا محمد رضا و سلسله‌ی مونس‌شاهی پیروان منور علیشاه (حاج آقا محمد شیرازی)» و سرانجام صفی - علیشاهی به رهبری حاج آقا میرزا حسن اصفهانی, تقسیم گردید (همایونی» ۱۳۵۸: ۲۰۶). در حالی که حاج آقا میرزا حسن اصفهانی در ابتدا از پیروان منورعلیشاه بود (صفی‌علیشا» ۶ ۱۴ عبدالصمدی, ۱۳۶۱: ۱۱۸)؛ ولی ازاوی؛جدا.شد و در تهران طریقت صفی- علیشاهی را پی ریزی نمود (افضل‌الملک:شیرازی» ۱۳۶۱: ۳۷۲ دیوان‌بیگی, ۱۳۶۵: ۱۰۳۴- ۳ وی توانست طریقت خود.را:روانق آدهد و "آحتتی؛ارادت کسانی چون شاهزاده عبدالعلی میرزای معتمدالدولهفرزند؛خاجی فرهاد میرزای معتمدالدوله را به خود جلب کند در هر حال اين انشعابات زمینه‌ی رویارویی"و درگیری بزخی؛از این طريفت‌ها نظیر منورعلیشاهی و سعادت‌علیشاهی را فراهم"نمود. این ششتیز و جدال‌ها به گونه‌ای بود که حتی سپهر نیز به آن اشاره کرده و دراین باره می‌نویسد: ... در این موقعیت زمانی که صوفی علیه صوفی برخاسته بود و حاج آقا محمد منور علیشاه و حاج آقا محمد کاظم تنباکو فرش اصفهانی سعات‌علیشاه با هم در نبرد بودند تا هر آنکه زورش می‌چربید سجاده ریابست فرقه نعمنّت‌اللهی به او اختصاص یابد درباره‌ی علل جدایی حاج میرزا حسن اصفهانی از طریقت منورعلیشاه شیرازی» دیوان- بیگی شیرازی بر این باور است که حسادت و رقابت پیروان منورعلیشاهی نسبت به موقعیت و جایگاه صفی‌علیشاهی» تحریک حاجی ملاحسن کاشی عبدالعلی‌شاه» عدم موافقت صفی‌شاه با درخواست منورعلیشاه مبنی بر تبعیت از عبدالعلی‌شاه و مخالفت با انتقال عواید مالی به کاشان اسباب رویارویی» عزل صفی‌علیشاه و سرانجام جدایی آنان را ۲ جستارهای تاریخی» سال دهم» شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸ فراهم آورده است (دیوان‌بیگی شیرازی» ۱۳۶۵: ۲/ ۱۰۳۴- ۱۰۳۳). این مسأله باعث شد تا صفی‌علیشاه نیز از پیشوایی وی تابعیت ننماید و به دنبال آن سلسله‌ی صفی‌شاهی را پی- فرقه‌ی مونس‌علیشاهی به زعامت حاج آقا محمد منورعلیشاه از جایگاه و وجهه‌ی بالایی در شیراز مابین مردم و حتی حاکمان برخوردار بود. حسینی فسایی با اشاره به وجهه ... صیت فضیلتش گوشزد خاص و عام گردید و برحسب نص صریح غفران مآب حاجی میرزا کوچک نایب‌الصدر مرجع و مقتدای سالکین طریقت واضحه نعمت اللهی است و از اقصی بلاد روی توجه جماعتی به جانبش شده» از باطن صافی طینتش استمداد همت جسته, اذکار و اوراد شرعیه مأئوره ائمه هدی (ع) را از او می‌خواستند... پسر و جانشین وی علی آقا,ذوالریاستین نیز همانند,پداز اتوانست: این جایگاه و محبوبیت را همچنان حفظ نماید. ظل الساطان و طلرا نش هی طریقت منورعلیشاه به فرزندش علی‌آقا و دستگاه؛و هوادارنش که واجد خلیفه/ووصیاهستند سخن به میان می‌آورد (ظل‌السلطان, ۱۳۶۸: ۱/ ۲۸۴). حاج؛علی آقاذوالریاستین» در جایگاه امامت مسجد نو شیراز اولین مدرسه را در شیراز در سال ۰۱۳۲۴ به نام مسنودیه, از جهت نام مسعود در قرن نوزدهم میلادی جامعه‌ی ایرانی دستخوش تحولات اجتماعی وآفکری گوناگونی گردید. این تحولات در کنار تحولات سیاستی پيامدها و تبعات مختلفی را برای جامعه‌ی ایرانی به دنبال داشت تا جایی که درادر اواخر قرن نوزدهم زمینه‌ساز انقلاب مشروطه گردید که در آغاز قرن بیستم به بار نشست. در به ثمر رساندن انقلاب مشروطه جریان‌های فکری - اجتماعی نیز به سهم خود اثربخش و تأثیرگذار بودند. یکی از این جریان‌ها؛ تصوف بود (دهقانی و چاهیان بروجنی» ۱۳۹۷: ۶۷). با شکل‌گیری انقلاب مشروطه, شاخه- ی مونسر علیشاهی نسبت به آن چراغ سبز نشان داد و در فعایت‌های سیاسی مربوط به آن جایگاه خاندان تایب‌الصنر شیرازی :در تحولات فرهنگی او سیاسی ب ۲۰۳ همزمان با مخالفت و دشمنی محمدعلی‌شاه با مشروطه‌طلبان» حاج آقا علی ذوالریاستین که از قواخواغان ی طرفداران مشروطه‌طلبان بوذ (نیّر شیرازی, ۱۳۸۳: ۱/ ۱۷). با همراهی و همیاری برخی علما تجار و برخی از اصناف شیراز به تشکیل انجمن اسلامی مبادرت ورزید. انتخاب این اسم به خاطر حضور و مشارکت بیشتر علما و همچنین جلوه‌ی مذهبی به آن بخشیدن برای استفاده‌ی بهینه از پتانسیل‌های معنوی و مذهبی مردم در راستای‌یاری رساندن به مشروطه‌طلبان بود (شعله: ۱۳۸۵: ۱۱۳؛ بشیری,» ۱۳۶۲: ۳۸/۱ پیروزان» ۱۳۹۲: ۳ تشکیل انجمن اسلامی در تنویر افکار و آگاهی‌بخشی مردم شیراز نسبت به مفاهیم سیاسی و اجتماعی نقش قابل توجهی داشت (روزنامه‌ی مظفری, ۱۳۲۵ق: سال ۶ شماره‌ی ۰ و به تأسی از آن انجمن‌هایی دیگر نظیر اتحادیه دانش شکل گرفتند و البته اینهاتا اندازه‌ی زیادی مرهون مساعی و مجاهدت‌های حاج علی اقا ذوالریاستین شیرازی بود. از دیگر اقدامات قابل‌تأمل و ارزشمند حاج‌علی آقا ذوالریاستین شیرازی که آن هم در راستای تقویت اصول و مبانی مشروطه‌خواهی و آزادی‌خواهی و به عنوان اولین تجربه‌ی حزبی در فارس بود و با راهنمایی حیدر عمو اوغلی کهدر سال ۱۳۲۹ق/ ۱۹۱۱م. با مشارکت جمعی از آزادی‌خواهان شیراز شکل گرفت, تأگفیش حزبه فطوکراث,بود (روزناسه‌ی فارس» ۲ امداد ۱۳۸۷: ۵۳۶). از جمله اعضا و شخصیت‌های اولیّه‌ی حزب دموکرات فارس می‌توان به کسانی چون: شیخ عبدالرسول نیّر شیرازی» میرزا احمد باقر دستغیب» تاجر کازرونی» و از اعضای جدید که به تدریج حزب پیوستند. می‌توان به شخصیت‌هایی چون: معین‌الاسلام بهبهانی» سید عبدالحسین صدرالاسلام کازرونی» عبداله ناصر دیوان کازرونی» صولت‌الدوله قشقایی, علی اکبر تنباکوفروش» محمدحسین استخر میرزا فتح‌الله - خان عکاس اشاره نمود (سپهر, ۱۳۶۲: ۷۹ نیّر شّیرازی» ۱۳۸۳: ۱۶۹/۱ فراشبندی» ۱۳۵۹: ۳۵-۶ این خزب به غنوان رشتاشه‌اس از/عملی هرا گرانادر آیران بوذ. ترکیب اعضای این حزب نامتجانس بود و از گروه‌ها و.اصناف و طبقات اجتّماعی گوناگون تشکیل شده بود (روزنامه‌ی استخر, ۱۳۳۸ش: شماره‌ی ۱۷۸۳)» هریک از اعضای حزب مأمور تشکیل چند حوزه برای جلب اعضای دیگر شدند. اعضای وارد شده در حزب برای مجاهدت در را مشروطیت و ترویج مبانی آن به کلام‌اله قسم می‌خوردند (روزنامه‌ی استخر, ۱۳۳۰ش: سال ۰۴۳ شماره‌ی ۱۴۶۳). این حزب افزون بر ترویج مبانی مشروطه‌خواهی در شیراز و فارس در مقابل حضور پلیس جنوب و دست‌اندازی های انگلیسی‌ها در این منطقه واکنش ۴ جستارهای تاریخی» سال دهم» شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸ نشان دادند و برای مقابله و مبارزه با اشغالگران به پا خاستند (حاجیان‌پور و منفرد. ۱۳۹۱: 7۲ حاج علی آقا ذوالریاستین در دفاع از مشروطه و جلوگیری از دست‌اندازی‌های انگلیسی‌ها درصدد تدارک سپاهی برای مبارزه علیه انان بود. وی به همراه فرزندش عبدالحسین مونسعلیشاه بر آن بود تا به دنبال سرکوبی قیام رئیس‌علی دلواری» به دلوار برود. هرچند انجام این خواسته به خاطر کسالت وی امکان‌پذیر نشد؛ (امداد ۱۳۸۷: ۶۶۳) ولی این مسأله حاکی از روحیه‌ی وطن دوستی و ضداستعماری وی در این مقطع حساس تاریخی بود. حزب دموکرات فارس در اوج فعالیت‌های میهنی و ضداستعماری به صورت یک جمعیت سیاسی فعال درامد و نقش رهبری انقلاب را در فارس به دست آورد. این حزب از آنجایی که تأثیر بسزایی بر افکار عمومی و مردمی داشت. حزب اعتدال فارس درصدد ائتلاف با آن برآمد؛ هرچند به تدریج در اثر اختلاف نظر و عقیده مابین این دو حزب شکاف ایجاد شد و کار به آنجا, کشید که رویاروی همدیگر قرار گرفتند(فراشبندی» ۹ 4۸۶ حاجیان‌پور و منفرد؛ ۱۳۹۱ ۱۲ گاویلا رش روزنامه‌یی استتخر این حزب با وجود اینکه دارای افراد صادق و وفادار بود به تدریج افراد فرصت‌طلب و منافق در آن نفوذ یافتند و حزب را از اغتبار و ای آغالهگی انداستتگ او رنایگی استسن, ۱۳۳۰: سال ۳۳ شماره‌ی ۲۸). به عبارتی دیگر کادر حزب"دموکرات"در شیرازآو استان فارس در دوران پایانی» بیشتر از اینکه دغدغه‌ی بنأمان‌یابی و فقالگت‌های پحزبی داشته باشند به نوعی عملگرایی به نام حزب پرداختند و از حزب بهعنوان ابزاری برای رسیدن به مقاصدفردی و جاه‌طلبانه‌ی خود استفاده کردند (حاجیان‌پور و منفرد ۱۳۹۱: ۱۴). از دیگر اقدامات حاج علی ذوالریاستین و فرزندش عبدالحسین ذوالریاستین که در راستای کمک‌بخشی به آگاهی و تنویر افکار مردمی نسبت به مسائل سیاسی روز صورت پذیرفت انتشار روزنامه‌ی احیا و تأسیس اولین چاپخانه در شیراز به نام پارس بود (ذوالریاستین» ۱۳۴۵: ۳ مدرسی چهاردهی, ۱۳۵۲: ۵۳۰). حاجی علی آقا ذوالریاستین به دلیل ویژگی‌هایی مانند: مردمی بودن» افکار مترقیانه و نیک‌سرشتی و روشن‌ضمیری در دوره‌ی ناصرالدین شاه مشهور بود (براون» ۱۳۳۸: ۷۶۹/ پیروزان: ۱۳۹۲: ۱۰۲). حاجی علی آقا ذوالریاستین و فرزندش میرزا عبدالحسین مونس شیرازی در کنار این اقدامات سیاسی و فرهنگی» در عین‌حال مردانی خطیب, اهل قلم» صاحب ذوق بودند (شعاع‌الملک‌شیرازی» ۱۳۸۰: ۴۸۰). حاج علی آقا ذوالریاستین بخاطر اشراف و تبحر در دو حوزه‌ی شریعت و طریقت به ذوالریاستین ملقشب شد. وی مدرسه‌ای به سبک نوین و غربی» برای اولین بار در عهد ناصری در شیراز بنا نمود جایگاه خاندان تایب‌الصنر شیرازی خر تحولات فرهنگی او سیاسی ب: ۲۰۵ (شعله, ۱۳۸۵: ۱۱۰). عبدالحسین ذوالریاستین صاحب تألیفات متعددی است. از جمله‌ی تألیغات و تصلیفات وی می توان به مواردی چون: برهان‌السالکین, تاریخ حب الوطن, تعلیقات بر مثنوی» رساله مونس السالکین» انیس المهاجرین و مونس المسافرین» و اشعار و در هرحال نمی‌توان نقش طریقت مونس‌علیشاهی و اعضای آن به عنوان اولین منادیان مشروطه‌خواهی در فارس را انکار نمود. اعضای این طریقت؛ به‌ویژه حاج علی ذوالریاستین با موضعی میهنی و ضداستعماری, با انتشار روزنامه‌ی احیا تشکیل انجمن اسلامی و حزب دموکرات فارس» در ترویج اصول و مبانی مشروطه و تنویر افکار مردمی و تشکیل اردوی مجاهدین شیراز مقابل انگلیسی‌ها در این مقطع زمانی نقش مهمی در فارس ایفا نمودند. خاندان نایب‌الصدر شیرازی» اصالتا قزویتیی و تاجرپيشهبودند. که,در اواخر قرن دوازدهم هجری قمری برای تجارت و تحصیل علم به عتبات و کمی بعد به علت شرایط نابسامان و آشفته‌ی آنجا در آوابل دوره‌ئق اقا جایه شگراز مهاجرظ کوطد. ایهم زمان زین‌العابدین معصوم‌علیشاه به طریقت مست‌علیشاهی.کهیکی از اقطاب نعمت‌اللهی بود» گرویدند؛ به طوری که بعد از مست‌علیشاه زین‌العابدین معصوم علیشاه خود بنا بر وصیت مست‌علیشاه به رهبری طریقت رسید. نزدیکی معصوم‌علیشاه به دربار,قاجار و علاقه‌ای که محمدشاه به وی و درویشان داشت باعث شد که وی به منصب نایب‌الصدری شهر شیراز -که منصب مهمی بود و در تماس با سطوح مختلف اجتماعی بود- نایل شود. خاندان نایب‌الصدر شیرازی از زمره‌ی خاندانی هستند که در دوره‌ی قاجار طریقت و سیاست را درهم‌آمیختند و از طربق تجارت‌پیشگی و همچنین حمایت‌های سیاسی و مادی هیأت حاگمه و حتی جلب و ججنلرپ رین آنان توانسگاطویفت: خود را توسعه دهند. افزون بر موارد یاد شده عالم بودن» خوشنامی و مردمی بودن این خاندان, اهتمام آنان به فرهنگ پروری و کارهای عمرانی و اجتماعی, درکنار درویش‌نوازی اهالی شیراز از جمله عواملی بودکه در پیشبرد و رسوخ طریقت این خاندان در اهالی شبراز نقش بسزایی داشت. خاندان نایب‌الصدر همچنین در درون خود. در ساحت فرهنگی و ادبی چهره‌های مهمی و بزرگی را پرورانده‌اند. میرزا معصوم شیرازی نویسنده‌ی طرایق‌الحقایق و سفرنامه‌ی حج از ۶ جستارهای تاریخی» سال دهم» شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸ چهره‌های پرآواز» فرهیخته و دانشمند این خاندان می باشد که در حوزه‌ی فرهنگی و همزمان با شکل‌گیری انقلاب مشروطه, شاخه‌ی مونس‌علیشاهی این خاندان که در زأشس آن حاج آقا علی ذوالریاستین و فرزندش عبدالحسین مونسعلیشاه بودند. به جریان مشروطه‌خواهی در فارس پیوستند و به عنوان اولین منادیان و پیش‌قراولان جریان مشروطه- طلبی و آزادخواهی در جنوب برآمدند. شاخه‌ی مونسعلیشاهی با اقداماتی نظیر: تشکیل انجمن اسلامی» تأسیس چاپخانه‌ی پارس در شیراز انتشار روزنامه‌ی احیا و تجهیز مجاهدین فارس در برابر دست‌اندازی‌ها و زیاده‌خواهی‌های انگلیسی‌ها نقش مهمی در تنویر افکار مردمی» ترویج مبانی و اصول مشرطه‌خواهی در جنوب ایفا نمودند. آبادیان» حسین, (۱۳۸۹) «موازنه‌ی شرع و عرف در نظام حقوق ی ایران در دوره‌ی قاجار)» مطالعحات آزمایش, سید مصطفی, (۱۳۸۱)» «درآمدی بر تحولات تاریخی سلسله‌ی نعمت‌اللهی در دوران اخیر). افضل الملک شیرازی» میرزا غلامحسین خان. (۱۳۶۱) اقضل النواریخ» مصحح: منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان, ج اول, چ اول, تهران: نشر تاریخ ایران. الگار حامد(۱۳۵۶) دین و دولت در ایران؛ تفش علما در دوره‌ی قاجار, ترجمه‌ی ابوالقاسم سری, امداده حسن, (۱۳۸۷) فارس درز عصر قاجار, شیراز:انوید و مسسه‌ی فرهنگی و پژوهشی دانشنامه بامداده مهدی,» (۱۳۵۱) شرح رحال ایران د رقرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری قمری, ج ۰.۶ تهران: زوار. بیدختی گنابادی» حسن‌علی» (۱۳۸۵) «(تحلیلی انتقادی از فرقه ثعمت‌اللهیه گنابادیه). کتاب نقد شماره- پیروزان, هادی, (۱۳۹۲) «واکنش و عملکرد شعب طریقت ثعمت‌اللهیه به جنیش مشروطه‌خواهی). مجله پژوهش‌های تاریخی, سال چهل و نهم» شماره‌ی دوم (پیاپی ۱۸)» تابستان 4۲ ۱۱۲- ۹۲ جابری‌زاده» محمد عرفان (۱۳۸۵) «بررسی احوال ‏ وآرا حاجی نایب الصدر شیرازی»» پایاناسه‌ی حاجیان‌پور» حمید؛ منفرد رحیمه, (۱۳۹۱) «بررسی دوره‌ی اول حیات حزب دموکرات فارس». جایگاه خاندان تایب‌الصنر شیرازی خر تحولات فرهنگی او سیاسی ب: ۲۰۷ حسینی فسایی, حاج میرزا حسن, (۱۳۸۲) فارسنامه ناصری» تصحیح و تحشیه از منصور وستگار سس ی( ۶۷۷ ۱۳) فارسنامه ناصری, تصحیح و تحشیه از خورموجی,» محمد جعفر حقایق نگار (۱۳۸۰) نزهت الاخبار, تاریخ و جغرافیای فارس» تصحیح و تحقیق: سید غلی آل داود, چ اول» تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. دهقانی, رضا؛ چاهیان بروجنی» (۱۳۹۷) «طریقت علیشاهی» نمونه‌ای از پیوند طریفت و سیاست در دوره‌ی قاجار» مطالعات تاریخ اسلام شماره‌ی ۳۷ تابستان ۱۳۹۷ ص ۱۰۰- ۶۵. ذوالریاستین» عبدالحسین» (۱۳۴۵)» دیوان مونس, با مقدمه جواد نوربخش» تهران: انتشارات خانقاه رکن‌زاده آدمیت» محمدحسین,(۱۳۳۷) دانشمندان"و ,سیخ ن"سزایان فارس» تهران: کتابفروشی های سپهر عبدالحسین‌خان, (۱۳۸۶) مرأت‌الوقایغ مظفری» تصحیخ عبدالحسین نوائی» ج ۱ تهران: میراث سپهر مورخ‌الدوله (۱۳۶۲) ایران در جنگ بزرگ ۹۱۴-۱۹۱۸ ام تهران: ادیب. شعاع شیرازی «شعاع الملک» محمد.حسین (۱۳۸۰) تذکره شسعاعیه» مقدمه و تصحیح: محمود شعله, ارسطو (۱۳۸۵) اتقلاب مشروطیت در فارس» شیراز: ادیب مصطفوی. شهری برآبادی؛ محمده (۱۳۶۸) (سیری کوتاه در سفرنامه‌های حج)» مشکوه» شماره‌ی ۲۵ زمستان شیروانی» حاج زین‌العابدین» (۱۳۳۹)» ریاضالسیاحه. تصحیح اصغر حامد ربانی» تهران: سعدی. عبدالصمدی, محمود. (۱۳۶۱) سیری در تصوف و عرفان ایران» تهران: شرق. فراشبندی» علیمراد» (۱۳۵۹) تاریخچه‌ی حزب دموکرات فارس تهران: انتشارات اسلامی. فرزام» حمید., (۱۳۷۴) تحقیق در احوال و نقّد آثار و افکار شاه نعمت‌الّه ولی» تهران: سروش. کامل‌الشیبی. مصطفی, (۱۳۸۰) تشیع و تصوف. ترجمه‌ی علیرضا ذکاوتی» تهران: امیرکبیر. مستوفی» عبداللی (۱۳۸۴) شرح زندگانی من ج ۱ چ پنجم تهران: زوار. ۸ جستارهای تاریخی» سال دهم» شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸ مدرسی چهاردهی» نورالدین» (۱۳۵۱)» معصوم‌علیشاه» وحید. شماره‌ی ۱۰۵ شهریور 4۳۵۱ ص 600 ۵۱ ۱۳۴)» لاله ی نعمتالهی مونس‌علیشاهی)» مجله‌ی وحید. شماره‌ی معصوم‌علیشاه, محمد معصوم بن زین‌العابدین» (۱۳۸۲) طرائقالحقایق» تصحیح محمد جعفر محجوب. لامتهانی التتخلصی به قرغ ال المقلب با ملک سه تن ور یک مجلد. تهران: چاپ سنگی. ملکمه سر جان» (۱۳۸۰) تاریخ کامل ایران» ترجمه: اسماعیل حیرت» ج ۲ » تهران: افسون. میرزا رفیعا (۱۳۸۰) دستورالملوک» به کوشش ایرج افشار از مجموعه‌ی دفتر تاریخ تهران: موقوفات نایب شیرازی» محمد معصوم (۱۳۴۵) طرائقالحقایق» تصحیح محمد جعفر محجوب. بی‌جا: بارانی نوربخش‌کرمانی» جواد. (۱۳۳۷) زندگ ی وآثار جناب شاهنعمتاله ول ی کرمانی, به سعی و اهتمام یر شیرازق, غبدالرسول(۱۳۸۳)؛ تحای ی که تیا برسنف ری اشیرازه بتاد هدایت. رضاقلیخان . (۱۳۸۵) روضه الصفا به کوشش جمشید کیانفر ج دهم تهران: اساطیر.	یکی از مسائل مهم تاریخ ایران، جایگاه خاندان دیوانی و محلی و چگونگی تعامل و روابط آنان با مردم و دولت مرکزی است. خاندان نایب الصدر شیرازی، از خاندان محلی و طریقت مدار شهر شیراز، در دوره ی قاجار به شمار می روند که در تحولات سیاسی و فرهنگی این دوره نقش بسزایی ایفا نموده اند. علل رسوخ این خاندان در اهالی شیراز و تأثیرات فرهنگی و سیاسی آنان مسأله غامض و قابل درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. نظر به اهمیت بحث، این جستار با کاربست روش توصیفی- تحلیلی، بر آن است جایگاه فرهنگی و سیاسی خاندان نایب الصدر شیرازی در دوره ی قاجار را، مورد تبیین و بررسی قرار دهد. یافته های تحقیق نشان می دهند: مدارا، خوشنامی، مردمی بودن و اقدامات عام المنفعه ی این خاندان، شهرت مردم شیراز به درویش دوستی، در کنار جلب هیئت حاکمه ی قاجار و تصدی منصب نایب الصدری شیراز از جمله عوامل رسوخ و نفوذ آنان در اهالی شیراز بوده است. این خاندان با درآمیختن طریقت و سیاست توانستند از حمایت سیاسی و مادی حکومت در راستای اقدامات فرهنگی و سیاسی و در عین حال اشاعه ی طریقت خویش بهره مند شوند. به طوری که با شکل گیری انقلاب مشروطه شاخه ی مونس علیشاهی آن به عنوان اولین منادیان مشروطه طلبی در فارس، با اقداماتی نظیر: تشکیل انجمن اسلامی، مشارکت در تأسیس حزب دموکرات فارس، انتشار روزنامه ی احیا، مقاومت در برابر دست اندازی های انگلیسی ها در جنوب، نقش مهمی در ترویج اصول و مبانی مشروطه خواهی و تنویر افکار مردمی در این برهه ی زمانی ایفا نمودند.
17,548	495035	شروع حمایت از علامت تجاری با ثبت آن تحقق می‌یابد و از این تاریخ حمایت قانونی سرزمین محل ثبت از علامت تجاری شروع می‌شود. عامل سرزمینی‌بودن «به‌صراحت اشاره می کند که ثبت به‌عنوان شرط لازم در مال تلقی‌شدن, خود عامل ارتباطی موئثر برای تشخیص حمایت و تعیین قانون حاکم است. درواقع ثبت اثر موجب می‌شود. تا آن اثر هم در مرحله ایجاد و هم در مرحله حمایت از قانون محل ثبت پیروی کند» (7 :2015 ,۳6۵2911010007 0ص 1هنط5) «حقوق مالکیت فکری بر اساس سابقه تاریخی خود محصول چند سده اخیر است. برخلاف اشکال سنتی حق که اصولا مقدم بر پیدایش.حاکمیت (به مفهوم امروزین کلمه) بوده و مآلا نش حاکميت‌ها فقط امضا و تأیید آن‌هاست» در خصوص مالکیت فکری نقش سازنده حاکمیت را نمی‌توان انکار کرد؛ زیرا این قبیل حقوق صرفا پس‌ا زآنکه رسما و صریحا از طرف حاکمیت موردحمایت قرار گرفتند» به زسمیت شناخته شده و پا به عرصه وجودانهادند. از سوی دیگر همه صور حقوق مالکیت فکری در دوره‌ای که حاکمیت در قالب دولت-کشورها متجلی شد نشو و نما یافته و از نظر حقوقی به تکامل رسید. به همین دلیل این حقوق که زاده نیاز جوامع و ساخته‌وپرداخته دولت هاست» در هر کشور با استقلال موجودیت یافت و لذا خودبه‌خود تابع اصلی بنام «اصل سرزمینی‌بودن حقوق مالکیت فکری» قرار گرفت. بدین معنا که چهره‌های این حق در اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین‌کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۰۹ هر سرزمین و در قلمرو هر دولتی مستقل از قلمرو دولت دیگر است و اعطای اين حق به شخصی در کشور (الف) خودبه خود موجب آن نخواهد بود که همان حق برای وی در کشور (ب) نیز به رسمیت شناخته شود؛ مگر این که مطابق قانون همان کشور شرایط و تشریفات لازم برای اعطای حق رعایت شده باشد. به استناد همین اصل اعمال ناقض حقوق مزبور نیز علی‌الاصول (به خصوص اگر مسئله اعمال ضمانت اجرای کیفری باشد) فقط در صورتی مسئولیت زاست که در قلمرو همان کشور (یعنی کشوری که اصل حق را به رسمیت می‌شناسد) رخ دهند» (23 :2010 ,ط۵ا۸۶). درنتیجه کشور محل ثبت» حدودوثغور حمایت از علامت را تعیین می‌نماید. درواقع مسائلی از قبیل این که چه کسی از این حمایت منتفع می‌شود و مدت‌زمان اعطای حمایت چقدر است و چگونه این حمایت باید اعمال شود توسط سرزمین محل ثبت تعیین می‌شود. مالک علامت در سرزمین کشور مربوطه حق انحصاری دارد و این حق محدود به زمان مشخص و معین است (72 :2006 ,810081008), ایسق اصل در بند ۳ماده ۶ کنوانسیون پاریس پذپرفته شده و در موافقت‌نامه تریپس نیز ضمن تأیید اصل سرزمینی بودن با ارجاع به کنوانسیون پاریس و پذیرش مقررات آن» این اصل موردتوجه قرارگرفته است. درواقع «تریپس به‌صراحت مقررات اصلی کنوانسیون پاریس ازجمله مقرره‌ی رفتار ملی؛آن» قاعده حق تقدم آن و حمایت‌های ماهوی آن را جزئی از خود می‌کند. تریپس یک شنرط ملت: کامله‌الوداد اضافه‌اشی کند. الزامات مربوط به حمایت از علامت تجاری را تبیین می‌کند و حق‌های ماهوی را که هر عضو باید اعطا کند گسترش حقوق داخلی بعضی کشورها نیز اجازه آزادی انتخاب در تعیین قانون حاکم در خصوص تعهدات غیر قراردادی در معنای عام و خسارات ناشی از نقض حقوق مالکیت فکری به‌صورت خاص را داده‌اند. درحالی که سایر کشورفا تفسیر مق از اصگل سرزمینی را پذیرفته‌اند و اجازه حا کمیت ازاده شخص زا نمی‌دهندر امروز تحداقل دز جامعه ازوپا این پخث به‌ضورت متفاوتی یداه شده است. ماده ۸ مقررات رم ۲" مقرر می‌کند که نقض و خسارات ناشی از دعاوی مالکیت فکری بالا7 11 ۶و آنعاه) عطا ۶و وصد انامه ۳۵0620 معط که 864/2007 م31 6 داعم -1 تحت حاکمیت قانون کشوری است که حمایت از آن درخواست شده است. پاراگراف ۳ماده ۸ مانع آزادی انتخاب طرفین در خصوص تعیین قانون حاکم در زمینه حقوق مالکیت فکری می‌شود. مطابق با این ماده» مقررات رم ۲ نیز بر اصل سرزمینی‌بودن صحه گذاشته است. اصول تعارض قوانین در مالکیت فکری (موسوم به اصول کلیپ)! نیز تأیید می‌کند که قانون حاکم در نقض و خسارات قانونی ناشی از آن مطابق با قانون کشوری است که حمایت از آن درخواست شده است این مقاله به حدودوثغور اصل سرزمینی در حاکمیت قانون کشور محل ثبت پرداخته و مسائل و چالش‌هایی که اصل سرزمینی‌بودن علائم تجاری با آن‌ها مواجه می گردد» بررسی می‌کند. اصل سرزمینی نه‌تنها در حقوق مالکیت فکری بلکه در محدوده اجرایی سایر حقوق اعطایی قانون گذاران داخلی نیز موردتوجه و حمایت بوده است. درواقع این اصل یکی از اصول مقبول در سطح بین‌المللی است به این معنی که برخی موضوعات مشمول قواعد امری یک سرزمین تلقی می‌شود و در مواردی که عمل ارتکابی ناگی یک فرظ ری است سلما سرزمین مذکورز مطابق با قوانین سرزمینی خود در آن خصوض تصمیم می گیرد.در.این موارد دادگاه‌ها کمتر به اقامتگاه طرفین» محل وقوع فعل زیان‌باز و یا محل وقوع خسارت توجه می‌کنند و با توجه به قانون خود تصمیم گیری می‌کنند. برای مثال نقض مقررات راهنمایی و رانندگی در هر کشور مطابق با قانون آن سرزمین رسیدگی می‌شود» صرف‌نظر از این که چه کسی مرتکب نقض آن شده است. شخص بیگانه معاف از این قواعد تلقی نمی شود. در این موارد سایر عوامل ارتباطی می‌توانند به‌عنوان عامل ثانویه لحاظ شوند؛ زیرا پرواضح است که هر سرزمینی منافع انکارناپذیری در اجرای برخی قواعد و مقررات خود دارد حتی در مواردی که هر دو طرف دعوا خارجی و یا در آن سرزمین مقیم نباشند (22 :2004 ,021065ع57۳). این مسئله در حفوق علائم تجاری نیز بارز است. اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۷ مقرراتی را با هدف متحدالشکل کردن قواعد حل تعارض در میان کشورهای عضو اتحادیه در خصوص قانون قابل اعمال بر تعهدات غیرقراردادی وضع کرد (مقررات رم دو) که از سال ۲۰۰۹ لازم الاجرا شده است. ۰ 101611021 صز 125 ۵۶ اعناگطم0 1۵۳ دام 20 01۳ -1 اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۱۱ اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری به معنی تعلق علائم تجاری و حقوق علائم تجاری به یک سرزمین معین است. هرچند اخیرا برخی از حقوق‌دانان اظهارنظر کرده‌اند که سرزمینی بودن علائم تجاری در بازار تجارت جهانی غیرقابل توجیه است» بااین حال دلایل مختلفی برای ساختار سرزمینی حقوق علائم تجاری وجود دارد. برای مثال حقوق علائم تجاری کامن‌ل" سرزمینی هستند؛ زیرا هدف اصلی این حقوق توسعه و تحدید دسترسی جغرافیایی با حسن نیت نسبت به این حقوق است. در مقابل هدف سیستم‌های ثبت افزایش توسعه اقتصادی است :13000۵۵6,2004) (891. درنتیجه حقوق اعطایی به حق اختراع و علائم تجاری به‌طور مضیق بر مبنای این اصل تفسیر می‌شود. به این معنی که این حقوق فقط مطابق با حقوق سرزمینی که آن‌ها را اعطا نموده است» قابل‌اعمال و اجرا هستند (226 :1997 ,[110161). «علت وضع قاعده خاص, به‌منظور تعیین قانون حاکم برای تعهدات غیر قراردادی ناشی از نقض حقوق مالکیت فکری را می‌توان تأمین حمایت و پشتیبانی لازم از حقوق مزبور به‌وسیله اعمال قانونی دانست که این حقوق تحت حمایت آن است». می‌توان گفت اگر علامت تجاری که در کشور (الف) به ثبت رسیده است در کشور (ب) نقض شود و دارنده علامت برای مطالبه خسارات وارده در کشور (ب) اقامه دعوا نماید» کشور (ب) باید با اعمال قانون کشور محل حمایت بعنی کشور (الف) از آن حق حمایت نماید. به‌بیان‌دیگر می‌توان گفت اگر علامتی در کشور(الف) به ثبت رسیده باشد و در کشور (ب) نقض شود چون در کشور (ب) علامت:ثبت و:خمایت نشده است لذا مسئله.نقض آن در کشور (ب) منتفی است. هرچند این تعبیر منجر به نقض حقوق دارنده علامت تجاری در سایر کشورها می‌شود بااینکه در توجیه آن دلایلی آورده شده است. ازجمله اینکه گفته شده است دلایل اقتصادی و سیاسی می‌تواند سرزمینی‌بودن علائم تجاری را توجیه نماید که برخی از این دلایل ناشی از ماهیت و هدف اصلی حقوق علائم تجاری و برخی دیگر منعکس کننده شکل سیاست اقتصادی و سیاسی به کاررفته در مدیریت و اجرای حقوق علائم تجاری است (892 :1010۷۷0046,2004). منتقدان نیز ایراد نموده‌اند اصل سرزمینی می‌تواند باعث رکود و عدم رشد علائم تجاری در بازار تجارت جهانی شود (33-44 ::::: «ل(/1319313)؛ زیرا مانع حمایت فرا سرزمینی از علائم می‌شود. بااین حال قواعد راجع به اجرای این حقوق به‌این‌علت سرزمینی‌اند که با ساختارهای سیاسی و حاکمیتی مرتبط‌اند. بعضی از جنبه‌های سرزمینی‌بودن نیز مبتنی بر رویه‌های اجتماعی و تجاری است که تحصیل علامت را مقرر می‌کنند درحالی که سایر جنبه‌ها می‌تواند مرتبط با سیاست و برقراری نظم آنچه مسلّم است حقوق مالکیت فکری از حقوق راجع به اموال غیرمادی است که فقدان واقعیت فیزیکی این اموال و ارتباط اساسی این اموال با سیاست‌های اقتصادی و حفظ ثروت جامعه» قانون گذاران را بر آن داشته است که در حمایت از این دسته خاص از اموال مبنای حمایتی خاص لحاظ نموده و با تکیه بر آن اقدام به قانون گذاری نمایند. لذا پر واضح است که در تعیین مبنای حمایتی این حقوق و نهایتا تقریر قانون حاکم بر آن» به‌طورکلی نمی‌توان از مبانی و قواعد حاکم بر حقوق اعیان پیروی نمود. در حمایت از علائم تجاری همچون سایر حقوق مالکیت فکری قانون گذاران ملی و بین‌المللی بر مبنای اصل سرزمینی بودن این حقوق وضع قاعده نموده‌اند. مفهوم سرزمینی بودن این است که «حقوق ناشی از این مالکیت‌ها محدود به قلمرو سرزمین کشوری است که آن حقوق را اعطا نموده و به رسمیت شناخته و تنها می‌تواند فعالیت‌هایی را در بربگیرد که در همان محدوده جغرافیایی انجام می‌پذیرد. هیچ یک از متعلقات این دسته از حقوق از حمایتی کامل در سرتاسر جهان برخوردار نبوده و تمام اقداماتی که تاکنون در این زمینه برای جهانی‌سازی مالکیت‌های معنوی و انقیاد آن زیر چتر یک نظام واحد جهانی انجام شده» به دلیل عدم پذیرش تعدادی از کشورها پی‌ثمر مانده است. بر این مبنابه رسمیت شناختن حق انحصاری برای مخترع» مبتکر یا ملف در یک کشور به‌هیچ‌وجه برای او استحقاقی برای بهره‌مندی از حقوق موازی با این حق در کشورهای دیگر به وجود نمی آورد: این حق با عبور از مرزهای آن کشور رنگک می‌بازد و بیهوده نیست که برخی معتقدند» هیچ حقی [ناشی از مالکیت‌های معنوی] که در این کشور به وجود می‌آید» در کشور دیگر نقض نمی‌شود و هیچ عملی که در این کشور انجام می‌شود» حقی را که در کشور دیگر به وجود آمده» نقض نمی‌نماید». چراکه این حقوق در هر کشور حیاتی مستقل از دیگر کشورها می‌یابد» (163 :2014 ,طنه8/17005). باید گفت که این دید گاه مضیق به اصل» با تصویب اسناد بین‌المللی همچون کنوانسیون پاریس و موافقت‌نامه و پروتکل مادرید و موافقت‌نامه تریپس تعدیل شده است و این اصل در حال از دست‌دادن مفهوم مضیق خود در عرصه جهانی است. چرا که توسعه تجارت بین‌الملل و تبدیل بازارهای ملی به بین- اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین‌کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۱۳ المللی» ضرورت تفسیر موسع و حمایت فراسرزمینی از علائم تجاری را می‌طلید. همچنین مفهوم مضیق سرزمینی بودن هرگز در مالکیت فکری پذیرفته نشده است. چراکه ازیکک‌طرف کنوانسیون‌های بین‌المللی که تضمین‌کننده حداقل حقوق و درب رگیرنده اصل رفتار ملی برای مالکیت فکری‌اند؛ بدین ترتیب امکان حمایت بین‌المللی را از حقوق مالکیت فکری فراهم می‌نمایند. حتی در مواردی که علامت تجاری در محل معینی ثبت و استفاده نشده باشد» مشروط بر اینکه علامتی مشهور باشد و از سوی دیگر در اعطای حمایت فراسرزمینی به حقوق مالکیت فکری به مسائل و اوضاع واحوال واقع در جهان خارج توجه می‌نمایند نه نظام حقوقی مرتبط یا حقوق مالکیت فکری یک کشور خارجی (10 :2012 ,66۲ناه۳)؛ اما تفسیر موسع اصل سرزمینی اجازه شناسایی حمایت بین‌المللی از حقوق مالکیت فکری را می‌دهد. در نقض حقوق مالکیت فکری» کشور مقر دادگاه صلاحیت قضایی خود را مطابق با قوانین شکلی داخلی خودارزیابی و به مسئله نقض چندملیتی رسید گی می‌کند اما رسیدگی ماهوی می‌تواند تحت قانون کشوری باشد که درخواست حمایت از آن شده است نه قانون کشوری که فعل نقض در آن واقع شده است؛ بنابراین در نقض‌های فراسرزمینی اگر حقوق مالکیت فکری قابل اجرای کشور (الف) مقرر کند علاوه بر افعال داخلی, افعال فراسرزمینی نیز درب رگیرنده نقض است» خوانده مسئول فصل خود در کشور (ب) به‌موجب قانون کشور (الف) است (13 :2012 ,۳۵۱6۲1)؛ یعنی قانون کشور (الف) حاکم بر نقض واقع شده در کشور (ب) است که این به معنی حاکمیت قانون کشور محل در اینجا سوالی مطرح است و آن اینکه فعالیت‌ها و اعمالی که خارج از سرزمین محل حمایت بر روی اینترنت انجام می‌شود آیا مطابق با اصل سرزمینی قابل نظارت و حمایت هستند؟ باید گفت مطابق با اصل سرزمینی بودن در مفهوم مضیق که محدوده حمایت ماهوی را مشخص می‌کند علی‌الاصول فعالیت اینترنتی قابل حمایت نیست (12 :2012 ,۳6۵166۲1) و این یکی از مهم‌ترین ایرادات وارده به اصل سرزمینی است. درنتیجه دادگاه‌های برخی کشورها ضمن تاأکید بر این اصل» بااین حال استنائاتی بر آن وارد کرده‌اند. برای مثال علیرغم اهمیت این اصل» دادگاه‌های آمریکا در بعضی شرایط پذیرفته‌اند که حقوق علائم تجاری آمریکا در خصوص فعالیت‌های نقضن ار مبرازمین غای خاررخی نیز می‌تواند اجرا شواه: آخیرا برنخی از دادگاه‌های رال آمریکا رای داده‌اند که شرکت‌هایی که علائم تجاریشان را در کشورهای خارجی ثبت نموده‌اند می‌توانشد مانع دیگران از استفاده از علائم تجاری مشابه یا همانند علائم تجاری خود در داخل آمریکا شوند. هرچند آن شرکت‌ها هیچ کالا یا خدمتی را تحت آن علائم تجاری وارد بازار آمریکا نکرده‌اند. با توسعه روزافزون تجارت جهانی و تبادل اطلاعات از طریق شبکه‌های جهانی به نحو موثر و ارزان برای ش رکت‌ها فهم محدوده جغرافیایی و محدوده حقوق قانونی مرتبط با علائم اين که چرا حقوق ناشی از مالکیت فکری تحت حاکمیت قانون محل ثبت است و سایر عوامل ارتباطی تعیین قانون حاکم مثل محل وقوع زیان در آن موردتوجه قرار نمی گیرد باید گفت هرچند «در مسئولیت های مدنی» وقوع ضرر در کنار فعل زیانبار و رابطه سببیت میان این دو از ارکان سازنده مسئولیت به‌حساب می آپند و نقض حقوق مالکانه دیگری» بدون ایراد خسارت بر او ضمانی را در پی نخواهد داشت. از همین رو نیز برگزیدن «محل زیان» در میان سایر عوامل ارتباط به‌عنوان شاخص تعیین قانون حاکم بر مسئولیت مدنی امری منطقی و قابل قبول به نظر می‌رسد. درحالی که نقض مالکیت‌های معنوی دارای مفهومی مستقل از مسئولیت مدنی و درواقع تنها یکی از اسباب آن به‌حساب می‌آید. سببی که‌هامشه نیز نشجه بخش,نیستو ممکن است در رساندن علاوه بر موارد مذ کور باید" گفت این که بر چه مبنایی قانون گذاران ی اصل را اساس حمایت از مالکیت‌های فکری تلقی نموده‌اند به نظر می‌رسد این باشد که همچنان که اموال غیرمنقول با حاکمیت ارضی یک سرزمین در ارتباط است و علی‌القاعده دولت‌ها خود را مقید به حمایت از خاک خود می‌دانند نه خاک سایر کشورها اموال فکری نیز سرمایه‌های معنوی یک سرزمین است که در پرتو حمایت دولت می‌تواند در عرصه‌های اقتصادی» سیاسی» نظامی» فرهنگی و بهداشت جامعه مفید فایده بوده و ضمن توسعه موارد مذکور استقلال و تمامیت ارضی آن سرزمین را تأمین نماید. لذا دولت‌ها برای حفظ حاکمیت ارضی خود حمایت از این اموال فکری را همچون حمایت از اموال غیرمنقول مهم پنداشته و حقوق انحصاری اعطایی و نقض آن‌ها را در چارچوب قوانین خود قابل تعقیب و اجرا می‌دانند هرچند همچنان که خواهد آمد با توسعه و رونق تجارت بین‌الملل» این اصل اهمیت پیشین خود را نه‌تنها از دست داده بلکه نگاه مضیق به این اصل حمایتی» باعث اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۱۵ رکود اقتصادی و در حاشیه قرار گرفتن کشورها در عرصه تجارت بین‌الملل می گردد که درنتیجه آثار زیانباری برای سرزمین مثبت حق به دنبال خواهد داشت. مقایسه این اموال با اموال غیرمنقول شاید علی‌الظاهر به علت عدم وجود تشابه در آن‌ها اقناع کننده نباشد اما وجود ارتباط مستقیم آن‌ها با حاکمیت یک سرزمین تشابه آن‌ها را توجیه می‌نماید. بر این مبنا دولت‌ها اصل سرزمینی را در سرزمینی بودن علائم تجاری در بند ۳ماده ۶ کنوانسیون پاریس تصریح شده است که مقرر می‌نماید: علامتی که در یکی از کشورهای اتحادیه ثبت می‌شود» مستقل از علائم ثبت‌شده در بر طبق ماده ۲ کنوانسیون پاریس» هر یک از کشورهای عضو باید به اتباع سایر کشورها همان حمایت‌هایی را که برای اتباع خود تدارکک دیده‌اند اعطا کنند یعنی حمایت مطابق با حقوق داخلی (سیستم قانونی ملی)» البته مشروط به اینکه تمام شرایط و تشریفات مقرر شده برای اتباع خود آن کشور رعایت شده باشد:"؛ایتن ال موسوم به اضل,رفتار ملی است. وفق ماده ۶ کنوانسیون» علامت تجاری که مطابق قانون ابتدا در یک کشور به ثبت رسیده باید (در صورت فقدان استثناهای خاص) به همان صتئورت در‌سایر کشورهای«عضق نیز موردحمایت قرار گیرد. همچنین مطابق با ماده ۴ کنوانسیون پاریس که از آن تعبیر به حق تقدم می‌شود زمانی که علامت در یکی از کشورهای عضو ثبت شد. مالک علامت نسبت به علامت برای مدت شش ماه حق تقدم می‌یابد؛ بدین معنی که او می‌تواند در این مدت اظهارنامه‌های دیگری در خصوص حمایت از علامت در سایر کشورهای عضو ثبت نماید. از تاریخ ثبت اولین اظهارنامه در همه‌ی کشورهای عضو حمایت می‌شوه که از این به سیستم اولین ثبت نیز تعبیر می‌شود؛ زیرا متقاضی دارای تمام حقوق از تاریخ اولین ثبت است (115 :2004 ,068176121067). این اصل نیز در جهت حمایت از اصل سرزمینی است؛ چراکه از ثبت علامت توسط دیگری و در سرزمین دیگر جلوگیری می‌نماید و به دارنده حق این اختیار را می‌دهد که در تحصیل حقوق راجع به آن علامت بر سایرین مقدم باشد. با ثبت درخواست» حمایت از صاحب علامت» در صورت وقوع نقض کشور مزبور شروع می شود و از دارنده علامت همانند اتباع آن کشور و مطابق با مقررات آن بنابراین» درصورتی که دارنده‌ی علامت تجاری» علامت خود را در کشوری به ثبت رسانده که عضو کنوانسیون پاریس است و ظرف شش ماه تاریخ حق تقدم» از سایر کشورهای عضو نیز درخواست حمایت نموده است» درصورتی که نقض در کشور محل ثبت با در کشور محل درخواست حمایت اتفاق افتاده است با اقامه‌ی دعوا در آن کشور کشور مزبور حقوق اعطایی به اتباع خود را برای دارنده‌ی حق نیز قائل و همانند اتباع خود از وی مطابق با مقررات خود حمایت می‌نماید. بدین ترتیب حمایت بر مبنای اصل سرزمینی به بیرون از سرزمین محل ثبت نیز توسعه ۲-۲. موافقت‌نامه راجع به جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری (تریپس) اصل سرزمینی در موافقت‌نامه‌ی تریپس با ارجاع به کنوانسیون پاریس و پذیرش مقررات آن پذیرفته شده است. ترییس صراحتا مقرره‌ی زفتار ملی (بند ۱ ماده ۳) و قاعده حق تقدم مندرج در کنوانسیون پاریس و حمایت‌های ماهوی آن را جزئی از خود می‌کند. ترییس, تمام اعضای سازمان تجارت جهانی را ملزم می کند علائم خدماتی و تجاری را ثبت و منتشر و برای اشخاص ثالث امکان اعتراض را فراهم نمایند. در ترییس» نقض علائم تجاری مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی است» برای مثال نقض را در مواردی همچون گمراه کننده‌بودن علامت و یا درصورتی که علامت شبیه علامت دیگری باشد و در خصوص کالاها و خدمات یکسان به کار رفته باشد شناسایی کرده است (115 :2004 ,1167ع06891761). ماده ۴ موافقت‌نامه مبتنی بر شرط ملت کامله‌الوداد است. این ماده مقرر می کند: «هرگونه مزایا منافع» امتیازات یا حمایتی که در خصوص حمایت از مالکیت فکری» یک عضو به اتباع کشور دیگر اعطا کند فوزا و بدون هیچ گونه قید و شرطی در مورد اتباع تمام اعضای دیگر پذیرفته خواهد شد. این اصل مکمل اصل رفتار ملی است؛ به این معنی که دولت‌ها نباید در اعطای امتیازات به شرکای تجاری خود تبعیض قائل شوند. طبق این اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۱۷ اصل دولت‌ها به‌منظور تقویت اصل تجارت آزاد باید هرگونه امتیاز تجاری را که به کشورهای خاص داده یا می‌دهند به سایر طرف‌های تجاری يا اعضای سازمان جهانی تجارت تسری دهند تا ۳-۲ موافقت‌نامه مادرید درباره ثبت بین‌المللی علائم و پروتکل الحاقی موافقت‌نامه‌ی ۱۸۹۱ مادرید درباره‌ی ثبت بین‌المللی علائم و پروتکل الحاقی به آن از دیگر معاهدات لازم‌الاجرای بین‌المللی در موردحمایت از علائم تجاری است. سیستم مادرید درحالی که سرزمینی‌بودن حقوق و قواعد را حفظ می‌نماید» حقوق علائم تجاری واحد در سراسر یک منطقه فراملی ایجاد نموده است. این سیستم» مکانیسمی ایجاد کرده که به‌موجب آن اشخاص يا شرکت- هایی که مقیم یا تبعه یک دولت عضو می‌باشند می‌توانند از طریتی ثبت یک اظهارنامه در کشورهای عضو اتحادیه مادرید از حمایت علامت تجاری برخوردار شوند :2004 ,817616067ع0) (117. این سیستم درحالی که سرزمینی بودن حقوق و قواعد را حفظ می‌نماید» حقوق علائم تجاری واحد در سراسر یک منطقه فراملی ایجاد نموده است (946 :2004 ,101۷۷00۵6). مطابق با این سیستم پس از ارائه‌ی اظهارنامه به سازمان جهانی مالکیت فکری بدون مراجعه مستقیم به هریک از کشورهای عضو دارنده‌ی علامت» مشمول حمایت آن کشورها خواهد شد. درنتیجه با اقامه دعوای نقض در هر یک از این کشوزها حقوق دارنده اعلامت موضوع حمایت حقوقی آن‌هاست و ضمن حاکمیت قانون آن کشور بر نقض» وی از مزایای سیستم مادرید نیز منتفعم می شود. تحت سیستم مادرید متقاضی برای حمایت از علامت تجاری در اداره علائم تجاری کشور مبدا علامت خود را ثبت می‌نماید و سپس از حمایت مشابه سایر کشورها برخوردار می‌شود (116-117 :2004 ,06517612167)؛ بنابراین مطابق با موافقت‌نامه‌ی مادرید و اصلاحات بعدی آن» هرگاه در کشور دارنده‌ی علامت تجاری» حمایت به دست آید» کشور مذ کور با ثبت اظهارنامه‌ای نزد دفتر بین‌المللی در وایپو و مشخص کردن محلی که خواستار حمایت در آن است» آن را به حقوق علائم تجاری ایالات‌متحده در مرزهای داخلی اجرا می‌شود. دو دکترین در این اول» حقوق یک علامت تجاری آمریکایی» تنها در داخل آمریکا اعطا می‌شود. اجرای فراسرزمینی قانون استثنایی است که دادگاه‌های آمریکایی صرفا در اوضاع‌واحوال خاص آن را موردتوجه قرار می‌دهند. پس مطابق با دکترین اول اصل بر این است که حمایت اعطایی قانون دوم» حتی در مواردی که دارنده‌ی علامت تجاری» حقوق خود را در کشورهای متعدد به ثبت رسانده باشد» اقامه‌ی دعوا در دادگاه‌های آمریکا تا جایی مجاز است که حمایت از حقوق آمریکا آن را اقتضا نماید. دعوایی که مبتنی بر وجود یک حق غیر آمریکایی است» باید در کشوری که آن حق را اعطا نموده است» اقامه شود. درنتیجه دادگاه‌های آمریکا از پذیرش صلاحیت در این موارد امتناع می‌کنند و بالطبع مسئله تعیین قانون حاکم نیز مطرح نمی‌شود. مطابق با دکترین دوم تا جایی که حقوق اعطایی توسط قانون آمریکانقض شئه,است دادگاه از دارنده علامت حمایت می کند و در خصوص نقض در سایر کشورها دارنده علاست تحت حمایت قانون آمریکا قرار با توجه به این دکترین باید گفت اصل سرزمینی دو جنبه دارد: اول به این معنی است که حقوق علامت تجاری در هر کشوری باید مطابق با قانون سرزمینی آن کشور اعطا و حمایت شود. پس اگر یک شرکت آمریکایی کالاها با خدماتش,را تحت علامت تجاری خاص, در بازارهای کشورهای مختلف وارد کند (برای مثال در آمریکا کانادا و کاستاریکا) شرکت مذکور باید حقوق علائم تجاری را تحت قوانین هر یک از این سه کشور تحصیل نماید؛ چراکه قوانین علائم تجاری یک کشور در یک کشور دیگر اجرا نخواهد شد.ایتن مسئله منجر به جنبه‌ی دوم اصل سرزمینی‌بودن می‌شود. این اصل به‌طور ضمنی می گوید در دعوای نقض علائم تجاری در یک یا چند کشور خارجی,» مالک ناچار است به حقوق علائم تجاری هر یک از کشورها یا همه‌ی آن‌ها تمسک جوید که حق علامت تجاری در آن‌ها ثبت شده و توسط خوانده نقض شده است. به بیان کوتاهتر بای گشت افعال واقع شده در کشورهای خارجی نمی‌توانند تشکیل دهنده‌ی نقض در اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین‌کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۱۹ آمریکا باشند» همان‌طور که نقض به موجب قانون آمریکا محدود به مرزهای داخلی آن کشور است (5 :2002 ,6ل510202/9). دیوان عالی آمریکا مقرر نموده است که حقوق آمریکا محدود به مرزهای آمریکاست؛ مگر این که قانون خلاف آن را مقرر نماید. در خصوص مالکیت فکری هم انتظار می‌رود حقوق کشوری که شخص در آن تجارت دارد» بر حقوق مالکیت فکری او حاکم باشد. به همین دلیل صادر کننده‌های شبکه‌ای مالکیت فکری» همانند آمریکا تدابیر بسیاری می- اندیشند تا تضمین شود که حقوق مالکیت فکری خارجی» احتیاجات شرکت‌هایشان را مرتفع می- کنند. در کل, اصل سرزمینی‌بودن حقوق را با سیاست پیوند می‌زند» حکومت فقط قوانین خود را در خصوص اشخاص و شرکت‌هایی اجرا می‌کند که داخل در قلمرو او محسوب می‌شوند. عبارات دیوان عالی در خصوص محدوده‌ی سرزمینی قانون‌ گذاری کنگره» یک اصل مهم از حقوق آمریکاست؛ به این معنی که حقوق آمریکا داخل در صلاحیت سرزمینی آمریکا اجرا می- دادگاه تجدیدنظر آمریکا در پرونده ونتی فیرا اصول راجع به سرزمینی بودن علائم تجاری را شرح داد. خواهان در این پرونده مالک علامت تجاری ونتی فیر برای لباس زنانه در آمریکا بود و علامت را ثبت فدرال کرده بود. خواهان در ادادگاه فدزال نیویو رک اقامه‌ی دعوا کرد و مدعی شد که خوانده یک شرکت کانادایی که بااو در گذشته معاملاتی ذاشته:است با فروش کالاهایی تحت علامتی مشابه علامت او حق او را در آمریکا و کانادا نقض کرده است. داد گاه ناحیه‌ی دوم تحت کنوانسیون پاریس از قبول صلاحیت بر عملکرد خوانده کانادایی به‌این‌علت که مطابق با قانون کانادا علامت در آن کشور ثبت شده بود خودداری کرد؛ بر این مبنا که اصل رفتار ملی مذکور در کنوانسیون پاریس تحکیم کننده‌ی اصل سرزمینی است. همچنین دادگاه از اجرای فراسرزمینی قانون لانهام یعنی از اجرای حقوق فراسرزمینی خواهان آمریکایی بر خسارات واقع در کانادا خودداری کرد؛ زیرا پرونده داخل در آن اوضاع واحوال استثنایی که توسط دیوان عالی در پرونده بولوا واچ تعریف شده بود و انحراف از اصل اساسی صلاحیت سشرزمینی را مجاز می کرد» قرار 40 حطاو7 0صه 0عانصناآ .م6 صماقط 1۰ ۵ط ۶۰ ماص ال م‌مه-اگصنه81 معصآ ,کللن3 جن۳۵ ونصد ۹۷ -1 نگرفته بود. دادگاه اذعان کرد که کنگره قصد نداشته قانون لانهام را نسبت به افعالی که توسط یک دولت خارجی در کشورش تحت یک ثبت علامت تجاری معتبر در آن کشور واقع شده در حقوق انگلیس علائم تجاری در دو شکل وجود دارند: اول علامت تجاری ثبت‌شده که توسط قانون علائم تجاری ۱۱۹۹۴ انگلستان حمایت می‌شود و دوم علائم تجاری ثبت‌نشده که توسط قواعد حقوقی راجع به رقابت ناعادلانه در کامن‌لا قابل حمایت هستند (ماده ۲ قانون علائم تجاری). در این کشور» هر دو سیستم حمایتی مذ کور دو معیار سرزمینی بودن و اختصاصی بودن را دارا هستند. در این نظام حقوقی سرزمینی بودن به این معناست که علامت تجاری تنها در کشوری که در آن به ثبت رسیده و يا به کار رفته قابل حمایت است. اختصاصی بودن به این معنی است که مالکان علامت تجاری در فرض احتمال گمراهی مشتریان» حمایت خواهند شد. به این معنی که علامت اختصاص به دارنده آن دارد و در فرضی که علائم مشابه ایجاد ابهام نمایند» علامت قابل حمایت است. برای مثال اگر یک شرکت از علامت پاندا برای کامپیوتر و شرکت دیگر از این علامت برای مبلمان استفاده نماید» برای مشتریان این ابهام ایجاد نمی‌شود که این دو کالا از یک شرکت‌اند. بنابراین این دو معیاز اجازه می‌دهند يکک علامت در کشورهای مختلفض برای کالاهای متفاوتی که ایجاد گمراهی برای مصرف کنند گان نمی‌نمایند» به ثبت برسد ,۷208) (17 :2010. مطابق با ماده ۲ قانون علائم تجازی انگلیس علامت تجاری یک حق مالی است که از بق ثبت علامت تجاری» حق» تحت این قانون تحصیل می‌شود و مالک به‌شرط رعایت مقررات این قانون دارای کلیه حقوق قانونی است. حقوق اعغطایی به مالک علامت در ماده ٩ این قانون ذکر شده است. این ماده مالک علامت تجاری ثبت شده را مشروط به رعایت مقررات این قانون از تاریخ ثبت دارای حقوق انحصازی در آن علامت می‌داند و نقض را در مواردی که» از علامت اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۳۱ به‌طورکلی به علت ماهیت سرزمینی حقوق اموال غیرمادی در انگلیس» این حقوق در نقضی که در خارج از این کشور واقع می‌شود. قابل‌اجرا نخواهند بود. در خصوص اعتبار حقوق مالکیت فکری دادگاه‌های کشور اعطاکننده حق» منحصرا تعیین کننده‌ی اعتبار حق با استناد به قانون آن کشور هستند. در خصوص ساير دعاوی نقض» این صلاحیت انحصاری وجود ندارد؛ دادگاه‌های کشور مبدا فقط صلاحیت انحصاری در خصوص تعیین» وجود و محدوده حقوق مالکیت فکری را دارند (596 :2005 ,8ل10916.). در دعاوی راجع به علامت تجاری دادگاه‌های انگلیسی» به دو دلیل نظرات کاملا متفاوتی در خصوص خودداری از اعمال صلاحیت و اجرای قانون انگلیس برای نقض حقوق مالکیت فکری خارجی من جمله علائم تجاری دارند: اول» مطابق با قاعده پذیرفته شده در این کشور دادگاه در دعاوی مرتبط با حقوق مالکیت فکری سرزمین خارجی صلاحیت ندارد. دوم» دادگاه‌ها تنها در صورتی به دعاوی مسئولیت مدنی رسیدگی می‌کنند که فعل ارتکابی تحت قانون مقر دادگاه و قانون محل وقوع فعل زیانبار از نظر قانونی ممنوع باشد در غیر این صورت موضوع مشمول قوانین مسئولیت مدنی آن‌ها قرار نمی گیرد (11 :2001 ,810067). در آلمان در موضوعات حقوق مالکیتفکری قواعد معمولی حقوق بین‌الملل خصوصی اجرا نمی‌شود. بلکه قواعد کشور محل حمایت اجرا می‌شود. سوال این است آیا این قانون جایگزین قانون محل وقوع فعل زیانبار دز حقوق بین‌الملل خصوصی است.یا آنکه محدود به سرزمین آلمان است؟ از نظر دادگاه‌های این کشور حمتوّق مالکیت,فکریی کشّورها از یکدیگر مستقل هستند» بنابراین محصولی که به‌طور قانونی در یک کشور تولید شده» نباید در کشور دیگر تولید یا استفاده شود. آثار حق اعطا شده» محدود به کشوری است که آن را اعطا نموده است. هر کدام از این حق- ها به‌صورت ملی» مستقل از سایر کشورها اجرا می‌شوند» در خصوص علائم تجاری نیز به همین ترتیب است. ماهیت سرزمینی این حقوق باعث می‌شود که حقوق کشور (الف) نتواند در نقض واقع شده در کشور (ب) یا حقوق (ب) در نقض واقع شده در کشور (الف) اجرا شود ,0ل140910) (604 :2005. رویه‌ی دیوان عالی فدرال آلمان که در سال ۱۹۱۴ مقرر شد» سرزمینی بودن مضیق این حقوق را نشان می‌دهد. در ۱۹۵۶ دیوان عالی فدرال در خصوص موضوعی که در آن دادگاه آلمانی با یک علامت تجاری خارجی (پرتقالی) مواجه بود» مقرر نمود با توجه به معیار سرزمینی باید صلاحیت قانونی دادگاه آلمان رد شود؛ به‌این‌علت که آثار رای تنها در آلمان می‌تواند موثر باشد و به سرزمین خارجی سرایت نمی کند. داد گاه در خصوص محدوده‌ی قواعد انتخاب قانون آلمان (ماده ۱۲ قانون مقدمه‌ای بر قانون مدنی)! رأی داد که ادعای نقض علامت تجاری در خارج تا جایی در آلمان قابل پذیرش است که چنین ادعایی در آلمان قابلیت طرح و اقامه داشته باشد (606 :2005 مصلو0نآ). در آلمان می‌توان نقض یک حق خارجی را به‌عنوان یک مسئولیت مدنی که در آنجا واقع شده» تلقی کرد و بدین ترتیب از محدودیت‌های سرزمینی حقوق خارجی اجتناب نمود. در سال ۱۹۹۴ داد گاه به رویه‌ی پیروی شده در سال ۱۹۲۷ برگشت و گفت در مواجهه با حقوق اموال غیرمادی» قانون حاکم قانون کشوری است که حمایت سرزمینی از آن درخواست شده است. این قانون شامل حقوق اقتصادی بی‌قیدوشرط کشور مورد نظر است (11۵4). در کشورهای آسیایی» اصل کشور محل حمایت به‌طور معتدل‌تری پذیرفته شده است. برای مثال ماده‌ی ۲۴ قانون بین‌الملل خصوصی کره جنوبی مقرر می‌کند که نقض حقوق مالکیت فکری باید تحت حاکمیت قانون کشور محل حمایت باشد در ژاپتن قانون بین‌الملل خصوصی ژاپن مصوب ۲۲۰۰۶ قاعده خاصی را راجع به موضوعات مالکیت فکری در برنمی گیرد. مع‌ذلک اصل کشور محل حمایت. به‌صورت معتدلی در رویه‌ی قضایی ژاپن پذیرفته شده است. به‌طورکلی می- توان گفت با توجه به رویه‌ی دادگاه‌ها در سطح بین‌المللی باید گفته شود که اصل مضیق سرزمینی در بیشتر صلاحيت‌ها پیروی می‌ شود (28 :2015 ,1۳00). در ژاین» قواعد تعارض قوانین» در 4 وعلنظ 0600۲۵1 عط) 05 اعش۸ :1۵۳ م1۵05 2۳۷۵۲۵ کصعمه7 ۵۶ صمتماعصه1۳- 2 ۵۵) 1898 ۵۶ 10 .30 1.2۷ ,ت6طانهاه‌کزد1 تسعصق ند 6وفاه7 مد 76/ ده ۶و صمنای‌نامم۸ 8 ,(.۳32۶ ,00002 معنطنعه ٩ وصه 60و+عوم۸ ۲صعگل) (2006 عصح7 21 0عفمعصس۸ فصه 1100 و2101 3 عاطاهانه37 ,(2006) 2 1 4( 8 5 ۸7-۳۰ ]۸ ۵ -8.01-۳3712006 ۸72737۷ /ک۶ 0 /زم امد /ن 60 ننه ۰,۳۵ //: 3۳0 ۳۶۵0 ماعظ 5اه ۶و صمناق‌نام‌م۸ هصنن) ومع و0 مهدم و۸ 06 ,8 5601) 2006 ۵1 289 370۰ ,[+0۳06 1061ط0۵] زمجنمع5 :1 ماه ,[5ط10کز80۳0 اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین‌کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۳۳ قانونی بنام هوری! درج شده‌اند که در سال ۱۸۹۸ به تصویب رسید (13 :2015 ,1۳0260). اصل سرزمینی‌بودن مالکیت فکری, در دادگاه‌های ژاپن در تعدادی از پرونده‌ها شناسایی و اجرا شده است. دیوان عالی ژاپن» سرزمینی بودن حقوق مالکیت فکری را به این معنی تفسیر کرده است که وجود. قابلیت انتقال و آثار حقوق مالکیت فکری هر کشور بر اساس قوانین آن کشور تعیین می- شود. در مورد حق ثبت اختراع» گفته شد که حقوق ثبت اختراع فقط در کشور ثبت شده» معتبر است. بااین‌حال» تنها چند رای مهم و برجسته در مورد بهره‌برداری فرا مرزی حقوق مالکیت فکری وجود دارد. کمبود رویه‌ی قضایی در این خصوص بر این اساس توجیه می‌شود که طرفین اختلاف خود را یا در جریان دادرسی قبل از صدور رأی» حل‌وفصل می‌نمایند یا داوری را به‌عنوان یک روش جایگزین حل اختلاف انتخاب نموده‌اند ((( ::::: ,رلالا 81۳ اصل سرزمینی در این کشور به‌طور گسترده‌ای برای برخورد با تخلفات فرامرزی حقوق مالکیت فکری پذیرفته شده است. سرزمینی‌بودن این حقوق» بر اساس این فرضیه است که حمایت از محصولات مالکیت فکری بر اساس کشور- به -کشور اعطا شده است؛ از سوی دیگر بدان معنی نیز هست که حقوق مالکیت فکری ملی متقابلا وابسته نیست؛ به‌عبارت‌دیگر اگر حمایت مالکیت فکری, با توجه به حق در کشور (الف) داده شده باشد» چنین حمایتی تحت قوانینکشور (الف)» تعیین می‌شود و ا زآنجا که حقوق مالکیت فکری ملی هستند» فعل امشابهی ممکن است تحلتقوانین کشور (الف) و کشور (ب) به‌طور متفاوتی حمایت شود (1010). به‌علاوه» اصل سرزمینی می‌تواند نیاز به شناسایی قواعد انتخاب قانون در زمینه مالکیت فکری را برطرف کند. زمانی که به سرزمینی‌بودن تأکید می‌شود» تنها یک قانون قابل‌اعمال است. البته اکثر حقوق‌دانان مالکیت فکری بر این باورند که اصل سرزمینی در حقوق مالکیت فکری» بحث در خصوص موضوعات انتخاب قانون را ممنوع می کند در ژاپن معروف‌ترین تصمیم در خصوص حقوق مالکیت فکری در دعوای کارد ریدر اتخاذ ۶ هام۸ ۵۶ دعلسج نمی عطا 05 اعش۸ هت امد 13620 2۳۵16 همه[ ,110۳6 -1 ۰ باه صصط 56 بر سس وومقط ۵ع) 0006و ۳0۵ 00 ۳۰ 0مص ری - 2 شده استد در این دعوا مطابق با قائون ثبت اختراعات ابالات‌سحلی" در آنریکا رای ضادرشداو سپس مسئله اجرای آن در دادگاه‌های ژاپن مطرح شد. در اجرای رای صادره در ایالات‌متحده در ژاپن» دیوان عالی ژاپن مقرر نمود اجرای برون‌مرزی قانون ثبت اختراع ایالات‌متحده در ژاپن» ارزش‌های اساسی ژاپن را تضعیف می‌کند و با اشاره به‌استثنای نظم عمومی (ماده ۳۳ هوری) حاضر به اجرای قانون ثبت اختراع ایاللات‌متحده در ژاپن نشد ((( ::::: ,لالا1۳[). در خصوص نقض حق اختراع دادگاه ژاپن ماده‌ی ۱۱ قانون هوری را اعمال کرد که به‌موجب آن» قانون محلی که مسئولیت مدنی در آن واقع شده حاکم بر نقض است. درنتیجه به‌موجب ماده‌ی ۱۱ قانون ژاپن باید اجرا شود (13 :2015 ,1۳00). قسمت دوم ادعا در رابطه با خسارات وارده نیز رد شد. باید گفت در پرونده‌ی کاردریدر با در نظر گرفتن اين که ثبت اختراع همانند دیگر حقوق مالکیت فکری بر اساس اصل سرزمینی‌بودن است» دارنده‌ی حق محق است تا حقوقش را تحت قوانین کشوری که این حقوق در آنجا وجود دارند» اجرا کند. در دعوای کاردریدر خواهان اختراع را در ایاللات‌متحده ثبت نموده و تحت قانون ایالات‌متحده اقامه دعوا و حمایت قانونی آنجا را تقاضا نموده است» لذا باید قانون اختراعات ایالات‌متحده حاکم بر دعوا شود. بعلاوه» اشاره به نظم عمومی ژاپن» به‌عنوان زمینه‌ای برای رد اجرای قانون آمریکا از دیدگاه حقوق مالکیت فکری بین‌المللی قابل توجیه نیست. بدیهی است که چنین استناداتی به نظم عمومی مانع اجرای حقوق ۱- در این دعوا شاکی فوجیموتو فردی با ملیت ژاپتی کلاادر ژاپن‌ازند گی می کر5 اختراعی را در ایالات متحده ثبت می‌کند. نورون» یک شرکت ژاپنی با مرکز اصلی تجاری‌اش درژاپن حق اختراع را نقضن و محصول نقضی را در ژاپن تولید کرده و آن را به ایاللات متحده صادر نمود. فوجیموتو دعوای نقض علیه نورون در آمریکا اقامه نمود و سه ادعا را مطرح کرد که عبارت بودند از؛ الف) صدور قرار منع تولید و صادرات محصولات نقضی به ایالات متحده؛ ب) از بین بردن محصولات نقضی؛ ج) جبران خسارنت براتی اقعال غیر قانونی نورون,دیوان غالی آمریکا اول از همه با این پرسش رافوبهرق شد که آیا این نختق را دازد تا دستور منع برای ممنوعیت تولید محصولات نقضی در ژاپن و صادرات آنها به؛ایالات متحده را صادر کند. نهایتا دادگاه حکم داد که قانون کشوری که در آن حق اختراع ثبت شده است باید بر موضوع صدور قرار منع حاکم شود و مطابق با قانون ایالات متحده قرار منع تولید صادره کرد. بعلاوه مطابق با ماده‌ی ۱قانون ثبت اختراع ایالات متحده رأی صادر شد که هم نقض کننده‌ی حقوق و هم فردی که باعث نقض در خارج از کشور شده است» مسئول هشتند. 67 ۶٩ که 125 331601 600۶۵142160) بوعک 6۲ 1 58 کبکیتا 35 وه ص26 .کت -2 اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۳۵ مالکیت فکری در شرایط فرا مرزی می‌شوند ::: ::::: ::7۳۳/2). مع‌ذلک دیوان عالی ژاپن رأی داد که ماهیت سرزمینی حقوق مالکیت فکری» لزوما مانع مسئله تعیین قانون که ناشی از دعاوی مالکیت فکری هستند» نیست. دادگاه بعدا قرار منع و مسئله نقض را به‌طور متفاوتی طبقه‌بندی کرد. قرار منع را به‌عنوان اثر حق و نقض را به‌عنوان یک مسئولیت مدنی طبقه‌بندی نمود (14 :2015 ,1600). درنتیجه دیوان عالی ژاپن یک رویکرد مضیق به اصل سرزمینی را در پرونده کاردریدر پذیرفته است. یک چنین رویکرد مضیقی از اصل سرزمینی با انتقاد حقوق‌دانان مواجه شده است. برای مثال بعضی گفته‌اند دادگاه بین دو مفهوم متفاوت اصل سرزمینی در حقوق بین‌الملل خصوصی و حقوق عمومی اختلاط ایجاد کرده است. اصل سرزمینی در حقوق مالکیت فکری ایران نیز پذیرفته شده است. علائم تجاری ایران به دو دسته علائم تجاری ثبت‌شده و علائم تجاری ثبت‌نشده قابل‌تقسیم هستند. اصل سرزمینی صراحتا در حقوق مالکیت فکری ایران «از حیث چگونگی قاعده تعارض قوانین در مورد مالکیت صنعتی اعم از اینکه مربوط به ورقه اختراع یا اکتشاف و یا علائم تجاری و صنعتی باشد: قانون گذار ایران قاعده‌های حاکم بر آن را از قاعده‌های سرزمینی تلقی می کند و ماهیت آن را حقی انحصاری می‌داند که بر اثر ثبت آن نزد مرجع رسمی برای دارنده آن برای مدت معین پدید می‌آید و حمایت از آن را در آن مدت دولت بر غهده می گیرد؛ بنابراین حقوق مربوط به این مالکیت تابع قانون کشوری است که در آنجا به ثبت آن مبادرت و حمایت قوانین آن کشور نسبت به آن خواسته شده» به‌بیان‌دیگر جایگاه این نوع مالکیت کشوری است که در آنجا به ثبت آن مبادرت گردیده است» (365 :2010 ,۸1000). ماده ۳۱ قانون ثبت اختراعات» طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ حق استفادهانحصاری از علامت را متعلق به کسی می‌داند که طبق مقررات این قانون علامت را به ثبت رسانده باشد. با توجه به مقرره فوق می‌توان گفت در حقوق ایران حمایت از علامت در منوط به ثبت آن شده است. مطابق با این ماده «حق استفاده انحصاری از یک علامت به کسی اختصاص دارد که آن علامت را طبق مقررات این قانون به ثبت رسانده باشد». در ماده ۳۲ قانون مذکور نیز علائم غیرقابل ثبت برشمرده شده است. در ماده مذکور قانون گذار از علائم مشهور و معروفی که در ایران به ثبت نرسیده‌اند اما شناخته شده می‌باشند حمایت نموده است و اجازه ثبت علائم مشابه آن‌ها را نمی‌دهد» (بند «هه و «و)). پرواضح است که با این مقررات نقض علائم تجاری خارجی نیز می‌تواند موضوع حمایت قانون ایران قرار گیرد. با توجه به الحاق ایران به اسناد بین‌المللی مذکور در مواد ۳۴ به بعد قانون با ارجاع به ماده ٩ همان قانون» رعایت مفاد این اسناد در خصوص علائم خارجی که دارندگان آن‌ها تمایل به تحصیل حمایت در ایران دارند پرداخته است. ماده ٩ این قانون مقرر می‌دارد: متقاضی می‌تواند همراه با اظهارنامه خود طی اعلامیه‌ای حق تقدم مقرر در کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی را تقاضا نماید. این حق تقدم می‌تواند بر اساس یک يا چند اظهارنامه ملی يا منطقه‌ای با بین المللی باشد که در هر کشور یا برای هر کشور عضو کنوانسیون مذکور تسلیم شده است. همچنین بند ب این ماده حمایت‌های مذکور در کنوانسیون پاریس را با پذیرش درخواست حق تقدم جاری می‌داند. لذا حمایت این قانون شامل علائمی است که يا ابتدا به ساکن در این کشور ثبت شده‌اند یا مطابق با ماده ۴ کنوانسیون پاریس در ظرف ۶ ماه حق تقدم مذکور در آن کنوانسیون علامت خود را در ایران به ثبت رسانده‌اند و حمایت این کشور را تقاضا نموده‌اند در این موارد مطابق با اصل رفتار ملی مذ کور در کنوانسیون.پاریس» قانون ایران به‌عنوان قانون کشور محل درخواست حمایت قابل‌ اجراشت: از سویی دیگر با الخاق ایتران به موافقت‌نامه و پروتکل مادرید در سال ۱۳۸۰ و پذیرش نظام ثبت بین‌المللی در صورت ثبت علامت مطابق با این نظام بین‌المللی» دارنده علامت» از حمایکت مقرره؛دن,قانون ایران بژخوژّدارآخواهد شد. لذا قانون گذار ایران ضمن پذیرش اصل سرزمینی سعی در اجرای مفاد اسناد بین‌المللی که به آن‌ها پیوسته و در حقوق بین‌الملل عمومی اصل سرزمینی بودن» اساس اوليه صلاحیت قانونی و قضایی است که موقعیت مکانی فعل با شخص رابرای اعمال حقوقی معین می‌کند. در حقوق خصوصی مکان خوانده» محل وقوع ضرر يا محل وقوع قرارداد:یا ثبت اختراع یااعلامت تجاری مثال‌هایی از ارتباط اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۲۷ در دادرسی‌های بین‌مرزی مالکیت فکری, لازم است ارتباط دلایل مختلف صلاحیت را بررسی نماییم و اینکه آیا ماهیت سرزمینی حقوق مالکیت فکری می‌تواند مان صلاحیت قضایی دادگاه کشوری که محل اقامت خوانده است» از استماع دعاوی مرتبط با حقوق مالکیت فکری خارجی باشد؟ در اتحادیه اروپا در مقررات بر و کسل اصل صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده در رابطه با دعاوی مرتبط با حقوق مالکیت فکری, به‌طور یکسان در کنار سایر دعاوی اجرا می- شود (7 :2012 ,۳۳0171)؛ اما در همه موارد اجرای این اصل مقرر نشده است» ازجمله در برخی دعاوی علائم تجاری دادگاه محل ثبت» صلاحیت انحصاری در رسیدگی به دعاوی راجع به این حقوق دارد. در حقوق علائم تجاری ثبت شده» موضوعاتی که مستقیما مرتبط با ثبت» ایجاد و اعتبار این حقوق هستند» در صلاحیت انحصاری داد گاه محل ثبت می‌باشند و سایر دادگاه‌ها صلاحیت رسیدگی به دعاوی راجع به این موضوعات را ندارند. لذا بحث تعیین قانون حاکم منتفی است چرا کهداد گاه مخل ثبت الزاما و بر اساس ال سرزمینی ون آین حقوفقه مظابق باآقانون خود به موضوع رسیدگی می‌نماید. چنانکه بند ۴ ماده ۱۲ پیش‌نویس کنوانسیون اولیه در مورد دادرسی و دادرسی‌های خارجی در مسائل مدنی و بازرگانی! می گوید: «در دعاوی که موضوع آن‌ها ثبت» اعتبار» ابطال یا لغو يا نقض حقوق اختراعی» علائم تجاری» طرح‌ها یا سایر حقوق مشابهی است که لازم است تودیع یا ثبت شوند» دادگاه‌های کشوراعضوی که اقدام به تودیع یا ثبت می‌نمایند یا به‌موجب تعهدات یک کنوانسیون بین‌المللی الزام به انجام این اعمال دارند» دارای صلاحیت انحصاری می‌باشند. این مسئله در خصوص کپی‌رایت با حقوق مجاور حتی اگر قابل ثبت يا تودیع باشند اجرا نمی‌شود». باید گفت» بند ۴ ماده ۱۲ صرفا حقوق ثبت‌شده را دربر می- گیرد و حقوق ثبت‌نشده همچنان مبهم باقی می‌ماند. سوال این است آیا دعوای نقض صرفا باید در کشور محل ثبت اقامه شود؟ برخی مفسران می‌گویند مسئله اعتبار مشمول صلاحیت انحصاری است» ولی مسئله نقض چنین نیست. برخی دیگر می گویند حتی مسئله اعتبار نیز باید فقط در اوضاع واحوال خاصی موضوع صلاحیت انحصاری باشد (595-596 :2001 ,87200). درنتیجه به 0 نان یز کاصعصعع 70 صع۳۵۳۵۵ فصه ‏ صصنا‌نلوکنست3 ۵۳ ص06 6ک28۴ وهصنصنا2۳ -1 نظر نمی‌رسد در رسیدگی به دعوای نقض, دادگاه محل ثبت صلاحیت انحصاری داشته باشد و مسئله صلاحیت انحصاری صرفا در خصوص موضوعات مرتبط با ایجاد» اعتبار مدت و ثبت این در مقررات بر وکسل در اتحادیه اروپا قواعد صلاحیت انحصاری دارای ماهیتی الزام آور هستند. درنتیجه» هر یک از دادگاه‌های کشور عضو درصورتی که دعوا با موضوعی مرتبط است که دادگاه کشور دیگر عضو مستند به ماده ۲۲ مقررات بر وکسل! نسبت به آن صلاحیت انحصاری دارد باید اعلام عدم صلاحیت کند (9 :2012 ,8370۷8). طرفین در خصوص دعاوی تودیح و اعتبار حق ثبت‌شده مالکیت فکری, با توجه به اینکه مطابق بند ۴ ماده ۲۲» صلاحیت انحصاری به دادگاه کشور محل ثبت داده شده است» حق توافق ندارند و بنابراین توافق آن‌ها مخالف با مفاد ماده مذ کور و بی‌اعتبار است. مقررات بروکسل» دادرسی‌های مرتبط با حقوق علائم تجاری را به دادگاه‌های کشور میدا محدود نمی‌آنماید):مگر قن مواردی که اعتبار حق» موضوع دادرسی است (593 :2005 ,ط109161آ). در سایر دعاوی به خصوص دعاوی نقض, قواعد عام مقررات پروکسل اجرا می‌شود» به‌نحوی که ممکن است رسیدگی در دادگاه یک کشوره از رسیدگی در دادگاه کشور محل حمایت» متفاوت باشد. به نظر می‌رسد با توجه به این که مقررات بروکسل دعاوی نقض را مشمول صلاحیت انحصاری دادگاه محل ثبت ننموده ات پرواضح است که در خصوص دعوای نقض علامت تجاری قواعد عام مقررات بر و کسل ازجمله صلاحیت داد گاه محل اقامت خوانده (ماده ۲ مقررات) و يا دادگاهی که فعل زیانبار در آن واقع شده یا آثار خسارات ناشی از نقض در آن حاصل شده است می‌تواند در استماع دعوای نقض صلاحیت داشته باشد. صلاحیت انحصاری دادگاه محل ثبت در دعاوی راجع به ثبت» ایجاد و اعتبار حق مالکیت فکری ارتباط مستقیمی با اصل سرزمینی‌بودن دارد چراکه سرزمینی که حق در آن به وجود آمده و ایجاد شده است حدودوئغور حق اعطایی و اعتبار و عدم اعتبار آن را تعیین می‌نماید. همچنان که مطابق با ۱- در کنوانسیون بروکسل و مقررات بروکسل (در سال:۲۰۰۴) صلاحیت انخصاری بر دعاوی مالکیت فکری به این موارد محدود شد: رسید گی‌های مرتبط با ثبت يا اعتبار حق اختراع» علائم تجاری» طرح‌ها يا سایر حقوق مشابهی که مقرر شده است تودیع و یا ثبت شوند (بند ۴ ماده ۲۲ کنوانسیون بر وکسل). اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین‌کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۲۹ قواعد حقوق بین‌الملل خصوصی حقی معتبر است که در محل ایجاد خود به‌صورت کامل تشکیل شده باشد. درنتیجه محل ایجاد حق تعیین کننده وجود و آثار حق است و نمی‌توان به حق آثاری بیش از آنچه که در محل ایجاد داشته است» داد. علاوه بر اين که عناصر ایجاد آن مطابق با قانون محل ایجاد باید همگی موجود باشند؛ اما این که چرا صرفا دادگاه‌های کشور محل ثبت» صلاحیت انحصاری دارند شاید به‌این‌علت باشد که درصورتی که مقررات بر و کسل به سایر دادگاه‌ها این صلاحیت را اعطا می‌نمود» اعمال قواعد تعارض قوانین داد گاه مربوطه» می‌توانست به قانونی غیر از قانون محل ثبت منجر و آن را حاکم بر ثبت» اعتبار و ایجاد علامت تجاری نماید. این در حالی است که مقررات بر و کسل صرفا در خصوص صلاحیت داد گاه‌هاست. لذا واضعان آن صلاحیت انحصاری در رسیدگی را صرفا برای داد گاه‌های محل ثبت قائل شده‌اند. ۵- آثار سرزمینی بودن علائم تجاری بر حقوق دارنده حق سرزمینی بودن علائم تجاری می‌تواند حقوق دارنده حق را در سایر سرزمین‌ها تحت‌الشعاع قرارداده و نقض آن را تسهیل کند که این مسئله صرف‌نظر از اینکه یکی از انتقادهای وارد بر این اصل است سبب رکود حمایت از مالکیت فکری در سطح بین‌المللی می‌شود و به همین دلیل است که کنوانسیون‌ها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی سعی نموده‌اند ضمن صحه گذاشتن بر اصل سرزمینی با وضع مقررات و تشویق کشورها به پیوستن به آن‌ها موجبات حمایت جهانی از مالکیت فکری را فراهم و بدین ترتیب ضمن حمایت از حقوق مالکیت فکزی در عرصه بین‌المللی» مشوقی نیز برای دارندگان این حقوق جهت خلق آثار بیشتر و همچنین تسهیل تجارت بین‌المللی گردند. مطابق با اصل سرزمینی در مالکیت فکری نقض حق تحت شرایط خاصی امکان‌پذیر است. برخی حقوق مالکیت فکری را با اموال غیرمنقول مقایسه می‌نمایند؛ اما باید گفت قیاس بین اموال غیرمنقول با یک حق اختراع خارجی» امکان دسترسی به یک حق فراسرزمینی را انکار می‌کند. محدودیت‌های سرزمینی حق اختراع و علائم تجاری مانع تحقق نقض در دو کشور می‌شود. حقوق انحصاری دارنده حق اختراع» سرزمینی را که دعوای نقض در آن واقع شده دربرنمی گیرد؛ چراکه هیچ فعلی در کشور یا مکانی که اختراع؛یا علامت تجاری:در آن به ثبت رسیده» واقع نشده است. در این موارد تفص فراسرزمیتی قابل تحقق پست؟ زیرا حق فراسرزمیتی وجوداندارد. بااین وجود» برخی اظهارنظر می‌کنند این اصل می‌تواند تنها در رابطه با انتخاب قانون حاکم بر دعوا اگر قائل به مفهوم مضیق سرزمینی‌بودن این حق باشیم» با توجه به ماهیت سرزمینی این حق, درصورتی که نقض در کشور محل ثبت (برای مثال کشور الف)» واقع شود آن کشور تنها می‌تواند با فعلی که داخل در سرزمین کشورش اتفاق افتاده» برخورد نماید. افعالی که خارج از سرزمین داخلی و در داخل کشور ب اتفاق می‌افتد» نمی‌تواند تشکیل‌دهنده نقض حقوق مالکیت فکری کشور (الف) تلقی شود» درصورتی که هیچ حقی در کشور محل وقوع فعل به رسمیت شناخته نشده باشد. درنتیجه اگر حمایت از حق اختراع» تنها در کشور الف وجود دارد و فعل نقض (مثشل دانلود کردن نرم‌افزار یک حق اختراع) در کشور (ب) واقع شود سرزمین کشور (ب)» نمی‌تواند بر اساس ثبت از دارنده حق حمایت نماید. در این دیدگاه سرزمینی‌بودن و مفاهیم مبتنی بر فعل نقض حقوق مالکیت فکری,» زوایای سنتی هستند که نقض حقوق مالکیت فکری را از سایر خطاهای مدنی متمایز می‌نمایند (1997,0.226 ,[۲10۷/61). بااین حال «اصل سرزمینی بودن» مالکیت معنوی» حداقل در معنای مضیق خود اهمیت سابق خود را از دست داده است؛ چراکه عمل به این اصل به معنای رنگ‌باختن مالکیت‌های معنوی و عدم شناسایی آن در هر کشوری (غیر از کشور محل حمایت و یا ثبت اثر) است. بر این اساس» نقض حق ایجاد شده برای خواهان در کشور (الف) به‌وسیله شخص دیگری در کشور (ب)» علی‌الاصول نباید برای خوانده مسئولیتی را در پی داشته باشد» درحالی که (آن گونه که مشاهده شد) دادگاه‌های کشور"(ب)» با حاکم ساختن قانون کشور (الف)» به این حقوق در کشور خویش اعتبار می‌بخشند. هر برداشتی برخلاف این» موجب اخلال در حقوق پدید آورندگان (در صورت خروج دستاوردهای فکری آن‌ها از یک سرزمین به سرزمین دیگر و فقدان حمایت کافی از آن) خواهد شد. ازاین روست که برخی از بزرگان در آثار خویش از توسعه مالکیت فکری و معنوی و سپری‌شدن دوره سرزمینی و ورود در دوره‌های بین- المللی و جهانی سخن گفته‌اند (87 :2014 ,1طل8/1710086). باید گفت کشور مقر دادگاه می‌تواند قانون علائم تجاری کشور دیگری را بر دعوا برای تعیین آثار استفاده غیرمجاز از علامت در تجارت بین‌الملل اعمال کند. قانون حاکم بر ارزیابی اعتبار و وجود حق علامت تجاری» می‌تواند با قانونی که حاکم بر مسائلی (همچون نقض و خسارت) است. متفاوت باشد. استراتژی‌های متفاوتی برای تعیین قانون حاکم وجود دارد(2 :2005 ,له.6۳ 200 (67[6.]). درنتیجه در حقوق مدرن اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین‌کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۳۱ علائم تجاری» باید قائل به این شد که دادگاه می‌تواند در مواردی که آثار نقض در کشور دیگری غیر از کشور محل ثبت حق واقع می‌شود» با لحاظ سایر عوامل ارتباطی موجود در قانون کشور مقر داد گاه» قانون حاکم بر موضوع را تعیین و در خصوص خسارات تصمیم گیری کند هرچند ماهیت سرزمینی‌بودن این حقوق می‌تواند تعیین قانون حاکم را تحت تأثیر قرار دهد. «بر این اساس اگر یک نشان تجاری در کشور انگلیس ثبت شده» در کشور فرانسه نقض گردد و در کشور هلند دعوای مربوط به آن مطرح گردد؛ داد گاه هلندی موظف به اعمال قانون انگلیس به‌عنوان قانون ثبت اثر است. درحالی که بر اساس توضیحات مذ کور در گذشته» اعمال قانون انگلیس با این اشکال مواجه است که نقض در قلمرو سرزمینی آن واقع نشده و در محلی نیز که این مالکیت صنعتی نقض شده (یعنی خاک فرانسه) حمایتی از این اثر (به جهت عدم ثبت آن در خاک فرانسه) به عمل نيامده است. بر این اساس اگر ما بخواهیم به نتایج مذ کور در باب سرزمینی‌بودن مالکیت- های معنوی پایبند بمانیم» حداقل در مورد این دسته از مالکیت‌های معنوی» نمی‌توان قاضی هلندی را مکلف به اعمال قانون انگلیس بدانیم؛ چراکه بر اساس اصل سرزمینی‌بودن» قانون انگلیس محدود به آن دسته اعمال نقض آلودی است که صرفا در خاک انگلیس واقع شده است (168 :2014 ,فصل3/17005). درنتیجه به نظر می‌رسد برای حمایت از حقوق مالکان علائم تجاری و به‌طورکلی حقوق مالکیت فکری کشور مقر داد گاه نباید خود را ملزم به اجرای قانون محل ثبت بداند بلکه سایر راهکارهای ارائه‌شده در تعارض قوانین بسته به مورد می‌تواند اعمال و نسبت به موضوع تصمیم گیری شود. برای مثال در آمریکا داد گاه‌های این کشور حقوق علائم تجاری ایاللات متحده را حتی درصورتی که فعل نقض داخل در آمریکا واقع نشده باشد» اجرا می‌نمایند. منبع این رفتار متفاوت. رای دیوان عالی ایالات‌متحده (در سال ۱۹۵۲) در پرونده‌ی بولوا واچ! بوده است (609 :1997 ,818000ح). در این پرونده داد گاه ایالات‌متحده اقدام به اجرای قانون مقر به نظر مولفین درست است که با توجه به اصل سرزمینی خق بت شده در کشور (الف) قابل نقض در کشور (ب) قلمداد نمی‌شود و دایره حمایت حقوقی کشور (الف) به خارج از :4 مب(1952) 280 کل 344 معط و00 طلعلاق ۷ ق ملظ با ع6لععاگ ‏ -1[ سرزمین آن توسعه نمی‌یابد» اما این مسئله مانع از تحقق نقض در کشور (ب) و حمایت از حق در کشور (ب) نیست. نقض به‌عنوان یک خطای مشمول مسئولیت مدنی در هر کشوری قابل تحقق است با این تفاوت که ضمانت اجراهای آن در هر سرزمین می‌تواند متفاوت باشد. لذا هرچند مطابق با قانون کشور الف نقض حق به علت خروج از محدوده سرزمینی صورت نگرفته است اما این به معنی عدم تحقق نقض در هیچ نظام حقوقی نیست؛ زیرا صرف‌نظر از دایره حمایتی سرزمین محل ثبت حق» یک فعل نامشروع در کشور (ب) محقق شده است که با توجه به قواعد تعارض قوانین آن کشور تحت قانون آن کشور يا کشور محل ثبت حق می‌تواند قابل پیگرد باشد؛ بنابراین نمی‌توان به استناد اصل سرزمینی‌بودن» نقض حقوق مالکیت فکری را در خارج از سرزمین محل ثبت نادیده انگاشت و خطای ناقض را به علت خروج از مرزهای سرزمینی حق بدون ضمانت اجرا وقتی سخن از سرزمینی‌بودن علائم تجاری است مطابق با قواعد و مقررات حقوق بین‌الملل خصوصی منظور چارچوب وجود و اعتبار این حقوق و تعیین دامنه نقض و محدوده تجاوز به این حقوق است؛ اما به این معنی نیست که مصادیق نقض این حقوق صرفا باید در سرزمین محل ثبت واقع شود. آنچه با اصل سرزمینی‌بودن این حقوق ارتباط.دارد تعیین محدوده نقض و يا مصادیق آن است ولی در این راستا وقوع نقض در شرزمین محل ثبت شرط تحقق نقض نیست. این که وقوع نقض در سرزمین محل ثبت با ضمانت‌اجراهای آن سرزمین مواجه است ناشی از اصل حاکمیت دولت‌ها بر سرزمینشان است و این موضوع نه‌تنها در نقض مالکیت‌های فکری بلکه در سایر اعمال و افعال مغایر با قانون تیر متضور استا لارابه نمض مود اشاره ذر قانون سرزمین محل ثبت در هر کشوری قابل تحقق است بااین‌حال با توجه به اینکه این حقوق تحت یک قانون ملی تحصیل و ثبت شده‌اند» کشور محل اقامه دعوا می تواند قانون محل ثبت را بر دعوا در تعیین حقوق انحصاری دارنده علامت» حاکم کند. تعیین قانون حاکم بر نقض علامت تجاری» در کشوری غیر از کشور محل حمایت. با توجه به قواعد حل تعارض کشور مقر دادگاه صورت می گیرد. سحدوده و اثر اصل سرزمیتی توسط قواعد کلی تعیین می‌شود کذ این قواغا سرتبط با میزان اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۳۳ استفاده از علامت» اعم از استفاده برای کسب حقوق و استفاده در محدوده جغرافیایی آن و همچنین قواعد مرتبط با استثنائات راجع به حق استفاده از آن است (908 :2004 ,6ن010۵۵۵). در یک تقسیم‌بندی علائم تجاری به دو دسته علائم ثبت‌شده و علائم ثبت‌نشده قابل تقسیم‌بندی هستند. حمایت اعطایی به علائم ثبت شده بر اساس اصل سرزمینی علی‌الاصول محدود به سرزمین محل ثبت این علائم است و در خصوص علائم ثبت نشده وابسته به قواعد حمایتی کشور محل درخواست حمایت است. بااین وجود دسته سومی از علائم وجود دارند که از آن‌ها تعبیر به علائم مشهور می‌شود» این علائم اعم از اینکه ثبت شده باشند یا نشده باشند» علائمی هستند که در همه جای دنیا یا حداقل در خارج از سرزمین محل ثبت یا استفاده» شناخته شده و مشهور هستند. حمایت از این علائم محدود به سرزمین محل ثبت يا استفاده نیست. همچنان که کنوانسیون‌های بین‌المللی و رويه قضایی کشورها نیز آن‌ها را موردتوجه قرار داده‌اند. حمایت از این علائم به‌عنوان استثنایی بر اصل سرزمینی‌بودن مالکیت‌های فکری در معاهدات بین‌المللی و حقوق داخلی کشورها «استثنا مهمی که بر اصل سرزمینی‌بودن حقوق علائم تجاری وارد شده است» دکترین حمایت از علائم معروف است. بر اساس این دکترین چنانچه علامت در کشور محل درخواست حمایت. دارای شهرت بوده و معروف محسوب گردد؛ بدون این که علامت دز آن کشور ثبت يا استفاده شده باشد» مورد حمایت خواهد بود. در دنیای کنونی که از آن به‌عنوان دهکدهه جهانی یاد می‌شود به دلیل تبلیغات گسترده‌ای که صاخبان علائم تجاری در سطح ملی و بین‌المللی انجام می‌دهند و همچنین به دلیل گردش آزاد اطلاعات» کالاها و خدمات» بیش‌از پیش بازارهای کشورها به هم نزدیک شده‌اند. در چنین شرایطی ممکن است علامتی که در کشور محل درخواست حمایت نه ثبت و نه استفاده شده است» برای مردم و مشتریان آن کشور شناخته شده باشد؛ بنابراین چنانچه شخص ثالثی علامت معروف را در آن کشور برای کالاها و خدمات یکسان يا مشابه مورد استفاده قرار دهد» این امر باعث خواهد شد تا مشتریان دچار گمراهی و نتزدرگمی گردند و کشور مزبور برای جلوگیری از گمراهی مشتریان» ملزم به حمایت از علامت معروف است تا اشخاص نتوانشد عین يا شبیه آن علامت را برای کالاها با خدمات یکسان با مشایه ثبت کرده با استفاده نمایند. دکترین علائم معروف در ماده ۶ کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی ! مورد تصریح قرار گرفته است. حمایتی که بر مبنای این دکترین از علائم معروف صورت می‌پذیرد در چارچوب حقوق سنتی علائم تجاری می‌باشد» (8 :2015 ,232۷0 20 120102]). در تعریف علائم تجاری مشهور عنوان شده علائمی هستند که «از چنان شهرت بالایی برخوردار هستند که علاوه بر کار کرد ایجاد تمایز بین کالاها و خدمات» کار کرد ثانویه‌ای هم پیدا می‌کنند که از آن با عنوان قدرت فروش يا قدرت جذب مشتری یاد می‌کنند و این جذابیت به‌طورکلی مستقل از کالا در بسیاری از کشورها ازجمله کشورهای اروپایی هرچند از علائم دارای شهرت که متفاوت از علائم معروف" هست تحت نظام ویژه حمایت به عمل آورده‌اند» ولیکن به‌طور مشخص علامت مشهور مورد تصریح قوانین این کشورها قرار نگرفته است. دستورالعمل اروپایی علامت تجاری بدون این که از لفظ علامت تجاری مشهور استفاده کند. از علائم تجاری دارای شهرت (تحت نظام ویژه) حمایت به عمل آورده است؛» (منبع پیشین). حمایت اعطایی به علائم مشهور یکی از مهم‌ترین استثنائات اصل سرزمینی‌بودن علائم تجاری است. «الزامات تجاری و اقتصادی باعث شکل گیری دکترین علائم مشهور گردید که به‌موجب آن علائم مشهور مورد شناسایی قرار گرفته و از نفس علامت و دارنده آن در قالب 99 حمایت به عمل آسد» بنطاوه 22 200 02ط13۵) به دلیل اهمیت ناشی از اعتبار و شهرت» این علائم رامی‌توان تحت یک مکانیسم حقوقی خاص که متفاوت از سایر مکانیسم‌های حمایتی از علائم تجاری است حمایت نمود. در تحلیل ,8 5601650067۲ 0۵ 060 6ص که) 2۳0060 ما10 و صمنا 2۳ عط ۶0۵۶ 00620 کزجه2 1۰ ۲ .علامت معروف نشانی است که برای بخش مر تبط جامعه بعنوان اعلامت تجاری در رابطه با یک کالا پا خدمت شناخته شده باشد. منظور از بخش مرتبط جامعه آن دسته از مردم هستند که به نحوی با کالا یا خدمتی که علامت معروف در خصوص آن ۳ در تعریف تنزیل علائم مشهور می‌توان گفت که تنزیل عبارت است از استفاده تجاری از علامت مشهور دیگری به گونه‌ای که در اثر این استفاده جایگاه یگانه و متمایز غلامت مشهور در نزد عموم به تدریج ضعیف گردیده یا شهرت علامت مشهور اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین‌کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۳۵ قوانین و رویه قضایی اتحادیه اروپا تعدادی از اصولی که برای حمایت از این علائم موردتوجه قرار گرفته به‌طور خلاصه عبارتند از: احتمال ایجاد ابهام» دکترین تنزیل و عنصر سونیت ‏ ۳1۵) (168 :2011 ,37806؛ بنابراین اگر علامت تجاری به دلیل شباهت با علامت قبلی و شباهت با کالاها و خدمات تحت شمول آن برای عموم ایجاد ابهام نماید» این مسئله می‌تواند منجر به ابطال علامت مشابه شود. درنتیجه اگر مالک علامت تجاری مشهور دلایلی در خصوص تشابه علامت خود با علامت مظنون ارائه دهد احتمال ایجاد ابهام و سردرگمی ثابت می‌شود ,3180 ۳۳۵) همان‌طور که گفته شد توجیه منطقی در خصوص ارتباط بین حقوق علائم تجاری و حاکمیت ملی وجود دارد. در عرصه بین‌المللی» دادگاه‌ها صرفا از علائم تجاری اشخاصی که در منطقه اقتصادی مقر دادگاه فعالیت دارند» حمایت می‌نمایند؛ یعنی فقط اشخاصی که تجارت محلی دارند با همه منافعی که برای وجود آن تجارت نه‌تنها برای مشتریان بلکه برای دولت نیز قابل تصور است. علائم تجاری مشهور با توجه به کنوانسیون پاریس» موافقت‌نامه تریپس و برخی توافقنامه‌های دوجانبه راجع به علائم تجاری» حمایت فرامرزی می‌شوند. مطابق با کنوانسیون پاریس و موافقت‌نامه تریپس اعضا همان نظارتی را که بر علائم تجاری داخلی اعمال می‌کنند. راجع به علائم خارجیان هم اعمال می‌نمایند تا بدین ترتیب منافع آن‌ها دز بازاز سایر دولت‌ها تضمین شود (22 :2006 ,صلا۸9). اگرچه ماده۶ مکرر کنوانسیون پاریس اعضا را مکلف به حمایت از علائم مشهور» بدون توجه به استفاده در آن کشور نمی کند» اعضا آزادند که از حداقل استانداردهای حمایتی در کنوانسیون برای حمایت از این علائم فراتر روند. البته رویکردی که مطابق با آن حمایت از علامت بدون شرط استفاده از علامت در آن کشور مقرر می‌شود» افزایش حمایت را به‌عنوان یک استاندارد الزامآور بین‌المللی به دنبال دارد (922 :2004 ,10103۷00016). بااین حال ماده ۶ مکرر کنوانسیون پاریس هرچند حمایت از علائم مشهور را پذیرفته و اعضا را ملزم نموده حداقل استانداردهای حمایتی را اجرا نمایند ولی آنچه در این ماده خائز اهمیت است این است که اعضا آزادند حمایت از علائم مشهور را وابسته به استفاده از علامت در آن کشور نمایند یعنی درصورتی که علامت در آن کشور توسط تجار محلی يا بین‌المللی به کار برده شده باشد آن کشور از آن علامت حمایت می کند و در غیر این صورت علامت قابل حمایت در آن کشور نمی‌باشد. با تقریر این مقرره توسط کنوانسیون» دایره حمایت از علائم مشهور تحدید شده است و اعضا مختار بند ۲ ماده ۱۶ موافقت‌نامه تریپس نیز ضمن صحه گذاشتن بر حمایت از علائم معروف» دامنه این علائم را به علائم خدماتی نیز گسترش داده و حمایت مندرج در ماده ۶ مکرر کنوانسیون در اتحادیه اروپا علائم تجاری مشهور و شناخته شده حتی درصورتی که در هیچ کدام از کشورهای اتحادیه ثبت نشده باشند تحت حمایت قانونی اعضا قرار خواهند گرفت مشروط بر این که شهرت علامت به اثبات برسد (2011:181 ,37806 880۵). در آمریکا در مواردی که شرکت‌ها با حسن نیت» علامتی را مورد استفاده قرار می‌دهند این حسن نیت باعث می‌شود که شرکت‌های دیگر از استفاده از آن علامت یا علائم مشابه بر همان کالاها و خدمات در آمریکا ممنوع شوند (20 :2006 ,۸9). در ایالات‌متحده برای حمایت از علائم مشهور دو شرط حسن نیت و استفاده در تجارت موردتوجه رویه قضایی این کشور است. برای مثال ذر ذغواتی شرکت پرسونس غلیه کزیسمن!» کریسمن ذر دیداری از زاین مشاهده نمود چمدانی تحت علامت 3679008 فروخته شده است. بعد از با ز گشت به آمریکا و تحقیق در این خصوص که آیا علامت در آمریکا قابل ثبت است یا خیر» علامت را تحت ثبت فدرال» ثبت و تحصیل نمود. در مقابل تولید کننده‌ی ژاپنی که قصد توسعه تجازتش در بازار آمریکا داشت» علیه کریسمن اقامه دعوا نمود و به‌این‌علت که کریسمن اولین استفاده کننده از علامت در آمریکا بوده است» در دعوا محکوم شد. با تجدیدنظرخواهی او داد گاه تجدیدنظر ایالات‌متحده استدلال خواهان را بر این مبنا که در پرتو تجارت جهانی حق استفاده مقدم از علامت تجاری باید توسط اولین استفاده در هر نقطه‌ای از جهان تعریف شود.رد:کرد. داد گاه فدرال دو وضعیت را متذ کر شد که در آن استفاده کننده خارجی مقدم هرچند اولین استفاده کننده در آمریکا نبوده است باوجوداین می‌تواند تحت شرایطی در دعوا حاکم شود: ۱) زمانی که علامت خارجی در آمریکا مشهور است. ۲) زمانی که استفاده یک استفاده ضوری است که باسونیت انجام شده است تا از توسعه تجارت استفاده کننده خارجی مقدم در آمریکا ممانعت کند. این استفاده‌ها عدم حسن نیت 90 .0 ۳6۵۰) 1565 3.20 900 معط ۳۰ م0 1۰806۳90۵85 اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۳۷ را نشان می‌دهند که مانع متقاضی آمریکایی از تحصیل حقوق است» اما صرف آگاهی از استفاده خارجی کافی نیست تا حافظ نتیجه و مانع ثبت علامت باشد (911 :2004 ,010۷۷00۵6). اصل سرزمینی در حمایت از مالکیت فکری ارتباط مستقیمی با اصل حاکمیت ملی دارد به این معنی که حمایت از مالکیت فکری علاوه بر اینکه باعث رشد و توسعه اقتصاد صنعت و فناوری می‌شود» جایگاه سیاسی» فرهنگی» اقتصادی و تجاری کشورها را در عرصه بین‌المللی رونق داده و حمایت از آن حمایت از حاکمیت و اقتدار ملی یک کشور است. ماهیت سرزمینی حقوق علائم تجاری موید این معناست که نقض در خارج از سرزمین محل ثبت قابل تحقق نمی‌باشد چراکه حق راجع به آن علامت صرفا در داخل سرزمین محل ثبت به رسمیت شناخته شده و در همان محدوده قابل شناسایی و حمایت است. لذا این مسئله خود باعث ایجاد تنش‌های حقوقی در نظام بین‌المللی حمایت از علائم تجاری گردیده است. اصل سرزمینی ارتباط مستقیمی با اصل حاکمیت ملی دارد درواقم حمایت از مالکیت فکری علاوه بر این که باعث رشد و توسعه اقتصاد» صنعت و فن آوری می‌شود جایگاه سیاسی» فرهنگی» اقتضادی و تجاری کشورها را در عرصه بین‌المللی رونق داده و حمایت از آن حمایت از حاکمیت و اقتدار املی یک کشور است؛ لذا حقوق مالکیت فکری از حمایت سرزمینی که در آن موجود می‌شود بهره‌مند است. درنتیجه» سرزمینی بودن می- تواند به‌غنوان یک عامل ارتباط؛ اعگاللفانواهلی آن رامین له دنبال ذاشته باشد. این که معیارهای تعیین سرزمینی‌بودن یک حق چیست بسته به نظام‌های حقوقی متفاوت است. در حقوق علائم تجاری حمایت مبتنی بر اصل سرزمینی» بااثبت علامت در سرزمین موردنظر شکل می گیرد به این معنی که کشور محل ثبت حق» معرف سرزمین تعیین کننده حقوق است. بااین حال این اصل پاسخگوی نیازها و ضروریات حقوقی روز علائم تجاری به خصوص در عرصه تجارت بین‌الملل نمی‌باشد و توان پاسخگویی به همه مسائل حادث در فراسوی سرزمین محل ثبت را ندارد و بدین ترتیب نظام‌های حقوقی سعی در فراسرزمینی نمودن حمایت از علائم و تأمین نیازهای حقوقی بین‌المللی در این عرصه را دارند. اسناد بین‌المللی نیز همچون کنوانسیون پاریس» موافقت‌نامه تریپس و موافقت‌نامه و پروتکل مادرید با تدوین مقرراتی همچون اصل رفتار ملی» رعایت حق تقدم و ثبت بین‌المللی علائم در عین حمایت از این اصل سعی در کاهش محدودیت‌های ناشی از این اصل و ارائه راه‌حل برای چالش‌های به وجود آمده از اجرای این اصل دارند. این اسناد با تدوین مقررات مذکور با رویکرد حمایت جهانی تلاش در توسعه اصل به مواردی که منجر به حمایت فراسرزمینی شود نموده‌اند. درواقع» جهت توسعه حمایت جهانی از مالکیت فکری چاره‌ای جز تفسیر موسع از مفهوم این اصل باقی نمی‌ماند. چراکه تفسیر مضیق و محدودشدن به سرزمین محل ثبت» چالش‌های جدی در حمایت از حقوق دارندگان حق مالکیت فکری ایجاد می‌کند و نه‌تنها این حقوق را با رکود جهانی مواجه می‌نماید بلکه پیامدهای منفی بسیاری ازجمله مانع جدی در توسعه تجارت بین‌الملل ایجاد می‌کند. لذا با تفسیر موسع از اصل و تسری آن به حمایت در خارج از کشور محل ثبت سعی در کاهش چالش‌ها و انتقادات وارد بر اصل نموده‌اند و بدین ترتیب حقوق دارنده حق بهتر و بیشتر تضمین می گردد. 100 ۲۳۵ ۵ کصمنامع۳ هصنعتا .(ر2011) حعوصق1 ,113006 مسقنآ رفن۸ [1] 41 1۳306266 30۵۳۵85 2۳0۲۵۲ ما ها 6لحم 106 کاس 1 یز عامن0 ۳۲ 1 17۳۲ 166 2۲ الا ال ۳ 166 ونوا دز 1000 ب. 0ل معط ۶ 10و۲7 ۵ط۲ 0۷6۳ صمنا‌نلعنس7 .(2018) 36 متعکنصقطحمطی ,بل منفقسل۸ [2] .() 27 ,5۳۵1683 ۳06066۰ اسال کت عط صز ععه مک آه ۳ ز 1۳806۵6۵" نصو۳طع 1 وبونلزطاهنآ 310-60 1۵ 12 ۵۶ اعناگطم) .(2010) 34 م۸ [3] 1 21366 عط) وصنصنص 1266 ۶ علعاام عطا گ عنعس عط1 .(2010) 33 منصهاع۸ [4] .(2) 40 ,0201673 ها ب6ع02ک 6 ر ص اصعع صااصا 2/204 1۳306 ع6عاها5 معاندتآ ۶ بانلهن م10 عط1 .(2006) ۷۷۰ عصعه ی مصنافن۸ [5] 67 ,60 ب,قا 836167 بالق ۷ د0قصونصت فص۸ 2۳06۳ م1110 12 170367 ۷100۳۵ ,06-20 270۰ ۳۵067 متقعته‌ 015 کعنو5 [2عع.1 هدممزس۸ ,80۳655 1 ملطهلنم۸7 ,28/2013 .720 22067 ددع3 لمع صماعصنلا ۷۷ ۶و 40 1.207 13162000۵1 عاه 2 0۵ 3۳0۳۵ ۷۷1۳0 .(2001) ما۳ مصصطاط [6] 50 ۵۵ 1.2 371216 [هممتاهمعاصذ ه۸ هه هل خصع26ط ,۳۳۵۵60 هه 101۵110 ((((۷21) طلطا 2 با1ل 8۵ 10011 جع حسصطصل1 رز انش ۵۵ 1۶ مه اناگط0) ۳۳6۵۵ عطا اه اطاهنا ۵طا هز جه ممععه 1111 ما2 موتت 80001 [7] - ۳3۳122 80000 کدی فلز //ععاع 0 / نا ممق م۵ //:: ۲ ۲۷۶ 1۳ عطا هه 6۲6 م۲ ۳10006 ,2۳006 هن 110ماصا1 «(2001) م۸ فلمصمط مفصدحط [8] ۰ اکتاقتنش) 006۵0 کاصعصع0 7 فصه صمنانوعست عسعه 73 021۲ سعصنصزام0۳ لآ ,581-603 .00 ,62 ۷۵۰ و8۵16 12 حاع 25 ۵۶ واندهنصتآ .(2008 اصل سرزمینی در حقوق علائم تجاری: تضمین‌کننده دارایی‌سازی مالکیت معنوی ۳۳۹ ۵ ۵۶ 36007 [06۲۵ع0 ,(2012) ,(۳09) ۷۰ 20800 ,تعلاچط5 بظ ۵ع۲ق1 ,83709 [9] 7 000272006 مهم وصعلع۸ لعصمنمصصاص عطا که کععهدم 5 111 مزر بوانله 1610 نمزم فصه عنمهص 310 .(ر0996-1997) بک فلقد10 مسعنط) [10] 1۲ 7 ۷ 77 نان ,وهآ اصعاه2 20۵ 165505 2۳006 آهته 1316116 8 30611 3 :1 0100 ععا 1۳666 ( ((((ه 0 ع ما6 ساطط0 1006 [11] 0۶ 011086 اممگا-مهمه نن ,710000222 عطا صمط ۳۵۶۵ هآ 1۳306۵ ۰ 100 ,700 داکع لوغ هاگ نصق۳ط6 1 ,12۳ 060266 0 .(2014) 3/۰ مصق‌کلج [12] 40 330۶ ۵1 و5۳0 00۳0۵۳۵6 .(2015) .1 ,120۳000 خطک ۲۵۷ ,یگ بقط71301 [13] 75-94 ,(1) 2 و12 0002۳۵6 ۵۶ لف ص70 مصمناه00ع 1 ,8 1016۵02021 8۳۷۵16 ,8۳۵06۳8۷ لهته110ماص1 (ر ((((ن0 .6 ۲ حسط ,1۳111 [14] 0ص منز نز ۷2 1۴ بو نز نزتآ موز از 1 ۲۴ دول 1111 5 کاس 11 جه مه 1110011 1 م۷ ندز ۸( ((((ن0 سز 111 ول [ک15] [۵ 101620 ,عاص2۳00 کعنصمنالعم27 نما جع عطا ۵ کعتتافصعن۸ نصهمه7 صذ ۳16006 ,2 عتفوآ ,24 ۷۵۳۵ ,ع10مصط16 6۶ 00965 ,12۷ ۵۶ 16۷ع و 1316۳200۵1 2۳26 فصه م2۳ 1016110 .(2015) بل ونطک10 ,۵۵م16 [16] 2010 0028۳695 ماع صنطاعه ۷ 12 00202206 گم جصعلی۸ ام دنه 13 11111 1111۳111 ۷۲۳۵ نز 0400 وه 00666 1111001111 ‎ (‏ (رررن لاو خن موومکط [17] :65 ۶ه جمنانلعس7 عطا وصه ععصصع ام اعصعته] «(2008) مقصصق70 مق2فعل1 [18] 6 م۶ دمناداعع 3 مه 1016 صه ۶۵۶ 3600 عطا ام صمنافنگناک 7 139/5572 8/10.2 07 000 //:0ط ۶ 445452 1 ادا همکد //+ک۲0ط ,3۵۵0 200 .3 ص۴2 ماطعک1 هه ۷۷۰ فنیه0. بصعظ0 مصه بش۸ 6احه/3 ,وعلصع1 [19] ۸6۳۵ +عصنا۲ ادع و نصا 01060 .(2005) عمط واکعا3 ص1۷ وصه ما۸ :7 اه ع6لطقانه۸ ,100 ب20 8۵067 ۷۷۵۵۵8 1۵ عزاط۳ متصفاک و 1[ ۷۷۷۲۲۷ ۲۶ ۵6 خن 11111 ۳ نوا م0000 111001111 10( (رررن کل موفنا دعده [20] [۵ن 310-002 ۵۵ 12 علطم م۸ ۶و ات266 .(2016) 77 منقق/3 [22] 7 1016۳205۵1 بصمنصتآ صهعم‌ وس صنطنی صمخهامعع۸ 17 عمصومط صز فدمنهعن 00 ۷7 60۵۳۵۵8 ۵۶ مناهصتص6اع 3 ۲و کدمنه ۳۵ .(2014) بوززه/3 مخصنع‌عمط/2 [23] 00۰ 381688۵۳ ,163۳2 ,(1.2 قتصه۳ وصه صمنصنآ مععممسط صن بنانطهنا لنش ۲۵ 0 ۶۲۴ تاج جسد 000 صصتا نیم3۵ ر ((((0 3۳۳۳ بقع 098 [24] 7 8 10۲ وعطناعفنی فصه عزولقص۸ نکاصعصع0 7 م2۳ لقته 13۵110 ع) 0۶ ادعالنگاد۶ لمناجم صز 0عاخنصطانک نها ععنل ۸ فاص 000 هد 1316۳۸00 ع6اا7 (.5.7.10) 506066 نوس ۵۶ 130007 اه ععوعل عطا 1۵۳ کاصعص ت10 187 06 بزا ۹8 10 ۳01ص عاعبهه ص28 .(2012) هلاه ۳, ممممعمه۸ [25] ۰ 0 [[30 عنصعلدع۸ عصطط ناما , صعلنمآ,/ ماد ظ 6 م۸ 0۳016000 6لحفسع020 ۷۷۵11-00۵ «(2011) 1 ,0ع< 0قط2 [26] 10000۵1 ۰قاع: فصه صمنصتآ عم عطا که 5و1 عطا ۳66۵ ند 85 م(2015) ب2۵عظ ففسق 2/05 +مممطعطکدو ۳6۵ مصنععمط1مل م۸ مفتقحنطاک [27] .() 12 ,کاع 0008 2۳0067 هه 130110 ۵۵ 12 ۵طا عصن و1000 صز ۳30۳5 عطا 0۳ ام 1۳06 ۶ طاعوع۲۸ [۵ ۳۵0 .(2002) ق۷۱60 لت منک [28] :4 16 هلنهه روم عنط0 316 ,1-14 ازع برع مامصطع1 چگ تسف 66 ,1066 131661۲ عطغ هه م1306 ۶و م2۳0۵ .(2006) مقهف2ت72 ,5100260 [29] 40 1.207 آهنعصصم مدمه 1 ۶ه ص70 وه طلععی) عطا ما م3 4 محذ ۳۵۲۹۵2۶ لصه وانلهن م1 .(2004) سب صمعصیک ,کعفنطمعصرک [30] ستاعزگ مک ع حطمطصنظ 1۰) حاق و3 عع 8 ۵۶ 0ص 3 0 کودککط ,1 آهد 1316۵0 ما۸ ,2 .185 :5 ۷۵۰ +کعنونطک5 موم هملک ۶ ص70 02و10 ",2/006 0[ 100 هل مدع 0 // :۳08 عم عاطهان ۸ 10۰ عطا 0۷۵۲ کاطاونط 2۳007 لمنه 1016110 ۵۶ خصعصه‌ع 13 «(2010) بح طاعص۳ ,هه [32] 1 نز70۳ ۵طا ما 0ات نص ناگ عزی 1 وه مصمنا هم عاصآ عاد 2 0ص 136۳6۲ ۶ 170076 ووطم1050نط2 ۶و جعاعع/3 ۶و عععع12 عطا 1۵۳ عطق 110	اصل سرزمینی بودن یکی از مبانی اساسی حقوق مالکیت فکری است. این اصل به کشورها اجازه می دهد قوانین مالکیت فکری خود را به گونه ای طراحی کنند که دستیابی به اهداف خاص اجتماعی را تسهیل کند. علائم تجاری جزء سرمایه های ملی یک کشور است که شامل علائم ثبت شده و علائم ثبت نشده و دسته سومی به نام علائم مشهور می باشند. اصل سرزمینی اساسی ترین توجیه حمایت از علائم تجاری ثبت شده است چراکه حمایت از این نوع علامت تابع قانون کشور محل ثبت است. درواقع سرزمینی بودن بنیادی ترین اصل در حمایت از این حقوق است، بدین معنی که علامت در محدوده سرزمینی که در آن ثبت شده است، حمایت می شود. مطابق با این اصل اگر علامتی در کشور (الف) به ثبت رسیده باشد و در کشور (ب) نقض شود چون در کشور (ب) علامت، موضوع ثبت و حمایت واقع نشده است درنتیجه باید گفت نقض حقی در کشور (ب) تحقق نیافته است. هرچند در راستای حمایت جهانی از علائم تجاری انتقاداتی بر این اصل وارد شده است ازجمله اینکه توسعه این اصل نقض حق در کشوری غیر از کشور محل ثبت را تسهیل می کند، بااین حال برخی معتقدند این اصل توانسته است مشارکت حقوق مالکیت فکری را در سیستم حقوق تجارت بین الملل از طریق کنوانسیون پاریس و موافقت نامه های بین المللی به خصوص موافقت نامه تریپس تأمین نماید. این مقاله سعی در تحلیل و ارائه چارچوب این اصل دارد. همچنین مهم ترین استثنای وارد بر حمایت سرزمینی از علائم تجاری، حمایت از علائم مشهور است که حمایت از این دسته از علائم در اسناد بین المللی همچون کنوانسیون پاریس نیز پیش بینی شده است. این دسته از علائم، صرف نظر از ثبت یا عدم ثبت آن ها، در همه کشورهای عضو قابل حمایت حقوقی هستند.
18,598	383792	ید محمدرضا صمصام شریعت!, حمید طاهر نشاط دوست , مهرداد کلانتری", سید حمیدرضا عریضی سامانی ۲ زمینه و هدف: بر اساس مطالعات انجام گرفته پیرامون تدوین درمانی اختصاصی و کاربردی در اختلالات افسردگی مزمن» محدوديت‌ها و نیز نارسایی‌های متعددی وجود دارد و شناسایی شاخص‌های کاربردی در رویکردهای درمانی قبلی می‌تواند موجب تدوین درمانی جامع و کاربردی در این اختلالات گردد. مواد و روش‌ها: مقاله حاضر به روش مروری ساده (/۳۵۷16۷ 81277211۷6) بود و بر این اساس, با بررسی تحقیقات پیشین مرتبط با این اختلالات» از پایگاه‌هایی مانند 21073/164 و 41 رویکردهای درمانی و مهم‌ترین شاخص‌های کاربردی در درمان اختلالات افسردگی مزمن از ۷۱ مطالعه مداخله استخراج گردید. یافته‌ها: بر اساس بررسی نتایج مطالعات قبلی» دانش مربوط به اثربخشی درمان‌های روانی- اجتماعی بر اختلال افسردگی مزمن با کمبودهای فراوانی همراه است و اغلب نتایج تعمیم داده شده در افسردگی مزمن مربوط به افسردگی اساسی می‌باشد. روان‌درمانی روان‌پویشی» درمان شناختی- رفتاری (/(1106۲2 ۳612۷107۵1 0081۷6 یا 37))» روان‌درمانی بین فردی ((1001106۲20ع/(05 1080706780021 یا 187)» روان‌درمانی تحلیلی شناختی- رفتاری» گروه درمانی و درمان خانواده محور بر افسردگی مزمن موثر بود. هرچند نقاط ضعف عمده‌ای در هر کدام وجود داشت. زمان محدود» ارایه منطق صریح برای درمان» موضع فعالانه درمانگر» تمرکز بر روی مشکلات کنونی» خودبازبینی از تغییر و پیشرفت» ارایه تکالیف منظم و نگهدارای از دستاوردها ترکیب دارو روان‌درمانی و مداخله مبتنی بر خانواده» عناصر مشترکک حاصل از بررسی درمان‌های صورت گرفته در درمان اختلالات نتیجه گیری: در مقایسه با پژوهش در درمان افسردگی اساسی» پشتوانه تحقیقاتی:در روان‌درمانی برای افسردگی مزمن به نسبت جوان می‌باشد و نیاز به تحقیق در این زمینه ضروری ارجاع: صمصام شریعت سید محمدرضا نشاطدوست حمید طاهر» کلانتری مهرداد» عریضی سامانی سید حمیدرضا. شاخص‌های کاربردی در رویکردهای درمانی اختلالات افسردگی مزمن. مجله تحقیقات علوم رفتاری ۱۳۹۶: ۱۵ (۳): ۳۸۶-۳۹۶ اساسی همراه با افسرده‌خویی (607695101 101016) و اختلال افستردگی اساسی بازگشتی با بهبودی ناقص بین دوره‌ها از هم متمایز شده است (۱) همچنین» در که شامل دو دسته تشخیصی افسردگی عمده مزمن و افسرده‌خویی است (۲). به نظر می‌رسد که ۲/۵ درصد از جمعیت بزرگسال در جامعه از افسردگی مزمن رنج می‌برند (۳) و در حدود ۳۰ درصد از تمام افراد افسرده با یک دوره مزمن در افسردگی مواجه می‌شوند (۴). افسردگی مزمن با افزایش اختلال در عملککرد همراه می‌باشد (۵) و سطوح بالاتری از استفاده از مراقبت‌های بهداشتی و هزینه‌های اقتصادی را در مقایسه با اشکال غیر مزمن از افسردگی به فرد در عین حال, تحقیقات قابل توجهی تأثیرات طیف گسترده‌ای از روان‌درمانی‌های مختل» از جمله روان‌درمانی فردی (۸ ۷) روان‌درمانی گروهی (۱۰ ٩) و درمان زناشویی/ خانواده (۰۱۲ ۱۱) را بر روی افسردگی اساسی نشان داده است. با این حال» دانش مربوط به اثربخشی درمان‌های روانی- اجتماعی بر فراوانی همراه است؛ به گونه‌ای که مطالعات محدودی وجود دارد که به طور صریح اثر روان‌درمانی‌ها را بر این اختلال مورد بررسی قرار داده باشد (۱۳). در خصوص این که چرا توسعه یک درمان موّثر برای اختلالات افسردگی مزمن مهم و ضروری است دلایل عمده‌ای وجود دارد (۱۴) اول این که حدود نیمی از بیماران مبتلا به اختلال افسرده‌خویی به عنوان یکی از اشکال افسردگی اگوی سین گروه ررو تناس ذانقک ام طلزم تربیتی و ,رزانقناسی, فانشگان استفهای: اضفینای انران ۲استاده کروه روان شناسی: دانشکده علوم تزییتی ,و روان‌شناسی؛ دانشگاه اضفهان: اسقهان: آیران مزمن» به داروهای ضد افسردگی پاسخ نمی‌دهند. دوم این که بسیاری از افرادی که برای دارو درمانی انتخاب می‌شوند به دلایل گوناگونی از جمله وجود عوارض جانبی غیر قابل تحمل» نمی‌توانند به آن ادامه دهند و در نتیجه» بهتر است از روان‌درمانی استفاده گردد. سوم این که حتی در بسیاری از بیماران که به دارو درمانی پاسخ می‌دهند. اغلب بهره‌مندی از یک روان‌درمانی اضافه بر دارو درمانی همواره وجوداداشته استد در نهایته شواهد نان می‌دهد که ترکیسب دارو درمانی و روان‌درمانی می‌تواند بهترین گزینه برای درمان افسردگی مزمن به شمار رود (۱۵-۱۷). بنابراین» توسعه و ارزیابی روان‌درمانی موّئر برای اختلالات افسردگی مزمن که به تنهایی يا در ترکیب با دارو درمانی مورد استفاده قرار گیرد از نظر بالینی بسیار مهم است. در مطالعه حاضر» پیشینه ادبیاتی پیرامون روان‌درمانی‌های انجام گرفته بر اختلالات افسردگی مزمن با توجه به تعاریف گسترده‌ای که از این اختلال وجود دارد مورد بررسی قرار گرفت. همچنین» پس از بررسی سایر روان‌درمانی‌ها بر افسردگی مزمن» به وجود مشترک این مطالسات مبنی بر توصیه‌هایی کلی برای درمانگران و محققان پرداخته شد. بررسی این تحقیقات کمک خواهد کرد که درمانگران به درک بهتری در درمان افسردگی این پژوهش از نوع مطالعات ساد» سنتی یا مروری نقلی ( 1727721۷6 ۷ بود (۱۸). بر این اساس» با بررسی ین در خصوص 4 ۷۱ مقاله با روش مداخله بر این اختلالات استخراج گردید و رویکردهای درمانی و مهم‌ترین شاخص‌های کاربردی در درمان این اختلال, از لحاظ تاریخی» تفکر روان کاوی مرتبط با افسردگی مزمن» به عنوان تبیینی از آسیب عملکردی شخصیت است و در نتیجه» با درمان روان‌پویشی نتیجه خواهد داد. در تحقیقی» اثر شکل خاصی از روان‌درمانی پویشی با حمایت روان‌درمانی بررسی شد (۲۰). درمان حمایتی- رسا شکل مدرنی از درمان روان‌پویشی است که در آن از اصول سنتی روان‌پویشی در مدت زمان محدودی استفاده می‌شود و بیش از سایر درمان‌های روان‌پویشی در حال حاضر مورد توجه است (۱۹). این درمان نشان می‌دهد که نشانه‌های افسردگی چگونه می‌تواند با تمرکز بر روی موضوع تعارض بین فردی از طریق انتقال در رابطه بیمار درمانگر آشکار گردهه انا تقایج ,مطالمه دیگرانضان خاذ ک تفاوت یسیاز کسی مین تأنیرانت خرماتی روان‌درمانی حمایتی- رسا به وجود آمده در گروه‌های افسردگی مزمن و افسردگی حاد وجود دارد (۰۲۱ ۱۹). 1210167 نیز در مطالعه خود بیان می‌کند که هدف از روان‌درمانی روان‌پویشی در رون کاوی» کار با خاطرات ناخودآگاه و آگاه با بیماران افسرده» اصلاح پایداری از انتظارات اجتماعی و شکل‌گیری راهبردهای منظم در برابر آسیب‌پذیری ناشی از ارتباطات است. نتایج این درمان در پژوهش وی» تغییرات قابل توجهی در توانایی‌های پاسخدهی و سازماندهی روانی بیشتر را نشان داد (۲۲). البته با وجود اين» نتایج مث محدودیت‌های ذاتی در روش (مانند حجم نمونه کوچک» عدم وجود گروه شاهد و یا انتساب تصادفی) مواردی است که باید در نظر گرفته شود. شواهد قابل توجهی در خصوص اثربخشی 0۳1 در درمان افسردگی حاد (۲۳ ۸) و نیز پیشگیری از عود آن (۳۴-۲۷) وجود دارد. پشتیبانی قوی برای درمان افسردگی حاد با 07 باعث شده است که محققان اثربخشی آن را در درمان اختلالات افسردگی مزمن مورد بررسی قرار دهند. البته مطالعاث مسرتبظ با این درمان را باید به دو دسته عمده تقسیم نمود. دسته اول مطالعاتی است که اثر روش 0-137 بر اختلالات افسردگی مزمن را با تأثیر این درمان بر روی افسردگی اساسی مورد تحلیل قرار داده است و دسته دوم مطالعاتی است که اثر روش 0137 را به طور اختصاصی بر اختلالات افسردگی مزمن بررسی می‌کند. افسردگی مزمن و افسردگی حاد: نتایج این مطالعات نشان داد که بیماران مبتلا به افسردگی مزمن, پاسخ ضعیف‌تری در مقایسه با بیماران مبتلا به افسردگی حاد به روش 037 از خود نشان می‌دهند. مطالعه‌ای شامل بررسی نتایج روش 7 به صورت گروهی به همراه درمان فردی با تمرکز بر تعاملات اجتماعی, مهارت‌های آرامش» افزایش فعالیت‌های لذت‌بخش و مدیریت شناخت منفی بود. پس از یک سال درمان» ۷۰ درصد از افراد مبتلا به افسردگی عمده» ۴۳ درصد افراد دارای افسردگی مزمن و ۲۷ درصد افراد مبتلا به افسردگی مضاعف بهبود یافته بودند. یک سال بعد از آن و پیگیری مجدد میزان عود افراد مبتلا به افسردگی عمده۳۷ ذرصد. افسردگی مزمن ۳۳ درصد و افسردگی مضاعف ۴ درضد بود:(۲۸) اما نتایج دو مطالعه نیز نشان داد که تأثیر روش 01 بر افنردگی مزمن ضقیف‌تر از افسردگی حاد بود (۳۰, ۲۹ در پژوهش دیگری نیز نتایج اثربخشی داروی ایمی‌پرامین» روش سنتی 0-137 و روان‌درمانی بین فردی زر و زودرس: نشان داد که ۱۶ بیمار با روش 087 یبود ۰ نمره‌ای در مقیاس 71277011100 داشتند؛ در حالی که ۱۵ بیمار با شیوه دارونما کاهش ٩ نمره‌ای در این مقیاس را نشان دادند. این تغییر ضعیف‌تر از بهبود در علایم افسردگی شده توسط آن دسته از بیماران تنها با نشانه افسردگی حاد (از نمره ۳ به ۷/۷) بود (۳۱). در یک مطالعه با نمونه کوچک‌تر نیز نتایج مشابهی از روش 071 با تمرکز بر مدیریت افسردگی (04607695107 0/2028178) به دست آمد. همچنین» از تمام پاسخ دهندگان به روش 2-387 ٩ نفر (۶۹ درصد) اثرات درمانی آخود را در طول شش ماه نگه داشتند. با وجود این نتیجه» همواره نرخ پاسخ در بهبودی افسردگی مزمن به روش 37آن ضعیف‌تر از افسردگی حاد بوده است (۹۷۴۳ بنابزاین؛ متأسقانه تاتوانی :دردرگ تفاوت,بین افسردگی حاذو مزمن فقط محدود به ارایه درمان با فقدان اطلاعات مربوط به این بیماری همراه است. به عنوان مثال» این که تا چه حد روش 197 بر اساس بیماری افسردگی مزمن بوده است و تفاوت سیستماتیک این درمان بین افسردگی مزمن و افسردگی حاد در چه چیزی می‌باشد مواردی است که اطلاعات درستی از آن در روش 737 تنها برای افسردگی منزمن: نقطه ضعف مطالعات قبلی در استفاده از نمونه‌های ترکیبی بوده است و تنها شامل بیماران مبتلا به اختلالات مزمن و درمان این بیماری نمی‌گردید. ۵ مطالعه در مقالات به طور خاص مبنی بر استفاده از شیوه سنتی روش 11ن) بر افسردگی مزمن گزارش شده است. البته همه این مطالعات شامل تحقیقات آزمایشی در مقیاس کوچک بود که باعث محدودیت در تعمیم نتیجه‌گیری می‌شود. ۳6۳6۵11 و 762890216 در یک پژوهش آزمایشی بر روی ۵ نفر مبتلا به افسردگی مزمن مقاوم به دارو درمانی» نشان دادند که روش 71آن) سنتی با نرخ پاسخ پایینی در بهبود همراه است (۳۳). در مقابل» 5172۷18056 و همکاران یافته‌های مثبت بیشتری را از یک مداخله روش 07 برای ۶ بیمار با تشخیص افسرده‌خویی ارایه نمودند (۳۴). یافته‌های تحقیق دیگری نیز بیان داشت که بیماران با درمان فلوکستین کاهش علایم را (۳۳ درصد) بیشتر از بیماران با روش 37ان) (شامل ۱۰ بیمار با ۶ هفته درمان) (٩ درصد) نشان دادند (۳۵). به طور کلی؛ نتایج حاصل از این سه مطالعه نشان می‌دهد که روش سنتی روش 37ج ممکن است به عنوان یک نقطه شروع مفید در درمان افسردگی مزمن به شمار آید. اما برای کسب نتایج قوی‌تر عملکرد در درمان» لازم است این درمان با شرایط سازگاری‌های خاصی پیدا کند. دو مطالعه دیگر از روش 37آن) برای افسردگی مزمن به طور واضحی این درمان را بیشتر با مسایل خاص موجود در افسردگی مزمن سازگار نموده است. 712۳011 و همکاران در پژوهشی به بررسی تأثیرات مداخله چهار جز اصلی در روش 0-87 شامل «آموزش مهارت‌های اجتماعی برای بیماران و افراد مهم زندگی فرده مهارت‌های خاص رفتاری و شناختی» اصلاح روابط اجتماعی در رفتار افسردگی و آموزش مدیریت اضطراب» پرداختند. نتایج بیان نمود که در گروه آزمایش تفاوت قابل توجهی بین افسردگی و اضطراب بین, قبل و بعد از مداخلات نشان داده شده بود (۳۶). به طور مشابه یافته‌های 8 ع6ل و همکاران نیز نتایج مثبتی از شیوه اصلاح شده روش سنتی روش و گروهی (آموزش مهارت‌های اجتماعی) نشان داد (۳۷). با توجه به محدودیت‌های این ۵ مطالعه, از جمله اندازه کوچک نمونه‌ها عدم وجود شرایط کنترل مناسب و عدم ارزیابی مشخص, معلوم نیست که چه چیزی باعث این نتایج متفاوت شده است. بنابراین» نمی‌توان به شناسایی جزییات تشکیل دهنده‌ای که به اختلاف بین این یافته‌ها منجر شده است» پرداخت و در عین حال» نمی‌توان بیان داشت که چه چیزی به طور دقیق باعث کاهش نمرات در یافته‌های [[۳6۳۵ و 176250216 (۳۳) شده است. از همه پیچیده‌تر» تصویری است که 5172۷/086 و همکاران ارایه نمودند (۳۴) و در تضاد:کامل با یافته‌های ۳61۱611 و 16290216 در خصوص تغییرات ناشی از شیوه سنتی 0و همکاران در مطالعه خود با بررسی رابطه طرحواره‌های آناسازگار اولیه و احساس بی‌لذتی (0750100712])» به نتایج مثبتی دست یافتند (۳۸). همچنین,؛ 46) و همکاران نیز در مطالعه خود بر نقش طرحواره‌های ناسازگار اولیه و رابطه بالینی این طرحواره‌ها و نشانه‌های اختلال افسردگی تأکید نمودتد (۳۹). 6 و 5170005 به این نتیجه دست یافتند که طرحواره‌های ناسازگار اولیه همراه با مهارت‌های اجتماعی پایین؛ عوامل مهمی در افزایش میزان آسیب‌پذیری به افسردگی است (۴۰). در استفاده از درمان مبتنی بر طرحواره‌ها در پژوهشی نشان داده شد که اعمال برنامه ابتکاری کوتاه مدت از طرحواره درمانی ((100780 560612 يا 57) روش مناسبی برای کاهش افسردگی و افزایش انعطاف‌پذیری می‌باشد. نتایج پیگیری پس از یک سال نشان داد که افراقا خرمانی خر اه اقسردگی وافزانقن انعطاف‌پذیری همجتان/برق راز بوگه است (۴۱). در پژوهش دیگری نیز نشان داده شد که حدود ۶۰ درصد از بیماران بتلا به افسردگی مزمن به این درمان پاسخ داده‌اند و میانگین نمره افسردگی در مقیاس 7137011101 از ۲۱/۷۰ به ۹/۴۰ پس از درمان و ۱۰/۷۵ در پیگیری کاهش يیافته است (۲). تحقیقات داخلی نیز نقایج نشان داد که طرحواره ذرمانی درمان فعال‌سازی رفتاری [ رده 107 :0000 ونم دام 8 درمان فعال‌سازی رفتاری موجب بهبود عملکردی و کاهش اجتناب رفتاری و بهبود عملکرد کلی در افسردگی مزمن می‌شود. 116116۳58617 و همکاران در پژوهشی نشان دادند که پس از انجام درمان فعال‌سازی رفتاری» ۸۷ درصد از افراد با اتمام کامل ۱۲ هفته درمان» ساعات فعالیت‌های مربوط به کارشان و بهره‌وری کار به طور قابل توجهی افزایش يافته است. نتایج ثانویه نیز نشان داد که اجتناب رفتاری و عملکرد کلی نیز به طور قابل توجهی بعد از درمان بهبود يافته است (۴۴). همچنین» 011200 و همکاران در پژوهشی بیان داشتند که نشانه‌های افسردگی پس از ۱۰ جلسه فعال‌سازی رفتاری کاهش معنی‌داری یافته است. نتایج به دست آمده پس از یک ماه بعد از پایان دوره درمانی برقرار بوده است (۴۵). 86۶ و همکاران در پژوهشی بیان داشتند که درمان فعال‌سازی رفتاری برای افسردگی در خرده‌مقیاس‌های فعالیت/ اجتناب» نشخوار فکری» افت یغلی/:تاتصیلی و آسیب اجتماعی موئر می‌باشد (۴۶). در تحقیقات داخلی نیز نتایج نشان داد که فعال‌سازی رفتاری بر درمان افسردگی مزمن موئر بوده است در واقع» اين.یگ رویکزد روان‌درمانی متمرکز با زمان محدود است که به بیماران در شناسایی احساسات. افکار و رفتارهای مشکل‌ساز در روابط میان فردی و تغییر رها کمکگمی کی (۴۹:۵۰. در این دزمان پنن از جمع‌آزری اطّلاعات درباره تاریخچه فردی بیمار, درمانگر در تبیین ارتباط علایم افسردگی به یکی از چهار حوزه‌های مشکل فردی که تمرکز درمان بر آن‌ها است شامل غم و اندوه, تعارضات نقش بین فردی» تغییرات نقش و یا کمبودهای بین فردی شواهد قابل توجهی از تأثیر روان‌درمانی بین فردی در درمان افسردگی اپیزودیک (۴۹) و جلوگیری از عود آن (۵۱-۵۳) وجود دارد که بر مبنای آن‌ها سعی گردیده است شیوه استانداردی از روان‌درمانی بین فردی بر افسردگی مزمن مورد استفاده قرار گیرد (۵۵, ۵۴ ۱۴). نتایج مطالعه ۷۵1991020 و 1/1271)0۷/112 نشان داد که در روان‌درمانی بین فردی برای یک جمعیت مبتلا به افسرده‌خویی» ۶ توافق اساسی شامل «در جستجوی دوره‌های گذشته از خلق طبیعی باشنده زمان محدودی برای درمان اختصاص دهند تأکید بر الگوی پزشکی بیماری داشته باشند, به طبیعی نمودن خودبیانی در بیمار از جمله احساس خشم بپردازنده حفظ دستاوردهای درمان تداوم داشته و مهارت و اطمینان در کار با این بیماران را داشته باشند» مهم است (۴۹). در سه مطالعه آزمایشی جداگانه روان‌درمانی بین فردی برای درمان در مجموع ۱۷ نفر بیمار مبتلا به افسرده‌خویی استفاده شد (۵۶-۵۸ ۱۴). موفقیت اولیه این شیوه در مطالعات مقدماتی» منجر به اجرای مطالعات وسیع‌تر و مستقل‌تری در خصوص بررسی اثر روان‌درمانی بین فردی در درمان افسردگی مزمن شد (۱۴). نتایج یافته‌های 13۳۵۷۷۵ و همکاران نشان داد که میزان بهبودی در روان‌درمانی بین فردی به تنهایی برای افسردگی مزمن ود ۴۷ درصد و بهبود ۴۰ درصد در نشانه‌های افسردگی بر اساس بهبود برای سرترالین به تنهایی ۶۰/۲ درصد و نرخ بهبودی برای درمان ترکیسی ۵ درصد بود (٩۵). بر طبق این مطالعات» شاید بتوان از درمان‌هایی همچون طرحواره درمانی» فعال‌سازی رفتاری و روان‌درمانی بین فردی به عنوان یک پیشرفت قابل توجه در درمان ناتوانی‌های باقی‌مانده بعد از دارودرمانی افسردگی اغلب پژوهش‌ها در درجه اول به استفاده از روش‌های روان‌درمانی موجود (به عنوان مثال رویکرد 20-۳1 و 1۳1) بر افسردگی مزمن متمرکز شده بود» اما دو مطالعه موجب توسعه نوعی جهت‌گیری در روان‌درمانی گردید که به طور خاص برای رسیدگی به مشکلات بیماران مبتلا به افسردگی مزمن مورد استفاده قرار گرفت که این درمان» 0۳3۸57 نام داشت (۶۰). در 23۸57 فرض اساسی بر این باور است که افسردگی مزمن در نتیجه توام ناسازگاری حل مشکل اجتماعی و ناتوانی در تشخیص و درک اثرات فردی از رفتار فرد ایجاد می‌شود (۶۰). بنابراین» 013۸57 ادغام عناصری از روش 97 و 187 برای افسردگی و استفاده از آن‌ها در یک شکل تعاملی محدود به زمان است. از طریق این درمان در یک رویکرد مرحله‌ای برای تغییر» بیماران می‌آموزند که چگونه الگزهای رفتازی واشنناختی را تغییر دهند و مشکلات ناشی از غملگگرد حّذ را برطرف کنند. بنابراین» در مرحله نخست. بیمار به اهمیت نقش خود در تولید حوادث منفی در زندگی پی می‌برد. هنگامی که نسبت به عواقب منفی تولیدی خودآگاهی یافت» می‌تواند احساس خود را از اثربخشی و تسلط بیشتر برزندگی افزایش دهد: این حس در واقع؛ از نتایج افزایش اثربخشی او در اصاح شناخت و رفتارهای مشکل‌سازی است که از مدیریت وضعیت مره جلوگیری نموده است که در نهایت» منجر به تعمیم یک مدیریت موئرتر بر محرک‌های فشارزا در ضیا واقفیمی‌گردهار اج اع)نقر پژوهشی:ذیگری زر تقسان قاذه شنک مج درصد بیماران به درمان پاسخ می‌دهند. این درمان در بیماران مبتلا به افسردگی مزمن» موجب افزایش انگیختگی به عبارات هیجانی منفی می‌شود و در عین (6۳۵05 ۳۵60۵1 در بیماران مبتلا موئر بوده است (۶۳). همچنین,؛ 2 و همکاران نشان دادند که پس از درمان» ۳۰ درصد معیارهای تشخیصی با پهبودی و ۳۰ درصد معیارهای بالینی نیز با تغییر مواجه شده است. در این بین» حدود ۳۹ درصد با شرایط بدون تغییر پس از درمان بوده‌اند. همچنین» این درمان باعث بهبود در کیفیت زندگی» عملکرد اجتماعی و عملکرد بین فردی نیز شده است (۶۴). بنابراین» می‌توان 0۳۸57 را یک درمان قابل قبول برای بخش بزرگی از بیماران مبتلا به افسردگی مزمن دانست که با تغییر مثبت قابل توجهی اغلب مطالعات به نتایج روان‌درمانی در روان‌درمانی فردی» متمرکز شده است. این یک واقعیت عجیب \| \| که تاکنون محققان متعددی بر نقش روابط میان فردی ناکارامد در بهبود و نگهداری این اختلال تأکید نموده‌اند (۵۵ ۵۰). این موضوع قابل قبول است که روش‌های روان‌درمانی فردی که فرایندهایی متمرکز بر هدف را مورد توجه قرار می‌دهد» در مقایسه با درمان‌های گروهی یا مبتنی بر خانواده شاید سود قابل توجهی را در درمان افسردگی مزمن به همراه دارد. نتایج تحقیق دیگری نیز نشان داد که در گروه با درمان شناختی» کاهش علایم افبردگ اقابل آتریجهی برقز از رویط افزان تست قرس ان ذاررتما سیگ هنگامی که درمان شناختی گروهی با مصرف سرترالین ترکیب می‌شود افزایش بهبود عملکرد بیماران به طور قابل توجهی نشان داده می‌شود (۶۵). به وضوح قابل ذکر است که قبل از ارایه هرگونه توصیه‌ای در خصوص اثربخشی درمان گروهی در اختلالات مزمن افسردگی» تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است. با این حال: تفایج فان می‌دهن که سکن است گنیزوه:ذرسانی :در جرمسان ترکیبی با دارو به عنوان یک درمان مستقل بتواند مون سیستماتیک مورد آزمون قرار نگرفته است» اما با این وجود پتانسیل آن را دارد که نقشمیمی دز دزمان آین اختلالانت ایفا کشدهچرا گنه یکی آزشهم‌تنریق جنبه‌های عملکرد روانی هر فرد مربوط به روابطش با خانواده و تعاملات با آن‌ها است. این که بیماری یک بیمار, تأثیر عمده‌ای بر دیگران و زمینه‌های اجتماعی فرد داشته باشد تعجب‌آور نیست. اگرچه مطالعات اندکی به بررسی عملکرد خانواده‌هالّر بیماران مبتلا به اختلالات افسردگی مزمن و تغییرات ایجاد شده در هملکرد خانواده افراد دچار افسردگی شدید پرداخته: با این وجود تحقیقات زیادی اهمیت خانواهزاقاّول دوره درمان نشان داده است. به عنوان مقال, ایجاذ مشکل دز عملکرد خانواده با به وجود آمدن دوره شدیدتری از بیماری افسردگی و ضعف در پاسخ به درمان در ارتباط بوده است (۶۶-۷۰). با توجه به شواهد قوی برای نقش عملکرد خانواده در افسردگی حاد و شواهد متعدد مبنی بر حضور اختلال "روا قابل توجه در خانواده بر ایجاد افسردگی مزمن, انتظار می‌رود که من بودن واقدت افسردگی می‌تواند با خانواده و اختلال در عملکرد آن, چه در دوره بیماری و چه نحوه پاسخ به درمان در ارتباط باشد. یافته‌های پژوهش 7 و همکاران نشان داد که بیماران با اختلال افسردگی مزمن در زمینه عملکرد خانواده بعد از ۱۲ هفته مصرف دارو بهبود قابل توجهی داشتند و از طرف دیگر این موضوع جالب توجه است که بیماران با عملکرد روانی بهتر به نتایج مطالعه دیگری که بر روی ۱۷ زن مبتلا به افسرده‌خویی و شوهران آن‌ما کید فا سیم بیهتاری بوفقل بسا قنووه قرمای زا ۳ زوج که ۱۰ هفته درمان را به پایان رسانده بودند همه زنان دارای علایم افسرده‌خویی در شرایط بهبودی قابل توجهی از موقعیت افسردگی‌شان قرار داشتند (۷۲). به غیر از تحقیق مذکور (0/۲ مطالعات دیگری نیز اثربخشی درمان مبتنی بر خانواده را در افسردگی مزمن بررسی کرده‌ند. گزارش نهایی این تحقیقات نشان داد که اضافه کردن خانواده درمانی و درمان شناختی به دارو درمانی برای درمان بیماران مبتلا به انواع شدیدترین افسردگی‌ها منجر به میزان قابل توجهی از بهبودی در ۶ ماه پیگیری به نسبت انجام دارو درمانی به تنهایی شده است (۷۳). همچنین» مطالعه دیگری نیز نشان داد که زوج‌درمانی از مداخله با استفاده از داروهای ضد افسردگی در درمان افسردگی اساسی اپیزودیک قابل قبول‌تر می‌باشد و يا حداقل به همان میزان موّئر بوده است. این یافته‌ها نشان می‌دهد که گنجاندن درمان خانواده در مدیریت روان‌درمانی بیماران مبتلا به اختلالات افسردگی مزمن» به خصوص آن‌هایی که به دارو درمانی» روان‌درمانی ونیا ترکیبی ,از این هو پاسیغ نمی‌دهنه امری منظقی انبت: بررسی سایر متون مرتبط عمده روشی است که برای دستیابی به یک درمان جامع در افسرگی مزمن می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. با توجه به مطالعات به نسبت محدود پیرامون روان‌درمانی افسردگی مزمن» به منظور گسترش ادبیات پیرامون این موضوع باید به مواردی چون بازگشت افسردگی و نیز موضوع افسردگی شدید را مورد توجه قرار داد. همچنین» همان طور که در قبل گفته شد, به منظور گسترش مطالعاتی در افسردگی مزمن» بررسی تحقیقاتی بر اشکال دیگر افسردگی و روان‌درمانی پیرامونشان؛ حایز اهمیت است؛ چرا که با وجود تفاوت‌ها همپوشانی قابل توجهی بین موضوعات وجود دارد (۷۴). بنابراین» احتمال آن وجود دارد که بسیاری از موضوعات روان‌درمانی این اختلالات نیز با هم تشابهات زیادی داشته باشد (۷۵). دو منبع مطالعاتی اصلی وجود دارد که در درمان روان‌درمانی افسردگی شدید بدون داروه موضوع بحئ‌برانگیزی است و مطالعات اندکی به این شیوه خاص پرداخته است (۱۶). با این حال, مطالعات متعددی همواره منفعت اضافه شدن روان‌درمانی به دارودرمانی را نشان دا است. تحقیق بر روی بیماران بستری شده مبتلا به افسردگی شدید که اغلب افسردگی مزمن, عود افسردگی و اشکال شدید افسردگی را تجربه نموده‌اند, در بردارنده. یک حوزه :ذانشن بالقوه مقید و وسیع از اطلاعات مهمی ان کر هنگام بررسی مطالعات افسردگی مزمن کارامدی قابل توچهی دارد (۷۵). بنابراین» بخش‌های آشکار شده از درمان‌های این بیماران در تحقیقأل کمسی بزرگی به کسب اطلاعات از افسردگی مزمن می‌نماید و این که چه داروهایی مصرف می‌گردد و کدام درمان‌های روانی- اجتماعی می‌تواند مور واقع گردد (۷۷ ۷۶). به طور خاص» محققان دریافته‌اند که با اضافه کردن روش ۲37 به دارو درمانی در بیماران سرپایی» به طور قابل توجهی پاسخ به درمان در بلند مدت و پیگیری بیماران افزایش می‌یابد. حتی این نوع روان‌درمانی به خصوص در بیماران افسرده‌ای که بستری بودند در بهبود اختلال در تظاهرات شناختی است (۷۸) در مطالعه دیگری از درمان بیماران بستری شده» 1/1167 و همکاران گزارش بهبود پیامدهای بالینی بیماران بستری مبتلا به افسردگی را زمانی که به هر دو درمان 07 و دارو درمانی» خانواده درمانی نیز اضافه شد ارایه نمودند؛ در حالی که این بیماران به طور قابل توجهی علایم اولیه افسردگی می‌تواند بینش‌های مفیدی را برای درمان اختلالات افسردگی مزمن ارایه دهد. اگرچه بازگشت افسردگی رویدادی طبیعی در نظر گرفته می‌شود. با این حال نشان می‌دهد که اختلال افسردگی مزمن» بیماری مزمنی است که نیاز به درمان داوم دازد. غلاوه بر این هموازه برای خمایت از دو روش 087 و187 در خصوص ایجاد بهبودی و یا حفظ آن در بیماران مبتلا به افسردگی» خطر بالایی وجود دارد. به عنوان مثال» در پژوهش‌هایی گزارش استفاده موفقیت‌آمیزی از روش 037 برای درمان علایم باقی‌ماندهه در بیمارائی که در گذشته با داروهای ضد افسردگی مورد دزمان قزارگرفته بودنده با یهبود پیشگیری از؛عود تا #سال بعد از درمانشان» ارایه شد (۰۳۴ ۲۳). همچنین» این موفقیت در بیماران مبتلا به افسردگی بازگشته نیز تأیید گردید (۲۵). 227161 و همکاران نیز در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که میزان عود و عوارض باقی‌مانده تا بیش از ۶۸ هفته کاهش می‌یابد (۲۷). در پژوهش دیگری نیز نشان داده شد که استفاده از رویکرد 7 تا ۸ ماه می‌تواند موجب کاهش عود افسردگی در ۶۷ درصد موارد (۱۶ نفر) گردد (0۶ یک نوع از روش ۲87 شامل مهارت‌های میتی بر ذهن‌آگاهی نیز در کاهش خطر عود موفق بوده اما اثر آن تنها در آن دسته از بیمارای اتقنان خاقه‌اشته استه کهقازای سه با بیگگراقوره افبر دک برقه‌انن (7۷: پژوهش‌های دیگر نشان داد که عود بیماری بیمارانی که روش 081 را به صورت جلسات ماهانه دریافت نموده بودند به طور مداوم کمتر از بیمارانی بود که,ققط داز مرف قرده پودمت سرهند کته این شارت می‌کاز یود شا توفیقات مشابهی در جلوگیری از عود بیماری در درمان‌های دیگر گزارش شده است (۵۱-۵۳). ۳۳8۵1216 و همکاران نشان دادند که استفاده ماهیانه از 181 در طول زمان بین دوره‌های مصرف داروهای ضد افسردگی» موجب پیشگیری از عود مجدد بیماری می‌گردد (۵۱). همچنین, بیمارانی که کیفیت بالایی از 1۳7 را دریافت نموده بودند» دوره طولانی‌تری را قبل از عود نشان دادند؛ ینی به جای زمان عود در ۵ ماه» عود در ۲ سال افزایش یافته بود (۵۲). مطالعه دیگری ایح ما خضوصض سالمندان مبعلا به اقسردگی آساسی و عود به طور کلی» بررسی ادبیات پیرامون افسردگی نشان می‌دهد که بین ۲۰ تا +۰ درصد از بیماران مبتلا به انواع افسردگی مزمن به انواع مختلفی از روان‌درمانی پاسخ می‌دهند. با توجه به این که این میزان پاسخ به درمان؛ به طور کامل شبیه به میزان بهبودی گزارش شده در مطالعات دارو درمانی است. بیماران دارای حق انتخاب واقعی در نوعی از درمان هستند که خودشان ترجیح می‌دهند. تصمیم‌گیری در انتخاب اول درمان, باید با همکاری بیمار و درمانگر با ذرانظز گرفتن اولویت‌شارویکیزه بیماز برای مقلارکنت در قرمنان مسطح مهنارنت درمانگر و در دسترس بودن او و محدودیت‌های مالی انجام گیرد. در این میان» بیمارانی که بیشتر علاقمند توسعه مهارت‌هایشان و مایل به داشتن تعهد در زمانی خاص هستند و علاقمند تلاش در درمان به گونه‌ای بیشتر هستنده روان درمانی به.عنوان انتخاب اول معقول به شمار می‌آید (۷۵). همچنین» برای ن درمانی کارامد» بررسی وضعیت شواهد تحقیقاتی موجود مانع از تحلیل تفاوت میان روان‌درمانی‌هایی همچون 23۸87 1۳7 و ۲37 است (۵۵). علاوه بر اين» با توجه به نتایج مشابهی که در هر کدام از روش‌ها گزارش شده است امکان دارد که عوامل مشترکی مانند خصوصیات غیر اختصاصی موّثر در اثربخشی آن‌ها بیشتر از محتوا و شکل درمانی‌شان مهم باشد. با بررسی همه اين درمان‌ها می‌توان این عناصر مشترک را به صورتی که در ادامه آمده است» برای نسبت کوتاه مدت گرایش دارد. درمان‌هایی که از جلسات هفتگی به مدت ۱۳-۴ هفته تشکیل شده است. محدودیت زمان بر این فرض استوار است که همواره هم در بیمار و هم درمانگر تمرکز انرژی وجود دارد و انگیزه بالاتری برای تغییر رفتار وجود دارد. روان‌درمانی با محدودیت زمانی» ممکن است که یک پیام ضتمتی به ,دنبال ,ذاقته باقد و آن عبارت از این که روان دزمانگر مسق ات که بهبود را می‌توان در یک دوره به نسبت کوتاهی از زمان حاصل نمود؛ در حالی که در بیمار مبتلا به افسردگی مزمن این فرض ناامید کننده پایدار است که ارایه منطق صریح و روشن برای درمان: همه شیوه‌های روان‌درمانی شامل ارایه منطق صریح و روشن برای روش درمان به فرد بیمار است. اگرچه این منطق در محتوای این شیوه‌ها (1۳17 و 17ظ23) متفاوت است. با این حال» اگر در تمامی این روان‌درمانی‌ها بیمار با یک دلیل منطقی خوب روبه‌رو گردد در تنظیم و انسجام درمانی آن کمک می‌شود و درمانگر و بیمار می‌توانند بهتر از قبل فعال بودن درمانگر: درمانگران در تمام درمان‌های روانی موثر باید موضع فعالی در طول درمان داشته باشند. این مسوولیت درمانگر مرتبط با شیوه رهبری وهتایت جلسه درمان, اس این رفتازه شکلی است از غلبه مر کمود,اترژی: انفعال و درماندگی که مشخصه بیماران مبتلا به افسردگی مزمن به طور خاص تمرکز بر مشکلات کنونی: در تضاد با روان‌درمانی‌های سنتی و روان کاوی, روان‌درمانی به شکل فعلی به طور خاص بر روی مشکلاتی تمرکز دارد که بیمار در حال تجربه آن است. هرچند ممکن است که دوران کودکی و یا دیگر تجارب گذشته مورد بررسی قرار گیرد اما تنها این بررسی در زمانی است که آن‌ها به طور مستقیم مسایل فعلی بیمار را تحت تأثیر قرار داده است. ۷۷۵1951۳۵ و همکاران انجام این بررسی‌ها را زمانی حایز اهمیت دانستند که جستجو در دوره‌های گذشته فرد به عنوان یک وسیله کمک کننده به پیمار در حال حاضر محسوب گردد (۱۴). تأکید بر تغییر در رفتار کنونی و تعاملات بینافردی خداقل دو هدف را دنبال می‌کند. اول این که در حال حاضر تغییر رفتار کنونی بیمار موجب تولید بهبود اهداف و وضعیت آن‌ها در زندگی» به ویژه گسترش شبکه‌های حمایت اجتماعی فرد می‌گردد. این موضوع به نوبه خود بر بهبود افسردگی تأثیر مثبتی دارد. دوم این که این تغییرات کنونی موجب تقویبت حس کنترل شخصی شده و پیامدش اثربخشی در سازگاری بیشتر با منطق درمان است. خودبازبینی 501۳110111071719 از تغییر و پیشرفت: از آن‌جا که از علایم شایع افسردگی؛ تمایل به درک خوادث به شکلی بیش از حد منفی ائت؛ بیماران مبتلا به افسردگی بیشتر گرایش به نگاه حداقلی در خصوص سود ناشی از درمان دارند. بنابراین» روان‌درمانی می‌تواند برای ایجاد گرایش به بیماران برای نظارت بر رفتار و خلق و خوی خود آموزش دهد. این نظارت بر خلاف تمایل برای به حداقل رساندن سود درمانی می‌باشد و به دنبال تقویت ارتباط بین رفتار و ۶- ارایه تکالیف به طور منظم بسیاری از درمان‌های روانی- اجتماعی موّثر برای افسردگی فقط بر فعالیت در جلسه درمان برای تغییر علایم و رفتارها تکیه گردد. این مشق شب در واقع گسترش درس درمان برای بیماران است و به آن‌ها کمک می‌کند با یک بینش روشن‌تر بتوانند نیازهای درمانی خود را به مشکلات دنیای واقعی تعمیم دهند. علاوه بر ايین» تکالیف بیشتر می‌تواند حس بیماران از کنترل شخصی و اثربخشی را تقویت کند (4۵) ۷- نگهداری دستاوردهای درمانی: با توجه به شواهد زیادی که به اهمیت رویارویی با عوارض باقی‌مانده از بیماری اشاره دارده تداوم درمان و حفظ دستاوردهای حاصل شده به احتمال زیاد نقش مهمی در جلوگیری از عود و بازگشت بیماری دارد (۲۵, ۲۴). در این شیوه» درمانگر با وجود این که کمتر در مقایسه با دوره اصلی درمان مداخله می‌نماید. با این حال باید آماده افزایش در ۸- ترکیب دارو و روان‌درمانی: برای بیمارانی که به روان‌درمانی پاسخ نمی‌دهند یا کسانی که خیلی کند پاسخ می‌دهند. شواهد نشان می‌دهد که ترکیب روان‌درمانی با دارو درمانی ممکن است دوره مناسبی از درمان به شمار رود. نمونه‌های تحقیقاتی متعددی نشان می‌دهد که ترکیبی از دارو درمانی با 2 بهبود در بیش از ۱۲ هفته درمان را در مقایسه با هر کدام از این درمان‌ها به تنهایی, با سرعت بیشتری به دنبال دارد (۷۹). البته علایمی مانشد بی‌خوابی و اضطراب اغلب به دلیل کاهش سریع دارو درمانی پدید می‌آید. در صورت کنترل این گونه علایم در بیماران» شاید مداخلات روان‌درمانی کافی ۹- مداخلات میتی بر خانواده: همان گونه که اشاره شد گنجاندن خانواده به طور خاص به عنوان افراد مهمی که در تعامل با حوزه‌های اجتماعی بیمار تعریف (شده استمی‌تواند نقش مهمی برای آن دسته از بیماران که دچار مشکلات قابل توجهی در روابط بین فردی و اجتماعی شده‌اند و یا کسانی که به اندازه کافی به روان‌درمانی یا ترکیبی از روان‌درمانی و دارو درمانی پاسخ نداده‌انده داشته باشد. یک 84لا اتود مفید از درمان خانواده اذرمان نظام مسألهت‌نار خانواده استرا4ظ. ای له درمانی بسیار ساختار یافته: چندیعدی و اسیست کنر است که اجازه میهد تا تعدادی از درمان روش‌های مختلف بسته به تظاهرات بالینی از لحاظ تاریخی اختلالات افسردگی مزمن به عنوان بازتابی از اختلال عملک‌رد یت مطرح می‌شد و در نتیجه, تمایل کمتری به درمان آن در نظر گرفته می‌شد اما به تدریج روشن شد که هر دو شیوه درمان‌های دارویی و روانی می‌تواند بر علایم و عوارض روانی افسردگی مزمن» البته با نرخ پاسخ کمتری به نسبت افسردگی حاد موّئر واقع گردد. این تغییر در تفکر در نتیجه توجه به نتایج مثبت به دست آمده توسط برخی از مطالعات اخیر بوده است اما با این وجود بر خلاف پیشرفت‌های قابل توجه در درک نسبت به روان‌درمانی برای افسردگی مزمن» شکاف قابل توجهی در دانش باقی‌مانده است. بخشی از این شکافه به دلیل کمبودهای موجود در محدودیت روش شناسی مطالعات نهفته است. اغلب طرح‌های تحقیقاتی شامل تعداد کمی از بیماران, انتساب غیر تصادفی و ارزیابی‌هایی بدون ساختار مشخص و ابهام در شکل پاسخ به درمان بوده است. بنابراین» لازم است که مطالعات آینده از انتخاب تصادفی همراه با گروه شاهد نمونه‌های بزرگ‌تر و مقررات دقیق‌تر در درمان‌ها (به عنوان مشال طول زمانی ثابت مداخلات) و توجه به بیماران در مطالعه (به عنوان مثال» از نظر همگنی در طول و شدت بیماری افسردگی) بهره‌مند گردد. علاوه بر اين» برای تعیین این که یک درمان دارای اثربخشی کافی بر بیماران بوده است یا خیر پیگیری‌های فراتر از ۲ سال می‌طلبد. این در حالی است که بسیاری از مطالسات با پیگیری کمتر از ۱ سال بوده است. درمان‌هایی که کاهش کوتاه مدت علایم را به دنبال دارده مهم است. با این حال» اطلاعات بیشتری در مورد توان درمان مورد نیاز است. به ویژه» برای یک بیماری که بنا به تعریف آن حداقل ۲ سال طوّل کقنیده است. قر اتتخاب قنیوه/ذرمان نیز با توّجه یه اتتایج مطالساگ: پروتکل‌های درمانی روانی- اجتماعی و در نظر گرفتن نقش عوامل بیولوژیک در ابتلا مهم است. با این وجود» به نظر می‌رسد که حتی اگر مطالعات تحقیقاتی سخت‌گیرانه‌تر و دقیق‌تر طراحی گردد باز هم بر اساس داده‌های حاصل از این درمان‌ها به طور خاص می‌تواند در ترکیب الگوی سنتی از دارو درمانی و روان‌درمانی فردی» در کنار روش‌های مختلف درمان‌های روانی به طور هم‌زمان (مانند روان‌درمانی فردی» درمان گروهی و درمان مبتنی بر خانواده) در اختیار درمانگران قرار گیرد. همچنین» پایگاه تحقیقاتی در روان‌درمانی برای افسردگی مزمن در مقایسه با پژوهش در روان‌درمانی اختلالات افسردگی حاد., به نسبت جوان است. با توجه به عواقب اجتماعی افسردگی مزمن» توجه کامل در به کار بستن عناصر مشترک که قبل‌تر اشاره گردید, در هر نوع درمانی به کار گرفته شده برای افسردگی مزمن» می‌تواند بسیار مهم و موّئر باشد (۸۱-۸۳). تحقیقات صورت گرفته» در حال حاضر درمان‌های روانی- اجتماعی به احتمال زیادی پاسخ به درمان در حد متوسط را برای اختلالات افسردگی مزمن» ایجاد می‌نماید و این میزان پاسخ نیز زمانی حاصل می‌گردد که شیوه درمانی سازگاری بالایی با شرایط بیماران داشته باشد. پس به نظر می‌رسد که استفاده از درمان‌های ترکیبی در افسردگی مزمن با موفقیت بیشتری بتواند همراه گردد. بدین وسیله از کلیه افرادی که در انجام پژوهش حاضر همکاری نمودند تشکر و 458-4 :(10)6 :2008 8۵0 وهنط روط ی خصعصدع هه صمنای‌گندعدله و عاحلوم‌تآ نصمزعکهممعل عنصوتطا .0 صنعلک 16 و106 .1 ع ۳ طلازم کاصعنهم 1۵۳ وصدطا مصعطک .له اه رک نالاعف بش ناععو۸ مت 2حمعاسد 1 بش نا0لنا0 مرک م۸ قاس۸ م۸ کنصصفنعملد/3 .2 319-7۰ :(45)3 :2014 وصعنط روط مود ۳عط 1 مطعظ [ موی کعنعی ععی عاآوصند ۸ نصمنفک0۳ع0 و کدمنانطانعنل امعدم-1۲م-مود ود ععدعلدصمم عصفنعانا طط له ۷۷ مک کمعو م3100 بط صنل ,0 3616 ,2 وصاو 850 ,کج مدع .3 593-2 :(62)6 :2005 اوعنط رد2 صعی طلم۸ دق عنام سک نو دمص لمصمنج< عط صز علممعنل 0521-1۷ 6 ع دول از 0معاهنمعد ما۲۳ .له اه ولج 13100 بل فا ماک فاد مند/۷ بش۸ عمط ,3/73 1۳۷۵۵ ,۷۷5 +«عصلنی .4 .425-33 :(112)6 :2005 م5 هط رد9 هه هزوم 51۸-0 عطا صم م0 وتنام ۸ +ععلمعزمه 40 050۳06۳ عنصوطاعرل او عکسای عنانا‌سهد عط ۶و تروندی ۵۱۱0 امعم معحص 1 .5 عمط مشک صمصماصهداک ,01 تنعل .5 1125 مر :وونل اماصعص صمصصی عصند کم کادم) م۸ صمصصاععط بط کمد۳ی 06 ,لا صمقاع82 رز عاصقطصعی00 ,2 کجعم‌زن رانک 6۰ .193-20 :(9)4 :2006 600 بن‌زاو 2 10۵10 3/601 7 صقن روحم ع فاص عم 0ص ع دنه ۲۵۳ ,101100۵ رصانع ۵۶ هم نصمنککهمعل که دقع عط ما امه موی عمط دم ۸ 226۰ صطمعصنوسا مش 80۵ .7 .774-3 :(52)5 :1984 امط و۳ صناح الداکط00 [ کعسفع وم اعقاصم لمصنصنص 0صه .414-۰ :(57)3 :1989 [(مطرو2 صناح اعد 7 بصمزککه م06 1۵۳ معط ندعم که وه عطا که کزدرام ههام ۸ .16۹5 100005 .8 6 0۶ ۲۵۷۱۵ 200 کزدتواهده-هاعه ۸ نصدمندک م06 10۳ بومد مامح رقم مصصتع کم وه عط7 بش 850۵ ,17 310010۳ ,۷ ص300 .9 98-6۰ :(8)1 :2001 ۳۲۵۵۲ 50 امط‌برو ۳ صناک طوعم۳ لمع اصصه 4 ۲۵۷1۵۷۲ 0۳0۳660106 ۸ نصمنعکه۳معل ۵۶ دهدن عطا ۶۵۳ ومد عطامطاووط بشط معوعصفماد ,کل معط مش دمکطصزطم8 .10 0051 7 بط0زد65 060۳ 10۳ 0620601 ۵ که معط ما3 .5 بوامادک رگ عصنامصدک بش۸ نااع ۳۳2 مک 13006905 ,375 72006900 +11 0 1۵ 1316۳/600 جمزک 360۳ صم0صمآ عط7 .له اه و صععظ۸ بظ +عل0مهومل۸ ی ۷۵0۱۶۶ م0 8۳۵۵ رگ کلق ص۷2 رل کعآ .12 ۵ دزم 18 صمزکع۳معل کم عام‌معم که ععصمدعاصنهه وصه موی عطا صز معط عامی ۶۰ کاصه‌ککه مغ ناهد که آمنی معلامصصی 95-00 :177 :2000 اطقنط و2۹ [ 8۶ بعاوی وصه عصمعانه آهعنصنا۲ :مادم 1114-21 :(151)8 :1994 واقنط 8 7 صخ مقنصطاعرل ۵۶ ومد عمط رد2 .کل 3/300 .13 :3۷ ,۷۵۳۳۵ 3160 بترم مطامطل عم لمدمکهم عص ما ملع عم عصطع دمم دی صمصصعلط کل 0اه ,3106 صمفصککن 1۸7 14 :1999 دمحا رد۳ ۳ع محل رو منکیم معل عاطمل انم کاصعخهم ۵۳ خصعصدعی معصنطصم) بای معصازمگط ۷۷3 صقص3100 ,1۷ 1/016 +15 01 7 121687٩ 0160۳6306 50۷6۳6 تعطاه هه متام ماع ۵۳ خصعصهی عن‌عاکه هه رم عطامط رعم کا بط ۳۳۵0۵ ,365 ععقط1 16۰ 3 060۳65505 ۲وزم0 ۵۶ 1۳۵0606 له 6۲ مک ماس م۳۸ کنص60ا[ز2 او ۳ ۶ل1م0رع3 وت ۳۳۵۶ ,تال عفنا0 6۳665 ,368 عق۵ط 1 1009-15 :(54)11 :1997 اوطقنط روط صعی م۸ کصمخاهصتطاصهی رهطم حص هط موم دمح توکم ۵۳ ومقمطامط عم 231-5 :(24)4 :2015 ۷۵08 3/001 دبعم عسمه نا ماود ع تمد ۷۷۹8 8 ۳۵0 ۰ ما۵۳ 3167 06260 ع ات ک همع مک 6۵۳ امصقه خر وم مطامط رم عفاوامصدمد عم کم کعام20 با بوا0۳ط] ۰ 01 6سا دمحا ۶و کعصماه صز صمق۲۳ له اه مک النصطک مک ق30۳۵ ,7۳ جع 8 ول هام60 ما ع06ع0 ما 1۳0۶۵۲ .152-9 :(5)2 :1996 فعظ 2۳۵ عمط رو 7 بدمزدکعمعل زنط ص00 .۷5 عمط 6۵۳ ومقمطامط عم 5 060۳699۷6 عنصوححل ۵۳ ومد عمط عم وم ماگ 7 هامنفعه) مظ حنصعل ام م6 2000 م۸ 1016 ,10 3/27 مس ۲۳0۳9۵ ۳ وعزم 136۳2 عنسه 300 ۳۵000۳۰ ,ط7 +عطحقظ 1۵0 دمن معاتصنا-عصهن ۸ تصمنذعع‌معل که وممعطامط عم عنصحصرل ع مه 13-2 .م .1995 هام80 عنعد8 :37۷ ۵۳۳۵ 316 .(1 کنجج) کل من عنهنط روم نهر محل روم صز کعمصعص ناه فص کدمت‌کصمی از 6 ۸/۵۳ نوصنمع ۳ معط وصه ععخمصعص هس۳۳ .5 +عصطنج 1 3۰ +5066 06و۳1 :2۸ مهنطماعوهانط2 بصمزعکعمعل عنصول کم کاصعخاهم ص روص عمط روم مادم غاس0ه 1۵۳۶ کاصعصدعی مزع مامط‌وعم دامع فصه اع توص معمصصد وااهخصصت .0 دادعا بت کنع 100 ۳۵1 ۵۶ 062601 [۵ و62 عخنصهم 1۵۳ عصهمعاناه هع ۳۵ بظ مهمععصص) و نااعصکهط ,36 بوصدعاعن7 مک تفص۳ی بش6 ۳۵۷۵ 945-7 :(153)7 :1996 وطهنط رد2 7 سم بدمزععمعل «وزقه صز کصما مرک ۳۹21 ۵۶ 062161 [۵ و632 عفنصهم ۵۳؟ عصمکناه معننگ 3۸ م30 بط هصق وک 0ص 6۳ و6 نااعصدگقط بش6 ۳۵۷۵ .1443-5 :(155)10 :1998 وطعنط و2 [ دس دمزکیع0عل0 «مزف حز کصمامصرد :0620۳21 عانصوم از جمزککعمعل اصعسهه که ص2۳6 2۰ ملحمس م8 وک ناصم6 مک نفصدجی ی نااعصدگهط بش6 ۳۵۷۵ 816-۰ :(55)9 :1998 بانط و2 صعی ۸ مکع توص مصنصنام 0 بط 060۳655105 آهناوزدم جز ععم‌هام۲ ۵۶ ۳۳000 .له اه مب 3/0076 م۸ فصفاحه6 م۸ صمعصطا7 ,70 علقلق2ع1 ,3 50 رک اععا رد0 .829-35 :(56)9 :1999 هط رد2 صعی ۸ ملق 160 مدیم ۸ +ومهط عخصهی ۳۵000۳5 ۵۶ د0ا2ع ۵5 ۸ +کع ده معل مقاممنصی که م۶110 هدما .6 عماقا ,826 صطمکصاعا مان کعلمتصم6 136۳۵0 210۵1 6-6 فنصهم ۵ دومع له اع و وهع6 3 ما6 خصمصصهی نت۸ کصمصنک وظ ص۳۳۵ 0 کلوامصوعط ,365 عع۵ط 1 204-4 :(3)3 :1994 معط 2۳۵ +مطامط رد2 [ مکی م06 عخصمحط کزوتراه ۲۵۵0 ۸ +صمز 06065 عفص معط امعطم امه هز رم مطمط رکم فص عصنصو من او وه 156 کل دمکعاناه 066-1 ٩ خادم‌ه۸ :74 7190۳1 ۸۶۲۵۲ 7[ بصوع2۳ معط عفد انم صوزعک م36 4و خصعصج1۳ طالععط امتص/ کم عاهنعدآ لمصمنق< عطا ۶و ۶و 626۳۲ طاادهط مادص ۶و عاتاعصذ امدمنها3 له اه رل کصنلام) ,52 ولهامگک بن51 6۶ط رال ص۷۷0 ,3/7 دعطک بآ 10۳ 971-2 :(46)11 :1989 وصعنط رو صعی حلع۸ «کاصعصادع که کحعصع نامه امعصعی بصع منم حلهمکم عخاه هزم منک صع0 آهزم‌ اد ۵۶ رم عطام هس صطم فص معط عخنصهی که وروی لمخاصعوعی خمانم ۸ ۲ فان ,7 و50 ,3۸ 1/006 0801 0اه ۵۲ غامد ۸ نکاصندصاه #عکک م06 ومنهحوسل مندصوحط نی رمصعطا عخنصومک 70 علعلعد 1 ,323 ۳۳۵۵۱۱ [۵ 863300 .لقن عنصرطاعون که خصعصدعی ندیم عطا کم وی منم اه بج خا ۷ بش۸ مقطفطاک بش ص502 1 36 دز 10026006 ۷۵۳۵۵ رد30 انعم ب 36۵ م۸ صعصطعت بل +ععل6ظ مق 136004505 ,8 وصنافصط5 م7 ۶ع6صص0 ۸ 206015 0۳65560عل وللینصول 6۵۳ معط «من ددع دوم ۷۳۰ صمصصقط0ط مظ نک با کسق/3 ,هط صفصصطانا متط صام ۲۵۳ 295-3 :(170)5 :1982 05 3/60 376۳۷ [ بوونه املزم 0عل مهد نحل ده 0۷606 دنم دمص 1۵۳ کاصعصدعی مزع مامط روم می که کععص بانط ی ص16 بط 1۳۵006۲ مظ 7008 ۰06 آممنصنا- 0 حز همطام‌عترل که کدمنوع تم که 6۵۵ فص اعد تعطامص ۵ معقصا] ب کعصول م۸ 1۳0۶ ,36 آعانهظ ,15 3/3000 بقل متععع :(21)2 :2005 کوعوع۸ (مطر ۳ 7 ص۶0 امط- مدوخ کعحو حهصعطک 156 2۰ من بت عطمومس۸ عل معمفا م۸ 3516۷62 وک 0۵166 6 ۷6-63310۲۵1 نانصوم 1۵۳ کدمناه‌زام 1 +نصع امه عدمصه صمزککعمعل ما جنانطحمصل ۲ بش۸ کصمصنک م3۸ عغلمصنمط که 0۳206-20018 113 فص رعدزمعزعاصز امصمناه مت معط حمصعطک .۷ هصد ۷ ,2 عمطاعکل ول دجعاعن2 ,261 صصمصع م۲ 473-۰ :(42)4 :2011 ومقنط‌رو2 موحط ۵۶ط1 تهطع8 3 عقصناقگ نامع م56 عمط 10۶ دمص صمنککمعل 10۳ امه دول ۵۳ رم ۵۳ حصعطی ۶و معلکه عط نت۸ عزند۲ نطوعودک ,36 نو6ط۸ مک موش ,17 اک لداعم بش۸ دافا00 7۳6 285-9 :(10)4 :2012 50 06۳۵۷ کعظ [ .کاصع و5 صز دمزدیع0ع0 :(16)3 :2010 امطرو2 صناح وصقنط روط 7 ص۳۵ یتمعن عنصوتط ص معط معط ۳۰ تمرم 862۷10۳۵ بله اع ,کا5 کللمصو۴۵ ,کل صمعدع ص1۳ ,23 طا3 ,7 50 م6 صمعلاط ,03 صنعاو ۲7۸110 .5100 رل لممعمطل روم عنم لخن صمزککعمعل عنصوحطل دومع ناف نوم صز کم ما حصحطعت 1۵۳ ومد 1۵۳ 620601 300200 لو موز معط عمط عط) کم املز2 با صمععطی/3 0 معدزماآ ,8 م3300 ,5 مللنعد) م۸ مفهلام :)45 :2014 156۳ معط منونانطهام‌ععه فص وله که دنله ههام۳ نی‌صعن‌امدم اناوت نصا کم کمصخاها صز عآمع5 0160۳655105 10۳ 300300 هون معط عطا که دمن (ع00 6ط1 0 136۵08 ,7 صاصق ,0 اطع ۷۵۵ ,10 11065 ,8 8۵65 246-0 :(41)3 :2010 وهنط و2 مود ۳عط 1 تمطعط [ هناد ماج فص کعنعم م ی عمط و2 نر5 ۸30 ۳) ۲اعصه مصمزککع0۳عل ۵۵ رمع ناه معط فص هصدصصی مصحمع که کحعصعنن‌عاکه 156 بآ حمعموظ-صنصنطه با ناعوونط 19-8۰ :(2)4 :2011 برهمامر2۹ لفعنصنا0 ۶و سوت +ععععنل و6ط فصوی نی کاصعخاهم صز ککعهی مضه 200 ۵1-6 0 اصعصاعن ناه نم مححطعط معط عطا کم دمکض0 ۲0 بکا صممطو2 ,36 نصصاق۳ م۸ 3۳۵00 م3 ۳87500 30۵1 .کاصعناهم 0عو کم عل «مزمه عطا صز عنا 4و ای عط) او عمط عطا ص وصه کصامصهرد عطا کم صصنا 0 عطا حرط .[36۳5120 10] .36-52 :(6)4 :2013 طالمه77 آمعزع امد و25 حز معط زو 599-6۰ :(51)8 :1994 اوقنط و2 دع6 حلسش کناهاک ص۲6 مامح عم 1316060 کل سانممعاسد/3 ,3/26 صمفصکعنه 1۸7 831-4 :(49)10 :1992 وصعنط رو صعی حلعس۸ بصمنکیع۳معل ۵1 کاعم قصه ونانفنط مه معکای 156 2/136 صمفصککن ۷۷ سل 116۳۵۵ ۰ دز 136۳۵165 ۵162066 10۵۳ کعصهمعانان مع م16 بل اه م۸ موصنلام/3 ,3058 ع 330 ی کعص00۳ ,734 20۳۵ ,13 1016۲ رت ۳۳۵۵4 1093-9۰ :(47)12 :1990 وطقنط رد2 صعی حلج۸ +صمزکع 060۳ اصع ۳۵0 6 2 که 6200 01 روم له دمم از ۵۶ هط به ععصم بش۸ صحطحت بلط عصعق ۷ ,03 اما و ص۳۳ 1053-9۰ :(48)12 :1991 وصعنط رو صع6 حلس۸ 120۳ عصنانطاصم بصونککهمعل اصعی ۳ که اصعصهس که 6۳20۷ 1 ود روم 116۳0650521 0صق عصناو 310۳ بل اه ,2/0 3/116۳ ری فعص۳م) ,50 13306۲ ,7 26۳61 بن باصصرط بکتق ۳ 367015 ۸ ۷۵۵۲۹۰ 59 صقط 0100 کاصعنخعم صز امه 0عا مدمه #ععنصملوصج ۸ نصمنککعمعل مق خصعسه۳ ۵۳؟ کعزمدعطا ععصق ص۳۵ دول ۶و ص62 فص کنومصعه .کنو ,00 صنعلک رقال کزیمک1 نصا معلمعنل عنصطاعول ۶و ومحمطامط روط کل سازموماه/1 146-8۰ .م .1995 ؛کطناه 21 مان :37۷ 0۳۵ 31۵ ددع0 8۰ ,و2۳6۵ ع زا هنط رو صععخ م۸ :06 مصصاعصنطاعه 1۸۷ معل من فنص حط کول 2۵۳ وم مطامط کم نمدم 13665 کل هام3 ۰ ۸۷59۵0 مسآ صفصعل نصا بل معنل عنصوطکرل ۶۵۳ ومعمطامط عم نمدمعهم اه بخ صمصصعلگ ول 3۵60 وظ 31۵805 ۰ 225-4 .0 .1993 :20 عمنط رو م۸ :06 محصاعصنطاعه 1۸۷ .روم مطامط وم همهم اه کم کصمنای نامه 316 .۳۵0۳5 0۲ م1305 +کاصعخاهصاه ع 31۷-0 مدع معل که ومد مطامط وحم 1316060 57۰ و260 ملی صفصحعلگا کل 2/00 ۰ 0 1۵۳۲۰ ومع موم لفدم 130 ها کطم‌عک70 رک ومطعمله بگ و200 ملک صعحصحعلگا کل 1/60 016۳06۳۹00۵1 که کصمناف‌نام‌مد 310۳ کون ,3/06 صفصککن ۱۷۷ ملک صقفصعلگ نصا ماصعنادم ع زد م 111۷-56۳0 199-4 .0 .1993 :206 ع هن رد2 م۸ :106 مدماعوصنطعه 1۸ 02605 1۵۳ رمع ام حا عم همهم از م/وصه عصنلو هک .له اع و 0000 و 6و8 م۸ نصگفی بل عمط ,3/6 +عصزعاگ و 8۳0۵6 .او 200 06655 عا۶ه ۵۶ 1۵110 جمعر2 لصو هنودم1 خی صمعضقصصی م6 نععی مصخم صز معلمعنل عنصوطاعیل از .(3۸57)) رم عط امد عم ۵۶ کرد کزدواعصه اون معط عخصومع نصمنککمعل عنصوحط 10۴ خصعصه 1۳ .7۳ طاودمان0 11 عندوحل -171-/352 ۵4 505 و600 .له اع ماک صزعاع م1 ,52 کز1280 9 6 17017267 ,3/8 1[6۳ع16 ,01 صزعلک1 ,ول ۳[ داودملن110 7 .ندنل عطا ۵۶ ونوناد ؛رصمندعمعل عاطامل) هنصروطاعرل ده #عکومصخهصد صمنککعصعل «مزقص 0ص صمنککع م06 0۳[ .734-0 :(179)12 :1991 زا 3/60 376۳۷ [ کاصعتهم صع ۵۶ اون عناعناه مه ۸ فنص کول 6۵۳ تومحمطامط و2 7۳۰ ما30 ۰ 060۳655100 عنط معط 1۵۶ وم عطامط ردم عنکن مد او معانط .آ عع1 ,26 هلا من عطنعط5 بط صصقصع1س13 رظ ملع ,8ل صنعلک ۰ .93-7 :166 :2014 19070 ماگ۸ 7 عمج لمدمتامصه ما کععصد00 ۳ 00۳ عزوتواه۸ 86320۵1 ع0نصع00) یله ا6 ,7 رظ7 داعوتملا10 ,8 وله بط حسقط30 ,10 کقصعقطاک بط 3/120۴ ,کل 5۵0 2۳ 1۵ 0066065 آهعنصنل طاصمص دنک وصه کعناعنعی معط امعنصناه ندنک معل عنصوحطل ۶۵۳ (2ک68۸) روص عطامط رد2 اه صعاکرک ماع ۶۵۲ هنصوطاکنول مهصضم که ص1۳ باه اه رتط عاناهنط رل +عصاع1 ,لا ححعصصمطتقحاع ,7 نلع/3 مق صمفصعنصه ب/ک۸ صلوصا هط :(156)10 :1999 وصعنط‌رو2 7 سم کاصعصسندمص امصمص فص کصممص ری امعنصناک +ومدعطممصهطام فص ومصعط عخصعی 0 300 ,ک5عاعنل اضق مصمامصه #معع مد نکمتفوم معل مهاممنه صذ عکم‌هاع کم کمن۵م2 70 علقلعد1 ,734 عل1۵۵ .060۳65900 #مزژق ۵1 عکسی عط فص عصخصوصسگ وانسو۲ طخ۸ نعس۳ ,305 ممطعنط ظ٩ صنعتوم۳ ,1۸7 3/110۳ رآ 161106۲ [ ۸ .060۳69510 «وزفص وصه ۳۵۷۵ ص وانسد؟ عط 4و عمط .318 صنعاوم ,305 ممطعنط بط 10 ,1۷7 3/116۶ وتا 820 بآ 1۳۵106۲ ب50عل قطن ۵۶ عکسم م46 عطا 0ص معصنمی بکع ۲۵800 و5 رکاوک 5 عانآ بط 3005 مک عافلط 00 ول 47 6 م5 :(178)2 :1990 کز0 3/6۳۲ 376۳۷ 7 عصمعاه امصعصمع 0صه خصعصاقعی که خصحمصه مککجعاصی عنا اعاصعنادصاه 560 م26 .۸77 1/005 :3 087۲ مط0ز0۳655عل عنصوحط که خصعصدمن عط7 له اع ونش۸ طاعط ,3/8 ععقط1 ,00 صزعلگ وط۸ و طاماهط5 بآ «عصازم1 ,1۷7 116۳ز/2 608-۰ :(59)11 :1998 وصقنط و29 صناح [ عصنص و من دم عصنلمهعی نی خصعصدعی مک وصد عمط عصنصمن ۸ آهنمعوحطا رد0 و 5000 0009260 ه تقنصوطاکر3 له 6۳ بط ۳۳۷ رم 0۳6۳ بش هاگ ,8۷ ص30 مکاح عصنقامطصقط) ,۲۵6 هصسد ۸ 96-۰ :(33)2 :1988 اوطقنط رد2 7 صم6 کاصدکیممعوتاصه 0ص ومد آماضسمه عخخصهی عم لهازمدم دعوم عطغ صز عصنط امد ص1۳6 .0 معط ,لا8 انصعلحه6 ,م0۸ صمصمام5 واح صقو۴ بآ 1۳6106۲ ,1107 1/116۲ .2131-8۰ :(162)11 :2005 توطقنطر25 [ ۸ +عاصعنادم 0ع5 5 0۳ع0 و عامتم عطا هز کععزم وصندد3 نصمنککهمعل هه صز رم مطامط روم فص عمج مممعمط روم کم کعامد 15۶ 3/8۰ عع۵ط1 ,وونل ع۶ هه کعزععادد خصعس0 تصمنککمعل معط ۳۵0۳ ول حقطم7 م۷۸ 310160 :1۵ مععصهاگزده ص۳6 و 11300000 ۳۵00۲۹۰ ,36 ۳۵۷۵ ,تال ا+عمل۸ نصا معل من عندعمعل عنصوحط 1۵۳ وم مطامطل روط .8۷۷ انصعلش6 م6 ۲عصازم1 159-۰ .0 .2003 :و2۳68 63۸6 :۴۲ مطماه8 8506۵ اصعصععمصمص عمط وصد کنعمصعهن نصمزکیع۳مع0 عخصوعط -10110 ۷۵1۷۵-0۵5 مدنگ نکاصعناهمصز ومع معل و خصعصجمن دون مدع طا-ع نصعم۲) بآ +عصانمگط ,۷/3 ص300 ,1۷7 +116ن/2 0 1030605 060۳6560 ۲و مهم موصعم 3/6۰ 00۶ بظک ممطعنظط با «عصازمگط ,۷/13 3100۵0 ,1۷ 3/116۶ 77۰ 7 ,002065 900 0۳65عل صمنا‌صگکیل عخانصهم طاهنط کم ععدمم‌ع ص1۳6 بای معصانعگت م۷۷۳3 صقص31009 ,1۷ 3/116۲ .78 و6۳۵0 عننصهم هدند منککعمعل خصعسه ۳۵ 20058 360 مان مکی کع۵۷ط ,82 3۳۵۵۱۵۲ و[ علوم ,0 ۵۲۲ ,رظ۴ 26[ .79 381-۰ :(58)4 :2001 هط روط صعی ۸ لاهن امعنصنل 0ععنصموصد ۸ نعععطم فاصم ج احمطاز 0ص ۷۷15 :10 «بوانصد؟ عط 01 هط کعصعنکرد مععنصی صعا م2 +ومدعط کصعاکری خر 1۷7۰ +0للن/3 م6 «عصانمگ ,05 ممطعنظط ,ظا3 صنعاعمت .80 405-6 .م .1990 ب3160 :37۷ 4ا۵۶ ۷ 310 بکعزم 6 دمح دم اعطط اه 133000004 ۴۵0۳ ,3 خنااعصصعنی مشط انوم ۳۵۳ لعنصی صمفصسط ناکما .له اه ,136 340016۳ ماک صنعاعصک1 نش وهطصعلعی ,لاک صنعنکاعماهزط ,136 هدک م8 836۳001 م81 940-7 :(157)6 :2000 هط رد2 7 ۸ نیع معل عفخصو 6 2 ۵ ۷۵۳ ۵۳ 105 کرقل هه معوقل هنکن مصمزدفع۳مع30 مکاح 796 مکلاآ 06086 ,10 تقاط ,۷/8 50۵0620 .82 ؛ککاه 80 عز33 :37۷۷ ,۷۵۶4٩ 310۶ دزی معل که برمد معط مطل عم قدم 130 سای صفصعل .83 5 عع6 10607659510 03036 اه ۸000365 1۳60۳ صز ماه نصا فعنازموم۸ 5 عفطو ۳ 1۵۳ کاصعصاهع گنر5 او خعزانی عطا ۵۳ کعنونی کنامژو عم و +عطاته 156 توصمواوط فص صسن۸ 200۳02565 630060۲ صز کدصاق نز وعنامصه غه صمنای ص100 .عاعامصصمعصذ واصی‌کنصوند فص معانصنا کدی کحعلدمعنه 2006 0عنآم2ه ۵۶ 00۷۵100601 عطا صز انیم ۵۵10 ۷۷0۳4 کنامز عم ۳۵۵ #عاداجه کل من صمزکع0۳عل عنصوحنی ٩ 20 ,50667۳6 مصه 000ط 20 عمازا کععو‌طهاعل عطا ما وصنصا۵ ووعز م۲ عخمصهد کنط 15 +کلهسعج< فصد ک00ط20 ۳۵260 ۲3۵ ۵ ۲۵10 کدمای توص ۵عنامحه اصقا دمص اکمص عطا وصه ععطه دصق خصعصدم عطا مقعلع۳0ه 71 ۵1 1۵۷10 2107660 ۲۳6 0صه رکصهند وصناعنجه که صمزدکه۳صعل عفخصوحطل فصه عاوه 6660 کععصع گنل عم ع۳عط 1 +کع ۳۵9 از «مزو0۳65ع0 عفصوحطل که خصعصدعم عط صز کمطاعص عفعه عط مصمزککصعل «مزقه ۵۳ کم صعاگه کاصعص31ع -ع انعم ,(1۳1) ام عطامطل عم آهدمکهمعاصذ «(1ظ63) معط دوز معط ط-ع ندیم رطق عمط عم عنص همطل ردص 40 6۳۵0۷۲ نامع ,ص36 صمناه تخت اما مطعط معط حصعطی ورام عطامط عم کم صعاعرد کزدواهصه دمن هطعط ,6 عط ۵ وصنادمع۸ .جع وله جمزفه عحد ۵۳۵ط) ,کازق عکعط ۵4 چصه هل ,11066 ماصعصاهعی مک اند ناه ,بط عمط عم معانصنا-عصن عم کمعلمکنل مومع عنصوعط که خصعصهعه صز کاصعصعاه جصمصصی 5006 1 و صاعصقطل ۵۳ کعقطاصصه رکصعاطامتم اصعسه ۵0 کن160 مصمفانعوم اکزم 0۳ عناق عطا ماصعص62 10۵۳ علقط1۵0 ,255180605 306/0۳4 تعلنع ,ککع۳ع 0۳6 #صه ععدمعط و عص اند مدای رک دوعص مدمکومعاصذ هه «مفقطعط ,062160 عفاناع 620 1 محل عم فص آمعزعمام حدم وعصنطاصی وعصندع وصعاجه ما رصععطا ععصعصع هنم /صمناه‌صخاصی 5000۳۲ حلع۳قع۳۵۹ ,0۳06۲عنل ۰060۳66 «مزق ‏ صز مهم جمیع نس صمعققصصهی 15 دوزفا ۲0 .695621 کز حلع م۳ ما۶ وصه ام #لع تاه کز جمنککعمعل عنصوحطل 10۳ برد عمط عم 1 مدز 10003105 ل#منام‌و۸ تاک نصعصه‌کعنورو0۳ ,3 خمهصقافگ 73,۰ اعمملقطعع< ,52 خقسمطک-صم‌عصدک تصونعنی 386-96 :(15)3 :2017 50 ۷هطاعط کعظ [. 11900605 ع 1060 عفصوعطاح او کعط دم م۸0 ۵ ,صقطهاعا مصقطه‌گعا او وانه نصتا موعمامط‌برو2 وصح صمنای 500 او [موط5 ووعمامط روط او اصعصاهم36 ,280 -1 مصقطهاک مصقطه‌اع ۵1 بوانهنصتا موعمامطا و2 فص صمنا۵ 5 او (ممط5 ووعمامط و25 که اصعصاه م36 بنمکقه‌گم 0 -2 ز 2100600 9 6.ط لفط مدوم مادم 3 «عطاج 1 ونصحتز +ومطامخ وصنفصممعد۲0	زمینه و هدف: بر اساس مطالعات انجام گرفته پیرامون تدوین درمانی اختصاصی و کاربردی در اختلالات افسردگی مزمن، محدودیت ها و نیز نارسایی های متعددی وجود دارد و شناسایی شاخص های کاربردی در رويکردهای درماني قبلی می تواند موجب تدوین درمانی جامع و کاربردی در این اختلالات گردد. مواد و روش ها: مقاله حاضر به روش مروری ساده (Narrative review) بود و بر این اساس، با بررسی تحقیقات پیشین مرتبط با این اختلالات، از پایگاه هایی مانند PubMed و ScienceDirect، رویکردهای درمانی و مهم ترین شاخص های کاربردی در درمان اختلالات افسردگی مزمن از 71 مطالعه مداخله استخراج گردید. یافته ها: بر اساس بررسی نتایج مطالعات قبلی، دانش مربوط به اثربخشی درمان های روانی- اجتماعی بر اختلال افسردگی مزمن با کمبودهای فراوانی همراه است و اغلب نتایج تعمیم داده شده در افسردگی مزمن مربوط به افسردگی اساسی می باشد. روان درمانی روان پویشی، درمان شناختی- رفتاری (Cognitive behavioral therapy یا CBT)، روان درمانی بین فردی (Interpersonal psychotherapy یا IPT)، روان درمانی تحلیلی شناختی- رفتاری، گروه درمانی و درمان خانواده محور بر افسردگی مزمن مؤثر بود. هرچند نقاط ضعف عمده ای در هر کدام وجود داشت. زمان محدود، ارایه منطق صریح برای درمان، موضع فعالانه درمانگر، تمرکز بر روی مشکلات کنونی، خودبازبینی از تغییر و پیشرفت، ارایه تکالیف منظم و نگهدارای از دستاوردها، ترکیب دارو، روان درمانی و مداخله مبتنی بر خانواده، عناصر مشترک حاصل از بررسی درمان های صورت گرفته در درمان اختلالات افسردگی مزمن بود. نتيجه گيري: در مقایسه با پژوهش در درمان افسردگی اساسی، پشتوانه تحقیقاتی در روان درمانی برای افسردگی مزمن به نسبت جوان می باشد و نیاز به تحقیق در این زمینه ضروری به نظر می رسد.
49,949	512666	وف دای ۲6 66 ونطعدمن دام عطا اه دوعص قوصه کزعوندس۸ [72000۵ن20ع0۳ ع 1 که کع0 هط 36060 ام هنود ج که 0عنع۳ع0 دز ععصعلزد هدمناه‌منصهع0 وعناک هل لقدمناهمنصمع0۳ 1566 مکناععامحقدل لمدمناهمنصهع۵۳ جصفص کاعگکد هه [ع0ع[ 0 ,عتتقلننه ,0۳065565 ۵22866۲ معصخماهم صمزعنفعل0 ,ععص 0610۳ وزصعننکنه علحل دز 40 ۷۷۵۳۳6۳ ۳۵۲ کعاهاد عصنلنی دعقاع عط1 خصعلند وصن‌عننه دماح عطا نو کصمنامع 06۳ "جع ماصسه 8 عط لا عامصندو دص روعط1 موطحدمنط عطا اه کلع10۷ معوص عطا ۲۳۵0 ما ند 100065 ادا ع عم طعطا کععلهص صمناه‌ مقس عنط1 از صنقاطاه ۵61 ا0اط مصمناه‌منصدع0۳ عط] که کصمنازد00 جنعطا هصنککعتصه ۳۵ منم کععرومامهه عععلهس وصنانی کعمعاع عط1 موسنانی دععاعی ه دز عمعطا 5و عطا هصنککمی ۵۵۵۲۵۲ ۵ معجندوع۳ عجه کطمناه‌منصهع0۳ خصعلند حنقص۲ کنچه1ه فصه کمعلز ,5611-06 مکعنان ناه حصمعم ما 0عاحلونصناصذ هصنعط معلافای اصعجعگنه هصنشو۸ بههنانی ۵ ۷۵۲6 38867 صف عصلصنطا عامنعدم فصه 0عدعطونلهه ,علدمع عصنعنطه حز تناها ب1 ,160787 0۵۶ صمناهتنصدع0۳ صمناق 3۳۵ معطع 3 خصعصعقسد/3. هنز معطجد‌عع ۸ 30510000۵1 1 1-5 ,(2022) ب1 370۵ ,1 7۵1٩ وصتطکس ۳60۳6 فوصت امعصعع 2/20 ککعصزعد 8 ۶و سا م۵0 13۳ هه ۵۶ 06۷۵100۳6۲ 0ص ناه عطا اصعاجه عوتها ۵ ما ,۷۵۳۵ عتمصصی اصعسه 13 ,6875 3۵۲62۳ 10 کعتا31۵5۵ 8۵۵ ۵۶ صمنهازمامته. عاعمهه عطا ۵۳ کعناع۲ متا عنص2ع 0۳ عنال ع[طازک ۳6۶000 06 0صه ,کطمنصازمه دکعتصجه معناهعی 06 ۵ کععومامسه حنعطا امعصده کصمناهمتصدع 0۳ 12۳26167515 2۳6 (06ط ۶ اتقو ۵۳ ۶۵0۶5 فصه ,کص نامه +عصهماعه مصمناتاعصصهم عک از 1۵ 6 ۳۵۲ تگذاد عشوع۲ کصمناه ص۵۳6 تساه ۵ 0۳062 ۵ ۳۵۳۹۵۰ هصنزمم[ععل هه عنصعصل عطا ۶و عمط هصتقطه ۶و فندشه امد عجه فصه کعصنوصوسه نعط ۶و دععومعالهی عط 1۵۳ ع[طازدط00 16 6[ مصمناه‌عنلزعن عل خصع عم ۳ .(2014 من3/07۵0 موصه تفص هلد) عع20 1 مصل مصه دمناعصصه‌نصز 3۵ هه آه0و5 صذ 0ع01ععع2 و1061 همعط عز از فصه دوع عجه 5ع00عع ۵ اقطا 28967۵0 کز از هنز 6۳61۵10 1ص هنز فصه ععصقام‌عععه آمدمناد 6۵ ععصاعنل خمع۳ع ه دز 1۵۲۵ ,006۳ کطعز 85 عا ۶060117 ,دعناع500 عط که دعنله۷ موصه کعمننانه عطا ,کدع1[ع 316۷6۳ 0۳3006۰ 0 5۵۷6 (عنط۶ ,که سای لقط‌مهتهم صنطانم 2۳6 ,عم عصخاععد که عصطعا هنز مکعناعنود 7 و که 0461060 عز وصنانی کعقاع عط1 معط 16۶ کعتله ع فتاه مضه لمموزعمع و0 ۷ااز اجه ۵1 1666 ره عطا عم توص لفط مصعصت اعصندهد ۵۵۵۵ ۵۶ نلمموعصز عطا ۶ ۵ععتی نله(5۳) کعطصای عصزمم1[ع 06 اه منم متصد‌عوه عطا هذ حط عم ۵۵ 0عک 0 کعه 5 0067 01 40 5700۳06 عصنلنی دفععاع عطا 06۵۵ صنطعصم‌نج[ع+ عطا ,علعنانه عنطا 1 .(2019 وله ۳ راعتامتاصتاصم 5666 ما کدمناهمنصدع0۳ 1۵۳۵۵ عبط کععدعانقا آقا ص3۳ م6۲۳۵ 0۳696۳ 10 و وعانلنطاه آهنامدعامم عطا وصنروماصسه ,عصتاص‌عس عطا ۳ متسناد قصه 0۳696۳۷6 ۵ کصعنصص 16 وز عاصعلها 220 1۵۳65 066۵0۶ عوعطا گم مامتا عصتصعع عط هه کعها‌5 ۳ ص۳۹۵ ۵ ناه ع7ق کطم22نص2ع0۳ ,کعلزوعط واه ص0۳6 انصه 1۵۳ ععقاصد 207 ۳621ع ۵ که 0ععلفعصمی 5۰ ]۵۷۳۵۵۳۵۲۵ ۵ ۲۶00۵۵ ما عم دز 0610۳6 صقطا دععومامصه عاطدمی 0۳6 ۵۷6 ۵1 ۳وصطز ۵عط گم ۵5۶ 3606 کقط کععروواصصه عصا ۳ مصصع خقطا 0عامد 6 هی اذ ولخصعدو ص۲00 40 3۵2866۲ عطا صز عناعکز صقا دمص هه که کععصقل لمصعانه ما اصعله ما ع0ه0 صز دعزععاد و عطا ۰۶ 0۵۵ کز کصع عم مق ٩۳/۵60 ۵2 عبفعز عط متحه0 310۳2 ۳۵۱۳۰ که رد1206 هم متام منصد‌ع 0۳ 5006665 5تا7۵۳0 ۲و کعامعصه عظا وگ صمناصعانه مه ام[ ج عم عمط اعدا ادها اصعا و مصز ۵ 31160 5060021 تحقم کدنا ه 2نصد‌ع 0۳ آهد م1016 ,006 :۳۵ عط) که دعطصی خصععاقنه 6۳ 0201 051 186 1۵۳ ۷/۵۵۵ ۵۶ تماق ع15 رفک مکعنخصنام صقن صز ع۶0 ۴ مدوم ۳6 1 0 066۵ کل کقط 660 ع هصق که 1665 حاونط وصه وصامصمومزعن0عل0 صز صمناه‌منناند0 0 عطا ۳25 ۵ ۲۵۵۲۵ ۵۵۵ 0۵ کعلعهاعطاه عصهک عط) کز هصنلنی دعقای .(2017 وله اه سه‌نطه‌انه) 7 ,5۵00 0۵06 56 0۵ ,نت600 ک0ع 0 وصنا ماک خقطا +صعلزبه عز 1۲ صمناهمتصدع0۳ ع) ۲ [ع 100 ع[اهصنه‌اکناد ۵ کعاا 00 ماعغا تفص 1300۳ عطا جعاصه ما دکعصنف هه اناد جنعط عدزعه‌م نز عطا 0۳ 200 ,برع 10مصطع) که صمتفعناممه عطا فصه ععوع1ممصل ده فععقط خصعصص10ععل0 عنصمصمع عا کعاهع0 از ,عتتقلنه 0صه ک ناک رصاعم حزعطا < ماصعصم 06۷10 خصقینگنموند ه عز از مفصقط +عطاه عمط جز عصناعع0 عطا ,110۵۷6 هه هه +عطامم ۶م دعوم عطا صز منم عصعع ۳۳6 داز ۷۶0826 ۵ م۳696 کعشو۲ کصمناژدوم کصعصه‌عمصهصد طاونط هز ۷0۵6۵ که 0۳656066 ۵ عسلند؟ ۵6۵5 ۵۶ مدع مصعحام 156 .(2014 تقاط عطح0 دماج عمنعطاه فصه صعففنط 6 نز ۶6۵ اکن ۳۵۹۶ 0ع) کنط1 وصنلنی دعماع ج معللی دز خصعصع‌عمصعص ۵۶ ک[ع10 طاونط ععنطجه و 162065 8 دزم ع7ه کعناع2عازی عنط هه 300505 ,کعوزوعط .ما70 5661 [لد ۷۷ عط 7ط 3 0 67 2 القصک عطا ما جعلعی ما 1990 صز ۵ععنلناه ۵۶ صعع کنط1 .1987 صن صع عنطا وصنکتا وز از 50665 .2055 منص2ع 0۳ ماع عا تم فص عناطم که خصعصه‌عمصهص عطا صز کعقومصنص 0هه 5 ع6 060 ع ۲ بدمنانطاناعنل عصمعصز عطا ام کلع 16 تعوص اه مصعع ۳۵86 مععل ما ۵عناممه معلد 5ع6 من هصه ۷۵۳۴۵ ۵۲ کعاهاد عصنانی دعداع 1656 ععم حنعطا ۵ 0ع 02 کعع ۵ 106۲ ع۷هط عطا جز فطمناندوم ما عطا ۵ ععمل عصیم و۵ط1 وطتمنط عطا نو کلع 16 +عطونط لقع ما اند 4 م,وصنانزه» دعقاع ج دز عمط ملصنطی حصعطغ کععلهص جمناه جع کنط7 از اعع اج 0۳اط مطمتامنص2ع 0۳ ۵2866۳ ۵1 16۷615 طاونط ناه ما عادمولگه معط صز کعل‌هاعطاه بورمامصنصض‌کعنل 5۵6 بوعطا رکز 6 ]200021 ص0۳6 فص 004 5۳ عصنانی دععای عطا 6۵۵۵ منطعدو‌نادام+ عط) که نامع ناک 0 وصد کزوونهس۸ ,ص0۳0 عطا 1۳6۵۵ وهص۵ ,۷۵۳۵ عجتقخعصصی ولطونط کقلما صز ماج ۵۶ معاخهم ه م۸ [7200۹ن22ع0۳ 1۵۳ کعازعناو۳6۳م عطا نو عده کز دععومامعه ۶و کدعاز ع 20 مصصذ هه کصمناکععهند ۸ 0۳۳۴۲0۳۹۰ 1۳۵۳ کدمناه‌منصه‌ع ۵۳ عهصنککه‌مساک صذ ماج عبنا‌عاه عطا کصمصه فص ادعص 0610 65 0۳۴ کصع[طاوم لصوم خحا0 ۳ جمناهص مدز ۶و کنو 1مططانی صز و عالداد۲ دماج که 26۳ عطا دز ععدعازد آهط م2 ص0۳6 اصعلند صنقصع۲ ما +عتعمم #عطا ۶۳۵۶ معطاه صز هه کععوماصسه ط 65 2۳0۲ کطمتصنصه 0ص عصعصی مصمتاقهصمکصز ,کعلز جزعطا دععرصنه ما دععوماصصه ۵1 لذکنا2ع 4 ۳6500965 025516 اصقا دمص عطا و عده کز طعنطم مصمناهمتصهع 0۳ عطا فصه دامز عطا ۵ 1613160 ۵ 0۳616۲ 6010665 ما13 10 ۵۳۵1۵6۰ عطا صز «مز تعنص کم ععح؟ عطا صن اععکنصعصد کعع ماه 40 682061 06۳۵1۷۵۵ 6 انس کاصعصعنهاد حنعط اقطا [۵ع1 تجعطا مصعطانی کععزم جزعط 50 2 ۵۳ 0620 عنام آهن0و5 ج دز ععوعازد هناد منصد‌ه0 ماه عصعع 0 16۵0020 ۹0 هنز الدع1 1۵۲ هل لمهطمناه تنصدع۵۳ تصقص 7 0عاعلکه عز فصه «دمناهتنصدع 0۳ عط 1و [ع16 عصه اه یه 1 ,۵۳0673005 8 صفلفهدمننعل علحامصنز کعناعنعم معط لمصدمناهمنصد‌ع 0۳ 15696 6 200021 2نصهع07 .(2019 له 6۳ فصطاعک) کدمنام‌ع عم فصه کعسقانه "کععتماصصه ,565ع0۳0 5۰ 06۵1006۲ مه کدمنعنمعل هدنام منصدع مه که دععصع نا ناه عطا عصنانصنا ۲۵ ۵1260 عز 0961 276 معط ۶و دمص اقطا عجه کممتاممتصه‌ع ۵۳ هناهام تاصعسه عز خقطا صعلطامم 1۳56 04601810-8 ۶و تمه عطا هنز هچ خاعباه ها بکق106 ۵۶ مزع مه ماه 10۷ ۷ [2 0۳8207200 0116006 0۳6۷۵۹۵ ععصعلزد ماه تنصع0۳ ممعل۸ .کعععع0عل0 کععصعطل وصماهص 0هه 65 0۳620720 ۵ ۳06106 ق16۵0 عنامععد عصنصع عم بط خصعصم10ععل فص ععوصفی ۰( ,16۲ 1/) 6075 ۵۳۳۵۲ 0صه ع216ع 50ص ما نلنطاه عطا هط 01 0 م۷الله5۵0۵ ه که ععصعاند لهممناه‌منصدوجه +علزعصی (2000) معملنلن2 مصه 1/0۳۶0 ۷ص 0۵0ص دز فصه (ع۷ع1 لدم ممنصدع۳ه صه که معاععی کز اقطا 01360600 ۵1 070655 006ع1۲1مصز صه کز ععمعلزد آهد مهم نص2ع۵۳ ماد ص1۳ کاصعصوصصهی لقممناهمنصدع 0۳ 6 ,5116066 200069601 - که ععمعلزد که ععمو عمط 0عع دمص (2003) بل اع 006 ۷۵۵ 8 100169 ,067802 اعفنتا 2 که 06-902 ه لفق عام060 )کم ۵۵ط ۸ +ععمعلنک خصع‌کعنی ۸ 40 ععزاحطز 1 ومناهموزکه ۵ ععنهعط مکصوتصزصه جم مصمناحصحو‌کصذ مکق‌علز خصقا دمص 204 40 0۳600666 مزع بط غاد تام عز هه عتعه صقطا عنعهم عمط کز هط «مزهطع0 1 6۲0۵ ه که فصمتصنده ۵۳ مطمتاقصمگصز مکم‌علز خصقاسوصصز معط وصوز[مط عز ععصعانک عازعصع1 1 -56[۶ که #عصنه «مزقطعط مادم فصه عام تنعل کز 1 جع ۳۵ عصنعاسه مطمع۳0م -۲[عو 7 ع6 300-03851 00ه عا ۳ ناعل ج دز معصعلزد عنعص61 1 کاعطا امه ۵۵ 0۳000 عمانلم ,ععصع1زد ۵1 06 کنط ,110۷۷6۷6 مکاععطا ماه ۳۵۵۵ ک[عععده نامام ما 0عفت دز خهطا 5 00ه 000۳۶ عط] مه کوعصعجه ره عم کعلو حلص فصه ع عم عمط کز ,ععصعلزد خصعن0ع 00 6 ۲ کطمتصزمه ۵۳ مطمتاقص دمص وکقع10 ۵۳۵13160 نو 1مططازم علنعاصه ععمعانک 80۳0-500 5۰ ۲۵006736 07 کت له 1۳۵۳۵۵ که ناه منصد‌ون0 عط و عاممعم معطاه وصناتامم که صنه ۳ 0000۳69۶ هصنهعی هه کعطاه صز ۵0عاععاصز هنعط مکحعطاه 1۵۶ ععصم وط 002160 کز 1۲ 1 ۴علزعطم کمطاحه 156 بومناحصصو‌کصنذ وصنو[مططز امه طناعل عم ععصعلزی 00006 0۵0 ۳۵۵ماعنل «م عاعلصصمعصز وصنتناعله کمصتواصن. کنص و۵00 که کمصمناهاکه ان ۳ 6 0نو2ع1کعنص 0۶ ۳0۵۵0 لمدمنانو0ه فزمبه ما عنام ٩ 06 معله وی ععصعلند عناعنص 0000۳ ع هرز عع0علند 0۵ 166 عطا یز ماه طلعحص 2۳02060 76۲ امط کقط 1۲ موطنعتگدی 0 ,130۳ علهصند و بط #ععتی امد کز کصوتاه تمصع 0۳ صذ ۵۵6۵ ۶و جمتتعوم آهدوههتد 16۵" 12821 ,نطمط0ع6 ملف‌ناناهم کنامتعصحه دمص صمنادعاصز حعاصصی فصه ععهعع هم عطا 1۳۵۵۵ وله 6۲ نکط(ک) عصمتاهمتص‌عونه مصه کلهازتنوصز که عصمناه فصه کصمناد 00 ,ع‌ن[عط ق50۵0 ,13035 1-5 ,(2022) ب1 370۵ ,1 7۵1٩ وصتطکس ۳60۳6 فوصت امعصعع 2/20 ککعصزعد 8 ۶و سا م۵0 13۳ 0 366 5۹۷6 هصنانی کعقاع ج ۵۶ صمناععی عطا 1۵۳ کدوم‌کهم۲ هه کععی 06666 .2017 :7 11160 عجه کدمک ۳۵2 معط گم عصمک فص ,10[عز عنطا ز فعحوصی حلجععع۳ عطا سل 66 هصتاعننه اه ععت لمصنامه عطا 0۳ کو0600ع0 کصمناه تنصدع 0۳ اه ععععناد عطا وق اصعععمم ۸۲ ۳ ۳6۵ ۶۵۳ عاطاهلند ۵ هنز عجه ععتمعصنه مععطا عط۵ط ۷۷ مکعل0ز عنام مصصن گم صمتکععصجه عطا هه ۳60۷۵۵۰5 06 ۵۳۵۹۲ ۷۵۵6۵ ۵۶ «منامصممم عطا هه کعسقط عطا ,6عص16 ۸0۵6۵۰ 68 ,کالماد خورعمه‌اقنل هصتضود ععصعومصه ما حعلم صز وصنلنی دععاع عطا ۳۵۵۶ هه ع۶ل2 1۶۲ 40 ۳60عاعم۳ +علدمع هصنعنطه صز نماد فصه معصعفخکصم-5۵1 مکوصنطا ۵0 ما 0ع1 هو نصناصز 5۰ له عم فص ناه حز ۵0ععععناد ۷۵۵6۵ اعزدکه صف ومصماسنط مامن‌عدیمی ,6375 ۳۵۲671 هنز 8ص اک2 ۳6 066۵ کقط عع2 م۳۵ عط هز 60ص ۵۲ +عطه عط مفصقط تعطاه عط 0۵ او نط عط۲ ما صمتامصم۳م 0صه کدمزوع‌گمرم لمع مه هز حعحص 6۳0 امد 5۵۷6 ۵6۵ 0۳اظ 6 عل0ط ۲ ,۵28662 1۵۶ فعقنافدو فععفوفعصی امد عجه ۵۵ مصمناهمنصدع۳ه ۵ ۵1 [ع10[ ۵ عز 136۲6 0۶6 60ص ۵۶ 1۵007 حز کصمتقنوصی عطا اند عجنع بط .من حصه ۵06 ۷۵۳ حنعط هصه 6 وععنه عنطا وصه کنند‌گکد 10مطععتمط یز ۷۵۵6۵ فص صعصت ۵۳۹۵ 0666۵ 0006۳205 08 106۲5امطه 5 ۵۵۵۵ هه الم ما صصحغانطه فص وانصد؟ عطا عصاعمصفه ۵۶ نان ز 16500 6۰ ٩ کعاحل معط وصه 65۲ جزعطغ مل فص [1 نان امصصی ۳۵6۵ 8صنا ۸0 5۰ 6820۷6 تعطاه فقط عنفکز کنطا وصه کعنقصی غامد ععد ۷۷۵۵۵ مالنهه چ م۸ 5۰۵۵۵۹ فصه عنصمصمعع عطا ناه بواعامصخلی وصه حمتهمنصهع۵۳ تحصه ۵۴ کلدمع عطا زنط ۸ 5۰ 3۳۵ کاز ۵۲ ععت لفصتامه. عطا ۵۵ کوصع0ع0 هام هه ۵۶ 66۲ 06100 0۳ 60[ع0/21) عصنانی دعداع عطا عمصع قصه ۵۵۵۵ وصه صعص اعصه ععنلنای نماد کصمناه‌منههع0 از مصنطعط1200ع7 خمععنل ه کقط عصنلنی دکعایع عطا ,۵۲۵10۵ط1 .(2018 مزفنق3 0صه حاعصوه7<1 5 م2005 تنصد‌ع 0۳ ۲و دکعص عنام عطا عصنصنه۲ ما 0عتعام. دز ععصعلند (هممناهمنص2ع0۳ ۵1 276 کطمناهمنصهع ۵۳ هسننعدام تخصعسته کز معط صعلطامم 156 بععععع متم آمامعصم10ععل0 همه -0460[00 0۶ تقناهدو 6 مصمناهنند ه ناه 10 .6010665 1۵۷ رز اععص عجه حطعطا ۵1 105۲ 6 0۳6۷۳۱ ععصعلزد لمدمناهتنصدع0۳ ,ملظ خع‌کقع0عل0 کعوصقن عمصخملهم مصه عهصفاه ۳ ع ,360۳6106 ق1۵00 عنامعمد همنهع 0۳6 بط کصعصم 0010 فصه ععوصقن لقممتاهمنصد‌ع 0۳ 107665[صصته ۳۵16 .۳5و6۳ امعم هه عامعناکعصز ما کنانطاه عطا عتهط امد ععمل صمناهمتصدع 0۳ ۵1 کعاهاد وصنانی دعقداع عط1 .معط عنعط ما 0عحقصصم ۵86 1۵۵۲ عم کصنامنع عصمعصط حاونط عطا 200۳026 ۵۶طا ۵۵ط ۷۷ رطسعنط عطا او د[ع۷ع1 مطونط حلعع ما اند کعمصنص فص ۸۵6۵ ۶و علصنطا حصعطغ دعملهس جرمناعا 2 کنط] از اعع اعد وعطا ختاط ,تاه تتصمع 0۳ عطا صز عصمنانعوم ۲۵۵ 6۳ 0۶ عون عطا صز کعسهط وممصنصخعنل عع5 وعطا کذ 15۵ موصنانی دعداع ج و عع دنه عط] 41 ۳6۲ کع‌عنهی کنطا 0صه ,کطمناهمتنصد‌عنه صز خصعصعع هصق ام کلع 10۷ طلونط ععنطه ۵ دامملئه 6 کصنق ۲۵ وصه ناه تنصدع 0۳ عط) ۵1 کمنوعز عطا اوق کععزم۷ معط همزم 6 ۰ 3/3900 ,5600۷200 ,۳۵0077 مفصفیعط) نخط۳۵۲ ,3/0586 ,20زع ۸۲0 م367۵ ,56000۷300 - عطا از ععدعلزد لهدمن2متصدوجه فصه عصنللط آمدمناه منصد‌ع0۳ 0666 منطاعصمناد[۳۵ عط1 نا صذ (ع ۲۶2۳ فصهه ععو 1 مصصنهامن حدم مزع 1مطا عم که علمت 8 ص۵۵ 061 1016۳0۳6۷6 صق .2020 ,367۵ مف0تقزاکه1 (ع20مصنط۳۳۵ محقطمل۸ مص۳۳ ,م۸ منقط5 - 36860 عطا ۵۳ کزعقطاصصه صه از ۷۵۵6۵ 1۵۳ وصنانی دععاع عطا که کعصعنوععدم عطا 0۶ .4 306۲ ,18 7627 ,5000165 آهزعم1محل و25 م50 ۷۵۵۵۹۶ 00۷6۲ هصنامعد ام کرد[ 6 ]200021 ص0۳6 فص 004 5۳ عصنانی دععای عطا 6۵۵۵ منطعدو‌نادام+ عط) که نامع ناک 0 وصد کزوونهس۸ [720021ن20ع0۵۳ ۵ع6 صنطعمدمنج۲۵1 عطا ,2020 م0ج0ک2/2 ,56065200 ,۳00072 منصقیعط) - 1 مزع 10م روم ۶ عم هماع عطا دزم ععصعلند لمممناهمنصدو۳ه فصه وصتسللط 306۳۲ م21 7627 و/رع10 ملعم #عناممه صز طجعع فصد ععو1مصل مصصناد[مزی عطا ۶ مغ اند ماه نموه که اعومص عطا که ص2۳ .2019 مق62مقصط۸ مفلنه 10 - م0۶ لفها70 عکتصعن50 ,کععصعنک 3۳0۳666 هل که متا حنصم۸ که کععوماصسه 1 0160076655 156 .2019 ,3/05۵0 منطعلهک مطاحقصمن م۸ عهزا< ملقتقطی من0قهصط۸- 1 آ0ازد 1700۷0 ۸220 جز ععزم۷ لمدمنادتنصدع0۳ فصه ععصعلند ۵۳ رعصنصنده لعانزصی لزع م1م 05 ۳ 02161 66۵ ,13661006 صمتام 8۵0 شفک توص3 ۵۶ ص30 ص0۳0 تقو 1/2 ۰ 16116۳ [50603 و تقع 1010 مطصنا۵ ۵ کعمصعن 5 2/6000 ۶و 36610061 هه کعنوند5 ۲۵1۵00 عطا عصناهع50 10 .2019 مقکطه/3 منفنفط مقنصد5 ,06و71 م0 اعلد/2 - 60۲۵1 1و دود لد نحص م56 عطا مععصعلزد ماه منصم‌هده فصه وصنلنی دععاع 5 0ع ۸۵ 6 ۴۶ه 05ا2عادع ۷ص ,2018 من1180 مفاقلز۵ظ مطهاله+کد1< 0عرع5 منل0هززه5 ,۳۵1606 مفنه ۸110 - 0 عصنانی دفداع عطا وصنلدی+ دععرومامعه صمناهتنصدع0۳ کی لمصنصحص ۵۲ علمناه -.3 37090067 ,10 ۹7۵۵۵۵۵ ۰اصع6 2/0286 کوک ,66۵ صز ملع ۵۲ متا تتلعن۵ود 1و 1000010000 .2018 م8۵72 مف0دزاعد1 داع0همستط۳۳ م۸ مصقگ۳۳ ,ص۸70 منققطگ - [0 [2ط71200< و۳0 صز ۵۳۵۵ ۵۵۵۵ 1۵۶ وصنانی دعداع ج که صمناععی عطا هصناه‌ند دماج ,()) 200۳0۵6 ع 0 ۵ع۳ ما5 عطا ۵۳ 0ع02 کمعاسق و۲30 رصانع 80۳۵5 6۰ 6 ,62 طاصند وواعنو5 ص۸۵ اه حلموع و ع اسلا صعن5 750 و2015 ,8610082 ,فطع 2/200 مصنع‌ککم77 ففصصط 3/0 0عرعک مخصعصعکل مقطانه۳ متق82000 1306 - 1 55ععع5 [۵ا0 ف#صه عصنلنی دععاع عطا جز 6۶زا 666 صنطعصونهام عطا که ماع نادهاز 40 ۲7۵۳۵۳ ۵۵ انانهاتق0 طلوعکع نانک لدم تتصحص معحنطک هنز کععروماصه 1۵16 کعنط۳ ,ععصعلند لهدمناه‌منصه‌و0 فصه نامز آمصه‌ناه‌منصد‌هجه معاقصنل آععنطاه هدنام متصدع0۳ وا 100 ۷۷۵۵۵ ۵۵ط/** .(2015) کل ,قص۷۷:111 عک .3 31901011۵ با مصمعصلز/۷۷ .32 مجلاهط - 1068 و طعن17 عطا صز دعمتاص صاخ 0ص عتصطاتط همعط فصه علمه۲۳ +16 ۳۵۵ 1101 ,2016 71300767۵ منصق۷۵70 مصقع 3/075 ,20زعصص2 505 م3678 0عر7ع5 م2010 0۷ز0ز5- 5611-0066۰ ۵6۵5 066/660 کمنطعموناه۳۵1 لذکعدی عاع 65ص ما (عومص ج که صمناعصهاصته مه 1 موز حلتو:۲ فص ص506 معصنلنی کععای هه ععل‌هاعطه وصنانی دعداع ۶و 067600 1-۰ :500606617 [2 معط ناه منصدوه عطا +عصعاکرد عهنکنا" «ر0972) .کل ,1/0116 - 6و نآ لمم ناه هگ 4۵ دمناطعخ۸ عدمصصمع۲ عحخععی ‏ +عوه ۵ععمعن1 عز ملعناسه کنط1	Organizational silence is perceived as a social phenomenon that occurs at the organizational level and affects many organizational characteristics. These organizational characteristics include efficiency, performance, decision making, management processes, culture, and employees' perceptions of the factors affecting silent. The glass ceiling states that women and minorities fail to reach the upper levels of the hierarchy. They approximate the leading positions at the organization, but rarely obtain it. This frustration makes them presume that there is a glass ceiling. The glass ceiling makes employees withhold from expressing their ideas and always remain silent. Organizations are required to encounter crossing the glass ceiling. Acquiring different skills, being intimidated to perform activities, self-confidence, stability in achieving goals, enlightened and conscious thinking can trigger women in achieving managerial professions.
26,149	475936	واژه‌های کلیدی: تجربه زیسته, ویروس کرونا رفتارهای جمعی نمایشی» نظریه زمینه‌ای. امروزه شهرها از تحولات و تعاملات جهانی به‌شدت متأثر می‌شوند. این تأثیرپذیری به‌ویژه در رابطه با شیوع بیماری‌های ناشی از ویروس‌ها بسیار چشمگیرتر شده است. تسری این آپیدمی‌ها مانند سارس, ابولا و اکنون کرونا استقلال» اختیارات» عملکردها و شرایط اجتماعی-اقتصادی و حتی سیاسی شهرهای جهان را تهدید کرده است. کرونا ویروس جدید. علاوه بر همه پیامدهای اجتماعی -اقتصادی, منطق حاکم بر سیاست و اخلاق جهانی را هم روشن‌تر کرده است؛ به این معناکه واقعیتی کاملا مادی و دانشی با سیستم‌های اخلاقی و سیاسی وابستگی تقابّل شدیدی اد و البته باعصث شده است.» افراد علاوه بر تأمین حقوق فردی» به دنبال حفظ سلامت بشتگان و سایر ساکنان شهر باشند. مردم در محل کار اتوبوسن و مترو امدرسه فروشگاه مواد غذایی و سایر سیستم خدماتی مستقیم» قابل سرایت و آسیب‌پذیرند. همچنین انسان مدرنی که از لحاظ اخلاقی» فردگراست و می‌خواهد مراقب خودش باشد» از یک طرف به دنبال جمع‌آوری مواد غذایی و سایر کالاهای حیاتی و انباشت آن‌ها در منژل بوده تا ارتباط خود رابا بیرون قطع کند و اين بر فردگرایی و جدایی گزینی او افزوده است و از سوی دیگر اگر مراقب دیگر ساکنان شهر نباشد»نمی‌تواند در فضای شهری, به راحتی قدم بزند تنفس و امرار معاش, کنذ (قنی» ۲۱۵::۱۳۹۹). همه‌گیری یک بیماری ناشتاخته: انسان زاادز برابر تقدیری قرار می‌دهد که به شکل یک حمله باورنکردنی و ناگهانی خود را نشان می‌دهد. در برابر این حمله غیرمترقبه انسان به صورت فردی مورد هجوم قرار نمی گیرد. بلکه جامعه انسانی است که هدف این تهاجم واقع می شود. رفتار بیماری‌ها در جامعه, متفاوت با الگوی پاتولوژیک آن هاست. رفتار ویروس کرونا نیز می‌تواند متأثر از عوامسل فرهنگی مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... /۳ باشد. مردم به لحاظ فرهنگی می بایست از میزان بالای خطر آگاه شوند و رفتاری مسئولانه داشته باشند. برخی افراد (چه مردم عادی و چه برنامه ریزان در سطح جامعه) در بسیاری از موقعیت‌ها درگیر تفکر نظام‌مند نمی‌شوند و اغلب به سرعت قضاوت می‌کنند. به علاوه» اغلب آنان از میانبرهای ذهنی استفاده می‌کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد پردازش دتیای اجتماعی اطراف‌شان زا آسان‌تر کند. طلا سمکن است به سرعت از گزینه قرنطیشه برای مقابله با ویروس کرونا بگذرند. اين گروه معمولا در حیطه شناخت اجتماعی دچار تحریف‌هایی مانند سوگیری» خوش‌بینی و مغالطه برنامه‌ریزی می‌شوند (علی پور ۱۳۹۸: ۲). در ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۱۰ دی ۱۳۹۸) نوعی همه‌گیری بر اثر ابتلا به ویروس جدید کرونا در شهر ووهان چین گزارش شد. این آمار تا روز ۴ جولای ۲۰۲۱ (۱۳ تیر ۰) بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی»؛در بیشن از ۳۰ کشور جهان به حدود 7۲۳ مفر به بیماری کرونا. مبتلاشدند که از این ؛تعداد۳۹۸۹۲۱۴۰ مورد مرگ‌ومیر گزارش شده است. بیشترین مواردااسّتلا در کشورها ی آفمفریکا هند برزیل» فرانسه» روسیه» ترکیه, انگلیس, آرژانتین, ایقالیا. کلقبیا استرالیا, ألمان, ایران و سایر کشورها بوده ات فراگیری این ویروس باعخ کرد ده #کقه آفرهنگوان حوزه‌های مختلف به بررسی‌هایی از جنبه‌های مختلف آن بپرهآزند چنان که فرنوش و همکاران در مطالعه خود. نشانگان اولیه ویروس کرونا را شامل پنومونی, تب» دردهای عضلانی و خستگی اندیشمندان و طراحان شهری بر این باورند که دلایل زیادی وجود دارد که مردم محیط‌های شهری در معرض خطر بالای اپیدمی‌ها قرار دارند که برخی آن‌ها عبارت‌اند از: ۱- تراکم بالای جمعیتی در مناطق و محلات فقیر شهری نسبت به روستایی و بهخصوص حاشیه‌نشین و به‌اصطلاح پایین‌شهر؛ ۲- دسترسی ناکافی به آب آشامیدنی و خدمات بهداشتی و امکانات بهداشتی و درمانی؛ ۳- اتکا به وسایل حمل‌ونقل شهری پرازد‌حام و شلوغ برای رفت‌وآمد شهری ۴- ابعاد خاص اشتغال و کار در بخش‌های غیررسمی که اغلب در مکان‌های شلوغ انجام می‌شود (12 :2020 6ل۷۷0۲1۵0۵0). غیر از / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری. سال یازدهم شماره سی و نهم. تابستان ۱۶۰۰ موارد مذکور می‌توان به راکد بودن آب‌وهوای شهرها نسبت به محیط‌های روستایی, تراکم بالای جمعیت در شهرها و عدم رعایت فاصله فیزیکی در شهر نسبت به روستاها کرونا ویروس نگرش دانشمندان و مردم عادی را نسبت به علم, جهان زیست و بسیاری از مفاهیم دانش بشری مانند مذهب» ارزش‌ها سبک زندگی,» مسئولیت‌پذیری تغییر داده است که مطالعه در این امورات می‌تواند به فهم نوع واکنش جوامع در برابر هراس جمعی ناشی از اپیدمی‌ها بیافزاید. یکی از مباحثی که در این زمینه مورد توجه است کنش جمعی اعضای جامعه در برابر این بحران است. کنش جمعی دلالت بر رفتار تعاملی دارد که افراد در زمان‌های خاص از یکدیگر تبعیت می‌کنند (اسکینی و همکاران» ۲۷ بنابراین رفتار جمعی به: اگری غلهادی‌یشی ساختان خودانگیشته: هیجانی و پیش‌بینی‌ناپذیر رفتار گروهی گفته.می‌شود که در اکثز مواقع.گویای ناآرامی اجتماعی است (مرادی و همکاران, ۱۳۸۹: ۱۶۵). در بستر این,رفتارهای جمعی است که می‌توان بسیاری از بحران‌های اجتماعی و زیست مخیطی را حل کرد يا برعکس بر این بحران‌ها افزود. رفتارهایی که از سوی بسیاری از.مردم عادی گرفته"تا:افراد مشهور در فضاهای مجازی و واقعی با انتشار معانی خاص جهت"مقابله این بحران که گاه سبک زندگی افراد را نیز باز نمایی می‌کند. خود گویایی از تأثیر مخاطرات زیست‌محیطی بر رفتارهای آحاد اعضای جامعه است. این پژوهش با هدف مطالعه جامعغه‌شناختی رفتارهای جمعحی نمایشی در بستر تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا انجام گرفته است و در صدد تبیین اپیدمی کرونا و پیامدهای آن بر چگونگی شکل‌گیری رفتازهای جمعی است. با شیوع بیماری کرونا مردم در محیط‌های پرازدحام شهری بر اثر تماس نزدیک با دیگران و کار به‌شدت در مقابل ویروس کرونا آسیب‌پذیر هستند. حتی کسانی که مشاغل خانگی دارند به خاطر زندگی در محلات متراکم و پرازدحام حاشیه شهرها و مناطق کمتر توسعه‌یافته شهری آسیب‌پذیر می‌باشند؛ بنابراین همچنان که فعالیت اقتصادی در شهرها کاهش می‌یابد درآمد فقرای شهری نیز که از حمایت مالی و اجتماعی و پس‌انداز مطالعه جامعه‌شناختی شکل‌گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... /۵ کافی هم برخوردار نیستند از بین می‌رود. درنتیجه پیامدهای متعدد و ناگواری برای آن‌ها به همراه دارد. هدف کلی پژوهش مطالعه جامعه‌شناختی شکل‌گیری رفتارهای جمعی در بستر تجربهزسه مردم از ویروس زوا می‌باشند. بر این اساس سواک اصلی این مطالعه این اسبت که آیا ویروس کرونا می‌تواند بر شکل‌گیری رفتارهای جمعی تأثیر بگذارد؟ تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا چگونه اجتماعات فعال (خشمگین) را به وجود می‌آورد؟ تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا چگونه اجتماعات نمایشی (وحشت‌زده) را به وجود می‌آورد؟ مردم عملکرد رسانه‌ها را در برابر شیوع ویروس کرونا چگونه ارزیابی می‌کنند؟ تحربه زیسته: فوکویاما! به مفهوم «تجربه زیسته» در برابر مفهوم «تجربه» اشاره می کند؛ تجربه زیسته, تجربه تفه ال بای موی دیگری غیرنمکن است: رفتار جخمعی: رفتار جمعی به یال اونماعی اک یلاتلاسی‌شرد که تست شرایط زودگذر, بدون ساختار و بی‌ثبات و به دلیل فقدان آثشکار هنجارهای پذیرفته‌شده رخ می‌دهد. رفتار جمعی غالبا عاطفی» غیرقابل پیش‌بینی و اتفاقی است و معمولا خارج از محدوده فعالیت‌های اجتماعی به وقوع می‌پیوندد (مرادی و همکاران ۱۳۹۲: ۱۳۴). جماعت نمایشی جماعتی را که احساسات مشترک اعضایش را به روش نسبتا منظم و به نحوی مهار شده آشکار می‌سازد جماعت نمایشی نام دارد (کوئن, ۱۳۷۲: ۳۳۱). ازجمله ۱- هراس جمعی: هراس اجتماعی که گاهی اضطراب اجتماعی نیز خوانده می‌شود به ترس شدید از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی اطلاق می‌شود (مرادی و ۲- مد اجتماعی: مدگرایی به معنی آن است که فرد سبک لباس پوشیدن و سبک ٩ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم شماره سی و نهم تابستان ۱۶۰۰ زندگی و رفتار خود را بر اساس آخرین الگوهای تنظیم نماید و به‌محض آن‌که الگوی جدیدی در جامعه رواج پیدا کرد از آن یکی پیروی کند (438 :2006 .۵1 61 204 0274). ۳- جنون اجتماعی: جنون اجتماعی, نوعی از رفتار جمعی و غیر سنتی است؛ که در آن» رفتار» به‌روشنی تعریف نشده و در چارچوب هنجارهای فرهنگی صورت نمی‌گیرد؛ زیرا تعاریف فرهنگی و هنجارهای اجتماعی تا حدود زیادی محدودکننده رفتار اجتماعی .هس اجتماغی: خوس اجتماغی به تغییر رفتارق که در مدت نسبا گوتاهی به وقوع می‌پیوندد با شتاب گسترش می‌یابد. به اوج می‌رسد و به سرعت افول می‌کند. ۵- شایعات: شایعه موضوع خاصی است که برای باور همگان مطرح می‌شود و از فردی به فرد دیگری منتقل می‌شود (شمس و همکاران» ۱۳۹۷: ۱۰۵). ٩- هیستری جمعی (شیدایی جمعی): اهیستری جمعی زمانی رخ می‌دهد که افراد جامعه همزمان تحت یک محرک تنش‌زا واقع شوند (خلیل زاده و همکاران, ۱۳۹۱: ۶). نظریه‌پرذازان شبدایی جمعلا برواین ان که/واکش چرشه‌ای و ذایره‌وار غلت و مکانیزمی است که از طریق آن هیستری توده‌ای؛انتقال می‌یابد (109 :1985 ,116۲ن/۸). اثرات اقتصادی: شیوع کرونا بسیاری از کسب‌وکارهای تجاری را دچار رکود کرده است. نمایشگاه‌ها کنفرانس‌ها رویدادهای,.ورزشی و دیگر اجتماعات بزرگ و همچنین مسسات فرهنگی مانند گالری‌ها و موزه‌ها به طور ناگهانی متوقف شاه‌اند ( 1000 7 :2020 ,9121890۳ 200). رشد اقتصادی اروپا با سرایت به کشورهایی مانند فرانسه» ایتالیا و آلمان متوقف شده است و باعث تأثیراتی بر اقتصاد آمریکا بوده به گونه‌ای که با مداخله عظیم ۷۰۰ میلیارد دلاری بانک مرکزی آمریکا بازارهای مالی, پیامدهای روانی: ترس تعمیم‌یافته و رفتار بیش واکنشی ناشی از ترس» شیوع پیدا مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... /۷ کرده و با کم‌رنگ شدن سیستم‌های حمایتی و گسترش انزوای اجتماعی افراد از نظر روحی و روانی آسیب‌پذیرتر شده‌اند که این امر را می‌توان در بین کودکان و کارکنان بهذاشت:و درمانمشاهده کرد به: نحوی که:برای کودکان ارتباط نذاشتن با همکلاسی‌ها؛ دوستان و معلمان, کمبود فضای مناسب در خانه و مشکلات مالی خانواده مشکلات منفی و پایداری مانند انواع ترس انزوای جسمی و اجتماعی, خستگی و بی‌حوصلگی. بی‌توجهی و تحریک‌پذیری ایجاد کرده است و استرس و اضطراب و بی‌خوابی از پیامدهای اجتماعی: از مهم‌ترین پیامدهای اجتماعی فاصله گذاری اجتماعی به شیوع ویروس کرونا می‌توان به تأثیراتی در حوزه خانواده» حوزه آموزش» کسب‌وکار اشاره کرد. در حوزه خانواده که هنوز انجام کار خانگی و پروزش فرزندان یک کار زنانه تلقی می‌شود اجرای سیاست در خانه بمانیم موجب افزایش بار مسئولیت زنان و فشار کاری آنان شده که می‌تواندعاملی برایهلصایتگ و افزایش لفات خانوادگی باشد که نخود می‌تواند بر خشونت خانوادگی منجر گردد: سازوکارهای اجتماعی که موجب همدردی و همدلی در میان اعضای جامعه می‌شرود..مانند انواع مراسم؛اجتماعی در حال حاضر برگزار نمی‌شود به‌عنوان مثال مراسم سوگواری که نقش مهمی در التیام آلام سوگواران دارد در حال حاضر برگزار نمی‌شود و سوگ ابراز نشده به یک چالش جدی تبدیل شده است فراهتی (۱۳۹۹) در پژوهشی با عنوان پیامدهای روان‌شناختی شیوع ویروس کرونا در جاسعه و با اشتفاد: از مطالعات کتابغانه‌ای تشان داده است ترس زوانی از سرایت ویروس کرونا اغلب منجر به بسیاری از مشکلات روحی و روانی ازجمله استرس و علیزاده فرد و همکارانن (۳۹۹) در پژوهشی با عنوان پیش‌بینی سلامت روان ب ۸ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری. سال یازدهم شماره سی و نهم. تابستان ۱۶۰۰ اساس اضطراب و همبستگی اجتماعی ناشی از بیماری کرونا نشان داده است که اضطراب بیماری کرونا (به صورت منفی) و همبستگی اجتماعی ناشی از بیماری کرونا ایمانی جاجرمی (۱۳۹۹) در یک پژوهش کیفی با عنوان پیامدهای اجتماعی شیوع ویروس کرونا در جامعه ایران؛ نشان داده است که فاصله‌گذاری اجتماعی به‌عنوان اصلی‌ترین سیاست اتخاذ شده در کشورها پیامدهایی مانند کاهش احساس همبستگی اجتماعی, افزایش انزوای اجتماعی, خشونت خانوادگی و فشار بر زنان را در بر داشته و چیت‌ساز (۱۳۹۹) در پژوهشی با عنوان کرونا و دین‌داری: چالش‌ها و تحلیل‌ها نشان داده است باوجود اعتقاد بر اینکه کرونا باعث کاهش تعلقات مذهبی در عرصه اجتماعی می‌شود و بسیاری از مناسک مذهبی تعطیل شده‌اند» اما دین از عرصه اجتماع کج کارکرد نبوده بلکه خداجویی و افزایش دین‌داری:نیز را در‌صحن, جامعه ایجاد کرده است. حاثری (۱۳۹۹) در یک پژوهش کیفی با عنوان اقدامات محلی در بحران‌های جهانی, حق بر شهر و نقش مراکز حمایت اجتماعی و مدیریت بحران محلات در مقابله با شیوع بیماری کرونا (شهر تهران) نشان داده امشنت کنه.اثرات روانی و اجتماعی ناشی از بحران‌هایی چون شیوع کرونا در شهرهایی چون تهران چه از لحاظ ابزار و توانمندی‌های مقابله با شیوع و چه تبعاتی در روابط میان شهروندان و نظام حکمروایی و مدیریت شهری هرچه بیشتر حاکی از اهمیت اتخاذ سیاست‌ها و تدوین برنامه‌ها و طرح‌های حمایت اجتماعی متمرکز و پیوسته و البته در مقیاس محلی است. عبدالهی و همکاران (۱۳۹۹) در پژوهشی با عنوان برساخت اجتماعی کرونا و سیاست‌های مقابله با آن. مطالعه موردی کاربران فضای مجازی» نشان داده‌اند که مردم نسبت به عملکرد دولت و اکثریت مردم نگرشی انتقادی داشته‌اند. رعایت نکات بهداشتی و محدودیت در ترددهای شهری و بین‌شهری,» بیش از سار راهکارها مورد توجه اسکندریان (۱۳۹۹) در پژوهشی با عنوان ارزیایی پیامنهای ویروس کرونا بر سبک مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... /٩ زندگی (با تأکید بر الگوی مصرف فرهنگی) با یک روش کیفی نشان داده است که بحران ویروس کرونا و شرایط قرنطینه» پیامدهای متعدد مثبت و منفی بر الگوی مصرف فرهنگی خانواده ایرانی به همراه داشته است. بحران کرونا و شرایط متعاقب آن مجاب شده است که در حوزه مصرف کالاهای فرهنگی, الگوهای مصرف دیداری و شنیداری بسیار تقویت شود. الگوی مصرف مکتوب» تغییرات مثبت داشته است. برووگ و همکاران! (:۲:۲) در.پژوهشن فرا تحلیلی به بروسی ۶٩ مقاله که به اثشرات قرنطینه بر کادر درمان و آحاد جامعه در حین بروز بیماری‌های واگیر در جوامع گوناگون انجام شده بود پرداختند. آن‌ها به اين نتیجه دست یافتند که پژوهش‌های بررسی شده به اثرات روان‌شناختی منفی قرنطینه شدن ازجمله؛ علائم استرس پس از سانحه (81570)» لیو و همکاران" (۲۰۱۹) نیز در.پژوهش کیفی به؛بررسی,منابع و علائم استرس‌های روان‌شناختی پرستاران چینی در درمان ابولا (۳:۳0۵12) در شیرالئون پرداختند. آن‌ها به این نتیجه دست یافتند که اقدامات منانشب و نامه ریشرّی شه و البته حمایت روانی و ی (۲۰۱۸) در پژوهشی که به تجربیات پرستاران از مراقبت بیماران مبتلا به سندرم حاد تنفسی در کره جنوبی پرداخته است و به این نتیجه دست يافت که تنها توجه به مراقبت‌های بهداشتی پرستاران برای مقابله با بیماری‌های عفونی بیماران کافی نیست بلکه مراقبت‌های روان‌شناختی برای کاهثن: انسترس‌ها؛و فشارهای روانی برای آن‌ها از نتایج مطالعات می‌توان استنباط کرد که ترس روانی از کرونا می‌تواند منجر به اختلالات ذهنی (فراهتی» ۱۳۹۹)» بیماری‌های اجتماعی و کاهش همبستگی (علیزاده فرد و همکاران» ۱۳۹۹)» اختلال در کسب‌وکارها (ایمانی جرجامی, ۱۳۹۹)» تعطیلی اماکن ۰ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ مذهبی (چیت‌ساز ۱۳۹۹)» اختلال در روابط شهروندان (حائری» ۱۳۹۹) و محدودیت ترددهای شهری (عبداللهی و همکاران؛ ۱۳۹۹) شده است. مطالعات پیشین راهنمای کاملی برای تدوین فرضیه‌ها و تکمیل ادبیات نظری هستند. با این وجود این مقاله سعی شهر در جریان بحران کرونا؛ شمشیر دو لبه است: اول اين که شهرها بخش بزرگی از مشکل را دارند زیرا گسترش و انتقال بیماری‌های عفونی از طریق افزایش تماس انسانی را تشذدید می‌کند و ذوما شهرها تقش.مهمسی ذر آماهه‌سازی» کاش و سازگارق با توجه زیادی نشان داده‌اند و جنبش اجتماعی را؛نتیجه جانبی دگرگونی اجتماعی فوق‌العاده سریع تلقی می‌کنند.(مرادی و همکاران؛ ۱۳۹۲: ۱۳۷). در نظریات کارکردگرایانه اگرچه آشوب‌های اجتمناعی نوعی عارضه و بیماری اجتماعی تلقی می گردند اما جامعه در روند حرکت خود ناگزیر از ابتلای به این بیماری است. از نظر این دیدگاه هر جامعه‌ای در طول حیات خود به دلیل افزایش تقسیم کار اجتماعی و پیچیده تر شدن روابط درونی» دائما هنجارها؛ ارزش‌ها و نقش‌های اجتماعی جدید به وجود می‌آورد که افراد باید خود را با آن‌هتا انطباق دهند تا بتواند در شرایط جدید اجتماعی جای بگیرند و همبستگی خود را درون انسجام اجتماعی حفظ کنند؛ اما افراد جامعه همواره قادر نیستند این عمل را انجام بدهند و به‌خصوص اگر سرعت تغییرات زیاد باشد قدرت انطباق سریع خود را با آن‌ها ندارند. در این حالت چنانکه قدرت حاکم در جهت کاهش فشارها اقدام کند جامعه می‌تواند به سوی آرامش پیش رود اما چنانکه پاسخ قدرت حاکم به اضطراب‌های مردمی سرکوب باشد. جامعه به سوی رادیکالیزه شدن و خشونت گسترده سیاسی پیش خواهد رفت (فکوهی, ۱۳۷۸: ۷۸-۷۹). مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... /۱۱ دیدگاه دورکیم و کنش جمعی: به نظر دورکیم جوامعی که در مرحله گذار تاریخی‌شان قرار می‌گیرند و مواجه با بحران گذار می‌شوند مرحله‌ای انسجام سنتی دچار فروپاشی شده و انسجام جدید جایگزین انسجام سنتی نگردیده است. مستعد داشتن رفتارهای جمعی جدید می‌شود. بنابراین فقدان وفاق جمعی زمینه را برای بروز رفتارهای جمعی که جنبش‌های اجتماعی صورتی از این رفتارها هستند فراهم می‌کند (غفاری»۱۳۸۴: ۱۵۲). از نظر دورکیم» سرچشمه هر گونه فعالیت اخلاقی» تبعیت منافع خصوصی از منافع عمومی است و تبعیت منافع خصوصی از منافع عمومی, متضمن روحیه فداکاری و ایثار بوده که یک ویژگی اخلاقی است (38 :1938 ,0ژه 00 10). دیدگاه پارسونز و کنش جمعی: از نظر پارسونز کجروی‌ها ناشی از ساخت جامعه نیستند. بلکه نواقص موجود در ساخت جامعه باعث بروز آن‌ها می‌گردند. او در تفسیر این مطلب که چگونه رفتار انحرافی"جمعی.به وجوه می‌آیند. اعتقاد دارد که هنگام سدت گیری عدم تعادل اجتماعی تنش‌های شخصیتی در تمام پایگاه‌های اجتماعی بروز می‌کنند و در این حالت کسانی که احساسّات خحضمانه خود را با ارتکاب جرائم و کجروی‌ها ظاهر می‌سازند. به‌تدریج به یکدیگر ملحق"می‌شوند و گروه‌های کجرو يا یک نهضت اعتراض آمیز ایجاد می‌نمایند. حتی به نظز او ایدئولوژی را کسانی خلق می‌کنند که دارای انگیزه‌های ناشی از نیازهای روانی. تجربیات شخصی, تنش‌های حاصله از عدم تعادل اجتماعی یا مجموعه‌ای از همه اين‌ها هستند (جانسون. ۱۳۶۳: ۱۱۰). پارسونز بر این باور است که منشا تغییرات,رفتاری یا اتیونی/ اس یا درونی. عوامل بیرونی را می‌توان به تغییرات اقلیمی» تکنولوژیکی یا جمعیتی و حتی تغییرات ایجاد شده در سایر نظام‌ها که محیط را می‌سازند نسبت داد؛ اما عوامل درونی از نظر پارسونز به نقش فشارها و تنش‌های اجتماعی بر می‌گردد. او فشارها و تنش‌ها را مشکلات درونی و تناقضات. برخوردها و ناسازگاری‌هایی که کار نظام را سنگین‌تر دشوارتر و کارایی‌اش را کمتر دیدگاه اسملسر و کنش جمعی: اسملسر بر آن است که بروز رفتار جمعی حاصل ۲ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ نوسازی جامعه و گسترش تقسیم کار است که موجب اختلال در همبستگی اجتماعی می‌گردد. در نتیجه مکانیزم‌های همبستگی از جذب پیچیدگی‌های فزاینده عاجز می‌شوند. اجزا و ساخت‌های نوپدید. نمی‌توانند با اجزا و ساخت‌های دیگر روابط متقابل داشته باشند. به این ترتیب خطر فروپاشی تعادل اجتماعی پدید می‌آید. این فقدان همبستگی و عدم تعادل کلی در سطح فرد موجب پیدایش فشار روحی و اضطراب می‌گردد. که بی‌شباهت به وضعیت آنومی دورکهایم نیست. در این شرایط احتمال وقوع انواع رفتار جمعی نظیر شورش» جنبش اجتماعی» هراس‌های جمعی و انقلاب افزایش می‌یاید (بشیریه» ۱۳۷۳: ۵۳). اسملسر معتقد است رفتار جمعی رفتاری نهادینه شده نیست. بسته به میزان نهادینه شدنش از ماهیت متمایزش کاسته می‌شود. رفتار جمعی رفتاری است چنان شکل یافته که پاسخگوی دیدگاه تعامل گرایی ماکس وبر و کنش جمعی: به نظر وبر جنبش‌های اجتماعی به عنوان نوعی رفتار جمعی ريشه در نظام؛عقیدتی وامعنایی, که کنشگران به رفتار کنش‌های خود می‌دهند. دارد. گروه‌های اجتماعی خود را متعهد به تاریفی کلی از جهان و خودساخته و می‌کوشند جهان خواد را بر اساللش#این تعاریف, تغییر دهند. لذا برای فهم رفتارهای جمعی باید این تعاریف را شناخت (اسملسر, ۱۳۸۰). به نظر وی رفتارهای جمعی متشکل از گروه‌هایی از مردم هستند که در زمینه‌ای از نارضایتی نسبت به محیط اجتماعی مستقر به نحوی به نظام عقیدتی واحدی, اعتقاد پیدا می‌کنند و بر اساس آن اعتقاد به صورت جمعی عمل می‌کنند و به‌وسیله پیام اجتماعی خود جامعه را بسیج دیدگاه گوستاو لوبون و نظریه سرایت: نظریه سرایت که توسط لوبون شکل گرفت بر ماهیت تقلیدی رفتار جمعی حاصل از واگیری عاطفی تأکید دارد. مثلا در صورتی که برخی شرکت‌کنندگان در یک حرکت ابتدا مسالمت‌آمیز اعتراضی خشمگین و با وحشت‌زده شوند این حرکت ممکن است به هرج‌ومرجی عظیم تبدیل گردد. وی تأکید فراوانی بر تأثیرات مخرب جمعيت‌ها دارد. وحدت و اتحاد روحی ساری در جمعیت بر توانایی‌ها و قابلیت‌های منطقی فرد غلبه می‌نمایند. به باور لوبون» افراد تحت تأثیر غرایز مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... / ۱۳ دست: به اغمال مخرب می‌زشد که معسولا سرکوب می گردند ( ,89ل ان به ۳۶ 4 :1987). هرچند لبون در توصیفات خود در زمینه تأثیرات اتحاد روحی ساری لحنی صریح و روشن دارد» اما در توضیح این مسئله که چگونه این اتحاد روحی در دیدگاه هانری لوفور: لوفور بر این باور است که تمامی ساکنان می‌باید به عنوان شهروندان در تصمیم سازی‌های شهر شرکت نمایند. یعنی از واژه ساکن بودن که شمول گسترده‌تری از شهروندی ذارفه استقاده می‌کند و مشق است قردی که ساکن شهر است باید به‌مثابه یک شهروند رسمی دیده می‌شود (فنی» ۱۳۹۹: ۲۱۳). درنهایت می‌توان گفت. حق به شهر یک حق جمعی برای تمام افرادی است که در شهر ساکن هستند. این حق نه‌تنها حق استفاده از آن چیزی است که در فضای شهری وجود دارد. بلکه همچنین شامل تعریف و ایجاد آن چیزی.است که.باید در شهر.به‌منظور پاسخ به نیازهای انسانی جهت زندگی شایسته وجود داشته باشد (28 :2008 ,ل(غ۲12۳۷). می‌توان براساس دیدگاه لوفور استنباط کرد که کرونا ویروس جدید:؛ علاوه بر همه پیامدهای اجتماعی-اقتصادی, منطق حاکم بر سیاست و اخلاق"جهانی را اهم.روشن‌تر کزدابه این معنا که واقعیتی کاملا مادی و دانشی با سیستم‌های اخلاقی و الیاسی»«وابستگی متقابل شدیدی دارد که باعث شده تا افراد علاوه بر حفظ حقوق فردی,» به دنبال سلامت بستگان و دیگر ساکنان شهر هم باشند. در اغلب کشورها سارّمان‌ها و نهادهای آمدنی آوشهری, رایزنی‌ها و اقدامات گوناگونی مرتبط با حفظ سطحی از توانمندی و قدرت اجتماعی-اقتصادی مردم شهرها در پژوهش حاضر از رویکرد کیفی با تاکید بر عینی‌گرایی اشترواس و کوربین استفاده شده است. در این روش محقّق به طور منظم و روشمند به دنبال توسعه نظریه‌ای است که به تبیین فرآیند» کنش و تعامل در موضوع مورد مطالعه خود بپردازد. جامعه آمازی ۶ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ مورد مطالعه کلیه شهروندان کرمانشاه می‌باشند که در زمان شیوع ویروس کرونا ساکن در این شهر بوده‌اند. بر اساس آمار سرشماری نفوس و مسکن سال ۰۱۳۹۵ این شهر بیش از ۹۴۷ هزار نفر جمعیت دارد. معیارهای ورود به مطالعه شامل شرکت‌کنندگان در پژوهش به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه تا زمان رسیدن به اشباع ادامه یافت و در مجموع ۰ شهروند مصاحبه شدند. معیارهای انتخاب شرکت‌کنندگان در پژوهش ۱- تجربه قرنطینه را در ۳۸ روز گذشته داشته باشند ۲- شهروندانی که تمایل به شرکت داوطلبانه در پژوهش داشتند. در مطالعات مبتنی بر نظریه بنیادین تا زمان اشباع در مورد مفهوم پدیده مورد بررسی بایستی نمونه‌گیری ادامه یابد؛ تا جایی که با برای جمع‌آوری اطلاعات از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد که با توجه به سوالات کیفی پژوهش و متمرکز بر تجارب اجتماعی» روان شناختی شهروندان در زمان شیوع ویروس کرونا طرح‌ریزی و اجرا گردید. قبل از مصاحبه اطمینان حاصل شد که شیرکت‌کندگان در پژوهش با موضوع دزگیری داشته‌اند و تتجاربی در این زمینه داشتند. همچنین» بررسی شد که مصاحبه‌شونده با موضوع ارتبناط برقرار کرده و قصد بیان نیازهای تجارب روان‌شناختی و اجتماعی خود را دارد. سوّالات با توجه به موضوعات تحت بررسی بر اساس راهنمای مصاحبه آورده شد. نوع سوالات از نوع کاوشی بود. نمونه ای از سوالات شامل: تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا چگونه اجتماعات فعال (خشمگین) را به وجود می‌آورد؟"تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا چگونه اجتماعات نمایشی (وحشت‌زده) را به وجواد می‌آورد؟ بود. در ابتدای مصاحبه پژوهشگر به معرفضی خود و موضوع تحقیق پرداخت. حداقل زمان مصاحبه ۴۵ دقیقه و حداکثر ۶۵ دقیقه و در مجموع ۱۰۹۹ دقیقه بود. مصاحبه‌ها از ۲۸ خرداد سال ۱۳۹۹ تا ۸ مهرماه ۱۳۹۹ و در بازه زمانی ۱۳ روزه به طول انجامید. تمام مصاحبه‌ها به دلیل شرایط موجود به صورت تلفنی و با تعیین وقت قبلی مشخص شدند. همچنین, از شرکت‌کنندگان در پژوهش خواسته شد که نوشته‌ها و یا متونی هم که در این باره تنظیم کردند برای پژوهشگر ایمیل مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... /۱۵ کنند. پس از پایان هر مصاحبه, مصاحبه‌های ثبت شده پیاده‌سازی و آماده کدگذاری و تجزیه وتحلیل شدند. تحلیل‌ها در نرم‌افزار مکس کیودا" انجام گرفت. نرم‌افزار مکس کیودا برای کدگذاری و تحلیل داده‌های کیفی استفاده می‌شود. نرم‌افزار مکس کیودا در رویکردهای مختلف پژوهش کیفی از جمله گراندد تئوری» پدیدارشناسی» تحلیل محتوا پژوهش تاریخی, مطالعه موردی استفاده می‌شود. استفاده از این نرم‌افزار جهت کدگذاری داده‌های کیفی» این امکان را برای پژوهشگر فراهم کرد تا به صورت همزمان کدها قطعات کدگذاری شده و مصاحبه‌ها را مورد تحلیل قرار دهد. در مطالعه حاضر در پایان هر مصاحبه و ثبت یادداشت برداری‌های میدانی, ابتدا بیانات ثبت شده شرکت‌کنندگان مکررا تسیل جاا اولاداکشینپکلمه به کلمه رزوی کاغذ نوشته می‌شود و مصاحبه نوشته می‌شود واجهت درک احساس و تجارب شرکت‌کنندگان چند بار مطالعه می‌شود و در مرحله دوم پس از مطالعه همه توصیف‌های شرکت‌کنندگان» زیر اطلاعات با معنی» بیانات مرتبط باپدیده مورد بحث, خط کشیده می‌شود و به این طریقی جملات مهم مشخص می‌شوند. مرحله سوم که استخراج مفاهیم فرموله است.» بعد از مشخص کردن عبارات مهم هر مصاحبه, سعی گردید تا از هر عبارت یک مفهوم که بیانگر معنی و قسمت اساسی تفکر فرد بود استخراج شود البته پسن از کسب این مفاهیم تدوین شده سعی شد تا مرتبط بودن معنی تدوین شده با جملات اصلی و اولیه مورد بررسی قرار گیرد و از صحت ارتباط بین آن‌ها,اطمیشان خاصل شود. بعد از استخراج کدها مفاهیم تدوین شده به دقت مطالعه و بر اساس تشابه مفاهیم آن‌ها را دسته‌بندی نمودیم. به این روش. دسته‌های موضوعی از مفاهیم تدوین شده تشکیل گردید. در مرحله پنجم. نتایج برای توصیف جامع از پدیده تحت مطالعه به هم پیوند یافت و دسته‌های کلی‌تری به وجود آورد. در مرحله ششم» توصیف جامعی از پدیده تحت مطالعه (تا حد امکان با بیانی واضح و بدون ٩ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ تمامی شرکت‌کنندگان (۲۰ نفر) در مطالعه شهروندان شهر کرمانشاه بودند. دامنه سنی آن‌ها از ۲۸ تا ۵۹ سال با میانگین سنی ۷/۸ 2۲ ۴۳/۵ سال بودند. همگی متأهل بودند و ۲ نفر (۶۶/۶) زن و ۸ نفر (۲۳/۴) مرد بودند ۱۱ نفر (۵۳/۳) شاغل بودند و ٩ نفر (۴۶/۷) خانه‌دار یا شغلی نداشتند. یافته‌های حاصل از پژوهش در قالب مقولات عمده» فرعی و مفاهیم مشخص گردید. در بررسی نتایج ۱ مفهوم و ۵ مقوله فرعی به دست جدول ۱ مقولات عمده. فرعی و مفاهیم استخراج‌شده از مصاحبه‌های انجام‌شده مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... /۱۷ ۱-رشد احساسات منفی, سردرگمی و بدبینی: شرکت‌کنندگان در پژوهش با شیوع ویروس کرونا و تجربه قرنطینه شدن در خانه با احساسات منفی و شدیدی هم چون؛ شوک و ناباوری, استرس شدید. بدبینی و احساس تنفر از افراد بی‌ملاحظه و عصبانیت از عدم اقدامات درمانی سریع همانند ساخت واکسن روبه‌رو شدند. به‌عنوان مشال یکی از شرکت‌کنندگان تجربه خبردار شدن از همه‌گیری ویروس را این گونه اظهار دائشست: «اولین باری که خبر ویروس را شنیدم که به ایران آمده و دو نفر در شهر قم درگذشتند شوکه شدم و اصلا باورم نمی‌شد. تصورم اين بود که این ویروس برای چین است و ما نمی گیریم». همچنین» این احساسات در برخی دیگر افراد با استرس شدید همراه شد. باغتران مثال ازواقعا آسترس و فشار ی بروانی بر من زیاده شده. من مذت‌ها بود. که یگنر ناخن‌هایم را نمی‌جویدم و دست‌هایم را فشارانمی‌دادم؛ اما این روزها دائم دست هام فشار می‌دهم و خیلی ناراحت ام»..قرنطینه خانگی طولانی.در.بسیاری از افراد احساس سرخوردگی و افسردگی ایجاد یلد گیگ سقی کوافرایط روان شسناختی آضراد را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشر اخباژ کذب و آدعاهای ساختگی و دروغین درباره معجزات برخی داورها يا گیامان یلعای هم مپزشکی در فضای مجازق است که خیلی از افراد سردرگم می‌کنلا به‌عنوّانمنال "شب رکت‌کننده‌ای گفت: «واقعا این خبرهای دروغین, کلیپ‌های غیرواقعی و توصیه‌های اشتباه مثل خوردن الکل صنعتی که خیلی‌ها رو کشته و یا طب سنتی و همه اين‌هادر فضای مجازی مردم رو گیج کرده و درنهایت استرس افراد رو افزایش "داده ,اسئت. تبخوب اگراقرار بود همه دکتر و پرستار بودند بدون اینکه درس بخوانند چرا دانشگاه درست کردند؟ واقعا مردم سردرگم شدند). ۲- تغییر در فهم آموزه‌های دینی: در ایام کرونا و نیز پس از کرونا تا مدتی انسان‌ها متوجه خواهند بود که این گونه نیست که همه چیز تمام شده باشد و انسان بی‌نیاز از دا باشد.. یکی از پاسخگریان می‌کوید: #کروتا سقیقتا یادآور قست‌های بی‌شمار الهی بود که بشر سال‌ها و بلکه قرن‌های متمادی آن‌ها را به فراموشی سپرده بودند و چنان در این نعمت ها غرق بودند که حتی متوجه برخی از اين نعمت‌ ها نبودند. نعمت های چون دید ۸ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ و بازید از نزدیکان و خویشاوندان» بوسیدن روی مادر و دست پدر نوازش بی‌اضطراب و توأم با آرامش هر چیزی که دم دست ما بود. استشمام هوای آزاده بیرون رفتن و برگشست بی دغدغه و ترس, جمع های دوستان و دور همی دوستان و اقوام و نوشیدن فنجان چای در کنار دوستان و صدها فعالیت ممنوعی که این روزها از آن‌ها بر حذریم». در میان قشر متدین جامعه شاهد کمک‌های مالی» بهداشتی و از همه مهم‌تر حضور عملی در بیمارستان ها و مراکز بهداشتی جمع کثیری از متدینان از جمله طلاب و علمای دینی در ایران بودیم. طیف بزرگی از مردم هم خودجوش و باانگیزه های الهی و دینی به فقرا و نیازمندان کمک‌های مالی و معیشتی نمودند و این نهضت همچنان ادامه دارد. ۲- رشد وسواس‌های فکری- عملی پیرامسون بدن و شستشو: برخی از مصاحبه‌شوندگان به وسواس فکری برای تقویت سیستم ایمنی بدن دچار شدند. به عنوان مثال شرکت‌کننده‌ای در اين باره گفت «به شدات به سیستم ایمنی بدن خودم و خانواده حساس شدم. دائم تقویت کننده و ویتامین می‌خورم تااقوی باشم». همچنین استفاده بیش از حد از الکل و مواد شوینده نیز درامیان شرکت‌کنندگان,به گفته خودشان افزایش چشمگیری داشته است. همچنین به دلیل توصیه‌آمکرر به شستشوی دست‌ها افراد پس از مدتی افکار وسواسی و درگیری فکری دائمی با کثیفی خود و دیگران دارند. به عنوان مثال شرکت‌کننده‌ای گفت: «واقعا همه‌اش احساس می‌کنم دست‌های خودم و بقیه کثئیفه. از نانوا و سوپری همه‌اش حس بدی بهم دست می. ده. خرید: کردن برای خانه از طرفی عذابی علیم شده. چون هر چیزی که می‌خرم را باید قبل از ورود به خانه ضدعفونی کنم. مثلا جعبه‌ها و ظروف و کیسه‌های پلاستیکی را ضدعقونی و یا می‌اندازم تا آلودگی وارد خانه نشود. حالا هر بار خرید کردن مساوی با کلی استرس و کار و زحمت مضاعف شده». مضاف بر این افراد در این شرایط رفتارهای احتکار گونه هم پیدا می‌کنند و وسواس جبری برای انبار کردن مواد ضدعفونی و دستکش در آن‌ها بیشتر می‌شود. از طرفی کرونا سبک زندگی و دیدوبازدیدهای فامیلی را مختل کرده و منجر افزایش ۳- دغدغه‌های فکری پیرامون به خطر افتادن سلامت خانواده: در شرایط زندگی در مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... / ۱۹ قرنطینه احساس مسئولیت و ترس شدید از به خطر افتادن سلامت اعضای خانواده بسیار افزایش می‌یابد. برای مثال شرکت‌کننده‌ای در این زمینه گفت: «احساس مسئولیت شدید در قبال مطالعه دیگران به مطالعه و تماشای فیلم می‌کنم. دائم نگرانم فرزندانم حوصله‌شان سر برود. برای خودم هم همین کار رو می‌کنم؛ اما خوب واقعا چقدر فیلم و کتاب». همچنین افراد دائم به والدین خود به دلیل سن بالای آن‌ها توصیه درمانی و مراقبتی می‌کنند و این‌رو وظیفه هر روزه خود کرده‌اند. برای مثال: «واقعا نگران هستم. هر روز زنگ می‌زنم و توصیه دائمی بهداشتی به والدین خودم می‌کنم. قبلا حال شون رو می‌پرسیدم حالا علاوه بر حال شون هی باید یادآوری کنم از خودشان مراقبت کنند). علاوه بر موارد گفته شاه افراد در شرایط شیوع این بیماری و ماندن در خانه دائم نگران بیمار شدن خود یا خانواده‌شان هنگام خروج از منزل هستند. به عنوان مثال: «خوب نمی شه دام خونه بود. بالأخره باید پرسم بیرون نون یا سبزی و میوه يا مایحتاج بخریم. مثلا تو خونه مّااتوهرم مسئول این کار است بعضی وقت‌ها هم خودم می‌روم. همین که می‌روم و برمی‌گردم دائم تا چند ساعت بعد فکر ۶- دغدغه‌های اقتصادی و ترس از فردای خلاصی از کرونا: در پی ماندن در خانه افرادی که مشاغل آزاد دارند یکی از نگرانی‌های شدیدشان مشکلات و عواقب مالی است. برای مثال شرکت‌کننده‌ای گفت «من در مدیر یک شرکت خصوصی هستم که ۱۱ تا کارمند دارد و الا که بیش از یک ماه خانه‌نشین شده‌ام و هیچ درآمدی نداشتیم» خیلی نگرانم. چند نفر رو باید بیرون کنم؟ واقعا به نظرم این مسئله اگر بیشتر از خود بیماری خطرناک نباشد اما به‌قدر خودش آدم رو دیوانه می‌کند. اصلا افسردگی گرفتم و شب‌ها با قرص خواب می‌خوابم». نگرانی دامن گیر برخی از ترس تعدیل نیرو به‌ویژه در کسب وکارهای خصوصی بسیار زیاد است. همچنین نگرانی از فردای خلاصی از کرونا و آینده‌ای مبهم در تجارب افراد در قرنطینه باعث مشکلات روان‌شناختی مضاعفی برای آن‌ها شده بود. برای مثال: «حالا بالاخره که این طور نمیمونه و این ماجرا هم تمام می شه اما فردا چی می شه؟ با این گرونی ها و مشکلات روانی مردم. مثلا اونهایی که نتوانستند ۰ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ برای مرده‌شان سوگواری کنند یا مراسم بگیرند؟ بالاخره در فرهنگ ما ایرانی‌ها خیلی مهمه به عزیزان از دست رفته احترام بگذاریم؟ بعدش کارمان چه می‌شود؟ دانشگاه چه می‌شود؟ خوب کیفیت آموزش مجازی که مثل حضوری نیست؟ به نظرم از فردا باید مطابق جدول فراوانی میزان تکرارپذیری مقولات عمده در خروجی نرم‌افزار مکس کیودا در جدول ۲ پاسخگویان بیشترین تجربه زیسته را در مقوله رشد احساسات منفی, سردرگمی و بدبینی با فراوانی ۲۳/۸۸ درصد تجربه کرده‌اند که این مقوله زیرمجموعه جماعت نمایشی (وحشت‌زده)» تأثیر رسانه‌ها بر اعضای جامعه می‌باشد و در نمودار دایره ۱ با رنگ آبی نشان داده شده است.و دار نمودارامضامین ۲ با رنگ قرمز هایلایت شده است. به همین ترتیب مقوله رشد وسواس‌های فکری- عملی پیرامون بدن و شستشو که جز مضامین عمده؛.شکل‌گیری تفکر بیوتروریسم.» تغییر در سبک زندگی مردم با ۲۳/۶۹ درصد فراوانی و رنگزرد دز نمودار دایتره و با رنگ سبز در نمودار جدول ۲ جدول فراوانی میزان تکرارپذیری مقولات عمده در متن رشد وسواس‌های فکری- عملی "بیرامون بان و شستشو ۳۳ ۲۳۳/۶۹ دغدغه‌های فکری پیرامون به خطر افتادن سلامت خانواده ۵ ۱۹/۸۵ دغدغه‌های اقتصادی و ترس از فردای خلاصی از کرونا ۱۱۵ ۱۰/۷۷ مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... / ۲۱ رشد وسواس های فکری- عملی پیرامون بدن و ۱۸:۰۵ 88 دغدغه‌های اقتصادی و ترس از فردای خل(صی از کون 88 نمودار دایره‌ای ۱ مضامین شکل‌گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر تجربه زیسته در نمودار مضامین شکل‌گیری زفتارهای جمعی نمایشی دز بستر تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا همان طور که ملاحظه می‌شود پررنگ‌ترین مفهوم حائز بیشترین تکرارپذیری و اهمیت است. به ترتیب پررنگ بودن؛ مفاهیم:رشد:احساسات منفی» سردرگمی و بدبینی» رشد وسواس‌های فکری- عملی پیرآمون؛بان و شستشو تغییر در فهم آموزه‌های دینی, دغدغه‌های فکری پیرامون به "حطر افتادناسلامگههانواده‌گ دغدغه‌های اقتصادی و ترس از فردای خلاصی از کرونا بیشترین فراوانی و اهمیت را دارند. نمودار مضامین ۲ مضامین شکل‌گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر تجربه زیسته ۲۳ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم. شماره سی و نهم. تابستان ۱۶۰۰ در مطالعه حاضر نمودار واژگان شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا به این شرح است که؛ واژگانی که بیشترین میزان تکرارپذیری را داشته‌اند با فونت درشت و پررنگ نمایش داده می‌شوند. همان طور که ملاحظه می‌شود واژه‌های؛ ویروس کرونا رفتار جمعی و ... بیشترین میزان تکرارپذیری نمودار کلمات ۳ مضامین شکل‌گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر تجربه زیسته بحران جهانی کرونا همه کشورها را دربر گرفته است. نظام‌های سیاسی در میانه حفظ اقتصاد یا حفظ جان شهروندان گرفتار شده اند. شاخص های اقتصادی در ابعاد جهانی سقوط کرده است. نیمی از جمعیت بشر به کنج خانه‌ها پناه برده‌اند و بیشتر فعالیت‌های زندگی روزمره تعلیق شده است. پروازها اندک کارخانه‌ها کم‌شیفت. اداره‌ها و نهادها خلوت, خیابان ها ساکت و زندگی جمعی مختل شده است. از منظر رویکرد تفسیری این مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... / ۲۳ بحران نتیجه اقدامات انسان است و باید به شیوه زندگی و سیاست گذاری‌های موجود شک کنیم. بر اساس انديشه تفسیرگرایانه انسان از قدیم جزئی از هستی بوده و سعی داشته است تا نگهبان هستی باشد. در دوره جدید انسان از هستی جدا شد و با اعتقاد به انسان گرایی و عقل محوری گمان کرد تافته‌ای جدا بافته است و به هر شکل ممکن باید محیط خویش را رل کند. به‌تدریج کنترل و مدیریت همه اشیا حیوانات» منابع» محیط زیست و در آخر اجتماعات انسانی غایت سیاست ‌گذاری شد. انسانی که متفاوت بود و خود را خدای هستی قلمداد کرد. حیوانات» جنگل‌ها آب» قنات» کوه‌ها و هر آنچه وجود داشست منبع انرژی و تولید قرار گرفت. این رویه کمی کردن و قصد سلطه با خلق فناوری تداوم یافت. دریا کوه» کویر» حیوانات و حتی انسان‌ها دیگر زیبا و قسمتی از کل هستی قلمداد نمی‌شدند. بلکه همه منابع انرژی و سوژه‌هایی رام اشدنی بودند که بشر هر روز در فکر فتح آن‌ها بود. میل سیری ناپذیر بشر به سلطه و مدیریت همه منابع باعث شد حدی بر فرایندهای توسعه متصور نباشد. انسان‌ها هستی را عددامّی دآدند و در رقاب ت با یکدیگر همه جریان‌های طبیعی آب» خاک» هوا و آتش را آمسیراخود خارخ"می کردند. مضامین به‌دست‌آمده از مصاخبه:با شرکت کنند گان».تلاشی.در جهت رسیدن به هدف اصلی مطالعه یعنی مطالعه جامعه‌ شناختی شکل‌گیری رفتارهای جمعی در بستر تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا بود که به‌منظور کسب بینش عمیق‌تر و غنی‌تر در مورد این پدیده انجام شد. تمام مضامین به دست ی پاسخ به این سوال را مشخص می‌سازد که تجربه زندگی در قرنطینه خانگی توسط شهروندان موردمطالعه چگونه تجربه می‌شود. رشد احساسات منفی» سردرگمی و بدبینی در طی شرایط جدید زندگی در قرنطینه خانگی یکی از مضامین اصلی استخراج شده از مصاحبه‌ها و تجارب شهروندان سره شوک و ناباوری» استرس شدید. بدبینی و حس تنفر نسبت به افراد بی‌ملاحظه, عصبانیت از عدم ساخت سریع واکنش» سردرگمی از نشر اخبار دروغ و درمان‌های توصیه شده در فضای مجازی از تجاربی بودند که شرکت‌کنندگان در زندگی در قرنطینه داشتند. اینگلهارت نظریه‌ای دارد درباره عرفی‌شدن مبتنی بر این پیش فرض که دین» مولود شرایط ۶ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ بحرانی است و متکی بر اضطراب های زندگی از قبیل ناامنی و تهدید و بیماری و مرگ. او ادعا کرده که با فرو کاستن اضطراب‌های زندگی به مدد علم و تکنولوژی و بالا رفتن سطح ایمنی و رفاه» دغدغه‌های دینی هم کاهش یافته است و خواهد یافت؛ بنابراین هر چه انسان‌ها مدرن‌تر باشند بی‌اضطراب تر خواهند بود و هر چه بی‌اضطراب تر, بی دین تر. این وضعیت مدرن به فرض آنکه صائب باشد و به تحقق هم رسیده باشد؛ خلا معنویتی را پدید می‌آورد که موجب عطش و نوعی حسرت وجودی در انسان‌ها است. این قبیل افراد در اولین موقعیت مستعدی که قرار بگیرند؛ نظیر همین کرونا؛ واکنش های دینی و معنوی بیشتری از خودشان نشان می‌دهند. دو متغیر شکل‌گیری رفتارهای جمعی فعال (خشمگین) شکل گیری رفتارهای جماعت نمایشی (وحشت‌زده) مژید یافته‌های تحقیق فراهتی (۱۳۹۹)» علیزاده فرد و همکارانش (۱۳۹۹)» ایمانی جاجرمی (۱۳۹۹)» برووک و همکاران (۲۰۲۰)» لیو.و همکاران (۲۰۱۹)+است. متغیر ارزش گذاری مردم بر مفهوم دین‌داری با یافته‌های پژوّهش چیت‌ساز (۱۳۹۹) همسو است. متغیرهای شکل گیری تفکر بیوتروریسم» تغییر در سبک زندگی مردم با یافته‌های پژوهش‌هایی حاثری (۱۳۹۹)» اسکندری (۱۳۹۹)"و کیم (۲۰۱۸) همخوانی.دارند. متغیر تأثیر رسانه‌ها بر اعضای جامعه با یافته‌های تحقیق نظری واهمکاران (۱۳۹۶) و عبدالهی و همکاران (۱۳۹۹) همخوانی دارد. یافته‌های پژوهش مرادی و همکاران (۱۳۹۳)» مرادی و همکاران (۱۳۸۸) مویدی بر متغیز اجفناس گهرومکت این انا اه افوتماغی است. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان چنین استنباط کرد که رفتارهای جمعی در دو بعک خشونت آمیز و وحشت‌زده ه شدست از روند رشد کرونا تأئیز پذیرفته است. چتانکه رشد و سرایت شدید این ویروس تمام تعاملات جاری بشری را مختل کرده است. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان گفت هرچقدر احساسات منفی, بدبینی و احساس سردرگمی نسبت به جامعه افزایش یابد به همان اندازه احساس بی‌اعتمادی به نهادهای اجتماعی نیز افزایش می‌یابد همچنین بروز گرانی‌ها قحطی و کمبود برخی از کالاها با ایجاد حس ترس و ابهام از پیامدهای اقتصادی پسا کرونا و با کاهش آستانه تحمل مردم مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... / ۲۵ میزان خشونت و رفتارهای تخریبی و جنون‌آمیز نیز افزایش می‌یابد. از طرفی تغییر در فهم ارزش‌های مذهبی به عنوان یک عامل بازدارنده در بروز رفتارهای خشونت‌آمیز عمل می‌کند و با افزایش توجه به ارزش‌های مذهبی و خویشتن‌داری در بین کنشگران» کنشگران سعی می‌کنند احساس نفرت خود را از طریق افیون مذهبی آرام کرده و به ارزش‌های اخلاقی و صبر توجه نمایند. وسواس‌های فکری و تغییر در سبک زندگی مردم و کاهش روابط چهره به چهره نیز یک نوع انزوا گرایی اجباری از یکسو و انزوا گرایی اختیاری به خاطر قطع زنجیره سرایت بر اساس مسئولیت اجتماعی از سوی دیگر منجر شده است که کنشگران با سیاست در خانه ماندن احساس سستی و بی‌انگیزگی کنند و این امر خود رفتارهای جمعی را به سمت مصرف رسانه‌ای» پیروی از مد و سبک طبیعی است که رآهکار از شناخت‌اسگله الم شود.ما ذر بحت ابعاه اجقساعی شیوع این بیماری به مواردی مانندهتم چون ضعف سرمایه اجتماعی و بدبینی و بی‌اعتمادی جامعه به مسئولین و :.. صحبت کردیم. طبعیتا راهکار نیز معطوف به همین مقولات است. در خصوص این بیماری راهکار همان شفاف سازی وقایع مرتبط با بیماری و صداقت در بیان آمار و ارقام و واقعیات:از جمله تعداد مبتلایان و توان سیستم درمانی جامعه و ... است. در نهایت این که در بحث شهرنشینی» تاب‌آوری شهرها در برابر سوانح طبیعی و انسان ساخت در هنگام.برنامه‌ریزی توسعه شهری معمولا نادیده گرفته می‌شود. بروز پدیده‌هایی مانند شیوع بیماری‌های واگیردار این ضعف‌های مدیریتی آشکار می‌کند. بازنگری در طراحی ایستگاه‌های حمل‌ونقل» تعریض پیاده‌روها جهت تشویق مردم به استفاده از دوچرخه و حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی. - اسکندریان» غلامرضا (۱۳۹۹) ارزیابی پیامدهای ویروس کرونا بر سبک زندگی با تأکید بر الگوی مصرف فرهنگی, فصلنامه علمی تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی,» ویژه پیامدهای شبرع ویروس کرونا دوره اول, شماره دوم صص ۶۶-۸۵. ٩ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ - اسکینی» سبحان و علیرضا آقاجانی (۱۳۹۷) خلق اجتماعی و رفتار سرمایه گذران, شواهدی از رفتارهای جمعی سرمایه گذران در ماه‌های مذهبی, فصلنامه علمی پژوهش دانش مالی تحلیل اوراق پهادار, سال یازدهم. شماره سی و هفتم صص ۵۲-۲۹ - اسملسر نیل (۱۳۸۰) تئوری رفتار جمعی, ترجمه, رضا دژاکام» مسسه یافته‌های نوین با - ایمانی جاجرمی» حسین (۱۳۹۹) پیامدهای اجتماعی شیوع ویروس کرونا در جامعه ایران» فصلنامه علمی تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی, ویژه پیامدهای شیوع ویروس کرونا - بشیریه» حسین (۱۳۷۳) انقلاب و پسیج سیاسی, تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - جانسون, چالمرز (۱۳۶۳) تحول انقلابی (بررسی نظری پدیده انقلاب)» ترجمه حمید - چیت‌ساز, محمدجواد (۱۳۹۹) کرونا و دین‌داری: چالش‌ها و تحلیل‌ها, فصلنامه علمی تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی, ویژه پیامدهاق شیرغ"ویروس کرونا دوره اول» -خاثری, وخید (1۳۹۹) اقدامات محلی هر تالایا جهانی حق بر شهر و نقش مراکز حمایت اجتماعی و مدیریت بحران محلات دز مقابل» با شیوع بیماری کرونا فصلنامه علمی تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی, ویژه پیامدهای شیوع ویروس کرونا دوره - خلیل زاده» رحیم و محمدرضا انوشه (۱۳۹۱). گزازش .یک مورد هیستری جمعی از استان آذربایجان غربی» مجله پزشکی ارومیه, سال سیزدهم, شماره سوم صص ۲۳۵-۲۴۳ - روشه, گی (۱۳۷۶) جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز, ترجمه, عبدالحسین نیک گهر تهران. - شمس, مرتضی و محمدمهدی فرقانی (۱۳۹۷) شبکه‌های اجتماعی مجازی و تولید شایعات در انتخابات سیاسی: مطالعه موردی شبکه اجتماعی اینستاگرام» فصلنامه مطالعصات دیداری و مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... / ۲۷ - عبداللهی, عادل و علی رحیمی (۱۳۹۹) برساخت اجتماعی کرونا و سیاست‌های مقابله با آن: مطالعه موردی کاربران فضای مجازی, فصلنامه علسی تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی, ویژه پیامدهای شیوع ویروس کرونا دوره اول, شماره دوم صص ۴۳۳-۶۳ - عضدانلی حمید (۱۳۸۴) آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی, تهران, نشر نی. - علی پور ابراهیم (۱۳۹۸) بیماری‌های واگیردار و مسئولیت اجتماعی» مقاله» موسسه همشهری - علیزاده فرد» سوسن و مجید صفاری نیا (۱۳۹۹) پیش‌بینی سلامت روان بر اساس اضطراب و همبستگی اجتماعی ناشی از بیماری کرونا پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی دوره نهم - فراهتی» مهرزاد (۱۳۹۹) پیامدهای روان‌شناختی شیوع ویروس کرونا در جامعه, فصلنامه علمی تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی؛ ویژه پیاسدهای شیوع ویروس کرونا دوره - فکوهی, ناصر (۱۳۷۸) خشونت سیاسی» تهران: پیام امروز با همکاری نشر قطره. - فوکویاما فرانسیس (۱۳۹۸) سیاست هویت کنونی و مبارزه برای به رسمیت شناخته شدن. - فنی» زهره (۱۳۹۹). تحلیل دیدگاه حق زنذگی اشهری و مواجه با بحران ویروس کووید ۰۱۹ فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران, دوره دهم شماره سوم» صص ۲۱۸-۲۱۱ - کوئن, بروس (۱۳۷۲) مبانی جامعه‌شناسی, ترجمه؛ غلامعباس توسلی و رضا فاضل,» تهران: - گیدنز, آنتونی (۱۳۷۱) سازمان اجتماعی, ترجمه. هما زنجانی زاده» تهران. سمت. - مرادی, گلمراد و صدیقه افروز (۱۳۹۲) نقش عوامل جمعیتی و اقتصادی در ایجاد رفتار جمعی جوانان مورد مطالعه شهر بوشهر فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان. سال - مرادی» گلمراد و منصور حقیقیان (۱۳۹۳) اثر ازخودبیگانگی در ایجاد و شکل‌گیری رفتارهای اعتراضی جمعی: مورد مطالعه جوانان شهر کرمانشاه» دو فصلنامه علوم اجتماعی, دوره ۸ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰ - مرادی, گلمراد و مهرداد زمانی (۱۳۹۳) بررسی نقش هراس اجتماعی در انزوای اجتماعی زنان روستایی: مورد مطالعه روستاهای دالاهی پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. - مرادی» گلمراد و بهمن سعیدی پور (۱۳۸۹) بررسی نقش محرومیت نسبی در ایجاد رفتارهای جمعی در بین جوانان شهر کرمانشاه بر اساس نظریه تعامل‌گرایی بلومر, مجله مطالصات اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. سال هفتم شماره -منتی» حسین (۱۳۹۹) بررسی اثرات ویروس کرونا بر اقتصاد جهانی, فصلنامه علسی تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی, ویژه پیامدهای شیوع ویروس کرونا دوره اول» 00۳02۵5 186 ۵۶ 1۳6۵05 ۳۵۵۵۳۵ ۵۲ عم (2019) بش۸ طاعوهمنط ۵ ۸ - و5 ۲۷۵۶۹61۷ بآ ۷۷۵۵۵1۵۲0 رظن طانهک5 مکلط جعاوطع۷۷ ملک 66ام0ظ - 6 ,6۷066 ۵6 ۵۶ 700 فزم نز 30066 ما ۳مط هه عصتاصعتهنه 1 ۵0 26۷ ۵ ,نکن کنسزه 0۳۵ 6 ۵1 00۲ (2020) :7 ,132065500 - هدمنع۲ فصه صقطات عنصع0ص2م 005۲ :0۳9۵ط 6 اک عستصصعام ۱۳6۵0 5 1۳۵۲ 16260 6 صه اقطا کدم5ع1 عطا همه عصتصصعام 00710-119 ۵۶ کا۳1۵ .(2020) بش۸ مهافت 200 27 ,1050 - -284 ,117 ,16962۳ 5عع فا ۵۶ هس70 ,بش۳8 0ص ککعصزکتا0 ,6 ,36100 آهزومامنم5 اه دعلج 156 .(1938) ۳۰ مصتعطا 1 - نله[ مظ 10070۶6۵7 بط 5 #0وزن7 نصزع‌عو770 وی نحنطعنن۸ ,6 ۳۵۳۵۵۵ - 6 00۳0۵1۳۶ مه (۸۳۹-6007-2؟) 2 کحسف ق6002 عص و 5 ۰ ع6 313۳7730۷ ۸ - ۳۷08606 16 هلنه ۸ ۵۳ 0عع22ظ (19 -00/1) 23-0 ,6 ,168060 ال عط1 من عطا ما هن 15۶۵ .(2008) 0۰ ,و11۳6 - و وعزانازطزعط0م5ع ع کعامط - ملع اه کتضز 00۳0۵ (2020) 1506۸682 - مطالعه جامعه‌شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر ... / ۲۹ 16 ۷۶۲ کاصعنادم 1۵۳ عحی هم کعمعنعمنه افععسا< (2018) ۷۰ نک - 65 (2019) .له ا2 ولا ۷۵ ,لآ ۷۵۵8 ,7 عنک ما 700 ,7 ۷۷۵08 و تافآ - 03 - اه 6 عصنط) او عمط صز کمک 6 مه کک506 اه ک اضر 0ص 6 ی م۸ نس مند ع0مع1 جصعنک عطا عصنسه صعع) 1۵۵1 01 ,36110۷107 ۵116000۷6 ۵ 7۳۵2۵۵۲ .(1985) بل .0 ,۲عللن/1 - 4 0061 [۵ 5000 ۸ .(2006) ۰ ول 30۳069 200 ۷ وظ رصن .7 ۳۰ ,80374 - 1390 ۵۶ [0۵ز ند ه۳عط وصتتط عکلحامصز 0عامع زرم اعد کا] .803010 600116006 (0987) با مصصنلانگ 0صه بظ ,13۳06۲" - ۰ / فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری, سال یازدهم» شماره سی و نهم» تابستان ۱۶۰۰	پژوهش حاضر با هدف مطالعه جامعه شناختی شکل گیری رفتارهای جمعی نمایشی در بستر تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا با روش گراندد تئوری انجام شده است. سؤال اصلی این مطالعه این است که ویروس کرونا چگونه می تواند بر شکل گیری رفتارهای جمعی تأثیر بگذارد؟ و تجربه زیسته مردم از ویروس کرونا چگونه اجتماعات نمایشی (وحشت زده) را به وجود می آورد؟ روش انجام این پژوهش از نظر رویکرد پژوهشی، کمی و از نظر گردآوری اطلاعات، روش نظریه زمینه ای است. جامعه آماری شهروندان کرمانشاه هستند که به صورت نمونه گیری هدفمند تعداد 20 نفر از آن ها مورد مطالعه قرار گرفت. جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته صورت گرفت. یافته های پژوهش با استفاده از نرم افزار مکس کیودا مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل ها نشان داد چهار مضمون اصلی که شامل؛ رشد احساسات منفی، سردرگمی و بدبینی، رشد وسواس های فکری - عملی پیرامون بدن و شستشو و تغییر سبک زندگی، دغدغه های فکری پیرامون به خطر افتادن سلامت خانواده، دغدغه های اقتصادی و ترس از دوران پسا کرونا بر رفتارهای جمعی کنشگران جامعه تأثیرگذار هستند.
52,295	347082	نمونه اولیه شامل ۱۵۹ زوج متقاضی طلاق و ۱3۶ زوج عادی بود و پس از ریزش ۱۳۲ زوج متقاضی طلاق و ۱۳۲ زوج عادی باقی تحصیلات, تفاوت‌های فرهنگی» و قومیت,.استفسار شد و شرکت‌کنندگان در تحقیق آن را تکمیل کردند. پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها داده‌ها با نرم‌افزار ۷15 5099 و با استفاده از آزمون‌های خی‌دو (90260-) و کوکران تحلیل ش تحلیل نتایج نشان داد که تفاوت فرهنگی زیاد. تفاوت مذهبی زیاد» سن زیر ۲۵ سال مرد در زمان ازدواج» سن آزیر ۲۰ سال زن در زمان ازدواج میزان آشنایی کم‌تز از شش ماه زوجین» و اختلاف تحصیلات بیش از.دو مقطع زن او مرد در دو گروه زوج‌های # استادیار گروه پژوهشی بررسی مسائل اجتماعی و روان‌شناختی ایران, پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ۸ مقايسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی» فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و متقاضی طلاق ... ازدواج مهم‌ترین واقعه یا دست‌کم از مهم‌ترین وقایع زندگی فرد است. در کشورهای غربی» از قرون وسطی تا اوایل قرن بیستم» ازدواج از جانب ساختار اجتماعی حمایت می‌شد. بعد از این دوران ازدواج به مثابه موضوعی شخصی تلقی شد که می‌بایست در خدمت خوشبختی و رفاه فرد قرار گیرد (موسوی» ۱۳۸۹: ۷۹). به این ترتیب ازدواج» به معنای منبع در گذشته نه چندان دور ازدواج در ایران از سوی خانواده شکل می‌گرفت. ازدواج پیوند دو فرد نبود بلکه پیوند دو خانواده محسوب می‌شد و در برخی موارد حتی عروس و داماد یکدیگر را تا زمان ازدواج نمی‌دیدند. دختران در سنین پایین از جانب خانواده به عقد پسر در می‌آمدند و سپس به خانواده گسترده شوهر می‌پیوستند. دختر و پسر از زمان کودکی خود را با نقش‌های جنسیتی ساژگان.می کردند.و"اختلافات زناشویی نیز با پادرمیانی ریش‌سفید خانواده و بزرگان واحمایت آخانواده‌ها فیصله می‌یافت.(کاملی, ۱۳۸۹: ۱۸۳). اما امروزه نسل جوان به ازدواجابه مثابه منبع خوشبختی»شادمانی, و رفاه می‌نگرد و نحو انتخاب زوج و نیز دخالت خانواده‌ها در گروه‌های اجتماعی جامعه متفاوت است. هرچند به نظر می‌رسد که جامعه ایزان دز مرحله گذار از جامعه سنتی به جامعه مدرن است» اما متأسفانه جامعه فقطبّه گرفتن«ظواهر و زرق وهبزق دنبای مدرن بسنده کرده است و تاحدودی هم‌چنان به سبک و سیاق سنتی خود:زندگی می‌کند. افراد هر جا که به نفع خود بدانند به طور گزینشی, از الگوهای سنتی یا مدرن استفاده می‌کنند. درواقع با داشتن نقشه گذشته می‌خواهند آدرشی را در دنیای مدران بیابند (موسوی, ۱۳۸3: ۱۲). امروزه بسیاری از دختران و پسران جوان تمایل دارند خودشان زوج خود را انتتخاب کنند و خانواده هم (به‌ویژه در شهرهای بزرگ) مسئولیت انتخاب را به منظور در امان ماندن از سرزنش‌های بعدی, به عهده فرزندان می‌گذارد. در این میان, دختران و پسران جوان نه تجربه کافی در این زمینه دارند؛ نه آموزش لازم را دیده‌انده و نه دیگر به نقش‌های سنتی در ازدوج پای‌بند هستند؛ مجموعه این عوامل باعث می‌شود که اختلافات و مشکلات در زندگی مشترک بیش‌تر شود و درنتیجه طلاق افزایش یابد (29 :2014 ,725[2). ازدواج و رابطه زناشویی اصولا مایه سکون و آرامش آدمی و منشا رشد و کمال اوست. چنان‌که خداوند هم در قرآن کریم بر اين تأکید داشته و همسران را مايه تسکین معرفضی کرده است: «من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لنسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه» (الروم: ۲۸). اما متأسفانه آن‌چه امروز در جامعه شاهد آن هستیم این است که برخی از ازدواج‌ها نه فقط باعث ایجاد آرامش و تسکین نمی‌شوند بلکه منشا بسیاری از استرس‌ها مشاجرات. و ناراحتی‌های روانی و جسمانی هستند (حکیم و زاهدی‌فر ۱۳۸۹). طلاق» به مثابه معضلی اجتماعی, می‌تواند زمينه بروز بسیاری از مسائل و پیامدهای مختلف شود و عرصه بروز بسیاری از آسیب‌های دیگر در سطوح فردی و اجتماعی, را فراهم کند. برخی مشکلات اقتصادی و معیشتی, تن دادن به ازدواج‌های موقت یا خارج از عرف اجتماعی, افسردگی» سرخوردگی و کاهش رضایت از زندگی,» پذیرش نقش‌های چندگانه و تعدد نقش‌ها روی آوردن به آسیب‌هایی هم‌چون خودکشسی؛ اعتیاد. فحشا. سرقت» انزوا و اختلال در مناسبات و تعاملات اجتماعی؛ مشکلات .و انحرافات"جنسی, فساد اخلاقی, مشکلات ناشی از عدم حضانت فرّزندان, دلتنگی, و از دّشت دادن سلامت روانی و جسمی از جمله آثار و پیامدهایی است که زنان مطلقه با آندرگیرند (کاملی» ۱۳۸۹: ۱۸۹؛ فشارهای روحی و روانی, ابتلا به انواع آسیب‌ها مثل اعتیاد به مواد مخدر و الکل, اختلالات رفتاری» خودکشی, فحشا و انتخرافات اجنسی,» قرار گزفتن؛دز:معسرض انواع بیماری‌های عفونی و ویروسی, از دست دادن پیوندها و هم‌پستگی با خانواده» طرد خانوادگی و اختلاف با سایر اعضای خانواده» تن دادن به ازدواج‌های موقت و:ازدواج‌های ثانویه, و اختلاف بین فرزندان و همسر در صورت ازدواج مجدد از جمله آثار و پیامدهای منفی طلاق برای مردان است (کلانتری و همکاران ۱۳۹۰: ۱۳۵؛ 330 :2014 ,بله 2۲ 260۵ 5). آثار و عوارض طلاق برای فرزندان از آن رو حائز اهمیت است که می‌تواند زمینه بروز بسیاری از اختلالات رفتاری» روحی و روانی در فرزندان را پدید آورد و زندگی فردی ۰ مقايسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی» فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و متقاضی طلاق ... و اجتماعی آتی آنان را به مخاطره اندازد. بروز افسردگی در کودکان و نوجوانان. اضطراب» پرخاش‌گری و عصیان در نوجوانان؛ حسادت. سو ظن و بدبینی نسبت به دیگران, فرار از منزل» ترک تحصیل و افت تحصیلی, بزه‌کاری و کج‌روی‌های اجتماعی (قتل» دزدی, فحشا) ازدواج زودهنگام به‌ویژه برای دختران؛ ضعف اعتماد به نفس, اختلال هویت. اعتیاد» فقر» مشکلات در سلامت جسمی و روانی هم‌چون بی‌خوابی. سو تغذیه. بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی, احساس درماندگی و سرخوردگی,» تجربه عقده حقارت ناشی از دست‌رسی نداشتن به محیط گرم و عاطفی خانوادگی در مقایسه با دیگران و درونی‌سازی عقده‌های منفی و ضد اجتماعی, انزوای اجتماعی, گرایش به انواع انحرافات اجتماعی به سبب ضعف کنترل رفتاری و اخلاقی توسط والدین, اجتماع‌ستیزی» دیگرآزاری» و بروز انواع خشونت‌های اجتماعی از پیاسدهای طلاق برای کودکان است (کلانتری و همکاران» ۱۳۹۰: ۱۶۰؛ 85 :2011 ,.ل2 61 71008٩ آکار و پیامدهای ناشی از طلاق, گذشته از اعضای خانواده می‌تواند اجتماع را نیز تحت تأثیر قرار دهد و تبعاتی برای جامعه به همراه داشته باشد: افزایش جرایم اجتماعی» تزلزل جتماعی و بی‌ثباتی جامعه, فروپاشی خانواده به مثابه مهم‌ترین و نخستین نهاد اجتماعی پایه افزایش هزینه‌های اجتماعی برای جلوگیری از جرایم و کنترل ناهنجاری‌ها و انحرافات ناشی از طلاق» افزایش کودکان خیابانی» و سایر آسیب‌های اجتماعی هم‌چون فرار از منزل» تکدی‌گری,» قتل» خودکشی, اعتیاد» و قاچاق از آن جمله‌اند. در عین حال, فزایش تعداد زنان خودسرپرست و مشکلات معیشتی روائی اجتماعی, و اخلاقی آنان و سایر نابسامانی‌های شخصیتی, اجتماعی, و.رفتاری افراد مطلقه و فرزندان آنان از عوارض جتماعی ناشی از طلاق است (88 :2015 .21 61 710؛ الیری و همکاران, ۱۳۸۷: ۱۸). بر اساس آمارهای مرکز آمار سازمان ثبت احوال کشور طلاق در کشور ذر سال‌های خیر افزایش داشته است. در سال ۰۱۳۹۲ ۱۵۵ هزار و ۳۹۹ طلاق در کشور به ثبت رسیده است. طلاق در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال پیش از آن ۳/۶ درصد در کل کشور رشد داشته ست. نرخ طلاق در کشور دو در هزار است (نسبت طلاق به جمعیت کشور) و بیش‌ترین نرخ طلاق مربوط به استان‌های خراسان رضوی» گیلان, و کردستان است و نرخ طلاق در آن‌ها ٩ در هزار است. کم‌ترین نرخ طلاق به استان‌های سیستان و بلوچستان با ۰/۹ و ایلام و یزد با ۱/۱ در هزار است. در کل کشور به ازای هر ۶/۹ ازدواج یک طلاق به ثبت می‌رسد يا به عبارت دیگر از هر ۰ ازدواج ۲۰/۱ ازدواج به طلاق می‌انجامد. استان‌هایی که بیش‌ترین میزان طلاق به نسبت ازدواج را دارند به‌ترتیب عبارت‌اند از: البرز (با ۳ ازدواج در مقابل یک طلاق)» تهران (۳/۲ ازدواج در مقابل یک طلاق)» و گیلان (۳/۹ ازدواج در مقابل یک طلاق) و استان‌هایی که کم‌ترین طلاق در مقابل ازدواج را دارند سیستان و بلوچستان (۱۳ ازدواج در مقابل یک طلاق)» ایلام (۱۱ ازدواج در مقابل یک طلاق)» و خراسان جنوبی (٩ ازدواج در مقابل یک طلاق) هستند (حیدر ۱۳۹۳). با توجه به بالا بودن آمار طلاق در کشوراما و مهم‌تر ازآن روند روبه‌رشد آمار طلاق, شناسایی علل و عوامل طلاق از.گام‌های مهم و اولیه برای حل .این معضل اجتماعی است. از همین رو به علت اهمیت طلاقو تبعاتی که برای فرد واجامعه دارد تحقیقات متعددی درباره آن انجام شده است که آذرادامه؛به برخی از آن‌ها اشازه می‌شود: ریحانی و عجم (۱۳۸۱) در تحقیقی با عنوان «برزسی علل طلاق در شهر گناباد» که تعداد ۶۶۶ متقاضی طلاق در سال‌های:۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ را؛در بر می‌گرفت. بیش‌ترین علت طلاق را اختلافات مذهبی و اخلاقی و مشکلات اقتصادی گزارش کردند. جلیلیان (۱۳۷۵) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که فاصله سنی زیاد بین زوجین, برتری تحصیلات زن از مرد؛» تفاوت عقاید مذهبی, شناخت کم بین زوجین,» و برآورده نشدن انتظارات از نقش همسری از جمله علل درخواست طلاق زوجین بوده است. گودرزی (۱۳۷۸) در پژوهشی به این نتیجه رسید که ۶۵/۵ درصد طلاق‌ها در سه سال اول زندگی رخ می‌دهند. ۵۲ درصد مطلقان"فرزند ندارند و سطح تحصیلات زنان در بین مطلقان بیش‌تر از مردان بوده است. رحیمی (۱۳۷۹) در تحقیق دیگری به این نتیجه رسید که عواملی از جمله نبود توافق اخحلاقی بین زن و شوهر, اختلاف سن, اعتیاد» و بیکاری از حسین‌آبادی (۱۳۸۶) در پژوهش خود نشان داد که نداشتن تفاهم» بی‌اعتمادی طرفین نسبت به یکدیگر بیکاری مرد و مشکلات اقتصادی, دخالت والدین در زندگی زن و شوهر فاصله سنی زیاد بین زن و شوهر نبود شناخت کافی قبل از ازدواج» و اختلاف ۳ مقايسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی» فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و متقاضی طلاق ... سطح تحصیلی, طبقاتی» فرهنگی و مذهبی از جمله عوامل موثر در طلاق زوجین است خیاط غیانی و همکاران (۱۳۸۹) در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که اختلاف سطح تحصیلی زوجین, تفاوت سنی زوجین» تحصیلات زن» و سن ازدواج احتمال طلاق سعادتی و دیبایی (۱۳۸۹) در تحقیقی با عنوان «تعیین فراوانی علل طلاق در مراجعان به دادگاه خانواده اهواز در سال ۱۳۸۶ به این نتیجه رسیدند که نبود تفاهم اعتیاد مردان, دخالت خویشاوندان» و بیماری‌های روانی از مهم‌ترین علل طلاق زوج‌ها در تحقیق دیگری که توسط کلانتری و همکاران (۱۳۹۰) با عنوان «مرور سه دهه تحقیقات علل طلاق در ایران») صورت؛گرفتامشخص,شد که سن ازدواج و اختلاف هنریان و یونسی (۱۳۹۰) در تحقیقی"بااعنوان «برروسی,علل طلاق در دادگاه‌های خانواده تهران» به اين نتیجه,رشلیدندکه بیش ترین متقاضیان"طلاق,دارای سن ۲۰ تا ۳۰ سال بودند و معمولا تقاضای طلاق ,در پنج,سال اول زندگی.آن‌ها مطرح شده است. شهولی و رضایی‌فر (۱۳۹۰) دز تحقیقی با غنوان «بررسی"غلل ناسازگاری و طلاق در خانواده در شهرستان ایذه» مشخص کردند که در ۵ درصد طلاق‌ها دوران آشنایی بسیار کوتاه بوده است. ۸۰/۷ درصد مشکلات مذهبی داشته‌اند, در 3۷/۵ درصد عشق و علاقه اولیه زمان ازدواج در آن‌ها فروکش کرده بود. و در ۵۱/۸ درصد خیانت یا مسائل مشابه با توجه به شیوع بالای طلاق در کشور ما به‌ویژه در شهرهای بزرگه و با توجه به این نکته که بهترین راه پیش گیگزی,از ظعلاق انتخاب درست و ازدواج آگاهانه آلس‌خاز شناسایی عواملی (ازجمله عوامل دموگرافیک)» که احتمال طلاق را در زوجین بالا می‌برده از اهمیت بسزایی برخوردار است. از طرف دیگر از آن‌جا که تاکنون تحقیقی در حوزهه بررسی عوامل دموگرافیک طلاق (مذهبی و فرهنگی) در شهر تهران انجام نشده است اين ۱. آیا تفاوت مذهبی زوجین احتمال طلاق را افزایش می‌دهد؟ ۲ آیا تفاوت فرهنگی زوجین احتمال طلاق را افزایش می‌دهد؟ ۳ آیا سن ازدواج مرد بر احتمال طلاق زوجین تأثیر دارد؟ ۶ آیا سن ازدواج زن بر احتمال طلاق زوجین تأثیر دارد؟ ۵. آیا مدت زمان آشنایی دختر و پسر قبل از ازدواج می‌تواند بر احتمال طلاق زوجین ٩ آیا تفاوت تحصیلی زوج می‌تواند بر احتمال طلاق زوجین تأثیر داشته باشد؟ این پژوهش از نوع هم‌بستگی مقایسه‌ای است و در سال ۱۳۹۳ در شهر تهران انجام شده است. جامعه آماری تحقیق شامل تمامی زوج‌های متقاضی طلاق ساکن شهر تهران» که در سال ۱۳۹۳ به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست طلاق پر کرده بودند. و نیز کليه زوج‌های عادی می‌شود که در این سال ققنداطلاق گرفش نداشتند. اعضای گروه نمونه اولیه شامل ۱۵۹ زوج متقاضی طلاق و۱38۶ زوج عادی بود که پس از ریزش ۱۳۲ زوج متقاضی طلاق و ۱۳۲ زوج عادی برای تخلیل داده‌ها انتخاب شدند. روش نمونه‌گیری به صورت تصادفی خوشه‌ای است و محقق بهاسه دادگاه خانواده در شهر تهران مراجعه, و از افرادی که متقاضی طلاق بودند, درخواست کرد که پرسش‌نامه تحقیق را تکمیل کنند. درنتیجه تعداد۱۶۹ پرلتش‌نامه تکمیل اش گفتنی انست که چهارده نفر پرسش‌نامه را به صورت ناقص تکمیل کردند و ده نفر هم» به این دلیل که علت طلاق آن‌ها اعتیاد بود از بررسی حذف شدند. درادامه» پرسش‌نامه تحقیق در سایت (۸//۷۷.۲۵۷22820.0) گذاشته شد و از زوج‌ها که از زندگی مشترک خود رضایت نسبی داشتند و قصد طلاق نداشتند» خواسته شد پرشش‌نامهه تحقیق را تکمیل کنند. طی سه ماه ۱۹۶ نفر پرسش‌نامه را تکمیل کردند که از بین آن‌ها ۱۳۲ نفر به تصادف انتخاب شدند. این دو گروه ۱۳۲ نفری به این پرسش‌نامه توسط محقق ساخته شد و شامل ده سژال درباره ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و فرهنگی زوج‌ها بود. سوالات در حوزه‌های سن زن و شوهر در زمان ۴ مقايسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی» فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و متقاضی طلاق ... ازدواج» و تفاوت فرهنگی زوج (تفاوت قومیت. تفاوت در رسم و رسوم مربوط به ازدواج» باورها درباره زندگی مشترک» نقش زن و شوهر در زندگی مشترک) بود. پرسش‌نامه پای‌بندی مذهبی» که توسط جان‌بزرگی (۱۳۸۸: ۱۲۰) ساخته شده است.» رفتارهای مذهبی را در موقعیت‌های بالینی و پژوهشی می‌سنجد و متغیرهای مذهبی را در مداخله‌هایی کنترل می‌کند که به گونه‌ای از روش‌های مذهبی استفاده می‌کنند. این آزمون از پرسش‌نامه‌ای ۰٩ سوالی تهیه شده است که سه عامل (پای‌بندی مذهبی» دوسوگرایی؛ و در عامل پای‌بندی مذهبی فرد. بدون تردید. رفتار خود را بر اساس معیارهای مذهبی تنطیم می‌کند و می‌کوشد که همه رفتارهایش را بر اساس مذهب طراحی کند. در عامل ناپای‌بندی مذهبی فرد.هیچ‌گونه تعهدی بهاتنظیم.رفتارها بر اساس اصول یا در عامل دوسوگرایی ماهبی فردآهموازه نگران اسّت وآآدر حاللتتردید مذهبی به سر می‌برد» میان کردار و گفتارش ناهماهنگی: است, در ترایز شختی‌ها کم تحمل است» احساس خوبی به خود و رابطه خود بااشدا ندارد» از اعمال مذهبیی:خود ناراضی است. و فقط هنگام گفتنی است ابعادی که در این پرسش‌نامه به دست آمد فقط ابعاد دین‌داری را نمی‌سنجد بلکه ابعاد روی‌آوری یا روی‌گردانی فرد از مذهب يا ایمان فرد به اعتقادات مذهبی را نیز بررسی می‌کند. هرچند که می‌توان با آن هدف نیز پرسش‌نأمه را تحلیل کرد (همان: ۱۱۲). ضریب آلفای کرونباخ کل آزمون برابر ۰/۸۱3 و ریب هم‌سانی درونی (عامل پای‌بندی درونی) ۰/۸۷۸ ضریب هم‌سانی درونی عامل گذاری ۷ و ضریب هم‌سانی درونی (عامل ناپای‌بندی مذهبی) ۰/۷۲۵ گزارش شد که همگی نشان‌دهنده اعتبار فراوان این پرسش‌نامه است. هم‌چنین برای محاسبه روایی ملاک نیز صورت اولیه این آزمون» پیش از تحلیل عاملی, با آزمون جهت گیزی مذهبی «آلپورت» محاسبه شد که ضریب هم‌پستگی نمره‌های دو آزمون با ۱۰ از میان دانشجویان ۰/۶۷ گزارش گردید که در سطح ۳>۰/۰۰۱ در پایان داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار ۷15 5095 و با اطمینان ۹۵ درصد تحلیل شد. جدول ۱ اطلاعات دموگرافیک اعضای شرکت‌کننده در تحقیق را نشان می‌دهد. جدول ۲ خلاصه داده‌های دموگرافیک آزمودنی‌ها.را بر اساس داده‌های پرسش‌نامه جدول ۲. خلاصه داده‌های دموگرافیک آزمودنی‌ها بر اساس داده‌های پرسش‌نامه ۶ مقايسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی» فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و مرد حداقل دو مقطع تحصیلی بالاتر ۱۹ ۳ ۹ ۱۹/۵ ۹ مرد یک مقطع تحصیلی بالاتر ۳ ۳۶ ۷۹ ۱۹ زن حداقل دو مقطع تحصیلی بالاتر 1 ۵ ۱۱ ۸۵ سبق اوق ار ۰ تا ۲۵ سال ره ۳/۵ ۳۵ ۳۹/۰ زمان ازدواج ۵ تا ۳۰ سال هی ۳/۵ : ۳۶ زمان ازدواج ۵ تا ۳۰ سال ۷ ۳۹/۵ ۰ ۳۰ در جدول ۳ نتایج تحلیل آزمون خی‌دو و آزمون کوکران داده‌های دو گروه ارائه جدول ۳ نتيجه تحلیل آزمون خی‌دو و آزمون کوکران داده‌ها در دو گروه تفاوت سنی بالاتر بودن سن زن (کم‌تر از ۲ سال) ۳۵ ۸ بالاتر بودن سن مرد (بین ۲ تا ۵ سال) 4 بالاتر بودن سن مرد (بین ۵ تا ٩ سال) ۸ با توجه به نتایج جدول ۳ پاسخ سوّالات تحقیق به شرح زیر استنباط می‌شود: ۱ آیا تفاوت میزان تقید مذهبی زوجین احتمال طلاق را افزایش می‌دهد؟ با توجه به نتيجهه آزمون خی‌دو و کوکران» جدول ۳ اگر اختلاف مذهبی زوجین زیاد باشد احتمال طلاق آن‌ها زیاد خواهد بود (0<0/05). به عبارت دیگر با اطمینان ۹۵ درصد می‌توان گفت که بین زوج‌های مطلقه و عادی از نظر میزان تقید مذهبی تفاوت وجود دارد. ۲ آیا تفاوت فرهنگی زوجین احتمال طلاق را افزایش می‌دهد؟ با توجه به نتيیجه آزمون خی‌دو و کوکران» جدول ۳ اگر تفاوت فرهنگی زوجین زیاد باشد احتمال طلاق آن‌ها زیاد خواهد بود (0<0/05). به عبارت دیگر با اطمینان ۹۵ درصد ۸ مقايسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی» فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و متقاضی طلاق ... می‌توان گفشت که بین زوج‌های مطلقه و عادی از نظر اختلافات فرهنگی تفاوت ۳ آیا سن ازدواج مرد بر احتمال طلاق زوجین تأثیری دارد؟ با توجه به نتيجه آزمون خی‌دو و کوکران» جدول ۳ اگر سن مرد کم‌تر از ۶ سال باشد احتمال طلاق بیش‌تر است (0<0/05). به عبارت دیگر با اطمینان ۹۵ درصد می‌توان گفشت که بین زوج‌های مطلقه و عادی از نظر سن ازدواج مرد تفاوت معنی‌داری وجود دارد. ۶ آیا سن ازدواج زن بر احتمال طلاق زوجین تأثیری دارد؟ با توجه به نتيجه آزمون خی‌دو و کوکران» جدول ۳ در صورتی که سن زن کم‌تر از ۲۰ سال باشد احتمال طلاق بین زوجین بیش‌تر است (0<0/05). به عبارت دیگر با اطمینان ۹۵ درصد می‌توان گفت که بین زوج‌های مطلقه و عادی از نظر سن ازدواج زن تفاوت ۵. آیا مدت زمان آشنایی دختر و پسر قبل از ازدواج می‌تواند بر احتمال طلاق با توجه به نتيجه آزمون خی دو او کوکران:جدول ۳ اگر.مذت زمان آشنایی زوجین کم‌تر از ٩ ماه باشد احتمال طلاق؛آن‌ها بیش‌تر است (0<0/05). به عبارت دیگر با اطمینان ۵ درصد می‌توان گفت که بین زوج‌های؛مطلقه و غادی از نظر میزان آشنایی قبل از ازدواج ٩ آیا تفاوت تحصیلی زوج می‌تواند بر اختمال طلاق زوجین تأثیری داشته باشد؟ با توجه به نتایج آزمون خی‌دو و کوکران» جلاول ۳ اگر تفاوت تحضیل زوجین بیش از دو مقطع باشد احتمال طلاق آن‌ها بیش‌تراست (0<0/05). به عبارت دیگر با اطمینان ۹۵ درصد می‌توان گفت که بین زوج‌های مطلقه" و عادی از نظز اختلاف میزان تحصیلات همان‌طور که نتایج این تحقیق نشان داد عوامل دموگرافیک بر احتمال طلاق زوجین موئرند. از جمله پایین‌تر بودن سن مردان از ۲۵ سال و پایین‌تر بودن سن زنان از ۲۰ سال» تفاوت تحصیلی بیش از دو مقطع» تفاوت مذهبی و فرهنگی زیاد, بیش از دو سال بزرگ‌تر بودن زن و بیش از هشت سال بزرگ‌تر بودن مرد از عواملی هستند که می‌تواند احتمال طلاق را در بین زوجین افزایش دهد که در ادامه به تحلیل اين نتایج خواهیم پرداخت. از نتایج این تحقیق این است که تفاوت فرهنگی و مذهبی زیاد بین زوجین احتمال طلاق را افزایش می‌دهد. این نتیجه با نتایج تحقیقات دیگر در این زمینه هم‌سو است (ریحانی و عجم, ۱۳۸۱: ۹۹؛ شهولی و رضایی‌فر, ۱۳۹۰: ۱۳۶؛ هنریان و یونسی» ۹۱۳۹۰ درباره علت اين‌که چرا اختلافات مذهبی و فرهنگی زیاد می‌تواند احتمال طلاق را افزایش دهد باید گفت ازدواج در بافتی فرهنگی و مذهبی رخ می‌دهد که این بافت چگونگی ازدواج را تعریف می‌کند. به عبارتی استانداردهای رابطه در بافت فرهنگی و مذهبی مطرح و تقویت می‌شود. زوجینی که از نظر فرهنگی» قومی» و مذهبی با هم تفاوت دارند انتظارات و باورهایشان درباره زندگی مشترک نیز متفاوت است. این تفاوت انتظارات زوجین می‌تواند منشا مهم تعارضات زوجین:باشد که:به‌مرور. آن‌ها را فرسوده می‌کند و میزان رضایت از زندگی مشترک آن‌ها را کاهش می‌دهد (811 :2008 ,۳61100 200 کنصاصم). نتيجه دیگر این تحقیق این بودکی شش وان دو شال برژیگ‌ترآبودن زن از مرد یا بیش از هشت سال بزرگ‌تر بودن مرد.از زن؛احتمال طلاق بین,زوجیقراافزایش می‌دهد. برخی از تحقیقات انجام‌شده به نوعی موید نتایج دای ۱ ۷۴ از.این تحقیق است مثلا رحیمی (۱۳۷۹: ۱۱)» هنریان و یونسی (۱۳۹۰)» جلیلیي ان (۱۳۷۵)» کلانشری و همکاران (۱۳۵:۱۳۹۰)» و خباط غیائی و همکاران (۱۳۸۹: 4۵) نیز در تحقیقات: خود به این نتیجه رسیدند که اختلاف سنی زیاد احتمال طلاق را ین زوین افرّاش می‌دهد. درباره علت اين‌که چرا اختلاف سنی زیاد بین زوجین اختمال طلاق را افزایش می‌دهد باید گفت هرچه فاصله سنی زوجین زیادتر باشد تفاوت نگاه آن‌ها به زندگی و زندگی مشترک بیش‌تر می‌شود و این تفاوت نگاه انتظارات متفاوتی را ایجاد می‌کند که بالطبع درباره علت اين‌که چرا بالاتر بودن سن زن از مرد احتمال طلاق را بالا می‌برد عواسل ۱. معمولا در جامعه ما پایین‌تر بودن سن مرد از زن مولقه‌ای متفی تلقی می‌شود (موسوی, ۱۳۹۰: ۱۲۷) و مردانی که چنین شرایطی دارند احتمال دارد تحت تأثیر این + مقايسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی» فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و متقاضی طلاق ... باور قزار گیرند ی احساس سقارت کظد که این خمود می‌تواند مسب آیجاد مشکلاتی در ۲. دخترها زودتر از پسرها به سن بلوغ می‌رسند و مثلا پسری بیست‌ساله در مقایسه با دختری بیست‌ساله سال‌های کم‌تری را در دوران بزرگ‌سالی گذرانده است و طبیعی است ۳ زن‌ها به سبب تفاوت شخصیتی زن و مرد زودتر از مردان از نظر ذهنی برای ازدواج آماده می‌شوند. این تفاوت از دوران کودکی دختران و پسران (مثلا در خاله‌بازی يا بازی‌های نتیجه دیگر این تحقیق آن بود که سن پایین مرد (کم‌تر از ۲۵ سال) و سن پایین زن (کم‌تر از بیست سال) احتمال طلاق را بین زوجین افزایش می‌دهد. نتيجه این تحقیق با پژوهش انجام‌شده توسط خیاط غیانی و همکاران؛(۱۳۸۹: ۱۰۰) همسو است. آن‌ها در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که سن ازدواج از عواسل طلافق زوج‌های شهر شیراز است. اما درباره اين‌که چرا سن ایوگ 86 بگ راو وربا رال طلاق را افزایش دهد 1 از آن‌جا که :مدیریت اقتصا رای هد او مود است. و هرچه مرد سن پایین‌تری داشته باشد طبیعی است که تمکن مالیی کم‌تنری داژّه بنابراین احتمال این که پسرهایی که در سن پاییر ازدواج می‌ کین متوادیکاقتصادی بیش‌ترق در زندگی مشترک داشته باشند بیش‌تر است و تحقیقات دیگر (رحیمی, ۱۳۷۹؛ هنریان و یونسی» ۱۳۹۰) نشان داده است که مشکلات اقتصادی از عواملی است که احتمال طلاق زا افزایش می‌دهد؛ ۲. طبیعی است که هرچه سن دختر و پسر در زمان ازدواج پایین‌تر باشد میزان پختگی آن‌ها کم‌تر و احتمال ناتوانی مقابله با مشکلات زندگی هشترک در آن‌ها بیش‌تر خواهد بود بنا بر نتایج این تحقیق اگر مدت زمان آشنایی زوجین کم‌تر از شش ماه باشد احتمال شکست زندگی مشترک بیش‌تر است. اين نتیجه نیز با تحقیقات دیگر انجام‌شده در اين حوزه هم‌سو است (شهولی و رضایی‌فر, ۱۳۹۰: ۱۲۰؛ جلیلیان ۱۳۷۵ هنریان و یونسی» ۱۳۹۰). درباره علت این مسئله چند دلیل را می‌توان مطرح کرد: ۱. معمولا در شروع آشنایی احساسات بر منطق غلبه دارد و این مسئله مانع تفکر منطقی می‌شود. اما هرچه از زمان آشنایی دختر و پسر بگذرد از میزان هیجانات آن‌ها کاسته می‌شود و به صورتی منطقی‌تر می‌توانند به رابطه خود نگاه کنند. برخی از محققان معتقدند که بعد از گذشت شش ماه از شروع آشنایی از شدت هیجانات کاسته می‌شود و منطق ۲. هرچه مدت آشنایی دختر و پسر بیش‌تر باشد امکان شناخت بیش‌تس و شناسایی مشکلاتی که ممکن است در طول زمان و با آشنایی بیش‌تر پدیدار شود» افزایش می‌یابد و همین امر به انتخاب صحیح‌تر و عاقلانه‌تر کمک می‌کند (2270 :2012 :162۷021 200 36۲186). نتیجه دیگر حاصل از تحقیق گویای آن بود که اگر میزان تحصیلات زن يا مرد بیش از دو مقطع از دیگری بالاتر باشد احتمال طلاق در آن‌ها بیش‌تر است. این نتیجه تحقیق هم با نتایج تحقیقات دیگر هم‌سو است مثلا گودرزی (۱۳۷۸)» هنریان و یونسی (۱۳۹۰)» جلیلیان (۱۳۷۵) و خیاط غیانی و همکاران (۱۳۸۹: ۹۵) نیز در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تفاوت زیاد تحصیلات بین زن و شوهر از؛عوامل مسبب طلاق است. درباره علت این مسئله باید گفت تفاوت تحصیلی بیش‌ترباعث ایجاد تفاوت نوع نگاه زوج از یکدیگر می‌شود. هم‌چنین اختلاف تحصیلی,ممکن است این احساس را در یکی از زوجین ایجاد کند که از همسر خود بالاتر.یاپایین‌تراست و همین امر قمکن اشنت.احساس حقارت با برتری در یکی از زوجین ایجاد کند.و چنین احساسی در زندگی مشترک می‌تواند مشکلاتی در پایان می‌توان گفت نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که عوامل دموگرافیک. مذهبی» و فرهنگی با طلاق زوجین ارتباط دارد. البته به صورت قطعی نمی‌توان گفت که این عوامسل پیش‌بینی کننده طلاق هستند اما می‌توانند احتمالاطلاق را افزایش دهند. انجام تحقیق روی زوج‌های مطلقه دیگر شهرها و مقایسه نتایج آن‌ها با وضعیت طلاق در شهر تهران» یکسان‌سازی گروه‌های عادی و متقاضی طلاق از نظر برخی از متغیرها (مشل تحصیلات. تفاوت فرهنگی, و مذهبی)» و مقايسه دو گروه بر اساس عوامل دیگر از تحقیقاتی هستند که پيشنهاد می‌شود در ادامه این تحقیق انجام شود. عدم دقت آزمودنی‌ها در پاسخ‌گویی به سوالات تحقیق از جمله عواملی است که از کنترل پژوهش‌گر خارج بود و ممکن است روی نتایج این تحقیق اثرگذار بوده باشد. ۳ مقايسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی» فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و متقاضی طلاق ... الیری» دانیل» ریچارد هیمن» و آرتور جانگسما (۱۳۸۷). راهنمای گام به گام درسان مشکلات زناشویی, طرح‌های مدون زوح‌درمانی» ترجمه سیدعلی کیمیایی و زهرا باقریان, تهران: رشد. برنشتیان, فیلیپ و مارسی برنشتاین (۱۳۸۹). زناشویی درمانی از دیدگاه رفتاری ارتباطی» ترجمه حسن جان‌بزرگی» مسعود (۱۳۸۸). «ساخت و اعتباریابی آزمون پای‌بندی مذهبی بر اساس گزاره‌های قرآن و جلیلیان زهرا (۱۳۷۵). «عوامل موثر بر درخواست طلاق در شهر تهران» پايان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده حکیم» سیدمنذر و بتول زاهدی‌فر (۱۳۸۹). «علل طلاق و راهبردهای کاهش آن از دیدگاه قرآن کریم» حیدر, شکوفه (۱۳۹۳). «آمار تکان‌دهنده از افزایش طلاق و کاهش ازدواج در کشور/ مقايسه سال‌های ۱٩ و خیاط غیائی» پروین» لادن معین» و لهراسبروشتا:(۱۳۸۹). «بررسی اعلل اجتماعی گرایش به طلاق در بین زنان مراجعه‌کننده به دادگاه خانواده شیراز»» جامعه‌شناسی زنان».دوره اول» ش ۳. رحیمی» حسین (۱۳۷۹). «بررسی علل‌اطلاق در آستان خراسان)» جمعیت؛ م۸ ش ۳۳و ۳۶ ریحانی» طیبه و محمود عجم (۱۳۸۱). «بررسی علل طلاق در شهر گناباداسال ۱۳۸۱» افتی دانش, دوره سعادتی, نسرین و امیر دیبایی (۱۳۸۹). «تعیینآفزّاوانی علل طلاق در مراجعین به دادگاه خانواده اهواز در سال ۱۳۸۶-۸۳ دانش و تندرستی, دور پنجم, ویژه‌نامه ششمین کنگره اپیدمیولوژی ایران. شهولی» کیامرث و سلطان‌مراد رضایی‌فر (۱۳۹۰). «بررسی علل ناسازگاری و طلاق در خانواده‌های شهرستان کاملی, محمدجواد (۱۳۸۹) «بررسی توصیفی علل و عوامل مور در بروز آسیب اجتماعی طلاق در جامعه ایران با توجه به آمار و اسناد موجود» دانش انتظامیآش ٩.ش ۳. کلانتری, عبدالحسین, پیام روشن‌فکر, و جلوه جواهری (۱۳۹۰). «مرور سه دهه تحقیقات علل طلاق در موسوی, اشرف‌السادات (۱۳۹۱). مشاوره قبل از ازدواج با نگاه کاربردی» تهران: مهر کاویان. هنریان؛ مسعوده و سیدجلال یونسی (۱۳۹۰). «بررسی علل طلاق در دادگاه‌های خانواده تهران» مطالعات ۲۵۲ 0000۳6۵ ۵ط امعاکد ماه اصعص رم امصعص عط 30065" ر2011) عنا6ط بط فص 8 .2 ,واقص۸ .3 .310 ,40 7۵1۰ ,14686079 50061166 نوک ,1960-2005 قاحل عاهاد که عزدوامصه 6 عصق هه همه ص666 منطعصه‌نهام 156" .(2012) ام 0۰ هه بذک 86056 ۰ .310 و75 ۷۵1۰ ,2/6006 8۶ 50161166 نوک و ق370۳ هذ مه تحص ۵۳ 000 100 0600۳6 ما کدوناداطناصم آهادع موجه وصه 66060 .(2015) 5۵۷65 سا هه م3100 ۰ مک .2 مفط۲۵6 ۷۵۱۰٩ ,65 10(]]2۲۵7 102010۵ 0۵ بوزام ۳0۳۹0 , تفعلو نماد 00۳66 وصه کمتطعصون هام۳ عطل 0ص عسعلن همهم عمنل صز کععصقشی؟ (2013) ععلم م8 .36 هه ۷۰ عللن 8 0۵5 0۳30665 کناه‌زوناه۲ قاصعوم کم ععصماگصذ ۵ط۲ بر(2008) 201109 بش۸ سا وصه بش۸ ,هام1۵ .310 ,37 ۷۵۰٩ و6860 5000166 0و5 , نفعلونهناد 000۳6 "لاه 6 3۶0606 1* .(2014) نفصه3 .5 وصه ,نصنطص۳طظ .2 3/3800 36۰ متققق3 36 بش۸ م۸ مصقعاه 5 6 0اعه-ع 1100۳ ۵۶ کصعاطم2۳ ماخج/3 فصه متشگ آمنههک دع66ط منطعصونامج 4 ۷۵۱٩ ,560161665 ,610۷10۳۵ 0۳۵ ۳۳۵00-000 عاسام ولنس۳ جان زوصمصهک صز 0 عطا ۳۵۳۹ ۳۷06066 نع نامع هه ۲۵۷۵۵0 000۳6 156 «(2014) ۷۰ بک م180۵ 6 2۳0۳8 کدعععن5 الاه هه طامعل معطاد۳* .ر2011) صعاممگ ب3 وصه 6 36۰ ول ,۸/008 ,2 ۷۵1۰ ,860107 7۵ 0۳0۵ 00س۷0 نع تنل فصه عوهمنصفه ۶۵۳ کصمنای‌نامص +عصمصک 1 40 عسحالنه ۵۶ کعام۲ 15۶" .(2015) 7۵ 0۰ 6۰ ۴ 200 و۵۵8 1۰ رطقتاح .17 .0 رکناقا۵ ۷ .5 و3۰ .5 .8 و10 6 لآ ,کنو 01-2021 ۸ تعاعز عوفونیه وصه عع۳و 0 6665 منطعصوناامی عط) صز تع00عع	هدف محقق از پژوهش حاضر مقایسه متغیرهای جمعیت شناختی، فرهنگی، و مذهبی زوج های عادی و متقاضی طلاق در شهر تهران است و جامعه آماری این پژوهش را زوج های متقاضی طلاق مراجعه کننده به دادگاه خانواده در شهر تهران و زوج های عادی تشکیل می دهند. نمونه اولیه شامل 156 زوج متقاضی طلاق و 164 زوج عادی بود و پس از ریزش 132 زوج متقاضی طلاق و 132 زوج عادی باقی ماندند. پرسش نامه تحقیق شامل دو پرسش نامه (جمعیت شناختی و باورهای مذهبی) بود. در پرسش نامه جمعیت شناختی اطلاعاتی مثل زمان ازدواج، تحصیلات، تفاوت های فرهنگی، و قومیت استفسار شد و شرکت کنندگان در تحقیق آن را تکمیل کردند. پس از تکمیل پرسش نامه ها، داده ها با نرم افزار Spss v15 و با استفاده از آزمون های خی دو (chi-squared) و کوکران تحلیل شد. تحلیل نتایج نشان داد که تفاوت فرهنگی زیاد، تفاوت مذهبی زیاد، سن زیر 25 سال مرد در زمان ازدواج، سن زیر 20 سال زن در زمان ازدواج، میزان آشنایی کم تر از شش ماه زوجین، و اختلاف تحصیلات بیش از دو مقطع زن و مرد در دو گروه زوج های عادی و متقاضی طلاق تفاوت های معنی داری داشتند.
13,657	436027	اکئون با گسترش گزدشگری ناحیه رضوانشهر بر حسب میانگین پنج سال اخیر نشان داد گریه» زندانه» ارده و غیره به سبب چشم‌انداز بکر جنگل و مراتعم سرسبز و همچنین به دلیل آن که حضور گردشگران در این ناحیه همزمان با فصل گرم سال در تابستان است و ارتفاعات به دلیل نقشی که در تعدیل دما دارند» شاهد 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی» سال اول, شماره دوم (پیاپی ۲)» تابستان ۱۳۹۹ جدول ۳. میزان حضور سالیانه در روستاهای نمونه در شهرستان رضوانشهر تحت تأثیر قرار می گیرد به عبارتی» کلیت تلاش‌ها باید در پی تحول مثبت ایجاد و رشد کسب و کارهای کردّگری باشد درآمد بهره‌بردار یا فعال اقتصادی می تواند به مرور») ساکنانی را که حتی به طور مستقیم در امر گردشگری فضا باعث ایجاد د رآمد برای شخص دیگری می شوادهوبخشی از درآمد این شخص دوباره خرج و بقیه پس‌انداز می‌شود. به همین ترتیب اثر اولیه میزان معینی از مخارج یک شخص طی دفعات متوالی و در مدت زمانی نسبتا طولانی در اقتصاد روستا بر جای می‌ماند, فروزش, ازاضتی. و املا کک؟/همزمات: با اختیار تعداد قابل توجهی از افراد قرار می دهد که موجب ناحیه است و این میزان به رقم ۸/۵ میلیون ریال نیز در در آمد نسبقا قابل "توجهی در سطح روستاهای مورد مطالعه قابل مشاهده است. از دلایل عمده این اختلاف در آمدی در سطح روستاها می توان به نحوه استفاده و مدیریت صحیح بهره گیری از ظرفیت های موجود در روستاها و حضور زندانه» ارده و غیره که توانسته‌اند زمینه‌های مختلفی را از بیکاری را می‌توان شاهد بود و کمترین میزان بیکاری نیز متعلق به روستاهای زندانه و نوده بوده است. همه سکونتگاه- 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ نرخ بیکاری بالایی هستند» به جاذبه‌های بالقوه آن ها برای جدول ۴. میانگین در آمد ناخالص خانوار در روستاهای مورد فعالیت رایج روستا (دامداری) را نیز تقویت و تکمیل نموده است. اما در برخی دیگر از روستاها از این روند برکنار گزینشی صورت و به تناسب خواست گروه ها و روستاهای ساختار نهادی کژ کار کرد و گردشگری .... (افراخته و جوان) آن بی‌نیازی به نیروی کار متخصص و جلب استفاده از نیروی کار ساده یا نیمه‌ماهر برای خدمت در این صنعت (به- خصوص در بخش ساختمان و تهیه مواد غذایی لازم برای گردشگران) است که باعث اشتغال موقت یا دائم برای بیشتر سر و انگولش به ترتیب بالاترین درصد بیکاری را می- بیکاری بالایی هستند. به جاذبه‌های بالقوه آن ها برای ایجاد یک محرک اصلی ایفای نقش می‌نماید که علاوه بر ایجاد تکمیل نموده است. اما در برخی دیگر از روستاها از این 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ غرافیایی مناطق کوهستانی» سال اول» شماره دوم (پیاپی ۲)» تابستان ۱۳۹۹ وضعیت تجمعی بیکاری و نرخ تورم است. این دو به نوعی با یکدیگر وضعیت رفاه و توان خرید جامعه محلی را نیز با زگو می‌کند. بررسی صورت گرفته نشان داد بالاترین سطح شکل ۳. نقشه توزیع فضایی میزان فلاکت در روستاهای مورد مطالعه از دلایل اصلی بالابودن میزان فلاک در این روستاها می‌توان روستاها اشاره داشت. به بیان دیگر در این روستاها بالاترین روستای زندانه و جهان گریه بوده است که این میزان نشان- دهنده پایین بودن نرخ بیکاری در این دو روستا است (شکل ۳و جدول ۶). این وضعیت نشان می‌دهد که در ناحیه‌ای با شکل ۲. نقشه توزیم فضایی نسبت بیکاری در روستاهای مورد مطالعه, 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ شکل‌بابی او ترش خانه‌های دوم است که آن نیز دارای تبعات و آثار مربوط به خود است. در حقیقت» پدیداری خانه‌های دوم و تبعات ناشی از آن» بسته به موقعیت مکانی- کوهستانی حدود ۱۵ خانه دوم به طور متوسط در هر روستا جدول ۷. تعداد خانه‌های دوم و سابقه گسترش آن در ایران هیچ مانعی ندارد و نمی‌توان با آن مخالف بود» اما مشکل آن است که در اثر روند اقتصادی حاکم» تفریح گروهی بر بنیان زندگی و نیز تولید ملی برتری می‌یابد؛ هم این گونه خانه‌ها متعلق به روستاییان کوه‌نشین و مالک اولیه قانونی و شبه قانونی از آنان سلب مالکیت شده و در اختیار ساختار نهادی کژ کار کرد و گردشگری .... (افراخته و جوان) اقشار مرفه اغلب غیربومی و یا فرزندان بومیانی که اکنون است که خرید زمین از هر جای کشور توسط مردم در ناحیه کوهستانی با مشقت زندگی کرده‌اند» از آنجا رانده شده و گردشگری فعال بوده است اما توزیع این واحد ها نا متقارن و حداقل ۶ واحد و حداکثر ۳۰ واحد بوده است. جدول ۸ کوهستانی را نشان می دهد. این پدیده نیز نشان می‌دهد که 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی, سال اول» شماره دوم (پیاپی ۲)» تابستان ۱۳۹۹ مر انشقاق و شکاف ساخته که می‌تواند عواقب نامطلوبی در پی و مولد است. بنابراین با رشد گردشگری در رقابت با وسعت اراضی ساخته شده حدود ۱۱/۵ برابر شده است» این و اراضی جنگلی شدیدا و حداقل به میزان ۳۰ درصد» طی دوره مزبور کاسته شده است. البته بپخشی از اراضی جنگلی پس از تخریب درختان به مرتع تبدیل گردیده که همین امر در مجموع» سیر تغییرات» حاکی از روند رو به تزاید تغییر عکارابری اراضی به نفع ساخت و ساز در ناحیه دهد. جدول مزبور نشان می‌دهد که طی دوره مزبور از وسعت اراضی متعلق به عموم مردم (جنگلی و مرتعی) به نفع منافع شخصی کاسته شده است: به هبات دیگر دسترسی به منافعم شخصی, به زیان منافع عام و ملی منجر شده است. 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ سس ارای سال ۱۳۷۹ ۱ سال ۱۳۸۶ ۱ سال ۱۳۹۶ تصویر ۴. تغییر اراضی منابع طبیعی به واحدهای مسکونی در اثرگذاری در نظام قیمت گذاری اراضی و روثق بازاز بورس مربوط به فروش محصولات از دلایل اصلی فروش اراضی و شهرستان» در گذشته» کشاورز و دامدار بوده‌اند» اما در حال ساختار نهادی کژ کار کرد و گردشگری .... (افراخته و جوان) دولت در زمینه کشاورزی و دامداری» کاهش يافته است و تغییرات شغلی در منطقه به وجود آمده که از لحاظ اجتماعی تصویر ۵ وجود مشاور املاک‌های خرید و فروش اراضی در کوهستانی به طور متوسط قیمت هر مترمربع زمین در محدود روستا در خدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان (۹۸) برآورد شده است: همان طور که در جدول (۱۰) نیز مشاهده می‌شود یکسانی برخوردار نیستند و از تنوع برخوردار است به طوری ۰ هزار تومان در روستای زندانه و جهان گریه در و جنگلی در کوهستان و وجود رانت زمین» جولان می‌دهد. آن ساکنان محلی دسترسی به منابع محلی طبیعی را به- دلیل توسعه و رشد گردشگری از دست داده‌اند. در نمونه که افرادی موسوم یه" مافیای بورس بازی سالگ 4 در هر 0 315 0621006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 00۳/۱۱۵060 فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی» سال اول, شماره دوم (پیاپی ۲)» تابستان ۱۳۹۹ مقطعی عرصه فعالیتی خود را به سمت و سویی خاص سوق در روستاهای کوهستانی به شدت مورد توجه است که افراد سرمایه‌دار و با نفوذ به راحتی از طریق پول و رانت خریداری دیروز عرصه اشتغال و فعالیت روستاییان بوده (به عنوان مثال طوری که روستاییان به منظور تأمین سرمایه برای بخشی از و غیره زمین‌های باغی و زراعی خود را با قیمت‌های بسیار رسانند. این اقدام دو اثر بر فضا ایجاد می‌نماید: نخست. اراضی از کاربری فعالیت‌های مولد خارج می گردد؛ دوم به دلیل ارزش‌افزوده بالایی که بر روی اراضی اضافه ی گراداده امکان خرید مجدد برای روستاییان از بین می‌رود» به این ترتیب روستایی با قیمت بسیار اند ک زمین خود را از دست داده و روانه حاشیه شهرها می‌شود یعنی آنچه را که در کوهستان کاشته شده باید در حاشیه شهرها برداشت کرد. در نتیجه این روند» ثروتی در جامعه خلق نمی‌شود؛ ابتکار و نبوغی در جهت اعتلای عزت انسانی و توسعه کشور اتفاق توسعه» دقیقا به مثابه عمل فرزندی است که به جای این که فعالیت خحلاق و مثمر پیشه کند» روزانه از جیب پدر مبلغی بر می‌دارد و مصرف می‌کند که در واقع روندی پشت به نسپی »+ گزدشگری: است. از جمله این عوامل می‌توان به بودن.از شهر و آزادی بیشتر گردشگران در این محیط به اقلیم معتدل و مطبوع در تابستان‌ها و وجود برف زمستان در کوهستان و کوهپایه نسبت به جلگه گرم و مرطوب ساحلی حیث خدمات قابل عرضه در کوهستان نیز یکی از ویژگی- های ممتاز و منحصر بفرد این عرصه» مکمل بودن تولیدات 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ و یا با نازل‌ترین قیمت با کاربری گردشگری و معاف از بیشتر سرمایه‌داران به این مکان رفته و سرمایه گذاری نمایند. در نهایت» بکر بودن و آرامش نسبی عرصه‌های کوهستانی و ساختار نهادی کژ کار کرد و گردشگری .... (افراخته و جوان) بیش از دو عرصه جلگه‌ای و ساحلی باشد. در نتیجه» انتظار عرصه کوهستان به زیان منافع ملی مورد تاخت و تاز عناصر سود جو و بی‌مسئولیت نسبت به منافع ملی قرار گیرد. جدول ۱ گزاره‌ها و مقولات تبیین کننده علل الگوی توزیع منافع جدول ۱۱. گزاره‌ها و مقولات تبیین کننده علل الگوی توزیع منافع گردشگری در نواحی کوهستانی و باید حتی الامکان این میراث مشترک و ثروت با ارزش بین نسلی با وسواس خاصی مدیریت شود و محافظت شود. وجود جاذبه های طبیعی و خدماتی منحصربفرد در تمامی فصول سال ارزان بودن قیمت زمین و ساختمان در عرصه های کوهستانی به نسبت دو عرصه ساحلی و جلگه‌ای \| امتیازات نسبی عرصه دور بودن از شهر و آزادی بیشتر گردشگران در این محیط ها به دلیل نظارت کمتر نظارت کمتر دولت بر عرصه‌های مرتعی و جنگلی در کوهستان وجود رانت و صرفا توجه به روستاها با رویکرد سیاسی خاص وارونق اقتصادی به دنبال داشته است اما پس از چند دهه بومی) می گردد بنابراین در این صورت منافع ملی و منافع محلی در یک راستا قرار نمی گیرند و این منافع(استفاده از ظرفیت‌های ناحیه کوهستان) تنها عاید فرد و یا افراد خاصی در فضای مورد بحث نتواند رشد و بالندگی منافع محلی و 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی» سال اول, شماره دوم (پیاپی ۲)» تابستان ۱۳۹۹ روستایی ( در ترکیب با گردشگری طبیعی) است» اما این فضا فاقد هر نوع مدیریت» ساماندهی مناسب و رها از نظارت روستاهای کوهستانی به نفع شخصی و به زیان ملی توسعه توزیع منافع در پژوهش حاضر با نتایج مطالعات تقی‌لو و منطقه‌ای و ملی امر لاینحلی است که ورای ارقام کلان از ی گردشگری بود که توزیع عادلانه منافع در ابعاد با توجه به موارد بیان شده می‌توان گفت که اگر قرار ب» لازم است به اثرات تغییرات کالبدی کوهستان که از تصرف غیر قانونی و شبه قانونی زمین در ناحیه کوهستانی و افراخته» حسن» ۱۳۹۲.فرهنگک وا کان مخاط رات محیطی, تهران: جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی. افراخته» حسن, ریاحی» وحید» جوان» فرهاد» ۱۳۹۴. "پایداری اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان رضوانشهر "» جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ای ران)/ شماره ۴۶(۱۳)» صص ۰۱۱۷-۹۳ بهرامی» رحمت ااش ۱۳۸۹. "بررسی قابلیت‌ها و تنگناهای توسعه گردشگری روستایی در استان کردستان" چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام» ایران ۲۷ فروردین» زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان. پاپ‌زن» عبدالحمید» قبادی» پرستو؛ زرافشانی» کیومرث گراوندی» شهپر ۱۳۸۹ "مشکلات و محدودیت های گردشگری روستایی» با استفاده از نظریه بنیانی (مورد: روستای حریر استان کرمانشاه)". فصلنامه پژوهش‌های روستایی» شماره ۳(۱)» صص ۵۲-۲۵ 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ ساختار نهادی کژ کار کرد و گردشگری .... (افراخته و جوان) تقوی» مهدی» صفایی» پویان» کرد عادل ۱۳۹۷ "بررسی اثرات رشد گردشگری بر تولید ناخالص داخلی» نمونه موردی ایران"» تقی‌لو علی‌اکبر کیانی» مصطفی,» السادات کهکی, فاطمه» ۱۳۹۷ "بررسی و تحلیل اثرات اقتصادی و زیست‌محیطی گردشگری در سکونتگاه‌های روستایی(مطالعه موردی: شهرستان سامان) " فصلنامه برنامه‌رپزی منطقه/ی» شماره ۳۱(۸» صص ۰۱۱۴-۱۰۳ تولایی» سیمین» ریاحی» وحید» افراخته» حسن» شعبانی» احمده ۰۱۳۹۲ "بررسی توانمندی‌ها و راهکارهای توسعه گردشگری روستایی در بخش کهک استان قم"" فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی, شماره ۴(۴۵)» صص ۰۱۱۸-۱۰۳ جوان» فرهاد» افراخته» حسن» ریاحی» وحید ۱۳۹۶ "تحلیل قابلیت‌ها و موانع متنوع‌سازی معیشت در راستای توسعه پایدار روستایی (مورد مطالعه: شهرستان رضوانشهر)"» مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی» شماره ۲۰(۶)» صص ٩۸ ۰۱۰۶ رابینوه یاسنت لویی» ۱۳۵۷. ولا یات دارالمر زایران: گیلان» ترجمه جعفر خمامی زاده» انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. رضاقلی» علی, ۰۱۳۹۸ کر نورث ایرانی بود تهران انتشارات نهاد گرا. رضوانی» محمدرضا ۱۳۹۰. برنامه‌رپزی توسعه روستایی ایران» چاپ چهارم تهران: نشر قومس. ریتزر» جرج» ۱۳۹۴ "مبانی نظریه جامعه‌شناسی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن " ترجمه شهناز مسمی پرست» تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان. ۱۳۹۵ سالنامه آماری استان گیلان»معاونت آمار و اطلاعات. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان. 0۳۸۷ سالنامه آماری استان گیلان»معاونت آمار و اطلاعات. شریف‌زاده» ابوالقاسم» مرادی نژاد» همایون» ۱۳۸۱ "توسعه پایدار و گردشگری روستایی "" ماهنامه اجتماعی اقتصادی جهاد. محمدی‌یگانه» بهروز ولائی» محمد ۰۱۳۹۳ "تنوع بخشی به اقتصاد روستاها جهت تحقق توسعه پایدار مورد: دهستان مرحمت آباد شمالی شهرستان میاند و آب " فصلنامه اقتصاد فضا ‏ و توسعه روستایی, شماره ۲(۳)» صص ۷۰-۵۴ مرکز آمار ایران. ۱۳۹۵. سرشماری نفوس و مسکن, تهران: مر کز آمار ایران. مومنی» فرشاد» ۰۱۳۹۹ "دمیدن افراطی به سوداگری " تعادل نیاز اقتصاد ایران» نهم مرداد ماه ۱۳۹۹ قایل دسترس در سایت: نرگسی» شهین» بابکی» روحال» عفتی» مهنازه ۱۳۹۷ "بررسی رابطه بین گردشگری» رشد اقتصادی و توسعه مالی در ایران نصیری‌مقدم» خوش‌سیما صدیقه» ۱۳۹۴ "گردشگری روستایی راهبردی برای توسعه پایدار روستایی در بخش خورگام شهرستان پاسوری» مجید» جوان» فرهاد ۱۳۹۴ "تحلیل محدودیت‌های تنوع بخشی اقتصاد روستایی مورد: دهستان اشکور علیا" فصلنامه اقتصاد 06 م76 ,وانانطمصنفاهاگ 200 106610061 کسا0 1 نسم 1۵۳ کعزععندد5 لمصم0ق< ,1998 ,3 مصنافناع۸ .3-33 ,88 ,3 .370 ب4 ۷7۵1۰ ,70911 عاطمهستماعی5 ۲٩ ام و7 6 ,29 ۹۷۹16 ,10۵119 00/6 م70 مطاممتع عنصمصمع هد ونافدوعصز عصهمعصا م2012. عصمجصا بصنطک 66000 قصه کعصنصمط کنس0 1 0666 کت3160 .2015 8.0 ,تفگ عه بش۸ باعاه۳ ,م3 بصقط1 108202 مک ت1۵ 1101-10 ,(49)3 ,و00 0۵ هنامس عندوداه/3 ۵1۶ وه ۸ نطام جع 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ غرافیایی مناطق کوهستانی» سال اول, شماره اول (پیاپی ۱)» بهار ۱۳۹۹ بق 60607813032 120۵ 00۵650 مقاعنصه1 860160200 مقاعنصه0-1هط مصفناعس) نعنطعه10 ننلاصنط مفصتاصفاعصمع 10۳۵030 1۳۵۳ کعنص000ع3 هم که ا 106106 عط صز عسه 1 5۳۸ که عمط 6ط1 ,2015 معا #عملمننگ 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵ 2 دنه ۲2020,5عصسگ ,370.2 ,۷۵11 و۸638 کبا0ن 30۵ 01 دعنو5۳0 آه‌نط همع که فده[ ۳/0 ۵ 3000121306 رز 050 1 وه ع ها اک آمدم اعدا آهصمن‌صغ‌02۶ 13۵۳۵2 ,کعع منک آمنط مدع معی 0۶ بلهد3 ,عصتصسقا2 لعسط اصه رامع معی که مویع2۳0 ,ما۸ صمععد ,7۵16۳917] نصمه م1 ,کع منک آه‌نطا مه ع ومع که باهد۳ معصتصصح21 تس وصه دامع ومع ها 253 بصه 730 ما۳ 40 ع۳6 00 ,کقعنه کتامصنهاصام ۵۴ عصنازم‌آمجه صز کمخنانطاه صفصط فععصقطصه فوصه کععصعطل مزع ما مصط 1 6 ۵ 120 کقط کععجه کامصنهاصمص حز معاه م1 عاصعصعلنعی صفصحط که صمنای گنه عنصمصمع 1۵۳ 40 ۳۵16۳6۳۲ صف طعنط وکسم نمسحهد ان صمتمصنطهصی ل) کنام لد ۵۶ «متعصق‌صجمه 6 06۷61006 16 طمسنتقاهناد وصزتعنطج 1۵۳ کنفقط عط علفوحم مصه کعننناه عت وم عع م00 6 مگ )عمط عطا اوعد فصه ماع که دز مهم صنه عطا طانس معااصم 6۵عط کقط و5 0۳6601 عطا هل ما ۵۶ کععصعوععصیی اصه خصعصم‌ 0010 عطا ۵۳۵ عسکنهی لمدماتعصز. لمدماصتگعول -06م90عل هه 00056 ۵۲ عصطع حز معنام‌مه کل عم کنط 1 .حطمطعهه2ع ۵1 کقعجه هد 1301۵1305 4) 5ععدلان اعنسما کنامصتق‌اصتم ۵1 کاعزعصی صمناقاموم نععناکنهاد 156 بومطاعص ۵۲ عصع صز اهنا همه ناک رل عط) ۵1 ععممصتصمل عطا ما عحل هط ۵۵ ماک عالیاکه 6ط1 سکن حطمطاعهه/ م3 صز (کععقاان 5با0 000123 ۵۴ 06۷610065۲ مادص عط ۲۵ 160 کقط نسم که صوزعصو‌صه عط تساه آهم0 کح ۵ عل 0۲ کععقداازی کنامصنه‌اصتامصت صز جصمناهااه-م جرمناهاام0م ما 16۵ عقط ناه عنط علنط ۷ +کتصعصع نع ۶ 0ص جصه اعدا ععدمد عطا اقطا عصععک از هتساک همان کهآ لمدمتصسگدیل عطا که ععصمصنصمل عطا [هدوناعس 0 عطا ,۷۵۳۵5 +عطاه پا نناک احامطانی کز از هه جمناهعنصدع ۵۳ 0۳006۲ 133328660 ۵ از وه کان معط نما توص افص هن کسام که خصعصم 610 عل عطا علصنط عسنساد آهد00 کح 0 36 ۵1 اصعصتعل عطا ما وصه صنعع آمدمکمم 2۵۳ کمعقللنی فاصم صذ عم که جمتعصه‌صه ۲۳۵ ۲۵ 40 6۳۵86 0محقطد عنطا وصه کصعتص۳ له که عمط نهد جمصصم کچ عجه ۳۵۵ که کصتعتصامص عطا علنط 1۷ 6۰ که خع که 0۳016060 هه 0ععقصفص ددع00 06 اکنست اند دنا مدع عاصز هلاه 1 لت کعجه کتامصنقاصمص که دمناهازماصجه عمساععل فصه ماع که کععصعنوععصیم 0صه عاعائه 1۳۵ ,500 ع[طژ 66 ۵ بجاعنضود عامطای عطا ععممجه انز از معله خبط کصنه‌اصامص عط ما معنست 0۵ بلده 77000۵1 بعتتط‌نساه لقدماتعصا لمدمناصگ 30 مکقعجه کتامصتقاصتا2/0 عم ۳۵۱ :۵۹ و1۳6 ۵ 1/0۵16 صذ کنس10 هه عهنسک آهدوناخعد] آمدمناصغ 3 .(2020) ۳۰ مصق73۵0 6 ب17 رطع‌اطماد ۸ 1-۰ ,(1)2 ,کقعت۸ کنامصنقاها3/0 ۵۶ کمنوننک آه‌نطامهعممی که فص سوت (طهطعصه ام ۵4 معجش۸ کنامصنقاص10 نععق)) 0 اآ315 001006۲ و02 مادک ۵۵ ۱۳۹۲ 14:05 که ۲زع2. 9512 1۲۵ 60 00/۱۱۵۵	تحولات تکنولوژیکی و افزایش توانایی انسانی در بهره برداری از نواحی کوهستانی، از یک سو، و نیاز به تنوع بخشی اقتصادی سکونتگاه های انسانی مستقر در نواحی کوهستانی موجب گسترش گردشگری روستایی (در ترکیب با گردشگری طبیعی) شده است؛ که می تواند مکمل و مشوق فعالیت های مولد بوده و زمینه دستیابی به توسعه پایدار را فراهم آورد. پژوهش حاضر با هدف کنکاش و تحلیل اثرگذاری ساختار نهادی کژکارکرد بر نحوه گسترش و پیامدهای گردشگری در نواحی روستایی کوهستانی رضوانشهر تدوین شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام، توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را روستاهای گردشگرپذیرکوهستانی (14 روستا) ناحیه رضوانشهر تشکیل می دهد. نتایج پژوهش نشان داد که به دلیل برتری ساختار نهادی کژکارکرد، گسترش گردشگری موجب توسعه نامتوازن سکونتگاه های کوهستانی شده است. در حالی که این فعالیت، جمعیت پذیری مجدد روستاهای کوهستانی را در پی داشته است، اما به دلیل برتری ساختار نهادی کژکارکرد، گویی فضا فاقد هر نوع مدیریت، ساماندهی مناسب و رها از نظارت است. به عبارتی، ساختار نهادی کژکارکرد بازدارنده توسعه گردشگری همراه با حداکثرسازی منافع فردی و اجتماعی بوده و مسبب توسعه گردشگری در روستاهای کوهستانی به نفع شخصی و به زیان ملی است. در حالی که کوهستان های ایران میراث طبیعی مشترک همه ایرانیان است و حتی الامکان باید این میراث مشترک و ثروت با ارزش بین نسلی با وسواس خاصی مدیریت و حافظت شود؛ چرا که، آثار و عوارض بهره برداری غیرمنطقی و مخرب نواحی کوهستانی علاوه بر نواحی مجاور، کل جامعه را در معرض خسارات جبران ناپذیر اجتماعی، اقتصادی و سیاسی قرار خواهد داد.
9,177	374181	شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان ۱. دانشیا رگروه مدیریت ورزشی, دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی» شهید باهن رکرمان, کرمان, ایران ۳ کارشناس/رشد مدپریت ورزشی دانشگاه خوارزمی تهران» نهران» ایران ۳. دانشجوی دکتری مدپریت ورزشی هدف از پژوهش حاضر شناسایی و اولویت‌بندی"موانع توسعه و پیشرفت/ورزش شتا دزراستان کرمان براساس فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (۸778) است. روش پژوهش کاربردی است و.به لحاظ گردآوری اطلاعات پژوهشی میدانی به‌شمار می‌رود. جامعه آماری پژوهش ۱۰۱ نفر از مدیران» مربیان و ورزشکاران باسابقه ورزش شنای استان کرمان بودند (11۱۰۱). ابزار پژوهش پرسشنامه بود. پس از مصاحبه با کارشناسان و مدیران ورزشی, موانع توسعه شنا در کرمان تهیه شد. نتایج نشان داد عواملی همچون اهمیت ندادن به ورزش شنا در مدارس» نبود برنامه‌ریزان کارامد و برنامه‌ریزی مناسب در سطح کلان هیأت شنا عدم جذب پشتیبان برای حمایت مالی در رشته ورزشی شنا عدم حمایت رسانه‌ها در پیشبرد ورزش شنا و نبود استخرهای استاندارد تمرین و مسابقه, از موانع درونی مهم توسعه و پیشرفت شنا در استان کرمان هستند. همچنین در میان عوامل شش‌گانه؛ موانع مدیریت و برنامه‌ریزی به‌عنوان اصلی‌ترین مانع توسعه و پیشرفت شنا مدنظر قرار گرفته‌اند. به‌نظر می‌رسد با برنامنه‌ریزی صحیح. استتفاده از افراد مجرب برای استعدادیابی کودکان دبستانی» ایجاد ارتباط با ارگان‌های خصوصی و.دولتی به‌منظور حمایت مالی» برگزاری مسابقات و دعوت از آن وزارت ورزش و جوانان به‌منظور احداث اماکن آبی استاندارد می‌توان در جهت پیشرفت و توسعه شنا در استان کرمان شویق مردم به مشارکت در ورزش شنا و تشکیل جلسات با مسئولان سازمان ورزش و جوانان و متعاقب ۱۴ مدیبریت ورزشی» دوره ٩. شماره ۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ فراگیر شدن ورزش و اهمیت جایگاه آن در مسابقات بین‌المللی, توجه فراوانی را از ناحیه دولت‌ها متوجه این پدیده ساخته است. مسابقات قاره‌ای و جهانی و در رأس آنها مسابقات المپیک به عرصه رقابت جوانان برگزيده ملت‌ها تبدیل شده و از این رهگذر علوم و فنون مختلفی در ورزش به‌کار گرفته شده است. موفقیت کشورها در میدان‌های بین‌المللی ورزشی علاوه‌بر تأثیرات اجتماعی و اقتصادی, نمادی از ثبات و توانمندی‌های همه‌جانبه آن کشورها محسوب می‌شود و یکی از علل سرمایه‌گذاری بالای کشورها در ورزش قهرمانی و حرفه‌ای, از این مورد نشأت می‌گیرد (۴). در این میان کشورهای مختلف جهان بر روی ورزش‌هایی تمرکز می‌کنند که بتوانند برای آنها در مسابقات مهم ورزشی مدال بیشتری را کسب کنند. از جمله این ورزش‌ها باید به ورژش شنا اشازه کرد شنا از جمله رشته‌های مفرح است که به‌دلیل نقشی که در نجات انسان در کر آبی ایفا می‌کند. همواره امورد؛توجه بوده است. ورزشی که امروزه به‌سبب فوایدش والدین را مجبور به آشنایی فرزندان خود با این مهارت قبل از دوسالگی کرده است. فعالیت در آب کودکان را قادر می‌سازد تا قبل از اینکه حرکتی زا روی زمین انجام دهند» آن را در آب تجربه کنند. ازاین‌رو هماهنگی در بدن پیشرفت پیدا خواهد کرد. مشاهدات در مورد گروه کودکانی کذ از اوایل زنگی خوذ با آب و شنا کردن سا نوی د) مقاطه با کودگان دیکزهبیانگز این مطلب امیت کل گزوه,شناگز آسان‌تر بااسحیظ: سافگار می‌ش۹ سطح :باگیی از خوذاظمیتانی ,ذازننه رقتازهای احساسی مثبتی را از خود نشان می‌دهند (شادابی و خوشحالی بیشتر و ترس کمتر)» پایداری عاطفی بالایی دارند و در انجام کارهای گروهی بیشتر مشارکت می‌کنند:(۱۱)..ورزشی که به‌عنوان ورزش پایه شناخته می‌شود و یادگیری آن در دین مبین اسلام بسیار سفارش شده است. ورزش شنا توجه تماشاگران زیادی. را در مسابقات مهم ابه رگا جلب میک #طازابهرد‌گیری از ۲۰ ماده: سسافت و با برخورداری از ۱۰۸ مدال المپیک در شاخه‌های مختلف. در زمره پرمدال‌ترین ورزش‌ها در المپیک به‌شمار می‌رود. در واقع با نگاهی به تاریخ المپیک درمی‌یابیم کشورهایی که در این رشته موفق بوده‌اند» به‌نوعی موجب موفقیت کاروان ورزشی کشور خود در رقابت‌ها شده‌اند. برای مثال در المپیک ۲۰۱۲ لندن» آمریکا با اخذ ۴۶ مدال طلا ۲۹ نقره, ۲۹ برنز و در مجموع با ۱۰۴ مدال در رده نخست قرار گرفت که از این تعداد ۳۰ مدال توسط شناگران این کشور دریافت شده بود. ازاین‌رو بسیاری از کشورهای جهان همواره نگاه راهبردی به این رشته ورزشی دارند و می‌کوشند تا با فراهم آوردن امکانات این رشته ورزشی موجب پیشرفت آن در کشور خود شوند. با توجه به تمامی مزایای ذکرشده کشور شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان ... ۱۵ ایران هیچ‌گاه نتوانسته است در ورزش مذکور موفق باشد. یکی از دلایل موفقیت کشورهای صاحب‌نام در رزشتهورزشی,اشعا, تیهرفت آیق رشتههاقار اشفرها ,و آیالت‌های آق کتنور است: آمار ار آتران, تشاق اه است که نیمی از استان‌های کشور در امر پیشرفت شنا موفق نبوده‌اند. یکی از این استان‌ها استان کرمان است که با اینکه پهناورترین استان کشور است. در زمينه بسط و توسعه ورزش شنا به‌عنوان ورزش پایه توفیقی نداشته است. بر این اساس» محقق در این پژوهش در پی شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه ورزش شنا در استان کرمان براساس تحلیل سلسله‌مراتبی ۱۸/۹2 است. فرایند تحلیلی سلسله‌مراتبی در سال ۱۹۸۰ توسط ساتی به‌عنوان یک ابزار آنالیز گسترده برای مدلسازی مسائلی مانند مسائل سیاسی» اقتصادی» اجتماعی و علوم تربیتی مطرح شد و بر پایه مقایسه زوجی ارزش‌های دسته‌ای از موضوعانق پایدگذاری قندرایی قراس به گنت گس تا وم تسمیمانت ساست برای موقوعارخ پیچیده را با ساده کردن و هدایت مراحل تصمیم‌گیری اتخاذ کنیم. این روش با نظم بخشیدن به فرایند تفکر گروهی, ساختار موثری برای تصمیم‌گیزی"ایجاد می‌کند؟" تخصیص منابع عددی به متغیرهای مسئله, به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کندتا الگوی مناسب تفکر را برای ,رذن به نتیجه دارا باشند. امیر تاش (۱۳۸۶) در پژوهش خود ما وا بای وان یک ورزش قهرمانی: از دیدگاه ورزشگاران. و مربیان داشگاهی > به ود ید یداه گانشجویان دلایل اصلی غدم پیشرفت هندبال در دانشگاه‌ها غیرموّئر بودن فعالیت‌های تبلیغاتی و عدم معرفی هندبال در بین دانشجویان و پایین بودن اولویت هندبال بین فعالیت‌های دانشگاه بوده است. از نظر مربیان و سرپرستان نیز کمبود اطلاعات فنی مربیان در مورد هندبال و ناکافی بودن بودجه بوده است (۲). همچنین الهی و همکاران (۱۳۸۸) پژوهشی را در زمینه موانع توسعه صنعت باشگاه‌داری حرفه‌ای فوتبال ایران صورت دادند. در یافته‌های این پژوهش ۲۴ مانع در برابر توسعه باشگاه‌داری حرفه‌ای فوتبال در کشور شناسایی شد. نابسامانی نظام باشگاه‌داری حرفه‌ای در ورزش کشور اولین مانع شناسایی‌شده در پژوهش مذکور بود. او همچنین در این تحقیق به فقدان مدیریت و رویه‌های مناسب جذب. حفظ و توسعه هواداران نان حاقعی, بو سر راد وس سنست بزانتگاه‌دایی: جرفلای, قوقال, ابران, اقنازه کزده: انس زج رابینسون " (۲۰۰۸) مقاله‌ای را با عنوان «برای بالا بردن ظرفیت باشگاه‌های شنا شناگران را نگه‌دارید» با هدف شناسایی موانع افزایش تعداد شناگران در انگلستان صورت داد. نتایج این پژوهش نشان داد که ۱۶ مدیریت ورزشی, دوره ٩» شماره ۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ محدودیت‌های فیزیکی اصلی‌ترین موانع افزایش ظرفیت در باشگاه‌های شناست. همچنین کم بودن زمان یا به بیان دیگر در اخ تیار ندا شتن زمان منا و هزینه بالای استخرها محدودیت‌هایی ر برای افزایش ظرفیت باشگاه‌ها ایجاد می‌کنند. او همچنین نبود کارشناسان و مربیان خبره را از دلایل مهم پایین بودن مشارکت کودکان و نوجوانان در باشگاه‌های شنا ذکر می‌کند (۱۶). سینگ (۲۰۰۸) نقش تسهیلات و تجهیزات را همراه با مدیریت و برنامه‌ریزی در رأس هر سیستم توسعه ورزش قهرمانی جای می‌دهد و کار در نبود آن را اتلاف سرمایه, اتلاف زمان و نومیدی ورزشکار از رقابت با رقبا می‌داند (۱۵). فیروزی و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهشی چالش‌ها و مشکلات رشته‌های مدال‌آور دوومیدانی» قایقرانی و شنای ایران را بررسی کردند. نتایج نشان داد که از نظر مربیان» عامل عدم برنامه‌ریزی بلندمدت مهم‌ترین چالش و مشکل رشته‌های مدال‌آور ایران محسوب می‌شود. در میان ورزشکاران مورد مطالعه در پژوهش, عامل عدم‌حمایت رسانه به‌عنوان اصلی‌ترین چالش در رشته‌های مدال‌آور شناخته شد و بالاخره عامل سوم که به‌عنوان چالش در این پژوهش مطرح شده است. کمبود بودجه در رشته مورد تحقیق بوده است (۸). منظمی و همکاران (۱۳۹۶) در پژوهش دیگری با عنوان «تعیین عوامل موّثر بر توسعه تربیت بدنی و ورزش بانوان جمهوری اسلامی ایران» به .این نتیجه دست یافتند که در میان ۲۷ عامل شناخته‌شده ساختاری, مدیریتی» نظارت و کنترل بر سهم بانوان در توزیع اعتبارات فدراسیون‌ها هيأت‌ها و ادارات تربیت بدنی به‌عنوان موثرترین عامل در اولویت اول قرار گرفت (٩). در پژوهش دیگری که در قالب پایان‌نامه صورت گرفت. اصل کوتی (۱۳۹۰) عوامل اثرگذار بر عدم پیشرفت فوتبال در استان خوزستان را بررسی, کرد و.به این نتیجه رسید که از دیدگاه کل جامعه ورزش عوامل تأسیساتی و تجهیزاتی مهم‌ترین عامل در عدم پیشرفت فوتبال در استان خوزستان به‌شمار می‌روند. همچنین از دیدگاه بازیکنان عوامل پژوهشی-تحقیقاتی مهم‌ترین عوامل هستند. به‌طور کلی یافته‌ها نشان داد که در بین عوامل شش‌گانه این تحقیق, غوامل تأسیساتی-تجهیزاتی و مدیریتی-برنامه‌ریزی مهم‌ترین عوامل در پیشرفت ورزش فوتبال استان خوزستان تعیین شدند. فرضیه‌های تحقیق نشان داد در عامل تأسیساتی-تجهیزاتی (توسعه و گسترش فوتبال در دبستان‌ها و مدارس فوتبال)» مدیریتی-برنامه‌ریزی (انتخاب افراد متخصص, مجرب و کاردان به‌عنوان ریاست هیأت فوتبال استان خوزستان و شهرستان‌ها)» مادی-مالی (جذب پشتیبان‌های ورزشی)» فنی-اجرایی (میزان آمادگی جسمانی بازیکنان)» پژوهشی- تی (راه‌اندازی مراکز پژوهشی و آکادمی فوتبال در استان) و فرهنگی-اجتماعی (علاقه‌مند کردن مردم استان خوزستان به فوتبال) مهم‌ترین خرده‌مقیاس تأثیرگذار بر پیشرفت فوتبال استان خوزستان از شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان ... ۱۷۷ دیدگاه کل جامعه ورزش تعیین شدند (۱). اگون! (۲۰۱۰) در مقاله‌ای با عنوان «اثر اختلاف استعداد در بهره‌وری در تیم فوتبال»» توانایی و قدرت و پیشرفت تیم ملی آلمان را تحت تأثیر بهره‌وری از استعداد بازیکنان دانست و استعدادیابی در تیم‌های لیگ به موقعیت این تیم‌ها در پایان فصل سودمند است. در این زمینه پژوهش‌هایی در خارج از کشور صورت گرفته است (۱۳۲). در پژوهش دیگری رضوی و همکاران (۱۳۹۱) به بررسی موانع و چالش‌های توسعه شنا در ایران پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که عدم برنامه‌ریزی بلندمدت. مهم‌ترین چالش و مشکل شنای کشور از دیدگاه مربیان و ورزشکاران نخبه بوده است. عامل عدم حمایت رسانه نیز به‌عنوان عامل مهمی بر عدم موفقیت رشته شنا شناخته قبط ازبممینین کبود بودچه اخقصاسی به روشک شزرا در عوم‌موختیت, رشته شااسميم مي‌مانه (1۶. در تحقیق دیگری سلطان حسینی و همکاران (۱۳۹۲)» روش تحلیل سلسله‌مراتبی ۸3۳ را در اولویت‌بندی موانع رشد اخلاق حرفه‌ای در,رسانه‌های ورزشی بررسی, کردند..نتایج این پژوهش نشان داد که در سطح شاخص‌های اصلی, موانع سازمانی در اولویت اول و موانع مرتبط با نیروهای انسانی و موانع محیطی به‌ترتیب در اولویت‌های بعدی قرار گرفتند. همچنین در مورد موانع سازمانی شناسایی‌شده (فقدان تظام جامع و اخلافی نظارت اس رای 9 زیت نخست: بوده: آست: (0. در پژوهش دیگری, الشملی " و همکاران (۲۰۱۲)"تأثیر رسانه‌های گروّهی را در ترویج و پیشرفت ورزش در جهت افزایش سلامت جامعه بررسی کردند. یافته‌ها نشان داد که رسانه‌های گروهی قابلیت بالایی در اثرگذاری بر افزایش آگاهی عمومی در فرهنگ ورزش دارد (۱۰). فرزعلی‌پور و همکاران (۲۰۱۲) در مقاله‌ای با هدف پی بردن به نقش رسانه‌های جمعی بر اتوسعه ورزش بانوان نتیجه‌گیری کردند که رسانه‌های جمعی نقش گسترده‌ای در معرفی ورزش بانوان دارند. محققان همچنین بیان کردند که استفاده از رسانه‌های جمعی برای پیشبرد و توسعه ورزش بانوان ضروری است. به‌نظر می‌رسد محققان چنذ سالی است: که از زوش, فرافگد تحلیل؟ سلسله‌مراتبی\| استفاده می‌کنند ا(۱۳): ویکر؟ و همکازان (۲۰۱۳) در پژوهشی تأثیر زیرساخت‌های ورزشی را بر مشارکت افراد براساس مختصات جغرافیایی بررسی کردند. او در تحقیق خود به تأثیر مثبت تعداد بالای مکان‌های ورزشی در مشارکت نوجوانان در ورزش پی برد. نتایج نشان داد که به‌طور کل بیشترین مشارکت زمانی اتفاق می‌افتد که مکان ورزشی نزدیک محل زندگی باشد (۱۸). به‌طور کلی باید گفت که ورزش شنا می‌تواند نقش مهمی در سلامت 1۱۸ مدیریت ورزشی» دوره ٩» شماره ۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ افراد ایفا کند. از طرف دیگر و از بعد قهرمانی نیز نباید نقش استعدادیابی را نادیده گرفت. این موضوع که استعدادیابی در ورزش قهرمانی جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌منظور یافتن شناگران نخبه و پیشرفت ورزش شنا مسئولان باید به اصول علمی استعدادیابی مبادرت ورزند. انکارناپذیر است. روش پژوهش حاضر کاربردی بوده و به لحاظ گردآوری اطلاعات به شیوه پیمایشی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش ۲۷ نفر از مدیران سابق و فعلی که در زمینه برنامه‌ریزی در سطح کلان در هیأت تجربه در زمینه آموزش شنا و مربیگری تیم‌های شنا در سطح استان بودند و ۲۴ نفر از شناگران استان شنای آبقتان کرمان:ذر گذشته ضالیت فاشته‌اند» ۵۶ نظ از مربب کرمان که در گذشته در ردمهان نکسا ۷4 نگ مسر ۱۰۱ تفر (1۱۱] بودنن. به‌علت محدودیت جامعه پژوهش, نمونه پژوهش برابر با جامعه آماری در نظر گرفته شد. برای پی بردن به موانع توسعه شنا در استان کرمان با اجمعی از کارشناسان وآمدیران تخبه ورزشی استان کرمان ملاقاتی به‌عمل آمد و پس از جمع‌آوری اطلاعات و مصاحبه با آنها موّلفه‌هایی که به‌عنوان موانعی بر شرفت شنا در استان کرمان بیخار ی کاردا داشگ در شور ای طبقه‌بندی شدند. سپس پرسشنامه‌ای, خاوی ۶ مولقه و ۳۷ مانع بدسللات (#0زه برای لسه زوجی در محل استخرهای قعال استان کرمان در اختیار جامعه آماری قرار گرفت و پس از تکمیل پرسشنامه‌ها از طریق خود محقق یا مدیران قسمت بانوان جمع‌آوری.شد. روایی پرسشنامه مذکور توسط ۱۰ نفر از استادان مدیریت ورزشی تأیه نشت: که پراساس نسایج آروشیایی: یشان مقدار روایی براساس, ضریب: کال 81۸۳ بغدست. آمند. همچنین پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ ۰/۷۹ به‌دست آمد. با توجه به جدول ۱ بیشترین گروه نمونه دارای رده سنی ۲۰ تا ۲۵ سال مرد مربی, دارای سابقهه شنای ۵ تا ۱۰ سال, دارای سابقه قهرمانی استانی, در رشته غیر تربیت بدنی و دارای مدرک مربیگری شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان ۱۹ جدول ۱. توصیف جامعه آماری تحقیق براساس سن, جنسیت. سابقه قهرمانی و ... ۱۳۰ مدیبریت ورزشی» دوره ٩. شماره ۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ پس از شناسایی و گردآوری موانع. درخت سلسله‌مراتبی به شکل زیر ترسیم شد: 0۱ همسو نبودن اهداف مربیان و شناگران با اهداف مسئولان هیئت شنا ۳ حضور نداشتن افراد متخصص در رأس تصمیم‌گیری هیأت شنا 0 عدم پشتیبانی و حمایت همه‌جانبه از طرف فدراسیون شنا ادازغ ۸ عدم اختصاص زمان مناسب برای تمرین تیم و عدم همکاری ۵ اختصاص ندادن بودجه پژوهشی برای تحقیقات کاربردی در زمینه شنا ۶ عدم درآمدزایی هیأت شنا از طریق برگزاری کلاس‌ها فروش بلیت و... ۷ عدم سرمایه‌گذاری باشگاه‌ها برای حضور ورزش شنا در لیگ برتر ۸ بالا بودن هزينه آموزش شنا و بی‌توجهی به قشر کم‌درآمد ۱ اهمال در جهت علاقه‌مند کردن مزدم استان کرمان به ورزش شنا ۳ غدم استفاده از تبلیغات در رسانه‌ها برای پیشنیرد ورزش شبنا ۲ عدم‌حمایت از پژوهشگران حوزه شنا توسط مسئولان دار کل ورزش و جوانان ۳ اهمال مدیران ارشد اداره کل ورزش و جوانان استان برای ساخت اماکن شکل ۱. نمایش درخت سلسله‌مراتبی با اهداف اولویت‌بندی موانع موجود در توسعه و پیشرفت شنا شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان ... ۱۳۱ پس از ترسیم درخت سلسله‌مراتبی در شکل ۱ و براساس آن ماتریس‌های مقایسات زوجی تشکیل می‌شود که آرزش‌های آ نسبت به اهمیت عوامل ۱ تا ٩ است. آزاین‌رو در اولین گام ماتریس مقایسات زوجی معیارهای اصلی با استفاده از میانگین هندسی برای هر آرایه حاصل شد که در جدول ۲ نمایش ۰۱۵۵ ۲ ۱ ۲ ۱ 7 ۰۱۱۶ 2 موانع مالی در حالت کلی می‌توان گفت که میزان قابل قبول بودن ناسازگاری یک ماتریس به تصمیم‌گیرنده بستگی ذارد: اما حسیتی (۲۳۹۲ سک (اطیوااباغنوز/ حط قابلی \| فوول,لرای ی دک و معتقد است چنانچه یزان ناسا زگاری سیستم بیشتر از ۰/۱ باشد بهتر است در قضاوت‌ها,تجدیدنظر کنیم. براساس الگوریتم سماسيه ترخ ناسا زکاری, ترخ تسار لوا سانگط مه رارسا ۴ پهست می‌آین کذپسپاز مقر از ۱/ اتمه آواین‌رو قساسی عاسر وری معاسب ورقابز "قیولی دارندد کنیس اینگهبراسان مجاسبانق انجام‌پذیرفته و اطمینان از صحت آنها تعیین شد که در میان موانع اصلی پیش روی رشد ورزش شنا در استان کرمان» موانع مدیریتی و برنامه‌ریزی در درجه اول» موانع فنی و اجرایی در درجه دوم و موانع با نگاهی به درخت ترسیم‌شده در شکل ۱ می‌توان دریافت که به‌منظور تعیین وزن نسبی و اولویت‌بندی موانع در تمامی زیرگروه‌ها در جدول ‏ ۳ و جدول ‏ ۴ از ۶ ماتریس دیگر برای زیرمجموعه‌های موانع فنی و اجرایی (۸)» موانع مدیریتی و برنامه‌ریزی (8)» موانع مالی (0) موانع مدبریت ورزشی» دوره ٩» شماره ۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ فرهنگی (0)» اجتماعی. پژوهشی (۳) و موانع سخت‌افزاری (۳) استفاده شد؛ که به‌دلیل حجم زیاد جداول برای نمونه در ادامه ماتریس موانع مدیریتی و برنامه‌ریزی و ماتریس‌های موانع فرهنگی (0ا)» جدول ۳. تعیین وزن نسبی و اولوبت‌بندی زیرشاخه‌های معیار موانع مدیریتی و برنامه‌ریزی جدول ۴. تعیین وزن نسبی و اولویت‌بندی زیرشاخه‌های معیار موانع فرهنگی (10)» اجتماعی, پژوهشی پس از مشخص شدن وزن نسبی و رتبه‌بندی معیارها و زیرمعیارها در گروه مربوط می‌توان با ضرب اوزان در وزن‌های نسبی معیارهای مربوط در سطوح بالاتر» وزن نسبی آنها را در سطح مربوط و شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان ... ۱۳۳ متعاقبا رب آنها را در بین کليه معیارهای سطح مورد نظر به‌دست آورد. برای مثال وزن نسبی زیرمعیار در (رتبه در کل) ۸۱ * وزن نسبی ۸ * ۸۱ ۰/۱۸۶۲ * ۰/۲۵۵ - ۰/۰۴۷ جدول ۵ وزن نسبی و رتبه معیارها و زیرمعیارها در گروه مربوط و وزن نسبی و رتبه آنها در سطحی را که موجودند. به‌طور کامل نمایش می‌دهد. به‌طوری‌که در شکل ۵ نیز اولویت‌بندی معیارهای اصلی نمایش داده شده است. بدیهی است موانعی که در سطوح بالاتر قرار دارند. در هر مکانی از درخت هم که واقع شده باشند» از موانع جای‌گرفته در سطوح بعدی اولویت بالاتری دارند. جدول ۵. وزن نسبی و رتبه معیارها و زیر معیارها در گروه مربوط و وزن سطحی و رتبه آنها در کل رتبه وزن 5 وزن نام رتبه وزن ۹ وزن نام سطحی ‏ سطحی ‏ " نسبی ‏ معیار" اسطحی ‏ سطحی " نسبی ‏ معیار ۳ ۴۱ ۵ ۸۳ ۸,8 ۱ ۳۹۱ ۱ ۴۹ 5 ۸ ۵۷ 7 ۹۵ ۹58 ۱ ۵۰ ۵ ۵ 8 ۴ ۵ ۶ ۹۹ 1۹9 ۱۲ ۷ ۶ ۴۷ 0 ۴ ۵ ۵ ۹۸ ۳ ۹ 0۴ ۴ ۵۴ ۳ ۳۷ ۷ ۳ ۳۳ ۳۳ ۵ ۴ 5 ۴ ی ۳۲ ۱ ۱ ۳۷ ۳ ۹ ۴ ۲ ۸۶ ۱۸ ۴۳۳ ۴ ۸ ۷۲ ۶ ۳۸ ۶ ۱ ۵ ۳۸ ۳۴ ۹ ۲ ۸۶ "۷ ۳۳ ۰ ۹ ۳۹ ۴۸ ۳۹ ۶ ۴ 1 ۸,۴ ۳۱ ۱ ۸ ۵ ۵۸ ۳ 1۹ ۱ ۴ 2 ۳۸ ۳ ۶ ۵ ۶۸ ۳۵ ۹ ۲ ۰ 0 ۱۹۹ ۹ ۴ ۵ ۷۸ ۳۱ 1۹ ۱ ۴۰ ۳ ۷ ۷ 1 ۵ ۸,۸ ۱۸ ۴ ۱ ۳۴۵ :1 ۳۹ ۲ ۷ ۳۷ ۹۸ ۳۷ ۴ ۳ ۶۶ دی ۷ ۹۲ ۱ ۷۲ م۱۸ ۳۶ ۶ ۲ ۳۸۹ ۳ 1 ۲ ۸ ۴ 58 ۱۶ ۳۸ ۳ ۳۶۷ 3 ۳ ۷ ۷ ۳۴ 18 ۱۵ ۳۹ ۲ ۳۸۳ ۳۳ ۳ ۳۶ 1 ۳۵۸ ۳8 ۳۵ ۹۷ ۴ ۶۶ ۳۳ ۳۶ ۸ ۹ ۷ ۴ ۱۴ ۳۰ ۱ ۳۸۵ ۴۳ ۳۴ ۷ ۶ ۳۵ ۵8 ۱۳۴ مدیریت ورزشی» دوره ٩» شماره ۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ ۱ واه تاهوی تییو‌اهدا عولود 50۵۳ رحاان ودک مه‌مهو و0 نتایج تحقیق نشان داد که در میان موّلفه‌های فنی و اجرایی عامل بی‌توجهی به ورزش شنا در مدارس و بی‌توجهی به استعدادیابی ورزش شنا در استان کرمان به‌عنوان مهم‌ترین موانع توسعه این ورزش مورد توجه قرار گرفته است. میشل (۱۹۹۲) استعدادیابی را روشی می‌داند که مربیان و سازمان‌های ورزشی در گزینش ورزشکارانی که امکان موفقیت آنها در یک ورزش زیادتر است. به‌کار می‌برند (۱). همچنین سلطان حسینی و همکاران (۱۳۹۲) "بیان کرده‌اند که ورزش مدازش او به‌نوعی آموزش و پرورش اصلی‌ترین نهاد متولی استعدادیابی و پیشرفت یک ورزش در یک کشورند (۴). نتيجه تحقیق این پژوهشگران نشان داد که موفقیت ورزش در کشورهایی همچون آمریکا استرالیا آلمان و چین که در حال پیشرفت‌اند مدیون اهمیت دادن آنها به پرداختن داش موزان به ورزش در مدارس بوده است. در خصوص مژّلفه‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی: یافته‌ها نشاو# داد که نبود افراد کارام‌ادر برس هیأت شنا و نبود ابعاد مختلف برنامه‌ریزی به‌عنوان مهم‌ترین اعامل عدم پیشرفت شنا در استان مورد توجه جامعه آماری قرار گرفته است. به نظر الهی و همکاران (۱۳۸۹) استفاده اندک از مدیران خلاق و دارای تفکرات و تخصص‌های تجاری و درآمدزایی در باشگاه‌ها بهره‌گیری اندک از نیروی انسانی متخصص در باشگاه‌های فوتبال, فقدان ارتباط سازمان‌یافته بین باشگاه‌های فوتبال با مراکز آموزشی عالی و پژوهشی داخلی و خارجی» مهم‌ترین موانع پیشرفت فوتبال است (۳). در مورد موانع مالی نتایج نشان داد که بیشترین عامل تأثیرگذار بر عدم پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان عدم جذب پشتیبان‌های ورزشی برای حمایت مالی در رشته ورزشی شنا و بالا بودن هزينه آموزش شنا در استان است. اصل کوتی (۱۳۹۰) نشان داد که جذب پشتیبان‌های ورزشی (حامیان مالی) موثرترین عامل درونی عدم پیشرفت شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان ... ۱۳۵ فوتبال در استان خوزستان در میان عوامل درونی موّلفه‌های مالی مدنظر است (۱). همچنین نتایج تحقیق در زمینه موّلفه‌های فرهنگی و اجتماعی بیانگر عدم حمایت رسانه‌ها در پیشبرد ورزش شنا به‌عنوان اصلی‌ترین عامل فرهنگی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. استید (۲۰۱۲) رسانه را به‌عنوان یک عامل کلیدی در معرفی, پیشبرد و افزایش تعداد تماشاگران و هواداران یک ورزش در جوامع کنونی معرفی می‌کند (۱۷). همچنین خالدیان و همکاران (۱۳۹۲) رسانه‌های جمعی را به‌مثابه بزرگراه‌های اطلاعاتی و پل ارتباطی تأثیرگذار بر افکار عمومی به‌عنوان عامل بسیار حیاتی در فرایند اطلاع‌رسانی» گفتمان‌سازی» آموزش, مشارکت اجتماعی و فرهنگ‌سازی ورزشی در جامعه و اعتلای ورزش کشور و توسعه و فراگیر کردن آن معرفی می‌کنند (۵). همچنین نتایج پژوهش الشملی و همکاران (۲۰۱۲) نشان داد که رسانه‌های جمعی باعث تشویق عموم به ورزش و بهبود سلامت عمومی جامعه می‌شود (۱۰). یافته‌های تحقیق در زمينه عوامل سخت‌افزاری نشان می‌دهد که نبود استخرهای استانداره تمرین و مسابقه: برای رخ تسایر م96 #اططاله‌استان کرمان نقش مهمی دازد. در میان شش عامل مشخص‌شده فنی و اجرایی» مدیریت و برنامه‌ریزی» مالی, فرهنگی و اجتماعی, پژوهشی و سخت‌افزاری موانع مدیریتی و برنامه‌ریژی به‌عنوان,اضلی‌ترینعاملل در عدم توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان مدنظر قرار گرفته است. از طرف دیگر نباید از نقش ورزش شنا در توسعه سلامت جامعه چشم پوشید. تحقیقات نشان داده‌اند که جذب بیشتر افراد به سمت ورزش شنا می‌تواند جامعه را به سمت سلامت سوق دهد. افزایش اشتیاق و اعتماد در میان مردم از طریق ورزش شنا می‌تواند افراد سالم‌تری را به اجتماع معرفی کند. و پیامدهایی همچون سلامت اجتماعی و کاهش هزینه‌های درمانی دوران کهنسالی و متعاقب آن سلامت اقتصادی را برای جامعه به‌همراه داشته باشد (۱۴). در سال‌های پیش نشان داده شده است که در صورت رسیدگی و توجه مسئولان و رعایت قواعد کلی ورزش شنا در استان کرمان پیشرفت خواهد کرد.آنتایج تحقیق نشان می‌دهد که استعدادیابی در رشته ورزشی شنا در استتان کرسانی بارمشگل مواجه اسمقالبته: ناگفته: تمانت: کهسقوله استتعقادیایی, کشور ایرای دررسطح کلان با مشکلات عدیده‌ای همچون نداشتن برنامه جامع حمایت از ورزشکاران و مربیان و تهدیداتی مانند فقدان نظام جامع شناسایی و پرورش استعدادهای ورزشی و فقدان سیستم مناسب برای مربیان نخبه ورزش کشور با تهدید سرمایه‌گذاری کلان رقبا در زمینه استعدادیابی و پیدایش رقبای جدید در حيطه ورزش قهرمانی مواجه است. اما در سطح خرد و به‌خصوص در هیأت‌های ورزش می‌توان از آن برای پرورش استعداد‌ها و پیشبرد ورزش استفاده کرد. به‌نظر می‌رسد فرایند استعدادیابی در هیأت شنای 1۳۶ مدیربت ورزشی» دوره ٩» شماره ۱. فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ استان کرمان بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد. ازاین‌رو به‌منظور تحقق این امر می‌توان از افراد نخبه ورزش شنا ذر استان و ذر کنار آنها ذانشجویان مستعد رشته تربیت بذنی استفاده کرد تا با مراجعه به مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی, با استفاده از تست‌های مشخص و توجه به ویژگی‌های آنترپومتریکی دانش‌آموزان برای آنها برنامه‌های مدون آموزش و تمرین در نظر گیرند. از طرفی باید از نیروهای انسانی متخصص, مجرب و کاردان به‌منظور کارهای اجرایی در هیأت شنای استان کرمان استفاده شود. به‌علاوه تصمیم گیزندگان دز رأس هیأت شنا بهتر است از برنامه‌های ذرازمذت» میان‌مذت و کوتاه‌مذت استقاده کت و برگزاری سانقانته ارجوها بازی‌های تذازکاگی و اعزام تیم‌ها سازماتمی ,و برتافهریزی مناست و مدیریت (کنترل و نظارت) در برنامه‌ریزی‌های خود را در دستور کار قرار دهند. برای برنامه‌ریزی بهتر و دقیق‌تر می‌توان از جلسات متعدد توفان مغزی» تحلیل محیط درونی و بیرونی و در نهایت برنامه‌ریزی راهبردی با استفاده از مدیران و.ورزشکاران«نخبه استفاده کرد: مسئولان«هیأت همچنین لازم است جلساتی را با مسئولان باشگاه‌های حرفه‌ایوانهادهای دولتی وتخضوصی ترتیب دهند و با معرفی ورزش شنا و موفقیت‌های گذشته این ورزش در سطح استان درصدد جذب آنها به‌عنوان حامیان مالی برآیند. از طرف دیگر با بازرسی صحیح استخرها در زمینه موقعیت آموزش» چگونگی آموزش و در نهایت میزان هزینه, درصدد پایین آوردن هزينه آموزش شنا در استخرهای مختلف برآیند و از این طریق افراد را در مشارکت در ورزش شنا تشویق کنند. همچنین مسئولان می‌توانند با حمایت مالی از مربیان و بازیکنان» اعطای وام‌های درازمدت با بهره کم به باشگاه‌ها افزایش بودجه ورزش, واگذاری به بخش خصوصی. سرمایه‌گذاری در تیم‌های. پايه» توسعهه ظرفیت اقتصادی. و مالی باشگاه‌ها. خصضوصی کردن باشگاه‌ها و ایجاد محیط امن سرمایه‌گذاری و مدیریت بازاریابی موجب گسترش و توسعه این ورزش در سطح استان شوند. از طرف دیگر می‌توان از رسانه‌های جممعی استان؛برای احیای,ورزش شنا استفاده کرد. در حقیقت پایته با اتجرای یک مسانقه شا دراکیطم آسگان با دعوق از خبرنگازای و سیمای مرک اسقای اورصد معرفی فعالیت‌های این ورزش پایه در سطح استان شد؛ علاوه‌بر این مسئولان باید با پیگیری‌های مداوم از طریق اداره کل ورزش و جوانان استان کرمان و متعاقب آن وزارت ورزش و جوانان درصدد ایجاد استخرهای پایه برای, آموزشن و استخرهای مساقت بلس با آمکانات: مختلف بزای تمرین رشته شا در سطح استان برآیند و با اضافه کردن امکانات تفریحی به این اماکن آبی و جذب مشتریان برای تفریح در این اماکن موجب درآمدزایی» توسعه و پیشرفت رشته ورزشی شنا در استان کرمان شوند. شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان ... ۱۳۷ اد سل کواتی مممخباقر 0۳۹۰ قتانبنانی ,مواقم پیشرفت فوتال فرزاسقان خوزستای از خیلاگام امه ۲ امیز تاش: علی‌تحمد (۱۳۷۸). #توسعه هنذبال نمی به‌عنوان یک وززش قهزمانی از دیدگاه ورزشکاران و مربیان دانشگاهی مرد»» نشريه علوم حرکتی و ورزش» سال ششم» ج ۱ ش ۰۱۱ص ۳ الهی. علیرضا؛ سجادی, سید نصراللئه؛ خبیری» محمد؛ ابریشمی, حمید (۱۳۸۹). «موانع توسعه صنعت باشگاه‌داری حرفه‌ای فوتبال ایران»» پژوهش در علوم ورزشی» ش ۰۲۸ ص ۵۳-۶۸ ۴ حسینی, سید شاهو؛ حمیدی, مهرزاد؛ قزبانیان» آسگ سجادی, سید نصراللّه (۱۳۹۲). «شناسایی قوت‌ها ضعف‌ها فرصت‌ها و یرامش ۸ د ۸ #فیییای جمهوری اسلامی آیرآن و تنگناها و چالش‌های فراروی آن»» مدیریت ورزشی, ش ۰۱۷ص ۰۲۹-۵۴ ۵. خالدیان محمد؛ فردین» مصطفایی؛ صمدی, مهران؛ کیا فرخ (۱۳۹۲): «نقش رسانه‌های جمعی در توسعه ورزش»» مدیریت ارتباطات در رسانه‌های ورزشی» سال اول» ش ۰۲ ص ۰۴۵-۵۲ ۶ رضوی» سید محمدحسین؛ فیروزی» منصور؛ فرزان»افرزام (۱۳۹۱). «بررسی موانع و چالش‌های توسعه شنا در ایران»» پژوهش‌های مدیریت ورزشی و علوم حرکتی. سال دوم ش ۴» ص ۰۱-۱۲ ۷ سلطان حسینی» محمد؛ سلیمی» مهدی؛ قاسمی» حمید؛ ترکیان» سمانه (۱۳۹۲). «به‌کارگیری روش تحلیلی سلسله‌مراتبی؛(۸18) "در اولویت‌بندی موانغ زشد اخلاق حرفه‌ای در رسانه‌های ورزشی». ۸ فیروزی» منصور؛ رضوی سید محمدحسین؛ فرزان» فرزام (۱۳۹۱). «بررسی چالش‌ها و مشکلات رشته‌های مدال‌آور دوومیدانی» قایقرانی و شنای ایران»» پژوهش‌نامه مدیریت ورزشی و رفتار ٩. منظمی» مریم؛ علم؛ شهرام؛ شتاب» سیده ناهید (۱۳۹۰). «تعیین عوامل موئر بر توسعه تربیت بدنی و ورزش بانوان جمهوری اسلامی ایران»» مدیریت ورزشی» ش ۰۱۰ ص ۰۱۵۱-۱۶۸ ۵ 0۳۵6۳ هز 500۳5 0۳۵۳8 ۵۳ مدع اگطز هنفعصه کعقصه 500 .(2012) نن۸ مناصهدعن۸ .10 153-18 372865 .(4)2 ,50606 هنود او آمصسوز حععقع۳۶ اصعس) تطالمعط عناطام منز 3/166۳ 1/06۳۵ ,5106 علغانا .(2014) هعاعه‌نصود اعرعع8 بفصعاهلوهد/3 مم6اد/ 320۳0 .11 ۱۳۸ مدیریت ورزشی» دوره ٩» شماره ۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ انا منک عع دنل که ک‌عاله امصع۳* .(2010) 3060 صهدام‌ع کول ۳۳۵۵ صموطظ 12 8 253010 ۳006 که لمحسوت علنس۸ حلعدعوعط سدع للط1۵0 تفص 6 5 ۹00۳۰ ۷۵۳۵۵۶ هز هنعط فعقه گم غامد ۵ط۲* .(2012) صمحصلدک ,سوم‌نله۳ .13 ,و5006 ۲عنطالهعط مج صز انوم انز کعصصنبی 3006 ,(2012)عفصهمط1 مفلعمط‌ه]آ 14۰ -1: 22865 ,۳0۵۵0 [800 عصنصصایک نمصمخد از مکاعی قاط 0ع0لم فص کعصند 0۳0 منکن تاه وصنو۳ط .تعمنامصنه فص صعصم‌نوه مکعنانانه۳* .(2008) له محاوصنه .15 5۰ 00۳6٩ لمناصعاوم ۵۲ موم ععقصه ج طافععلهن ال عمعنه آدسد عطا ۵ کعنانافد؟ کادممد ,ول نصا ۶و نفهمی 6ط 1 عصنصصای عصصفمی مععگا* «ر2008) طاهنساآ مصمعصزطام8 .16 .62-78 :32865 1/6۳20 (اع 80۳0 اع10 ی‌ناوم گنه[ دوز ۵۶ عاننعط] ع286] ,52 ,7 بلقدناوز 50605 ۳۲و50 وکقنلوعص عط فص 00۳ 5* .(2012) 080 ,516۵0 .17 ۶ 10۵6 ۵ عنم رد۸" .(2013) دام‌معضسا عمط بصنونگ مصحصال1۵ بداعصو2 ,۷۷666 .18 -۵1 1۳۵۳ ۵۷106066 تقاحل 0ع0م-0عع هنکن نامهم 500۳۲ ۵۳ عس هاوگ امد	هدف از پژوهش حاضر شناسایی و اولویت بندی موانع توسعه و پیشرفت ورزش شنا در استان کرمان براساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) است. روش پژوهش کاربردی است و به لحاظ گردآوری اطلاعات پژوهشی میدانی به شمار می رود. جامعه آماری پژوهش 101 نفر از مدیران، مربیان و ورزشکاران باسابقه ورزش شنای استان کرمان بودند (101n=). ابزار پژوهش پرسشنامه بود. پس از مصاحبه با کارشناسان و مدیران ورزشی، موانع توسعه شنا در کرمان تهیه شد. نتایج نشان داد عواملی همچون اهمیت ندادن به ورزش شنا در مدارس، نبود برنامه ریزان کارامد و برنامه ریزی مناسب در سطح کلان هیأت شنا، عدم جذب پشتیبان برای حمایت مالی در رشته ورزشی شنا، عدم حمایت رسانه ها در پیشبرد ورزش شنا و نبود استخرهای استاندارد تمرین و مسابقه، از موانع درونی مهم توسعه و پیشرفت شنا در استان کرمان هستند. همچنین در میان عوامل شش گانه، موانع مدیریت و برنامه ریزی به عنوان اصلی ترین مانع توسعه و پیشرفت شنا مدنظر قرار گرفته اند. به نظر می رسد با برنامه ریزی صحیح، استفاده از افراد مجرب برای استعدادیابی کودکان دبستانی، ایجاد ارتباط با ارگان های خصوصی و دولتی به منظور حمایت مالی، برگزاری مسابقات و دعوت از رسانه ها برای تشویق مردم به مشارکت در ورزش شنا و تشکیل جلسات با مسئولان سازمان ورزش و جوانان و متعاقب آن وزارت ورزش و جوانان به منظور احداث اماکن آبی استاندارد می توان در جهت پیشرفت و توسعه شنا در استان کرمان گام برداشت.
4,195	424716	که پدر به همرام پسر بینلا۱۶ تا ۴۵ ساله باهم .در یگ خانوار زندگی هی‌کنند و همان‌طور که در مقدمه اشاره شد یک داده ایده‌آل برای تخمین تحرک بین‌نسلی باید نوع شغل پدر و پسر را در یک بازه سنی مشابه باهم مقایسه کند. اما این موضوع در داده‌های سطح خانوار مرکز آمار ایران و بیش‌تر کشورهای درحال‌توسعه موجود نیست. پژوهش‌هایی که در این زمینه در دیگر کشورهای درحال‌توسعه انجام می‌شوند. برای حل مشکل نبود داده ایده‌آل بر خانوارهایی که پدر و پسر هردو شاغل و همخانه هستند. و از دو نسل مختلف هستند متمرکز هستند (:2013 .۵1 6۸ 11021160۷914۵ 5 ,ناگ 8۶ 8۳۵۵ :2011 ,زم‌انطا5 +6 صقتصط :2015 و۵0 1). اگرچه استفاده از این روش بلافاصله به یک اریب نمونه منجر می‌شود. به دلیل این که نمونه پدر-پسرهای همخانه به‌طور نظام‌مند متفاوت از بقیه هستند.» اگر این اریب نمونه در طول زمان پایدار باشد می‌تواند در تحلیل روند که اختلاف بین دو دوره بررسی می‌شود.» نادیده گرفته شود. برای بررسی این‌که اختلاف بین دو گروه در طول زمان ثابت است یا خیر در نمودار (۱» سن» تحصیلات, وضعیت ازدواج» و اندازه خانوار برای خانوارهای دارای پدر-پسر همخانه با سایر خانوارها مقایسه می‌شود. روشن است که با وجود اختلاف بیی و گرره برزتها سای کسنکته‌ی مققار اختلاف/ذر ظزن قسای تقرما یت باقی ماقم انیگاهگر مورد اندازه خانوار مشاهده می‌شود که هر دو گروه شیب منفی دارند اما برای گروه همخانه شیب تندتری در دوره ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ مشاهده می‌شود که می‌تواند به این دلیل باشد که گروه غیرهمخانه به حد پایین اندازه خانوار نزدیک می‌شود و به‌طور طبیعی؛ شیب نزدیک این حد کاهش می‌پاید. مشابه این نمودار برای نمونه طرح نیروی کار نیز ثبات اختلاف بین دو گروه را در سال‌های مختلف نشان می‌دهد. در مجموع می‌توان گفت که با وجود محدودیت داده‌ها در مشاهده پدر-پسرهای غیرهمخانه. به دلیل اين‌که فاصله بین خانوارهای همخانه, و«غیرهمخانه در طول زمان باثبات است. می‌توان برای بررسی روند تحرک شغلی از این داده‌ها استفادهآشود. نمودار ۱: مقایسه سن» تعداد سال‌های تحصیل, وضعیت تاهل, و اندازه خانوار برای نمونه پدر-پسرهای ک شغلی بین‌نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ در هر دو منبع داده سرشماری و طرح نیروی کار نوع شغل فرد بر مبنای کد چهار رقمی 0 گزارش شده است. روشی که به‌طور معمول در ادبیات موجود برای ساخت ماتریس تحرک شغلی استفاده می‌شود. تجمیع کردن کدهای چهاررقمی به تعداد محدودی رده شغلی است. برای مثال لانگ و فری (۲۰۱۳)» نوع شغل را به چهار رده «یقه‌سفید»» «ماهر/ نیمه‌ماهر»» «کشاورز»» و «غیرماهر» تقسیم و بیان می‌کنند که این چهار دسته به اندازه کافی کلی هستند که تغییر از یک رده به رده دیگر نمایانگر تحرک شغلی بین‌نسلی باشد. این تقسیم‌بندی بر مبنای رقم اول کد 15600 است که بر مبنای نیاز به مهارت در شغل توسط سازمان بین‌المللی کار تعریف شده است. رده «یقه‌سفید» شامل مقامات. مدیران»؛ و مشاغل حرفه‌ای (کدهای ۱ تا ۲) است؛ ماهر انیمه‌ماهر» متناظر است با مشاغل دفتری» فروش» خدمات. متصدی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات. مشاغل نظامی (کدهای ۰۴ ۰۵ ۰۷ ۸ و )؛ «کشاورز» شامل مشاغل کشاورزی با کد ۶ است؛ و «غیرماهر»» متناظر است با تمام مشاغلی که نیاز به مهارت خاصی ندارند (کد ٩) کار این پوهش. این چهار گروه به عنوان طبقه‌بندی شغلی در جدول (۲)» ماتریس‌های تغییر وضعیت در طول زمان با استفاده از نمونه پدر-پسرهای همخانه در سال‌های مختلف سرشماری و طرح نیروی کار ارائه می‌شوند. سطرها و ستون‌ها به‌ترتیب متناظر با شغل پدرها و پسرها هستند. بنابراین» هر سطر (ستون) توزیع مشاغل پسرها (پدرها) را برای یک رده شغلی پدر (پسر) نمایش می‌دهد. برای مثال, دز سال۱۳۷۵ از بین ۲۳۱۶ پدر «یقه‌سفید» که در نمونه موجود بوده‌اند» ۸۹۵ نفر پسر با رده شغلی «یقه‌شفید»» ۱۱۱۵ نفر پسر با رده شغلی «ماهر/ نیمه‌ماهر»» ۹۶ نفر پسر با رده شغلی «کشناورز»» و ۲۱۰ نفر پسر با رده شغلی «غیرماهر» داشته‌اند. جدول ۲: ماتریس‌های تغییر وضعیت شغلی از پدر به پسر بر مبنای داده‌های سرشماری و طرح نیروی کار توضیح: اعداد داخل پرانتز نشان‌دهنده درصد جمع سطر/ستون از جمع کل هستند. با توجه به جدول (۲)» می‌توان گفت که اختلاف زیادی ب شغلی وجود دارد. سهم «کشاورز»» در بین پدران بین ۲۵ تا ۴۱ درصد در سال‌های مختلف متغیر است. در حالی که سهم «کشاورز»» در بین پسران بین ۱۴ تا ۳۰ سال در تغییر است. رده شغلی ک شغلی بین‌نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ «ماهر/ نیمه‌ماهر»» بیش‌ترین سهم را در بین پسران دارد (۴۷ تا ۶۱ درصد). رده شغلی «یقه‌سفید»». سهمی کم‌تر از ۱۵ درصد در بین پدران و پسران دارد. همچنین در جدول (۲)» بین توزیع حاشیه‌ای فعالیت‌ها در سرشماری و طرح نیروی کار تفاوت وجود دارد. این اختلاف به احتمال زیاد به علت تفاوت در تعریف اشتغال بین دو طرح و همچنین» تفاوت در فصل آمارگیری است. با توجه به اين‌که پوشش سرشماری شامل تمامی افراد کشور است پرسشنامه آن کوتاه و تعداد محدودی پرسش درباره وضعیت بازار کار افراد پرسیده می‌شود که آیا شاغل هستند, يا به دنبال شغل می‌گردند (بیکار)» در حال تحصیل یا خانه‌دار هستند. یا این که درآمد غیرشغلی دارند. در صورتی که فرد اظهار کند شاغل است. وضع فعالیت (کارفرما کارکن مستقل» و..)» رشته فعالیت. و نوع شغل نیز پرسیده می‌شود. در مقابل, در طرح نیروی کار اطلاعات جزیی‌تری از وضع اشتغال افراد موجود است و موارد زیادی که در سرشماری پرسیده نشده‌اند می‌توانند به عنوان شاغل محسوب شوند. برای مثال» یک ساعت کار در هفته گذشته با دستمزد یک ساعت کار بدون دستمزد دراهفته«قیل برای تولید کالا در خانواده» کارآموز یا در خدمت سربازی بودن» داشتن شغل اما غیبت موقت از آن, برخی از مواردی هستند که در طرح نیروی کار از مصادیق اشتغال محسوب می‌شوند» اما در سرشماری اظلاعاتی/درباره آن‌ها موجود نیست. هرچه تعریف اشتغال جامع‌تر شوده انتظار مي‌رود که تعاد خانوارهایی با پذر و پسر شاغل افزایش یاید. از طرف دیگره سرشماری فقط در آبان ماه انجّام مي‌شود اما طرخ نیروی" کار به صورت فصلی و در تمام طول سال آمارگیری می‌شود (همواره در بهار و تابشتان ترخمشازکت و اشتغال بالاتر است) به این دلایل در جدول ()» مشاهده می‌شود که تعداد خانوارهای همخانه در سرشماری حدود ۱۱ درصد کل خانوارهاست. اما در طرح نیروی کار حدود.۱۵ درصد است. با وجود این» همان‌ظور که در بالا اشاره شد» فاصله آلثام مستقل از توزیع حاشیه‌ای فعالیت‌هاست و بنابراین» اختلاف در توزیع حاشیه‌ای بین سرشماری و طرح نیروی کار در تحلیل روند که مد نظر ماست. اختلالی ایجاد نمی‌کند. در همین راستا در ادامه وقتی ما به جهت تغییر شاخص در سال‌هایی می‌نگریم که در هردو داده وجود دارند (۱۳۸۵ و ۱۳۹۰)» هر دو دلالت بر افزایشی بودن فاصله آلثام یا کاهش تحرک شغلی دارند. بنابراین» می‌توان گفت که با وجود اختلاف در مقدار مطلق شاخص آلثام؛ روند تغییرهای آن در هردو منبع داده مشابه است. در جدول (۳)» فاصله آلثام برای هر ماتریس تغییر وضعیت محاسبه می‌شود. ستون (4)8,1 در این جدول نشان‌دهنده فاصله ماتریس تغییر وضعیت از ماتریس تحرک کامل شغلی (همه عناصر یکسان) است و سایر ستون‌ها (408,0 يا فاصله بین دو ماتریس جریان در دو سال مختلف سرشماری پا طرح نیروی کار را نشان می‌دهند. هنگامی که فاصله در سطح ۱ درصد معنادار باشد. نماد بکار همچنین در نمودار (۲)» روند فاصله (4)0,7 از حالت تحرک کامل برای سال‌های مختلف و طرح نیروی کار ترسیم شده است. بر طبق این نمودار مشاهده می‌شود که مقدار مطلق تحرک شغلی در داده‌های سرشماری کم‌تر از طرح نیروی کار تخمین زده می‌شود. ممکن است یک دلیل این موضوع کم‌تر بودن مشارکت در بازار کار در فصل پاییز» که سرشماری انجام می‌شود. نسبت به بهار و تابستان است. در این حالت. بسیاری از کارگران غیرماهر خانوادگی که پدرشان به عنوان کشاورز طبقه‌بندی می‌شود» در نمونه همخانه‌های سرشماری وجود ندارند اما در طرح نیروی کار که ما می‌توانیم با در نظرگرفتن تمامی این موارد چند نتیجه از نمودار (۲) برداشت کنیم. اول اي ن که و ۱۳۹۰ فاصله ماتریس تغییر وضعیت از حالت تحرک کامل از ۲۳/۳ به ۲۹ افزایش می‌یابد ای کاهش تحرک شغلی کشور در این,دوره است. بین ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ کاهش در تحرک معنادار است اما شیب کاهش تحرک شغلی در این ,بازه کم‌تر از بازه ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ است. داده‌های طرح نیروی کار کاهش معنادار تحرک شعلی را در.بازه ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ تایید می‌کنند. اما پس از ۰ روند کاهنده تحرک شغلی متوقف می‌شود و مطابق سطر آخر جدول (۳)» پس‌های تغییر وضعیت نزدیک سا یی و و مه مدای معناست: توضیح: ([,4)8 فاصله آلثام ماتریس تغییر وضعیت از حالت تحرکک کامل شغلی است. (چ,4)8 فاصله دو ماتریس تغییر وضعیت است. سطح معناداری ۱» 4۵ و ۱۰ درصل به‌ترتیب با م * و *** مشخص شده است. ک شغلی بین‌نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ نمودار ۲: روند تغییرهای تحر کت شغلی در ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ توضیح: این نمودار فاصله بین ماتریس تغییر وضعیت دز هرآزمان را با ماتریس تحرکک شغلی کامل نشان می‌دهد و بالاتر بودن برای بررسی بیش‌تر تغییرهای صورت گرفته در تحرک شغلی در جدول (۴)» فاصله آلثام به عناصر تشکیل‌دهنده آن تجزیه شده ایثت. با توجه.به این‌که در بجدولی (۳) و نمودار (۲)» تغییر معناداری بین ۰ و ۱۳۹۵ مشاهده نمی‌شود. ما بررسی را به:داده‌های سرشماری و بازه ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ محدود می‌کنیم. هر عنصر تشکیل‌دهنده فاصله آلثام یک نسبت شانس برای یک زیرماتریس ۲۲ مطابق با معادله (۱) دارد. در جدول.(۴)» ۰۷ ۰5 ۰۳و آآ به‌ترتیب نشانگر یقه‌سفید. ماهر انیمه‌ماهر کشاورز و غیرماهر هستند. ستون«نسبت»» نشان‌دهنده"نسبت شانس م0» ستون «فاصله» نشان‌دهنده فاصله آلنام مطابق با \|(1109)02 و ستون «درضد» نشان‌دهنده درصد مجذور فاصله هر عنصر به مجذور کل فاصله آلثام است که در واقع» اهمیت هر عنصر را در کل فاصله آلثام نشان می‌دهد. سه ستون انتهایی» فاصله بین زیرماتریس‌های متناظر را در دو دوره سرشماری نشان می‌دهند. در جدول (۴)» مطرها پرسینای قداز سیانگین سنتوی لاله #ادر سه دورو سرخمازی از ریاد یه کم مرقی بی‌شوند بیش‌ترین مقدار فاصله در بین عناصر مربوط به زیرماتریس با نسبت شانس (۷/۷۷/۷/۳(/)۳۷۷/۴۳) است که نشان‌دهنده مزیت نسبی دارا شدن شغل یقه‌سفید به‌نسبت کشاورز برای کسی است که پدر با شغل یقه‌سفید به‌نسبت پدر با شغل کشاورز دارد. در ۰۱۳۷۵ پسرهایی با پدر یقه‌سفید در مقایسه با پسرهایی با پدر کشاورز ۵۳ برابر شانس دستیابی به شغل یقه‌سفید بیش‌تری به‌نسبت شغل کشاورزی داشتند. در ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ این نسبت به‌ترتیب به ۲۳۱ و ۳۹۱ افزایش می‌یابد و اهمیت آرخ در کل فاصله آلثام بیش از ۱۱ درصد \| ت. همچنین,» مشاهده می‌شود که در بین شش نسبتی که بیش‌ترین مقدار را دارند» و در مجموع بیش از ۵۰ درصد فاصله آلثام را شامل می‌شوند» سه موردی که مزیت پسرهایی با پدر یقه‌سفید در مقایسه با بقیه در دارا شدن شغل یقه‌سفید به‌نسبت بقیه مشاغل را نشان می‌دهنده بیش‌ترین رشد را در بازه ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ دارند. این نتیجه. بیانگر این موضوع است که کاهش تحرک شغلی در بازه ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ به دلیل سخت‌تر شدن اشتغال یقه‌سفید برای پسرانی است که پدر یقه‌سفید نداشته‌اند. در بخش بعدی, ما دلایل مختلفی را تشریح می‌کنیم که می‌توانند نسبت مه هد 9 2 9 2 سس ‌ یک )۷۲۷۷/۷۷۲۴ ۵۲/۴ ۷/۹ ۱۱/۶ ۱۹۷/۱ ۱۳/۳۹/۳۳ ۳۹۱/۳۰ ۹۹۹/۹ ۱۶/۹ ۱/۴ ۲۳۶ /۴ (۹9/58(/)۳8/58) ۵۹/۲ ۸۲ ۱۲۳ ۴۱/۴ ۷۴ا ۸ لسع هرع بر لد ۵اه (۹۷۲/۹۳()۳۷۷/۳۴) ۰ ۴۲/۷ ۷/۵ ۱۰/۴ ۳۱۹/۹ ۶/۹ ۴۸/۳۷/۲۳ ۷۱۸ ۷۱ ۶ ۸ ۲ ۳۲0/008/0 ۳۱/۲۰ واع۶ ۷ ۴۶ ۷۷ ال ۴۶ ۷۵ عاع ملع (ت۲ت/۷۲۷//۷/۲(/۷۷ ۱۴/۱ ۵/۳ ۰۵/۲ ۴۵/۸ ۷/۱۶۰ ۰۸/۹۰ ۶۳/۵ ۲/۴۰۸/۳۸۳ ۷ ۳/۰ ۷۲۹/۷۲۴۷۴۹۳۳ ۲۲/۲ ۶/۲ ۲۶/۳۷۱۱ ۶۷۱۴۶/۵۶۵ ۸۴ ۸/۴ ۱۳ ۱/۹ ۲۳۳۲ (۹/۲۴ت۳۹/۳۳(/)۲) ۰ ۷۱۲۰۰۶۳۲ ۰ 01۵۰ ماو , ۵۱۴ ۳ ۷ ۵ (۳۷۷/۴(/)2۷//75) ۸ ۶۲ ۶ ۵۵ ۴۵ ال ٩۵ ۴ عرد کر له (۷۲۷۲/۷۵(۷/۴۵ ۰ ۸۳ ۴۲ ۳۳ ۱۵۲ ۵۴ ۴۵ ۲۸۷ ۶۷ ۲۵۱۳۱۲۵۴ ۷ ۴ اد و۴ و۴ ال و۴ و۲ کرد له ۱۵ ۱۳ ۰۱۲ ۳۲/۲ ۵/۲۱۱ ۲۲۳ ۲۹ ۰۱۸۱ ۲۵ ۷ (۵۷/۹۲۹(/)۷۷/۲) ۶/۹ ۲۳/۹ ۲/۷ ۸/۴ ۴۳ ۲/۸۸ ۹۹/۰ ۴/۴ ۲۳ ۰۱۴ ۰ ۵ (۴-/۷۲ت/(۷۲۷۷/۷۲۴ ۲/۹ ۲/۱ ۰۱۸ ۰ ۳/۹ ۲۲۳ ۲:۸ ۶/۱ ۴/۴۴ ۱۸ ۲۳۲ ۴/۰ ‎ )83/51(/)075/1(‏ ۷۱۶ ۴ ۳ ال ۴۲ ۲۲۷ ۵۵ ۳۴ ۴ کل ۸۷۸ ادامه جدول ۴: عناصر تشکیل‌دهنده فاصله آلثام در سرشماری‌های مختلف توضیح: در این جدول 7 نشانگر طبقه شغلی «یقه‌سفید»» 5 نشانگر «ماهر/ نیمه‌ماهره» ۳ نشانگر «کشاورز» و 7 نشانگر در این بخش» به بحث و بررسی عوامل مختلفی می‌پردازيم که می‌توانند توضیح‌دهنده تغییرهای تحرک شغلی تخمین‌زده‌شده در بخش قبل باشند. به‌طور خاص» ما همبستگی بین تحرک شغلی را با نابرابری اشتغال, رشد. تحصیلات دانشگاهی مشارکت در بازار کار» و عرضه مشاغل دولتی بررسی می‌کنيم. در نمودار (۳)» روند تغییرهای فاصله آلنام به همراه سایر متغیرها در بازه مورد بررسی ترسیم می‌شود. برای نمایش بهتر در نمودار سمت چپ بالا فاصله آلثام فقط برای سرشماری رسم شده استبوبرای ,سال ,۱۳۹۵ فرش ,شده:است که تگییری در این قاسلهشسبت یدسا ۱۳۹۰ ماد ۳ ۳ ۳ ۳ 7۳ ۳ ۳ ۳ ۳ 7۲ 7۳ 1111 1۳۸۸ ۴ ۱۳۵ ۱۳۷۶ ۶ ۳۹۲ ۳۸ ۱۳۸۴ ۱۳۵ ۱۳۷۶ توضیح: ضریب جینی» درصد دانش آموزان بالای ۱۸ سال» و نرخ مشارکت از تارنمای مرکز آمار ایران» و اشتغال و تولید ک شغلی بین‌نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ پژوهش‌های‌فراوانی حاکی \|زاثر منفی نابرابری در آمدی‌بر تح رک اجتماعی هستند که به منحنی گاتسبی! موسوم است (2013 ,007۵6). بر مبنای این» نابرابری درآمدی با کاهش سرمایه‌گذاری والدین بر تحصیل فرزندان موجب کاهش تحرک اجتماعی می‌شود (1999 ,50100). البته انتظار می‌رود که این اثر در بلندمدت اتفاق بیافتد و به نظر نمی‌رسد که کاهش شدید تحرک شغلی در بازه کوتاه ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ فقط به دلیل افزایش نابرابری اتفاق افتاده باشد. در سمت راست بالای نمودار (۳)» نشان می‌دهد که روند شاخص ضریب جینی نزدیک ۴۲ درصد پیش از ۱۳۸۹ متغیر است و سپس در این سال به دلیل انجام طرح هدفمندی یارانه‌ها ناگهان به ۳۸ درصد کاهش می‌یابد. این روند با آنچه برای شاخص تحرک اجتماعی در زمان مشابه اتفاق افتاده».سازگار نیست و همبستگی مثبتی بین ضریب جینی و روند تحرک شغلی مشاهده نمی‌شود. البته نبوّدهمبستگی مثبت بین سری‌زمانی دو متغی نمی‌توانن بوه یا نبود رابطه الم بیگ ای ها را رد کنیا کایگارهند تخمین رابطه:رگرسیون استت. که در آن سایر عوامل تعیین‌کننده ثابت نگه داشته آشوند که به دلیل کمبود مشاهده‌های تحرک دو عامل دیگر که ممی‌توانند تحرک شغلی"را تحت تاثیر قرار دند. رشد اقتصادی و ایجاد شغل هستند. رویز (۲۰۱۸)» با مقایسه داده‌های اسپانیا پیش و پس از بحران مالی ۲۰۰۹ نشان می‌دهد که تحرک شغلی گروه‌های فرودستت به‌طوّر مثبت با رشد اقتصادی و بهبود فرصت‌های شغلی ناشی از آن همبستگی دارد. فر خوران رکوده از بین رفتن مشاغل و نرخ پایین یا منفی رش بات کافش توانایی طبقه‌های پایین برای بالا رفتن از نردبان طبقاتی جامعه می‌شود. به علاوهه افزایش جمعیت در سن کار بدون افزایش متناسب رشد و ایجاد اشتغال می‌تواند به کاهش تعداد فرصت‌های شغلی برای نسل‌های جدید و در نتیجد, کاهش تحرک شغلی منجر شود. برای برزسی ارتباط این عوامل با رون تحرک شغلی» در نمودار (۲)» روند زمانی اشتغال و تولید ناخالص داخلی در ایران ترسیم شده است. در بازه زمانی مورد بررسی» اقتصاد ایران شاهد دوره‌های مختلفی از منظر رشد و اشتغال است. از ۱۳۷۵ تا ۴ هم تولید ناخالص داخلی و هم اشتغال به‌طور پیوسته افزایشی است. اما به نظر می‌رسد که پس از ۱۳۸۵ رفتار این دو متغیر پادچرخه‌ای باشد. بین ۱۳۸۵ و ۰۱۳۹۰ اقتصاد ایران با پدیده رشد بدون اشتغال و پس از آن» با پدیده اشتغال بدون رشد مواجه است. در اين‌جا قصد بررسی عوامل این دو پدیده را در کشور نداریم اما می‌توان گفت که کاهش تحرک شغلی در ۱۳۸۵-۱۳۹۰ با نبود اشتغال جدیدهمزمان اس در واقام بط نظرمی‌رست که امش قزست‌مای شطلی پس از ۱۳۶۷۵ می‌تواند نگ عامل مهم در کاهش تحرک شغلی در سال‌های پس از آن باشد. با این حال» پس از پایان ثابت ماندن اشتقال و شروع افزایش آن در ۱۳۹۳ تغییرهای ستاذاری در شاخ جرک اجقماعی قاسال ۱۳۹۵ دیده نمی‌شود که این موضوع می‌تواند به دلیل رکود در این دوران باشد. پدیده دیگری که در دوره مورد بررسی در«اتران اتفاق افتاه"اشت»,افزایش بی‌سابقه دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه است. تعداد ضتدلی‌هاتی دانشگاه از حذود ۱/۳ میلیوّن در ۱۳۷۵ به حدود ۲ میلیون در ۱۳۸۳ رسید» اما در ۱۳۸۹ ظرفیت دانشگاه‌های کشور به,بیش از ۴ میلیون صندلی افزایش یافت. این افزایش همزمان با رسیدن متولدان دهه. ۰۱۳۶۰ که پرجمعیت‌ترین دهه کشور به‌شمار می‌روند به سن تحصیل در دانشگاه است. اما با وجود این رشد افزایش در ظرفیت دانشگاه‌ها بالاتر از رشد جمعیت در این دوره است. در نمودار (۲)» مشاهده می‌شود. که سهم دانشجویان در بین افراد بالای ۱۸ سال از کم‌تر از:۴ درصت در ۱۳۷۵"به بیش"از۵ روظت. درز ۱۳۸۵ و بیش از ۸ درصد در ۱۳۹۰ افزایش يیافته است. پس از.آن» از سهم دانشجویان ذر کل جمع کاسته می‌شود و علت اصلی آن را می‌توان در دانش‌آموخته شدن؛متولدان اوایل دهه ۱۳۶۰ (گروه قله تولد) دانست. افزایش تعداد سال‌های تحصیل باعث به تعویق افتادن ورود جوانان به بازار کار می‌شود. با توجه به این‌که افراد بااستعدادتر وارد دانشگاه می‌شوند. به دلیل تاخیر ورود آن‌ها به بازار کار به‌احتمال ما یک کاهش کوتاه‌مدت را در تحرک شغلی مشاهده می‌کنيم که با مقایسه مشاغل همزمان پدر و پسر اتذازه گیری: می‌شود: پس: از اذانشن‌آموختگی ازاذانشگاه, آن افراد به‌اختمال می‌تواننن مشاغل بهتری به‌نسبت افراد کم‌سوادتر کسب کنند و بنابراین, انتظار می‌رود که تحرک شغلی قدری افزایش یابد یا روند کاهنده‌اش متوقف شود. در راست و پایین نمودار (۳)» نرخ مشارکت افراد بالای ۱۰ سال را بر مبنای گزارش‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد. به‌روشنی مشاهده می‌شود که افزایش دانشجویان ک شغلی بین‌نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ و ظرفیت دانشگاه‌ها همزمان با کاهش نرخ مشارکت. در ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۶ اتفاق می‌افتد: پسن از نا کاسته شدن از سهم دانشجویان از جمعیت. نرخ مشارکت افزایش می‌یابد. بنابراین» علت دیگر کاهش تحرک شغلی پس از سال ۱۳۸۵ تاخیر در ورود به بازار کار فرزندان بااستعدادتر به دلیل اشتغال به تحصیل در دانشگاه‌هاست. پس از سال ۰۱۳۹۰ تعداد دانشجویان کاهش و نرخ مشارکت افزایش به دلیل قوانین بازار کار در ایران که بیش‌تر به نفع کارگران نوشته شده است. دستیابی به مشاغل رسمی دشوار است. اما آن‌ها مزایای بسیاری نظیر بیمه بازنشستگی و درمانی» دسترسی به وام‌ها و شدمات مشطلف را برای کارقران ایا سل عمل, بگاههای خصوصی ید دلیل مریسزا بودن این موارد بیش‌تر به قراردادهایکوتاه‌مدت و استخدام نکردن کارگران به صورت رسمی روی می‌آورند و در نتیجه بخش بزرگیاز مشاغل رسمی واهزایای مربوطه محدود به مشاغل بخش عمومی می‌شود. کشاورز حداد و علویان قوانینی (۱۳۹۱)» نشان, می‌دهند که با کنترل تحصیل و تجربه. به‌طور معناداری دستمزد در ایران در مشاغل بخش غمومی/بالاتر از بخش خصوصی است و تبعیض نمودار ۴: روند تغبیرهای جمعیت قعال و شاغلان بخش عمومی دز ۲۰ سال گذشته با وجود اين که بالاتر بودن حقوق و مزابللر بش 9 اک برم‌بزرگی در بسیاری از افزاد بزای شاغل شدن در آن:بخش ایجاد می‌کنده اما مشاهدگ مه هشد!؟ کارکنان بخشعمومی,در ایزان در ۲۰ سال گذشته تقریبا قابت است: نمودار (1)۴ روند افرللش جمعهت فعال (شاغلان + بیگاران) را به همراه تغییرهای شاغلان بخش عمومی به تصویر می‌کشد. مشاهده می‌شود که با وجود افزایش زیاد جمعیت فعال, از ۱۶ میلیون در ۱۳۷۵ به ۲۶ میلمین در ۱۲۵۵ تاد امن هش عمومی بین ۳ تا ۴ میلیون نفر متغیر است و افزایش چندانی نیافته است. عرضه"تقریبا ثابت مشافل بخش عمومی با وجود افزایش زیاد جمعیت فعال و تقاضلبرایاینگوله مشاغل باعگافزایش رقابت برای دستیابی به آن مشاغل در جوانان می‌شود. در این راستا فرزندان افراد شاغل در بخش عمومی ممکن است مزیتی در گرفتن این‌گونه مشاغل به دلیل ارتباطات پدر در سازمان يا دارا بودن اطلاعات ویژه مربوط زمان و شرایط استخدام داشته باشند. علاوه بر آقه برخی از سازمان‌ها و شرکت‌های بخش عمومی نیز ک شغلی بین‌نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ برای بررسی دقیق‌تر این موضوع که آیافاصله فزاینده بین جمعیت فعال و اشتغال بخش عمومی موجب کاهش تحرک شغلی می‌شود یا خیر ما طبقه‌بندی مشاغل را با جداسازی مشاغل عمومی و خصوصی دوباره تعریف می‌کنيم. با توجه به این که طبقه‌های «کشاورز» و «خیرماهر» خارج از حیطه مشاغل عمومی قرار می‌گیرند» ما دو گروه «یقه‌سفید» و «ماهراغیرماهر» را باهم ترکیب. و بر مبنای عمومی یا خصوصی پودن: شقن افراد را تفکیکت می‌کنيم. بنابراین در طبقه‌بندی جدید چهار گروه وجود: دازند: آشمومی4: «خصوصی»» «کشاورز» و «غیرماهر». در مرحله بعدی با طبقه‌بندی جدید» فاصله آلنام را تخمین می‌زنيم که نتایجی شبیه نتایج طبقه‌بندی قبلی به‌دست می‌آید. در واقع» فاصله آلثام از حالت تحرک کامل برای داده‌های سرشماری در سال ۰۱۳۷۵ ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ با طبقه‌بندی جدید به‌ترتیب ۲۳/۲۳ ۰۲۳/۷۸ و ۳ می‌شود. همچنین, فاصله‌های بهن ده ماارگکس تیظ( وضعیت به‌طور معتاداری مخالف صفر است. ذر جدول (۵» عناصر فاصله آلنام بین.جفت"ماتریس در سال‌های مختلف با طبقه‌بندی جدید و نامگذاری ۳ برای «عمومی»» 13 برای «خصوصی»» ۳ برای «کشاورز»» و 17 برای «غیرماهر» آمده است. برای هر جفت عناصر فاصله آلثام از زیاد به کم مرتب شده‌اند. مشاهده می‌شود که در هشت عنصر اول تشکیل‌دهنده فاصله بین ۱۳۷۵و :۱۳۹ نسبت شانیل ۲۹۰ ی رده مگمکس‌کننده مزیت نسبی در گرفتن شغل «عمومی» به‌نسبت دیگر مشاغل برای پسری است:که پدرش شغل «عمومی» به‌نسبت دیگر مشاغل دارد. به عبارت دیگر در این دوره» شانس دستیابی به مشاغل بخش عمومی برای پسرانی که پدرانشان در این بخش کار نمی کرده‌اندپه‌شیرت:کاهش یافته است. با مقایسه ۱۳۷۵ا ۱۳۸۵ و مقایسه ۱۳۸۵و ۱۳۹۰ ما بهروئه‌های مقاییی می‌وسی ماه می هواک با کب ال با 8 شروع می‌شوند: برای بررسی بیش‌تر در جدول (۶)» ستون ۱ تا ۲ به‌ترتیب» مجموع مجذور عناصر فاصله آلثام را که دو عنصر اول آن‌ها 2 (عمومی)» 14 (خصوصی) و 17 (کشاورز) باشند. نشان می‌دهد. هرکدام از این عبارت‌ها, پدرشان هم آن شغل خاص را به: بت بقیه داش ته باشد. می نجند. بر مبنای تخمین‌های این جدول, به‌طور هایی در مزیت نسبی فرزندان در دستیابی به یک شغل خاص را به‌نسبت بقیه. در صورتی که روشن می‌توان گفت که با وجود تغییر ناچیز عبارت‌های مربوط به مشاغل «خصوصی» و «کشاورز»» عبارت مربوط به مشاغل «عمومی» افزایش زیادی از ۱۱/۰۴ در ۱۳۷۵ به ۱۶/۶۸ در ۱۳۹۰ داشته است. بنابراین» در مجموع می‌توان گفت که ثابت باقی‌ماندن تعداد مشاغل بخش عمومی و نبود مشاغل با کیفیت مشابه در بخش خصوصی یکی از غوامل اصلین ذز کاهشن تحرک,شغلی ذر ایران بین سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ است, ک شغلی بین‌نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ ادامه جدول ۵: عناصر تشکیل‌دهنده فاصله آلثام بین سرشماری‌های مختلف توضیح: در این جدول ۳ نشانگر طبقه شغلی «بخش‌عمومی» 1 نشانگر ابخش خصوصی» ۳ نشانگر «کشاورز» و [] نشانگر جدول ۶: عناصز تشکیل‌ دهنده فاصله آلثام در سرشماری‌های مختلف وتااجایی که تویسنده اطلاع ,دارد: ان تکسیی بازی استا رکه شاخصی ,با قابلیت بررسی ,رونت رک شغلی برای کشقور ابران مجاسبه می‌شود: با استفاده از روش لانگ ورفری (۲۰۱۳): یافته‌ها پپانگر کاهش تحرگ شغلی در بازه ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ و ثابت ماندن آن تا ۱۳۹۵ است. در بین عوامل بالقوه توضیم‌دهنده: پدتظر می‌رسد که پدیده,زشد بدین اشتقال» افرایش اتمصیلاق,دانشگامی در 1۳/۸۴۱ تا ۰۱۳۹۰ و عرضه ثابت مشاغل بخش عمومی در کاهش تحرک شغلی موثر هستند. به‌طور مشخص, یافته‌ها نشان می‌دهند که بخش اصلی کاهش تحرک شغلی در این دوره به دلیل سخت‌تر شدن دستیابی به مشاغل بخش عمومی برای فرزندانی است که پدرشان در این بخش شاغل نیستند. جذابیت مشاغل بخش عمومی در ایران به واسطه قوانین کار به نفع کارگران رسمی است که در عمل فقط در بخش عمومی اعمال می‌شود. در واقع»«مشناغل با حقوق«3مزایای,مناسب برای کارگران در بخش خصوصی کمیاب است و وجود شکاف دستمزدی بین بخش عمومی و بخش خصوصی موجب ایجاد تقاضای زیاد جوانان برای دستیابی به مشاغل بخش عمومی می‌شود. از این منظر توسعه بخش خصوصی و ایجاد مشاغل باکیفیت برای جوانان مهم‌ترینعاتملی است که‌پمی‌تواند به افزایش تحرک شغلی کمک کند. به علاوه؛ بازنگری در قوانین کار,بزاق همسان‌تر کردن شرایط کاری در بخش عمومی و بخش خصوصی برای از بین بردن شکاف بین این دو بخش ضروری است. اما همان‌طور که اشاره شد. داده‌های سرشماری و طرح نیروی کار به دلیل در دسترس نبودن ارتباط پدر و پسرانی که در یک خانوار زندگی نمی‌کنند. محدودیت‌هایی برای این پژوهش ایجاد می‌کنند. پیشنهاد می‌شود که پژومش‌های آفی باجمع‌آزری داده‌های جدوای آمازگیرم کذشتهگر که وقعیت شغلی رهرآندی والدین سرپرست خانوار را شامل شود» این پمحدوّدیت زا مرتفع کنند. کشاورز خداف غلامرضا و علویان قوانینی» آرش (۱۳۹۱). شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران. ک شغلی بین‌نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ 5 ده 1۵۳ 601005 0ص م3 ۶و دمناعنمعک۸ که ادعصع 3/6 156 .0970 2.36۰ محقطان۸ ,(100010916۵01ع/0) 8 52۳65 :و500 505001 آمرمظ ۲۳۵٩ امسول معاطاه یعونصم 8 1۵۳ 10015 8ع6اط12 ردو م۲ وصضسدصصم۲ .(2007) .۳ بل و۳۵6 2 ,36 .8 محقطان۸ ۸ :1/2100 7150071601 .دندنام م۲ 1۳0۵ ود فعقزدعماع-ععوی دمو 6 100 سم و0 3-6 ,(40)1 و3150 وه 1۵۲۵50 ۵۵ 00۵۶۵ ۲٩ مه سول ,1/09 ,11۸۵۲96۵۲۵0۵ 1 3061001۵۹5 6006 .(2011) 2 متاع 130۵۲ 6 یگ قاط 6 هط ۰ع 51۳ 000۵ ۸۲۳۵۲۳۵۱ 7۳36 .3967 0 0۰ ,ق0006 مه .36 .8 ,قاق1ظ 1310۳806۳۵05۵1 200 اند 0000۳ که نافوط ووناهدو13 1306 «(2013) 36 ملع بر0110۳ع [۵ ۳ 1 وتا تط 2 0000۵ ۵ 710۲900۳00 .(2011) ۳۰ فانک ۸ ,مگ 36۰ م۳۳89 .427-458 ,(46)2 ,65 80ع 1 300 ۹۲ ,70۳۵ ۵۵۰ 0۵ امدآ 0 ۳۷1۵0۵ 40 ۳۵۵۱۵۵۱۲ [۵ 7۳۵۳۵077۸۵۲96116 آمعنوه/2 .(2015) 3۰ هناگ 6۶ یگ ,۳33۳8 بعاصه3 ۸۷0۳1۵ عط 1 :002 1988-2 0 ۲ لوسج ۵ ونانطم22 آمصمخوی0 0600210021 1310۳800۳۵0۵ .(1989) ب بل ق3۸60 ۵ یگ .8 رعلق00ه1 .3 بش۸ 668 351-78۰ ,(68)2 ,۳۵7665 ]0و5 .کعاهاک فعاندتآ وسحصع) 19 عاها عطا صز ونانطا/1 1310۳806۳2021 تعخصوظ عاکد0) عطا وصفاجمط .ر2013) :5 .ک ما2۵ عم م۸ رفنطهاآ ,٩ 110216056۵ 435-73 ,(48)2 ,65065 ۵سا ۲٩ ۵۱ سمل نو صذ ونانطا1/0 71160112 ]۵ 1700000 انانطاه/3 13606 .(2015) .2 .5 رکصفاص7 ۸ .36 فاص[ 0 دن۵ا 8 ۳621 صز بوانانطاه/1 هام00 اهدوناد 0د0ع 13 .(2013) .ل ,۳۵۳6 ۵4 ول 1088۶ 1109-7۰ ,(103)4 ,6۷16 60/1076 ۸۳۵۲6۵ .1850 ععصند کعاهاگ وعاندتآ ۵ 1 عع76 1865-2011 و310۵ صذ بونانط3/0 امدمنادعدمع ماصا1 «(2017) .7 مفافلق1/00 6 دنو صز بوانانط/1 اقصو‌اه م0 دوعص صز کعوصقط) .(2015) .5 ب۸ ور۵0ع۸ .329-343 ,(76)1 ,26۷6/0016 ۷۵۲/۵ .1983-2012 مکلزع سک عامسد5 امدونق7< 1۳۵۳۵ عطا وس وصه 610۶6 کعنصسه ۰3 لمدمندمهع0 آمد ون مدع ۳ص «(2018) ب بش۸ مهن8 ۳ م0۶ 13000006 اع6ا م3 «مطهت عطا حز ونانطاه 3 امدمنادعصمعهاصا «(0999) .6 مطفاو5 8۵0 ۳6۵۳ جز بوانانط 3/0 هام00 مد مناد 10866 .(2013) م۸ ,ندنک ۸۶ و بل 6 ۸۱۵۲۲۵۱ ,2206۲5 ما ماگ اصعصصم) :1850 ععصنزد کعاهاک #عانصتآ عطا 0صه ۵ .0602065 ۷۵ اکها 1۳6 1۵۲ ۱۲۵۵ ۱۵ ۵ و20۳ ص۳۵ 002002 موز 1۴ ۵۹۷۵۵۲ط 01512066 ۸۱1۳۵۲ 16 ,اصازازم۳۵ ل2 ۱1۵۲966۲21100 ع۲اباع2 ۲۱ 6 .00651100 ۱ 06۲۵0 1۳6 0۲۱۳۵ 1۵۲ ۵۵0 ۵۵۲ظ ۳۵۹5 ۱۵1۲165 130511100 ۵۶5 از 200 ,2006-2013 ۱۵ 516606۲ دا 1۵۴۵ 00۷۷۷/۵۲۵ ۳5 :0601106۵0 ۱ 060۲6256 1۳15 ۱۵۳5م* 1۳۵۳ 1200۲5 ۵16 06 .2016 00۱ ۵۲۲ ۱۵۷۵۱۵۵ 40 1۳۱6 ۱۵ ۰ 0وز 0۲اع 56 عزاطانام ۵۶ پرام‌مناه 121 1۳۵ و بخزازط ۳۵ 2 2100م 060 ۹۷۰ 10 130 ۳۵۲۵ ۷ ۱۱۲۵۵865 31100اام6م ع1۷ع2 ۷۳۱۵ ,0065100 ۱۳۵ 07 2 200 ۵۲۱۳۵۱۵9 ,۳۱۱1۵۵ 1۳202 ۱۵85 6۶ ۲۱56 کط0ز 10۲عع5 0زاطانام 1۳6 ۵41 5۳0۷/5 5اکرله20 1۳۵ .5طوز 1۳۵۹6 ۵۵۵۱۱۳9 ۵۲ ۵۳۳۱۵۵۵۵ ۵۲ اعبها .از 560107 عزاطانام 2 ۱۱۵۵ 1216۲ 10۹6۷/۵۹6 ۲۵۲ و9۲62 ۱۱۲۵۵560 ۲۵۶ 2005-0۰ و00۲۱ بوازازط ۵ ۱۳ ۲۵۵1۵۵ 13706۲ 51 1۳6 1۵۲ ۲23005 ۰ ,7611120 ,50165 وصادصقاط مه ۱۸۵2۵961601 1۵۲ عاسنای ۱۳ ۴0000065 آ۵ امکعع۳۲۵ امهاد‌اعی۸ 1۰	این پژوهش به بررسی تغییرهای تحرک شغلی بین نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ با استفاده از داده های سرشماری و طرح نیروی کار می پردازد. روش مورد استفاده برای اندازه گیری تحرک شغلی بر مبنای فاصله آلثام بین ماتریس های تغییر وضعیت در سال های مختلف است. نتایج حاکی از کاهش ملایم تحرک شغلی در بازه ۱۳۸۵-۱۳۷۵، سپس کاهش شدیدتر آن در بازه ۱۳۹۰ -۱۳۸۵ است. در ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ تحرک شغلی تغییر معناداری نداشته است. یکی از عواملی که می تواند کاهش تحرک اجتماعی را در این دوره توضیح دهد، تقاضای اشتغال تقریباً ثابت بخش عمومی است. از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵، با وجود افزایش ۱۰ میلیونی جمعیت فعال، مشاغل بخش عمومی کم تر از ۱ میلیون افزایش یافته است و داده ّها نشان می دهند که افزایش رقابت برای استخدام در این مشاغل موجب شده است که شانس استخدام در بخش عمومی برای پسرانی که پدر شاغل در این بخش دارند، به طور قابل ملاحظه ای افزایش یابد. دو پدیده دیگری که با کاهش شدیدتر تحرک شغلی بعد از ۱۳۸۵ همبستگی دارند و می توانند آن را توضیح دهند، افزایش تعداد دانشجویان، و پدیده مقطعی رشد بدون اشتغال در کشور هستند.
23,496	481357	از منأباعی ماننقه‌انندام‌واژه‌ها طبیست‌واژه‌ها و برخی افعال به رمزگذاری مفاهیم جهتی مانند بالا پایتن»,جلو عقلب و.... می‌پردازند؛از اين,.پژوهش» فرایند تحول منابع واژگانی به واژگانی که به مفاهیم جهتی دلالت دارند. جهت‌شدگی نامیده می‌شود. پژوهش حاضر به چگونگی رمزگذاری جهت‌های نسبی و آستعاری با انفادی‌بو هگا انداموازدها یماس رآ#ههاینه پرداخته‌است. برای تعیسین ابعاد جهت‌شدگی, يا میزان تحولات معنایی» تصریفی< نحوی و أوایی منابع واژگانی به مقاصد جهتی, مطالعه حاضر از انگاره داوری و نغزگوی کهن بهره جسته‌است. برای جّمع آوری داده‌هاانیز از کتب نظم و نثر ضرب‌المشل, رمان فرهنگ‌های واژگان». کتب فارسی ابتدایی و متوسطه, تارنماها و گفت‌وگوهای تلویزیونی و روزمره استفاده شده‌است. بازه زمانی داده‌ها شامل داده‌های فارسی نو متقدم (قرن ۴ تا ۱۳هجری) و فارسی نو امروز (قرن ۱۳ تا امروز) است. نتایج نشان می‌دهد زبان فارسی از اندام‌واژه‌های سر پا چشم» قلب و ... برای بیان جهت‌های نسبی و استعاری استفاده نموده و در نهایت این منابع واژگانی متحمل درجه دوم جهت‌شدگی گردیده‌اند. ۱ دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی دانشگاه آزاداسلامی واحد شاهروه؛ ایرا3! ۲ دانش‌آموخته دکتری زبان‌شناسی همگانی, مدرس دانشگاه علوم پزشکی تهران» ایران. (نویسنده مسفول) ‏ در0ع.05008000و 4 استقاقایان بان تناس خمگانی اذانشگان زاف اساونی اسف قناظروگ ایزات: ۸ شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال شم دوره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰ جهت‌های فضایی و مکانی جزئی لاینفک از زندگی بشرند. ازاین‌رو شناخت جنبه‌های مرتبط با آن قطعا در شناخت هرچه بیشتر نیروهای ذهنی و شناختی بشر مفید است. عبدی و نغزگوی‌کهن (۱۳۹۸) عقیده دارند که امکانات و روش‌های مکان‌یابی به یکی از مباحث مطرح در حوزه زبان‌شناسی‌اند. براساس هاینه ۴۰:۱۹۹۷-۳۶(۱) یکی از استراتژی‌های ارتباطی رایج انسانی» مرتبط ساختن مفاهیم مختلف از طریق توصیف یک چیز به جای دیگری است. حضور یگ‌ضورت ربانی باسدین معبی ماوت می‌تزاند الگوها ی انتقال مقوومی ۹ را پیشیهاد:دهد. عناصر واژگانی به‌کاررفته برای توصیف مفاهیم ملموس و عینی ۲ به‌محض آنکه رابطه و پیوندی قاعده‌مند با مفاهیم انتزاعی "۲ مورد نظر پیدا می‌کنند ویژگی‌های واژگانی اوليه خود را از دست می‌دهند و به‌تدریج به‌صورت‌های دستوری بدل می‌شوند!؟. برای درک بهتر این مفاهیم انتزاعی» مفهوم‌سازی صورت‌می‌پذیرد و اصولا مفهوم‌سازی به‌معنای شکل‌گیری یک ایده یا مفهوم از عناصر ناملموس در ذهن است تا از طریق این فرایند درک بهتری از عنصر مورد نظر انجام‌شود. مفهوم‌سازی؟ به‌طورکلی ماهیتی انسان‌مدارانه ۵ دارد؛ یعنی تاآنجاکه امکان داشته باشد مقوله‌های انسانی و بشری برای توصیف عناصر و اجسام غیرانسانی و همچنین درک و یکی .از مهم‌تزین مقوله‌های ,انسانی: هام راز موس ان جعله منانع بیان مفاهیم جهتی در زبان‌های دنیا به‌شمارمی‌روند و با فرایند دستوری‌شدگی" به بیان مفاهیم جهتی می‌پردازند. در فرایند دستوری‌شدگی واژه‌های قاموسی زبان به عناصر دستوری تبدیل, و حتی عناصر دستوری نیز دستوری‌تر می‌شوند. یکی از مهم‌ترین رویکردهای شناختی در مطالعات دستوری‌شدگی. پسط استعاری۸ نام دارد. در بسیاری ۷۱ زبان‌های جهان. ازجمله فارسی نام برخی از اعضای بدن بسط استعاری پیدا می‌کند و در معنی برخی از حروف اضافهه مکانی به‌کار می‌روند. این فرایند. از پرکاربردترین موارد بسط استعاری در دستوری‌شدگی است. جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول؛ بهار و تابستان ۱۴۰۰ ٩ براساس طیف بسط استعاری» اعضای بدن در عینی‌ترین حوزه قرار دارند. زیرا انسان» اولین در این پژوهش برآنیم تا با استفاده از آموزه‌های فوق در چارچوب دستوری‌شدگی که هر دو جنبه درزمانی بودن و شناختی بودن زبان را پوشش می‌دهند به بررسی بیان «جهت در فارسی» بپردازيم. بیان جهت به‌رمزگذاری جهت‌های مکانی و هر مفهومی که به نمایش مکانی پدیده‌ها بپردازد اطلاق می‌گردد. در این راستا و در چارچوب رویکرد دستوری‌شدگی هاینه (۱۹۹۷) که بر تغییرات درزمانی زبان‌ها در راستای خلق صورت‌های نوین زبانی و براساس فرایندهای قدرتمند شناختی تمرکز دارد. به تحلیل داده‌های بیان جهت در فارسی پرداخته‌ايم. در این رویکرد. منبع خلق و پیدایش ابزارهای بیان جهت در زبان‌های دنیا براساس منبع واژگانی اعضای بدن واکاوی شده‌است. در اینجا به انچه توجه می‌شود. درواقع همان بدن انسان و اهمیت يا موضوعیت آن در مفهوم‌سازی و برقراری ارتباط است و مفاهیم عینی و غیرانتزاعی که به‌منابه ساخت‌های قالبی برای توصیف مفاهیم انتزاعی‌تر به‌کار برده می‌شوند بررسی می‌شوند. پژوهش حاضر در تلاش برای پاسخ به این پرسش است که گویشوران فارسی» کدام اندام‌واژه‌ها را به‌طور قراردادی!؟ برای بیان مفهوم جهت به‌کار می‌برند. البته این پرسش اولیه. پرسش دومی را نیز در پی دارد: در راستای تحول مفاهیم جهتی با جهت‌شدگی! اندام‌واژه‌های فارسی متحمل چه تغییرات صوری و معنایی می‌شوند؟ بنابراین» مبنای این پژوهش فرضيه به کارگیری اندام‌واژه‌ها جهت رمزگذاری مفاهیم جهتی است. بدین منظور داده‌های بسیاری از متون منظوم و منثور در فارسی نو متقدم و فارسی نو امروز شامل رمان‌ها ضرب‌المثل‌ها اشعار فرهنگ‌های واژگان» کتب فارسی ابتدایی و متوسطه و نیز مطالب تارنماها و گفت‌وگوهای روزمره و گفت‌وگوهای تلویزیونی به‌روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری گردید و اندام‌واژه‌هایی که برای رمزگذاری مفاهیم جهتی استفاده می‌شد از بین آنها جمع‌آوری گردید. پس از مظالعه حداوّد ۳۵۰۰ صفحه کتاب,۱۱۲ جمله حاوی اندام‌واژه در مفهوم جهت‌واژه استخراج گردید. تعداد جملات نمونه گزدآوری شده از برخی اندام‌واژه‌ها زیاد بودند که به علت محدودیت فضا و تعداد کلمات. از هرکدام از اندام‌واژه‌ها حداکثر چهار نمونه ارائه شد و در مجموع ۷۰ شاهد ارائه دادیم که از این میان ۲۰ جهت‌واژه با منبع اننام‌واژه استخراج گردین م شظ ور پات خکو مه سوال دوم چ روف نی ز از متل آپساد معین‌شدگی ؟ (داوری و نغزگوی کهن ۱۳۹۶ و ۲۰۱۷) بهره بردیم و بر پايه ابسادی که در پژوهش ۰ شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۳۰۰ آیشان جهت پیذایش آفعال معین از افعال اسلی آنزامی فانسته‌شندداست: آبعاه جهت‌شندگی را که بر جنبه‌های تحول صوری و معنایی اندام‌واژه‌ها به جهت‌واژه‌ها! تمرکز دارند ارائه داده‌ایم. در این بخش ابتدا به مرور مطالعاتی خواهیم پرداخت که درباره موضوع پژوهش, یعنی جهت‌شدگی از رهگذر دستوری‌شدگی اندام‌واژه‌ها نوشته شده‌اند. باید اذعان نمود که موضوع جهت‌شدگی يا پیدایش جهت‌واژه‌ها از منابع واژگانی موضوعی است که کمتر پژوهشگران مطالعه هاینه (۱۹۹۷) را باید نخستین مطالعه نظام‌مند و چارچوب‌مداری دانست که پیدایش جهت‌واژه‌ها را براساس منابع واژگانی اندام‌واژه‌ها طبیعت‌واژه‌ها و افعال پویا و در چارچوب دستوری‌شدگی بررسی کرده‌است. با این‌حال» پیش از هاینه» اسوررو! (۱۹۹۴) نیز موضوع ظهور جهت‌واژه‌ها را البته خارج از چارچوب نظری مشخص, واکاوی کرده بود. اسورو (۱۹۹۴) ضمن مطالعه و بررسی مفاهیم جلو کنار و درون در زبان پاپاگو؟ متوجه گردید که این مفاهیم از اندام‌های بدن انسان» که بیشترین تجربه ملموس را برایش رقم می‌زنند. حاصل شده‌اند» درحالی که مفهوم پشت در این زبان از بدن جانوران» که هم‌نشینان همیشگی ایشان مطالعات حوزه جهت‌شدگی در زبان فارسی بسیار محدود و انگشت‌شمار است. تنها پژوهش در زمينه جهت‌شدگی در فارسی» مطالعه جعفری» داوری و صدیق (۱۳۹۹) با عنوان جهت‌شدگی طبیعت‌واژه‌ها در فارسی است.و این مطالعه به عنوان پیشینه‌ای برای مقاله حاضر به‌شمار می‌رود. دیگر مطالعات نه به شیوه درزمانی و مطالعه تحول منابع واژگانی به جهت‌واژه‌ها بلکه به شيوه هم‌زمانی ولوها با استفاد؟ روم استعاره مفهومی برای بیان جهت‌های مکانی به انجام رسیده‌است. ازجمله مطالعات ایرانی که پیدایش استعاره‌های جهتی زبان فارسی را به‌دقت و به‌شیوه‌ای هم‌زمانی واکاوی کرده‌است. مطالعه امینی (۱۳۸۳) است که در رت تلاش شده‌است آنچه را لیکاف و جانسون؟ (۱۹۸۰) درباره استعاره از دو منظر شناختی و نقش‌گرایی گفته‌اند. در زبان فارسی در بوته آزمون بگذارد. یافته‌های پژوهش امینی نشان می- دهد که ساختار زبان فارسی به میزان زیادی استعاری است و از سوی دیگر مفاهیم استعاری جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول بهار و تابستان ۰۱۴۰۰ ۱۱ فارسی خیلی شبیه به مفاهیم کاربردی انگلیسی است. براساس این پژوهش» اگرچه داده‌های فارسی آنچه را لیکاف و جانسون (۱۹۸۰) درباره جهت‌گیری‌های فضایی و نقش آنها در شکل- گیری استعاره‌های جهتی ارائه داده‌اند» تأیید می‌نماید. اما در مواردی چون «آدم خاکی‌ای‌به» «پسر سربه‌زیری‌یه» و «خیلی افتاده‌ست» که در آنها برخلاف لیکاف و جانسون (۱۹۸۰» خوب بودن با جهت‌گیری فضایی پایین مفهوم‌بندی شده‌است(۵)» ناسازگاری‌هایی با نظرات لیکاف و جانسون نشان می‌دهد. که به عقيده امینی می‌توان آنها را بازتاب آموزه‌های خاص فرهنگی. مطالعه دیگری که در حوزه شناختی به بررسی ابزارهای بیان جهت در فارسی پرداخته‌است. مطالعه گلفام و یوسفی‌راد (۱۳۸۵) است. ایشان نشان داده‌اند که رویکرد شناختی با مدد جستن از مفاهیمی چون طرحواره» شکل و زمینه تببین گویاتری از حروف اضافه مکانی عرضه می‌کند. هم‌چنین معتقدند که در فارسی امروز بسیاری از نام‌های اعضای بدن؛ کاربرد دوگانه دارند یعنی هم به عنوان عضو بدن و هم به‌عنوان حرف اضافه استفاده می‌شوند. روند کلی این تحول به این صورت است که نام یک اندام پس از کسب معنایی استعاری» می‌تواند به‌عنوان هسته یک ساخت اضافی در ترکیبات مختلف به‌کار رود. هم‌نشینی حروف اضافهه اولیه با این کلمات و حذف تدریجی آنها باعث می‌شود که این عناصر کم‌کم به صورت حروف اضافه به‌کار روند. استاجی (۱۳۸۶) نیز به مواردی از تبدیل.اعضای بدن به حروف اضافه از منظر فرایند دستوری‌شدگی اشاره کرده‌است.وی .که بنه‌درستی. چتین+تحولی را در راستای پیدایش واحدهای دستوری از منابع واژگانی قلمداد می‌کند. تکوین مفاهیم مکانی از اندام‌واژه‌های روی» پشت. پهلو مان کمر بغل و سر را منتج از فرایند دستوری‌شدگی می‌داند. با این وجود بررسی شبککه معنایی حروف اضافه مکانی» موضوع مطالعه یوسفی‌راد (۱۳۸۷) است که در آن و با پیروی از انگاره معناشناسی شناختی به بررسی هم‌معنایی‌ها و بسطیافتگی‌های حروف اضافه مکانی می‌پردازد. او نشان می‌دهد که ویژگی‌های هندسی و نقشی شکل و زمینه در انتخاب حروف اضافه مکانی مناسب دخیل بوده و معانی بسط يافتهه هر حرف اضافه, به‌صورت غالبا نظام‌مند با مکانیزم‌هایی چون استعاره! و مجاز" به معنای مکانی اولیه مرتبط می‌شوند. ۲۳ شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۳۰۰ در مطالعه نغزگوی کهن و راسخ مهند (۱۳۹۱) نیز بر حضور فرایندهای درزمانی در ظهور ابزارهای مکان‌نما تأکید می‌شود. ایشان در مطالعه‌ای پیرامون دستوری‌شدگی و بسط استعاری اگرچه به‌طور مستقیم به مفاهیم جهتی اشاره نکرده‌اند. اما فرایند دستوری‌شدگی و سازوکار بسط استعاری را در تحول اندام‌واژه‌های فارسی (ازجمله سر و پا) به حروف اضافه مکان‌نما (مثل سر کوچه و پای سفره) به‌روشنی نشان‌داده‌اند. به باور ایشان با فرایند دستوری‌شدگی» به تعداد صورت‌های دستوری با مفاهیم انتزاعی دستوری از جمله مکان و زمان در هر زبان بحث ارتباط میان استعاره‌بودگی و مفاهیم مکان‌محور در مطالعه بیانی (۱۳۹۱) ادامه می‌یاید. بیانی بر آن است که استعاره‌های فضامدار" از گونه استعاره‌های جهت‌گیرانه‌اند" که حوزه مفهومی متفاوتی را نسبت به استعاره‌های مفهومی, که یک مفهوم را در چارچوب مفهوم دیگر سازمان‌دهی می‌کنند ارائه می‌دهند. اين‌گونه استعاره‌ها عمدتا مفاهیم را براساس جهت‌گیری فضایی ترسیم می‌کنند. تأکید بیشتر این نوع از استعاره‌ها جهات بالا و پایین است. به‌طوری‌که در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان گفت کمابیش تمام مطلوب‌ها بالا و تمام خرمیان و گودرزی (۱۳۹۵) نیز در همین رابطه نشان می‌دهند که طرحواره‌های جهتی. ... سازمان‌دهی می‌کنند. کارکردهای استغازی این جهت‌گیری‌های فضایی از این واقعیت نشأت می‌گیرد که بدن انسان یکاگه فا ال یشکل عملکرد جسم‌ وی با از میان پژوهشگران ایرانی, تنها مقاله‌ای که مستقیما به موضوع پیدایش جهت‌واژه‌ها و البته نه با عتوان جهت‌شدگی, حارط برذاستهاشت ناگی و نفرگری کهن (0۳۹۸) است که در آن. امکانات و روش‌های بیان مکان‌یابی از نظر شناختی و براساس الگوی هاینه (۱۹۹۷) یعنی بررسی اندام‌واژه‌ها طبیعت‌واژه‌ها و آفعال پویا ارائه می‌شود. نتایج این مقاله به درستی نشان می‌دهند که زبان فارسی به ترتیب اولویت از اندام واژه‌ها اشیای موجود در طبیعت و افعال پویا برای بیان مکان جغرافیایی یا جهت رخداد فعل استفاده می‌کند. اما این مقاله ارزشمند به میزان تحولات منابع واژگانی و درجات دستوری‌شدگی نمی پردازد. مطالعه جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول بهار و تابستان ۱۳۱۴۰۰ دیگر نیز پژوهش جعفری» داوری و صدیق (۱۳۹۹) است که به میزان تحولات این منابع مقاله حاضر در مقایسه با پژوهش‌هایی در این زمینه نوآوری دارد» زیرا نخستین پژوهشی محسوب می‌شود که جهت‌شدگی اندام‌واژه‌ها در زبان فارسی و همچنین میزان تحولات این در فرایند دستوری‌شدگی منابع واژگانی که برای زبانوران» ملموس‌اند برای رمزگذاری معانی انتزاعی دستوری به خدمت گرفته می‌شوند. منابع واژگانی مذکور در این مسیر از معانی مصداقی خود تهی! و مقوله دستوری خود را از دست می‌دهند!۲ (چون ویژگی‌های تصریفی مقوله را دیگر نشان نمی‌دهند) و ممکن است دستخوش کاهش يا سایش آوایی" نیز بشوند (هاپر و تراگوت؟, ۲:۲۰۰۳). درحقیقت دستوری‌شدگی حرکت از واژگان به دستور است. حوزه‌های عینی در دستوری‌شدگی جهت‌واژه‌ها معمولا طبیست‌واژه‌ها برخی افعال و اندام‌واژه‌ها هستند که موضوع پژوهش حاضر است. انچه باعث می‌شود این عناصر وارد فرایند دستوری‌شدگی شوند این است که مفاهیم پایه, نقاط ارجاع عینی را برای شناخت انسان فراهم می کنند. بنابراین می‌توانند برای درک مفاهیم انتزاعی به‌کار روند. عناصر واژگانی به‌کار رفته برای توصیف مفاهیم عینی به‌محض انکه رابطه‌ای قاعده‌مند با مفاهیم انتزاعی پیدا می‌کنند. ویژگی‌های اولیه خود را از دست می‌دهند و به صورت‌های دستوری بدل می‌شوند!؟. به‌عبارتی عناصر واژگانی مزبورکه ابتدا به طبقه باز واژگانی تعلق داشته‌اند» به عناصر طبقه یکی از تظاهرات فرایند دستوری‌شدگی که هاینه (۱۹۹۷) به‌طور نظام‌مند صورت‌بندی کرد دستوری‌شدگی اندام‌واژه‌ها در راستای بیان مفاهیم جهتی است. چارچوب پژوهش پیش رو درگام اول؛ برای شناسایی چگونگی پیدایش جهواژه‌ها از آندام‌واژه‌ها, چارچوب دستوری‌شدگی است که‌هاینه (۱۹5۷) بذکار گرفت: البته او علاوه‌برآاتذام‌واژه‌ها از طبیعت‌واژه‌ها و افعال پوبا تیز برای بیان مفاهیم جهتی سخن گفت. اما ازآنجاکه موضوع پژوهش حاضر تحول اندام‌واژه‌ها به ۴ شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۳۰۰ جهت‌واژه‌هاست. تنها به همین منبع واژگانی خواهیم پرداخت. جدول (۱) حوزه‌های مبدا برای بیان عبارت‌های مربوط به جهت‌های مکانی را به نمایش می‌گذارد (هاینه, ۳۸:۱۹۹۷): جدول ۱- حوزه‌های مبدا رایج برای عبارت‌های زبانی مربوط به جهت‌های مکانی اندام‌ها یا اجزای بدن کاربرد اندام‌واژه‌های بدن انسان در وضعیت کاملا ایستاده هاینه (۴۴:۱۹۹۷) عقیده دارد که تغییر و تحول مفهومی از مفهوم سنا به مفهوم مقصد مربوط به تغییر از عنصر یا جز ملموس به یک رابطه فضائی یا مکانی انتزاعی برپایه چارچوب پیشنهادی هاینه کلاودی" و هونه‌مایر ۲ (۱۹۹۱: ۱۲۳) است که درواقع نوعی گذار از حوزه مفهومی اشیا به حوزه مفهومی فضا و مکان محسوب می‌شود. هاینه (۴۰:۱۹۹۷) بر این باور است که بدن انسان مهم‌ترین ابزار برای توصیف و درک مفاهیم انتزاعی است. وی همچنین اشاره می‌کند که گروهی از پژوهشگران شناختی» بدن حیوانات را به‌مثابه ساخت‌های قالبی جهت‌های مکانی مطرح کرده و در نظر گرفته‌اند. چنین نگرش‌هائی عموما در چارچوب الگوهای حیوان‌انگاری؟ قرار می‌گیرند. در چنین مواردی گویشوران دامنه استعمال و کاربرد برخی اندام‌واژه‌های انسانی و حیوانی را گسترش داده و برای اشاره به موقعیت‌های مکانی به‌کار می‌برند. به همین منظور و برای بیان مفاهیم مکانی» این اندام‌واژه‌ها تحت فرایند دستوری‌شدگی قرارمی گیرند و دازای نقش دستوری می‌شوند. در این زمینه می‌توان به کارهایی اشاره نمود: اسورو (۱۹۹۴: ۷۵) ضمن مطالعه مفاهیم جلو کنار و درون در زبان پاپاگو متوجه گردید که این مفتاهیم زواقع از اندام‌های بدن انسان حاصل شده‌اند. اما مفهوم پشت در این.ربان از بدن جانوران حاضلی«گردیده‌است. همچنین بروگمان ۵ (۱۹۸۳) بروگمان و مک کالی (۱۹۸۶) ضمن مطالعه زبان میکستک(" متوجه شدند که گویشوران این زبان برای ارجاع به پشت انسان و پشت حیوان صورت‌های اسمی متفاوتی به‌کار می‌بزند و همین‌مسیآله یی کاربرد صخورت‌های اسمی؛متشاوت است: که تحوه جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول؛ بهار و تابستان ۰۱۴۰۰ ۱۵ مفهوم‌سازی برخی عناصر و اجسام خاص را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مثلا گویشوران این زبان» میز را به‌مثابه یک حیوان تصور می‌کنند که پشت آن, روی میز و شکم آن زیر میز است. هاینه (۴۶:۱۹۹۷) بر این باور است که ممکن است یکی از همین مفاهیم مکانی در زبان‌های مختلف یا حتی در یک زبان خاص از دو عضو مختلف بدن و با دستوری‌شدگی حاصل شده باشد. وضعیتی که البته چندان هم دور از انتظار نیست. به‌هرروی برای چنین وضعیتی دو تحلیل مختلف مطرح گردیده‌است. نخست آنکه ممکن است در زبان مورد نظر هر دو مدل انسان‌انگاری و حیوان‌انگاری به‌شکلی هم‌زمان استفاده شده باشند. در چنین حالتی چندان تضجبآور نخواهد زود که مغلا هر یک زبان» دو غبارت برای مفیوم مکانی بروی داشته باشیی: یک عبارت برگرفته از سر در چارچوب مدل انسان‌انگاری و عبارت دیگر برگرفته از عقب یا پشت بدن حیوان در چارچوب مدل حیوان‌انگاری. دوم آنکه چنین وضعیتی ممکن است ناشی از این واقعیت باشد که برخی مفاهیم مکانی در ارتباط با دو عضو مختلف بدن قرار می‌گیرند. به این معنا که ممکن است یک مفهوم مکانی قابلیت ارجاعی به دو بخش مختلف بدن را داشته باشد. از دیگر سو ممکن است یک رابطه پایاپای میان یک عضو بدن و دو یا حتی چند موضع مکانی مختلف شکل بگیرد. به نحوی‌که همان عضو بدن به‌مثابه یک ساخت قالبی برای همان مواضع مکانی عمل کند مثلا قسمت سر احتمالا مبدا و خاستگاه مفهوم بالاست» با این‌حال» در برخی زبان‌ها مبدا شکل گیری عناصر زبانی جلو پیشاپیش و مانند اینها باشد. هاینه (۱۱:۱۹۹۷) به معرفی کامل تقسیم‌بندی جهت‌ها.به اشاری ایا نسبی؟ و اصلی؟ یا جغرافیایی پرداخته‌است. سیستم جهت‌های اشاری یا نسبی در جهت گیری فضایی با توجه به موقعیت گوینده توصیف می شود. از لحاظ زبان‌شناسی چون گوینده و شنونده معحولا درهنگام مکالمه مقابل هم هستند. آنها مختصات متقابلی نیز دارند و ازاین‌رو مراجع فضایی متضادی نیز دارند. این سیستم فوق‌العاده با مفاهیمی مانند بالا پایین» جلو عقب. داخل. چپ» راست و ... مرتبط است. جهت‌های اصلی یا جغرافیایی شامل مواردی است که مستقل از موقعیت گوینده» شنونده پا یک شیع خاص تعریف می‌شوند. این حوزه با جهت‌های شمال, جنوب» شرق و غرب مرتبط است. در رویکرد هاینه (۱۹۹۷) تنها اندام‌واژه‌هایی برای بیان جهت معرفی شده بودند که به‌طور مستقیم به‌جهتی در فضا اشاره داشتند ولی در پژوهش ۶ شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۳۰۰ حاضر برای گسترش این فرایند داده‌هایی که به‌طور استعاری به مفاهیم جهتی اشاره داشتند برای اثبات دستوری‌شدگی این منابع؛ باید تحول منابع را در سه حوزه واکاوی کرد. بدین منظور و برای بررسی میزان تحولات اندام‌واژه‌ها از انگاره ابعاد ممین‌شدگی داوری و نغزگوی کهن (۱۳۹۶و ۱۲۰۱۷" پیروی نموده‌ايم. براساس این رویکرد. تمام واحدهای واژگانی که دستوری می‌شوند از سه بعد: نیروی دستوری‌شدگی منبع دستوری‌شدگی؟" و درجه دستوری‌شدگی " برخوردارند. در این انگاره» نیروی جهت‌شدگی, مفهوم دستوری جهتی است که اندام‌واژه برای نمایش آن, متحمل تغییر می‌شود. منبع جهت‌شدگی در این پژوهش, اندام‌واژه است. درجه جهت‌شدگی نیز به میزان تغییرات معنایی» تصریفی- نحوی و آوایی اطلاق می‌شود. درواقع درجه جهت‌شدگی براساس سه درجهه انحراف از وضعیت اولیه منبع واژگانی تعیین می‌گردد. در درجه اول جهت‌شدگی اندام‌واژه: تنها دستخوش تغییرات معنایی می‌شود و بر معنای دستوری جدید که جهتی است دلالت می‌کند. در درجه دوم اندام‌واژه» تمام يا بخشی از ویژگی‌های تصریفی و نحوی خود را ازدست می‌دهد. درجه سوم جهت- شدگی, آخرین مرحله دستوری‌شدگی است که در خلال آن اندام‌واژه دستخوش سایش آوایی شده» یعنی بخشی از ساختار واجی خود را از دست می‌دهد. ماهیت پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای» ابتدا برای استخراج اندام‌واژه‌هایی که,برای/,بیان الفاهیم جهتی‌الله خدمل, گرفته‌شده‌اند. برخی از متون منثور و منظوم» شامل رمان, فرهنگ واژگان» ضرب‌المثل, دیوان اشعار» کتب فارسی ابتدایی و متوسطه و ... تصادفی مظالعه‌اشدند<؟ مکموع ۰ اکتا بررسی شد که ۶ تا از آنها شامل فرهنگ, متون منظوم و منثور» ضرب‌المثل‌های:ایرانی» ۳ کتاب فارسی از دوره ابتدایی و متوسطه و ۲ کتاب رمان به‌طور کامل بررسی‌شدند و سایر منابع از قبیل دیوان‌های اشعار فرهنگ عامیانه و لغت‌نامه‌ها موردی مطالعه شد. جست‌وجو در تارنماها و گوگل نیز انجام شد و مکالمات روزمره و تلویزیونی نیز بررسی شد. بازه زمانی داده‌ها نیز شامل فارسی نو متقدم و جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول بهار و تابستان ۰۱۴۰۰ ۱۷ قارسی و امروز است. ازآنجاکه هذف پژوهش حاضر: کشنف: انذام‌واژه‌هایی بود کنه:دیگر نش ارجاعی برای اشاره به اعضای بدن نداشتند و به رمزگذاری مفاهیم جهتی اشتغال داشتند؛ اندام‌واژه‌هایی که به نظر می‌رسید به جهت‌واژه تبدیل شده بودند. استخراج و در جداول نمونه‌ها جملات دارای اندام‌واژه‌هایی هستند که با آنها مفاهیم جهتی مختلف رمزگذاری شده‌اند. پس از مطالعه حدود ۳۵۰۰ صفحه کتاب,۱۱۳ جمله حاوی اندام‌واژه در مفهوم جهت‌واژه استخراج گردید. تعداد جملات نمونه گردآوری شده از برخی اندام‌واژه‌ها زیاد بودند که به علت محدودیت فضا و تعداد کلمات. از هرکدام از اندام‌واژه‌ها حداکثر چهار نمونه ارائه داده‌شده و در مجموع ۶۲ شاهد ارائه دادیم که از این میان ۲۰ جهت‌واژه با منبع اندام‌واژه در گام بعده برای پاسخ به سوال دوم پژوهش از مدل ابعاد معین‌شدگی (داوری و نغزگوی کهن ۶ و ۲۰۱۷) بهره بردیم. البته معین‌شدگی از رایج‌ترین نمونه‌های دستوری‌شدگی در بیشتر زبان‌هاست که ناظر بر پیدایش افعال معین از منابع فعلی واژگانی است که با دستوری‌شدگی رخ می‌دهد. سپس مدل دستوری‌شدگی ابزارهای بیان جهت را براساس درجه دستوری‌شدگی این اجزا و با توجه به میزان معنازدایی» تصریف‌زدایی پا سایش آوایی ترسیم نمودیم. تمامی اندام‌واژد‌ها از نظر تغییرات معنایی بررس وت ا را ای ام‌وازه‌ها متعلق به مقوله اسم بودند: پراساس حقظ با از دستک ار امک تراچ تصریفی و نحوی مهم مقولف اسم» یعنی شماره نکرگی, مکی گلوگاری بذبرواروا ناو اسم‌پذیری که هرینک به لحاظ تصریفی یا نحوی با نشانه‌هایی تصریفی يا نحوی,و اشاری‌ها رمزگذاری می‌شوند. تحمل درجهه دوم جهت‌شدگی تعیین می‌گردد. ازآنجاکه تعداد ویژگی‌های تصریفی- نحوی اسم ۴ است. برای تأیید درجه دوم جهت‌شدگی» آندام‌واژه امی‌بایست حداقل ۳ ویژگی خود را از دست داده‌باشد. در هنگام جمع‌آوری داده‌ها به موضوع همراهی اندام‌واژه‌ها با نشانه‌های تصریفی و نحوی توجه گردید و جست‌وجوی گسترده‌ای در گوگل به انجام رسید. جست‌وجو به این صورت بود که به هر جهت‌واژه» نشانه‌های شمار نکرگی» معرفگی یا اشاری‌پذیری و صفت یا اسم‌پذیری به‌طور فرضی اضافه گردید و ساخت حاصل در گوگل جست‌وجو شد. اگر در موردی نتوانستیم نمونه‌ای در گوگل پیدا کنیم شم زبانی نگارندگان را اساس قرار دادیم و در صورت توافق با دستوری بودن و فارسی بودن عبارت. امتیاز ویژگی را ثبت می‌نمودیم. در ۸ شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۳۰۰ نهایت. درصورت وجود چنین همراهی‌هایی» امتیاز مثبت برای حضور نشانه مذکور و حفظ در نهایت اندام‌واژه‌ها از لحاظ درجه سوم جهت‌شدگی که آخرین مرحله دستوری‌شدگی است» بررسی شدند تا مشخص گردد آیا دستخوش سایش آوایی شده» یعنی بخشی از ساختار همان‌گونه که پیش‌تر اشاره گردید. برخی اندام‌واژه‌ها با دستوری‌شدگی به جهت‌واژه تبدیل می‌شونن. ژبارن قارسی یز از رطریق بزخی,انذام‌واژه‌ها و با فرایند ذستوری‌شذگی به بیان مفاهیم نسبی مکانی بالا پایین» پشت. جلو کنار و ... می‌پردازد. دستوری‌شدگی اندام‌واژه‌ها برای بیان مفاهیم جهتی در بسیاری زبان‌ها مستند شده‌است. در این قسمت برآنیم نشان دهیم فرایند پیدایش مفاهیم جهتی از این منابع؛ در فارسی نیز پافت‌شده و زبان فارسی همانند بسیاری از زبان‌ها از رهگذر اندام‌واژه‌ها به مفهوم‌سازی جهتی می‌پردازد. در جدول (۲) اندام‌واژه‌هایی فهرست شده‌اند که جهت نسبی «بالا» را رمزگذاری می‌کنند. در زبان فارسی برای بیان جهت نسبی «بالا» از اندام واژه‌های «سر» «کله» «لب»» «روی» و «پشت» استفاده می‌گردد. با توجه به اینکه این اندام‌واژه‌ها در قسمت‌های فوقانی بدن انسان قرار دارند لذا برای کدگذاری مفهوم «بالا» از آنها استفاده می‌گردد. جهت‌واژه «پشت» نیز از اندام‌واژه پشت حیوانات گرفته شده که در بالای بدن حیوانات قرار دارد. این اندام‌واژئ حیوانی نیز در زبان فارسی برای رمزگذاری مفهوم «بالا» استفاده می‌شود. این امر نشان می‌دهد که رابطه شناختی مستقیمی بین تجربه انسان از موقعیت مکانی «بالا» و گزینش اندام‌واژه‌هایی که این مفهوم‌سازی را نشان دهد وجود دارد. نمونه‌ها برای کدگذاری مفهوم «بالا» با ذکر زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول؛ بهار و تابستان ۱۴۰۰ رمزگذاری می‌کند. این موضوع نشای وهی ای گت اس تای؟ رابطه شناختی مستقیم, میان تجربه انسان از موقعیت مکانی «پایین» و گزینش اندام‌واژه‌ای که به واقع در پایین‌ترین ۵- پشت \| از پشت بام هر خانه‌ای دود بی‌رنگی به سمت زبان فارسی مفهوم جهت نسبی «پایین» را نیز با اندام‌واژه‌ها رمزگذاری می‌کند. همان‌طو رکه در جدول (۲) مشاهده می‌شود این زبان با استفاده از اندام‌واژه «یا» جهت اشاری پایین را ۰ شکوفه جعفری؛ شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰ مفهوم جهت اشاری «جلو» براساس داده‌های فارسی با اندام‌واژه‌های «رو»» «سینه»» «دماغفه» و «چشم» رمزگذاری می‌شود. در اینجا نیز گویشوران اندام‌واژه‌هایی را برای رمزگذاری مفهوم «جلو» به خدمت می‌گیرند که در قسمت‌های جلویی بدن انسان قرار دارد و درواقع نشان می- دهد که رابطه شناختی مستقیمی بین مصداق عینی واژه و مفهوم جهتی رمزگذاری‌شده ۱- رو دوست آن باشد که معایب دوست \| سعدی به نقل از موسوی ( ۳۷۱:۱۳۷۹) روط شبهرباتی ج رکنت کرق: علوی به نقل از نجفی (۷۷۲:۱۳۷۸) ۲- سینه وقتی چشم باز کرد ستوان را سینه‌به- \| غفارزادگان (۲۵:۱۳۷۴) ۴- چشم یک دفعه در تهران چشم‌توچشم شدیم. :\| شهری به نقل از نجفی (۴۲۷:۱۳۷۸) همانند جهت اشاری «جلو»» زبان فارسی برای رمزگذاری جهت اشاری «پشت» يا «عقب» نیز از اندام‌وازه «پشت» بهره می‌جوید. در فارسی امروز «پشت» بخشی از بدن نیز هست و کاربرد اسمی دارد؛ در جمله: «پشتم درد می‌کند» واژه‌بست ملکی «م» نشان‌دهنده اسم بودن کلمه و کاربرد اسمی آن است. در بر اماب دیاز ایا یگ اشاری پشت یا غقب است: با توجه به اینکه این اندام‌واژه مربوط به قسمت پشت بدن می‌شود برای رمزگذاری جهت پشت يا عقب به کار می‌رود. جدول (۵) نشان دهنده این نمونه‌هاست. جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» هار و تابستان ۰۱۴۰۰ ۳۱ زبان فارسی برای بیان جهت «داخل» از اندام‌واژه‌های «قلب». «شکم»» «دل» و «بطن» (شکم) استفاده می‌کند. این اندام‌واژه‌ها جز ارگان‌ها و فضاهای داخلی بدن به‌شمار می‌روند و این نشان می‌دهد که رابطه شناختی مستقیمی بین تجربه انسان از موقعیت مکانی داخل و گزینش اندام‌واژه‌های داخلی بدن وجود دارد. جدول (۶) این نمونه‌ها را به نمایش می‌گذارد. جدول ۶ - اندام‌واژه‌های نشان‌دهنده جهت اشاری «داخل/ درون/ در» ۱- بطن \| شعر و شاعری در بطن هرکسی است. گفت‌وگوی تلوزیونی ۲- شکم ‏ کلوخ‌های بزرگی که سر هرپیچ» در شکم دیوارهای \| آلاحصد به نقل از نجفشی ۳-دل جوانه تلاش می‌کرد سرش را از دل خاک بیرون بیاورد. قاسم‌پور ح. و دیگران (۲۳:۱۳۹۷) همچون آذرخشی که در دل شب تاریک بدرخشد. قاسم‌پور» ح. و دیگران (۱۲۶:۱۳۹۸) ۴- قلب ‏ سربازان قلب سپاه دشمن را هدف تاخت و تاز قرار دادند. ‏ راسخ مهند (۱۹۳:۱۳۹۳) جهت «وسط/ مرکز» کی از جهت‌های آشارعل ارگ کد براسکانتی داده‌های گردآوری‌شده با اندام‌واژه‌هایی مانند «سینه»» « کمر» و «ناف» رمزگذاری می‌شود. جدول (۷) نشان‌دهنده در این قسمت نیز مشاهده می‌شود که گویشوران فارسی برای رمزگذاری مفهوم جهت اشاری « وسط / مرکز» از اندام‌واژه‌هایی استفاده می‌کنند که در بخش میانی یا مرکزی بدن قرار دارند. پس در اینجا نیز رابطه شناختی مستقیمی بین مفهوم جهت «وسط/ مرکز» و جدول/۷۷ > انکاموایه مان ال دهنیه هت راآشاری ‏ طویسیط ‏ مرکز» ۱- سینه ما عبث در سینه دریا نفس .را سوختیم. صائب تبریزی به نقل از موسوی (۷:۱۳۷۹) یک ماه سینه بیابان‌ها بوّدم تانان زن و \| کاظمیه به نقل از نجفی (۴۲۷:۱۳۷۸) زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول؛ بهار و تابستان زبان فارسی با برخی اندام‌واژه‌ها به رمزگذاری مفهوم جهت اشاری «کنار» می‌پردازد. داده‌های فارسی نشان می‌دهد که زبان فارسی برای بیان این مفهوم از اندام‌واژه‌هایی چون «لب» «پهلو»» «شانه»» «بغل» و «گوش» استفاده می‌کند. ملاحظه می‌شود که همه این اندام‌واژه‌ها به جز «لب» از اندام‌های کناری بدن گرفته شده‌اند و این نشان می‌دهد رابطه شناختی مستقیمی بین مصداق عینی واژه و مفهوم جهتی رمزگذاری شده وجود دارد. جدول (۸) این برو این بغل یک خرده جگر و دل و قلوه چهت‌ندگی در فارسی» مطالعه فوزدی اب زبان فارسی و گویش‌های ایراتی/ سال قشم دوزه اول» بهاز و تابستان ۲۳۰۱۳۰۰۰ داده‌های فارسی نشان می‌دهند که این زبان برای نشان دادن مفهوم «سمت / طرف» از اندام‌واژه‌های «دست» و «سر» استفاده می‌کند. نمونه‌ها با ذکر منبع در جدول (٩) آمده‌اند. ۱ سر قربان برم خدا را یک بام و دو هوا را ناصرخسرو به نقل از موسوی (۷۱۱:۱۳۷۹) سرقست. \| بهکنار آب: آمفرویه آن‌خستت آب رقیتد فصیح به نقل از نجفی (۶۳۳:۱۳۷۸) مستقیم می‌روی تا ته کوچه و می‌پیچی دست چپ. \| شهری به نقل از نجفی (۶۳۳:۱۳۷۸) پیچید نوی میدانگاهی دست راست: مینوی به نقل از نجفی (۶۳۳:۱۳۷۸) با توجه به داده‌ها ملاحظه گردید که در بعضی از داده‌ها رمزگذاری مفاهیم جهتی به‌صورت مستقیم و اشاری بوده ولی در پاره‌ای موارد این رمزگذاری مفاهیم جهتی به‌صورت غیرمستقیم و استعاری به‌تحقق می‌پیونده و مفهوا جهت» مفهوم انتزاعی دیگری را که جهتی نیست بیان می‌کند. این بدین معنی‌است که:در موارد؛مذکور مثلا بیان مفهوم جهت نسبی «بالا» به مکان عینی «بالا» در مخیظ اشاره ندارد. بلکه به «بالای» استعاری یعنی مثلا شرایط «مطلوب» اشاره دارد. در این «۱:۰ لوگ ۱۴ بل 9۳ ۴ امطلوب‌ها با جهت پایین مفهوم‌سازی می‌شوند. گفتیم که در تعداد معدودی داده‌ها و براساس ملاحظات اجتماعی,. اخلاقی و فرهنگی جامعه ابرانی. یگ ترا کوش تغییرات زیربنایی شده‌اند, به‌طوری‌که مثلا «تواضع» که فضیلتی وا احلاقی الا اندام‌واژه‌هایی بیان می‌شود که بر مفهوم جهت نسبی «پایین» دلالت دارند. در جدول (۱۰) رمزگذاری مفاهیم جهتی استفاری با اندام‌واژه‌های قارسیریه همراه استتاردگسای ,مرت وظ یه هر انهام‌وازه آمده‌است, هم‌چنین برخی از اندام‌واژه‌ها از جمله «سر» و «پا» هم مفاهیم جهتی نسبی و هم جهتی زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول؛ بهار و تابستان اسر بالا فلانی به شوهرش سره. «برتری» بالا است. ‏ \| گفت‌وگوی روزمره پا اپایین ۶۹۵۱۱ ۳۱۴۰۹۶ ۹2 «تواضع» پایین است. \| گفت‌وگوی روزمره ۳-کشف جلو ای هنرها گرفته بر کف دست «نمایش دادن/ عیان \| سعدی به نقل از ۹ : ما ز قران مغز را برداشتیم «جوهر و اصل» امثنوی مولانا دفتر ششم: ۵-گردن \| بالا چو آیند و پرسند گردن‌کشان ۰ «مقام و قدرت» بالا \| مولوی به نقل از اکبری, ۱ چاگویم آزاین نجایی‌سان \| آست: ف. و دیگران (۹۱:۱۳۹۸) ۵ -۲- تحلیل تحول اندام‌واژه‌ها به جهت‌واژه‌ها براساس انگاره «ابعاد جهت‌شدگی» پس از ارائه ۳۴ اندام‌واژه که برای بیان مفاهیم جهتی. دستوری‌شده‌اند. به ارائه تغییراتی می‌پردازيم که در این مسیر متحمل می‌شوند. برای اثبات جهت‌شدگی این اندام‌واژه‌ها و برای اینکه اثبات کنیم آنها دیگر بر معانی مضداقی‌شان دلالت ندارند از انگاره ابعاد جچهت‌شدگی بهره جستیم. این انگاره که براساس انگاره «ابعاد معین‌شدگی» داوری و نغزگوی کهن (۱۳۹۶ و ۷) ترسیم شده‌است. تحولات معنایی» تصریفی و آوایی اندام‌واژه‌ها را در راستای بیان مفاهیم جهتی به‌نمایش می‌گذارد.این انگاره به‌همراه ابعاد آن در جدول (۱۰) نشان داده شده‌است. پیش‌تر توضیح دادیم که این سه بعد بدین شرح‌اند: منبع جهت‌شدگی, نیروی جهت‌شدگی و درجه جهت‌شدگی که به‌ترتیب میزان معنازدایی» مقوله‌زدایی و سایش آوایی در درجه اول» اندام‌واژه دستخوش تحولات معنایی است و معنای جهتی یافته‌است. در درجه دوم اندام‌واژه بخشی يا تمام ویژگی‌های تصریفی خود را از دست می‌دهد. درباره اندام‌واژه‌هایی که متعلق به مقوله اسم( هستند چهار ویژگی مقوله اسم یعنی شمار نکرگی. معرفگی يا اشاری‌پذیری و نیز صفت يا اسم‌پذیری را در نظر گرفتیم. ازآنجاکه براساس هر ویژگی, نشانه‌ای به هسته اسمی می‌پیوندد. نپیوستن این نشانه‌ها نشان می‌دهد اسم از مقوله جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» هار و تابستان ۰۱۴۰۰ ۳۵ پس از تحلیّل مفتاهته گردیهتمام انذامواژهها نقحمل تضیرات معنانی شته‌انه: هوچ‌بک از جهت‌واژه‌ها به درجه سوم دستوری‌شدگی یعنی سایش آوایی نرسیدند. در بخش تغییرات تصریفی- نحوی» چهار ویژگی مهم مقوله اسم» یعنی شمار نکرگی» معرفگی يا اشاری‌پذیری و صفت يا اسم‌پذیری را در نظر گرفتیم. اگر اندام‌واژه هریک از ویژگی‌های اسم را حفظ کرده بوقه ذر ستون مخصوص؛ غلامت مقبت و با از ذست‌اذن,ویژگی غلامت مقفی ثبت گزدیم و با توجه به ثبت تغییرات. درجه جهت‌شدگی را به‌دست دادیم. مثلا واه قلب به معنای داخل از بین چهار ویژگی مقوله سم تنها از نظر صفت يا اسم‌پذیری مثبت است و بقیه ویژگی‌های خود یعنی شمار نکرگی و معرفگی را از دست داده‌است. مثلا در جمله «آبشار الوچال در قلب جنگل ابر قرار دارد»(۱* «جنگل ابر» بعد از کلمه قلب آمده‌است که نشانگر اسم‌پذیر بودن آن و مثبت بودن این ویژگی و منفی بودن سه ویژزگی دیگر است. با توجه به اینکه سه ویژگی از چهار تا را از دست داده, لذا تغییر تصریفی و نحوی ولی واژه «گوشه» چون هر چهار ویژگی مقوله‌ای خود را حفظ می‌کند از تغییر تصریفی و نحوی ندارد. هر یک از این ویژگی‌ها در مثال‌های زیر نمایش داده‌شده‌است: ویژگی شمار و اسم‌پذیری: ۱- گوشه‌های داخلی اقاق را چگونه تزیین کنیم !؟ ویژگی معرفگی: ۲- معرفی فیلم سینمایی انیمه در این گوشه دنیا". ویژگی نکرگی: ۳- انیمیشن گوشه‌ای از دنیا درباره دختری به نام سوزو است. درخصوص جهت‌های استعاری کافی است تصور کنیم:در ترکیبات تصریفی- نحوی حاصل, چه مکانی اعم از بالا یا پایین و ... در ذهن مخاطب تداعی می‌شود. چنین است که جهت در جدول (۱۱) ویژگی‌های تحول اندام‌واژه‌ها را براساس ابعاد جهت‌شدگی ترسیم نموده‌ايم. براساس این جدول, تمامی ۳۰ اندام‌واژه!۴, تغییر معنایی داشته‌اند چون عناصر واژگانی مزبور تحت فرایند دستوری‌شدگی قرارگرفتند و در نتیجه چنین فرایندی» معنای واژگانی خود را که اشاره یا ارجاع به عضوی از بدن"بود را از دست‌داده و معنا یا نقش دستوری پیدا کرده‌اند و برای بیان مفاهیم مکانی به‌کاربرده می‌شوند. ولی هیچ‌کدام تغییر آوایی متحمل نشده‌اند. ۶ شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۳۰۰ برخی اندام‌واژه‌ها تمام یا بخشی از ویژگی‌های تصریفی- نحوی خود را حفظ نموده‌اند که مت نیروی جهت درجه ‏ درجه اول: ‏ درجه دوم: تغییر تصریفی- نحوی ی جهت نسبی بالا ۱ + + \| + + چ جهت نسبی جلو ۲ + 1 8 + + 8 جهت نسین مرکز/ وسط ۲ + ,7۹۹ 3 + + » جهت نسین مرکز/ وسط ۳ + 3 ی + + » چهت سین مزکزا وسط ۲ ار سا 5 + + . جهت نسبی طرف/۱ ۰ ۱ + 6۵\| - # ید 3 ۵-دست \| جهت نسبی طرف/ ۱ + . . + + ۶دسر اجچهت استعاری بکالا اه ۲۰۰ + 8۳ 9 3 +7 تا ۷-پا ‏ اجهت استعاری ۲ 7 وا 5 ۹ + . ۸ -کف-اجهت استعاری جلو ۲۰۱ + الا ۹ + + . جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» هار و تابستان ۰۰۱۴۰۰ ۳۷ ۹-مغز \|جهت استعاری داخل 3 + . . . + + . ۰-گردن \|اجهت استعاری بالا 3 + . . + + . در پژوهش حاضر به بررسی دستوری‌شدگی با جهت‌شدگی اندام‌واژه‌ها در زبان فارسی براساس آرای هاینه (۱۹۹۷) پرداختیم. داده‌های فارسی نشان دادند که این زبان با استفاده از ۰ اندام‌واژه ازجمله سر دست. پا و ... به مفهوم‌سازی مفاهیم جهتی می‌پردازد. باآنتکه هاینه به جهت‌های استعاری در زبان‌های دنیا اشاره نکرده بود در این پژوهش نشان داده شد که علاوه‌بر اندام‌واژه‌هایی که به مفاهیم مستقیم جهتی اشاره داشتند. برخی دیگر نیز جهت‌های استعاری را رمزگذاری می‌کردند که به‌نوبه خود نشان از زایایی فرایند جهت‌شدگی در فارسی نسبت به دیگر زبان‌های دنیا دارد. در این پژوهش هم‌چنین میزان تغییرات معنایی» صرفی- نحوی و آوایی یا درجه جهت‌شدگی اندام‌واژه‌ها براساس مدل ابعاد جهت‌شدگی نیز محاسبه گردید. داده‌های پژوهش حکایت از این حقیقت داشتند که تمام اندام‌واژه‌های فارسی به هنگام رمزگذاری مفاهیم جهتی دستخوش تغییرات معنایی می‌شوند یعنی درجه اول جهت‌شدگی یا دستوری‌شدگی را تجربه می‌کنند: هم‌چنین ازآنجاکه تمام اندام‌واژه‌های رمزگذار مفاهیم جهتی نسبی و استعاری متحمل تغییرات صرفی- نحوی نیز می‌شوند بنابراین می‌توان گفت که نهایتا درجه دوم آجهت‌شدگی يا دستوری‌شدگی را می‌پذيرند. نیز تحلیل داده‌های پژوهش نشان می‌دهد که هیچ‌کدام از اندام‌واژه‌ها به مرحله سوم جهت‌شدگی,» یعنی ۱. در این الگوها یک فرم زبانی ابتدا برای مشخص کردن یک معنا استفاده می‌شده‌است ولی بعدها به یک یا چند معتای اضافی بسط پیدا می‌کند. در اصل این معانی با یک فرم ۲ البته باید اضافه نمود که شرایط این «تغییر به کاربرد زبان بستگی دارد. چون ريشه تغییرات معنایی در دستوری‌شدگی به کاربرد زبان برمی‌گردد و نقش بافت کلام نیز در شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰ ۳ منظور ما از «به طور قراردادی» در اینجا اشاره به وضعیتی است که غالب گویشوران به مفهوم جهتی يا مکانی «اندام‌واژه» دسترسی دارند و یا بی‌واسطه و بدون پيشينه به‌کارگیری 0۴ از زبان‌های یوتو- آزتک در جنوب آریزونا و شمال سونورا و مکزیک با ۹۷۵۰٩ ۵. بر اساس لیکاف و جانسون (۱۹۸۰)» خوب. بالا و بد پایین است. و 3۵0 ,1:0 5 6000 ۶ البته باید اضافه نمود که شرایط این تغییر به کاربرد زبان بستگی دارد. چون ريشه تغییرات معنایی در دستوری‌شدگی به کاربرد زبان برمی گردد و نقش بافت کلام نیز در آن ۷ مق نامیگی از اقوام سرخ پوست مکریگ است: که آتروزه جمغیت میکسنگی ربانان ۸ اگرچه رویکرد مذکور در پژوهش ایشان تنها برای افعال مسین به کارگرفته‌شده اما ایشان مدعی هستند که رویکرد مذکور در تمام رخدادهای دستورشدگی که با آن منابع واژگانی مفاهیم دستوری را رمزگذاری می‌کنند. قابل اعمال است و برمبنای تحولی که رخ داده قابل نامگذاری است. از این‌رو در این پژوهش, ما رویکرد مذکور را براساس تمرکز مطالعه پژوهش بر پیدایش جهت‌واژه‌ها آن را «ابعاد جهت‌شدگی» می‌نامیم. ٩ مقاهیم مربوط به: جهت‌های اش این لو امن در بزخی مطالعات حرف اضافه در نظر گرفته شده‌اند ولی در پژوهش حاضر این منابع واژگانی را که در حین فرایند دستوری‌شدگی دچار تغییر می‌شوند و برمعنای دستوری جدید که جهتی است دلالت می- ۰ براساس گلفام (۲۱:۱۲۳۹۱)».در دستوزنویستی سنتی«اسم واژه‌ای است که به فرد. حیوان» شی يا مکانی اشاره می‌کند. لذا براساس این تعریف» اندام‌واژه‌ها نیز جز مقوله اسم ۳ سه جهت‌واژه دهانه. گوشه و دماغه از طریق وندافزایی به اندام‌واژه‌های دهان, گوش و دماغ به مقاهیم ی شا گرم کند رز فرفاقع هسفته ولزه تیمک اندام‌واقه است. استاجی: \|. ۱۳۸۶ #پیدایش حروف اطافیاز کاموشدام‌های بدرایدستوره وی امه فرهکستان: جهت‌شدگی در فارسی: مطالعه موردی ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» هار و تابستان ۰۱۴۰۰ ۳۹ اکتری؛ هه جبلی رت فایمپوروج: و نجاراق فم۹/۸ ۲ اقارسی فجمر رات افستا بیانی» ا. ۱۳۹۱. «بررسی طرحواره جهت‌گیرانه و طرحواره‌های تصویری در شعر شاملو». پژوهشنامه جعفری,» ش. داوری» ش. و صدیق ضیابری» ر. ۱۳۹۹. جهت‌شدگی در فارسی: «مطالعه موردی خرمیان, ف. و گودرزی, ح. ۰.۱۳۹۵ استعاره شناختی و چگونگی نمود آن در قصیده علی بسیط داوری» ش. و نغزگوی کهن, م. ۱۳۹۶./فعال معین در زبان فارسی: رویکرد دستوری‌شدگی. تهران: صائب. م. ۱۳۹۳. دیوان صائّب نبریزی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. عبدی, ا. و نغزگوی کهن, م. ۱۳۹۸. «مکان یابی در زبان فارسی»» علم زبان» (٩): ۱۱۹- ۰۱۴۸ قاسم‌پور ح. و دیگران. ۱۳۹۷ فارسی هشتم و نهم. تهران: شرکت چاپ و نشر کتب درسی. گلقام [ وریوسقی راخ اف ۰۲۳۸۵ ررسی جروق أضاقه,مکاتی:ذر چارچوب شناختی: مطالعسه:مورذی موسوی, م. ۱۳۷۹ فرهنگ منظوم و منثور ضرب‌المثل‌های ایرانی و معادل انگلیس یآنها. تهران: نشر نغزگویکهن,» م. و راسخ‌مهند. م. ۱۳۹۱. «دستوری‌شدگی و بسط استعاری» مجله پژوهش‌های زبانی, یوسفی‌راد» ف. ۱۳۸۷. «بررسی زبان فارسی در چارچوب معناشناسی شناختی با نگاه ویژه به حروف 80 1 طز کعتاهم1 که عصعا 0002 ۵۶ عک عط 1 1983 ب ,58۳۹810۵ ,90-5 :4 1۵90965۰ 1۵0 06۲ ۹۳۵ 6۵110۲۵۳ ]٩ ویک 2/036 06 :55165 عفا ص562 8د 0 1 1986 موقلنه 3 36 6۶ وس 587۷810۵ 27-5۰ :12 .واع هگ 6و۳ رعا۵ 80۲ بصمناف 10 اه مزع صدم 6 مه 2000 نله مصصصتع 156 .2017 بصقطامگا- ومع م31 34۰ 6 مگ وفه1028 40 و1040 باع ۸0 ,76156 ]۹ 6۳۵۵۵112۵۵۲۱ 71۳6 :70 مصقل 276 ص اعمعه ۰ شکوفه جعفری» شادی داوری و رویا صدیق ضیابری زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال ششم» دوره اول» بهار و تابستان ۱۳۰۰ / 11060 ,3137708 / 5عع16 ,1160867610 ,267506606 ۵ ۳0 ۸ نوتاه عبط 05 لقصه کعنون5۳ .کناعناع نآ صذ 1۳6۵06 +کععک .(ک۳۵) 110113 ,010600 5۰ وا ز 1703/6 02070 60۳0/1۵۲۰ ]0 ۳۵۳۵۵01 0091/6 .1997 .8 ,11606 ۸ :607۵۳۵۵/20 1991 .100666۳ .3 فصه منفتها0) بت ظ ,116006 عهلزاصد0) نععلطاصع) بو مممعا اه 6۳0۵ .2003 مط 17۵806 60 .8 ,1100063 4 17006 :معقنا) برظ 16 ۷۵ 1766000۲6 .1980 بطمکصط30 36 6 ی مکاماه.1 ( ,1308286 حز کعنفندد لمعزعم01مر7) بعع۲0ک ۹۲ 60۳۵۳۳۵۲ 1994 ب5 ,قا57070 64 :65852476.3400 2 002 فصو 8 1 ,1 .\|0۵ ,760۲ 6۶ 040 16۳۶ 3007-8371 1٩ 5۵07 عقد0 ۸ تصعزع۷ صز مناد منص من 16 2700 ۵۳۹۵ عط خا جمناع 2 عاصز ساه که اع وم عط کز عسطته5 2286 122 6 هصق 5ع016ععاق عتاعنتاعصنا مرمل[ع0عل قصه کع‌کسامعنل 00 ۷۷6 7چ2/ 156 .کت 65 ع1235286 ا 6ص واه شاه ععمعفصمنه ۶6ج عطا مگ 0000 که جلعناه کامعع0۳ 2090261 عنه لفط کصمتهاصعه آمتهمد که عاصنزوم عص50 کته 10 عاصتعدمه که فص‌عص وم ععلنا عطا فصه لوط" ,۹۵۲ ,40۵۰ هیک 5 136 مطت1862 عنطا صل ۵۳۵۰ هه ,فعافصوصها هام۵۵ بوه 0 عز م0۳6۵ لهناهمه ماصز دود عناعزطه عععطا عصنعصفن ۶و هز 200منطمنا نله کعاه‌ع ناک از تفه کمعفعصم عط 1 ماه ما۵0 -ا8 7728027 فصه 0202 فصه مطعه مه (3997) کاعصنعل ده 0ع028 صح‌زد8۳۳ عدمزعمعصنل عطا عصنصصعاعل ما عفد زنط اعومص (ط مق2017) کصقام نع ام فصه عفا هام رد-مح 0ص ,کتاصعصع5 ۴ خصعاجه عطا <۵ مصمناه‌منصمنا نت0 6 20066 0067 1۳۵۳ 660 2ع ۵۳۵۰ اه عط1 بدعسه5 عطا که کععصعل ۵ 1336 .کط 026۳20 مزع[ قصه تحلنقه هه ,کعازدط۷ ,فا 163100 ۳) صوز2 710 فصه ری قنکه) مهز0 بعا< واسمط کعلون از حلعبا5 ۵۵-02 کععت معزدع۳ خقطا کعاق نهذ عزدتامصه ه132 .(چق۵0ا -تصتصی 40 7۲۵1۵0۷6 عطزدکه‌ منم 10۳ منز عطا مهه معط ,ع6ر۵ ,100 ب6۵0ظط که 65 1602 60060 ,0۳06655 کنطا حاعام 1 کمن عسنل م0 10 ب2310نه 2 3 ۲ع که ععوعل فصمع5 عط عدمععلهن هط ,تلع 82 000 اه ناک رکه بنصتآ وهعظ نماد مکناکندعهنآ تمصع دز عاقونوصق6 1۰۳ ,506665 2/0008 ۵۶ وان نت صحطع1 ام مهم مکناکنوهنآ اععصعی جز 250 .2 ۰ ,83۳۵065 000 هاگ ووانگهخصتا همم عنصمادت ,کعناعنسعهن] امتعصعی که «معوع م2۳ اصهاعزدع۸ 3۰ 6 128286 کعتاژ تاه لماصعص ساه ۶و +عمقطاد صنقص عطا کز عومنع 12 16 77 5۳2060 کز از ععتهع0 جمتاهمنلهتدا عم معط ۵۶ کعصعاهم کا0ع11م۲ ساه ۵۶ 07000 عطا کز عسنساد عههنعمه1 (3997) ع0اع3 ما عصنلجمی۸ 40 6عکسامععنل فلناط ۷۴ و۶۷ 1856 یکی امه ۵۳۵ عطا طکز دز سا 67061666 ۷/6 ۳۵۲ ۵ ۵۳۵ 0ع0عل 6 صی کعفرمععای عناعنداعصنا 067610 وطزطانه‌وع0 کز متام ‌نصتصصم ۵۶ رهعاهاد حقس۵ صمصصی ک۸ اطع 60 ۵۳۲۵026 کعملدع 50 ۵۲ 5ع06عن[ع (3997) عصنع13 حعطامصه هم عصع) حز ع0۳ که حلعتا5 65 تتا50 60066 0۵ 260 جمناهاصعزه لادم نو کام‌ععدم اع02ط 2 106 لفط ک۵۵؟ ععمتاعصه1 هصنادعنی0 2۵۳ کطع۷ تفای مصه کاتعم -000 ,که 1500 6 کع 50 عناعزطاه عععطا ,15۵610۳6 +کصمناعحنل که علصا اند انم ل2ع0 4 ۵0 ۵۷ مه کام‌ععدم دمناهاصع0 کععصه ما تعله صز 0ع نله تمصع دز ۳06695 عنطا ۶و اعوجها عطا ععهنزک عتمصصت کام‌عع0م تفص حنعطا بامطز 5 علنطا له ۳۷۵ مط108620 کنطا صز تناها ۰۵ ۴ مدمه عطا عمتععنه 5 0 ۳عاز 160۵1 ۵ (اعنط ۳ صز ک5عع۳0م ه که 0عل تمه کز دمناهمنلی تمد ۳۵۳ 3۳۵۴ ع۳ه 136۲6 ,(0997) عصنت ما وصناجمع۸ بعده لمعتامفحصصع ه ماصز آهناد0ه مه عاصزوم ۲۵۲۵۳۵۲۵ عطا او جمزدععصه عطا 1۵۳ کصتقصمل ععتناو5 قصه حتقصمل ععسامک اصقا منز اکمه عطا عم کاسهم00ط بصمتامتصع0 6 که 5۵۳۵ معله ارفص کلمقستصه ۵۴ کعتووط ,و00 فقس عطا ما 0000 ,500 حذ و0۳ 65ل تلو12 نهد عصصو‌ هه عه عتعطا ,کاته000-0 ما اج مستفص00 کاصزوم لهتاه50 10۳ ععسام5 ۲عطامصه ولصمصصی ک6ع[ 2/065 .12065 تحامصند 7 670۳65560 هام۷ کامع۵۳۲ ,کامع۲ 0۵۳ عنص فطل عولط فقس صمتاقتصعخ0 020-5 ما کعخرموعنی کعقل-صعده صگ جستط کصع نگ .۷665 100۵ [م 16 1056 و156 ددع0 مه او کامععدم هصندک مه 1۵۳ کعنموعای 0 امه معله عقط (997ل) عصنت3 معستصوعص نمعتامهصصحصع عشوعه فصه 8 ص362 (2) :7۵1۵۲۵۵66 ۵۳ ما06 امناهمد کم کعصعاعری عزکدط 101108 0 عطا کز 0۳6۳1۵00 ما50 13۵ رکز هط نز016 ما دهد عز حعنطم صمناهاصعخه 1006 ع) 07 #عصعکه عنام عم فصه صمنامم1 عطا ما ععصعاع طلخزم معطنه‌وعل0 علا ۵۶ 0۳ع0عمع0صذ عصعاز ععلوحاعصز حخعنطانم مصمتاهتصعضخه لمصنوتش6 () ملع 0و 6 ماععزاه تعلنهت نوم ۵ ۵7 ,عوعط عطا اههد عطا بط فعصعکه صمناژدوم ۰ له اقمه" متطاناه۹* متطامد" عنم حتعصمل ‏ عنطا ه عصستسع5 کامععم0ه 5 ت80 2 هه مضه 132020 معکتد معله کقط فاصم اصع عم 156 5۰ ع6 لا ۵۶ مق عناعدمطام 0ص عنا مدوم خاصقصع5 که خصعانه 66 ۳۵110۳8 6و۳ ع تمعن ه نف عز صمتاطاخطصم 0۳6960۳ 156 ۵ 20 2نلم تمصع ۲ 1۵60۳4 عطا ماه و۳۹ کنطا ,(18997) 5سا عتاعزطاه دلهتاا عصصع صمتاهاصعسه عصنادهی که دععمتم عطا ناه ما 0۳067 صز ,۳۳۵۲۳۵۲6۵ بکامعع۳م عنصمصل هه الصا ,کاسه0 000 عملن1 623 کنطا رکص) 00-02 ۵۶ متاه تلم تمصع که ععوعل عطا عصنصصععل0 20اه ص۳2 ۲و آمومص (2017) ک صقطامگا-وع مطاهه< فص 32۵0 کام‌مفد ,00065 0۳056 00صه 0066 0 0ع نامع ۵۳۵ هاعل حلع۳ عط 1 بک دیع 10 6زا .کعطمناهک عم صمزکزع1ع] فصه ولنعه مه ,کعازوطع۷ ,کغاهمطاجعا صوز۹ 8۳6۳ ۳) صونصه2 30 فصه دی 13۴ که) صعنصم2 30 هط کموسامصن صد5 0 ۷۵۲۵ کسطعا ددع0 30 بولخصعنوععدی فص غاد اه ۵۳۵ کصع)1 5 1۳۳۶ 0271 000 لله ۶و صمناه‌تنلف تمصع ۲و عموعل عطا لاس۲ 8 ۵۳7 0061 اصقاومطنز اکمصد عطا عونمم 006ط معط 156 6 رواطاهامت و اه0مص معطاه عه 156۳6 مصمناهاصعنه مهم ۶و کامعد0 5000۵1 ۵ که کلقصنصه ۵۶ 65و۲۵ عطا فععلها حلعنط ,اعومص. عنط 72000 85 ۵۶ 0۳06655 عطا 36:6 کنطا چا مصموتاهاصعسه آهاهدی 1۵۳ عاا ]۲ 65 ده 02۶60 معزدع2 حز متام ندنل کعاد‌عنادع صذ تحفون5 خصع9ع۳م 1656 0 عععتا ععقتاعصها1 صعزدع2 معط 500۵۵ عتعولمهه 322 همه (3997) ۵۳0۳26 ۵ ععلنا عط۲ 0صه ا۵عط ,عبر ,1۵۵ ,6۵0 که طلعناه کاحهم -000 6 60۳0 آ20 0هط (3997). عصنعتت ۰ علنط ۷۷ ,عامصعصم لقصمناعحنه ۵۲ط) 00۳۵60 اند 0۳69601 عطا ۵۲ لادم عطا مصصناعحنه م0 م1 -00 5 ,00602 عتتاهاه عطا ما ج6اع۳ طعنطات عاحهم ۵۵۴ 25 ما موه 5۰ 0136۳ ۵ اکه دمص معزدع ۳ صز عا موم لوط کز ککع۳0م آهناه0؛ ۵۶و کاصزو‌م تفای ع0مع0ه کمعق‌تعهه1 ,ر1997) عصنعت ما ههام۸ تقاحه0 هم (اع 13۵ ۵۳05 اعا5 2۳ که عون حدم عنم طعنطم کصمتاماصعخ0 40 000-0206 ,که و12 لمامع ص60 بهیه کصتقصمل ععسم5 عاعصد0 کاحهم -00 0۳۵0۵ 05۲ 6 ۵۵ ماک ۷۲6 محلقعع۳ کنطا 0 ۷6۳65 حتقاجی 6 .۲۵۳۲۵05 امه ککعرمه ۵۰ معمنطهتامصحصوع عنه طعنطم صهزد 8۳۳ 1 676 100 م0620 فه طلعناه ۵0-0208 کعفی صهزو2۵ اقهط 0عه نز کالنوم۳ م06۲6 10 +کصمناعسنل هماع 0ص هام مدمه 10۳ عملنز معط ۵ص -30۲00 ,کتاصقص56 ۵۲ خصعاه عطا ۵۳ مطمناهتنصمناعنله گم کصمزعمعصنله عطا -3 7180780 0صه 1302020 ,کععسا50 عط ۵۶ کعوصقل عتاعصمطام فصد عنهاص رد که ووع0م عطا دلعا0 15 لعنامصهه ک۷۵ ام (ط بق20178) 0۵۵5 0 00 اک عطا 06۵۳ کعساود عنتعزطاه فندع‌مکد عطا مصصناهمنط مان نودام فصه هل عطا ما عبل صمناهعنلم تمصع ۲و کععوعل 36۲۹۵ ,کط000ع 0 شاداد وصمصه اقطا عوهت ۵۶5 از 3/0۳06 مکععمقل 0 6۲۷۲ ععصزد ناه نله تمصع که ععوعل فسنطا عطا بمطمم امد مل م00 از 0۳60۵100 لهناهمک .2018 36 مصقطمگا- عم اهه1< 2 وبا مف۸00 80 هل 106۵665 که کصع 000-2 ۵۶ عکت 154۵ .1983 .6 م8۳8۵ 90-۰ 4 0190965 71۵10 01۵۲ ۹۵ ۲۵۱۹۵۲۳۵۳ ]٩ ویک 2/06 ۸ :۳6۲۹10 13 ۷۵۲۵۹5 بو سم به 2017 3/۰ مصقطامگا-رواع ماهه31 2۶ ناک مفته102 ز] 2011200 ژکجع2 -طع‌و 310۷66 تصد‌طع 1 اسام ۸۲ 60۳۵۵۲۵۱2۵۵۳۱ ۶و دنامن همع 156 ۰ 2017 .3 مق مگ وتع 2طع12< ۸ مگ ق1028 (6 ]۵ ۵1۵۲ 6070۵۲۵/2 7۳86 :7 مصق و20 هز اعطق 0۳08636 5۰ 80 2ع 00 0۴ باصن 15۸ +مهعکنان). ۳۳۵۲۳۵۵۲۵ آم م0 عول اصم۲ :مادک 6۳۵۳۵۵200 2003 8۰ مقا0ق17۵ ۵۶ .8 ,1100063 :نا برظ 16 ۵ 71600۳07 1980 36 مط0ف370560 6۶ و کهآ 7 ۵۳ ۹ط0۲۵۷۵۲ ۳۵۲۹ ]۹ و۵۵۳۵ ۷۵۲,۵0 ۸ 2001 .36 ,1/105۵ [ ۳6۳۹۵0 جذ] م2120 حاعصه ۳۵ 6 تصقطهل تصعط6 1 0165 سوه داکتاووسط ,13886۰ جذ 5۳00165 مزع 130010) .۰ 506۵۰ ۹۵۲ 6۳0۵۲ .1994 .5 وقا51۷070	براساس نظر هاینه گویشوران زبان با استفاده از منابع عینی مانند اندام واژه ها، طبیعت واژه ها و برخی افعال به رمزگذاری مفاهیم جهتی مانند بالا، پایین، جلو، عقب و ... می پردازند. در این پژوهش، فرایند تحول منابع واژگانی به واژگانی که به مفاهیم جهتی دلالت دارند، جهت شدگی نامیده می شود. پژوهش حاضر به چگونگی رمزگذاری جهت های نسبی و استعاری با استفاده از منبع واژگانی اندام واژه ها و براساس آرای هاینه پرداخته است. برای تعیین ابعاد جهت شدگی، یا میزان تحولات معنایی، تصریفی- نحوی و آوایی منابع واژگانی به مقاصد جهتی، مطالعه حاضر از انگاره داوری و نغزگوی کهن بهره جسته است. برای جمع آوری داده ها نیز از کتب نظم و نثر، ضرب المثل، رمان، فرهنگ های واژگان، کتب فارسی ابتدایی و متوسطه، تارنماها و گفت وگوهای تلویزیونی و روزمره استفاده شده است. بازه زمانی داده ها شامل داده های فارسی نو متقدم (قرن 4 تا 13هجری) و فارسی نو امروز (قرن 13 تا امروز) است. نتایج نشان می دهد زبان فارسی از اندام واژه های سر، پا، چشم، قلب و ... برای بیان جهت های نسبی و استعاری استفاده نموده و در نهایت این منابع واژگانی متحمل درجه دوم جهت شدگی گردیده اند
2,163	458371	بی‌اطمینانی از سود بسن آمکخ در این واحدها سرمایه گذاران را بی‌انگیزه و جذب سرمایه را با مشکل روبرو می‌کند. به طور کلی معیارهای اندکی برای اندازه‌گیری و پیش‌بینی ریسک سود واحدهای کشاورزی وجود دارد. مطالعه حاضر با هدف بررسی و ارزیابی ریسک سود صنعت پرواربندی با استفاده از معیار ارزش در معرض ریسک انجا برای این منظور از تکنیک شبیه‌سازی مونت کارلو بهره گرفته شد. داده‌ها و اطلاعات به کار رفته در این تحقیق» از طریق پایگاه های اطلاعاتی شرکت یبانی امور دام» بانک مرکزی ایران و بخشی از داده‌ها به صورت مصاحبه با محققان و متخصصین تغذیه دام و بازار نهاده‌های کشاورزی جمع آوری شدند. این داده‌ها شامل قیمت هفتگی نهاده‌های خوراک دام و تحضول طی سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۷ می‌باشد که از افزونه 07916 جمت تجزیه و تحلیل آنها استفاده شده است. نتایج به دست آمده, نشان می‌دهد که ارزش درافغرض ریسک هفتگی هر رأس گوساله‌پرواری در سطح ۹۵ درصده با استفاده از داده‌های ۱۴ ساله مذکور ۳۰۲۱۰۸ ریال است و انتظار می‌رود در هفته بعد ازبرآورد مدل با احتمال تنها ۵ ضرری بیشتر وجود نداشته باشد. مبلغ محاسبه شده +۷۵1 برای هر رس گوساله در هر هفته رقم اندکی نمی‌باشد و ریسک بالای سود را در این صنعت نشان می‌دهد. همچنین موّثرترین عوامل بر سود واحدهای پرواربندی در ایران» به ترتیب قیمت نهاده گوساله ذرت و یونجه می‌باشند. بنابراین به منظور کاهش ریسک سود واحدهای پرواربندی کنترل بازار این نهاده‌ها توصیه می‌گردد. واژه‌های کلیدی: ارزش در معرض ریسک» ایران» پرواربندی گوساله» ریسک سود. شبیه‌سازی مونت کارلو یکی از زیربخش‌های کشاورزی که باید به آن توجه ویژه شود صنعت دامداری و دامپروری است. ایجاد و توسعه فعالیت واحدهای دامداری صنعتی در دهه‌های اخیر شتاب بیشتری در اقتصاد کشور گرفته است» به طوری که در حال خاضر سهم قابل توجهی از لیر و دامداری صنعتی» به علت سرمایه‌گذاری‌های زیادی که در تاسیسات و تولیدی» سود است که شاخص مناسبی نیز برای اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاران به حساب می‌آید. سود به عنوان یک متغیر مهم در توجیه صنعت پرواربندی گوساله معرفی شده است (۱۱). در مطالسه هرینگتون (۷) بازده خالص واحدهای پرواربندی گوساله در طول زمان به شدت متغیر است که نشان می‌دهد صنعت پرواربندی از جنبه تاریخی» یک سرمایه‌گذاری ریسکی است. لذا بررسی عوامل موثر بر تغییرات مقدار سود و ریسک واحدهای دامپروری در طول زمان» امروزه نقش مدیریت ریسک در بنگاه‌ها با استفاده از اقتصاد سنجی پیچیده و مدل‌های عدم قطعیت در سرمایه‌گذاری‌ها پر رنگ‌تر شده است (۱). مدیران و سرمایه‌گذاران نهادی» امروزه برای مدیریت ۸ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی, جلد ۰۳۵ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ ریسک‌های مالی خود به معیار ارزش در معرض ریسک ۷214(۱) روی آورده‌اند. ۷214 معیاری برای ریسک بالقوه بازار است (۱۰). به بیان لینس‌مایر و پیرسون (۱۵) 37274 یک عدد است که ضرر ناشی از حرکات نرمال بازار یک پورتفوی را نشان می‌دهد. جوریون (٩) ریشه ارزش در معرض ریسک را اتفاقات مالی اوایل دهه ۱۹۹۰ با همگرایی جهانی شدن بازارهای مالی که باعث می‌شود منابع در معرض مدیریت گسترده ریسک را به یک واقعیت نه چندان دور تبدیل کرده است؛ معرفی می‌کند. وجه اشتراک تمام این اتفاقات نظارت و مدیریت ضعیف ریسک‌های مالی و از دست رفتن میلیاردها ریال است. ارزش در معرض ریسک طرفداران زیادی را در بخش‌های مالی و اقتصاد انرژی بدست آورده است. این کاربران» ۷7214 را برای مدیریت ریسک خود و همچنین به عنوان ابزاری برای گزارش ریسک به دولت به کار می‌برند. بخش کشاورزی در به کارگیری این روش نسبتا جدید از دیگر بخش‌ها عقب افتاده است. در حال حاضر تعداد معدودی از شرکت‌های بزرگ کشاورزی در دنیا از ۷۵/۹ در بخش های مدیریت و گزارش ریسک خود استفاده می‌نمایند. مانفرد و لوتولد (۱۶)» در مطالعه خود بیان می‌کنند که 7274 می‌تواند مزایای قابل توجهی در بخش کشاورزی ارائه دهد. استفاده از 727 در صنعت کشاورزی دو مزیت دارد: اول این که یک آمار مختصر واقابل درک برای مدیران و تصمیم‌گیران ارائه می‌دهد. دوم اینکه می‌تواند سود بالقوه را از ریسک زیان‌های بزرگ جدا کند. ابزار سنتی میانگین- واریانس و همچنین سایر ابزارهای تحلیل ریسک نمی‌توانند این تمایز را ایجاد نمایند (۶). در این میان» از زیربخش‌های مربوط به بخش پیچیده‌ای از قیمت نهاده‌ها و ستاده را در بر می‌گیره یک محیط منحصر به فرد برای تجزیه و تحلیل ۷8۵14 خواهد بنود: این معیار اندازه گیری ریسک می‌تواند ابزار ساده و کاربردی برای فعالان این صنعت باشد. مدیران واحدهای پرواربندی می‌توانند با توجه به معیار ارزش در معرض ریسکه» تصمیمات خود را برای آینده سرمایه‌گذاری خود اتخاذ کنند. در واحدهای پرواربندی مدیر می‌تواند با اجرای است مواقعی وجود داشته باشد که واحد پرواربندی به یک مقدار خاص ۷۵14 راضی باشد و بدون اجرای استراتژی مدیریت ریسک مایل به پذیرش ریسک مربوط به پرواربندی در آینده باشد. استفاده از 4 ممکن است بسیاری از مشکلات ریسکی را کاهش دهد (٩). گرفته است؛ به عنوان مثال بلاسکو و همکارانش (۴) با استفاده از تابع سود. تاثیر آب و هوا بر سود واحدهای گاوداری ایالات متحده تحلیل شده است. آنها مسائل مربوط به آب و هوا و شاخص بیمه در مقابل شرایط نامساعد را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که تنش‌های آب و هوایی شدید به لحاظ اقتصادی اثرات قابل توجهی بر متغیرهای عملکرد و سود گاوداری دارد. جانزن (۸) ظی سطالفه‌ای ,هر (نالت آیووایه سظور ارربایی تسیل 83133 ریک نرخ حداکثر سازی سود ۳2/7 را توسعه داد که رشد سالانه پویا قیمت محصول و هزینه‌ها را در بر می‌گیرد. نتایج سود تحقق یافته نشان می‌دهد که ۳.81۲ نسبت به رشد 01/74 ۲۴/۳۵ دلار به ازای هر راس عملکرد بهتری داشته است. با این حال شبیه‌سازی‌هایی که با ۱۰۲/۰۶ دلار به ازای هر راس شد. در تحقیق لارسن (۱۳) غرب ایالات متحده توابع تولید برآورد شدند. نتایج نشان داد که عوامل اقتصادی مانند قیمت گاو و هزینه خوراک» بیشترین تأثیر را بر سودآوری این واحدها دارند. همچنین متغیرهای نرخ تبدیل مواده نرخ رشد روزانه و تعداد روزهای دوره» تاثیر زیادی بر تغییرات سود داشتند. همچنین نتایج برآورد تابع تولید نشان داد که با افزایش قیمت ذرت و گوساله سود کاهش می‌یابد و مدیران پرواربندی باید طول دوره پرواربندی را کاهش دهند. در مطالعه دیگری از پروانینگسی و همکاران (۲۱) برای مطالعه ریسک صنعت پرورش طیور و نوسانات قیمت فروش در جاوه شرقی اندونزی» از روش ارزش در معرض گوشتی» احتمال خطر از دست رفتن ۵۴/۲۷ درصد را به عنوان بیشترین اسهم هزینه‌ای را به خود اختصاص داده است. مولتز و همکاران (۱۸) در مطالعه‌ای جهت تعیین میزان تولید بهینه ذرت برای صنعت پرواربندی گوساله در تگزاس و برآورد حداکثر سود تجزیه و تحلیل حساسیت را در نسبت‌های مختلف قیمت ذرت و قیمت دام در چهار تابع مختلف انجام دادند. بر اساس نتایج این تحقیق, تابع مکعب, دقیق‌ترین مدل بر اساس 7 شناخته شد و در تحلیل حساسیت» مدل درجه دو دقیق‌ترین مدل تحت نسبت‌های مختلف است. با توجه به محصولات کشاورزی در ایران صورت گرفته است که به علت ارتباط اندک آنها با تحقیق حاضر از بیان آنها صرف نظر شده است. لذا شکاف موجود در مطالعات داخلی در زمینه بررسی ریسک سود ارزیابی ریسک سود واحدهای پرواربندی گوساله در ایران: رویکرد ارزش در معرض ریسک ‏ ۳۴۹ با توجه به آنچه بیان گردید در این پژوهش با تکیه بر مطالصات ذکر شده و با استفاده از یک مجموعه از داده‌های تاریخی قیمت محاسبه و عوامل موثر بر آن طی سال‌های ۱۳۸۳-۹۷ با استفاده از ابزار ۷۵1۹ مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. کاربرد ابزار ارزش در معرض ریسک در کشاورزی را می‌توان یکی از مزیت‌های این مطالعه نسبت به سایر پژوهش‌ها دانست. طبق آخرین نتایج آمارگیری از گاوداری‌های صنعتی فعال کشور با فعالیت پرواربندی در سال ۱۳۹۵ توسط مرکز آمار ایران» تعداد گاوداری‌های صنعتی فعال کشور ۱۸۵۴۷ واحد با ظرفیت ۲۸۲۹۶۶۷ راس دام می‌باشد. ۴۰ درصد از گوساله‌های پرواری در ایران از نژاد هلشتاین اصیل و آمیخته می‌باشد که از بین همه نژادها نژاد هلشتاین بیشترین فراوانی را داشت. لذا در مطالعحه حاضر نژاد دام پرواری در گاوداری‌های صنعتی» گوساله نر هلشتاین در نظر گرفته شد. با توجه به این که متغیرهای عملکرد فاکتور مههمی در ارزیابی سود و ریسک سود این صنعت محسوب می‌شوند» جدول ۱ مقادیر متغیرهای عملکرد به کاربرده شده در محاسبه سود را نشان جدول ۱- مقادیر متغیرهای عملکرد مربوط به گوساله هلشتاین در وزن‌های متفاوت دا اون دنل 21 کی صزماعاه 13 او دعاطاهسد 000206 که اصسمصد 156 -1 علاط 1 ترکیب کنسانتره جیره پیشنهادی گوساله ترکیب جیره گوساله پرواری در وزن‌های متفاوت 2 جوش شیرین 10 جو -300 -200 -100 ی ی 7 مکمل معدنی و ویتامین پودر گوشت: تفاله تر چغندر قند 1 0 0166۳۲ منک 2/0۳۵1 15 1096 1096 1096 27 9۲ مانام 1۸7۵۲ 100 جمع کل 15 داوج 6۵ 10096 10096 جمع کل ۰ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی, جلد ۰۳۵ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ در این پژوهش صرفا واحدهای صنعتی مورد مطالعه قرار گرفت. با توجه به اینکه در این واحدها شرایط محیطی تقریبا ثابت است؛ عواملی مانند فصل و شرایط جغرافیایی در نظر گرفته نشد. همچنین این عوامل محیطی در مطالعه بلاسکو و همکاران (۳) و لورنس و همکاران (۱۵) تأثیر قابل توجه و معنی‌داری بر روی سود نداشت. در جدول ۲ ترکیبات جیره تعیین شده برای گوساله پرواری و کنسانتره با توجه به متغیرهای عملکرد و جیره تعیین شده در جداول بالا و با فرض دوره‌های پرواربندی شش ماهه و دو دوره در سال» سود هر یک نماینده منطقی تخمین ریسک اين فعالیت‌ها به حساب می‌آید. در این مطالعه سودآوری اقتصادی صنعت پرواربندی در ایران به ازای هر راس دام به شکل انتظاری آن تخمین زده شد که احتساب هزّینه‌های ضمثی آن را از سوذ حسابداری: متمایز می‌کند. لازم.به ذکر ات ده در محاسبه و پیش‌بینی سود هر رأس گوساله به دلییل عدم وجود بازارهای آتی در ایران و همچنین ضعف در سیستم آمارگیری طی این قیمت اسمی به عنوان قیمت انتظاری در نظر گرفته شد و سود اسمی همان سود انتظاری فرض می‌شود. شکل کلی سود انتظاری به عبات (۱) 25 رباج 8۵۳ [ددس10 ]۳ - [کدسی۳]1۳>[ودن 75] ۳ که در رابطه فوق» 75 سود هفتگی هر راس دام و 17۳ و 160 به ترتیب» درآمد کل و هزینه کل در هفته‌های پرورش دام می‌باشند که مطابق با دوره پرواربندی شش ماهه, هر دوره ۲۵ هفته در نظر گرفته شده است و [۳]۰ نشانه انتظاری بودن متغیرهاست. 77 و 176 به قیمت فروش تحقق یافته هر کیلو گاو به صورت زنده فروش در هر هفته است» 521617 وزن دام در طی هفته‌های دوره و 7 نرخ مرگ و میر مربوط به هفته‌های رشد گوساله است. همچنین مقدار ثابت ۰/۹۶ برای تنظیم کاهش وزن در زمان حمل دام به بازار در نظر گرفته شده است؛ به این معنی که تا ۰/۰۴ درصد احتمال کاهش وزن دام در زمان انتقال به بازار وجود دارد. در هنگام گوساله» فرض شده است که این واحدها در طی دوره پرواربندی» خوراک مورد نیاز دام را خریداری می‌کنند» همچنین گاوهای پرواری در هنگام ذیح» وزن یکسانی دارند. با توجه به مطالعه هرینگتون (۲) وزن دام در انتهای هر هفته به صورت زیر قابل محاسبه است: که ۸۰ وزن گوساله در ابتدای دوره و۸06 نرخ رشد روزانه دام است که چندین نرخ را با توجه به سن گوساله شامل می‌شود. 1007۱ تعداد روزهای دوره پرواربندی (۱۸۰ روز) تعریف می‌شود. کل هزینه 6 هزینه‌های متغیر پرواربندی دام برای هر رأس گوساله و ۳ هزینه‌های ثابت تغذیه گاو به ازای هر رأس تعریف می‌شود. لازم به ذکر است که با توجه به محدویت‌های موجود در جمع‌آوری اطلاعانت: جر این مطالغط فقظ حزینه‌های متگیر ذرنظر گرققه می‌فوند و لذا سود متغیر محاسبه می‌گردد. هزینه‌های متغیر انتظاری مطابق [دم8]16 + [ددی3ط۲ 5/3۷ + زعسی 7 اظ + [م۳06 ]5 کرک ]8 که ۳00 هزینه‌های خرید دام در ابتدای دور» 7۳0 هزینه خرید خوراک دام در هر هفته ۷708177 هزینه مراقبت‌های دامپزشکی هرارأس در هراهفته و 10 هزینه فرصت با توجه به نرخ سود معادله (۶) نشان می‌دهد که هزینه خرید گوساله» ۳060 در ابتدای دوره به صورت حاصلضرب وزن گوساله خریداری شده ۷۵ در قیمت گوساله 1.087 (به صورت زنده خرید) محاسبه می‌شود. در مطالعه حاضر وزن اولیه گوساله در ابتدای خوراک‌دهی ۱۰۰ کیلوگرم منظور شده است. با توجه به رابطه (۷) هزینه خوراک 770 هر رأس» تابعی است از تعداد روزهای دوره پرواربندی 100 نرخ رشد روزانه دام هر مراحل رقد #ا9تقه ترخ تبدیل سواد ای خشکت 811۳ (ضریب تبدیل يا به عبارتی» مقدار خوراک لازم برای افزایش وزن دام به اندازه یک کیلوگرم که به دلیل کاربرد جیره متفاوت در دوره‌های مختلف رشد گوساله و تغییر نرخ رشد دام در مراصل مختلف ارزیابی ریسک سود واحدهای پرواربندی گوساله در ایران: رویکرد ارزش در معرض ریسک ۵۱ پرواربندی» متفاوت است) و قیمت خوراک به صورت ماده خشسک 0۱ است. در این روابط» 72/72 یا قیمت مواد غذایی لازم برای افزایش یک کیلو وزن گوساله به صورت زیر محاسبه می‌شود: که در رابطه فوق» 1 تعداد مواد تشکیل‌دهنده جیره» 87 قیمت (تفاضل یک از درصد رطوبت) و 81 درصد مواد در جیره غذایی دام تعریف می‌شوند. در نهایت» هزینه فرصت سرمایه 160 در رابطه (٩) تعریف شده است که به صورت حاصل ضرب نصف هزینه کل متغیر در نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت بانکی, محاسبه می‌گردد. با تقسیم این هزینه فرصت محاسبه شده بر تعداد روزهای سال, هزینه فرصت هر با استفاده از روابط مذکور برای هر هفته, سود انتظاری یک رأس گوساله پرواری طی دوره پرواربندی محاسبه گردید که به تشکیل ۷ رقم سود هفتگی برای دوره زمانی مهرماه ۱۳۸۳ تا اسفند ماه در مطالعه حاضر ریسک سود هر رأس دام به روش ارزش در معرض ریسک تعیین می‌شود. ارزش در معرض ریسک نوعی تحلیل آماری است که عمدتا دز تعیین کمی ریسک بتاژاویاربزردگگارد دا بیشترین زیان مورد انتظار را تحت شرایط عادی بازار و طی یک دوره زمانی مشخص و در یک سطح اطمینان معین اندازه گیری:می‌کند (۲۲) که این معیار» ریسک پرتفوی را صرفا در یک عدد تحت عنوان تقسیم می‌شود. در روش پارامتریک کاربر نیازمند فرض روشنی از این روش خاص است. روش ناپارامتریک شامل شبیه‌سازی تاریخی و این فرض قرار دارد که روند حرکت بازده‌ها و ریسک آنها در آینده نزدیک تا حدود زیادی از گذشته آن پیروی می‌نماید. بنابراین با استفاده از اطلاعات تاریخی می‌توان در مورد روند آینده آن بازده‌ها اظهار نظر نمود (۲۵). در این میان» روش مونت‌کارلو نسبت به مدل‌های دیگر روش قابل اتکاتری بوده و به واقعیت نزدیک‌تر است (۲۳۴)؛ بنابراین احتمال بیشتری وجود دارد که برآورد دقیق‌تری از ارزش در معرض ریسک را در اختیار قرار دهد. مراحل شبیه‌سازی مونت کارلو برای بدست آوردن ارزش در معرض ریسک عبارتند از لازم به ذکر است که تغییرات قیمت‌های فرضی, از شبیه‌سازی توزیع ۳- محاسبه و تعیین سود دارایی در زمان 1 از روی قیمت‌های ۴- تکرار مراحل ۲ و ۳ به دفعات زیاد مثلا ۱۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ بار ۵- اندازه‌گیری ارزش در معرض ریسک در سطح اطمینان (1-0) مطلوب مانند دنباله‌های پهن و نوسانات متغیر در طول زمان را مورد توجه قرار دهند» به مراتب قوی‌تر و منعطف‌تر از سایر شیوه‌های شبیه‌سازی عمل می‌نمایند (۵). قدرت عمل روش مذکور به عواملی چون فرض توزیع مناسب برای داده‌ها بستگی دارد (۲۳). برای بررسی می‌شود. در مطالعه حاضر به جچمهت پیوسته بودن ماهیت داده‌ها از این فرضیه بررسی می‌شود که آیا داده‌ها از توزیع مورد نظر پیروی می‌کنند یا خیر. در این آزمون روشی برای برآورد پارامتر توزیع در نظر گرفته نمی‌شود. در این صورت آماره آزمون و ناحیه بحرانی به صورت ناپارامتری تعیین می‌شوند و در عمل هنگام استفاده از این آزمون» گروه یا خانواده‌ای از توزیع‌ها در نظر گرفته می‌شود (۲۴). در محاسبه ارزش در معرض ریسک» حداکثر خسارت ممکن یک پرتفوی (۷72۵14) با توجه به تابع چگالی خسارت که با ؟ نمایش داده کوانتیل تابع ؟ در سطوح بحرانی (۰/۰۵ 4 و ۶۰/۰۱ 0) است. در رابطه فوق» (7)7 تابع توزیع احتمال نرخ تغییرات سود است. در این رابطه اگر بآ منفی باشد به عنوان درصد زیان سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود (٩). ۷۵14 برابر با نرخ تغییرات بحرانی است و در حقیقت کوانتیل سطح اطمینان (8 7 1) می‌باشد. پس از شبیه‌سازی» 7۲۳ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی, جلد ۰۳۵ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ ارزش در معرض ریسک ۷۵۳ با استفاده از تابع توزیع احتمال سود که حاصل شبیه‌سازی با رایانه است بدست می‌آید. در تعریف ارثه شده توسط مک نیل و همکاران (۱۷) از 814 با توجه به سطح اطمینان (0.1) ۴ 8 ۷2 در سطح اطمینان 0 کوچکترین عند [ بدست آمده است؛ به طوری که احتمال اینکه ضرر بآ از [ تخطی کند بزرگتر [ < :۴3:۳ )۶ص < [م-1 > ( < )2 :68 > وه که .۳۲ تابع توزیع بازده است. بنابراین در این عبارت ۲7214 چندک تابع ضرر می‌باشد. از تعریف فوق به سادگی نتیجه می‌شود که ۷۵14 تابعی غیرنزولی بر حسب ۲ می‌باشد. زیرا با فرض این که و0 > 1 باشد, آنگاه وت 2 (۳)26 و نتیجه می‌شود که و 2 (:۴)7 است و (0۴ زیم < (ج)۴۶:] ۶7 > [رم < (ج)۴جدا ۶7 به طور کلی هدف از تحلیل حساسیت بررسی میزان شباهت یک مدل با یک سیستم واقعی» یافتن مرتبطترین پارامترهای ورودی با متغیر خروجی» یافتن پارامترهای کم اهمیت و حذف آنها یافتن رابطه بین متغیرها و میزان تاثیر آنها بر یکدیگر است (۲). در تحلیل حساسیت» روابط بین پارامترهای ورودی تعیین شده و تاثیر هر یک از این پارامترها بر خروجی مدل سنجیده می‌شود تا پارامترهایی که بیشترین تأثیر را بر نتیجه دارند به عنوان حساس‌ترین و مهم‌ترین سود انتظاری شبیه‌سازی شده هر متغیر ورودی به صورت زیر برآورد ۱) کلیه نهاده‌های اصلی مانند قیمت نهاده‌های خوراک و قیمت خوراک» نهاده‌هایی که سهم بالایی در جیره دام دارند انتخاب و توزیع ۲ در مرحله دوم نهاده‌های با بالاترین همبستگی با سود به مدل ۳) متغیرهای موجود در رگرسیون با مقدار ضریب متغیرها رتبه نشان داده شوند که در آن متغیر با بالاترین مقدار مطلق (اعمال بیشترین تاثیر بر متغیر سود) در بالا قرار می‌گیرد. ضرایب رگرسیون نشان‌دهنده تغییر در انحراف معیار متغیر وابسته می‌باشند که ناشی از پیش‌بینی ارزش در معرض ریسک برای هفته‌ها یا دوره‌های آینده بر اساس قاعده جذر زمان است. برای 0 ۸۳ ارزش در معرض ریسک چند دوره‌ای برابر با حاصل ضرب ريشه دوم تعداد دوره‌ها در ارزش در معرض ریسک یک دوره‌ای است. همچنین برای ۵ < ۲ ارزش در معرض ریسک با نرخ کمتری افزایش می‌یابد. بدین ترتیب 4 با تغییر دوره نگهداری تغییر می‌کند و به نحوه‌ی تغییر \| بستگی دارد. در مطالعه حاضر ارزش در معرض ریسک دوره آتی پرواربندی در سطح اطمینان ۹۵ درصد با استفاده از 37214 هفتگی در سطح ۹۵ درصد محاسبه و پیش‌بینی می‌شود. بدین منظور از رابطه (0۱۵) 7و( - وویوق) - 7 4 ۸ > اقا در رابطه فوق» :۷۵ ارزش در معرض ریسک سود هفتهژ ام در آینده؛ 1 میانگین سود هفته‌های مورد مطالعه؛ 5و6و۳ نقطه روی نمودار توزیع احتمال خروجی که به ازای آن خطای مورد نظر ۵ درصد خواهد بود؛ به عبارت دیگر صدک ۹۵ ام از توزیع خروجی (ارزش در معرض ریسک در سطح ۹۵ درصد) و 7 افق زمانی مورد مطالعه در آینده سهامی پشتیبانی امور دام» بانک مرکزی ایران و بخشی از داده‌ها به صورت مصاحبه با محققان و متخصصین تغذیه دام و بازار نهاده‌های کشاورزی جمع‌آوری شدند. داده‌ها به صورت هفتگی و میانگینی از هزینه‌ها قيمت‌ها و درآمد هر راأس گوساله برای تمام شهرهای ایران طی سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۷ در نظر گرفته شد و برای تجزیه و در مطالعه حاضر به منظور بررسی ریسک سود صنعت پرواربندی» ابتدا سود هفتگی هر رأس دام با توجه به شرایط رشد دام در هفته‌های مختلف پرواربندی و قیمت اتفاق افتاده زماده‌ها و محصول در آن هفته‌ها محاسبه شد. دو جز بزرگ هزینه واحدهای پرواربندی» هزینه خرید خوراک و هزینه خرید گوساله می‌باشند که در نمودار ۱ روند حرکت این دو هزینه و درآمد در ۲۹ دوره پرواربندی طی سال‌های ۳ تا ۱۳۹۷ نشان داده می‌شود. نگاهی به روند تغییرات این هزینه ای ای مورد مطالعه افزایش چشمگیری را به صورت هم زمان در هزینه خرید گوساله و هزینه‌های خرید خوراک نشان می‌دهد. در جدول ۳ آمار توصیفی از سود هفتگی و سود دوره‌ای محاسبه معیار ۷۹۴۸۴۴۰ ریال است که بر اساس بررسی آمار موجود این انحراف معیار بیشتر تحت تاثیر سود بدست آمده در سال ۷٩ بوده است. در سال‌های اولیه سود هر راأس ناچیز و نزدیک به صفر بود و در ۹۰ درصد دوره‌ها سود متغیری که بدست آمده است کمتر از ۰ ریال بود. نمودار ۲ روند سری زمانی سود متغیر هفتگی محاسبه شده طی سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۷ را نشان می‌دهد. ارزیابی ریسک سود واحدهای پرواربندی گوساله در ایران: رویکرد ارزش در معرض ریسک ۵۳ نمودار ۱- روند سری زمانی درآمد و هزینه‌های ۲۹ دوره پرواربندی طی سال‌های مورد مطالعه (واحد: ریال) 5 460٩ ۲6 0۷۵۳ کلوم9عم وداج 29 ام کاعی 320 6 معصز او 0صعن کعفسع ۳96 -1 ممهز۲ جدول۳- آمار توصیفی از سود هر رأس گوساله طی سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۷ (واحد: ریال) (عاهن8 +انطت]) 2004-2018 3۳81008 616 17000 عم اه عناعها5 م00 -3 عاطد1 نمودار ۲- روند سری زمانی سود هفتگی محاسبه شده هر رس دام طی سال‌های ۱۳۸۳/۷ تا ۱۳۹۷/۱۲ (واحد: ریال) 8 0 7/2004 0008 علانی هه 01 ما۸۵ ام عغدانه‌ای او 000 کعد ۲96 -2 موز ۳ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی, جلد ۰۳۵ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ با توجه به نمودار فوق تا ابتدای دهه ۹۰ سود هفتگی کسب شده ۰ و۳٩ با افزایش قیمت گوشت گوساله, در سود اقتصادی هر رأس دام پرواری افزایش زیادی دیده می‌شود. همچنین در سال ۷٩ افزایش بسیار زیادی در سود پرواربندی مشاهده می‌گردد. لازم به ذکر است که طی این سال‌ها هزینه خوراک دام نیز افزایش چشم‌گیری داشته است. با این حال افزایش قیمت گوشت گوساله تاثیر بیشتری بر سود خررآننآدافقه آستته دراتموذار ۳ شود متغیر اقر رأس:ذر آخر ۲۹ قوره نمودار ۳- روند سود متغیر محاسبه شده برای ۲۹ دوره پرواربندی مورد مطالعه (واحد: ریال) 005 1831 500000 29 ۶ کااومم عاطا هد مدای 01 1۳۵۵ -3 ۳0۵ نمودار ۳ اختلاف روند سود دهه ۸۰ و ۹۰ را به خوبی نشان می دهد. سود دوره‌ای هر رأس گوساله در دهه ۸۰ ناچیز و نزدیک بنه صفر بود؛ حتی در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۹۳ دامدار با سود منفی رویرو بوده است که کاملا متفاوت از روند سود در دهه ۹۰ می‌باشد. به منظور بررسی تغییرات ریسک سود پرواربندی هر رأس گوساله طی دوره مورد مطالعه, انحراف استاندارد سود هر هفته محاسبه شد. خلاصه آماری از انحراف استاندارد سود هفتگی در جدول ۴ ارائه شده (و۵1ن3 :انطت]) 0۳۰8۲ وصنسسد؟ کلف اه هل ما5 -4 6اه چنانچه در جدول ۴ نیز ملاحظه می‌گردد مقدار انحراف استاندارد نشان می‌دهد در طول ۱۴ سال گذشته انحراف استاندارد سود پرواربندی به طور چشم‌گیری در نوسان بوده است. به منظور بررسی معیار سود بر روی روند زمانی برآورد شد که نتایج آن در جدول ۵ پر اسساس قایج حاسلاه ریب رگرسیون خظی اذر سطح یکت درصد معنی‌دار است که نشان می‌دهد در دوره مورد مطالعه» انحراف معیار سود به میزان ۱۶۳۲/۹ ریال در هفته در حال افزایش است. به عبارت دیگر ریسک فعالیت پرواربندی در طول زمان افزایش یافته است. لازم به ذکر است که هدف این برآورد ضرفا بررسی روند انحرافات سود است و کوچک بودن مقدار آماره 7 مشکلی در تفسیر ارزیابی ریسک سود واحدهای پرواربندی گوساله در ایران: رویکرد ارزش در معرض ریسک جدول ۵- نتایج رگرسیون انحراف معیار سود هر راس گوساله پرواری بر روی متغیر زمان ماهس 06 09۳ ای که ۹۵۵ جع وم اه دمتحنحل فسعلاههاد او کالسعه ی «دمزعده و -5 6اطاه1 در اینجا 9 انحراف معیار سود هر رأس گوساله و 7< روند هفتگی زمان 0 ع6 3 و۵4 > 1 ۵ص کلف جعم خقمم که صمناهوعل و هلوصهاد > لا ,۷/6۳۵ به منظور بررسی ریسک سود صنعت پرواربندی با استفاده از معیار ارزش در معرض ریسکه» متغیرهای قیمت و عملکرد به شکل انتظاری در محاسبه سود به کار برده شدند. از آتجا که روش مونت کارلو یکی از ابزارهای قدرتمند در تحلیل ریسک است و برای شبیه سازی پدیده‌هایی که عدم قطعیت زیادی در ورودی‌های آنها وجود دارد کارایی بالایی دارد (۲۳) در مطالعه حاضر از این روش بهره گرفته شد. ابتدا مهم‌ترین نهاده‌ها در محاسبه سود مشخص گردید و توزیع هر یک از نهاده‌ها با توجه به محدوده تعریف توزیع و با استفاده از افزونه اون01) مشخص شد. در این راستا به دلیل ماهیت پیوسته داده‌ها از آزمون اندرسون- دارلینگ استفاده شد. در این مطالعه» توزیع متناظر قیمت نهاده‌های تفاله چنندر کنجاله سوی پونجه, ذرت و گوساله به عنوان مهم‌ترین نهاده‌های با ماهیت تصادفی در فرایند شبیه‌سازی قرار داده شد. خروجی مدل (سود) بعد از تعداد زیادی آزمایش و تکرار» یک توزیع احتمال است. در الگوریتم مونت کارلوه افزونه 21916 با تغییر نهاده‌هایی که به عنوان ورودی ناپایدار شناخته شدند. مقادیر جدیدی از خروجی سود را تولید می‌کند (در محدوده توزیعی که به آنها داده شده). بعد از شبیه‌سازی و تولید اعداد شده توسط مونت‌کارلو بدست آمد که صدک متناظر با سطوح اطمینان ۰ ۹۵ و ۹۹ درصد توزیع سود به عنوان ارزش در معرض ریسک هفتگی هر رأس گوساله پرواری استخراج شد. نمودار ۴ ارزش در معرض ریسک بدست آمده از توزیع سود شبیه‌سازی شده با روش نمودار ۶- ارزش در معرض ریسک سود هفتگی طی سال‌های ۱۳۸۳ت۱۳۹۷۱(واحد: ریال) 2004-08 ۷6۵۳5 106 008 0۳۲ رام او ماع 2 ۷31۵ -4 ۳180۳۵ ارزش در معرض ریسک سود هفتگی در سطح ۵ درصد معادل ۸ ریال بود. بدین معنی که انتظار می‌رود سود هر رس گوساله در هفته بعد از برآورد مدل با احتمال تنها ۵ درصد ضرری بیشتر از ۸ ریال نداشته باشد. نتایج حاصل از محاسبه ارزش در معرض ریسک با استفاده از شبیه‌سازی مونت‌کارلو با ضرایب اطمینان ۹۵ ۷٩ ۶ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی, جلد ۰۳۵ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ جدول ۹- ارزش در معرض ریسک سود هفتگی طی سال‌های ۱۳۹۷۷۱۳۸۳ (واحد: ریال) (عاهنج :انصتآ) 2004-2018 دعر ۵ ول 2۵۸۲ وا ۷۷ او ماعنط 2 ۷۳۵۵ -6 13016 در جدول ۶ ارزش در معرض ریسک در سطح ۱۰ درصد ۵ ریال بدست آمد. همچنین 7214 در سطوح ۵ درصد و ۱ درصد به ترتیب ۳۰۲۱۰۸ و ۳۷۳۸۴ ریال محاسبه شد. از آنجا که متوسط سود هفتگی بدست آمده طی ۱۴ سال گذشته» معادل ۵ ریال بود؛ با تلفیق این دو عدد می‌توان به تفسیر منسجم‌تری رسید. در طول ۱۴ سال گذشته صنعت پرواربندی با میانگین سود هفتگی ۱۳۶۲۸۶۵ ریال برای هر رأس مواجه بوده است و تنها در ۵ درصد هفته‌های مورد مطالعه میانگین سود انتظاری در در تحلیل حساسیت سود نسبت به تغییر قیمت نهاده‌ها با استفاده از افزونه 0191 تاثیر هر یک از این پارامترها بر خروجی مدل سنجیده شد تا پارامترهایی که بیشترین تاثیر را بر نتیجه دارند. به خروجی شناسایی شوند. از آنجا که عموما در تحلیل حساسیت از نمودار تورنادو استفاده می‌شود نمودار ۵ نتایج رگرسیون سود شبیه سازی شده بر روی قیمت نهاده‌ها و محصول را به صورت نمودار نمودار ۵- نمودار تورنادو؛ نتایج رگرسیون سود شبیه‌سازی شده بر روی قیمت نهاده‌ها و محصول 65 000۲ 0صه انز 0 دوع عاقاممم اند که کالییهد 7156 هل م0ه109 -5 عسوز۲ با توجه به نتایج بدست آمده از تحلیل حساسیت سود هفتگی محاسبه شده طی ۱۴ سال مورد مطالعه نهاده گوساله اول دور با ضریب ۰/۹۶ بیشترین تاثیر منفی را بر سود محاسبه شده دارد که نشان می‌دهد با یک واحد افزایش در قیمت گوساله» سود حاصل از پرواربندی ۰/۹۶ واحد کاهش می‌یابد. ضریب نهاده ذرت و یونجه نیز به ترتیب ۰/۱۴- و ۰/۰۸- بدست آمد. علامت ضرایب برآوردی تمام متغیرها مطابق با انتظار است. این نتایج با مطالعات لانگمایر و همکاران (۱۲)؛ مولتز و همکاران (۱۸) و هرینگتون (۷)» سازگار است. به طور کلی می‌توان گفت که کنترل بازارهای گوساله به عنوان مهم ترین نهاده و گوشت گوساله به عنوان محصول صنعت پرواربندی بر ثبات سودآوری تولیدکنندگان بیشترین تاثیر را دارد. علاوه بر محاسبه برای کل دوره مورد مطالعه» ارزش در معرض ریسک به تفکیک هر دوره پرواربندی نیز طی سال‌های مورد مطالعه محاسبه گردید که نتایج آن در جدول ۷ ارائه شده است. ارزیابی ریسک سود واحدهای پرواربندی گوساله در ایران: رویکرد ارزش در معرض ریسک ۵۷ جدول ۷- مقادیر چ۷2۵1 سود هر دوره پرواربندی طی سال‌های ۱۳۹۷۱۱۳۸۳ (واحد: ریال) (و21ن3 نانستآ) 2004-2018 دنل عوضوم )کلف ۲و دعساد ۷۹1۹ ۳۵۵۰ -7 عاطه 1 با توجه به جدول ۷ ارزش در معرض ریسک سود هفتگی هر دوره از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۱ از ثبات نسبی برخوردار بوده است. به طور کلی در دهه ۹۰ نوسان زیادی در مقادیر بدست آمده ارزش در معرض ریسک دیده می‌شود. در سال ۹۷ قدر مطلق +۷7۵1 به صورت چشم‌گیری افزایش داشته است. به منظور محاسبه میزان تغییر مقدار ارزش در معرض ریسک سود هفتگی هر رأأس گوساله پرواری در طی پرواربندی (جدول ۷) بر روی متغیر زمان رگرس شد که نتایج آن در جدول ۸- نتایج رگرسیون ارزش در معرض ریسک سود هفتگی بر روی متغیر زمان(واحد: ریال) ۱2۳26 06 0 ۷۵1۹ :0۳0815 رلا۵۵ ۷ و۵ او دالیم 1۸6 -8 عاطاج1 لا ارزش در معرض ریسک سود هفتگی در هر دوره پرواربندی و 1< روند هفتگی زمان 0 0۳6 ۷۵۸۷ > 1 ومد مهم عصندعاد؟ امه صز اگومم رماع ۶ ماعز کج عساج 2-۷ نتایج حاصله نشان داد که ارزش در معرض ریسک ۶۵۲۹۲/۰۷- ریال در هر دوره در حال منفی‌تر شدن است. به عبارت دیگر ارزش در معرض ریسک سود هفتگی در هر دوره با نرخ ۶۵۲۹۲- ریال در حال افزایش است که اين نتایج با مطالعه هرینگتون (۸) مطابقت دارد. هدف از این برآورد بررسی تغییرات ریسک طی سال‌های مورد مطالعه و ارائه عددی است که تا حد امکان ریسک واحدهای پرواربندی را با توجه به افزایش تحریم‌ها در دهه ۹۰ و به دنبال آن چند برابر شدن نرخ ارز» گران شدن مواد اولیه وارداتی» افزایش التهابات بازار و تداوم و تشدید این وضعیت» ارزیابی جداگانه‌ای از هزینه‌ها درآمد و ریبلک سود ست پروازبننی خر سال‌هانی ۱۳۹۲ ۱۳۹۷ اقجام فد توزیع این سود شبیه‌سازی شده در نمودار ۶ ارائه شده است. در جدول ٩ مقادیر ارزش در معرض ریسک سود هفتگی محاسبه شده در با توجه به جدول ٩ ارزش در معرض ریسک سود هفتگی در سطح ۵ درصد برابر ۶۰۹۷۳۱ ریال است. با نگاهی به ارزش در معرض سود هفتگی ۱۳۴ ساله (جدول ۶) که حدود ۳۰۰ هزار ریال در سطح ۵ درصد برآورد شد؛ افزایش ارزش در معرض ریسک واحدهای پرواربندی در ایران» در دهه ۹۰ مشهود می‌باشد. با توجه به اینکه مقادیر بدست آمده» خطر از دست دادن سود در هر هفته به ازای هر ۸ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی, جلد ۰۳۵ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ راس گوساله در سطوح متفاوت را نشان می‌دهد؛ عدد محاسبه شده برای ۷۵14 در سطح ۵ درصد» رقم اندکی نبوده و بیانگر وجود ریسک نمودار ٩- ارزش در معرض ریسک سود هفتگی در بازه زمانی ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ 8 6 2013 0008 کااممم رماع اه اقا 21 ۷۵1۵ -6 ۳180۳۵ نمودار ۰۷ نمودار تورنادو حاصل از تحلیل حساسیت سود شبیه جدول ٩- ارزش در معرض ریشک سود هفتگی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷(واحد: ریال) (ولهن8 :54ت]) 2018 ۲۵ 2013 ۳0۳ 0۳08 و۷۷۵ 1 عون 31 ۷316 -9 عاطاج1 نمودار ۷- تحلیل حساسیت سود هفتگی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ نسبت به قیمت نهاده‌ها 8 2013 وطاسل عععی دز ۵ عنام کااممم رامع که کزواهده واففافعصه5 -7 هزم ارزیابی ریسک سود واحدهای پرواربندی گوساله در ایران: رویکرد ارزش در معرض ریسک ۵۹ نمودار تورنادو حاصل از تحلیل حساسیت سود هفتگی نشان می اثرگذاری منفی را بر سود هفتگی دارد. ضریب قیمت نهاده یونجه و ذرت به ترتیب برابر ‏ با (۰/۲- و ۰/۱۱- می‌باشد. قیمت نهاده‌های تفاله چغندر و کنجاله سویا به ترتیب با ضرایب ۰/۰۲- و ۰/۰۲- اثرگذاری ناچیزی بر سود داشتند. لازم به ذکر است که علامت تمام با توجه به این که برخی سرمایه‌گذاران با اطمینان بیشتری تغییر در نوسانات را می‌توانند پیش‌بینی کنند. قادرند که ریسک‌های بازار را نیو بهتر کسرل تماینده در مطالنه حاضر سعی شد 5 با استفاده از روابظ ارائه شده در بخش قبل» ارزش در معرض ریسک دوره آتی محاسبه گردد. نتایج حاصل از پیش‌بینی حاکی از آن بود که ارزش در مصرض ریسک دوره بعدی با ضریب اطمینان ۹۵درصد برابر ۷۱۹۷۷۲۳۹ ریال می‌باشد. در این راستا از صدک ۹۵ ام سود هفتگی مابین سال‌های ۲ تا ۱۳۹۷ که با روش مونت‌کارلو شبیه‌سازی شده بوه چست بررسی سود انتظاری فعالیت پرواربندی دام در ایران» نشان می دهد که سود متغیر هر راس گوساله در هر دوره پرواربندی» طی است که تغییرات قابل توجهی را طی ۱۴ سال تجربه کرده است؛ به طوری که انحراف استاندارد سود ۱۶۲۲/۹ ریال در هر هفته افزایش داشته است. بدین معنی که ریسک فعالیت پرواربندی در طول زمان افزایش یافته است. نتایج حاصل از برآورد ریسک سود با پهره‌گیری از معیار ۷۵14 نشان می‌دهد که ارزش در معرض ریسک سود هفتگی طی ۱۴ سال مورد مطالعه» ۳۰۲۱۰۸ ریال در هفته بوده است. همچنین ارزش در معرض ریسک طی ۶ سال اخیر رقم ۶۰۰۰۰۰ ریال را نشان می‌دهد. به طور کلی محاسبات انجام شده نشان می‌دهند که 72۵14 هفتگی هر دوره در حال افزایش می‌باشد. لذا برای تهیه استراتژی‌های مور در مدیریت ریسک این فعالیت» دامداران باید میزان تاثیر هر یک از عوامل موثر در تغییرپذیری سود را بدانند. لانگ مایر و همکاران (۱۹۹۲) در مطالعه خود بر روی ریسک واحدهای پرواربندی بیان می‌کنند که بخش قابل توجهی از تغییرات سود توسط قیمت نهاده‌ها و محصول توضیح داده می‌شود و مدیران واحدهای پرواربندی در استراتژهای مدیریت ریسک باید هزینه‌ها و درآمد را نیز در نظر بگیرند. در مطالعه حاضر نتایج حاصل از تحلیل حساسیت نشان داد که قیمت نهاده گوساله» ذرت و یونجه تاثیرگذارترین نهاده‌ها بر روی سود پرواربندی بودند. کاهش نوسان در بازار این نهاده‌ها بیش از سایر نهاده‌های خوراک» باعث تضمین سود هر رأس دام می‌شود. با توجه به نتایج بدست آمده از این تحقیق پیشنهاد می‌گردد معیار ارزش در معرض ریسک به عنوان یک معیار کاربردی در تعیین شود و برآورد و گزارش مداوم ارزش در معرض ریسک این صنعت انجام گیرد. همچنین طی دوره‌های مختلف, با توجه به تغییر شرایط بازاره یافتن مهم‌ترین نهاده‌های تاثیرگذار بر روی سود و کنترل بازار این نهاده‌ها در جهت کنترل نوسانات سود تولیدکننده مورد توجه قرار 305 ۳۵00۵1 ۵۶ لفصس30 اصعصععمص/3 عاعنط اعمصحص۳ کم ۳۵۵۰۶۵ فصه م26 156 .2005 ب +عومصهوهن۸ 1 2890002160 5 )عضوم اصع‌گندوند اکمص عطا وصنص‌اصا 20110 36۰ اعد فصه مظ نصحلمطی م۸ نصفصط م3 نعنفهط 40 ۳۳81۳06۲۳8 لممصمصز۲ ۶و لفصس30 بکندواهده دی وصنکت کععزمتم وصنتصنص وصه توص کم مود معط 2050361 داکناع۳2 طلانم صهز 26۳ ۵آ) 155-169۰ :2 ادعصععهصه/3 کعنانسمع5 و [۵ 700 156 ۳006 2۳2 علاش6 ۳۵۵ عصمع 30 صز خصعصمععص/3 ماعنط 2۳۵ ۵1 عمط 15۵ .2008 .8.3 ما0 70۵1 .کانو۳م دنو علی 05 عطاق ماه که محمصذ 15۵ 2015 6۰ 1 جع ما5 2 و ۲658 بل 8 ممکقاهظ -۷۵16-2 مصتامصناده 1۵۳ کعنونصا‌) صمنا0 ۳ ععصقعاد ۷ 2000۰ .2 وود طامطهطاک هه ,2۰ جعع 1710006100 ,2 فص ععقلی 85 له 0۳00661 0۳065903 آمسانه‌و۸ عاعن که عله ۷ .2005 بل .8 لطه10 200 ,۷۷۰۰ ۷۷۶05 ای 11۵065 [10۵ع10) 006۳200508 120008 علانی کمعصعکل صز ماعند وم عصنعصعط که صمناعلده مش 2013 36.۸ 05اع 19 .(6 7 51016 زم‌م‌زدکزدک/3 مدمناهاعععنل ما0 0) معط 0[مزم خ نعصنعا 3 016 ۳۵۵ .2017 26.6۰ 37006 .[ 83۳016531003 [1ن3/60۳2-73 :37۹۷ بعاعزد اقمصقصگ عصنع دصق 1۵۳ 4احقصط 60 معط عط تعاعن که عسلج ۷ 2001 ۰ط2 30100 ۰ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی, جلد ۰۳۵ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ 8 ع۳6) سل عاعومص عاعنط که عدلج ۷ ۶و جمکخدصصهی ۸ علعنط که عصاج ۷ 2011 .7 ق۳100 هه ,36 ما1 اسان و۸ ۵۶ م30 +کاصعصعهام علی +علعع؟ فص «منقطط 1۵060 علم6 1994 .1.6 +علعمط5 هه 1 کصعاعقا ۶ لقدس70 وانانطهاظمدم وصنطعنص علی که کاصقصنص 16 1992 7 ص30 فص وا لماک 36 +عنعصعوصص] 6 ۵ 16۵۵۲8 لمصناصه هدنام مه نوصنوم؟ علی صز مد ونانطهاگمم که عافد 30509 2017 مک.ظ قآ ‎ (.‏ 5116 010۳۵00 مدصناهامععنل دم 100) ونانطهاقمم صحص فد 47-7 :(56)2 سل ملسم اوتمصم۳ ۰ عافنط که ماع ۰۹۹ 2012 .27.10 862780 200 ,1.3" 6167 عصف] 70۵1 .1600105 2/0065 دز داوم وصنفعم؟ علی که کاصعصعلزت 1999 .0 ما 200 7 ۷۷۵۵8 3 1۵۳6۵6 ۶و «0هنام‌ه م۸ تصنوهص وصنامم1 علنی عطا فصه ماعند ما2 2001 3.36 فامطاجها] فصه 26.8 ملعکصد/1 333-33 :(17)3 سول آمدمناه 106 صه +کععصزعن‌ و۸ عاعنساج-ع 21 -و1001 0صهه کعاونصط16 ,کام‌ع 005 ناصعصععمص/3 علعنط عجناهاناصفا0 .2015 .2 عمط هه مطظ ۳۳۵۶ م۸ آنعای/1 40 220۳نصناصه صنتع حدم ۵۶ کزدواهصه عنصمص60 156 .2019 5 306 هه ,۷۷.8۰ نهک و (056 ,3 ۷۵ وب 1/012 4 :(9)7 عقاآنه‌نه۸ بک۵ 1 صز 16۵۵ 05 علای 1۵۳ ناه 0۳16۵ 0 .12000 زک ماحق6 31/0066 +۵ صمناهاسند مماعنط عاعند که عصلق ۷ 2016 8۰ 000058 هه .0 طقمصع‌ع۸ یگ 00008 45-5 :(4)1 (1۳2/61) عمامصط16 فصه دمناعنصحصحصم۲) مخصعصععقصد/3 ۵۹ ععصععگد 0 ص200 136 20605 نله ۰0 اه ع1طهاند ۸ مصمناق هنک فوصه کزکولعس۸ عاعنط نعاعنط هم عصنوتآ ما عوندی .2012 مصمناه 0000 ع6عناه۳ 2896551360۲ از 3/2060 .2018 بش۸ خم‌عمماناع/3 فصه .0 اه محصطهط تا.7< نصه‌م100 ,6 م۸ مظ حازع ص0۳۵ :03 ددع۳ فص ععدعنک کلمنمج/3 +عمنرمک ععصممگد0) 102 حا اند ماحق6 3/0066 وصنکت اوداعتوصز انوم 3003 اکن ساه-0 ۷31 ۸ ناصعصعع مه هه خصعص سکم ملع اعما م3 .2009 17 نعططه 1 و۸06 هه .36 م۳۵ 4 ۷۵16 ۵ 2۳06۵5 علله ۷ حطملصقط۴ موصه صمتحاحهنک ماه عد160 ۵۶ دصمنی‌نامص۸ .2013 .7 طملعاطمله۲ فمه مسطظ نعفط 75-4 :4 31/1303866۵ من۳0۳۱) اصعصمع دص کعنانسه56 فص منوت امتمصعصن۲ چاه موصناعی ۳۵۳۵ بانط -وناعناها5 صز کدوناعنص ص60 باقع وصناححل صم و۸ 30008660 1990 3601 فحصطم۸ فصه 8.0 سک 0.0 نقاعصنگ ع ۵ هام20 +مناه‌گدمم ونخمصصی خ که وصناعی 1۳۵ عامن 1010 2011 1.6۰ +علعمحطاک فصه ای 10980۳ (مانق0) ع3/05) عزاعصصد 31000 فصه واعصود۳0 علناموهه) عخاعصود2 که جمکسعمصم0) م2015 ی صقنو م70 6 ص366 ۶۵۳ کعنص‌صصم) خصعص65 10 و منا‌گا و2 ۵ هز (۷28) ممافنط کج عصاج ۷ که اصمصم۸ عطا وصنسکده/1 76۳5120 13) .147-164 :6 ا 6ص عع 3/20 کعناسهع5 وصه عممصنعهط نممصمصنط و۳ اه اما م3 نانک صذ م0 ون 3۵1 ۷۵16 +عاقصتاآ ص33 62106 1۳۵۵ دز ماعنط 2۳8۲ 01 ۳۷۵1۵0 62۳60 10606 ۲۳۵ هناد مه این کم عهصد: ۵06 ج فصه واه وان چ دز عمسعاه‌فو۸ :م10 عطلا 067 له صز عسحانه‌فهه ص کدمناهته ۶۳ ۳66006 گم ععساوک صنفص عط) کز عاعن اعماحم/3 بکا وم اه‌هد 6 ۵۵۳ ۳۵۲۵۵۲ عصزسل کععصقط از اقطا بوعتوصز عصنصحح؟ تمصنصه کز «ماعی ندسعانه‌نعد ۵ قطان عط) 4و 056 5660۳ ناگ 1165106 ۵1 ععصقا دمص عطا عصعففعصم) وعخصز کنط صز کماعع از کگو ۳۷۵۵۵ عط مدع که ومع 0۰ 2۳6 کانص 1165104 01 ماعزد عطا وصمصناکه وصه وعصار 1۵00 ماع مسحله‌خهد ۳۵ 40 1۵0۶۷۲ ۵ موم ه ععممطل ما کز خصعصعمصفص مان ناه صز معا اک 156 +کلومطع3 فصد عادسعد1 6 عطا که طلعاد 1306075 اصع گنل 0 معط غامد عحه کاعومص خصعصععععه ملکنط ناه اقطا او عاعن عطا 16250۳6 کانص اه‌هد صز 955601 که ماعزر ۶و 10م معط صز ۵عععهو‌عنل امععصم ه لدع کنطا 1۵ از حنعطی 200 کا‌عزو۳م که عا عصنصنصعاعل جز ۵ععد واصنقه دز خقط) عزدتواهصه نمعناعتهاد چ عز عاعند که عله ۷ معضمعانی رطه۷) ماعن که عدله۷ عط) کز 0 ۳۵۳۵۲ ۵طا که کصمتنوصی تفصومد +عوه کمککم1 ۵ععمه امه عطا کعسعهعص فص نامه ۵۶ مان عتهخاصهه ونط .(2009 منقط13 ۸۳600 2 ۵00) ععدعلخکصی که منهج ج که عصهت که مهم صنقحی ح وصنست معله 1 36 10 68۹6 ماع که علوی عطا +عوهی معط 006 اکاز صز مناوگاجوم که ماعند عطا کعع مک صمضعکی 6 ۷ط 0016۳60 کم کلف ۶و فحعط ج 01 موم فاعم او من عط وصه 0عملولی ک۶۵ کلف اه ۵1 0۳۲ عطا ,50 7 2018 ۱۵ 2013 200 2018 ۵ 2004 ۶٩ کومخعم عصن ۵ ۶۵۳ دنهد ماه 3/0016 وصنعد 0مطاع ماعز که ۷26 40 ع۳6) 0۶ و50 عطا ع2اهصه ۵ عاعنظه روط فعامصناعه کدی ددع۳ عاهه تحص ج ,مکل۸ مصخ-و0ه عاعنظ هم کلم ۶٩ ۵۵ جاععه 1و ااممم عطا < عمط احمص 5۵ عتهط خقط م2 امومص عط صز غامد طععه ۶۵۳ 0۳086۲ 6 0۶ موز که ۷6 ع6ط ووانمصنزط بعاطاعسد وحم عطا ما وعقاعد کااحصص اصهادوصصز وه 6 ختعصع5 اکمص عط۲ که 1۵60600 ۰ کذ 9596 ۶ 1061 ۵ اه ۷3 رامع وصاکن 9596 0۶ 101 ععدعلوکصی عطا حز مهم نع علانی اک 11062۳ 8 ,کلف صزماعاه77 دلج ۶و وحم ۵ط) عصنادانس‌ای +عاکد وود کنطا 15 تصمففعته‌0 وصه کاآیوم ۳ عنط] .0600 عصن عطا ۵۳ انوم #عماولی عطا که دنل افععاصهاد عطا عاماده ما 0عامصناعه ک2 8 3۵15/۷666 1622.9 ۶و ۵۱6+ عطا ۵1 عدزعد م1 کز انوم عط) ۵۶ صواهزوعل لصا عطا خهطا عاهنخوص کعاصعنفغکعی ۶و موز 156 55ع9قق 10 عصن 0۷6۳ 200ص کقط ناه وصندعد؟ که ماع عطا ,۷۵۳۹ +عطاه 15 لومعم #عنونی ۵ط۲ 6ع6اطهق۷ 0عا مه که انعم 6۳۵ کعاطاهد۷ ععصق 00۳0 0ص ععخضم مکاگصتم وعطخص نداد علهی 0 عاناط‌صز ۵۶ صمناناطاناعنل بونانطه‌طامدم 6 ۵ 000 دز عاق کم ۷06 و امعع۳م عطا م۸ خمتم که ماعن عطا موی ۶66 عط) صز ککعو۳م صمخامصناعه صصنا‌طساعنل ونانطه‌طامرم 6 ما اصعلق‌ضوه عز دعوم صمنهلو‌لی کاز 0ص مکاناطا0 5ا130 ۳3000 وصه 6 ماع ۳062160 عطا ۵ عصمل عذ مام لاهن ماع 3/006 عط) اقطا عصعلنعصی ممعله قصه #معم 5 ۳300 0۳0۵66 ۲۵ کانام‌صز که صمنا‌طسعنل اکعط عط توص مصصنا‌طانعنل وناژطه‌طامتم حنعط ۵۳ 0عکط کعع۳م ,6 200 0016۳060 6۳۵ کاومم عصتملونی حذ کاحصذ اصقاحوصطز احمص ۵طا وال 2۳ ,136۳610۳6 اهاز ۷۵۷ کز 00-1 6افن اه وصازع صمناناطاساعنل ۶و ععهمد معصقعل عطا ما عصنامه فعصنعاداه 6۳6 کصمناد دنکن همم جنعط) 40 ۳6 ۵۶ ۷۵۳۵0 1۵۳ ۵60 ۵5 اکع هناد 10-دمعفص۸ عطا مقاقل کم هد کمتصتصی عط) ۵۶ ععته 36 ,105 06960 عطا 1۵۳ کعطصند حلص حنصع5 کم صماحخهمم هه صوناقاحصند ملع عاص30 «عاگ۸ کصمنا‌طنعنل 6گد0 م9996 فصه ,95 ,90 ۵۶ علنادع عم عصنوصدمم‌ععدمم عطا طعنطم #ومصنعاطاه ۵۳6 عاممم 0عاماهند 100000 کاآناوع۲ 156 الم جنزعاعاه13 6۵0 «عم که عاعن که عداه۷ واه ج که 0اه 6۳۵ دننکن انامم عطا ۵1 کلج 1۲ 5 2018 ۵ 2004 عصاسل عنم که 6اه انوم رلاعم عط اقطا ماد هضعانی جد۷ وط مان خگمم وصتمصناعه کم جوز زوم طاونط ۵ امعم 200 ۵۵ ج عصنسل اغمحم کف طاعده 1۵۶ مساو امس ج امد دز طعنطی عاع هم /علهنط 302108 6 مطدمزکاع 0۳ 15 مکلهنط 600000 کدی #مخعم #عنفنه که کجععر 6 اعقا عطا اه عاعند اج ملع عط رمکل۸ واع 0 کنط) ۵۶ 6 ,کط0۳۵00000 عطا ۵ عصنلومم۸ .امعم مه صز علهنط 65292.07 کمعه 0 ۷3۵1 ۳0۸ ما۵ اقطا ۵۵ ماد کالنوم۳ 56۳57 ۵۶ کاآناوم۲ ۲06 ,مکل۸ ,کاهنط 7197729 6 [لزم 9596 ۶و اصعنغاعی مدیم خ طان #معم اعد کم ۷۳ 0 ,۳۵126 ,کلف 6 ۶و کعوصعف عم ۵طا ۵۳۵ کاقممم رام جه کاسامطز ع نامه اکمص عط اقط ۵۷۵۵160 کزدواهمه ,کانص ۳6ن10 علای جز خناممم ۶و ماعند عطا اند معلد صف کعوصقطل از 656 ,156۳610۳6 مکااحطز دکلگاه 6 ۶ 0۳۵۵۲ ۵ که 2661 ۷۵۵1 وصه ااصصن اصقاحمصصذ امه عطا که امماهص کلف وصنعنا عطا عصنلامصصی مصمنعحاعصیم 0۳006 106 ۵۶ ونانطهاد عطا ۵۳ اعقصطز اکمص عطا کقط افص رمک فص مدگلدگنه مصحی اصه از نداد 11765104 0۶ 36۵0 حلعده 1و ااومم عطا کعسعصه وصه ونانطها۳۵م ۲7۳۵ ,عسآنه‌نه۸ ۶و ۳ مک نص0د۳0 آدسعان و۸ ۵۶ 1360261 ,رمک 0۳165 اصماعنک۸ هه 6۳0۵6 3.56 -2 200 1 (3.ع2 2 ن سا له امه هز .۵ لفط «مطاح۸ 650028 00-*) ا0اژ70۷6۳] هنت معسعاه و۸ ۵۶ واه۳ بعدعن5 آمصنص۸ ۵۶ م16 برمک0۳0165 اصماعندک۸ -3 7۲ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی, جلد ۰۳۵ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰ ب1۳0 صذ کانص 100886 علنی ۶و ماع اقممم عط) ککعععد ما مک کم صمنضعانی لد ۷ وروی کنط دا تصمفعدا ۲0 عط 8دنصنصعاعل حز صمخععانی معناممه صه که صمضعانی ۷٩ عطا عع دز ۵ ۵عاکعهوند کز از کاانیم۲ عط ما عصتوجم۸ 1 0۳۳۵۵۶ 0۳0۷1۵6 ۵ ااشکیع 0 کز از ,136610۳6 م56 تساه هد عطا که ماکعصز 0ص 0۳06۳5 ۵ ماع ۵ 0۳0۵6۲5 200 16510۳5 عط) ملعط ۵ کدمنه تتصهع 0۳ ۳۵1۵۷۵۵۲ بوط وعحوص عمط ۵4 اصامصه ماعز اج عسلم۷ عط) کم عصنسل عدوتنوصیم اما هه صز کعوصعطل عطا عصوعففعصی ممکنظ «وعخطن نع علی عط که مناد ع۵ط1 ۵ 0۳۵6۳ صز کاعماتقم کااصصز عععط) وصنلامصصی فص خامحم ۵۳ کاساصصز عنل‌عگگه اصعا دمص احمص عطا وصنوص مکلامخعم 2060 ماصز مععلهی ۵ ومد کدوناه 10 اممم ک دمم عطا مادم جوز 31 ۷06 ,ماک 2۳۵۶۲ مدصناهاحصنک ماحق6 3/066 م۲۳۵0 1۵0 علام0) :۳۵و10	تولیدکنندگان در طول زمان با ریسک های بالایی در ارتباط با بازده تولید مواجه می باشند. بی اطمینانی از سود بدست آمده در این واحدها، سرمایه گذاران را بی انگیزه و جذب سرما یه را با مشکل روبرو می کند. به طور کلی معیارهای اندکی برای اندازه گیری و پیش بینی ریسک سود واحدهای کشاورزی وجود دارد. مطالعه حاضر با هدف بررسی و ارزیابی ریسک سود صنعت پرواربندی با استفاده از معیار ارزش در معرض ریسک انجام گرفت و برای این منظور از تکنیک شبیه سازی مونت کارلو بهره گرفته شد. داده ها و اطلاعات به کار رفته در این تحقیق، از طریق پایگاه های اطلاعاتی شرکت سهامی پشتیبانی امور دام، بانک مرکزی ایران و بخشی از داده ها به صورت مصاحبه با محققان و متخصصین تغذیه دام و بازار نهاده های کشاورزی جمع آوری شدند. این داده ها، شامل قیمت هفتگی نهاده های خوراک دام و محصول طی سال های 1383 تا 1397 می باشد که از افزونه @Risk جهت تجزیه و تحلیل آنها استفاده شده است. نتایج به دست آمده، نشان می دهد که ارزش در معرض ریسک هفتگی هر رأس گوساله پرواری در سطح 95 درصد، با استفاده از داده های 14 ساله مذکور 302108 ریال است و انتظار می رود در هفته بعد ازبرآورد مدل با احتمال تنها 5% ضرری بیشتر از این مقدار وجود نداشته باشد. مبلغ محاسبه شدهVaR برای هر رأس گوساله در هر هفته، رقم اندکی نمی باشد و ریسک بالای سود را در این صنعت نشان می دهد. همچنین مؤثرترین عوامل بر سود واحدهای پرواربندی در ایران، به ترتیب قیمت نهاده گوساله، ذرت و یونجه می باشند. بنابراین به منظور کاهش ریسک سود واحدهای پرواربندی کنترل بازار این نهاده ها توصیه می گردد.
31,524	483259	این برای نشان دادن قدرت خداوند و تأثیر فعل او بر این توده‌های عظیم کیهانی و ترسیم آثار هول و هراس در هستی است. (الراغب, ۱۳۸۷: ۴۳۲) به‌عبارتی در آیات ۱ و ۳ فاعل بر فعل مقدّم شده زیرا که انشقاق و دونیمه‌شدن آسمان و کشیده‌شدن زمین» امری غیرطبیعی و غیرمعمول است و از تقدیمشان, تهویل و به‌ترس‌انداختن فهمیده می‌شود. نوع تصویر حسّی شکافته‌شدن آسمان و ۸ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی, سال ۵ شماره ۳ پاییز ۱۴۰۰ کشیده‌شدن زمین» مجازی و مفرد است و کارکرد آن روانی است و صحنه هولناک قیامت را در ذهن وی مجسّم می‌کند و احساس مخاطب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از بین حروف شرط (ذا برای آیات اين سوره انتخاب شده به اين دلیل که \|ذا برای اموری به‌کارمی‌رود که متکلّم از وقوع آن در آینده اطمینان دارد و آن مسأله قطعیّت دارد؛ در انشقاق به‌معنای شکافتن و ازهم‌گسستن است. و ازهم‌گسستن آسمان از نشانه‌های قیامت می‌باشد و جواب «(\|ذا» فعل محذوفی است که «فملاقیه» بر آن دلالت می‌کند. یعنی هرگاه آسمان شکافته و از هم باز هم شود آدمی نتيجه تلاش خود را می‌بیند» یا جواب ((ذا» حذف شده تا هر چه در تقدیر گرفته شود درست آید (الطبرسی, ۴۱۵ اق: به‌همین‌دلیل پس از آن فعل ماضی به‌کار رفته است.تا قطعیّت وقوع آن وا تنب کساه زیرا فعل ماضی, زمانی برای وقوع.حادثه‌ای در آینده به‌کار می‌رود که آن حادثه قطعی باشد به‌همین دلیل خداوند متعال برای حوادث قيامست از افعال قاضی استفاده کرده است و این‌گونه می‌توان نتیجه گرفت که این آیات. قطعیت وقنوّع حادثه قیاست را به‌خوبی نمایان می‌کند؛ تصاویر دگرگونی آستمان و زین علاوژه بر کارکرد عقلانی که بر مسأله قیامت اقامه حجّت می‌کند. کارکرد دینی را به‌دنبال دارد و هدف.دیتی رابه مخاطب القا می‌کند. از سویی دیگر یکی از کارکردهای طباق بیان قدرت تخداوند متعال است. یکی دیگر از موارد تصویرپردازی در قرآن کریم» تجسیم است؛ «تجسیم در لغت به‌معنای امور مجرّد را به‌صورت مادّی, محسوس و ملموشنشان‌دادن و لباس مادّی بر اندام آن‌ها پوشانیدن و یا دادن صفات مادّی به آنهاست»(قطب. بی‌تا: ۵۷). سید قطب در قالب مثال‌هایی تجسیم را که شامل استعاره» تشبیه تشبیه تمثیلی» تشخیص, مجاز و کنایه است. توضیح داده است.(همان: ۵۶-۶۷) علاوه بر این موارد» موسیقی» تناسق و گفتگو از جمله عناصری است که در تصویرآفرینی نقش به‌سزایی دارند. در سور انشقاق بعضی از این خوانش تصویر معنای حسّی و انتزاعی ... (وفا محفوظی موسوی و دیگران) ٩۶ تشخیص, «نوعی از خیال‌انگیزی و صورت‌گری را می‌توان تشخیص بنامیم که در پوشانیدن حیات و زندگی بر مواد جامد و ظواهر طبیعی و انفعالات وجدانی» مجسّم و آشکار می‌گردد.» (قطب, بی‌تا: ۵۷) گاهی اوقات یک واژه قرآنی بدون ارتباط با سایر واژگان به‌تنهایی تصویری گویا و صحنه‌ای بدیع می‌آفریند و معنایی بیکران در پیمانه لفظ می‌گنجاند. و این از ویژگی‌های بیانی اعجاز قرآن کریم است. ریات و۶ یی مووتزای راز ی و ووردگاری داقهنات بوگر [چنین] سزه) آسمان و زمین مانشد یک موجوه جاندار» می‌شتوند و از پروردگارشان فرمانبرداری می‌کنند؛ این تصویر معنای انتزاعی, نوعی جنبش و حرکت و حیات در جامدات در راستای اطاعت از پروردگار را نمایان می‌کند و زمین را همچون انسانی ترسیم می‌کند که فرمان خداوند را می‌شنود و اطاعت می‌کند؛ همچنین این مفهوم را می‌رساند که آسمان و زمین باآن"عظمّت و بزرگی» دز روز.قیامت در برابر خداوند متعال هم‌چون غلامی فرمانبردار, مطیع فراقان تسرور خود هستند وان تصویر بر ذهن و انديشه مخاطب تأثیر می‌گذارد؛ کازکزاد عقلائی این تصوير بهخوبیآنمایان ات چرا که مخاطب را ذز آیات او اد ارس مدت(۳ «و لت ما فیها ت۴6 ما را می‌پینيم که مانشد یک انسان؛ ای گنه ۴ج را بیرون می‌اندازد و خود را عرضه می‌دارد. این تصویر حسّی» مبتنی بر تخیّل است و تصویری مفرد و مجازی است و کارکردی روانی دارد چرا که شگفتی,بیننده را به‌دنبال دارد. از سویی دیگر نوعی جنبش و پویایی به زمین داده می‌شود. بنابراین» کارکرد هنری آن نیز مشهود است چرا که زیبایی آوایی و زیبایی بصری باهم در حرکت. متجلّی می‌شوند. درواقع» در تصاویر تجسّمی به‌خاطر حسی بودن تصویر و گزینش واژگان محسوس در سخن, قدرت ارتباط با مخاطب استعاره از عناصر مهم تصویرپردازی در قرآن است که نقش فراوانی در بلاغشت و اعجاز آن دارد و به شیوه‌های گوناگونی به‌کار رفته است؛ «قرآن به‌واسطه اسلوب استعاره» تصاویر ۰ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی, سال ۵ شماره ۳ پاییز ۱۴۰۰ بیانی زیبا ترسیم می‌کند» بدان‌ها رنگ و سایه می‌بخشد و به‌دنبال اين» در آنها روح حرکت و حیات می‌دمد. حرکتنی که درنهایت. همچون شاخصی زنده و پویا می‌شود». (بکری» ۱۴۰۰: ۱۹۷) همچنین از دیدگاه بلاغیون سنّتی» «استعاره برای تزیین زبان متعارف» بسیار کارآمد و مژثرترین شیوه برای تلألو بخشیدن به سبک و فاخر کردن آن است. از دید ایشان, ارزش غایی استعاره در کارکرد تزیینی آن است.»(هاوکس» ۱۳۷۷: ۲۶) استعاره انواع گوناگونی دارد که هرکدام برای هدف خاصّی به‌کار رفته است و مفهوم و انديشه موردنظر استعاره مکنیّه از استعاره‌هایی است که برای اهداف خاصّی در قرآن به‌کار می‌رود. در آیات «و اد لا مدّت(۳ «و تما فها و تخلت)(۴» ترجمه:(و آنگاه که زمین کشیده شود و آنچه را که در آن است بیرون افکند و تهی شود) مقصود از این استعاره» بیان اطاعت زمین و شنیدن امر خداوند است. که.حرکت.می‌کند و پستی‌هایش هموار می‌شود و اموات و انسان‌هایی که در درونش به امانت هستند مانند جنینی در درونش بوده‌اند و آن‌ها را وضع حمل می‌کند.(سید رضی؛ ۱۴۰۷ق: ۲۶۹) درواقع در ی «و لت ما فها و خلت" ( استعاره مکنّیه به‌کار رفته «آنجا که وضعیّت زمین را به یک زن باردار تشبیه کرده» هنگام پریشانی و وحشت هرچه درون شکمش.هست را می‌اندازد سپس مشبهبه را حذف کرده» اصطلاح انداختن را به عاریه گرفت(الصافی» ۴۱۸اق: ج۲۸۱/۳۰). به تفسیری دیگر «زمین آن‌چه از مردگان در جوف دارد بیرون می اندازد» و خود را از آنچه دارد. تهی می سازد. بعضی گفته‌اند: مراد بیرون‌انداختن مرده‌ها و گنج‌ها است کما اینکه خداوند فرموده: «و آخرجّت الارض أنقالها» (الطباطبائی, ۱۴۱۷ق: ج۴۰۰/۲۰): این آیه. تصویر معنای حسّی خالی‌شدن زمین را در قالب استعاره مکنیّه تبیین نموده تا اوضاع وقوع قیامت در پیش‌روی مخاطب محسوس‌تر باشد؛ در تفاسیری که در بالا از این یه ذکر شد هر کدام زمین را به چیزی تشبیه نموده که هرآنچه در خود دارد را بیرون می‌اندازد. درواقع» زمین به انسان یا جانداری تشبیه شده که توانایی این را دارد که هر آنچه درون خود دارد. بیرون بیندازد؛ ارکان این استعاره مکنیّه به این صورت است که زمین» مستعار له است و انسان یا جاندان مستعار منه و جامع در اینجا لفظ «ألقت» است. همچنین» تصوير انتزاعی بیرون‌انداختن خوانش تصوير معنای حسّی و انتزاعی ... (وفا محفوظی موسوی و دیگران) ۷۱ آن‌چه که درون زمین است. نوعی جنبش و پویایی را ترسیم می‌کند که نیروی خیال را به‌کار می‌گیرد. به تعبیری «زمین در این دگرگونی و زیر و رو شدن» فرمانش به اراده پروردگار خویش است؛ گویی امانتی را که قرنها برداشته و همراه داشته است. بازمی‌گرداند و تحویل می‌دهد.»(قطب, ۱۳۴۹: ۴۳۳). می‌توان گفت بازگرداندن امانتی که زمین همراه خود داشته» تصویری انتزاعی است که علاوه بر برانگیختن نیروی خیال مخاطب. مفهوم بازگشت همه مخلوقات به خداوند متّعال در روز قیامت را به مخاطب انتقال می‌دهد. با ملاحظه تصاویر و عناصر به‌کار رفته در این آیه واژگان و معنای آیه. می‌توان تصاویر معنای حسّی و انتزاعی آن را از بافت آیه دریافت نمود؛ علاوه بر اینها مولفه زیبایی‌شناسی استعاره در این آیه که ایجاز و نوآوری در بیان است کاملا مشهود است. همچنین سايه معنایی که این واژگان در ذهن مخاطب برمی‌انگیزاند. او را به تفکر و تعقّل وامی‌دارد. کارکردهای این تصویر کارکردی هنری و کارکردی غقلانی است. کارکرداهنری آن به‌خاطر به‌کارگیری استعاره و جذابیّت بخشیدن به کلام چینش واژگان هماهنگی آهنگ و سایه واژه با محتوا و نیز انسجام و هماهنگی میان حروف در واژگان است و کارکرد عقلانی آن» به‌دلیل تفکر و تعقّل در امر خداوند نحوه تصویرسازی تحوادث روز قیامت و بان هدف دینی است. هم‌چنین دز یه او دنت رها رگ من تم کت الاجود دارد. کلمه «اذن» در اصل لغت به‌مغنایی اجازه‌دادن نیست. بلکه به‌معنای گوش‌دادن است» و گوش دادن را هم که «اذن) نامیده‌اند تعبیری است مجازی از انقیاد و اطاعت. و کلمه تحت بامعنای: آن است که آسمان دراشنیدن و اطأغشت قرمان‌های:حدا حقیق و سزاوار می‌شود؛ وامعنای آیه این است که آسمان مطیع و منقاد پروردگارش شدهه» حقیق و سزاوار شنیدن و اطاعت فرمان‌های پروردگا رش "می‌شود. (الطباطبائی, ۱۴۱۷ق: تصویر معنای انتزاعی اطاعت آسمان از؛پزوردگار» در قالب استعاره مکنیّه ترسیم شده آن‌جا که وضعیّت آسمان در اطاغتش از تأثیر قدرت خداوند متعال (هرگاه که اراده نماید) به اطاعت‌کردن گوش‌دهنده و تسلیم شنونده فرمان» تشبیه شده» سپس مشبّبه حذف شده و اصطلاح اجازه و گوش‌دادن به‌کار رفته در هدفش به عاریه گرفته ۳ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی, سال ۵ شماره ۳ پاییز ۱۴۰۰ عنصر حرکت و نیز هماهنگی و انسجام آیه با موضوع» زیبایی خاصّی به تصویر بخشیده است و این بیانگر کارکرد هنری آیات است. همچنین «اين عمل طبیعت با موقعیّت و سرتزشت: ال در این صحه‌رق دررژماهای اقاست+مناسگی ,رز وگن ای دازو زیرااهمه یز دز تکاپز ز کروششی است»(قطلب: 1۷۳۳۳:۱۳۴۹ سمانطون هدر آیفاسیا آها الانسان اک کادح الی ریک کدحا فملاقیه) انسان نیز مانند زمین, سختی‌ها را تحمّل می‌کند او همواره کوشا و درخرکت است تا درنتیجه مانند آسمان و زمین به پروردگارش برسد و بار امانت خود را به پیشگاهش برساند و پاداش خود را از او دریابد.(همان) تصویر معنای اتزاعی سای ترذ بوایر باوزد ال کی روز قبامست ی وویبآرویی آسان با اخدارند متعال» این نکته را متذکر می‌شود که همه موجودات. خواسته یا ناخواسته درجهت یک هدف درحرکتند و آن معاد و بازگشت به‌سوی خداوند متّعال است» امری که فرار از آن ممکن نیست و اين همان کارکرد عقلانی این تضاویر استا؛ چراکه مخاطب را به اين نکته واقف می‌کند که قدرت خداوند متّعال» همه موجودات را شامل می‌شود و در روز قیاست. «استعاره تمثیلیه) آن است که وجه شبه از امور متعدد انتزاعشده باشد (جرجانی» ۱۹۴۵: ۳ در آیات (فأما من آوتی کنایه سر اس حسابا بسیر(۸ و بقل ی له مسرورا» ترجمه:(اما کین که کارنامه‌اش به دست راستش داده شود(۷) به‌زودی‌اش حسابی بس آسان کشد(۸) و شادمان به‌سوی کسانش باز گردد(٩)) این ترکیب» تمثیلی است برای آن کسی که مورد محاسبه قرار می‌گیرد و محاسبه با.او آسان و همراه با شادمانی» پیروزی و نجات است؛ بعد از اینکه در دنیا اعمال صالح به‌جا آورده که به شخصی تشبیه شده که برای تجارت.به سفر رفته و سالم.و سودبرده نزد خانواده‌اش بازگشته است» این حالت مشبه به همراه با یک شادمانی فراوان به‌جهت موفقیّت و سود فراوان و سلامتی و دیدار با خانواده است که همگی در این میان شاد و خوشحال هستند» وجه شبه بین دو حالت چنین است. و این شادمانی برای مخاطبین یه شناخته‌شده و موف است و این سخن از قبیل استعارهه تمثیلی است. و مراد بازگشتش به:خانه خوداذر بهشت نیست زیرا او از قبل در آنجا نبوده است و ممکن است خویشاوندانی نداشته باشد. خوانش تصویر معنای حسّی و انتزاعی ... (وفا محفوظی موسوی و دیگران) ۷۳ و نیز کنایه از آسودگی فراوان است چرا که مسافر هنگامی که به‌سوی خویشاوندانش بازمی‌گردد خستگی‌ها از تنش بیرون رود.(ابن عاشور بی‌تا: ج ۲۲۳/۳۰) تصویر معنای انتزاعی بازگشت شادمانه فرد به‌سمت خویشان خود عنصر جنبش و پویایی را نشان می‌دهد که به آیات جلوه زیبایی بخشیده است و به مخاطب احساس شادی و امید می‌بخشد. همچنین «هرگاه به صدای مکرر سین گوش می‌دهیم» نرمی و لطافت سايه آن را احساس می‌کنیم و گویی به سبکی و آراسش آن. آراسش می‌گیریم.» (یاسوف» ۲۵۰/۱۳۸۸) و از سویی دیگر «الف» به‌کار رفته در فواصل آیات» موسیقی دلنشینی را به‌وجود آورده که نوعی سکون و آرامش را به مخاطب انتقال می‌دهد. بنابراین واژگان به‌کار رفته در اين آیات و ریتم موسیقایی آنها با هدف موردنظر, تناسب و هماهنگی خاصّی دارد و نمایانگر کارکرد هنری آیات است. کارکرد روانی و عاطفی آن به‌دلیل القای احساس زیبا به مخاطب, و تأثیرگگذاربودن آن/کاملا مشهود است و با بافت آیات مرتبط است. بنابراین» تصویر تنها برپايه تعامل "میا دو قطب استعاره نیست» بلکه تعامل در بافت آن نیز وجود دارد که تناسب ساختی و روانی تصویر را نیز محقق می‌سازد. دز آیات اما ص وتی کتابه بیّمینه(۷) معرای هاش میا تسیرا 0 ول الی له مسرورا ترجمه: اما کسی که کارنامتاش ود هط رتش داده شود(۷) به‌زودی‌اش حسابی بس آسان کنند(۸) و شادمان به‌سوی کسانش باز گردد(٩) آنهایی که در آن روز ناس افمالشات را به دسیت راییتفان می‌دهند سین و سنان می‌شخافنه و منظور از کقاب, نامغمل است, به‌دلیلایکنه دناشک الا ها راکو رز (الطباطبانی, ۴۱۷ آق: 0/۳ واژه «کتاب» به‌کرات در قرآن ذکر شده است» لیکن همه آنها به یک معنا به‌کار نرفته است و در این سوره» «کتاب» همان نامه اعمال انسان‌هاست. درواقع «کردار آدمیان در تصویر مادی محسوس به تصویر کشیده شده است که صحنه به نمایش گذاشته شده را زنده جلوه می‌دهد و تأأثیر آن بر احساس و آگاهی را ژرفا می‌بخشد.»(احمد الراغب, ۱۳۸۷: ۵) تصویر معنای انتزاعی اعمال انسان به‌شکل یک شی مادّی یعنی نامه مجستم شده تا در ذهن مخاطبان» محسوس‌تر و ملموس‌تر باشد. همانطور که یک نامه نگاشته‌شده قابل‌مشاهده است. اعمال انسان هم در روز قیامت قابل‌مشاهده خواهند بود؛ همانطور که در ۴ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی, سال ۵ شماره ۳ پاییز ۱۴۰۰ یات مختلف قرآن کریم به این نکته اشاره شده است از جمله آیه «و أن سید وف برّی (النجم:۴۰): و[نتیجه ] کوشش او به‌زودی دیده خواهد شد»؛ که منظور از کوشش همان اعمال انسان در این جهان هستند. قرآن کریم از تصویر حستّی کتاب» تصویر معنای انتزاصی اعمال را ترسیم می‌کند؛ همچنین صحنه ذکرشده «در بیان و تصویر باهم مرتبط و هماهنگ است تا هدف دینی و تأثیر آن بر جان مخاطبان محقّق گردد و ایمان به قیاست در چأن و خرد تعمق بایناازالرآفب, ۳1۸/۱۳۸۷ بو این :همان کارکرد, تصویر هتزی :ات که در قالب واژگان و ترسیم صحنه‌ها متجلّی است و برای بیان غرض دینی از ورای تصویر هر یک از کلمات قرآنی» گاه در ترسیم صفات و خصوصیّات و خحلق صحنه‌ها هم‌چون خطوط و نقوشی که قلموی یک.نفاش می‌آفرینداعمل می‌کند. و چنان روحی در آن نمونه خلق‌شده می‌دمد که آن‌ارا به‌صورت موجودی زنده» با شخصیتی کامسل مبدل می‌سازد. به گونه‌ای/ کهمجختیع مق توآتی با«انگشتان,جود به آن اشاره نمایی.. این بنابراین» واژگان قرآنی, با خصوضیات خخود از قبیل اسایه" موسیقی, معنی, تناسب با موقعیّت‌ها و غیره» تصویری زیبا بروّز می‌دهند که"بر انديشه و احساس مخاطضب تأثیر می‌گذارد و او را به هدفی که درورایی این,واژگان پنهان است. رهنمون می‌سازد. یه «یشره بعذاب لیم (۲۴)ت رجمه: (پس؟ایشان را به عذابی درّدناک بشارت ده) کلمه بش به‌معنای خبر اندوهبخشل بوده که استعمال این کلمه. یک نوع استعاره و یا تهکم است؛ یعنی غیر از عذاب» هیچ چیزآذیگری برای آتتان نیست.(قرشی» ۱۳۷۱ش: ج۱۹۴/۱) در این کلمه استعاره مصرحه تبعیّه عنادیّه به‌کار رفته, و درواقع بشارت را به‌قصد استهرا پسهای انذار آورده استته کارکزد.هشری را می‌توان از این وازه استباط نسود. ازسویی‌دیگر» تصویر معنای انتزاعی عذاب که امری مجرد و ذهنی است. به‌گونه‌ای ترسیم‌شده که مخاطب, لحن سرزنش‌آمیز و طعنه‌زننده را درمی‌یابد و عذاب را که با صفت لیم (دردناک) همراه شده و بیانگر شدّت آن عذاب است. در ذهن خود متصوّر می‌کند و خوانش تصویر معنای حسّی و انتزاعی ... (وفا محفوظی موسوی و دیگران) ۷۵ این همان کارکرد روانی تصویر است؛ گویی سایه‌ای که واژه «ألیم) در ذهن مخاطب می‌گسترانده سیمایی است بسیار دردناک و رنج‌آور که هیچ واژه‌ای نمی‌تواند آن را توصیف کند. از سویی دیگر «عذاب چه روحانی باشد و چه جسمانی» برگرفته از یک مدلول حسّی است»(سیدی» ۱۳۹۰: ۱۷۹) شاید بتوان گفت خداوند متّعال با ذکر این صفت. به‌گونه‌ای احساس درد و رنج را بیشتر جلوه‌گر نموده تا در ذهن مخاطب., تأثیرگذارتر باشد. کلمه «شر» از ورای تصویر با بافت متن درارتباط است و هم‌چنین در قرآن کریم با به تصویر کشیدن حالات و اوصاف نیکوکاران و بدکاران در روز قیامت» سعی بر آن دارد تا اوضاع و اهوال روز قیامت آزا.برای مخاطب تبیین کند و او را به تفکّر و تعمّی وادارد. در ادامه» تصویر اوضاع نیکوکاران آو بدکاران بیان می‌شود: قرآن کریم در آیات «أما وتی کته بیمینه(0۷ :4 یحاسّب الا بسیرا» و سب (لی الم مسروراا۹) تصویر نیکوکاران را بیان نموده است. محاسبه آسان و رسیدگی به اعمال شخص نیکوکار تصویر معنای انتزاعی بازگشت شادمانه او به‌سوی همقطارانش را ترسیم می‌کند. «مراد از «اهل» انیس‌هایی است که خداوند برای او در بهشت آماده کرد مانند حور و غلمان و غیر سای مغنا,از نیاق !استفاده می‌شو 5 والی بغضی گفته‌اند: مراد از آن, عشیره مومن او هستند. که مانند او داخل بهشت شده‌اند.(الطباطبائی, ۴۱۷ اق: چ۲۰) کارکرد روانی و عاطفی این تصاویر القای امید و احساس نیکو به مخاطب است. همچنین چینش؛ واژگان» فاصله‌ها و زیبایی آوایی آنها بیانگر کارکرد هنری این یات است. بنابراین اعجاز قرآن کریم تنها به جلوه‌گری الفاظ و کلمات به‌ظاهر بی‌روح ختم نمی‌شود بلکه معانی ذهنی و انتزاعی و حالات نفسانی را نیز شامل می‌شود که صحنه‌هایی سرشار از حرکت و پویایی دربرابر مخاطب به‌نمایش می‌گذارد و مفاهیم والای قرآنی را ملموس‌تر نموده انديشه دینی قرآن را به مخاطب انتقال می‌دهد. به‌عبارتی «تصاویر قرانی» تنها برای تزئین کلام به‌کار نرفته‌اند» بلکه گاهی برخی مضامین قرانی» جز با ۶ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی, سال ۵ شماره ۳ پاییز ۱۴۰۰ تصویرگری نمود پیدا نمی‌کنند و مناسب‌ترین روش در آشکار کردن مقصود و تأثیرگذاری بر مخاطب, همین ابزار تصویر است.» (محمد قاسمی, ۱۳۸۶: ۶۳) در آیات «و ما من آوتی کتایه ورا ظهره(۱۰) قوف یدعوا را ری وراه نهکان فی الم مسرورا,0۳» لد ی ی یحو ر ۴ شخص بدکار به تصویر کشیده کلمه «ورا» ظرف است» و اگر منصوب شده به‌خاطر این بوده که حرف جرّی که برسر آن باید باشد حذف شده» چون تقدیر آن من ورا بوده» و بعید نیست که اگر نام عملشان از پشت سرشان داده می‌شود به‌خاطر این است که در آن روز صورتشان به عقب برمی‌گردد» همچنان‌که در جای دیگر فرموده:امن قبل ان نطمس وجوها فنردها علی ادیرها» (الطباطبانی» ۴۱۷ اق: ج ۴۰۲/۲),,تصویرمعنای خمتی,دادن انامث,\|عمال از پشت سر نوعی تحقیر و خوارشدن کافران و منکران"استت و همچنین ظلوّرت.برگشته آنها به عقب,» خود عذابی از عذاب‌های روز تیا اس کرد ررانی 9 6 بر وی تبیین شنه است. خداوند متعال» با تصویر معنای انتزاعوعاتحقیطل, تملتو برد عناق انتزاصی عذاب را ترسیم «فسوّف ینعوا تبورا)؛ کلمه «ثبور» مانند کلمه «ویل» به‌معنای هلاکت است. و دعای ثبور خواندنشان به این معنا است که می‌گویند: «وائیورا» مثشل اینکه می‌گوییم: «واویاا)». (الطباطبائی» ۱۴۱۷ق: ج۴۱۰/۲۰) ابن عاشور نیز معنای واژه «ثبور» را هلاکت می‌داند که به‌هنگام واقع‌شدن در بدبختی و بیچارگی به‌کار رود؛ و این کلمه بعد از حرف ندا در معنای حسرت و دردمندی استفاده شده:(ابن عاشور بی‌تا: ۳۳۰( این تصویر خی است اما بیانگر خالت روانی آفلایهب#است. هلمچنین#گافر اکنون خواستار ضرگ و نابودی است تا با حسابرسی و عذاب مواجه نگردد که بیانگر نهایت درد و شکنجه‌اش می‌باشد» (احمد الراغب» ۱۳۸۷: ۴۴۵) آشکار شدن اعمال کافران و منکران معاد و شدّت سختی روز قیامت. به‌گونه‌ای است که در آن روز کافر آرزوی هلاکت می‌کند و تصویر معنای انتزاعی پشیمان‌بودن شخص کافر گویای این مطلب است که پس از خوانش تصویر معنای حسّی و انتزاعی ... (وفا محفوظی موسوی و دیگران) ۷۷ برانگیخته‌شدن در روز قیامت. مرحله مجازات او فرا می‌رسد و این امر تحستر و دردمندی وی را بیشتر می‌کند که این تصویر در قالب کارکرد روانی ترسیم شده است. او سلی هیر ریعنی داخل آنقی می‌ننود و یا حرازتش را تحغل می‌کشته که دربسال زبانه‌کشیدن است» آتشی که نمی‌توان گفت چقدر شکنجه‌آور است.(الطباطبائی» ۴۱۷ اق: ج۱/۲۰) تصویر معنای حسّی واردشدن منکران به درون آتش برافروخته» توصیف عذاب دردناکی است که در آیات پایانی سوره بدان اشاره شده است. این تصویر خشی» تصویر معنای انتزاعی عذاب را ترسیم نموده است و از سویی» بیانگر شکنجه روحی دوزخیان نیز می‌باشد و این کارکرد روانی تصویر احساس ترس و وحشت را به مخاطبان «نّظن آن ّن یور یعنی گمان می‌کرد برنمی‌گردد. و مراد بازگشت به‌سوی پروردگارش برای حساب و جزا است؛و این پندار غلط هیچ علّتی جز این ندارد که در گناهان غرق شدند. گناهانی که.آدمیرا؛از امر آخرت بازمی‌دارد و باعث می‌شود انسان آمدن قیامت زا امری بعید بشمار دوواد 6 کار طاشن جمله پنداز نذکور زا ردسی‌کند و می‌فزما: اسان ۳ قرار که اااافاته ونم یگردد) یست؛» بلکه برمی‌گردد. (الطباطبائی» ۴۱۷ اق:ج۴۱:/۲۰) و جمله «ان ربّه کان به بصیرا» از باب حجت‌آوردن بر وجوب معاد است.(همان/۴۰۴) همچنین به‌صورت جمله اسمیه و با حرف (ن) آورده شده تا بر آگاه و ناظربودن ظذاوند/مپاق تأکیلا‌کند. کارکرد عقلانی این تصاویر از جهت استدلال‌آوردن خداوند متّعال بر وجوب معاد و وقوع حتمی قیامت. نمایان است و از سوبی دیگر تصویر معنای انتزاعی تکذیب معاد توسط کافران را می‌توان از خلال این آیات استخراج نمود که به‌زیبایی ترسیّم شده است و درانتهای سوره به سرنوشت این افراد و عذابی که در انتظار آنان, استا؟ اشارّ*شده است. در ای آیات» چند صحنه مختلف را می‌بینيم که باهم در بافت مرتبط هستند و یک تصویر کلّی را ارائه می‌دهند و آن «معاد و فرجام مومنان و کافران» است که در کل این سوره با تصاویر در تعامل‌اند؛ کارکرد دینی اين آیات. این مفهوم را به مخاطبان می‌رساند که کافران در روز قیامت. نتيجه اعمال و نیات خود را خواهند دید و عذاب و شکنجه روحی آنان تحقیرگونه است. به‌طور کلّی ۸ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی, سال ۵ شماره ۳ پاییز ۱۴۰۰ تصویر آیات» کارکرد روانی نیز مشهود است چرا که اظهار تأسف و ابراز دردمندی و تحسّر قرآن را آمیزه‌ای از تصویر موسیقی» ریتم» آهنگه هماهنگی و سایر عناصری می‌دانند که در تحریک‌پذیری قوه خیال نقش اساسی دارد و سبب ماندگاری و جاودانگی هر چه بیش‌تر مفهوم ارائه‌شده ذهن مخاطبان قرآن می‌گردد.(موسوی‌لر ۱۳۹۴: ۳۰). واژگان در قرآن با صداهای بلند و کوتا» سکون و تشدید و مد نوعی موسیقی ایجاد می‌کنند که گوش‌نواز و دلنشین است.(سیدی» ۱۳۸۷: ۲۲۵) در اين سوره یات غالبا کوتاه هستند و تنوّع فاصله‌ها و قافیه‌ها در اکثر آّیات. باعث تنوّع ریتم موسیقایی در فضای کلّی سوره شده است. هم‌چنین طوله لحن و وزن اين سوره چنین است. که طول پنج أيه اوّل» کوتاه که کم‌تر از سه کلمه است که با ریراذا» که سارفط بعد م2 می‌شود آغاز می‌شود و می‌گذرد و به: تشدین‌ و اتا/ساکن منتهی ولامتاقف شود آهنگ متناسب این آیات با معانی آنها نماینده حوادث سریع و پی در پی ادوره‌های نهایی جهان است. هجاهای واژگانی پایانی آیات ۱ ما الوا تظ(همانند شفت, خقت.ه قدت. تخلّت و ...) و یا به گونه‌ای هستند که کلمه بای به‌صورت مفخشّم ادا شود(همانند تبورا سعیرا یحور و...) در نتیجه واژگان پایانی در اين بخش ریتمی کوتاه و ند می‌پابند و یا به‌صورت بلند و همراه با تفخیم ادا می‌شوند. این موسیقی ویژه» گونه‌ای شور هیجان و اضطراب را القا می‌کند. در این بخش, تنها واژگان پایانی دو آیه ۶ و ۱۴ ریتمی بلند و کند دارند و با بقیه آیات هم‌آهنگ نیشتند.(ذفقاتی فارسانی» ۱۳۸۷: ۱۱) حضور شدید حرف «ق» در یات مربوط به قبامت کامّلا مشهود است که هراس و وخشت را به مخاطب القا می‌کند. همچنین موسیقی وازه «سعیرا) درآیه «و یصلی سعیرا0۲ به‌خاطر حرف «سین» نشان از سختی و مشقّت بسیار زیاد این روز هولناک دارد. عنصر هماهنگی ریتم موسیقایی با نظام فاصله‌ها و قافیه‌ها به‌عنوان یکی از عناصر هماهنگی هنری در این سوره به‌خوبی جلوه‌گر است و موسیقی ناشی از گزینش واژگان. تصویر معنای انتزاعی فضای اضطراب و ترس و وحشت و تهدید را ایجاد کرده است که خوانش تصویر معنای حسّی و انتزاعی ... (وفا محفوظی موسوی و دیگران) ۷۹ بیدارنمودن ذهن انسان‌ها و آگاهی‌دادن آنها بر قطعیّت به‌وقوع پیوستن قیامت و رسیدگی به اعمال آنها را به‌خوبی ترسیم نموده است و تناسب و هماهنگی این واژگان با سیاق سوره و هدف موردنظر آن کاملا مشهود است و از سویی دیگر این موسیقی» بر مخاطب تأثیر عمیقی می‌گذارد و احساس و وجدان او را برمی‌انگیزاند و همه این توصیفات» کارکرد یکی از جلوه‌های زیبای تصویر قرآنی» تناسق است. تناسق یا هماهنگی گاه به شکل هماهنگی واژگان و جملات با محتواست. گاهی به‌شکل هماهنگی معنی با موسیقی کلام و گاه به صورت‌های دیگری است؛ به تعبیر سید قطب «تناسقی درجات گوناگونی دارد؛ گاهی به‌شکل به‌نظم درآوردن عبارت‌های قرآنی؛است. گاهیی؛با برگزیدن الفاظ مناسب با سیاق و معناست. سپس تنظیم آن الفاظادریک سیاق و نسقامخصوّصن:که در فصاحت و زیبائی و آغاز تا پایان سوره» درراستای موضوع قیامت به‌شکل.وحدت موضوعی,» دیده می‌شود و انتخاب واژگان, بافت آیات. لحن عاطفی کلام که:همگی حول محور قیامت هستند. نوعی گونه زبانی را القا می‌کنند. همچنین, وحدت موضوع تناسق و هماهنگی را در آیات اافتوای یحاسّب تحسابا پسیر0 ی لب الی له وراه تطابق الفاظ با معانی, تناسب سايه دورو له سطصا ییاز باساللل یات تناسق و هماهنگی را جلوه‌گر ساخته و در بیان تعبیر موردنظر, خیال مخاطب را گسترانیده است. همچنین جرس و آهنگی که در حرف «سین) وجود دارد؛ ی موسیقی دلنشین ایجاد نموده است. تصویرها قن آیانت «أما » وتی تاه بّمینه(۷) وف یحاسشب جمینابا پسیرا 0 و لب الی له مسروراه و نیز در آیانت و ما کت وتی تایه ورام ظهرود" 0" فسوی یدعوا ور 0۳وی متیر ۷۵ دز ترسیم صحندها بنافم مرتبط هستند و هماهنگی ین صحنه‌ها کاملا مشهود است. در این صحنه‌ها برخی واژه‌ها با سایه‌ای که از خود به‌جای می‌گذارند به‌خوبی معنای موردنظر را در ذهن مخاطب القا می‌کنند و درنتیجه» ۰ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی, سال ۵ شماره ۳ پاییز ۱۴۰۰ (هماهنگی سایه لفظ با فضای تصویر) را بهه تمایش می‌گذارند مانند واژه («سعیرا) که در تصویرپردازی صحنه عذاب کافران نقش بارزی ایفا نموده است. همچنین, در آیه «یشرهم بعذاب آیم(۲۴) واه «عذاب)» که با «ألیم) توصیف شده و سایه‌ای از خود در ذهن مخاطب برجای نهاده» یکی از عناصر تصویرپردازی یعنی هماهنگی سايه واژه با فضای تصویر را ایجاد نموده است. تصویرها در وحدت و انسجام در یک نوار متحرک و تأثیرگذار بر جانها میان ابتدا و انتها درجوشش است. به‌صورت کلّی وحدت هنری در وحدت موضوع و ترتیب انديشه‌ها و تصویرها سلسله‌وار نمایش داده شده است؛ بنابراین «کارکرد هنری با تمام روابط هنری با دیگر رویکردها در رویکرد کارکرد دینی درحرکت است تا آن را تقویت نماید, چون در تصویرگری اصل و پایه است.» کارکرد روانی آیات ا تا ۵/آ یات 369۳ پاق۱۷و ۸ ره آبات ۱۰ تا ۱۴. آیه ۲۴ کارکرد عقلانی آ بای ۵ آیات ۲ وید ابا ۱:ا ۴ کارکرد:هتری آبات۰۱تا ۵آیات :۳و۴ آیات9۷ ۸ و ٩. آیه ۲۴. مفهوم انتزاعی قیامت. در قرآن کریم در اشکال و تصاویر گوناگونی به‌کار رفته است و ادیبان و علمای بلاغت به شیوه‌های گوناگون, آن را:به تصویر کشیده‌اند. این پژوهش برای درک و فهم مفهوم قیاست در سوره انشقاق, تصاویر معضای حسّی و انتزاعی آن را موردبررسی قرار داده است. تصاویر معنای حستّی. ملموس و محسوس هستند ولی تصاویر معنای انتزاعی» ملموس نیستند او با حواشس پنجگانه قابل لمس نیستند. در پاسخ به پرسش اوّل مقاله می‌توان گفت که تصاویر معنای حسّی (از قبیل دیداری, شنیداری و ...) و انتزاعی در قالب عناصری چون تضاد یا مقابله» موسیقی, تناسق یا هماهنگی و تجسیم که خود شامل تشخیص, استعاره مکنیّه, استعاره تمثیلییه» استعاره مصرحه و استعاره مصرحه تبعیّه است. ترسیم شاه‌اند و مفهوم قیامست را به‌خوبی تبیین کرده, معنای موردنظر را به مخاطب القا می‌کنند. به عنوان مشال, قرآن کریم» از دل خوانش تصوير معنای حسّی و انتزاعی ... (وفا محفوظی موسوی و دیگران) ۸۱ به‌تصویرکشیدن دگرگونی‌های آسمان و زمین که همان محسوسات هستند. مفاهیم انتزاصی وقوخ قیات راید مخاطب متذکر می‌شودهمچنین تور معناتی انتزامی اطاقت آسیمان و زمین» این پیام دینی را به مخاطب القا می‌کند که همه موجودات در برابر پروردگار متّعال و به اذن او مطیع و فرمانبردارند. موسیقی به‌کار رفته در آیات مربوط به قیامت. احساس ترس و وحشت را به مخاطب منتقل می‌کند و اين مفهوم را درپی دارد که قیامت برای کافران و بدکازان جایگاه بذی است که انمی‌توان از آن فراز گرد. اهمچمین؛ آغاز تا پایان سوزه» درراستای موضوع قیامت به‌شکل وحدت موضوعی, دیده می‌شود و انتخاب واژگان, بافت آیات» لحن عاطفی کلام و نیز هماهنگی سایه لفظ با فضای تصویر تناسق و هماهنگی در پاسخ به پرسش دوّم نیز باید گفت: کارکردهای این سوره عبارتند از کارکرد روانی» کازکرد عقلانی؛ کارکرد هنری و کارکد دینی چاگگور تبییامعضای آیه و هدف آن نقش به‌سزایی داشته‌اند چرا که در اين کارکردها رویکترد قرآن کریم در ساختن انسانی که موردخطاب متن قرآن است. مشخص می‌شود. این رویکرد. از حیث انديشه, رفتار و احساس بر تصویر هنری تکیه.دارد:که.همان قاعده اساسشی در سبک قرآنی است. بسامد کارکردهای این تضاویر» کارکردگری میاتاای‌روانی اکن لا جهت هدف دینی این سوره است. به‌طور کلّی» می‌توان گفت تصاویر معنای حسّی و انتزاعی این سوره» احمد الراغب, عبدالسلام(۱۳۸۷ش) کار کرد تضویر هنری در قرآن کریم, چاپ اول» تهران: سخن. دهقانی فارسانی» یونس(۱۳۸۷) «ساختار سوره آنشقاق» فصلنامه بلاغ مبین» بهار ۱۳۸۷ شماره۱۴ سیدی» سید حسین(۱۳۹۰) زیبایی‌شناسی آیات قرآن چاپ اوله قم: پژوهشگاه علوم و سیدی, سید حسین (۱۳۸۷) «مژلفه‌های تصویر هنری در قرآن» فصلنامه اندیشه دینی ۳ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی, سال ۵ شماره ۳ پاییز ۱۴۰۰ فتوحی رودمعجنی» محمود(۱۳۹۵) سبک‌شناسی, نظریه‌ها رویکردها و روش‌ها چاپ سوم قرشی» سید علی‌اکبر(۱۳۷۱ش) قاموس قرآن چاپ ششم» تهران: دار الکتب الاسلاميه. قطب سید ابراهیم حسین(۱۳۴۹ش) دورنمای رستاخیز در ادیان پیشین و قرآن. ترجمه و طالقانی» سید محمود(۱۳۶۲) پرتوی از قرآن تهران: ناشر: شرکت سهامی انتشار. ناشر دیجیتالی: محمدقاسمی» حمید(۱۳۸۶) «جلوه‌هایی از هنر تصویرآفرینی در قرآن» صحیفه مبین» شماره ۴۰ موسوی‌لر اشرف‌السادات, یاقوتی» سپیده(۱۳۹۴) «تبیین جلوه‌های تصویری آیات قرآن با تکیه بر نظريه هنری سید قطب»» جلوه هنر پاییز و زمستان ۰۱۳۹۴ شماره ۱۴ صص ۲۵- ۳۵ یاسوف, احمد(۱۳۸۸) زیباشناسی واژگان قرآن» ترجمه نید حسین سیدی» تهران: سخن. ابن عاشور» محمد الطاهر ابن محماک(4)۱۹۸۴التحریر و التنویژ التونسن الناشر: الدار التونسیه للنشر. ابن فارس» احمد(دون‌تا) معجم مقاییس اللغتد آتحقیقی عبدالسلام هارون, الطبعه الاولی, ابن منظور محمد بن مکرم(دون‌تا) لسان العرب. القاهر دار المعارف. بسام ساعی, حمد(۱۹۸۴) الصوره پین البلاغه و النقد. الطبعه الاولی, القاهره: مطبعه السعاده. بکری» شیخ امین (۱۴۰۰ق) التعبیر" الفنی "فی القرآن, الطبعه:السادسه, دار الشروق. جاحظ. عمرو بن بحر(۱۹۴۸) الحیوان, تحقیق عبدالسلام هارون, قاهره مطبعه مصطفی البابی جرجانی» عبدالقاهر بن عبدالرحمان(۱۹۵۴) اسرار البلاغ طبع هلموت ریتر اسطانبول, سید رضی, ابوالحسن محمدبن‌حسین(۴۰۷اق) تلخیص البیان فی مجازات القرآن چاپ اول, خوانش تصوير معنای حسّی و انتزاعی ... (وفا محفوظی موسوی و دیگران) ۸۳ عبدالعزیز شادی» محمد ابراهیم(۱۹۹۱)» الصوره بین القدما و المعاصرین, الطبعه الأولی, عصفور, جابراحمد(۱۹۹۲) الصوره الفنيه فی التراث النقدی و البلاغضی, المرکز الثقافی الغربی, قطب» سید \|براهیم حسین(دون‌تا) التصویر الفنی فی القران, مصر مکتبه القرآن. قطب» سید \|براهیم حسین (۱۴۱۷ق) تفسیر فی ظلال القرآن» الطبعه الخامسه و العشرون, الطبرسی, فضل‌بن‌حسن (۱۴۱۵ق) مجمع البیان فی تفسیر القرآن, التحقیق و التعلیق: لجنه من العلما و المحققین الاخصائیین» الطبعه الأولی, لبنان: یروت المطبعه: مژسسه	یکی از جلوه های اعجاز قرآن کریم، تصویرپردازی است که قاعده اساسی سبک قرآن و ابزار برجسته در بیان محسوسات، امور ذهنی، معانی انتزاعی و مفاهیم والای دینی است و به الفاظ و عبارات جلوه زیبایی می بخشد و سرشار از حرکت و پویایی و حیات است که به عمق جانها نفوذ می کند. یکی از مسائل اعتقادی بنیادین مسلمانان، قیامت است که مفهومی انتزاعی است و در قرآن کریم به گونه های مختلف به تصویر کشیده شده است؛ در این پژوهش، نگارندگان برآنند تا با روش توصیفی – تحلیلی، مفهوم قیامت در سوره انشقاق را واکاوی کنند و به این پرسش ها پاسخ دهند که تصویر معنای حسّی و انتزاعی مفهوم قیامت در سوره انشقاق چگونه جلوه گر می شود؟ کارکرد تصاویر و بسامد آنها چگونه است؟ یافته ها حاکی از آن است که تصویر معنای حسّی و انتزاعی مفهوم قیامت در این سوره در قالب عناصر مختلف نمود یافته، ضمن تأثیرگذاری، هدف موردنظر را به مخاطب القا می نماید و کارکردهای آن، ضمن تبیین مفاهیم، با بافت آیات و عبارات درارتباط است و کارکرد روانی و کارکرد هنری بیشترین بسامد را دارا هستند.
17,679	449312	واژزگا ن کلیدی :آزادی بیان» بهداشت عمومی» تعلیق و محدودیت» کووید ۱۹ ۱ دکتری حقوق بین‌الملل دانشگاه مفید قم» ایران (نویسنده مسئول) ‏ 60772. 2817211 6112520 11059610.69102 ۲ کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات» تهران» ایران ۳ کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس» چالوس» ایران ۲ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ع تابستان ۹۹ در عصر حاضره» اهمیت سلامت عمومی تا جایی است که می‌توان برای برقراری و ارتقای آن در جامعه حتی محدودیت‌هایی بر حقوق قانونی شهروندان مانند آزادی بیان اعمال نمود و تلاش کرد تا مراقبت‌های بهداشتی اساسی (حداقل در سطح مقدماتی) در کنار سایر حقوق» مانند بهره‌مندی از غذا با ارزش غذایی کافی» دارو و درمان» داشتن لباس و سرپناه مناسب» بصورت غیرتبعیض آمیز یا برابر» برای همه مردم جامعه» مورد توجه نهادهای بین‌المللی قرار گیرد! چرا که یکی از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها در زمان بروز بیماری‌های فراگیر مانند کرونا مسئله بهداشت و سلامت جامعه می‌باشد و دولت‌های حاکم با بکارگیری نظام‌های متفاوت بهداشتی و درمانی درصدد برطرف کردن نقایص بهداشتی‌شان می‌باشند. در اینجا اولین بحثی که پیش می‌آید این است که آیا جامعه جهانی در شرایط بوجود آمده از ویروس کرونا به سمت بهداشت عمومی دز حال حر کت است يا خیر؟ زیرا همانطور که می‌دانیم مقوله بهداشت بیشتر در حوزه فردی فعالیت می‌نماید و از آنجاییکه بهداشت عمومی نمی‌تواند دخالت چشمگیری در زندگی خصوصی افراد داشته باشد» بنابراین می توان گفت که در شرایط فعلی بهداشت عمومی باید به یک نوع فرهنگک اجتماعی و عمومی تبدیل شوند تا بتوان کل جامعه را به سمتت آن.سوق داد. پرسش داتگرااینکه» آیا جامعه جهانی و بویژه سازمان بهداشت جهانی برنامه‌ای برای حرکت به سمت بهداشت عمومی در شرایط ویروس کرونا دارند؟ و آیا در حوزه بهداشت عمومی که دولت متولی آن در جامعه است» می‌توانند نسبت به آزادی افراد در بیان نظرات و اندیشه‌های غیرپزشکی و تخصصی که در فضاهای گوناگون ابراز می‌شوند» محدوديت‌ها و تعلیق‌هایی را قائل شوند؟ دامنه شناسایی و مشروعیت بخشی به این محدوديت‌ها و تعلیق‌ها نسبت به آزادی بیان در سطح درونی جامعه در زمان شیوع ویروس کرونا چه نهاد و مرجعی است؟ محققین بر اين باورند که ویروس کرونا تهدیدی بسیار جدی برای بهداشت فردی و جمعی در سطح جهان ایجاد نموده است و لازمه مقابله با ابعاد گسترده آن» در ابتدا درک شرایط موجود و سپس ایجاد محدودیت‌هایی در زمینه حمل و نقل» ورود و خروج» آموزش» ۱ مجتبی همتی» حقوق اقتصادی -اجتماعی و نسبت آن با حقفوق شهروندی در پرتو نظریه (تهران: بی نا ۱۳۸۶) صص ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۴۳ گردشگری و حتی حوزه آزادی بیان از طریق سایبری و مطبوعاتی و خبری است» چرا که انتقال و پخش اخبار» تحلیل‌ها و تبلیغ‌های غیرواقعی نسبت به وجود دارو يا شیوه‌های درمانی تائید نشده توسط دستگاه‌های ذی‌سمت دولتی و جهانی» مبارزه با این ویروس را دشوار می‌آنماید. بنابراین می‌توان با استناد به اسناد پین‌المللی» محدوذیت‌ها و تعلیق‌هایی را با رقایت جامع ترین تعریف از سلامتی را سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۴۸ ارائه داده و آن «حالت کامل رفاه جسمی» روحی» اجتماعی و نه فقط عدم بیماری يا ناتوانی» می‌باشد. سلامت یک کالای عمومی است و به صورت رفاه" کامل جسمی,» روانی و اجتماعی تعریف می‌شود. سلامتی نه تنها به رفاه جسمی فرد مربوط می‌شود بلکه به رفاه اجتماعی» عاطفی» روحی و فرهنگی کل جامعه نیز تمرکز دارد." در بهداشت عمومی اساسا بیشتر تأکید بر جنبه‌های اجتماعی تندرستی می‌باشد که هدف کلی آن تأمین شرایط لازم جهت رفاه فردی و اجتماعی بوده و اغلب فعالیت‌های آن مرتبط با امر پیشگیری و:درمان می‌باشد بهداشت خوب» پایه و اساسی است. که برمبناق آن پیشرفت‌های‌لجگامی امیش گیرد." به عبارت دیگر بهداآشت عمومی کوشش‌های دسته جمعی افراد جامعه برای پیشگیری از بیماری‌ها افزایش طول عمر و ارتقای سطح سلامتی و توانایی انسان» به منظور بهسازی محیط کنترل بیماری‌های واگیردار» آموزش بهداشت فردی» ایجاد خدمات پزشکی و پرستاری جهت تشخیص زودرس و درمان به موقع بیماری‌ها و ایجاد یک نظام اجتماعی اصحیح است. بهداشت عمومی عبارتست از مجموعه دانش» هنر پیشگیری از بیماری و تامین» حفظ و ارتقای تندرستی و توانمندی بشر با استفاده از تلاش دسته جمعی که منجر به توسعه جامعه شود. این مفهوم در حوزه زندگی انسان گسترش یافته و به طریقی ضامن سلامت افرد و جامعه ۱. علی عالمی» «نگاهی به عدالت در سلامت از دیدگاه عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت»» مجله تخصصی پژوهش و ۲ شهرام اسلامی تبار و همکاران» «نگاهی اجمالی به تحولات بهداشت و جوانان» فصلنامه پژوهشی - کاربردی ۴ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ به شمار می‌رود.! از اینرو از دیدگاه جهانی مطابق تعریف استانداردی که سازمان جهانی بهداشت از سلامتی ارائه کرده است» رسالت‌ها سیاست‌ها و وظایف و فعالیت‌های بهداشت عمومی» جهان‌شمول گردیده و از فرد به سمت جامعه جهانی پیشروی می‌کند. آزادی بیان یکی از بحث انگیزترین موضوعات جوامع بشری در دنیای معاصر است زیرا که دارد» جز مهمترین حقوق اساسی افراد در جوامع بوده و از سوی دیگر؛ همواره با دیدگاه‌های اقتدا رگرایانه به نحوی در تعارض بوده است. لذا می‌توان آزادی بیان را این گونه «آزادی بیان حق طبیعی است که همه افراد. آدمی به مقتضای انسان بودن خود» به طور یکسانی از آن برخوردار و به موجب آن در بیان انديشه و فکر خود» تا جایی که موجب نقض حقوق دیگران و اصول ارزشی مورد احترام جامعه نشود» مجازند». بر اساس این تعریف, اولا آزادی بیان یک حق طبیعی برای همه افراد آنسان اس و ثانبا همه افراد به طور یکسان از آن برخوزدازند که می‌توانند اند بشیا-فکال خرادرا یوار کید غامد ود به دو چیز است: ۱- موجب نقض حقوق دیگران نشود. ۲- موجب نقض اضول ارزشی مورد احترام جامعه نشود. برخی گفته‌اند: آزادی بیان به این معناست که افراد» گذشته از این که به خاطر دانستن عقیده مخالف» چه در امور دینی و چه در امور سیاسی» نباید تحت پیگرد قرار گيرند. بلکه باید بتوانند. در غمل» غقیده نود را آبراز نمایند و برائل اثبات و احیانا به دنت آوردن همفگران دیگر درباره آن تبلیغ کنند." مبنای این .تلقی از آزادی بیان آن است که تعارض افکار از نظر علمی و سیاسی موجب رشد علم و افکار مردم است و می‌تواند منافع زیادی برای جامعه دربر داشته باشد» چنان که سلب این آزادی موجب رکود افکار و علوم بشری است و در نتیجه ۱. حسین حاتمی و همکاران» جامع بهداشت عمومی» سه جلد. جلد اول» چاپ دوم (تهران: انتشارات اندیشه رفیع» ۲. سعید رهایی» آزادی دینی از منظر حقوق بین الملل (با نگاهی به رهیافت اسلامی)» چاپ دوم (قم: انتشارات دانشگاه ۳ عباسعلی عمیدزنجانی» درآمدی بر حقوق اسلامی (تهران: میزان» ۱۳۹۱) ص ۲۷۰ ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۴۵ سبب اختلال حرکت تکاملی جامعه و افراد می‌گردد. اصل آزادی بیان در اسلام نیز پذیرفته شده است» اما حفظ امنیت اجتماعی و دفاع از حقوق همه افراد لازم است و یا ایجاد هرج و مرج و ضربه زدن به حیثیت افراد یا توهین به مقدسات موجب زوال حفظ امنیت یا حیثیت مردم می‌شود» در زمینه‌های مختلفی با توجه به استانداردهایی که بصورت غیرتبعیضی و عام نسبت به همه وجود دارد» دارای محدودیت‌هایی شده است.! به طور خلاصه می‌توان گفت» دو گونه مفهوم آزادی ارائه شده است: الف- آزادی منفی (سلبی)؛ ب- آزادی مثبت (ایجابی). مفهوم آزادی منفی بدین معناست که مانعی بر سر راه افراد در انجام فعل یا تراک فعل در توضیح و تشریح آزادی مثبت» صرف نبود مانع کفایت نمی کند» بلکه وجود شرایط و عواملی که بستر تحقق آن آزادی را فراهم کند لازم و ضروری است. در همین راستا برخی این آزادی را به حق رفاهی (حق- ادعا) نیز تعریف کرده‌اند مانند حق آموزش,» بهداشت. تأمین اجتماعی و سایر حق‌های رفاهی که این حق‌ها سبب مداخله بیشتر دولت برای به فعلیت امروزه سازمان جهانی بهداشت به دنبال آن است که کشورها برنامه کلی برای ارتقای بهداشت عمومی در کشورهایشان داشته باشند. به همین منظور برنامه‌ها و چالش‌های موجود بر سر راه بهذاشت غمومی بر[ نی رای اسات راز کرو ایز] سا قزر کجالش‌ها بتوانن برتامه خود را در حوزه بهداشت عمومی تنظیم نمایند." با توجه به چالش‌های مهم و تهدید کننده سلامتی که در شرایط گسترش ویروس کرونا وجود دارد» سازمان جهانی بهداشت بر مبنای استانداردهای بهداشتی» محدودیت‌هایی را به کشورها و افراد توصیه میکند؟ مانند شستن ۱. سیدمحمد هاشمی» حقوق بشر وآزادی های اساسی» چاپ دوم (تهران: میزان» ۱۳۹۱) ص ۵۹۰. ۲. کورش استوارسنگری و حمید شاکری» «صیانت از آزادی‌ها در آرای دیوان عدالت اداری»» فصلنامه جستارهای حقوق علاطهاند۸ ,(2020) بعزاطا20 عط) 1۵۳ ععز۸00 (600710-19) عععع‌ع کس ۹۵۳۵۵ بل - 61-60۳02195 62565/307 کن 065/1 66 66ص 30 3091/0 ممط ۷۷ تقاط ۶ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ دست‌ها با الکل» آب و صابون» رعایت فاصله یک متری با دیگران» عدم حضور در مراکز پرجمعیت» پوشاندن دهان و بینی با دستمال یا ماس و همچنین خودداری از دریافت سازمان بهداشت جهانی یکی از نهادهای تخصصی و وابسته به رکن شورای اقتصادی- اجتماعی " سازمان ملل متحد است که نقش راهبردی در مسائل کلان بهداشتی در نظام بین‌الملل را بر عهده دارد. سازمان بهداشت جهانی برنامه‌ریزی‌های کنترلی حوزه سلامت و بهداشت جامعه جهانی را سیاست گذاری می کند. رسالت این سازمان برابر اساسنامه"؛ تأمین برخورداری آحاد جامعه بین‌المللی از بالاترین سطح بهداشت و سلامت عمومی است. برای مثال» سازمان بهداشت جهانی بعنوانی تلاشی پایدار در زمینه بهداشت عمومی و لزوم محدود نمودن آزادی بیان در حوزه نشر تبلیغ و فضای مجازی» مدت‌ها عواقب و آثار زیان‌بار مصرف دخانیات را در قالب گزارش گوشزد و هشدارهای لازم در جهت محدود ساختن و کاهش تقاضای آن؛ ارائه کرده است. ولی بطور مشخص ایده کنترل دخانیات از طریق انعقاد پیمان بین‌المللی در سازمان جهانی بهداشت به سال ۱۹۷۵ باز می‌گردد. این تفکر با سرعت اند ک تا دهه نود رشد نمود. سرانجام نهمین کنفرانس جهانی» در خصوص دخانیات به سال ۵ برگزار شد و طرح مزبور به تصویب رسید. در چهل«و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان» از مدی ر کل درخواست شد تا مقدمات ایجاد کنوانسیون جامعی برایر ماده ۱۹ اساسنامه سازمان را فراهم نماید.؟ در سال ۱۹۹۹ کمیته اجرایی سازمان جهانی بهداشت با صدور مصوبه 3-1 درخواست نمود تا مذاکرات مقدماتی مربوط به شکل‌گیری کنوانسیون جامع آغاز گردد. این مصوبه زمینه دو تصمیم اساسی راادر نشست ۵۲ مجمع عمومی سازمان» فراهم ۳ ۷۷۲10 که طلعناگ ,دوگ 0ععب 1 مص0 جو ناه 10 کهآ عطا ۵۵ 0216 ۵ رد 1.۴۵۵۶0 ۰ وعنا ما۸ لهدمناه7< هه نفمآ ۷۷۲۶ .کعنامطاه طالهه17 لمدمناه27 فص لمآ ۵۶۳ 401 ۵ ۵008 06 ماک وعج۸ ۷۵۵۳ جوز عام20 ۷/5۵۲ ۵۵ ععزسو۸ ما 0عه21 احعطظط /65 6 لا ۷۷۵۵۰ ۷۷۲۷۲۰ //:1709 ۵ عاطهاند ۸ ,(2020) قاط 1 ۰ 560 20 60انعز ٩ ,عزاط 16-10-00 2019/20- 5 061-0۳02 /کمک دنل عطا #عالی جعاگددزه 0 ) صوناهمنصهع0۳ جلالد770 ۷۵۳1۵ عطا ۵4 06006 156 :1 ملعض۸ .3 و 1.6۷۵1 ماطازوو۳0 651عن7 ۵طا ۵1 کمام260 [ن۸ بط خصعصصندا۸ عطی امک امسر ۳ 005۷6055 ۸0001 ۵ خمطاس۸ 77۷6 الماک راعش طالم7 عط1 :19 علناس۸ .4 6 ۵۶ 0006166 عطا لط ۷۷ ۷۵۲ جعاق/2 برص۸ ما عمط ۷/۳ کاصعص م۸ 6 ۶۵۳ 60و36 6 5۵11 بجاطصمکک۸ طالم176 عطا ۵۶ ۷۵۵ کلحنط 1 -10 ۸ دنام عنصنه0۳ ۸۵ 10۳ 3۳۵۲۵ ماد 5۲۹11 طلعنط ۷ ,رکاصع و۸ ۵۳ ص0ط 60۳ طلناگ گو ص0نام۸6 [۵ 0055010 کاآ ۳ ععصعل م۸ هنز 1۲ روط فعامع ۸ ۵۵ط ۷ م۸ ۵۵ط ۹ 1/606 ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۴۷ ساخت. نخست اینکه کار گروهی از نمایندگان دولت‌های عضو تشکیل تا نسبت به وضع ضوابط کنترل مواد دخانی اقدام نماید و دوم؛ مرکزی تأسیس شود تا دولت‌های عضو پیشنهادات و برنامه خود را برای تدوین پیش‌نویس کنوانسیون مزبور ارائه دهند." پس از تشکیل کارگروه؛ کمیته اجرایی نتیجه اقدامات را به جلسه ۵۳ مجمع عمومی سازمان ارائه کرد. مجمع مزبور مقرر داشت تا متن پیش‌نویس را علاوه بر دولت‌های عضو به اطلاع سازمان‌ها و نهادهای وابسته به ملل متحد انجمن‌ها و نهادهای غیردولتی رسانده و برای تدوین و تکمیل پروتکل‌های الحاقی از پیشنهادات و نظرات گروه‌ها و سازمان‌های مزبور بهره گرفته شود. پس از حدود ۴ سال مذاکره و کسب نظریات و پيشنهادات» سرانجام در ۲۱ سپتامبر ۲۰۰۳ در نشست ۵۶ مجمع عمومی سازمان» بررسی و به تصویب رسید. بدین ترتیب اولین کنوانسیون بهداشتی بین‌المللی به نام «کنوانسیون جامع سازمات بهداشت جهانی در کنترل دخانیات»" متولد گردید." با گذشت دواسال؛ازازرمان تصویب و با سپری شدن سه ماه از تاریخ الحاق پنجاهمین عضو؛ کنوانسیون در ۲۷ فوریه ۲۰۰۵ اجرایی شد و محورهای اساسی این کنوانسیون حول شش بنیان متمرکز گردید. این محوزها عبارتند از: اهداف و اصول کلی, راهکارهای مرتبط با کاهش تقاضا» کاهش عرضه» حفظ محیطزیست» معاضدت و هدف عمده کنوانسیون» حفاظت از بهداشت عمومی و پاسداشت سلامت بشر است. از آنجا که استعمال دخانیات سلامت جمع انسانی را تهدید می‌کند» کنوانسیون مزبور قصد دارد تا با کنترل تولید» عرضه و مصرف مواد دخانی به هدف خود نایل آید. اجتناب از خطر قابل پیشگیری دخانیات» از طریق همکاری همه‌جانبهاجامعه جهانی امکان‌پذایر است. کنوانسیون مذکور به عنوان نمونه‌ای موفق و مدلی از مشارکت جمعی اعضا جامعه جهانی» شرط موفقیت و رسیدن به اهداف مورد نظر سازمان بهداشت جهانی می‌باشد که نمونه این اقدامات در زمینه کشف و دست‌یابی به داروی ضد ویروس کرونا نیز در حال بررسی و مطالعه با یک 007۳۵۰ 7000660 ۵ ۳۳۵۲۱۵۷۵۲ ونا0طظ 0۵ آ۵و۶آ ,7130۵0۵ ,۳۳2۵۷۵ صعنل/۷ 1۰ 00۷61۵ ۳۳۵۵۷۵۲ ۷۷۳۵ ,عوز2۳ ,(2006) ص1۳ جصه صناواف۵د3 دز معموط۵ 1 .2 /5 0۳۳۵0 /0عع3, ۵ /اصذ ۷۵۵۰ ۷۶۰ //:05ط ماه عاطهلنههه ملخه ,00200 معع2 100 ,85 ۵۲ ,(2008) ,3۳۳3066 عقننه2 وطا2 ۵ط۷۷ ,(2008) 2008 فعناعناهاگ طااده77 4.۷/1۵ ۸ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ مشارکت جمعی است. از اینرو این سازمان باید بستر لازم در قالب معاضدت‌های تخصصی,» علمی» مبادله اطلاعات و نتایج تحقیقات را که باید از طریق مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی در اختیار اعضای خود قرار دهد و موجب تک‌صدایی در حوزه مبارزه با این ویروس با نشر اخبار واحد و معتبر شود را فراهم آورد. در واقع دبیرخانه این سازمان در راستای تحقق مبارزه هدفمند و دریافت اطلاعات و گزارش ادواری دولت‌ها که شامل اقدامات اجرایی» موانع و محدوديت‌ها می‌باشد» نقش راهبردی دارد؛ چرا که با دریافت اطلاعات ملی و سپس بررسی آنها زمینه تعامل و همکاری متقابل بین‌المللی را مهیا می‌سازد. پس می‌توان گفت» به طور کلی این سازمان در این حوزه» هدفی جز جهانی کردن مقوله بهداشت عمومی در شرایط مهم مانند شیوع ویروس کرونا ندارد و با ارائه راهکارهایی درصدد بهبود وضعیت بهداشت عمومی در تمام جوامع است که این هدف جز با تلاش مستمر اعلامیه جهانی حقوق بشر به صورت کلی و به عنوان یکی:از مصادیق حق بر معیشت در حد معیار» در کنار دیگر امکانات معیشتی همچون غذا و لباس» حق بر بهداشت را مورد تاکید قرار می‌دهد.! ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز در بند ۱ مقرر می‌دارد؛ هرکس حق دارد از سطح معیشتی کافی برای سلامتی و رفاه خود و خانواده اش از قبیل خوراککک» پوشاک. مسکن و مراقبت‌های پزشکی و خدمات اجتماعی اضروری بهره‌مند گردداو حق دارد به هنگام بیکاری» بیماری» از کارافتادگی و سالخوردگی یا فقدان وسیله امرار معاش و گذران زندگی که خارج از اختیار وی است از شرایط آبرومندانه زندگی برخوردار شود. بند یکم ماده میثاق بین‌المللی مدنی و سیاسی» شناسایی حق همگان در بهره‌مندی از بالاترین معیار قابل دستیابی در زمینه سلامتی جسمی و روانی را توسط کشورهای عضو مورد تاکید قرار می‌دهد. بند دوم این ماده نیز به ماهیت این حق در ادبیات حقوق بشری اشاره دارد» بر اساس این بند اقداماتی ۱. سیدمحمد قاری سید فاطمی» حتموق بشر در جهان معاصر» جلد دوم» چاپ دوم (تهران: انتشارات شهر دانش» ۱۳۸۹) ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۴۹ که نشان دهنده عزم کشورها در پذیرش و شناسایی این حق‌ها هستند شامل موارد ذیل - اقداماتی در جهت کاستن از مرگگک‌ومیر جنین قبل از تولد و نوزادان بعد از تولد و رشد - پیشگیری» درمان و کنترل بیماری‌های مسری و فراگیر و همچنین امراض حرفه‌ای؛ - ایجاد شرایطی که همه خدمات و مراقبت‌های پزشکی در حین بیماری را تضمین کند. کمیته حقوق اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی در نظریه تفسیری بر ماده ۱۲ میغاق با توجه به اصطلاح سلامت عمومی حق بر سلامتی و بهداشت را از حق بر سالم بودن تفکیک نموده و تاکید می‌کند که اولی نباید به معنای دومی تحلیل شود. حق بر سلامت در این نظریه تفسیری واجد هر دو بعد آزادی و استحقاق می‌باشد. بند ۸ این نظریه تفسیری» در حقیقت در پی آن است که حق بر بهداشت را از یکسو حق منفی که لازمه آن آزادی از مداخله دیگران و البته دولت است» معرفی کند و از سوی دیگر به عنوان حقی است که لازمه آن مداخله حمایتی دولت است. به‌طور خلاصه در اسناد حقوق بشری حق بر بهداشت و سلامت به عنوان یکی از حقوق اولیه بشر شناخته شده و دولت‌ها را ملزم به ارائه اقدامات و مراقبت‌های پزشکی نموده است که به تبع این حق» امکان اعمال محدوديت‌ها و تعلیق‌هایی نیز بنا بر شرایط» نسبت به آزادی بیان افراد در حوزه سلامت و بهداشت عمومی بار می‌شود. همانگونه که پیشتر توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت در خصوص عدم توجه شهروندان به اخبار و اطلاعات نادرست مرتبط با ویروس کرونا از مراجع غیررسمی و غیردولتی مورد اشاره قرار گرفت»! در ادامه این بند لازم است تا آزادی بیان و دامنه آن را بصورت مختصر تبیین کرد تا چگونگی اعمال محدوديت‌ها و تعلیق‌های مرتبط در زمان شیوع بیماری‌های همه گیر بر اساس اسناد حقوق بشری که اجازه این اقدامات را به دولت‌ها می‌دهند» به خوبی - 2/95 61-0030 2565/2710 3686065/16 ااصاآ ۵۰ط ۷۷ ۷۷۰ //نعطااط که عاطعلند ۸ .1 ۰ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ با توجه به شیوع ویروس کرونا و ابزارهای سنتی مانند روزنامه» تلوزیون و ابزارهای جدید مانند فضای سایبری» برای تبلیغ و پخش اخبارهای نادرست که برای مقابله و جلوگیری از این ویروس و حفظ بهداشت عمومی وجود دارد» ضروری است تا شیوه‌های اصلی آزادی بیان را که مشتمل بر مرحله درونی و بیرونی می‌باشند یادآور شویم» چرا که یکی از راه‌های آزادی بیان در مرحله بیرونی» آزادی در قلم و اظهارنظر نسبت به مسائل بهداشتی می‌باشد. اگرچه در اسلام آزادی بیان همواره حکمفرما بوده است و احتی پیامبراکرم (ص) اشخاصی که با صراحت و هیچ پروایی حق خود را مطالبه و مواخذه می‌نمودند» جدا می‌ستود»! اما این حق نباید موجبات تشویش اذهان عمومی و نشر اکاذیب شود. جدای از شیوه زبانی و کلامی در ابراز آزادی بیان» شیوه عملی نیز وجود دارد که می‌توان آزادی دینی و حق بر عبادت» رعایت شئونات دینی و آموزشی را نیز مشاهده نمود" که این امر در حوزه بهداشت و سلامت عمّومی نی راه پیدا می‌کند. برای مثال در مرحله بیرونی از آزادی بیان که مورد توجه این پژوهش است.» بسیاری از افعال می‌تواند در تعارض با بهداشت و سلامت عمومی در شرایط ویروس کرونا باشد. مانند اینکه گروه‌ها و اقلیت‌ها و افراد با رویکرد دینی متفاوت سعی کنند تا در زمینه واکسینهانشدن اجباری علیه بیماری‌ها» ختنه کردن یا نکردن دختران و پسران» انتقال خوّن و استفاده از داروهای مخدر و روان گردان و تزریق يا خوردن الکل و مسکرات» دارای آلام و اهداف متفاوتی باشند» اما بهداشت عمومی مانع از آن می‌شود تا افراد با مستمسک قرار دادن حق آزادی بیان خود» برخلاف مفهوم ماده ۲ اعلامیه ۱۹۸۱ مجمع عمومی راجع به محو تمامی اشکال تعصب و تبعیض بر مبنای دین یا عقیده و یا قطعنامه ۲۰۰۵/۴۰ کمیسیون حقوق بشر در این زمینه» استناد جویند» زیرا این امر ضروری است که محدوديت‌ها و نظارت‌هایی در حوزه بیرونی اشکال آزادی بیان با اعمال ماده ۱۲ میثاق حقوق اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی "انجام شود ۱ سیدمحمدجواد غروی» مبانی حتقوی در اسلام (تهران: نشر جهاد دانشگاهی» ۱۳۷۷) ص۵۹. ۳ ماده ۱۲: الف- کشورهای طرف این میثاق حق هر کس را به تمتع از بهترین حال سلامت جسمی و روحی ب- تدابیری که کشورهای طرف این میثاق برای تأمین استیفای کامل این حق اتخاذ خواهند کرد شامل اقدامات لازم ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۵۱ که متمایز از مرحله درونی آن است»! چرا که عدم اعمال تعلیق و محدودیت در مرحله برای مثال در آمریکا از ماه فوریه الی مارس ۲۰۲۰ بیش از ۳۰۰ سخنرانی یا نشست ماهانه در خصوص فراگیری کرونا و شیوه‌های کنترل آن تبلیغات شده است و مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا"» سعی نمود تا مانع از پخش اخبار و اطلاعات نادرست در فیس‌بوکک و تبلیغات‌ها شود"» تا با نشر پیدا نکردن اطلاعات و اخبار نادرست با محدود نمودن موقت و هدفمند آزادی بیان» چگونگی کنترل و مبارزه با ویروس کرونا قابل دستیابی باشد. ۳ آزادی بیان و محدودیت‌های حوزه بهداشت عمومی در دوره ویروس کرونا با توجه به اصول سیراکوزا و جنرال کامنت‌های ۳۱ و ۳۴؛ دولت برای تامین» حفظ و ارتقای بهداشت عمومی وظایف استراتژیک و مهمی را به عهده دارد که ایجاد محدودیت‌هایی در زمینه آزادی بیان می‌تواند نمونه‌ای از آن باشد." لذا با توجه به امکان به خطر افتادن جان شهروندان از طریق تبلیغ دارو پا شیوه‌های درمانی غیر تایید شده برای بیماری کرونا توسط مراکز غیرمعتبر» در ادامه مهمترین دلایلی را که مطابق اسناد بین‌المللی و حقوق بشری می‌توان برای اعمال محدودیت بر آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی مدنظر قرار داد» مورد تخلیل قرار می گیرد. توجه به امنیت عمومی نگرانی بسیاری از شهروندان در سراسر جهان است و در اصول - بهبود بهداشت محیط و بهداشت صنعتی از جمیع جهات؛ - پیشگیری و معالجه بیماری‌های همه گیر - بومی- حرفه‌ای و سایر بیماری‌ها همچنین پیکار علیه این بیماری‌ها؛ - ایجاد شرایط مناسب برای تأمین مراجع پزشکی و کمکک‌های پزشکی برای عموم در صورت ابتلا به بیماری. ,13 ,ت11 ,۳0۵008110 ]15 ,(2020) راققعصزدظ فص ,2005 بکعناناو۳ مهد هط ۲ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ سیراکوزا! و یا جنرال کامنت ۳۴ به امنیت عمومی نیز توجه شده است؛ اما امنیت عمومی چیست؟ امنیت عمومی در هر جامعه به دنبال رفاه اعضای آن جامعه است و در اين راستا در تعدادی از موضوعات از جمله حمل و نقل و خدمات پلیسی و غیره» امکاناتی را در اختیار مردم قرار می‌دهد. برخی از نگرانی‌های ایمنی عمومی در کشورها شامل کسانی است که نگرانی آنها در مورد جرم و اجرای قانون است که هر دو؛ رو به افزایش است. یکی از عوامل اجرای قانون در امنیت عمومی نگهداری مجرمان در زندان‌هاست که در نتیجه» افزایش امنیت عمومی را در پی دارد. امنیت افراد دارای مقوله‌های متعدد و جلوه‌های مختلفی می‌باشد. «امنیت عمومی» یکی از مهمترین مقوله‌های مربوط به امنیت محسوب می‌شود. اهمیت مقوله «امنیت عمومی» به اندازه‌ای زیاد است که این امر به عنوان یکی از اهداف مشروع در کنار نظم عمومی» جهت محدود کردن اعمال برخی از حقوق و آزادی‌ها در نظام بین‌المللی حقوق بشر مورد شناسایی قرار گرفته است» زیرا امنیت عمومی با مصالح و منافع کل جامعه در ارتباط است و دولت‌ها می‌توانند برای حمایت از آزادی‌های کل جامعه (مانند شرایط شیوع ویروس کرونا و جهت حفظ سلامت عمومی با ایجاد نظارت یکپارچه بر تجویزها شیوه‌های درمانی شخصی و اطلاعات نادرست منتشره)»" مانع.برخی آزادی‌های فردی شوند. اما مطابق اصول سیراکوزا و جنرال کامنت ۳۴ این اعمال محدوديت‌ها باید دارای شرایط و ضوابطی باشد؛ برای مثال باید توسط قانون پیش‌بینی شده باشد و یا در جامعه‌ای دموکراتیک انجام پذیرد يا برای نظم و سلامت, اخلاق و امنیت عمومی انجام شود. اصطلاح امنیت عمومی در اسناد حقوق بشری» غالبا در کنار اصطلاحاتی چون امنیت ملی» امنیت شخصی» نظم عمومی» اخلاق حقوق بهداشت با رویکردی حقوقی به بررسی مهمترین مسائل و موضوعات جامعه در ۰ - 9 21 ,43 - 37 0373 ,34 0061 لو عوعی .2 00710-9 1۵ ۵500۶65 هناد بقع ص380 جصنامگز فده ناعوو2 عنلنل .3 ۴ مجتبی همتی و همکاران» «بهداشت عمومی و عوامل تعیین کننده آن در حوزه حقوق عمومی» مطالعات حقوق بشر اسلامی» پاییز و زمستان» سال دوم» شماره ۰۵ (۱۳۹۲)» ص ۳۳ ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۵۳ حوزه بهداشت عمومی می‌پردازد. در حقوق بهداشت؛ قوانین و مقررات کشور در حوزه‌هایی همچون بیماران و مراکز درمانی» آب‌ها زباله» بهداشت» هوا و محیط زیست» آلودگی‌های صوتی و تشعشعات» ورزش» بیماری‌های دارای آثار اجتماعی گسترده همچون اعتیاد و ایدز و موضوعاتی از این دست مورد تجزیه و تحلیل حقوقی قرار می گیرند. حقوق بهداشت با توجه به جایگاه ویژه بهداشت و سلامت عمومی در رفاه اجتماعی و تاثیر زیاد آن بر وضعیت سلامت اجتماعی با مطالعه حقوقی و ارائه راه‌کارهای متناسب در قوانین و مقررات و آسیب‌شناسی آنها بر حوزه بهداشت عمومی تاثیر گذار می‌باشدا عناصری که حق بهداشت را شکل می‌دهند به دو دسته تفکیک می‌شوند: دسته اول» متضمن عناصری است که به مراقبت‌های بهداشتی مربوط می‌شود و دسته دیگر در برگیرنده عناصری است که مربوط به تمدق از پیش شرط‌های پراهمیت بههراشتی می‌ههوند: مراقیف‌های بهداشتی شامل موآود زیر الف- مراقبت‌های بهداشتی مادر و فرزند و از جمله تنظیم خانواده (داشتن يا عدم داشتن آزادی بیان در حوزه بیرونی برای استفاده از لوازم پیشگیری از بازداری و سقط جنین و غیره بنا بر رویکرد دولت و با در نظر گرفتن شرایط مندرج در اصول سیراکوزا)؛ لذا با توجه به این محورهایی که می‌توانند موجبات اعمال محدودیت در آزادی بیان (بخش بیرونی) در حوزه بهداشت عمومی در شرایط مبارزه با ویروس کرونا را موجب شوند» پیش شرط‌های بهداشتی که باید مورد توجه قرار بگیرند نیز - آموزش مقابله با معضلات بهداشتی و روش‌های پیشگیری و برخورد با آنها؛ - فراهم نمودن امکانات سالم و بهداشتی (مانند آب آشامیدنی) بدون اعمال تبعیض و ۱.علی اکبر گرجی ازندریانی» مبانی حقوق عمومی» چاپ دوم (تهران: انتشارات جنگل» ۱۳۸۹) صص ۲۴۵-۲۴۴ ۴ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ برای همه افراد. می‌توان گفت» اصول راهبردی حق بر بهداشت مطابق مفاهیم اسناد بین‌المللی مذ کور از جمله جنرال کامنت‌های ۳۱و ۳۴و اصول سیراکوزا شامل مواره زیر می‌شود: - برقراری همگانی خدمات بهداشتی و نه محدود به محل خاص؛ - کیفیت خدمات بهداشتی و دارا بودن استانداردها و شاخص‌ها؛ پس به طور کلی دولت‌ها نه تنها حق بر محدود نمودن آزادی حرکتی شهروندان در حوزه حقوق بهداشت و سلامت عمومی دارند؛" وظیفه تحلیل و تجزیه قوانین و مقررات کشور و اسنتاد بین‌المللی رازدر حوژه بهذاشت عمرمی از دریچه آزادی بیان» تخصوصضا دن مرتحله پبروتی آن با توجه به استاندارهای رفتاری و قانونگذاری قید شده در مباحث قبل» بر عهده دارند تا با جهت‌دهی مناسب اطلاعات» پیگیری و مجازات متخلفان و سودجویان»" مانع از پخش اخبار نادرست در قالب آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی شد هگ ۳ نظم عمومی عبارت است از امر بسیار مهمی که جوّهره جامعه و حقوق بدان وابسته است و در نگرش اجتماعی» نظم عمومی ایجاد کننده صلح دزونی در یک جامعه سیاسی است و بدون آن اساسا تشکیل جامعه سیاسی امکان‌پذیر نیست؛" تشکیل جامعه مدنی و دولت در واقع به معنی منظم شدن زندگی اجتماعی انسان است. نظم حقوقی مستلزم حکومت قانون بر همه مظاهر زندگی اجتماعی است. در جامعه منظم» جایگاه دولت و مردم و رابطه منبع واقعی علط هز اه م۸ ۷۷۵ تعاطاونط ص۳۵ فصه 0-19 60۷/1 ,وع انا منصماص۸ .2 7 3165/7 /5 ۵۳8/۷080110 ۵۵ ۷۷۰ //نقطااط کصمناق< معنخصتآ (2020) .4 3 ,2020.00 200_01_2071_ اطعا 11165/3۳۵ / زو 10ص نا 18.0۳6 ۳ برای مثال در ماده ۱ «قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب‌رسان به سلامت در رسانه‌های ارتباط جمعی داخلی و بین‌المللی و فضاهای مجازی مصوب ۱۳۹۷» صراحتا مصادیق اطلاعات و اخبار غیرواقعی و بدون مجوز از سازمان غذا و دارو جرم‌انگاری و آزادی بیان بشدت محدود شده است. 20001 2/0۵00 ۵۳ ماه 100 بط معصعندمط 3/0012 آهنومگ" بله م805۵ .0 .3/5 4۰ :4 عاطهلنه2 بوصم عنطم۳100 ,(2020) واوفندک نع وام م2 ۸ :00۳-19 ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۵۵ قدرت و نمودار اجرایی آن مشخص است. در جامعه منظم حدود و مرزهای قدرت و روابط برای تشخیص مصادیق نظم عمومی» ضابطه دقیقی ارائه نشده است اما ارتباط مفهوم نظم عمومی با منافع و مصالح عمومی جامعه امری بدیهی است. از این‌رو برخی از حقوق‌دانان» منافع عمومی را ضابطه تعیین قواعد امری می‌دانند و قوانینی را که به منظور حفظ منافع جمعی افراد کل جامعه وضع می‌شوند» قوانین دارای جنبه نظم عمومی و امری می‌نامند. نکته‌ای که در اینجا مدنظر ماست این است که آیا بهداشت عمومی با استفاده از آزادی بیان بدون قیدو بند با نظم عمومی ارتباط پیدا می‌کند يا خیر؟ برای جواب به این پرسش باید اینطور گفت که یکی از وظایف نظم عمومی حمایت از آزادی‌های اساسی است و این آزادی‌ها» حمایت از استقلال فردی و جمعی است و حکومت نباید در حوزه استقلال فردی دخالت نماید» اما در برخی موارد استقلال فردی باعث ایجاد ضررهایی به موجودیت اجتماعی می‌شود و حکومت. آزادی فردی را محدود می‌کند تا به آزادی اجتماعی صدمه‌ای وارد نشود. به عبارت دیگر نظم عمومی گرچه محدود کننده است اما محدودیت‌های آن در راستای احترام به حقوق سایر افراد است. به عنوان مثال» اگر فردی علیه بهداشت عمومی از طریق تبلیغ داروهای مقابله با ویروس کرونا که مورد تایید سازمان.جهانی بهداشت .و امراکز رسمی دولتی آن کشور نیست» اقدام کند؛ این اقدام وی مغایر نظم عمومی موجود در جامعه بوده و منجر به نقض حقوق افراد که همان بهداشت عمومی است» می گردد. به عبارت دیگر محدودیت فردی در راستای منافع و مصالح جمعی می‌باشد و نتیجه آنکه بهداشت و سلامت عمومی یکی از زیرشاخه‌های نظم عمومی و قواعد آمره می‌باشد و خدشه وارد کردن به آن باعث خدشه وارد از همین‌رو» در سطح بین‌المللی» عملیات مقابله با تولید و توزیع داروهای غیر مجاز تقلبی و تبلیغات غیر قانونی» همزمان در ایران و ۱۰۰ کشور جهان» با هماهنگی سازمان اینترپل با عنوان عملیات پانجیا؟ شروع شده است.! از مهمترین اهداف اجرای طرح عملیاتی پانجیا با ۱ ناصر کاتوزیان» مبانی حقوق عمومی» چاپ چهارم (تهران: انتشارات نشر میزان» ۱۳۹۰) ص ۴۸۰ ۲. عملیات پانجیا عملیاتی است که هر ساله با هدف مبارزه با تبلیغ و فروش آنلاین داروهای تقلبی و غیرمجاز انجام ۶ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ توجه به شیوع ویروس کرونا در کشورها می‌توان به اطلاع رسانی و هشدار به عموم مردم در خصوص ریسک خرید آنلاین دارو و تجهیزات پزشکی» شناسایی وب‌سایت‌های غیرقانونی در حوزه داروهای غیرمجاز و مسدودسازی تراکنش‌ها و سیستم‌های پرداخت مورد استفاده مجرمان در این حوزه» مقابله با شبکه‌ها و جلوگیری از اقدامات مجرمانه در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی به منظور شناسایی و دستگیری مجرمان با همکاری سایر پلیس‌های در اجرای طرح پانجیا ۱۲ در کشور ایران, تعداد ۱۰۴۷۷ تارنما رصد و تاکنون ۱۸۹ تن از مجرمان با اقدامات فنی و پلیسی ضمن هماهنگی با سایر دستگاه‌های امنیتی» دستگیر و به مراجع قضائی معرفی شدند. ۶۸ درصد اقدامات مجرمان در خصوص تبلیغات غیرقانونی توزیع داروهای غیرمجاز و تقلبی در سایت های فضای مجازی» ۲۳ درصد در شبکه اجتماعی اینستاگرام و ٩ درصد در تلگرام صورت پذیرفته است و عمده ترین محصولات دارویی و بهداشتی تبلیغ و ارائه شده توسط مجرمان را عامل پوستی» عامل چشم وگوش» عامل جلوگیری از ریزش مو مکمل‌های سلامت (ورزشی)» الکل» داروی کرونا و ژل ضدعفونی کننده بوده است » چرا که با توجه به انتشار "کرونا ویروس در جهان و کشور ایران و سود جویی اقتصادی مجرمان سایبری از اوضاع کنونی» بخش قابل توجهی از تمرکز پلیس فتا در سراسر کشور بر نحوه تبلیغ و فروش محصولات بهداشتی و دارویی مرتبط با ویروس کرونا صورت گرفته و در این راستا تعدادی از سودجویان که مترصد فروش غیر قانونی اقلام بهداشتی و يا دارویی درمان کرونا بودند» دستگیر شدند تا با مستمسک قرار دادن مرحله بیرونی آزادی بیان و فضای مجازی» نتوانند بهداشت عمومی را تهدید کنند. ۴ عدم ایجاد تعلیق و محدودیت دائمی در آزادی بیان نسبت به افراد در معرض سیاست اجتماعی موجود در یک کشور می‌تواند طبقه‌بندی رفاهی یک دولت را مشخص کند.سیاست اجتماعی معمولا با سیاست‌های تأمین ذرآمده امیت اجتماعی» خدمات بهداشتی ۱ به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی» ۲۹ اسفند ۰۱۳۹۸ کد خبر 83720906 : /13109://۷7۷7۷7.1۳۵.17. ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۵۷ و رفاهی و نظایر آن سنجیده می‌شود و درک سیاست‌های اجتماعی» مستلزم شناخت دیدگاه‌های سیاسی و فلسفی است و قادر است اصول خود را به کمک علوم اجتماعی به کار گیرد.! سیاست اجتماعی سهم بسزایی در سلامت و بهداشت عمومی دارد به طوریکه باید یکی از اهداف دولت‌ها در سیاست گذاری‌های اجتماعی توجه به بخش بهداشت عمومی باشد و همانطور که قبلا اشاره شد» توسعه بهداشت عمومی» توسعه رفاه اجتماعی که یکی دیگر از اهداف سیاست گذاری اجتماعی است را در پی دارد. باید اذعان کرد بیشترین پیشرفت‌ها در سلامت در دو قرن اخیر به طور عمده ناشی از پیشرفت‌های اجتماعی- اقتصادی بوده تا مداخلات پزشکی» هر چند بلافاصله باید افزود» با سیاست‌های بهداشتی و اجتماعی صحیح نیز لذا برای داشتن یک سیاست گذاری مناسب و بدون تبعیض برای رعایت بهداشت عمومی» باید گروه‌هایی از افراد از جمله سالخوردگان و کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند» یا کسانی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند» در صورتی که به ویروس کرونا مبتلا شوند یا در معرض خطری ویژه برای دچار شدن به بیماری شدید قرار دارند را مورد توجه جدی قرار داد و مانع از نقد و پرداختن شبکه های خبری نسبت به وضعیت آنها نشد. حتی در ایام شیوع کرونا ممکن است افراد متعددی "در دوران جنگی یا نابسامانی اجتماعی باشند و با موانع گوناگون (مانند موانع ارتباطی» معلولیت‌های جسمی) در دسترسی به خدمات مراقبت بهداشتی درمانی یا مشکلات خاص در تدابیر بهداشتی مورد نیاز برای پیشگیری از ابتلا (مانند این که رعایت فاصله اجتماعی "ممکن است برای آنها که بر کمک دیگران برای انجام وظایف روزمره تکیه می کنند» امکانپذیر نباشد) روبرو شوند. در این زمینه» حقوق بین‌الملل بشردوستانه طرف‌های مخاصمه را ملزم کرده است تا ه رگاهشرایط اجازه دهد و بدون درنگ به احترام و حمایت از زخمیان و بیماران و نیز در پیش گرفتن تمامی تدابیر ممکن برای جستجو جم عآوری و بیرون کشیدن آنها [از محل درگیری)» بدون هرگونه تبعیض ناروا اقدام کنند. اینان باید به بیشترین میزان ممکن و با کمترین درنگث» توجه و مراقبت پزشکی لازم را با توجه به شرایطی که دارند» بدون هیچگونه تفاوت و تمایزی غیر از اهداف پزشکی دریافت کنند. ۱. نعمت‌الله بابایی» «سیاست اجتماعی و سلامت» نشریه جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی» شماره ۱۰ (۱۳۸۲)» ص ۲۲. ۸ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ افزون بر اين» مقرره‌های حقوق بین‌الملل بشردوستانه» احترام و حمایت‌های ویژه‌ای را به سالخوردگان و افراد توانخواه متأثر از مخاصمه مسلحانه اعطا می‌کند که نقد و بررسی و اعلام نظر و تهیه گزارش در فضای مطبوعاتی و سایبری» نمی‌تواند با ایجاد محدودیت هرچند موقتی همراه شود! و حتی باید با هرگونه تبعیض در دسترسی به استانداردهای پزشکی و اطلاع رسانی نسبت به پناهندگان» آوارگان و در جنگ مانده ها اقلیت‌ها و بی‌خانمان‌ها مبارزه کرد و مانع از انتشار اخبار و آزادی بیان در انتشار مطالب مرتبط نشد. ۲ هنگام سحیق از پیشگیری و الا به بیعازی‌های واگیر و سری هسچوق کزوتا دز اعاکن بازداشت و مکان‌هایی که اغلب شلوغ و پرازدحام‌اند و سطح بهداشتی پایینی دارند يا با نبود سیستم تهویه مواجه‌اند» چالش سختی را مطرح می‌سازند. طبق حقوق بین‌الملل بشردوستانه» سلامت و بهداشت بازداشت شدگان/بایستی تأمین شود و بازداشتی‌های بیمار با توجه به شرایطی که دارند» بایستی توجه و مراقبت درمانی و پزشکی مورد نیازشان را دریافت کنند. در وضعیت جاری» از مراجعه کنند گان جدید باید آزمایش [کرونا] گرفته شود و به منظور پیشگیری از انتشار بیماری» بایستی تدابیر بهداشتی افزایشیابد (مانند تعیین جاهایی برای شستشوی دست» فراهم کردن صابون و سایرمواد شوینده وانیز ایجاد بخش‌های قرنطینه و ایزوله)"» چرا که امروزه با توجه به اینکه سلامت. یک امر چند بخشی است و همچنین بیماری اکثر بیماران در اثر رفتارهای نامناسب ناشی از تبلیغ و مصرف داروهای غیرموثر توسط آنها و در کل قابل پیشگیری می‌باشد» نمی‌توان فقط در بخش دارو و درمان برای ارتقای بهداشت عمومی سرمایه گذاری کرد بلکه باید تمام ابعاد بهداشت عمومی از جمله کنترل آزادی بیان در تبلیغات و بیان نظرات غیرتخصصی افراد را در سطح جامعه گسترش داد. بیشترین تاثیر در ۱ ماده ۳ مشترک کنوانسیون‌های چها رگانه ژنو؛ ماده ۱۲ و ۱۵ کنوانسیون نخست؛ ماده ۱۶ کنوانسیون چهارم؛ ماده ۰ پروتکل الحاقی نخست» قواعد ۱۱۰-۱۰۹ و ۱۳۸ مطالعه کمیته بین‌المللی صلیب سرخ درباره حقوق بشردوستانه عطا دز 2/065 او صمنال م2۳ عطا وصه دوناهصتصتی‌ک منهج وصنطعط 00۶ مط ع2ع* .2 منهج ۵۳ 27160۲ کطصمناق< معاندتا عطا بط اصعصعاهاک ,(2020) وتعنق 0/10-19ع 1 ,۰03.0۳8 ۲08://0ط ۵4 6اطهاند ۸ ,300065 ۵1 صمن ۳۳۵ عطا وصه دمنامصنصف‌ع ۳ مواد ۲۲ (بند ۱) و ۲۳ (بند ۱) و ۲۹ و ۳۰و ۳۱ کنواسیون سوم ژنو؛ مواد ۸۳ (بند ۱) و ۸۵ (بند ۱) و مواد ۱٩ و ۲٩ کنوانسیون چهارم ژنوه مواد ۵ (بند (ب) و ۵ (بند ۲ پ) پروتکل الحاقی دوم؛ مواد ۱۱۸ و ۱۲۱ مطالعه کمیته بین‌المللی ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۵۹ ارتقای بهداشت عمومی سیاست گذاری‌های صحیح و عوامل تعیین کننده اجتماعی بدور از اعمال محدودیت و يا تعلیق نسبت به آزادی بیان در حوزه بهداشت و سلامت عمومی بصورت تبعیضی و غیرکارشناسی می‌باشد» ولی نباید منکر مراقبت‌های پزشکی و درمانی در مواقع ۵. محدودیت قابل اعمال بر آزادی بیان در بحران‌ها در رویه دیوان اروپایی حقوق تاکنون در مقوله بهداشت عمومی» واکنش‌های جدی در سطح ملی و بین‌المللی» در حوزه مدنی و کیفری به‌وقوع پیوسته است تا جامعه جهانی با کمک دولت‌ها بتواند یکصدا در مبارزه با برخی بیماری‌ها و مشکلات بهداشتی و تبلیغات سو که شیوعی همه گیر دارند» اقدام نماید. این اقدامات نشان می‌دهد که دیگر نمی‌توّان,رطرفا بابایجاه محدودیت يا تعلیق‌های مقطعی در مقوله آزادی بیان و تبلیغات اشخاص و شرکت‌ها و نهادهای مدنی*009 ۸ به مبارزه با ناقضان بهداشت عمومی پرداخت. در ادامه به ذ کر مصداقی از موضوعات کاربردی در زمینه بهداشت عمومی و آزادی بیان در حوزه تبلیغاتی و رفتاری و برخی آرای دیوان اروپایی حقوق بشر با محوریت آزادی بیان رفتاری و گفتاری در مرحله بیرونی» پرداخته می‌شود. دیوان اروپایی حقوق بشر در قالب آرا و رویه قضایی خود به دفعات تأیید نموده که آزادی بیان سنگک بنای اصول دموکراسی و حقوق بشر را تشکیل می‌دهد. در حقیقت به نظر دیوان» آزادی بیان یکی از شرایط اولیه و اصلی پیشرفت‌های جامعه دموکراتیک و نیز شکوفایی جوامع و افراد است. بر این اساس» دیوان نسبت به این اصل» ارزش گذاری خاصی 1. رییس قوه قضائیه ایران در طی بخشنامه‌ای در اسفند ۱۳۹۸ اعلام کرد؛ دستوراتی را در جهت پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها صادر کرد (به نقل از پایگاه خبری 027.60170ع1 ۰۵141 101109://۷/۷/۷۷): الف- با رویکرد کاهش ورودی افراد به زندان‌ها از صدور قرارهای تامین منجر به بازداشت جز در موارد ضروری اجتناب ب- با رعایت ضوابط و مقررات قانونی در اتخاذ تصمیمات قضایی از تاسیسات ارفاقی مندرج در قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی از قبیل اعمال مجازات‌های جایگزین حبس» تعویق اجرای مجازات» تعلیق تعقیب و تعلیق پ- محکومانی که آرای محکومیت آنها قطعیت یافته و در حال حاضر با قرار تامین آزاد هستند جز در موارد ضروری از معرفی آنها به زندان‌ها تا پایان فروردین ۹۹ خودداری شود. ۰ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ نموده و می‌نماید. مقامات دولتی با توجه به تنوع زیاد موقعيت‌ها و مفاهیم ملی باید قدرت آن را داشته باشند تا به ارزیابی اوضاع و احوالی بپردازند که محدودیت‌های احتمالی به حقوق مقرر در مواد ۸ تا ۱۱ کنوانسیون و ماده ۲ بند ۳ پروتکل الخاقی شماره ۴ را توجیه نمایند. به نظر دیوان» مقامات ملی» مناسب‌ترین اشخاصی هستند که می‌توانند درخصوص مفاد ضرورت‌های مرتبط با نظم عمومی و یا درباره ضرورت محدودیت بر یکی از حقوق و آزادی‌ها اظهار نظر نمایند (مانند شرایط ویروس کرونا). بر این اساس» در موضوع محدودیت بر حق آزادی بیان در مواقع بحرانی و شیوع بیماری‌های فراگیر» دولت‌ها از حاشیه ارزیابی نسبتا وسیعی برخوردارند که البته از آن سو قاضی اروپایی نیز با استفاده از اصل بسیار مهم «تناسب» می‌تواند در مورد آنها دست به کنترل قضایی بزند.! با توجه به سبقه قانونگذاری و برخوردهایی که در سطوح ملی و بین‌المللی نسبت به شیوه‌های اعمال و ابراز آزادی بیان در تعارض با مقوله بهداشت و سلامت عمومی وجود دارد» در دیوان اروپایی حقوق بشر نیز این امر بصورت تخصصی در مواردی مورد اشاره قرار گرفته است. بر اساس آرای دیوان اروپایی حقوق بشر که برخی از آنها بر اساس ماده ۱۰ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و در زمینه آزادی بیان صادر شده‌اند» می‌توان به دعوای شثر شالوم علیه فرانسه: اشاره کرد.. با رویکردی‌شکه داز مدا راک بگرامی شوه‌اینگونه برداشت می‌شود که ذیوان مسئله بهداشت و سلامت خموم. هر ایو ور نظر داشته است» چرا کهذر این پرونده» یهودیان اقدام به ذبح حیوانات مطابق شریعت و آموزه‌های خود می‌نمودند و این در حالی بود که تشریفات مذهبی خاصی برای ذبح حیوانات از سوی یهودیان و مسلمانان هرگز از سوی فرانسه و معاهده اروپا در مورد ذبح حیوانات قانونگذاری نشده است. این پرونده مربوط به یک موسسه مالی» عبادی» مذهبی او فرهنگی که به خانواده فقرا کمک می‌رساند و نزدیک به شش هزار عضو و چهل هزار نفر مشتری که از بیست قصابی آنها خرید می کردند و از پنج مرکز آذوقه و نه رستوران آنها منتفع می‌شدند» بود و علیرغم اقدامات این موسسه در ذبح شرعی حیوانات برای مصرف مشتریان یهودی خود. اما باز هم در بند ۸۴ رای آورده شده است که: «حتی اگر بپذيریم که اعمال محدودیت در ذبح حیوانات نوعی مداخله آشکار در ما صز 3/065 ۶و صصن 2۳۵ عطا وصه دمعصتصن‌ع هط وصنطعط 00۶۵ مد 626 1۰ ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۶۱ آزادی اشخاص بحساب می‌آیده دادگاه مشاهده می‌کند که اقدامات مورد شکایت و با یک هدف مشروع بعنوان حمایت از بهداشت و نظم عمومی دنبال و مطالبه می‌شوند»."! کمیته حقوق بشر نیز در دعوی 1۳.۵.۳ و دیگران علیه کانادا نپذیرفت که اعتقاد به کاشت» تولید. نگهداری و پخش ماری جووانا به عنوان درخت مقدس و يا درخت حیات الهی می‌تواند یک مذهب و یا اعتقاد بر اساس ماده ۱۸ میثاق حقوق مدنی و سیاسی محسوب گردد و مورد حمایت باشد که به نظر می‌رسد؛ کمیته دلایل این عدم حمایت را اعتباد و سو استفاده از عناوین مذهبی تحت عنوان آزادی بیان در حوزه بیرونی» در جهت ترویج اعتیاد که عاملی برای اعمال این محدودیت بوده است با در نظر داشتن مولفه‌های مورد نظر در زمینه بهداشت و با توجه به سایر آرای دیوان اروپایی حقوق بشر مانند پرونده 1/26۲6 علیه فرانسه» رویه قضایی مداوم و ثابت دیوان» بر این مبنا استوار است که وقتی اظهارات یک رسانه منجر به طرح مباحث سیاسی و نیز مسائل مربوط به منافع عمومی می گردد» حاشیه ارزیابی دولت‌ها باید محدود و بسیار اند ک باشد. در سال ۲۰۰۶ دیوان در دعوای آقای 3/12006۲6 علیه فرانسه اظهار داشت که حاشیه ارزیابی مقامات دولتی برای مداخله در خصوص آزادی بیان مدافعین محیط زیست به «صورت خاصی مخدود» است. اما وضعیت به اصورت کاملا واضح در مورد وکلا به گونه‌ای دیگر است؛ برای مثال دز دعوای. 622 ۲292040 علیه اسپانیا دیوان نوعی از حاشیه ارزیابی را در اختیار دولت قرار می‌دهد تا درخصوص حقوق وکلا در مراجعه به تبلیغات حرفه‌ای قاعده و قانونگذاری نماید (واگذاری تعیین حدود آزادی بیان و میزان محدودیت آن بر اساس قوانین داخلی). در واقع در این رأی» دیوان به مقامات دولتی نوعی از حاشیه ارزیابی ماهوی را اعطا می‌کند تا تنوع زیاد قانونگذاری‌های ملی در زمینه اطلاع‌رسانی تجاری» تبلیغی و همه‌گیر را توجیه نماید. در حقیقت توجیه این مسئله به سبب فقدان اجماع اروپاییان در خصوص موضوعات خاص و مهم بدلیل تنوع قومی» قانونگذاری داخلی و مذهبی بصورت نسبی است تا با وضع قوانین یکپارچه» آزادی بیان در حوزه کاری و تبلیغاتی ۲ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ از آنجاییکه بهداشت و سلامت عمومی جز خیر عمومی محسوب می‌شود یک حق همگانی است و استفاده یک نفر از این حق مانع استفاده دیگران از آن نمی‌شود. این حق یک نوع تکلیف بر دولت بار می‌کند و دولت باید در راستای ارتقای آن تلاش نماید و به همین دلیل است که مفهوم کلی بهداشت و سلامت عمومی با توجه به رویکرد فرهنگی و عقیدتی و سیاسی کشورها متفاوت است و شاهد تنوع تبلیغات و یا رویکرد رسانه‌ها و حتی شیوه‌های مختلف آزادی بیان در کشورها هستیم. لذا در شرایطی مانند شیوع ویروس کرونا بیشترین تاثیری که دولت در این راستا می‌تواند بگذارد/این است که عوامل تاثیرگذار بر حوزه بهداشت عمومی را تعیین کند و با توجه به آنها سیاست‌گذاری‌های کلان را انجام دهد. بهداشت عمومی باعث ایجاد یک نوع محدودیت بر آزادی و حقوق افراد می گردد که این محدوديت‌ها نه تنها تبعیض محسوب نمی‌شود. بلکه یک روش مثبت. در حمایت از یکی از حقوق بنیادین جامعه که همان بهداشت و سلامت است» می‌باشد؛ پس لازم است برنامه بهداشت عمومی به گونه‌ای تنظیم شود که:در موارد خاص بتواند در حوزه زندگی خصوصی افراد وارد شود و از نقضی که در حوزه بهداشت و سلامت جامعه در حال رخ دادن است» جلو گیری نماید اما تناسب در محدودیت در حوزه‌های مختلف را مشخص نماید. با توجه به تعریف بهداشت و سلامت عمومی که علم و فن پیشگیری از بیماری‌ها افزایش طول عمر و ارتقای سطح سلامتی و توانایی انسان از طریق کوشش‌های دسته جمعی افراد جامعه می‌باشد ما به این نتیجه می‌رسیم که یکی از اولویت‌های اولیه جوامع انسانی توجه به مقوله بهداشت و سلامت عمومی است به طوریکه زمانی یک جامعه می‌تواند قله‌های پیشرفت را طی کند که افراد آن از سلامت جسمی و روانی برخوردار باشند. سیاست‌گذاری های اجتماعی در زمینه‌های محیطی» اقتصادی» امنیتی» رفاهی و غیره» تاثیر بسزایی در بهداشت عمومی جامعه دارد به طوریکه می‌توان اذعان داشت که با سرمایه گذاری در تغییر شیوه و سب زندگی افراد ۱. محمد جلالی» «آزادی بیان و کلا در رویه قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر» فصلنامه رای» شماره ٩4 ( ۱۳۹۳)» ص ۱۲ ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۶۳ و بهبود شرایط آن که همان سیاست گذاری اجتماعی است ما به شاخص‌های بسیار بالای بهداشت عمومی دست می‌یابیم و دسترسی به شاخص‌های ارتقا یافته بهداشت عمومی است که سلامتی و تندرستی جامعه را تضمین می‌کند و حتی می‌توان گفت بهداشت عمومی تاثیر دوچندانی در سلامت روحی و جسمی نسبت به مراقبت‌های پزشکی دارد و لازمه این اس انجام اقدامات تعلیقی و یا محدودیت آفرین در حوزه آزادی بیان حوزه سلامت و بهداشت لذا در پایان اینگونه برداشت می‌شود که می‌توان با استفاده از محدودیت‌هایی که در حوزه بهداشت و سلامت عمومی بر آزادی بیان با توجه به معیارهای داخلی و قانونگذاری بصورت غیرتبعیضی و مطابق اصول سیراکوزا بار می‌شود» با توجه به استانداردها و نظریه‌های تکمیلی ۱ و ۳۴ کمیته حقوق بشر» محدودیت‌هایی را در شرایط بحرانی مانند شیوع ویروس کرونا در دو دسته نظارتی و تبلیغاتی اعمال نمود تا اولا؟ مانع از گسترش ترس و بر هم خوردن نظم عمومی جامعه و قحطی و احتکار شود (حوزه تبلیغاتی و صنعتی) و دوما؛ خبرهایی مرتبط در مبارزه و کنترل بیماری» رعایت.استانداردهای جهانی در نگهداری افراد و تهیه ملزومات مورد نیاز مردم و شیوه‌های درمان از سوی متخصصان امر بیان و تبلیغ شود (حوزه نظارتی). ۴ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۶۷ تابستان ۹۹ - آسبیورن» ایده و همکاران» حقوق اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی» ترجمه مجتبی همتی و - حاتمی» حسین» کتاب جامع بهداشت عمومی» سه جلد. جلد اول» چاپ دوم (تهران: - عمیدزنجانی» عباسعلی» درآ مدی بر حقوق اسلامی (تهران: میزان» ۱۳۹۱). - کاتوزیان» ناصر» مبانی حقوق عمومی» چاپ چهارم (تهران: انتشارات نشر میزان» ۱۳۹۰). - گرجی ازندریانی» علی اکبر میانی حقوق عمومی» چاپ دوم (تهران: انتشارات جنگل» - رهایی» سعید آزادی دینی از منظر خقوق بین الملل (با؛نگاهی به رهیافت اسلامی)» - قاری سید فاطمی» سید محمد» حقوق بشر در جهان معاصر, جلد دوم» چاپ دوم (تهران: - غروی» سیدمحمدجواد» مبانی حقوی در اسلام (تهران: نشر جهاد دانشگاهی» ۱۳۷۷). - هاشمی» سیدمحمد» حقوق بشر وآزادی های اساسی» چاپ دوم (تهران: میزان» ۱۳۹۱). - همتی» مجتبی» حقوق اقتصادی -اجتماعی و نسبت آن با حقوق شهروندی در پرتو - استوارستگری» کوروش» شا کرگل ,رح اصیانت از آواذی‌ها ذر آرای ذیوان غدالت اداری»» فصلنامه جستارهای حقوق عمومی» سال اول» شماره ۱ (تابستان ۱۳۹۶). - اسلامی تبار» شهرام و همکاران» «نگاهی اجمالی به تحولات بهداشت‌وجوانان» فصلنامه - بابایی» نعمت ال «سیاست اجتماعی و سلامت»» نشریه جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی» ویروس کرونا و گستره آزادی بیان در حوزه بهداشت عمومی ‏ ۱۶۵ - جلالی» محمده «آزادی بیان وکلا در رویه قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر» فصلنامه - عالمی» علی, «نگاهی به عدالت در سلامت از دیدگاه عوامل اجتماعی تعیین کننده - همتی» مجتبی» صادقیان» حمیدرضا؛ ثابتی» مجتبی؛ «بهداشت عمومی و عوامل تعیین کننده آن در حوزه حقوق عمومی»» مطالعات حقوق بشر اسلامی» پاییز و زمستان» سال دوم» 0 0۱۲ ۳۳۵۲۵۷۵۲ و20 00 ۵901 /۳۳۵0۵ع7 مصقنلل/۷ ۳2 - عنطا صذ للم عم۸ ۷۷6 نعاطاونط. صمصحخز فده 0۷10-19 ,منطماصش۸ کععن ‏ - / 0 ۵۳8/305016 ۵۰ ۲۰ //نکصاکط ,ص310 معغنصتآ «(2020) و عطاع10 _01ه_800_0۹_کا اع ۳ 65/010۵ 60۳0۳/111 فا ز 0 ع ۰۱۵۵0۳ 69/۷7 زو :4 ماطهانه۸ ,(2020) عزاط۳0 عط 1۵۳ م۸ (0010-19) مکمک ۹۵۳۵۵۵5 - - 0761 /2965 0065/1156 1/6۳86 30 7 //: 309 بط ۷ /نقصاط ۰ ]7 11 ۷151160 مصتعنا تام 16-10۳ 2019/20 -ک رد۲00 20001 2100 3/510 ۵۳ جوتاهمسگصا بوط ۵عصوزندمط 0/2 آهنهمگ ملد .10 .315 هط - :4 عاطاهانه۸ 00۷ ۳100006 ,(2020) ,نگ آهمزعمامد م2 ۸ :00/0-19 2/065 ۵۶ 3۳105 عطا فص دنامن همم وصنطعط 0۵۵ مد عم ۹۲ - 3604 8ط00ق1< معانصتآ عطا بط اصعصعاهاک ,(2020) ,تعنقعس 0-19 0071 عطا ه :اه علطاداند ۸ ,کع‌نامص2/0 ۶و صمنال۵ام2۳ عطا فصه صمتامصنصن‌عنط عمط 0۳ 0 هه طاعناگ مدععسا50 ادن 0 دمص اکعاها عطا ۵۵ 2216 ۵ مر ۹۵۵۶۵ - ۶ فصلنامه پژوهش حقوق عمومی» دوره بیست‌ودوم» شماره ۷ تابستان ۹۹ 301 200 لفعم1 ۲۶ط۷۷ .کعنامطانش طاله770 لقدمناه< هه لقعماآ ۵۳۳ 0۳ ما5 وع۸ ۵۵۳ صز ع1م0ع2 ۵۲ط ۷۷ 05 عکنم۸ ما م21 عمط م۸ کعنامطا۸ ,۷۷۲0 ۷۷۷۷۷۷۰ //:31105 ناه عاطهاند ۸ ,(2020) عمط 1 ۳۵01 ما عصامل 0۵ )2 ۳۳۵۵۷۵۳ ۵ط۷۷ ,8۳696 ,(2006) ,۳۵۵ چصه صذ 362۵0 دا مممو 1۵ - 017 ۲ ۷۵۵۰ ۷۷۷۰ //:09اط ناه عاطهلندبه متام مععق 10 0۵ 5 ۳ مصل کعن ۸۵ عمط مصنلم فصه هصعاع ۷ 02[ع/1- ,13 ,ط1 ,۳۵۷۳۵۵105 151 راوقعصزقعظ هه ,21005 مکعاناه۳ نصمهه هط 0۷1-9 ۵ 100۹65 هناهد" بعصنامگ 8010۵ فصه عناح7 2090 -	آزادی بیان شهروندان در حوزه بهداشت عمومی، با مفاهیم دیگری همچون امنیت ملی، نظم عمومی، اخلاق عمومی، حقوق و آزادی های دیگران ارتباطی تنگاتنگ دارد و با محدودیت های موجهی برای ابراز آن، توسط شهروندان در اسناد متعدد بین المللی از جمله ماده 19 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی؛ ماده 29 اعلامیه حقوق بشر؛ اصول سیراکوزا و جنرال کامنت های 31 و 34 روبروست چرا که دولت ها شیوه های مختلفی را برای ارتقاء بهداشت عمومی جامعه بکار می گیرند تا در زمان بروز بیماری هایی مانند کرونا با سطح شیوع بالا، بتوانند مبارزه ای هماهنگ و اصولی را بر اساس معیارهای جهانی اجرایی نمایند. در این پژوهش، اسناد بین المللی که می توانند تعلیق و یا محدودیت هایی را بر آزادی بیان در حوزه سلامت عمومی (مانند شیوع ویروس کرونا) بر مردم تحمیل نمایند، به شیوه توصیفی– تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است، چرا که نویسندگان این مقاله معتقدند، آزادی بیان مطلق در حوزه بهداشت و سلامت عمومی، تبعات متعددی از جمله تشویش اذهان و ترویج استفاده از شیوه های غیرپزشکی در مقابله با بیماری ها را در میان مردم گسترش می دهد و می توان نسبت به آزادی بیان در حوزه سایبری، تبلیغاتی و خبری، محدودیت هایی را وضع یا تعلیق موقتی را اعمال نمود.
3,279	424762	دولت و سرمایه گذاران خصوصی نیز می‌توانند به ایجاد واحدهای سورتینگ مرکبات در این امر به تولید‌کنندگان کمک کرده و در کنار آن سودی مناسب نتایج نشان دادند کاراترین مسیر به منظور توزیع پرتقال تامسون در فصل برداشت آن مسیر تولیدکننده- عمده‌فروش- مصرف کننده و در زمان پس از برداشت محصول نیز مسیر تولیدکننده- خرده‌فروش- مصرف‌کننده می‌باشد. هم چنین» کاراترین مسیر بمنظور توزیع نارنگی اونشو در فصل برداشت و پس از فصل برداشت محصول مسیر تولیدکننده- عمده‌فروش- مصرف کننده می‌باشد. با توجه به نتایج توصیه می‌شود که تولیدکنندگان مرکبات در این دو مقطع زمانی مسیرهای بهینه معرفی شده را بمنظور فروش محصول خود انتخاب و مصرف‌کنندگان نیز محصول خود را از عامل بهینه و مسیر کاراتر معرفی شده خریداری کنند. گفتنی است که با توجه به نتایج مشخصه‌های بازار ضرورت دارد دولت و سیاسگذاران کنتول خود را بزرغواملی*بازار افزایش داده قا در تتیجه باعتق کاهش حاشیه در بازار مرکبات و افزایش .در کارایی و در نتیجه افزایش سهم تولیدکننده و مطلوبیت مصرف‌کننده در بازار مرکبات استان مازندران گردد. در حال حاضر با توجه به نتایچ بدست آمده از تکمیل پرسش‌نامه ثبات قیمت در بازار مرکبات از اهمیتی ویژه برخوردار است که بدون شک این امر مستلزم ورود و کنترل دولت در بازار مرکبات خواهد بود. ۸ بررسی اثرات عرضه فصلی و درجه‌بندی بر مشخصه‌های بازاریابی محصولات کشاورزی با توجه به اینکه سهم تولیدکننده در بازار رقابت انحصاری بیش‌تر از بازار رقابت کامل است توصیه می‌شود باغداران بمنظور افزایش سهم خود تعاونی‌های باغداران مرکبات را تشکیل داده یا در تعاونی‌های موجود عضو شوند. عضویت در این تعاونی‌ها می‌تواند منجر به قدرت بیش‌تر تولیدکنندگان در قیمت‌گذاری و فروش محصولات شود. این اثر بویژه در شهرستان‌هایی مانند تنکاین و ساری که از بازار رقابت کامل برخوردار هستند اهمیتی ویژه دارد. از جمله:راهکارهای کایگر کنقرل بازار مرکبات:توسظ قاولت می‌تواق بنه اغلام قیست تظمجینی مناسب بمنظور خرید مرکبات از باغداران احداث سردخانه‌ها و انبارها افزایش صادرات و کنترل هرز 1368766 م3000 ۵1 صمتهاحو‌لد0 (2010) 3/۰ منفهط۸ ۳2۵۲ ۸۵۰11۵60 - 7۵6 ,106610060 تساه و۸ فصه کنصمدم۳ ماععاسه/3 عناک6 10 منط‌ه)وزط 1316۲0۵1 0۶ ص0نادعناد1076 .(2010) کل 1۳۵160 غ 37 م1005 .3 منتقادع0ج۸ - .(03) .5 ,أ0۵فق8 ع .۸ .37 بقتق8 ,77 .۸ منصطفق77 م۸ ,رصق 3 مطهاف۸ - ,بلق 1۴206 5061 صز ام 5660 که عنعواعهم۸ عصنعجم/3 عصناعماحد/1 0 3۳۵۵۲۵۳ 1۳66 عام۸0 9۵ کنعرواقس۸ 220 ددع13 .(2017) .۸ ,ووته هط - 2120021 560000 ,(2006-2009 ,322۵۵00 ۵۳ و5 ععه6) صنوجع/< هصناعا 1/2 2120۲8۰ 0ص عسلنه و۸ هن کاصعص منط ۸ 210 0۵ ععصععکص) 6 م(2010) .۲ ,عنق7ع 3 3/0۳۵0 ۶ 3 ,100۵6۳2206 و مفاطعه1 - باع6اجق/2 ۳007۲ منط‌هاون2 لذطامام ۶و عسه‌نساک فصه کنعواعمه۸ ععقاصد ۸۵ 106-9 .00 م1 30006۲ ,24 ۷۵۵۵۵6 13661009606 ۵ص کعنص9م۳0۵ آمسداه‌فه۸ ,(2018) .1 ,09-0276۵00ن3 108 6216 بل بعتاع80 .5 ,6فتصلق00 3۳ ,1060۲ - 77 عقق ۸ +کلعصصقطل عصنا افص امن صذ دمتعم +عصسح) ۴و کاصقصنص 166 آهصلنه‌نع۸ ۵۶ لقد7 طعتصه‌م5 مقعع<7 ۶ عاهاک م06 عطا هل 2۷2ققق 1۵۳ 1 0۶ عجش ناگ عطا نامع 135 .(2004) 3 مطعقافانطهطک ه .7 ,8۳۵0 - 32-3 .00 ,006۲6 ۵۶ آفدسول مکعننو محصص6 0عاماعک او کاعماحم/3 هس10 16721 ۵۶ 107658310 .(2010) 3/۰ منداونطع11 ۵ .7 206 تفص و5016 م۸ ,8۹۵2 - 76-4 ,72 .310 ,18 ,06۷6100۳6 فصه کنصمدم آدسانه‌نه۸ +عهناعاحه/3 عنسانت تحقیقات اقتصاد کشاورزی/ جلد ۱۲/ شماره ۲/ تابستان ۱۳۹۹(صص۲۱۰- ۱۷۷) ۳۹ 363210۳ 3/2661 عتسانض) ۶و «دمناعناک 12 .(2008) 17 منعنگهط ۶ 5 منصزع‌د1105 - نت۸ هه عنعولعم۸ 26 ۵۶ کصعاد2 م۳۵05 .(2006) یک منصنعوو110 - 8 ۵ ما9 !۸ .(2013) .5 بلم0ق۳ ی ,36 بصفعاع۸ ,8 .3 115520 - بل ,13080 هعنه۳ اعناعنل هز مععهط10 که صنقط) پوامصناک عطا هنز کصزعجه/72 3۰ 310۷6067 6 210۰ 4 ۵۱۰ ه م1016 دعوم عنصعلی ۸ ۰ فعناعناها5 .(2015) .همطل عسعلیه‌نه۸ ۵1 و نت20 1۳0۵ - 0 5ع06ع13) عم 10610 فصه عستصصحا2 تمدمنوعط .ر2001) بطکل ماتقاصعلم - 6 ع20ع 1350 (2010) ۳۰ مندگم6اق1< ۵ 37 بزع۳۵02 افعل 50 ,3 ,1۳0۵160 - ,(0) ز2جه1 ۵۶ رفن5 ع28)) ۳۵0 صز اعماحه/3 3/621 صععلنط0) عطا که ع 26۳10۳۵0 455-۰ .00 ,4 306۲ ,24 ۲۷۵۵۴ مادعصم 10610 مس اه‌نه۸ هه کعنصمص۳۵ 41 صععلعن 0 .(2017) .7 منصقصطهط ع .17 منطعطملهط زل۸ .36 منل0تامحطه/1 - ۶ 500 ع0286) 30061 کدمناها م۳ نمدمناهط عصنعتاآ عنعواحص۸ صزعحح/3 عصناعماحد/2 ,8 ص۸۲0 و علمطظ عطا ۵۵ ععصعصمن0) لمدمناه< ادزم ,(ع 2۳00 صقاکن 1۳ (2008) .3 ,صقنصنطهط ع ٩ ,نصمفصطع10 رط ,1۳۷8۵2 ,17 بنعنگه۸ بل ,ث۳۵0 2/0۳۵ - ,066 و۳7 هرز 3/2661 عتطان۲ و ونان مه 3/0 که دمن2ع 13۷5 عطا وصناد‌ع 13650 .(2010) بش۸ ,اقهطتق1 ع بط ,167266 0مسصط1/0 .36 بط - 5 ,5اع6 2/37 13۳861 امم۸ صقنص۳آ ۵۶ عنفوامهم۸ فصه عسهنساک اعماجه/2 ,28زا ۶٩ رود ععی ۸ ومصعنشقاه عصناعاحمص صندحع ۳۵۵۵ .(1992) .0.5 حمله] - 6 0۳ 06۳612000 ععطم ۵۶ عا‌عائه عط1 .(2008) 1۰ م7878 ۵۶ سا ,17810 - 224-6۰ ,33 ملقهت0[ بوناو2 2000 نامک صذ صنعتقصت 8 ع 12 0 ,۳06020 لمدمناهط غود ماک عتنا م6 .(1985) 36.6 ماصق۵ط0ععلط ۷ - 40 ,21300008 لقطمنعع3 ۵۶و 3/0005 فصه کعام 200 (2007) کل مفتع‌لن72 - + بررسی اثرات عرضه فصلی و درجه‌بندی بر مشخصه‌های بازاریابی محصولات کشاورزی	مرکبات مانند سایر محصولات کشاورزی از ماهیت عرضه فصلی برخوردار بوده و این امر موجب نوسان زیاد در بازار این محصول شده است. لذا این مطالعه با تکمیل 255 پرسشنامه از بازار مرکبات در استان مازندران در سال 1394 و با استفاده از مشخصه های بازاریابی، وضعیت بازار درجات مختلف مرکبات استان مازندران را در دو مقطع زمانی بررسی کرده است.نتایج این مطالعه نشان داد که سهم تولیدکننده از قیمت نهایی محصول در بازار به طور میانگین در فصل برداشت 7/42 درصد است که سهم پایینی به نظر می رسد. اما در حالتی که تولیدکننده محصول خود را انبار کرده و پس از فصل برداشت به فروش برساند، سهم 6/41 درصدی از قیمت نهایی و در صورتی که محصول خود را در فصل برداشت و بدون انبارداری بفروشد سهمی 3/29 درصدی از قیمت محصول در پس از فصل برداشت خواهد داشت. همچنین با توجه به نتایج توصیه می شود که تولیدکنندگان در کنار انبارداری مرکبات خود، محصول را قبل از فروش درجه بندی کنند تا سود ناشی از درجه بندی نیز به ایشان تعلق گیرد.
22,931	473874	روش: روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری دختران دانش‌آموز پیش‌دانشگاهی منطقه ۴ تهران در سال تحصیلی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ به تعداد ۱۱۸۷ نفر بود. طبق نظر کلاین (۳۰۱۴) و بااتوجه ,یه الحتبان اقته ۴۶۰ ان بپزروش توند‌گیریاتقساقی چنق بیرحلهای انظهاي شدند. بنابراین از بین ۱۰ دبیرستان دولتی منطقه ۴ تهران» دبیرستان‌های آبسال, صدیقه رودباری» امام محمدباقر و بنت‌الهدی صدر و سپس از هر دبیرستان .۳ کلاس از ۲ رشته علوم تجربی و ریاضی به صورث تصاذفی, انتخاب شدند. ابزار بزواهش گلنامه‌های6 کت اجتماعی پزندین (۱۳۸۵): تفکر خلاق عابدی (۱۳۶۳)» هوش هیجانی بار- آن (۱۹۸۰) واجهت‌گیری مذهبی آلپورت و راس (۱۹۶۷) بود. پس از حذف ۲۰ پرستشنانه ناقوظ_ دادهجای رین بلاگتفاده از تحلیل هسیر تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد تفکر خلاق, هوش هیجانی و کفایت اجتماعی می‌توانند جهت‌گیری مذهبی درونی و بیرونی را به ترتیب به صورت منفی و مثبت (۳-۰/۰۰۱) پیش‌بینی کنند. ضریب مسیر غیرمستقیم تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری مذهبی درونی به صورت منفی (۰/۱۰۴- -8-۰/۰۰۱) و (۰/۲۲۶- ۳-۰/۰۰۱۳) و با اجهت‌گیری مذهبی بیرونی به صورت مثبت (0-۰/۰۰۶0-۰/۰۵۴) و (0-۰/۰:۶0-۰/۱۱۷) از طریق میانجی‌گری کفایت اجتماعی معنادار است. نتیجه‌گیری: با پرورش و تقویت متغیرهای مستقل پژوهش, می‌توان دانش‌آموزان را به سوی جهت- کلید واژه‌ها: نفکر خلانی جهتگیری مذهبی» کفایت اجتماعی» هوش هیجانی استناد به این مقاله: نجی‌اللهی ملکشاه, راضیه.» و رضاخانی سیمین‌دخت. (۱۴۰۰). نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری مذهبی.فصلنامه علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی, ۱۵ (۴ پیاپی ۶۰: ۵۱-۷۹ فصلنامه اغلمی- پژوهشی روآن‌شنناسی, کاربردی, دور 1۵+ شماره ۴ (۶4)» زمستان :۵1-۷۹۴ جهت گیری مذهبی ابه نحوه تفکر و رفتار فرد مطابق با دین خود اشاره دارد. آلپورت و راس (۱۹۶۷) دو نوع جهت‌گیری مذهبی (درونی و بیرونی) را نسبت به دین مطرح کردند (خوراکیان» همسورث» جهانگیر ماهاراتی» باقرپور و موتررا ۲۰۲۰). به باور آنان فردی که جهت‌گیری مذهبی درونی دارد با مذهبش زندگی می‌کند. انگیزه‌های اصلی خود را در بطن مذهب می‌پابد و نیازهای دیگرش اهمیت کمتری پیدا می‌کنند. اما فردی که جهت‌گیری مذهبی بیرونی دارد از مذهب استفاده ابزاری می‌کند و به منظور دستیایی به اهداف و ارضای نیازهای فردی از قبیل مقام» امنیت و آرامش خود از آن بهره می‌گیرد (طلوع تکمیلی ترابی. با توجه به اینکه مذهب از قدرت قوی در شکل‌دهی به پیامدهای اجتماعی و فردی برخوردار است (لی یو گوآوه سان» وانگ و ووف» ۲۰۱۸ افرادی که باورهای مذهبی قوی دارند در برخوردهای اجتماعی نیز قوی عمل می‌کنند و کفایت بیش‌تری از خود نشان می‌دهند. کفایت اجتماعی"فرزندان با نگرش‌ها و باورهای ذهب که‌وازهمق خانواده برمی‌خیزد. ارتباط دارد (فیروزصمدی, آقاجانی» شاطریان» شوقی و صادقی: ۱۳۹۲). کفایت اجتماعی برآیند تعامل ویژگی‌های فرد با محیط است که در سطوح مختلف شناختی, رفتاری و مهارتی و با در نظر گرفتن پيامدهایش بررسی می‌شود (ایروسی.و گاردینر»,۲۰۱۵). طبق نظر فلنر» لئیس و فیلیپس (۱۹۹۰) کفایت: اجتماعی تا اسجاوع )با رلت‌هاگمت که بر توانایی درگ دیگران و برقراری ارتباط موئر با آن‌ها مسئولیت‌پذیری اجتماعی و حفظ استقلال شخصی تمرکز می‌کند و یکی از سازه‌های اصلی بهداشت روانی تلقی می‌شود (دولاتی و پروستان» ۲۰۱۶). نتایج پژوهش‌های امیدوار (۱۳۹۲۳) و؛ سوه (۲۱۹)نشان داد بین تفکر خلاق و کفایت اجتماعی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. در واقع» فرد خلاق, فردی با کفایت تلقی می‌شود که به توانایی‌ها: استندادها و شایسکگ/های رد آگاهی کاود و به آن‌ها منکی است. خلاقیت۲ فرایند حساس شدن به مسایل, کمبودها شکاف در دانش, ناهماهنگی‌ها و غیره است (اثنی عشری» فولادچنگ و دریاپور» ۱۳۹۶). به عبارتی» افراد دارای تفکر خلاق دارای مجموعه‌ای از توانایی‌ها و ویژگی‌های خاص شخصیتی و فکری هستند و با تولید راه‌حل‌های نوآورانه در حل مسائل می‌کوشند (ماینبایوا ویشنوسکای و سادواکاسوا ۲۰۱۶). برخی از پژوهشگران معتقدند نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری ... که مذهب می‌تواند برای خلاقیت مفید باشد. زیرا مذهب موجب پرورش فضایل شخصی (مثل خودکنترلی, صداقت, همکاری» سخت کوشی) می‌شود که با خلاقیت رابطه مثبت دارند (آسواد و پاربوتیه» ۲۰۱۸). نتایج پژوهش‌های کرمزاده و جاودانی (۱۳۹۵) و مک فرسون و کلی (۲۰۱۱) حاکی از وجود رابطه مثبت بین خلاقیت و جهت‌گیری مذهبی است. در ارتباط با تفکر خلاق و کفایت اجتماعی نقش هوش هیجانی قابل تأمل است. به نظر مایر و سالوی (۲۰۰۰) هوش هیجانی ابه مجموعه‌ای از توانایی‌ها و قابلیت‌هایی اشاره می‌کند که از ویژگی‌های ضروری زندگی اجتماعی انسان است (سلگی و علی پور» ۱۳۹۱). هوش هیجانی نقش اساسی در تعاملات اجتماعی دارد و شاخص سازگاری و بهزیستی فرد در مواجهه با چالش‌های زندگی است (واکوئرو تاریجاس و رودریگز ۲۰۲۰). با توجه به تفاوت‌های افراد در ویژگی‌های شخصیتی» علایق معنوی» زمینه‌ها و اعمال معنوی (مذهبی)» به نظر می‌رسد در مهارت‌ها و ظرفیت‌های وابسته به هوش نیز متفاوت باشند (شهرابی فراهانی و فرحبخش, ۲۱ در این راستا نتایج پژوهش‌های رضایی ملاجق و واحدی کوجنق (۱۳۹۷) و نواز (۲۰۲۰) حاکی از وجود رابطه مثبت و معنادار؛ بین هوش هیجانی و کفایت اجتماعی است. همچنین نتایج پژوهش‌های نعیماوی».مکتبی, نقدی "نسب. توفانی‌زاده و رحیمی (۱۳۹۴)؛ لوویکی و زاجنکوسکی (۲۰۱۷)؛ التمیمی و الخالده (۲۰۱۶) و سماوی (۲۰۱۳) نشان داد بین هوش هیجانی و جهت‌گیری مذهبی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. باید توجه داشت که مذهب در مقابله با مشکلات و جلوگیری از بیماری‌های روانی (آیدلر ۵ ایجاد آرامش ذهنی (آبدالتی؛ مهدزهازیم وامیدین» ۲۰۱۶)» معنای زندگی (جمالزهی مقدم و بلاغت. ۲۰۱۹) و سلامت روان (روسمارین» آلپر و پارگامنت. ۲۰۱۶) نقش مهمی ایفا می‌کند. با توجه به اینکه عقاید.و نگرش‌های افراد تحت تأثیر فرهنگ و تربیت خانواده شکل می‌گیرد (فیروزصمدی و همکاران. ۱۳۹۲)» چگونگی رشد مذهبی» اخلاقی و ارزشی دختران به عنوان مادران فردا در شکل‌گیری نسل آینده واارتقا اسلامت جامعه اهمیت می‌یابد. دغدغه پژوهشگر و موضوع قابل تأمل این است که جو مذهبی غالب در جامعه اعمال محدودیت‌های تربیتی و فرهنگی برخی خانواده‌ها برای دختران و نیاز به تأیید همسالان (با توجه به دوره نوجوانی) تا چه اندازه ممکن است دختران را به سوی یکی از ابعاد جهت‌گیری مذهبی سوق دهد و با توجه به نوع جهت‌گیری» چگونه از تفکر خلاق و هوش هیجانی خود برای کسب کفایت اجتماعی استفاده می‌کنند. زیرا کفایت اجتماعی با ارتقا آگاهی اجتماعی به رشد اخلاقی و مذهبی؛ و خلاقیت با گسترش بینش‌ها و هوش هیجانی با پرورش در مسیر درست به رشد فصلنامه علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی, دوره ۱۵: شماره ۴ (۶): زهستان :۱۴ ۵۱-۷۹ اخلاقی و در نهایت به مذهب درونی (تضمین کننده سلامت روان) منجر خواهد شد. اگرچه نتایج پژوهش‌های مختلف وجود رابطه بین متغیرهای مطرح شده با جهت‌گیری مذهبی را تأیید کرده‌اند اما در هیچ یک از آنها به مژلفه‌های جهت گیری مذهبی اشاره نشده است و این خلا پژوهشی در پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش میانجی‌گر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری مذهبی در دختران دانش‌آموز مورد بررسی قرار ۱. هر یک از متغیرهای تفکر خلاق» هوش هیجانی و کفایت اجتماعی می‌توانند جهت‌گیری ۲ تفکر خلاق و هوش هیجانی می‌توانند با میانجی‌گری کفایت اجتماعی, جهت‌گیری مذهبی پژوهش حاضر از لحاظ هدف, کاربردی و از نظر روش همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دختران دانش‌آموز پیش‌دانشگاهی دبیرشتان‌های دولتی منطقه ۴ شهر تهران در سال تحصیلی ۱۳۹۴-۹۵ تشکیل می‌دلوی یاو 0. حول نظلاین (۲۰۱۶) مینی بر کفایت نمونه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر در الگوهای:کمی پیچیده:و نیز.با توجه به تعداد متغیرهای پژوهش. حجم نمونه ۲۰۰ نفر برآورد شد. با در نظر گرفتن ۲۰ درصد احتمال افت. حجم نمونه به ۲۴۰ نفر افزایش یافت و به روش نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. به این منظور از بین ۱۰ دبیرستان دولتی منطقه ۴ تهران که دارای دوره پیش‌دانشگاهی بودند ۴ دبیرستان آبسال» صدیقه رودباری» امام محمذباقر و بنت‌الهدی صدر به طور تصادفی انتخاب شدند. سپس از هر مدرسه ۲ کلاس از رشته‌های علوم تجربی و ریاضی (در مجموع ۸ کلاس پیش‌دانشگاهی) به صورت تصادفی انتخاب شدند و در نهایت در هر کلاس دانش‌آموزان داوطلب به همکاری به ۱. مقیاس جهت‌گیری مذهبی! این مقیاس ۲۱ گوبه‌ای توسط آلپورت و راس (۱۹۶۷) ساخته شد و دو مولفه جهت‌گیری مذهبی بیرونی عبارت‌های ۱ تا ۱۲ و جهت‌گیری مذهبی نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری ... درونی عبارت‌های ۱۳ تا ۲۱ را در یک طیف لیکرت ۴ درجه‌ای از (کاملا مخالفم- ۱ تا کاملا موافقم- ۴) مورد ارزیابی قرار می‌دهد. گورساچ و فرسون (۱۹۸۹) برای این ابزاره سه بعد جهت‌گیری مذهبی درونی» جهت‌گیری مذهبی بیرونی اجتماعی و جهت‌گیری مذهبی بیرونی فردی و ضرایب آلفای کرونباخ برای این سه بعد را به ترتیب ۰/۸۶ ۰/۷۶ و ۰/۶۹ گزارش کردند. درویری,» گالاناکیس» آوگوستیدیس» پاتراکی» واسدکیس و همکاران (۲۰۱۴) همبستگی جهت‌گیری مذهبی درونی را با خرده مقیاس منبع کنترل درونی سلامت پرسشنامه منبع کنترل سلامتاوالتسون و والتسون (۱۹۷۶) برابر با ۰/۱۴۳ و همبستگی جهت‌گیری مذهبی بیرونی اجتماعی را با خرده مقیاس منبع کنترل مرتبط با شانس برابر با ۰/۱۷۲ گزارش کردند. نوذری و غلامی (۱۳۸۹) پس از تطابق این ابزار با بافت فرهنگی- مذهبی و دین اسلام برای آن ضریب آلفای کرونباخ ۰/۷۹ و رابطه جهت‌گیری درونی» جهت‌گیری بیرونی اجتماعی و جهت‌گیری بیرونی فردی را با سلامت روان به ترتیب ۰/۴۴۰ ۰/۴۰۹- و ۰/۳۷۰- گزارش کردند. در پژوهش حاضر ضریب آلفای کرونباخ برای جهت‌گیری مذهبی درونی و بیرونی به ۲ پرسشنامه کفایت اجتماعی" پرسشنامه کفایت اجتماعی, پرندین (۱۳۸۵) که بر اساس الگوی کفایت اجتماعی فلنر و همکارا7 1۸ سای دارای ۴۷ گویه است که ۴:خرده مقیاس مهارت‌های رفتاری با سوّال‌های ۱ تا ۰۳۴ آمایه‌های انگیزش و انتظارات با سوّال‌های ۳۵ تا ۰۴۱ مهارت‌های شناختی با سوال‌های ۴۲ تا ۴۴ و عامل.کقایت هیجانی با سوال‌های ۴۵ تا ۷ را در یک طیف لیکرت ۷ درجه‌ای (کاملا کل(أف۷اتا کاملا مخالفم- ۱) مورد ارزیابی قرار می‌دهد. سوّال‌های شماره ۲ ۶ ۸ ۰۹ ۰۱۱ ۰۱۲ ۱۵ ۰۲۱۰۱۶ ۲۵ ۲۲۰۲۸۰۲۶ ۲۶ ۳۸۲۷ ۳ ۴۴ و ۴۵ به صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. اعتبار: آزمون با روش آلفای کرونباخ ۸ و روایی سازه این مقیاس به وسيله تحلیل عاملی به دست آمد که ۸۳ درصد از واریانس کفایت اجتماعی را تبیین می‌کند. همچنین تمامی مقادیر مرتبط با همبستگی سوال‌ها با کل آزمون در راستای تحلیل مژلفه‌های اصلی بالاتر از ۰/۵۰ گزارش شده است که بیانگر همبستگی بالایی بین تک تک سوّال‌ها با کل آزمون بود. در پژوهش حاضر ضریب آلفای کرونباخ برای این فصلنامه علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی, دوره ۱۵: شماره ۴ (۶): زهستان :۱۴ ۵۱-۷۹ ۳ آزمون تفکر خلاق! این آزمون که توسط عابدی (۱۳۶۳) و بر اساس نظریه تورنس درباره خلاقیت ساخته شد دارای ۶۰ سوال است که چهار مژلفه سیالی سوال‌های ۱ تا ۲۲ بسط سوال‌های ۲۳ تا ۳۳ ابتکار سوال‌های ۳۴ تا ۴۹ و انعطاف‌پذیری سوال‌های ۵۰ تا ۶۰ را در یک طیف لیکرت ۳ درجه‌ای (۰۱ ۰۲ ۳) مورد ارزیابی قرار می‌دهد. پایایی آزمون از طریق آزمون مجدد دانش‌آموزان مدارس راهنمایی تهران در چهار بخش آزمون سیالی ۰۰/۸۵ ابتکار ۰/۸۲ انعطاف‌پذیری ۰/۸۴ و بسط ۰/۸۰ به دست آمد و برای تعیین روایی همزمان از آزمون خلاقیت تورنس (۱۹۷۶) استفاده شد. ضریب همبستگی بین نمره کل اين آزمون با نمره کل آزمون تورنس ۰/۴۶ به دست آمد (عابدی» ۱۳۷۲). در پژوهش حاضر ضریب آلفای کرونباخ این ابزار ۴. پرسشنامه هوش هیجانی بار- ان" این پرسشنامه در سال (۱۹۸۰) توسط بار- ان ارائه شد. پرسشنامه دارای ۹۰ گویه است که ۱۵ خرده مقیاس حل مسئله سوّال‌های ۱ ۰۱۶ ۳۱ ۶ لاغ وغل مادمانی با سوال‌های: را ۲زا عو الا استتلل با سوال‌های ۸۳ ۳ ۸ ۶۳ و ۷۸ تحمل فشار روانی با وا((مای۰۱۹۳:۴ ۳۴ ۰۴۹ ۶۴ و ۷۹: کنترل تکانه سوال‌های ۱۱ ۲۶ ۰۴۱ ۰۵۶ ۷۱ و عال خودآگاهیآهیجانی باالژال‌های ۶ ۲۱ ۳۶ ۵۱ ۶۶ و 0۱ خودشکوفایی با سوال‌های ۰۵ ۳۵۰۳۲۰ ۵۰ ۶۵ و ۸ واقع‌گرایی با سوال‌های ۷ ۰۲۲ ۳۷ 7۳ ۶۷و ۸۲ روابط بین‌فردی با سوّال‌های ۰۳۸۰۰۲۳۰۸ ۵۳ ۶۸ و ۸۳ خوش‌بینی با سوال‌های ۹ ۳۴ ۳۹ ۵۴ ۶۹ و ۸۴ احترام به خود:با سوال‌های۱۰۰: ۰۲۵ ۰۴۰ ۵۵ ۷۰ و ۸۵ انعطاف- پذیری با سوال‌های: ۱۲ ۲۷ ۰۴۲ ۵۷ ۹« ۷سهمستولت‌پذیری اجتماغی با سوال‌های ۳ ۸ ۴۳ ۵۸ ۷۳ و 4۸ همدلی با سوال‌های ۰۱۴ ۰۲۹ ۰۴۴ ۰۵۹ ۷۴ و ٩۸ و خودابرازی با سوال- های ۱۵ ۳۰ ۰۴۵ ۶۰ ۷۵ و :۹ زا"در یک طیف لیکرت۵درجه‌ای (کاملا موافقم- ۵ تا کاملا مخالفمد ) مورد: آرزیانی قرار می‌دهد سوال‌هاشی ۳ رف وا ۹ رک ما که اب هن ۴ ۳۵ ۲۷۳۲۶ ۴۰ ۴۵ ۴۸ ۵۰ ۵۲ ۵۶ ۵۸ اع ۲ ۴ع ۶۷ ۷۱ ۷۲ ۷۷ ۷۸ ۷۹ ۳ ۸ ۸۲ ۸۴ ۸۶ ۸۷ و ۹۰ به صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. در پژوهش دهشیری (۱۳۸۲) ضریب آلفای کرونباخ برای دانشجویان ایرانی پسر و دختر و کل افراد به ترتیب ۰۰/۷۴ ۸ و ۰/۹۳ گزارش شده است و ضریب اعتبار به روش زوج و فرد ۰/۸۸ به دست آمد. روایی آزمون نیز با روش تحلیل عاملی اکتشافی در پژوهش دهشیری (۱۳۸۲) محاسبه شد که از بین ۱۳ عامل در ساختار عاملی نمونه آمریکای شمالی بار- ان (۱۹۹۷)» هشت عامل برای نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری ... آزمودنی‌های ایرانی روایی داشت (فتحی آشتیانی و داستانی» ۱۳۹۵). در پژوهش حاضر ضریب پس از مراجعه به آموزش و پرورش منطقه ۴ شهر تهران و جلب موافقت مسئولان» فهرست دبیرستان‌های دولتی دخترانه دارای پیش‌دانشگاهی این منطقه تهیه و ۴ مدرسه به صورت تسادافی انتغاب شد.س از هماهتی بااعدیران دبیرسنان‌ها و سلمان, کلای‌های اتتقاب ده با حضور در کلاس‌ها در مورد اهداف پژوهش و چگونگی پاسخ‌دهی به پرسشنامه‌ها توضیحاتی داده شد. از دانش آموزان خواسته شد با دقت کافی به همه سوالات پاسخ دهند. به این ترتیب پرسشنامه‌ها به صورت گروهی اجرا شد. نوشتن مشخصات افراد مانند نام و نام‌خانوادگی ضرورتی نداشت. پس از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها و بررسی آن‌ها معلوم شد که داده‌های پرت چند متغیری وجود نداشت. پس از حذف ۲۰ پرسشنامه ناقص» برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از در پژوهش حاضر ۱۲۷ شرکت‌کننده (۱ 8۷/۷ درصی) ۸3 رشگلا علوم تجربی و ۳٩ شرکت‌کننده (۴۲/۲۷ درصد) در رشته علوم ریاضی مشغول به تحصیل بودند. بیش‌ترین فراوانی سن پدران شرکت‌کننده‌ها در گروه سنی ۴۱-۴۵ سنال (۳۲/۷ درّصد) و بیش‌ترین فراوانی سن مادران شرت کسهه‌ها در گروهسنی کر از ۴۰ سال (۴۷/۳ هرس بود. بیش‌ترین قراواتی تسبلانت پدران شرکت‌کننده‌ها دیپلم (۶۲/۳درصد) "و بیش ترین فراوانیی تحصیلات مادران شر کت کننده- ها دیپلم (۷۵/۵ درصد) بوده است. بیش‌ترین فراوانی شغل پدران شرکت کننده‌ها دولتی (۴۵/۵ درصد) و بیش‌ترین فراوانی شغل مادران شرکت‌کننده‌ها خانه‌دار (۷۸/۶ درصد) بوده است. جدول ۱. میانگین, انحراف معیار کشیدگی. چولگی. ضریب تحمل و تورم وارپانس متغیرهای فصلنامه علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی, دوره 1۵: شماره ۴ (۶): زهستان 1۴۶۶ ۵۱-۷۹ جدول ۱ نشان می‌دهد. توزیع داده‌ها برای هر یک از متغیرهای پژوهش نرمال است. ارزیابی شاخص‌های مربوط به ضریب تحمل و عامل تورم واریانس نشان داد که بین متغیرها هم خطی وجود ندارد. همچنین ارزش شاخص دوربین واتسون (۱/۶۲۵) حاکی از وجود مفروضه استقلال خطاها است. بررسی نمودار پراکندگی واریانس‌های استاندارد شده‌خطاها نشان دهنده برقراری مفروضه همگنی واریانس در بین داده‌های پژوهش است. بدین ترتیب پیش‌فرض‌های آزمون جدول ۲.ماتریس همبستگی متغیرهای تفکر خلرق.هوش هیجانی, کفایت اجتماعی و جهت- جدول ۲ نشان می‌دهد. همبستگی تفکر خلاق با جهت‌گیری مذهبی بیرونی مثبت و با جهت‌گیری مذهبی درونی منفی (۳-۰/۰۰۱) بود. همبستگی هوش هیجانی و کفایت اجتماعی با جهت‌گیری مذهبی بیرونی مثبت (۳-۰/۰۰۱) و با جهت‌گیری مذهبی درونی منفی و (۳-۰/۰۰۱) بود. همبستگی جهت‌گیری مذهبی بیرونی و درونی منفی (۳-۰/۰۰۱) بود. نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری ... جدول ۳. ضرایب مسیر کل, مستقیم و غیرمستقیم بین متغیرهای پژوهش هوش هیجانی- جهت گیری مذهبی این مسیر با عدد صفر تثبیت شده برابر جدول ۳ در آزمون فرضيه اول» ضرایب مسیرکل انشان داد پیش‌بینی جهت‌گیری مذهبی درونی بر اساس تفکر خلاق, هوش هیجانی و کفایت اجتماعی منفی و معنادار (۳-۰/۰۰۱) است. این ضرایب در مورد جهت گیری مذهبی بیرونی مثبت و معنادار (۳-۰/۰۰۱) است. در آزمون فرضيه دوم» ارزیابی ضرایب مسیر غیرمستقیم نشان داد کفایت اجتماعی می‌تواند رابطه بین تفکر خلاق و جهت‌گیری مذهبی درونی؛ و نیز رابطه بین هوش هیجانی و جهت گیری مذهبی درونی را به صورت منفی و معنادار (۳-۰/۰۰۱) میانجی‌گری کند. همچنین ضریب مسیر غیرمستقیم تفکر خلاق با جهت‌گیری مذهبی بیرونی از طریق میانجی‌گری کفایت اجتماعی مثبت (۳-۰/۰۰۶) و هوش هیجانی با جهت‌گیری مذهبی بیرونی از طریق فصلنامه علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی, دوره ۱۵: شماره ۴ (۶): زهستان :۱۴ ۵۱-۷۹ شکل ۱. الگوی ساختاری پژوهش در تبیین رابطه بین هوش هیجانی. تفکر خلاق, کفایت طبق شکل ۱ مجذور همبستگی‌های چندگانه برای جهت‌گیری مذهبی درونی برابر با ۰/۳۴ و برای کفایت اجتماعی برابر با ۰/۴۴ است. بدین معنا که سه متغیر کفایت اجتماعی, هوش هیجانی و تفکر خلاق ۲۴ درصد از واریانس جهت‌گیری مذهبی درونی ؛ و هوش هیجانی و تفکر خلاق ۴۴ درصد از واریانس کفایت اجتماعی را در دختران دانش‌آموز مقطع شکل ۲. الگوی ساختاری پژوهش در تبیین رابطه بین هوش هیجانی, تفکر خلاق, کفایت طبق شکل ۲ مجذور همبستگی‌های چندگانه برای جهت‌گیری مذهبی بیرونی برابر با ۰/۰۹ است. بدین معنا که سه متغیر کفایت اجتماعی, هوش هیجانی و تفکر خلاق تنها ٩ درصد از واریانس جهت‌گیری مذهبی بیرونی را در دختران دانش‌آموز مقطع پیش‌دانشگاهی تبیین نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری ... هدف پژوهش حاضر تعیین نقش میانجی‌گر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری مذهبی بود. نتایج پژوهش نشان داد تفکر خلاق, هوش هیجانی و کفایت اجتماعی می‌توانند جهت‌گیری مذهبی درونی و بیرونی را به ترتیب به صورت منفی و مثبت پیش‌بینی کنند. این یافته را می‌توان صرفا به دلیل وجود رابطه بین متغیرها با نتایج پژوهش کرمزاده و جاودانی (۱۳۹۵)؛ نعیماوی و همکاران (۱۳۹۴) و سماوی (۲۰۱۳) همسو دانست. بر اساس ادبیات پژوهش انتظار می‌رود وجود تفکر خلاق, هوش هیجانی و کفایت اجتماعی, جهت‌گیری مذهبی درونی را به دنبال داشته باشد اما نتایج این پژوهش,» عکس این رابطه را نشان داد. در تبیین يافته مربوط به جهت‌گیری مذهبی درونی می‌توان به مواردی مانند تمایل نوجوانان به بازسازی باورها و اعتقادات. مسایل فرهنگی و اجتماعی جامعه و تحول جامعه از سنتی به مدرنیسم اشاره کرد. همچنین با توجه به فضای جامعه و روش تربیتی برخی خانواده‌ها که از دختران انتظار دارند بیشتر تابع و پیرو باشند» کمتر فرصت چالش در مسایل مذهبی (که می‌تواند به جهت‌گیری مذهبی درونی بینجامد) فراهم می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به تفکر خلاق, هوش هیجانی و احساس.کفایت اجتماعی, دیدگاه و توجه مذهبی دختران در اثر عوامل فرهنگی تغییر کرده و از میزان جهت‌گیری مذهبی درونی آنان کاسته شده است. در تبیین یافته‌های مرتبط با جهت‌گیری مذهبی بیرونی می‌توان گفت وجود ناهماهنگی و تناقض بین باورهای مطرح شده:و عملکرد افراد جامعه می‌تواند با توجه به وجود تفکر خلاق, هوش هیجانی و کفایت اجتماعی در دختران زمینه‌ساز رشد نگاه ابزاری و هدفمند به مذهب برای آنان باشد. همچنین بر اساس نظريه پادگیری که به تأثیر محیط بیرونی بر رفتار آشکار اشاره دارد». ممکن است نوجوانان برای کسب جمایت اجتماعی, دین را به عنوان یک ابزار سودمه شیم دس و در عملکره مناهبیل خود از افرادی که.الگوی شود قزر زداددانن قلسییه کنند و بدین ترتیب از هوش هیجانی و تفکر خلاق خود در این راستا بهره بگیرند. همچنین» نتایج پژوهش نشان داد تفکر خلاق و هوش هیجانی با میانجی‌گری کفایت اجتماعی می‌توانند جهت‌گیری مذهبی درونی و بیرونی را به ترتیب به صورت منفی و مثبت پیش بینی کنند. این یافته را می‌توان با نتایج پژوهش آمیدوار (۱۳۹۳)؛ کرمزاده و جاودانی (۱۳۹۵)؛ رضایی ملاجق و واحدی کوجنق (۱۳۹۷)؛ مک فرسون و کلی (۲۰۱۱)؛ سماوی (۲۰۱۳)» التمیمی و الخالده (۲۰۱۶)؛ لوویکی و زاجنکوسکی (۲۰۱۷)؛ و سوه (۲۰۱۹) همسو دانست که در پژوهش‌های خود به روابط هوش هیجانی, خلاقیت. کفایت اجتماعی و مذهب فصلنامه علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی, دوره 1۵: شماره ۴ (۶): زهستان 1۴۶۶ ۵۱-۷۹ در تبیین اثرگذاری هوش هیجانی و خلاقیت بر جهت‌گیری مذهبی از طریق کفایت اجتماعی می‌توان ید مولقه‌های کفایت اجتماعی آشاره: کرد مهارت‌های شناختی قامل مهاررق های پردازش و کسب اطلاعات و توانایی تصمیم‌گیری می‌شود. مهارت‌های رفتاری برای شروع و تداوم تعاملات اجتماعی؛ مهارت‌های هیجانی و عاطفی» برای برقراری ارتباط موثر با دیگران» ایجاد و گسترش اعتماد و روابط حمایتی دو جانبه و مدیریت تنش؛ و مهارت‌های انگیزشی شامل ارزشمندی ساختار درونی فرد» دستیابی به سطح خاصی از رشد اخلاقی و احساس اثربخشی و کنترل فرد و در نهایت احساس خودکارآمدی است (فرانکو»ه بجا کاندیاس و سانتوس» ۲۰۱۷). بنابراین توانایی پردازش و تصمیم‌گیری به انتخاب‌گری مناسب در مواجهه با اطلاعات محیطی درباره مذهب می‌انجامد که در مواقع بحرانی با توسل به مذهب به مدیریت تنش و جلب حمایت محیطی منجر می‌شود. التمیمی و الخالده (۲۰۱۶) معتقدند هوش هیجانی یک عامل مهم در تعیین موفقیت فرد در زندگی است و مستقیما کفایت اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خلاقیت نیز از طریق ایجاد زمینه‌های انعطاف پذیری ذهنی و رفتاری در توسعه روابط اجتماعی و رشد سازگاری اجتماعی نقش مهمی دارد (باراتکیوه ۲۰۱۷). بدین ترتیب به نظر می‌رسد گروه نمونه به دلیل قرار داشتن در سنین نوجوانی و اهمیت کسب کفایت اجتماعی برای تأیید شدن از" سوی#دیگران»اخساس/#شایستگی و توانمندی و کاهش تنش‌ها از هوش هیجانی و تفکر خلاق در راستای جهت گیری مذهبی بیرونی استفاده می‌کنند. درجمع‌بندی یافته‌های پژوهش حاضر با توجه به اینکه هوش هیجانی و تفکر خلاق ۴۴ درصد از واریانس کفایت اجتماعی؛ و هوش هیجانی, تفکر خلاق و کفایت اجتماعی ۲۴ درصد واریانس جهت‌گیری مذهبی درونی را تبیین می‌کند. می‌توان گفت افرادی که از کفایت اجتماعی برخوردارند. باورها و نگرش‌های مذهبی خود را بر اساس ظرفیت درونی خود نظیر هوش هیجانی و خلاقیت پایه‌ریزی می‌کنند. بنابراین به نظر می‌رسد هرچه افراد از هوش هیجانی و تفکر خلاق (به عنوان عوامل روانی- اجتماعی) بیشتری برخوردار باشند. بهتر می‌تزاننه با کمک آبی رها حوه را کر جامعه مرح کشت وراجساس, کنات ,ذاشته باشتت. با داشتن کفایت اجتماعی کافی که از هوش هیجانی و خلاقیت نشأت می‌گیرد. جوانان می‌توانند جایگاه و موقعیت اجتماعی خود را در جامعه به ویژه در میان دوستان و همسالانشان حفظ کنند. با توجه به تحول و دگرگونی در اعتقادات مذهبی در جوانان و نظر به اینکه هوش هیجانی و تفکر خلاق قابلیت آموزش و یادگیری دارند می‌توان از یافته‌های پژوهش در جهت ارتقا دینداری درونی بهره گرفت و سلامت روانی جامعه را تامین کرد. نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری ... از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر محدود شدن افراد نمونه به دختران پیش‌دانشگاهی و اجرای پژوهش در مدارس منطقه ۴ شهر تهران است. بنابراین در تعمیم‌پذیری یافته‌ها باید جانب احتیاط رعایت شود. بر این اساس به پژوهشگران آینده پیشنهاد می‌شود در بررسی متغیرهای اثرگذار بر جهت‌گیری مذهبی, تفاوت‌های جنسیتی را نیز در نظر بگیرند. به مسئولان آموزش و پرورش» مدیران و معلمان مدارس پیشنهاد می‌شود کارگاه‌های آموزشی جهت افزایش شناخت و آگاهی دانش‌آموزان از مذهب به عنوان یکی از عوامل تضمین‌کننده سلامت روان» و نیز کارگاه‌های آموزشی با هدف ارتقای خلاقیت. کفایت اجتماعی و هوش در این پژوهش موازین اخلاقی شامل رضایت آگاهانه. حفظ حریم شخصی و رازداری رعایت شد. همچنین شرکت‌کنندگان برای خروج از پژوهش در هر زمان مجاز بودند. از مسئولان محترم آموزش و پرورش منطقه ۴ شهر تهران؛ مدیران و معلمان مدارس و تمامی این مقاله برگرفته از پايان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده اول در رشته مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن با کد ۲۳۸۹۷ است ونویسندگان در.مقاله نقش یکسانی در طراحی. مفهوم‌سازی» روش‌شناسی» گردآوری داده‌ها. تحلیل آماری» پیش‌نویس» ویراستاری و نهایی فصلنامه علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی, دوره ۱۵: شماره ۴ (۶): زهستان :۱۴ ۵۱-۷۹ اثنی عشری, ندا فولادچنگ, محبوبه. و دریاپور الهه. (۱۳۹۶). اثربخشی آموزش خلاقیت با استفاده از لگو بر اعتماد به نفس و توانایی حل مسئله کودکان. فصلنامه پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری» امیدوار» مریم. (۱۳۹۳). بررسی تأثیر آموزش روش‌های خلاقانه بر ارتقا خلاقیت و سازگاری اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی. اولین کنفرانس بین المللی روان‌شناسی و علوم رفتاری» تهران» موسسه پرندین» شیما. (۱۳۸۵). ساخت پرسشنامه کفایت اجتماعی و هنجاریابی آن در نوجوانان شهر تهران. پایان کارشناسی ارشد» رشته روانسنجی» دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی» دانشگاه علامه رضایی ملاجق رسول»» و واحدی کوجنق حسین. (۱۳۹۷). پیش‌بینی کفایت اجتماعی بر اساس هوش هیجانی و سازگاری اجتماعی در دانش‌آموزان پسر متوسطه دوم هشترود. ششمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی» مطالعات اجتماعی و فرهنگ. تهران. [پیوند] سلگی» زهرا و علی پور احمد. (۱۳۹۱). مقایسّههوش اجتمناعی و هوش هیجانی دانشجویان با توجه به شهرایی فراهانی, لیلاا و فرح بخش» کیومرث. (۱۳۹۱). بررسی رابطه, بین هوش معنوی و هوش هیجانی دانش‌آموزان دختر منطقه ۱۵ آموزش و پروزش شهر»تهران.مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های طلوع تکمیلی ترابی» نادره» وکیلی» پریوشی« "وفتاحی اندبیل. اعظم. (۱۳۹۹). رابطه صفات شخصیت و رضایت‌زناشویی بر اساس نقش میانجی گر جهت‌گیری مذهبی. فصلنامه روان‌شناسی عابدی, جمال. (۱۳۷۲). خلاقیت و شیوه‌ای نو در اندازه‌گیری آن. یرش‌های روان‌شناسی, ۳ ۴۶-۵۴ 1[ فتحی آشتیانی» علی» و داستانی» محبوبه. (۱۳۹۵). آزمون‌های روان‌شناختی (ارزشیابی شخصیت و فیروزصمدی, ملیحه.. آقاجانی» طهمورث.. شاطریان» فاطمه» شوقی, بهزاد.» و صادقی» جمال. (۱۳۹۲). ارتباط میان نگرش مذهبی و شایستگی اجتماعی والد- فرزندی با فراشناخت هیجانی (مورد مطالعه: دبیرستان‌های شهر ساوه). جامعه‌شناسی مطالعات نوجوان, ۱۱(۴): ۱۱۰- ۹۵. [پیوند] کرمزاده» مهشید.» و جاودانی» موسی. (۱۳۹۵). بررسی تأثیر جهت گیری مذهبی (درونی- بیرونی) بر میزان خلاقیت دانشجویان پسر علوم دامی دانشگاه آزاق اسلامی یزد. ماهنامه علوم انسانی اسلامی, نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری ... نعیماوی» مجید.. مکتبی غلامحسین.. نقدی‌نسب. لیلا.» توفانی‌زاده» خلیل.. و رحیمی, حمدان. (۱۳۹۴). رابطه هوش هیجانی و خودکارآمدی با نگرش مذهبی دانشجویان پیام نور شهرستان شادگان. تودری: جمشیاه و غلامی: بزشی:(۱۳۸۹):بزرسی رابطه جهت‌گیری ماهبی و التزام عملی با اعتقاذانت اسلامی با سلامت رواق ذانشجویان. ذو فقصلنامداظّمی تخصصی مطلعات اسلام و رو ق‌ناسی, ۷(۴): 5 ون .(2016) .0 ۷۰ ,3/008 +2 .2 ملق 7308 3/060 مک .3 مفاقعلد۵ ۸ :(55)6 ,0140ع۳7 وناع5 ام سم وود ۳۵۷0 عنامصع کیک معط آهاصعص فصد 3۳۵0۵1 .(2016) بش۸ با ,طع۵10 ۸1-۵ 6 بط ب20 ط مرنصنصد ۸1-1 ۶ 63۵۷0۳ کناهزهناه۲ وصه کاآماد آهنضوم5 عطا انس مها عاز وصه ععصععز ۵11 از 5۰ 506 ۵۴ تطهنا عطا صذ نت صفصص30 که اصع0د هس10 ۸ ب.ط۷۵0مصصذ مصه صمنهنام۴۸ .(2018) .2 کل مطدعع0 2200 6۶ بش۸ مفقنا۵کک۸ :15 ,361191011 ۶ بو امه ایک ۲30090160۵٩ امد سمل مهم تمه لمد مان که 5۰ مه الط ماع هه انا هنم /دمنونامط .(2015) ۰ کل مقامصحدطظ [ ]7۵۲۲۵ ,7110۲1۵1۵۲۵ 060۹۰ نک عصنعسا 2 عصمصه کااماک وصملصتط] عتععیی 0 0۳نعناه۸ .(2013) .۸ .۳ ,6 ۲ع0عظ 6 سبط و۷۵0۵ .۸ بفق1 وبظ .8 ,5610676 .5 ,۷380605 .3 ,8816736 وم .۸ ,وقفلناکنامع۸۷ .3 ,کفعلق له .8 مف5و 1270۷ 06 عباه‌زعنام3 عزعصاسا مر /زعستاصا معط عط1 «(2014) مک مف و100 [مصنا] .1557-1567 :5 ونروها ماع روط +عاصه‌انطمطصا ک ۸ که عامصدد 2 دز عام5 6 ن6مطه‌عنا 1ص آهدمنامصه ددع10 .(2016) ماگ عطقم یک باه ,1016 [ملصنآ] :5-94 :(1) 8 بعسکک1 آمنمعمک عصنصند ۵1 اعد منز عطا عصنصنه‌اصحه صز دالفاد عگنزز ۵۶ ۲۵1۵ 156 .(2016) .31 مصفایع 287۷ 6 ول م1013 :(11)6 ,561671665 50010 7۳6 +کاصعونی آممطلک وصنفجد۵ز که ععصعاعصصی آهنمود .(2017) .37 ,50105 6۶ بش۸ ,030061885 ول 3 ر6[8ظ یت .10 .3 ,۳۳3760 غانطا صذ خمعصع نت۸ آممطک مصه ععصعاعمصم0 آهنفمک معصنفصهاد 100 [ملصنز] 1376۰ :8 ,یرووام روط ۵ ۳۳۵۲۵۵۲۹۶ بلمع 20۳ [م م5 م2 1۳۵۵۵ -1/۳ :3/2566 عزکص ۳ /زعص ها .(3989) .ک 30650۵ چگ مظ م60۲9 ,۵1191071 ]٩ روک ]501071 ۲۵ ۵۲ ,70۳۵ .کعلف ی مان اعصند وصه 0ع5ز 0 فصلنامه علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی» دوره ۱۵ شماره ۴ (۶۰)» زمستان ۱۴۰۰ ۵۱-۷۹ 6 عطنسل ععصعاعصصهیم لهنضم5 .(2015) .ط ,تعصنلجه +2 مت 13706 6 ]۹ ۳۵۶/۵۵۵۵ ,710۳۳۵۵۳۵ ,(۳۵) ۲طع ۷ .2 .7 0 مکعتقانه 80055 6 ]٩ ۳۵/۵۵۵۵ / 76۳۳۵۵۹۳۵ مطالدعط وصهه صمنزهنام۸ .(2015) سا ۳۰ ,1016۲ وم نطعص1200م3 .(2019) .ظ .5 ماقاعدلدط ۶ ,3 30300۵ نطع فده[ ۲ بوانانطاهنههد فصد صمناع تمه 1و ۷۳ مصوناهاهه کامزعناه1 ک لصوم ۰ ,67005 280ظ8 لا مناق3/80۵7 .3 ,تنق0قط2ل7 .10 م1160 م۸ مصق0ل 10۲2 0۳6۳۵0۳5 عبامزعنام3 ۶م کاعانم 156 .(2020) 7 ,106۲۵ 6 5 67 دمزع‌ناع3 1065 .(2018) مسط ,۸/8 6۶ و2 ,۷۷۵28 ,۳ ,513 .0 30ات6 و7 وقاش]آ 0 مرازده‌زع م3 ۵۶ وعامط عطا ۵۵ هنک عم لفممنق< ۸ 2از 0 1-4 :9 ,256/0109 1۱ ۳۳۵۵۲۹ ]۵ هل کدوناهصنصم6 13 خصع 11۳ علصنا عط 0۵ +عصمتامصط عصن .(2017) .30 ,فلت مماصعزد7 6 .۳ ,فل1.02 0 0 70۳۵1۱ .ا6زاه8 کنامزعزامج وصه عع 010ص هدنام 806/66 ما5 عبتازدوم مصه 7ز 062 (2011) ۷۷۰ .5 لامک مگ ویک بل 12/13056750 1۵12۵1 ۵۳۵ 26۲۶۵۳۵۱۵ بدمزهناه + فصد ععصعند ۵66۵ اعناگصی عطا 7 06 66066 از م6000 صع .(2019) کل وجععندا ۵۶ .۷ ,لزق 1/300 ,7۳6۷16۷ 1010901۵7 630۳6۵ 700 بطمن2عتاکتصز هعنا ام صه-ه امعم ۸ 306716۲۵1 .(2016) .7 530۵628501۷8 +6 .۸ و56۵ عصطک۷ مش م3ق027/60 1/۷0 4 50001 - ۳۳۵۵۵۵ .کاصع5000 چاننص ۵۶ نمی ههام۸1 عل ۶ 7رد ما 361300 هذ ع 00061606 م5 05 تون۳ک آمع مس ۸ .(2020) 31۰ م2ق11307 [ملصن1] .7 کک 04 ع1ط0انه ۸ صنه‌حطهط حز ععدعع زا[ ع ۳ص دمص ,100 .(2016) با کل ,23783060 8 م۸ 0 ,ت06ل۸ ول 1 ,105۵15 [هدمنامصته انم صمناها7 از فصه دععصزم م1 .(2013) .۳ .5 .8 52۵/1 65 ۹1306 ۵۳۵ ۶و کاصعلنی عطا عصمصه جندم‌زهناه وصه ععصمعز از نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری ... 66۰ ]۳۵۲۵۵۱۵۱ ۲م ک1وش5 ]٩ ,70۳۵ 7۳6 نت 3۵۵0۹ مه 6 ۱۵ ۵۶ ع 00906 لمنممک مصه تاه .(2019) .33 مطناگ -2278 :(8)3 ,(1777۳) ۳9160۲19 و ماو 040 رووام 7 10۵۵ .(2020) 0۰ بل .3 ,62ناق 8۵۵ ج6 و۳ .8 ,10۳[08 و10 .3 ,۹۷73010670 6 صز 10075 لقن0و5 فصه ععدمعنااماصن نمصمنامه 0عنم 0 36660 ۱ اگراک زر آمتخانی اشکست اور تایه نمی‌وه: ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ وه آبسده شوش ین و یواژ یتمه ۷ ۶ ۵ ۳ ۲ ۱ ۳ برای :رسیدنق بهه :خواسته‌هايم حقوق دبک ۷۹ ۶ ۵ ۳ ۲ ۱ ۴ مردم: مرا به‌عتوان فردی بشاش پالوشو تن ۳ ۷۳ ۶ ۵ ۴ ۳ 5 ۱ ۵ دوست دارم عیوب خود را بشناسم و در رقع"*آن ۷ 7 ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۶ سبت به دیگران اخساس مسئولیت نمی کنم. ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ وقتی کسی آشتیامی ام ی کیدبا اخترام مه او نکر ۷۳ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۸ اطرافیانم مرا به‌عنوان فردی دروغ گو می‌شناسند: ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۹ گاهی در توانایی‌های خود بزای موفقیت در زندگی ۰ ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ وقتی از کسی, یا چیزی غضبانی #ستتم شفی ۳ ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۱ تاکنون از منزل یا مدرسه فرار کرده‌ام و یا تصمیم ‏ ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۳ ب خاطر برخی رفتازهایم. سورد استهزژا و مسر ۰ ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۳ وقتی می‌خواهم تصمیم مهمی بگیرم با دیگران ‏ ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۴ وقتی‌که ناراختم» به شادی‌ها و خوشی‌های زندگی‌ام ۰ ۷ ع ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ از ترس اینکه مبادا توی ذوقم بخورد از ایجاد رابطه اگر خودکارم نزد کسی باشد. نمی‌توانم آن را از او وهشی روان‌شعاسی کاریرهی, سور ها اراشماره ۴ رسای 060 نت۵ اکن من جرسی مخگل هه باشود ان را او اسیطایز ۰ ۷ ۴ قبل از استفاده از وسایل دیگران از آن‌ها اجازه ۰ ۷ ۶ اتفاق افتاده است که خود را به مریضی زده‌ام تا ۷ ی تلاش برای موفقیت در دانشگاه بی‌حاصل است. زیرا ۰ ۷ ۶ وقتی با بچه‌ها هستم. فقط در مورد مسائل ۷ ۶ وقتی کار اشتباهی می‌کنم» از دیگران عذرخواهی ‏ ۷۱ ۶ به نظر من برای غلبه بر مشکلات باید گام‌به‌گام پیش رفت. می‌توانم برای معنی دادن به زندگی تا حد امکان تلاش کنم. سعی می‌کنم بدون خیال‌پردازی, واقعیت امور را در نظر بگیرم. هنگامی‌که از دیگران خشمگین می‌شوم. نمی‌توانم با آن‌ها در این مورد وه هه اه اه یه اه اه اه اه اه اه ع جع اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت‌گیری .. هنگام رویارویی با یک موقعیت دشوار» دوست دارم تا حد ممکن در مورد هنگام کار کردن با دیگران بیش‌تر پیرو افکار آن‌ها هستم تا فکر خودم. در چند سال گذشته کمتر کاری را به نتیجه رسانده‌ام. به‌سختی می‌توانم احساسات عمیقم را با دیگران در میان بگذارم. کمک به دیگران, مرا کسل نمی‌کند. به‌خصوص اگر شایستگی آن را داشته دوستانم می‌توانند مسائل خصوصی خودشان را با من در میان بگذارند. هنگام مواجهه با یک مشکل, اولین کاری که انجام می‌دهم دست تمایل دارم با آنچه در اطرافم می‌گذرد روبرو نشوم و از برخورد با آن‌ها روابط صمیمی با دوستانم برای هر دو طرفمان اهمیت دارد. حتی در موقعیت‌های دشوار معمولا برای ادامه کار انگیزه دارم. به کودک گمشده فکر می‌کنم؛ حتی اگر همان موقع جای دیگری کار هنگام تلاش برای حل یک مشکل, راه‌حل‌های ممکن را در نظر می‌آورم؛ و مه هي اه اه اه هه اه اه اه ع وهشی روان‌شعاسی کاریرهی, سور ها اراشماره ۴ رسای 060 نت۵ می‌داق جر شرا یظ زاره وله آراقشم را حقظ کی معمولا انتظار دارم مشکلات به‌خوبی ختم شوند. هرچند گاهی اين‌طور اگر لازم باشد با زیر پا گذاشتن قانون از موقعیتی فرار کنم» این کار را انجام هنگام حل کردن, به‌سختی می‌توانم در مورد انتخاب بهترین راه‌حل ختی‌الامگان کارهایی را به عهده میم رکه الم ت‌بخش انس حتی هنگام آشفتگی, از آن‌چه در من اتفاق ت‌افتد آکام؛ معمولا تغییر ایجاد کردن در زندگی روزانه برایم سخت است. به نظر دیگران من نمی‌توانم احساسات و افکارم را بروز دهم. هنگام روبرو شدن با شرایط دشوار» سعی می‌کنم در مورد راه‌حل‌های فکر می‌کنم به دیگران بیشتر احتیاج دارم تا دیگران به من. در مورد آنچه می‌خواهم در زندگی انجام دهم فکر مشخص و خوبی ندارم. مه مه اه اه اه اه اه اه هه اه اه هچ اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت گیری ... قبل از شروع کازهای جدید: محمولا احسانن می‌کنم شکست خوامم خورد. ‏ ۵ ۴ هنگام بررسی نقاط ضعف و قوتم» باز هم احساس خوبی در مورد خودم 0 ۴ اگر مجبور به ترک وطنم باشم» سازگاری برایم دشوار خواهد بود. به نظر من پایبندی یک شهروند به قانون مهم است. وقتی با مساله خیلی دشواری رو به رو می شوید.معمولا چه می کنید؟ ‏ الف: گریه می کنم, چون فکر نمی کنم بتوانم مساله را حل کنم.. ب: گریه نمی کنم» اما ناراحت می شوم. ج: سعی می کنم راه مناسبی برای حل مسئله پيایم. اگر سرگرم ساختن وسیله ای باشید و ناگهان دریابید. که قطعه مهمی از آن را گم کرده اید. الف: کار را متوقف می کنم. ب: سعی می کنم قطعه گم شده را پیدا کنم و اگر نتوانم آن را پیدا کنم » کار را متوقف می کنم.. ج: قطعه گم شده را پیدا می کنم و اگر نتوانم آن را پیدا کنم به جای آن قطعه دیگری می سازم. وقتی در مکانی عمومی هستید. آیا هرگز سعی می کنید حدس بزنید افرادی که دور از شما ند درباره چه چیزی بحث می کنند؟ ‏ الف: هرگز علاقه مند نیستم حدس بزنم دیگران درباره چه چیزی بحث می کنند. . ب: گاهی دوست دارم حدس بزنم دیگران درباره چه چیزی بحث می کنند. ‏ ج: اغلب از حل مسائل دشوار لذت می برم. با از خل مسائل زار تذل می ریگ بر لقن ارسحل ,مساق حور القات ای برم: ب: گاهی در آنچه گروه انجام می دهد شرکت می کنم. ج: در آنچه گروه انجام می اگر عضو گروهی باشید که باید مسئله ای را با همکاری حل کنند. چه می کنید؟ الف: خودم کاری نمی کنم و می گذارم دیگر اعضای گروه مسئله را حل کنند. ب: گاهی در آنچه گروه انجام می دهد شرکت می کنم. ج: در آنچه گروه انجام می وقتی با مسئله تازه ای روبه رو می شوید. معمولا چه می کنید؟ الف: از فرد دیگری می خواهم آن را برایم حل کند. ب: سعی می کتم با کمک فردی دیگر آن را حل کنم. ‏ ج: سعی می کنم اطلاعات بیشتری به دست آورم تا بتوانم اگر درگیر حل یک مسئله یا مشکل ریاضی باشید. چه می کنید؟ ‏ الف: از معلم یا شخص وهشی روان‌شعاسی کاریرهی, سور ها اراشماره ۴ رسای 060 نت۵ دیگری می خواهم به من کمک کند. آب: یک کتاب ریاضی مربوط به مسئله را می خوانم. وقتی در گروهی برای حل مسئله در یک گروه کار می کنید. اعضای گروه چگونه از نظرات می کنند؟ آلقت«به ندرت از نظرات مبتگزانه من آستقبال می کنند. ب: گاهی از می کنند. ‏ ج: اغلب از نظرات مبتکرانه من استقبال می کنند. وقتی با مشکل غیر عادی مواجه می شوید. معمولا آن را چگونه رفع می کنید؟ الف: اغلب از فرد دیگری کمک می گیرم. ب: قبل از آن که از فرد دیگری کمک می کنم تا خودم آن را حل کنم. ج: مدتی بسیار طولانی تلاش می کنم تا خودم آن آیا به نظر دیگران ۰ شما سوّالات مشکلی طرح می کنید؟ الف: خیر » این طور فکر نمی کنم. ‏ ب: گاهی این طور فکر می کنم. ‏ ج: اغلب این طور آیا سمولا دوست دازید یه کازهای قازهدست بزئید؟ ‏ الف: معمولا به" کارهای تازه,دست نمی زنم. ب: گاهی به کارهای تازه دست می زنم. ج: اغلب به کارهای تازه دست می زنم. وقتی با مسئله پیچیده ای رو به رو می شوید چه می کنید؟ . الف: سعی می کنم خودرا ب: ممکن است زمان کوتاهی برای حل آن تلاش کنم. ج: زمانی بسیار طولانی برای آیا از تجارب تازه لذت می برید؟ الف: از تجارب تازه لذت می برم. ب: گاهی از تجارب وقتی در موقعیتی قرار می گیرید که از عهده آن بر نمی آیید. چقدر به دیگران متوسل می شوید؟ الف: اغلب به دیگران متوسل می شوم. ب: گاهی به دیگران متوسل می شوم. به آنچه مستقلا انجام می دهید چقدر اطمینان دارید؟ الف: به آنچه خودم مستقلا انجام می دهم. اطمینان زیادی ندارم.. . ب:ابه آنچه خودم مستقلا انجام می دهم » تا حدودی اطمینان دارم. ‏ ج: به آنچه خودم مستقلا انجام می دهم .اطمینان زیادی دارم. آیا از انجام دادن آزمایش های علمی لذت می برید؟ الف: از انجام دادن آزمایش لذت نمی برم. ب: از انجام دادن آزمایش تا حدودی لذت می برم. آیا هرگز در رویا فرو رفته اید؟ ‏ الف: خیر من در رویا فرو نمی روم. ب: اگر وقت داشته فرو می روم ج: اغلب اگر وقت داشته باشم » در رویا فرو می روم. الف: معمولا اشکال دارم. ‏ آب: گاهی اشکال دارم. ‏ ج: اغلب مطالبم را به خوبی بیان می اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت گیری ... بیان شما تاچه اندازه خوب است؟ ‏ الف: مطالبم را به خوبی بیان نمی کنم. ‏ آب: گاهی می کنم. ج: اغلب مطالبم را به خوبی بیان می کنم نوشتن شما تاچه اندازه خوب است؟ الف: در نوشتن نظراتم» اشکال دارم. ب: شاید اگر عده ای از افراد به نحوی غیر منتظره از شما بخواهند بیش از پنج دقیقه درباره موضوعی صحبت کنید. تا چه اندازه از عهده این کار برخواهید آمد؟ الف: از عهده اش بر نخواهم آمد. زیرا برای آن آمادگی ندارم. ب: نهایت سعی خود را خواهم کرد تا از عهده آن برای توصیف یک مطلب يا موضوع فبا چه سهولتی به کلمات دست پیدا می کنید؟ لگ ولا برایم این کار مقواز آستم, بگاهی آق کاربرایه سای اس الب این آیا به شغلی علاقه دارید که مستلزم فراهم ساختن اذ مساق سیب شمه ی این طلاقه ره باه وواغلت این کاز برایم اسان است: برای بیان یک انا یشه با چه سهولتی به: کلسات مترااف,هست,پیذا می؛کثین؟ الف: معمولا این کار برایم آسان است . ب: گاهیی,این,کار بزایم آیشان است. ج: اغلب این اگر به ناچاز در مسابقه ای شرکت کنید که دان با لا اسان کلمه‌های بسیاری را که با خرف "اج" شروع می شوند بیان نماییظا تا جهالندازه از غهدم نارای آیید؟ الف: ب: تا اندازه ای از عهده اين کار بر می آیم.. ج: در حد خیلی زیادی از عهده این کار بر اگر از شما خواسته شود در مسابقه ای شرکت کنید که.ذر آن باید اسامی متعلق به یک طبقه معین از اشیا و امور . مانند غذاها یا گیاهان را نام ببرید. تا چه اندازه از عهده این کار برمی آیید؟ الف: چندان از عهده این کار بر نمی آیم: اندازه ای از عهده این کاز بر می آیم. ج: در حد خیلی زیادی از عهده این کار بر چند جمله می توانید بنویسید که همه آنها پا کلمه " همه" شروع شود؟ ‏ الف: می توانم ب: می توانم تعدادی جمله را بنویسم. ج: می توانم تعداد زیادی جمله بنویسم. آیا می توانید غیر از کاربرد معمولی اشیا . موارد استفاده ممکن دیگری را نیز برای آنها پیدا کنید؟ آلقت: این کار برایم خیلی خشوار است. ‏ نیسای بتواتم چتد مور استفاده یگ پیدا کنم. ‏ ج: می توانم موارد استفاده بسیاری پیدا کنم. الف: این کار برایم دشوار است؟ ‏ ب: می توانم چند داستان بنویسم. ج: می توانم کدام یک از موارد زیر برایتان آسان ترین است؟ ‏ الف: حفظ یک شعر ده بیتی. ‏ آب: تفسیر یک شعر ده بیتی. ج: سرودن یک شعر ده بیتی. وهشی روان‌شعاسی کاریرهی, سور ها اراشماره ۴ رسای 060 نت۵ اگر از شما خواسته شود تا درباره جامعه خود مقاله ای برای روزنامه بنویسید. ترجیح می دهید کدام یک از اقدامات زیر را انجام دهید؟ الف: آنچه را که پیش ازآن درباره جامعه هام نوشته ام . خلاصه می کنم. آب: برآنچه که پی اطلاعات دیگری می افزایم. ج: پس از مطالعه مطالبی که پیش از آن درباره جامعه ام نوشته شده است. به نوشتن مقاله خود اقدام می می کنم. ین الانتا را می+بریت؟: االفد ان مطالعه کتایهانی معروقالات«می ,بزم: ب: از ارزیابی کتابهای معروف لذت می برم. ‏ ج: از نوشتن کتابهای خودم لذت می برم. آیا در طراحی اسباب بازیهای جدید برای کودکان » موفق خواهید بود؟ الف: چندان موفق نخواهم بود. ب: شاید بتوانم چند طرح را ارائه کنم. ‏ ج: می توانم اگر به جای معلم به کلاس کودکستانی بروید و طرح درس نداشته باشید. تا چه اندازه از الف: شکست خواهم خورد. ‏ ب: مشکل خواهم داشت. ‏ ج: موفق خواهم شد. نوشتن مترادف های بسیار برای کلمه " سریع" چقدر برایتان آسان است؟ سایق کار ترایم خیلی کشوار آسه.. ‏ سایق کار نا نارای برایم هو یه جر فرض کنیم همه راه های معمولی برای گرم کردن غذا راأ؛از دست,داده ایم. در این صورت تهیه فهرستی طولانی از راه های دیگر برای گرم کردن غذا چقدر برایتان آسان است؟ اگز ناچار یه:ایراه نیتخبرانی باشید: 5 جمانی او ده آن بر میگ ای به طوز کامل اگر با گروهی از دوستانتان باشید و آنان از شما بخواهند درباره مطلب یا موضوعی که در آن تجربه دارید. یک ساعت صحبت کنید. در این موقعیت چکار می کنید؟ الف: سعی می کنم از صحبت کردن درباره آن» خودذاری کنم: ب: می توانم فکر کنم و مطالبی بگویم. ج: می توانم مدت طولانی درباره آن صحبت کنم. آیا به شغلی علاقه مند هستید که مستلرم پبرهمي‌ک رک کامان] گسوقایل شنوند‌کان باشد؟ الق« حلاقه مت لسن اب تاحتاوذوی علاکه مغن‌هست ,لمعلاقه هد هتم وقتی ناچار باشید با فردی که زبان فارسی را خوب بلد نیست. ارتباط برقرار کنید. یافتن راه های ساده تر برای بیان مطلب خود به فارسی ۰ تاچه اندازه برایتان آسان است؟ الف: بکاهی .این کاربرایم اسان است: ‏ وغل این کارابرايم اسان است, چقدر از ساختن چیزهای جدید لذت می برید؟ الف: معمولا از ساختن چیزهای جدید لذت می برم. ب: گاهی از ساختن چیزهای جدید لذت می برم. ج: اغلب از ساختن چیزهای با افرادی که به سختی متقاعد می شوند, چگونه برخورد می کنید؟ ‏ الف: دریافتن دلایل اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت گیری ... ب: سعی می کنم برای متقاعد کردن آنها دلایل مختلف بیابم. ج: برای متقاعد کردن وقتی می خواهید کار پیچیده ای را انجام دهید , معمولا کدام روش را بر می گزینید؟ الف: روشی واحد بیابم. ب: شاید بتوانم چند روش بیابم. ج: می توانم روش‌های چه نوع کاری را بیشتر دوست دارید؟ الف: کاری که تقریبا همه مراحل آن از پیش مشخص و معین شده باشد. ب: کاری که بخشی از آن مشخص شده و بخشی از آن نیازمند به ابتکار ابا توص قلایل ,رفتار پیجیدهمافد.رقبار یکت کوک ینار برای بشما حشوار سیگ الق توضیح رفتار پیچیده برای من خیلی دشوار است. ‏ ب: می توانم توضیحات کلی ارائه دهم. گر به: یک گردهمایی دعوت شوید: تا مسائل جاسته خود ار منورد بخت قرار دهید: آتهید ری ,طولانی از مساتل آن جقتر بزاتان ,وا اسق ال ی کشواژ اس بت تا حدی دشوار است. ‏ ج: چندان هم دشوار نیست. اگر از شما دعوت شود تا جهت دریافت کمک مالی به انجمن شهر بروید و پیشنهادهایی ارائه دهید » تا چه اندازه از عهده این کار بر می آیید؟ الف: ارائه پیشنهادهایی فراتر از آنچه شورای شهر قبلا در نظر گرفته است » برایم دشواز,است: ب:امی توانم تعداد اندکی پيشنها فراتر از آنسهقبلا شوهای شهرسدا‌نظر گرفته است: ارائه ج: می توان پیشنهادهای زیادی فراتر.از آنچه,قبلا شورای شهر در نظر گرفته است. ارائه آیا می توانید به یک معلم کلاس اول کمک کنید تا راه های گوناگون بسیاری برای آموزش اعداد بیابید: به طوری که دانش آموزان به فراگیری اعدان علاقه‌مند شوند؟ ‏ آلف: خیر نمی ب: شاید بتوانم چند راه معدود ارائه دهم. ج: بله می توانم راه های گوناگون بسیار کمک فکری به مدرسه برای ایجاد امکانات ورزشی و سرگرمی, چقدر برای شما آسان است؟ الف: خیلی دشوار است. ‏ ب: می توانم راه های معدود ارائه دهم.» ‏ ج؛ بله می توانم راههای وقتی حادثه غیر عادلانه برای شما رخ دهد آیا سعی می کنید به عوامل مختلفی که احتمالا جر آق اه دام این بی رید وی هی کوب کامی ای می کم وقتی حادثه عجیبی رخ می دهد معمولا چه می کنید؟ الف: به آن توجه نمی کنم. ب: به جستجوی برخی علل اصلی آن می پردازم. ‏ ج: به جستجوی همه علل ممکن می پردازم. وقتی به چیزی علاقه مند می شوید. چقدر به جزئیات آن توجه می کنید؟ الف : زیاد به جزئیات توجه نمی کنم. ب: به جزئیات کلی آن توجه می کنم. ‏ ج: به همه وقتی به یک آواز گوش می کنید. چقدر به محتوای آن توجه می کنید؟ الف: هرگز توجه نمی کنم. ‏ ب: گاهی توجه می کنم. ج: خیلی توجه می کنم. وهشی روان‌شعاسی کاریرهی, سور ها اراشماره ۴ رسای 060 نت۵ وقتی به یک اثر هنری نگاه می کنید. آیا به آنچه هنرمند سعی دارد بگوید . توجه می کنید؟ الف: من به آنچه هنرمند سعی دارد بگوید. نمی اندیشم. ب: گاهی اوقات به آنچه که هنرمند سعی دارد بگوید.می اندیشم. ‏ ج: اغلب به آنچه که هنرمند سعی دارد بگوید . می وقتی یک نمایش بدون کلام (پانتومیم) تماشا می کنید؛ چه واکنشی نشان می دهید؟ الف: فقط برای لذت بردن تماشا می کنم. ‏ ب: آن را تماشا می کنم و سعی می کنم پیام ج: آن را تماشا می کنم و سعی می کنم همه پیام های آن را درک کنم. پسن از تماشای قیلم که.شما ,را تخت تأثیر قرارادافه است» معمولا چچه.می کنید؟ الف: به کار بعدی خود می پردازم. ‏ ب: شاید درباره یک جنبه از فیلم؛ با دیگران صحبت کنم. ‏ ج: درباره جنبه های فیلم فکر می کنم و درباره آنها با دیگران » صحبت می کنم. وقتی نامه ای می نویسید . معمولا چه مطالبی در آن می گنجانید؟ ‏ الف: درباره مطلب می نویسم که دیگران به دانستن آن نیازمندند. ‏ ب: درباره مهمترین حوادث می نویسم. وقتی کتابی می خوانید. آیا آنچه را که می خوانید در ذهن خود مجسم می کنید؟ الف: آن چه را می خوانم در ذهن خود مجسم نمی کنم. ب: آنچه را می خوانم گاهی در ج: همه آنچه را که می خوانم » مجسم می کنم. در آنچه انجام می دهید. از چه مقدار پیچیدگی لذت می برید؟ ‏ الف: از انجام دادن امور ساقه و سر راست لذت می:برم.. آب: ان‌اکام دق آموز تا حدیی بکده لذتامی برم. ج: از انجام دادن امور بسیار پیچیده لذت می برم. الف:به ندرت به جزئیات:می ‏ پردازی مره جات کاخ اغلب به فکر می‌کنم تنها در هنگام غم‌ها و ناراختی‌هاست که نماز و دعا به من بیش- ۱ هدف از طاعات مذهبی تأمین یک زندگی شاد و آرام است. ۱ برای من داشتن یک زندگی اخلاقی مهم‌تر از اعتقادات مذهبی است. ۱ براقن شکل دادن به روابط اجعماعی است: که آماکن مذهیی مهم آست: ۱ اگرچه من فردی مذهبی‌ام؛ اما فکر می‌کنم چیزهای مهم‌تری نیز در زندگی‌ام ۱ گاهی لازم می‌دانم به‌منظور به حمایت اجتماعی و منافع اقتصادی اعتقادات ۱ مدق اضلی هغا ونیایشن: مسته‌یایی یه حمایت و آرانئن آست: ۱ اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت گیری ... دین همان کاری را می‌کند که عضویت من در گروه دوستان و آشنایان می‌کند. یعنی کمک می‌کند که زندگی‌ام را متعادل و پایدار نگه دارم. تلاش زیادی می‌کنم که دین را در تمام اعمال و رفتار زندگی‌ام وارد کنم. دین خاصه از این لحاظ مهم است که به بسیاری از سوالات من در خصوص برای من مهم است که اوقاتی از وقت خود را صرف تأمل و تفکر در مورد مذهب یکی از دلایل اینکه به مراسم و آیین‌های مذهبی می‌روم این است که چنین حضوری به استحکام روابط اجتماعی و شهرت من در اجتماع کمک می‌کند. اگرچه من فردی مذهبی‌ام, اما اجازه نمی‌دهم که ملاحظات مذهبی در امور من عمدتا به این دلیل نماز می‌خوانم که به من آموزش داده‌اند تا اعمال را به‌جا من عمدتا به این دلیل به اماکن مذهبی می‌روم که در چنین اماکنی از ملاقات اعتقادات مذهبی من پشتوانه واقعی دیدگاه کلی؛من به زندگی هستند. نماز و دعاهایی که به‌تنهایی می‌خوانم به همان اندازه‌ای که آن‌ها.را در جمع الف- بیش از یکبار در هفته آب-حدودا هفته ای یکبار ‏ " ج- کمتر از یکبار اگر قرار باشد که در مسجد به یکی از گروه های زیر ملحق شوم ترجیح می ۱ به گروهی که مشغول خواندن قرآن هستند ملحق شوم. ۲- به گروهی که فعالیت های اجتماعی انجام می دهند ملحق شوم که الف - ترجیح می دهم که به گروه اول ملحق شوم. ب - احتمالا گروه اول را ترجیح خواهم داد. ج - احتمالا گروه دوم را ترجیح خواهم داد. اد - ترجیح وهشی روان‌شعاسی کاریرهی, سور ها اراشماره ۴ رسای 060 نت۵	هدف: هدف پژوهش، تعیین نقش میانجیگر کفایت اجتماعی در رابطه بین تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت گیری مذهبی بود. روش: روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری دختران دانش آموز پیش دانشگاهی منطقه 4 تهران در سال تحصیلی 95-1394 به تعداد 1187 نفر بود. طبق نظر کلاین (2016) و با توجه به احتمال افت، 240 نفر به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. بنابراین از بین 10 دبیرستان دولتی منطقه 4 تهران، دبیرستان های آبسال، صدیقه رودباری، امام محمدباقر و بنت الهدی صدر و سپس از هر دبیرستان 2 کلاس از 2 رشته علوم تجربی و ریاضی به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه های کفایت اجتماعی پرندین (1385)، تفکر خلاق عابدی (1363)، هوش هیجانی بار- ان (1980) و جهت گیری مذهبی آلپورت و راس (1967) بود. پس از حذف 20 پرسشنامه ناقص، داده های 220 نفر با استفاده از تحلیل مسیر تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد تفکر خلاق، هوش هیجانی و کفایت اجتماعی می توانند جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی را به ترتیب به صورت منفی و مثبت (001/0=P) پیش بینی کنند. ضریب مسیر غیر مستقیم تفکر خلاق و هوش هیجانی با جهت گیری مذهبی درونی به صورت منفی (104/0- =β،001/0=P) و (226/0- =β،001/0=P) و با جهت گیری مذهبی بیرونی به صورت مثبت (054/0=β،006/0=P) و (117/0=β،006/0=P) از طریق میانجی گری کفایت اجتماعی معنادار است. نتیجه گیری: با پرورش و تقویت متغیرهای مستقل پژوهش، می توان دانش آموزان را به سوی جهت گیری مذهبی درونی سوق داد.
23,677	513586	72005ن م1۵03 عصملهص.و۳م صهزد20 عامع نا که صز ۵ عز پوونده عنطا ۶و ععمم‌ام 156 ععانل لهصنصمدو۳م مط فصه خععزذاه و هاصعصعاصهی فصه صمناسعصی «مزدکع0055 عطا 37و50 عنطا صذ رکتظ1 . قصصهی عکسامک0 م م۳ ما عصناجمععد +ععممه 0 امه ۷۵8 کادعصعاه مععمنلمزما عصلفه ممم صعنوع2 هصنم‌مقص ۵۶ ۵۵ 1 6۳ ۵ که کنولقصه هه ووه عطا که کالدیم۲ 156 +حمفصحصع‌تع کنطا 0۵ 05۶60 6 عع 13262 20520 ۵۶ کارا 65 فص عع0د ۳۵۳۵ کععصعاصعد 0عع مد ,506366 عطا ۵۲ صمناصعاصذ عنهنصصصی عصخعففعصی مصصناساعصی کنطا صز 1۳۵۳ ۶ ۵۲۵۵ عنصقصرل عطا م56 ب,لاعتنلق م۵ ۵ط صف کععزطاه تقاصعصعاصصهی ع 05 از صنقاصته ما عاطهانه عز حلعومحصمه عنطا ۶و ۳۵۵۳ ۶۵۳۵ عطا عصنصنصعاعل0 [۵ 13۳0۳06۲۹0 عطا صز اصعطتاعصم 0معناه نم عطا خقطا اعد عطا ۵ عل ,۵ص تعطاه 8 مطز ام۳م 0صع7نع کز ,تمصع عنطا گم کعامتمصخم عطا ۵۳0 05860 ,[ع۷ع1 6 20۲ عز عم صمناه‌عنلم م۵ عصفامصه,وحم عطا ,کعاقامص عنا ها 30۳005 1 136 .0۳06065 6۳2160 0336-860 هز م0۳00 کز خبط ماصعصع 00 ۶ کلآباد۳ ۶و 2006273066 ع۵ظا ۵۶ ععنشی عط عصنصعاعل ما کذ وود کنطا که لاناک 100۳۵۵۳ ۵ 00ه 0۳0655 72005ن1ه 1۵01 عصفلامص وحم صهزم2 صز ععطانل لعصنص 0۳000 1 عط] 1۵7 0006 کز دعنط۳ و ماهعهناطاه -صمط ۵۳ وممعناداه کن از حعطاعطای عصنصعاع0 1 660 تق سس عطا نله کقطا مسعتصعط عص عناعنعصنا ۵ عز صمتاه‌منله 101" 7( )لماع ۵۵-۲02" چ کدی فصه عسطتضهای ععصعاهی عطا ۶و :هد داعم ۵۶ بوازدصت۲ ۳۵۳۵0۹۱ ,قمع کعنکندعهن] می‌ناعناعهناآ ۶و و6 250 1۰ :3/2520 ۵1 نزمه نت ۳۵۳۵0۹۵ باصعصاق0ع1 کعناکادع ۲ ,کعناکنسع 1 ۵۶ 2۳168507 عامن م۸ 2.۰ * -م-نلق ۷ ,4ط6 30602 کعنودک صمناقماعصق1۳ وصهه ععناعندوهناآ مکناعنسعنآ که +مدوع2۳ ععصماندکع۸ .3 ۸26۵" ۵1 1۵۳ 0ع نوم ه کز خقطا عنه تسا و ماع از دز 1۳۵ :56 6 بط 1۳60عل دمنامصمکصذ عطا ۵1 احقم ,دقع ۳0 صمناهعناه نم 10 مصمتاتصاعصی ک513 ۵0 مدز ۲۳۵ عاهانانه؟ ما حاصهعد دم عطا هنز ععهام اعا عطا دععلها لدع 0و 408 0۳۶۲۳۵۳ 00556505 که ناه نمزم عطا رون عنطا ص +ععصعنفحه عطا 1و [۸۵ ۳۵0۳ ۵۳ 0ع028 معصتصعه عز ععمتعصها معنع2 ح ععزداه و حقاصعصعاصصی 6 رز 65 ق00۳0 دمص ۵۶ جاعندی ج ۳6۹0160 عبط کاعنحعصنا ,20۳۶ ۵ متا [ ۳0۵ 10۳۰ 067 205 ۵۶ ععصها دمص عط ۵ معط مستتصتاصی ج ۵۲ 10۳ مقلطه1 00ه 776020610 کععکل بط 0عع 0ص ,(06ج) متفصصدجی عکسمک10 عطا جز کعنا لفط مطعق 00۳0 لقدمنا گام نع م0010 ۵ دز ,(2008) عنتصععل 2/0 دز تمصع عنطا حاعدام ۸7 +کعطق م0 تفص او ستصناصی عطا ۵1 0016 65 لهتساد عطا محعفنعصی معله از ,کعطع م۳ صصه آقدمناص؟ که سح حصتاصی عط۲ 8 0۳0 8671۵0 عادعناد هدز ال وود کمصعععجم عط1 کته ععهتع 132 ۵۶ 40 ۵ صاعع5 فصهه تمصع عک0 3 لق م۳0 ۵۳ معط صمناهعنله م10 جذ کاصعتطناعدی عطا 1۵۶ 60ملله کز اصعصع تمه مد اقطا اج عطا ص000 -1 8 8۳675120 عط نامه از کعمل ببومط ,تقفصصدجی عکسسمک لقدم ۳ عا عصنصعاعل تفصصوحی عکسامعن ما۳ اه کعامتمصم عطا هف 110 -2 6 ۶٩ ود نصصنزع6 عط) اه صعز26 صز کاصعتناعصی 0ععنلع نم عصمافص وحم که 0۳۵۵۶ صنقص حزعطی هن عطقنل مصتصومصممم که ععص‌هع مه عطا هه ععتهل 6۷6۶۲5 186 ۵1 056 کز بون5 اصعکعم عطا ۵۶ 1۳006 هنعط ۵عط 1 کز قمع کنطا صز ععهاعم1 ۶و جمتعتساعصم 156 مکنعنعصنا دمص صز ,360۳69613100۵ ,10167067900 «رقاع 10 متام هنز عصم0ل0 عط ما فمعلفعصی 0 ع6 02 2 کقط ,تفع کنط1 یکعصه مزع مامدو 2 فص عنا هار5 1/00 عنادنداعصن1 هه ۵۶ صمنانعوم عطا ,کتظ1 کاصعتناعدم ۵۶ +علجه عطا عهنصصحعاعل ۲و 5 اتاط ,51۳0۳6 5016066 136 صز 0۳60660 امه کل ععتهل عطا حز 016060۳ 408 ۶0021 کاز ,۳۵60 کز کز طعنطم صذ م1 عطا ۵۵ فععقط فعصنصحععل 6166015 056200 ۵36۶ ۵ 8صنومععه فصه ,رصم عناعنداعصن) عامت اعد ,136۳610۳6 .10۷615 هدنام ۳60۳6 0صه هدعم عاصذ که کحعع1 ۶و چط‌حعنط 1۳6 کامع0۳ ۳۵ ,۷6۲ 200 مخعزطه ماع‌زطناد هم دعنموعای معط که 0 معط ۳106 عا ۵۶ ۰۳۵۵۳ ۷۵۳۵ عطا عصنصعاعل وولع نع معاق نوم 200 ,06ع 06 متصاعه 3 10۷68 ۳0۳۵۶۵۵00۵ فصه قداص ۵۶ صمنا ۵00 هصنم‌صقصه 1۳5۵ 66 ۵۶ غلبم عطا عوهت 0610۵0 عز 206 دز کعاقامص) عنا اه 300305 عامتصمم 156 ونلنطاهاد آهدم 2 فصه خععاهذ صتنقمصمل موان‌نصمز که کعام تم 6 ۵۶ صاصق عطا صز مد عو دمم عم که ععصعداصنهه عط) کع6 06 بوانفندمز او 3 200 آه دم ۲عاصز ۵1 عاصعاصی عطا که 1۵۳9۵0 عطا که ععصعنوه5 هصنقص0ل ۶و عاممصمم عط ما وصنلمم۸ 106 عنامع دمص عطا ۵۳ کل[ع 16۷ ۵ص 16706750521 عطا که حعطاه طعقع ۵ عدماع خعطا کاصعصعله عناعنعهنا وناز عطا اه تعطاه اعد ۵ اصعهزاد 0عمصقص 06 معله لامک ک[ع16 160۳650120 ,5130116 لقدم200 ۶ عامنفصنخم عطا ما ههام۸ بلع 10 عنا هار5 100 61 067500۵1 ۳عاصز عطا که ۳ا۵0ط مکناعنعا معط عصدد عطا عبط خقطا کاصعصتعدی صمناژد0م عصد5 عط که #ععهام 06 فلمطد ,[ع16 [هدمناهاصعی م۳ عطا که مه 6 کعامصفنه عطا فصد #مطاعص نا ونم سه-عنامنس‌ععل چ ۵۳ 0عع0۵ کز وه کنط1 عنطا ۵۶ ع5وم‌جام صنقصه 156 .ععاصصد5 #ععنافی نما صعزوع2 ولمم ۳۵۵ صععلها ۳۵960 00 دعنله م۲۵ صعزدجعم ولمم اه کعععو۳م عطا صتقاصهته ما دز ند 6 ]30767367 که لباک کام‌عع 00 جز ۵1366 امد کعمل تفصصه‌جع کنطا ععصزک ۳6۰ 6 ,136۳۵10۳6 .0۳0065 002160 0ع-26 هنز مکععومم عنطا ناه ما عاعع5 [1ز 0۳085 عصنصنقاصی کع ص562 ۶و کاصعصعاه عناعنعصنا عطا عصنم‌معص ۵۶ 6۵۵ ۲013165 1216 057 0ص صز 066۵0 عم که کاصعناعهی مععنلی م۵ صع 8۳6۳51 65 ۳۵1۵6 عانصنگصذ وصه کصمنتعوم آهصن وصه لوغ ,ص560 ملعنانصز عاام5 20 10۱0۳ زازدهاد لقدمتصت؟ وصه بععاصذ حنقصمل موان‌ندمز گم کعامتخصخم عمط عطا مد 8 8675120 که طلعباه کاصعتستاعدمی متفه صز خقطا عامنوصز عالده عط1 ۷27105 ,506266۲ عط] ۶و صمناصعاصذ عخاهنصحصصی عطا عصعلنعصی مصصناهعنله م10 667 هه کطمتا‌تساعدی «مزکدع055م ص 00569507 عط که حاعناد کامعصعلام 0 عط۳ ۲ عسنصنصاعل ۵۶ #مطاعص عنصحصیل عطا که ,اعنناهنم۵ 6 صف عزداه ۶ عم عنطا نامه ما #مطاعص خصعنناه وصه عاطهانده ه عذ حعهم مه کنطا ۵۶ 0۳۵۵۲ 1 0ع2نلم م۵ ۵طا اقطا اج عطا ما عل مفصقط +عطاه عط 0 دنله م10 کل ,۳33۵۲ع عنطا ۵۲ فاصم عطا ۵۳ 60کط ,اع16۷ لقدم عم عاصز عطا صذ و 0۳0655 00ادمنله م۵ عطا مک ,کعاقامصع عنا ها رد م دمص هصنعاهه ص چاخمم 6 0۳0۲6065 296-86672160 هز 0ع 00و کز خبط ماصعصع 0ص ۵۴ خلیم۲ ۳6 301 66 136 ۶٩ عقتف ۵6 ع6۳0اعل ما کز بو کنطا ۶و الوم اصقا 6 مصز 1051 ۵ 200 ۶5عع0۳0 122005 م۲۵ عصماقص.محم صعنو ۶6 صذ کعطنل لمصنصمصوحم عطا او 8 7 ع0۳ل کل لفط وومد‌عنا اه -صمد ۵۳ ومامعنااه عز از تعطاعطای عصتصصعععل عطا صز کاصعصع1ه عناعندعصنا ۵۳ صمنا وم عط اقطا 0عمطاد معله الوم 1656 20506 صز ۵ععمدسه ععه وعطا رم عطا فصه ۳06 که دلاعع1 آمعنطتعنط ۵۶ کعره1 00۳۵۳ ندز ۶ه کمامتخصخم ععحطا عطا عصناعامنی وط عصمل عز صمناهعنله م10 36۲۹۵0 ]56۷۵۲۵1 یز 260 لهصه ۷۵5 طلعنطان ووناندهاد نمدمناوص؟ مصه نامز کز 200۳0۵ کنطا خقطا 1۵۵۵ ۳۵۶ از 306 که کصعنصقطعص عطا عصناد‌هناده از بط 5 ۵03۵122100 عصماقص ,و0۳ ۵۶ ۵۳۵6۳ ۵۳۵ عطا وصتصنصحععل هنز عاع مدمه عطا 0۲ ص066 ۵۲ علجایم۲ عطا 20۲ کز صمناهعنلم نم عصفافصه. محم کقطا ف۵صه 5 \| م2 ممسم ۶ همه موممووسط موم 7 و و او عطا عصناهامز بط «صمنازدوم لمصنهنده عاز هز موم عز خمصعناعصی 0عمناه 1۳01 0 200 فععاحقص صعزوع2 +عطاه هز ۳06 ۶و کعامتمصمم عطا عصنصنصه ۳ 0 107 50069 صوز3 هز ۹۶۵۳ ۸0۲ 2005 3 مصقلهطاع مصسزطه1 83-6۰ .37695 با ز نت7 1۳۵۵ ملاع م12 ,کفاعنداع هن ها ص52 تصعحطع 1 0965و 10 71700 1٩ رووام‌ور7 .2013 .36 مصقلهطاع مصزطه 1 -65 :(49) 10027 کتیآ /11محمل۸ علناعنتاعهنآ) کله ۲76۲5 ۵ کعاعه م۸ ۳۵۵10۵1 یز ۳۳۹8100 عنصق و۹ .2005 با ,3/06 ک کل ,11680610 1001021122110 ۳۵86ط۳ 310 انا مگ 2018۰ 36۰ متصه 500 ۶ مش رطف (0) ۳1 10010211221100 نامگ .2018 .30 مفنصه‌ 5۳۵ ک پیش ,تفگ 39 00۵۵10 ۲۸۵٩ ۵۵۵ ]00 ,۸۳۵ که کع و۳ ۰ص تامصصکم ۸ 0 :01070 115۰و ۵۲ ۲۵۵۲ 31506 هس ۸ 2015 ۰ظ ععزعگ [6۵ع113607 کاز عک ا مدع م۸ اما صدند2 حه جمزدعب0 5 2019۰ ۳۰ ,1/0620 1 ,71905165 1 6607665 ۰ ص60 ممص ام عک عامط ۶۵۳ مععمعالهضن 6۲۰1 0۲۵6۵۲ ۷۷۵۲۵ 06۲۹10 .2017 بل منصق۵۵ ۳۳ [6ها 2/0 1 6۶60۲۱6۱ ۷۵6۵۰ ج08ا< انم معزد ۲ .2010 .2 موصقطعصطاه‌کم ۴ ۳۲۵۰۱۱۵۳۶8 ۱۳۷۵۹8231108 .2021 ۷۰ ,۳۵۵۳۵0 ۱۸۵۶۱۵۱ ع .۸ ,رطاعلد2زا۸ ,۱۷۰ را6۲ 13 ۳۳۲۲1۵۳۵۱ 0۳ 83560 ۱36286 ۳۵۲۹1۵ ۱۵ اع6زط۵ ۲۵۳۵۱۵۲۳۵۳۵۲۷ ۸۵۵۵ ۲0۳۶۳۵۵ ۳۵5965900 ۵۶ .131-۰ :(2)12 ,۰۰۱۲۵۷ ۵5۳۵۷( ۰ ۷۵ ۰ ۳۵۲۹ 20000 6۳ 6 کااوا۲ 2110عزامانام 11۳۶۳ ۷۷۱۳ ,(۵۲)5 1اه 16 ۵۷ ۲۵۲۵۱۳۵۵ از 6اع۳ه ۲۳۶ ۶۵۲ م۲۵ .(5عع/۵(۵ ۱۳۵۳/۵ 0۳۵ ۱9۷۵96 ۵۳ز۳۵۲۹) ۱۲۵ بر۵ ۳ کعسا6 ۷۵ ۳۵۲۶۲ 2000 ۵ 8۲3060 6۵ ۶٩ ۵۳۵,0۳۶ 300 1۵۲۳۳۶ 1۳۵ 06۲ 0عشس‌طاعاه عاعزاج ۵060-26655 20 کز 1۳5 ۷ ۱ ۲۵۳۵۵۵۳ 300 ,00 ساطاماعاه. بوک 0۳۵0 کاز عم اه ,(/۱۵/۵:۵ مال سم ودره دوم او سای ۳۰۰ روما ی ۷۲ بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ملکی و مفعول متممی زبان فارسی محسن طاهری ! علی علیزاده 7۲ حامد مولایی کوهبنانی ۵ در مقاله پیش رو نحوه نگاشت عناصر مبتداسازی‌شده ضمیرگذار فارسی در قالب‌های ساخت‌واژینحوی معرفی شده در دستور گفتمانی‌نقشی تحلیل شده‌است. نتایج بررسی و تحلیل تعدای ازجمله‌های منتخب از گفتار و متون نوشتاری زبان فارسی نشان می‌دهد که در این ساخت. با عنایت به ثیت ارتباطی سخنگو عناصر مختلفی نظیر مالک در ساخت اضافی و مفعول متممی می‌توانند سازه مبتدا واقع گردند و روش پویای تعیین ترتیب سازه‌ای این دستور روشی مناسب و کارآمد برای تبیین آن است. از طرف دیگر با توجهابه اینکه سازهه مبتداشده در سطح بینافردی براساس اصول این دستور در اولویت ورود به؛قالب‌های ساخت‌واژی-نحوی قرار می‌گیرد. لذا فرایند مبتداسازی حاصل حرکت نیست بلکه عنصر مبتداشده به‌صورت. پایه‌زایشی در جایگاه اصلی خود تولید می‌شود. مهم‌ترین نتيجه پژوهش حاضر تبیین علت ظهور واژه‌بست ضمیری در فرایند مبتداسازی ضمیرگذار فارسی از هر دو ساخت ملکی و مفعول متممی و تعیین اجباری و غیراجباری‌بودن آن است که برای نخستین بار با اعمال واژگان کلیدی: دستور گفتمانی‌نقشی» مبتداسازی ضمیرگذار» ساخت ملکی» مفعول متممی ۱ دانشجوی دکتری زبان‌شناسی, دانشکده ادبیات و علوم انسانی, دانشگاه فردوسی مشهد. ‏ ررروی رو و مرچ 30 ده ده ۳ دانشیار زبان‌شناسی, دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهده مشهد. را استاذیار زبان‌شناسی, خانشکده ایران‌شناسی, دانشگاه ولی‌غصر 6۱ رقستجان» رقستجان, ایران. 20 ۳ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ مبتداسازی سازوکاری زبانی است که آرایش بی‌نشان ساختار جمله را ذدگرگون می‌سازد و ساختی «غیربنیادی» (نشان‌دار)؛ یعنی ساختی که صورت دگرگون‌شده ساخت «بنیادی» است را به وجود می‌آورد. در فرایند مبتداسازی, بخشی از اطلاعات مورد نظر سخنگو به جهت تسهیل فرایند پردازش وضعیت اطلاعی مخاطب. نخستین جایگاه را در بند به خود اختصاص می‌دهد (1994 ,ا0أع2000۳6.]). به اعتقاد لمبرکت (2001) فرایند مبتداسازی» فرایندی است که در آن یک سازه ارجاعی که باید نقش موضوع و یا افزوده در ساخت محمول- موضوع ۱ داشته باشد. خارج از محدوده بندی که حاوی محمول است قرار می‌گیرد. فرایند مبتداسازی ضمیرگذار همراه با ظهور یک ضمیر هم‌مرجع در جایگاه کانونی سازه دارای نشانگر است (131-132 :2008 ,112/1600 ۶ 120060 مصلققنط5). دبیرمقدم (۱۳۸۴) ضمن تقسیم‌بندی انواع مبتداسازی زبان فارسی به ضمیرگذار و غیرضمیرگذار مبتداسازی ضمیرگذار را فرایندی تعریف می‌کند که در آن عنصری زبانی از جایگاه خود به ابشدای جمله حرکت می‌کند و در جایگاه اولیه عنصر جابه‌جاشده ضمیری که هم‌مرجع آن است جایگزین می‌گردد. جمله ۱ به اعتقاد دبیرمقدم فرایند مبتداسازی ضمیرگذار بر ساخت اضافه در جایگاه‌های مختلف نحوی اعمال می‌گردد. در این حالت پس‌اضافه «را» با عنصر جابه‌جاشده همراه می‌گردد مگر جایی که سازه از درون ساخت اضافه در جایگاه فاعل مبتدا شود. نمونه‌های ذیل برگرفته از دبیرمقدم (۱۳۸۴) فرایند مبتداسازی را به ترتیب از ساخت اضافه در جایگاه فاعل و مفعول صریح از نظر عزیزیان (۱۳۹۴)» زمانی که مفعول مستقیم به صورت ساخت ملکی تظاهر یابد. گروه اسمی مالک را می‌توان به آغازجمله مبتدا نمود. در جمله (۷) گروه اسمی «ماشین» به‌عنوان بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌ع دوره ۲ پیایی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۳۳ گروه اسمی مالک در ساخت ملکی در ماشین» به شکل مبتدا به آغاز بند پیشایند شده‌است و در جایگاه اصلی آن عنصر بازیافتی به شکل ضمیر واژه‌بستی «ش» همراه سازه «در» تظاهر در جمله (ب) نمونه ذیل نیز فرایند مبتداسازی رخ داده بدین صورت که در آن مفعول صریح» سازه مبتدا واقع شده و با توجه به ظهور واژه‌بست ضمیری «ش»» از آن نیز به‌عنوان در پژوهش حاضر مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ملکی و مفعول متممی زبان فارسی برپايه «دستور گفتمانی‌نقشی»! بررسی می‌شود. این دستور رویکردی در حوزه نقش‌گرایی محسوب می‌شود که هنگولد؟ و مکنزی؟ (2008) معرفی کرده‌اند. دستور گفتمانی‌نقشی رویکردی رده‌شناختی‌نقشی است که در ميانه پیوستار دستورهای نقش‌گرا از نقش گرایی افراطی تا متمایل به صورت‌گرایی قرار دارد. براساس دیدگاه هنگولد و مکنزی (6 :2008)» اگرچه د.گ.ن(؟ در پیوستار رویکردهای نقش‌گرا قرار دارد. اما؛به آویژگی‌های ساختی واحدهای زبانی نیز اهمیت می‌دهد. بررسی ساخت زبان در اتن:دشتور در چهار سطح بینافردی, بازنمودی» ساخت‌واژی- نحوی و واجی صورت می‌گیرد. این دستور ارائه‌دهند روشی پویا در تعیین ترتیب سازه‌ای است. بدین ترتیب که جایگاه هیچ عنصر زبانی از قبل در ساختار جمله تعیین‌شده نیست. بلکه براساس لایه‌ای که در آن تولید شده» نقشکاربردی و معنایی آ و با توجه به سایر عناصر بالادستی در سلسله‌مراتب لایه‌های دو سطح بینافردی و بازنمودی تعیین می‌گردد. با عنایت به اینکه حرکت سازه در د.گ.ن مطرح نیست و در روش پویای تعیین ترتیب سازه‌ای این دستور عناصر زبانی به‌صورت پایه‌زایشی تولید می‌گردند. بررسی پایه‌زایشی‌بودن فرایند مبتداسازی ضمیرگذار دز زبان فارسی براسایشی: 5 کی‌ین:,ممماله اصلی پژوهش حاضر است. تعیین ترتیب سازه‌ای فرایند مبتداسآزی و تنوع درجایگزینی سازه‌ها در ابتندای بند نیز مسأله ۴ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ دیگری است که این پژوهش با اعمال سازوکارهای د.گ.ن به دنبال بررسی آن خواهد بود. فرضیه پژوهش این است که در فرایند مبتداسازی فارسی نیز تولید عناصر به‌صورت پایه‌زایشی صورت می‌گیرد و روش پویای این دستور در تعیین ترتیب سازه‌ای» قادر به تبیین ترتیب مطالعات مرتبط با پژوهش حاضر در دو حوزه مبتداسازی و مطالعاتی مبتنی بر د.گ.ن. بررسی خواهد شد. در مبتداسازی, مطالعاتی در حوزه‌هایی ازجمله صورت‌گرایی و نقش‌گرایی شده که دبیرمقدم (۱۳۶۹)» در مقاله‌ای به بررسی توزیع حرف نشانه/ پس‌اضافه «را» در زبان فارسی پرداخته و رفتارهای متفاوت «را» را در نقش‌های گوناگون نحوی و جملات نشان‌دار فارسی بررسی و تحلیل نموده‌است. نگارنده پس از اشاره به سیر تحول این حرف نشانه از دور فارسی باستان تا فارسی معاصر به نقش این عنصر زبانی در فرایند مبتداسازی اشاره نموده‌است. به اتقاد ,ینتم زممان گرودهای اسمی, از جانگاه‌های تفاو تجوی :در بوطلامااممال فرانشه مبتداسازی ضمیرگذار و ضمیرناگذار می‌توانند با همراهی «را» در جمله مبتدا واقع گردند. لذا از این نشانه به‌عنوان نشانه مبتدای ثانویه یاد کرده‌است و بیان؛داشته که «را» در فارسی علاوه‌بر نشانه مفعول صریح بودن» در حوزه کلام, نشانه مبتدای ثانویه نیز هست. کهنمویی‌پور و شعبانی (۲۰۱۸)» در پژوهشی به بررسی فرایند مبتداسازی گروه‌های اسمی گسسته در زبان گیلکی و مقایسه آن باازبان فارسی پرداخته‌اند: نگارندگان تحلیل کرده‌اند که آیا این فرایند حاصل حرکت نحوی سار اسیت .با وید پایه .داز آنان با طرح دو نوع فرایشد مبتداسازی و سپس مقايسه آنها دز فازسی و گیلکی؛ ساخت پایه‌زایشی را برای سازه مبتداشده کهنمویی‌پور و شعبانی (۲۰۱۸» در پژوهشی دیگر به بررسی مبتداسازی گسسته و حضور یا عدم حضور ضمیر جایگزین برای سازه مبتداشده در دو نوع گویش گیلکی رشت و اشکورات پرداخته‌اند. نگارندگان فرایید مبتداای ۶ا گر شین هام ملکی ۷ برش ) کرده‌اند و معتقدند در این نوع مبتداسازی اشتقاق عنصر مبتدا مستلزم ظهوو ضیشیر جایگزین در زبان فارسی و گیلکی رشت و حضور اختیاری آن در گویش اشکورات است. بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌ع دوره ۰۳۲ پیایی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۳۵ معزی‌پور (۱۳۹۸) در مقاله‌ای چپ‌نشانی فارسی را برپايه دستور نقش و ارجاع تحلیل نموده‌است. از نظر ساخت اطلاعی, چپ‌نشانی در زبان فارسی در قالب دو ساخت چپ‌نشان مبتداساز و چپ‌نشان تقابل‌ساز محقق می‌شود. وجه تمایز این دو ساخت چپ‌نشان, درون‌بندی‌بودن و کانونی‌بودن سازه چپ‌نشان است. طبق ادعای نگارند» ساخت لایه‌ای بند در دستور نقش و ارجاع به‌عنوان چارچوب نظری پژوهش فوق, قادر به توجیه و تبیین ویژگی‌های نحوی و ساخت اطلاعی این دو ساخت نیست و نیاز به ایجاد اصلاحاتی دارد. هدف از پژوهش فوق آن بوده‌است که به جهت بالا بردن کفایت رده‌شناختی ساخت لایه‌ای بند در دستور نقش و ارجاع دو جایگاه نحوی زبان-ویژه به حاشيه چپ مرکز در ساخت لایه‌ای بند اضافه گردد. نتایج حاکی است که با افزودن این دو جایگاه برون‌مرکزی تحت عنوان جایگاه گسسته چپ‌رو و مولایی کوهبنانی» علیزاده و شریفی (۱۳۹۹)» فرایند خروج بند موصولی را برپايه دستور گفتمانی‌نقشی بررسی و هدف از پژوهش خود را تبیین قرارگیری بند موصولی در جایگاه پس‌فعلی زبان فارسی برپايه د.گ.ن بیان نموده‌اند. در این پژوهش, تحلیل داده‌ها در دو حوزه بررسی شده‌است. نخست نحوه تولید بند موصولی برپايه د.گ.ن. نتایج این حوزه حاکی است که د.گ.ن از ویژگی سنگینی سازه در توجیه نحوه نگاشت عناصر در حالت پس‌فعلی استفاده می‌نماید. حوزه دوم تبیین علت وجود هم‌زمان دو ساخت پس‌فعلی و پیش‌فعلی بند موصولی در فارسی است. نتایج در این حوزه نیز حاکی اشت که د.گ.ن از مبحث رقابت دو اصل پردازشی تمامیت دامنه و کاستن دامنه بهره می‌بزد. جنانجه اصل تمامیت دامنه در این رقابت پیروز گردد. بند موصولی در کنار هسته اسمی نگاشت می‌یابد و در ضورت پیزوزی اصل کاستن دامنه. در سایر زبان‌ها نیز می‌توان به مظالعاتی نظیر گیون (1984)» لمبرکت (1994)» پرینس (1998) و به نقل از کهنمویی‌پور و شعبانی؛(2018) به پژوهش‌های فنسلو (2002) و أّت (2001) گیون به سازه‌هایی در زبان‌های مختلف اشاره کرده‌است که مبتدای جمله را نشان‌دار می‌نماید. به اعتقاد وی» این سازه‌ها عمدتا با به‌کارگیری ابزارهای نحوی, چیدمان سازه‌های جمله را با انتقال سازه‌ای به ابتدای جمله نشان‌دار می‌نمایند. وی علت این انتقال سازه را در این موضوع می‌داند که سازه مورد نظر برای نخستین بار برای مخاطب ارائه شده و یا پس از مکئنی ۶ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ لمبرکت برپايه نظريه ساخت اطلاعی به تحلیل فرایند مبتداسازی پرداخته‌است. به اعتقاد وی فرایند مبتداسازی را به جهت درک بهتر و پردازش آسان‌تر مخاطب از وضعیت اطلاعی پرینس نیز با رویکردی نقش‌گرا نقش کلامی فرایند مبتداسازی را بررسی کرده‌است. به اعتقاد وی» فرایند مبتداسازی فرایندی نحوی است که در آن گروه اسمی به ابتدای جمله و به جایگاهی خارج از سیطره آن انتقال مي‌پاید و در جمله ردی از خود برجای می‌گذارد که با آن هم‌مرجع است. به اعتقاد پرینس» فرایند مبتداسازی در حوزه توانش زبانی قابل طرح است. چارچوب نظری پژونش سار یکی از جیتتوین ررگرففا هر حوزه زبانسناسی هش فرانس ده براساس تعریف کیزر! (15 :2015)» د.گن نظریه نقشی! است. از آن جهت که شکل‌گیری صورت زبانی را در کاربرد آن می‌داند. بنابراین در این دستور پاره‌گفتارهای زبانی مستقل در نظر گرفته نمی‌شوند بلکه در کنار جنبه‌های شناختی» کلامی و تعاملی تحلیل می‌گردند. در مین عال: نظطری‌ای سورخ گرا نیز حست پر کل در قطیل‌مای آين:دستور ویگی سای سوریت پاره‌گفتارها نیز در نظر گرفته شده‌است. براساس د.گن, واحد تحلیل, بند نیست بلکه کنش گفتمانی ؟ است (4 :2008 ,2/20166026 8 86۷610 ۳10). از ویژگی‌های این دستور سازماندهی بالا به پایین؟ است. بدین ترتیب»؛انگاره:د.گین با نیت ارتباطی,سخنگو آغاز و به تولید گفتار ختم می‌گرده (018)) براساس ا گیگ نک ما۷ خنگو در نتيجه دو عملیات صورت‌بندی 5 و کدگذاری: بد تلا هاگ > ردد. د کلب او ری جامع‌تر تعامل کلامی" است (1 :014() و متشکل از چهاز جز عمده مغفهمومی دستوری؟» بافتی "۱ و برون‌دادی!! است. شکل(۱)» کلیات این دستور را به‌عنوان بخشی از نظريه جامع‌تر تعامل کلامی نشان می‌دهد (6 :10ز). در شکل (۳) نیز نمای کل این دستور نمایش داده شده‌است. بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌ع دوره ۰۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۳۷ شکل ۲- نمای کلی از د.گ.ن (13 :2008 ,026ع16ع2/126 +6 80۵10 ۲16) جز مفهومی معطوف به نیت ارتباطی درتولید گفتار است.این جز, تشکيل‌دهنده بخش نخستین نظريه تعامل کلامی است که در آن نیت ارتباطی سخنگو شکل گرفته و وارد جز ۸ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ دستوری می‌شود (7 :1010). جز دستوری به چگونگی صورت‌بندی و کدگذاری در تولید گفتار می‌پردازد. این جز اصلی‌ترین جز نظريه تعامل کلامی است که شاکله اصلی د.گ.ن نیز هست (6 :010ز). سطوح تشکیل‌دهنده این جز سطوح بینافردی! بازنمودی ساخت‌واژی- نحوی" و واجی؟ هستند و تولید گفتار در لایه‌های سلسله‌مراتبی این سطوح شکل می‌گیرد. جز بافتی در برگيرنده تمامی عناصری است که قابل ارجاع در گفتمان یا به جهان اطراف است (همان:۰ ۱). جز برون‌دادی همان‌گونه که از نامش پیداست. گفتار را به شکل صدا نوشتار ریاسالهمهایان می‌مازد در ای چاه ساختار نیایی لیف فر چژد سنوری کب خیل به گونه‌های مقتلف وبانی مي گرد این کونه‌های,وبانی قامل تولیه صوتی تولید فوشتاری و تولید علائم در قالب گونه‌های زبان گفتاری و زبان نوشتاری است. این سطح, مربوط به توصیف کاربردشناختی گفتار است. سطح بینافردی, نخستین و بالاترین سطح عملیات تولید گفتار در دگ.ن است که عناصر تشکیل‌دهنده در تعامل بین سخنگو و مخاطب را در یک تعامل کلامی تحلیل می‌نماید (15 :۳10 لایه‌های سلسله‌مراتبی سطح بینافردی را لایه‌های اقدام گفتاری۸, کنش گفتمانی , محتوای ارتباطی/» مشارکان4 کنش منظوری و کنش‌های فرعی ارجاعی :! و ذاتی !! تشکیل می‌دهند. براساس هنگولد و مکنزی (50 :2008) اقدام گفتاری با نماد (:/» بزرگ‌ترین واحد ارتباطی در د.گ.ن است. هر اقدام گفتاری دارای یک هسته است که می‌تواند.یک یا چند: کنش گفتمانی را شامل شود. به اعتقاد هنگولد و مکنزی (53 :010( چنانچه اقدام گفتاری شامل بیش از یک کنش گفتمانی باشد. دو نوع رابطه بین کنش‌های گفتمانی ار وجود دارد. نخست رابطه برایری ۱۳ که در آن کنش‌های گفتمانی یک اقدام گفتاری نقش ازتباطی یکسانی دازند؛ به‌عنوان مثال: بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌ دوره ۲ پیایی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۳۹ اقدام گفتاری «۶. الف » محرکی جهت ایجاد اقدام گفتاری «۶. ب» است و این اقدام گفتاری «۶. ب» دارای دو کنش گفتمانی است با خط آهنگ و موقعیت ارتباطی یکسان. تحلیل اقدام گفتاری «۲. ب» به صورت ذیل خواهد بود: ((:۸/1) [ (,۸) - رنجرز بازی را واگذار کرد - :,۸) ((:۸)- سلتیک برد - :ب۸۵)] :۸0) -1 و دیگری رابطه وابستگی! زمانی بین کنش‌های گفتمانی یک اقدام گفتاری برقرار می‌شود که سخشگو موقعیت: ارتباطی غیریکسانیبراتراق آن کنش‌های گفتمسانیاتغیسین می‌نمانند: در این حالت» یک کنش گفتمانی اصلی و مابقی کنش‌های گفتمانی تابع "۲ تلقی می‌شوند که دارای نقش تأثیر کلامی" خواهد بود. این نقش‌ها می‌تواند شامل نقش‌های انگیزشی؟, برخلاف ۷- مراقب باشید» زیرا امتحان حاوی سئوالات انحرافی خواهد بود. در جمله ۰۷ راهبرد ارتباطی سخنگو در سطح بینافردی بر محوریت «هشدار» است. حضور حرف ربط «زیرا» بیانگر این مطلب است که کنش گفتمانی دوم تابع کنش گفتمانی اول است و انگیزه سخنگو جهت بیان کنش منظوری امری سنا تحلیل این اقدام گفتاری در زیر نشان -((/1) [3/007 ((:۸)زیرا امتحان حاوی سوّوالات انحرافی خواهد بود -:,۸) ((:۸) - مراقب باشید -2 کنش گفتمانی با نماد (,۵۸) واحد تحلیل:در د.گ.ن .و کوچک ترین واحد قابل تشخیص در یک فرایند ارتباطی است. براساس هنگولد و مکنزی (63 :2008) قاب اصلی یک کنش کهذر آن جایگاه غملگر با نماذ )و چایگاه توگحظیفگر بال(ع) نشان داده شده‌است. کتشن منظوری با نماد (). در یک کنش گفتمانی, ویژگی‌های صوری و واژگانی آن کنش گفتمانی ۰ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌غ دوره ۲ پیاپی۱۳ پاییز و زستان ۱۴۰ ۰ص 1۶-1۳۱ است که ذستیابی په انیت ارتباطی زا محقق می‌سازد (68: :نان نیت‌های ارتباظی شأمل مواردی:نظیر توجه., مطالبه, امر پرسش».هشندار درخواست و غیره است که با نگاشست بر کنش‌های منظوری نظیر ندایی» خبری» امری و پرسشی تظاهر می‌یابند (همان‌جا. انگاره کلی مشارکان,ذر یک قامل کلامی عبارت‌اند از سخنگو و(01) و مخاطب ۳2(۸) کب ترتیب نقش‌های معنایی اثرگذار و دریافت کننده! دارند. به اعتقاد هنگولد و مکنزی (۲۰۰۸: ۱۷۵ ضمایر در سطح بینافردی با ویژگی‌های ( ۸[۸+,] ,و[۸-,8+]) و در سطح ساخت‌واژی- نحوی به‌صورت تکواژهای دستوری تظاهر می‌یابند. ساختار کلی مشارکان به صورت زیر قابل محتوای ارتباطی که تداعی یک ماهیت در ذهن مخاطب قبل از شکل‌گیری وازگان است(۳» به اعتقاد هنگولد و مکنزی (87 :2008) پیامی است که سخنگو قصد دارد در فرایند ارتباط زبانی در مخاطب تداعی نماید. هسته محتوای ارتباطی دربرگیرنده دو نوع کنش فرعی است. نخست کنش فرعی ذاتی (:7) که تلاش سپخنگو در چهت تداعی یک ویژگی در ذهن مخاطب است (88 :014 دوم کنش فرعی ارجاعی (:1) که تلاش سخنگو در جهت تداعی یک مصداق در جهان خارج در ذهن ما اس امن اناد م۶۱ ارتباطی به‌صورت ذیل ارائه که در آن 87 بزرگ‌تر با مساوی تهی ولّی مستلزم خداقل یک کنش فرعی است. سطح بازنمودی مربوط به وجه معناشناختی گفتار است. این سطح. اطلاعات مورد نیاز برای انتقال نیت ارتباطی سخنگو به مخاطب جهت انتقال پیام را تحلیل می‌نماید (15 :10( بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۴۱ محتوای گزاره‌ای! اپیزود۲» وضعیت رویداد" ویژگی" و موجودیت, لایه‌های سلسله‌مراتبی این محتوای گزاره‌ای با نماد (:8)» ساختی ذهنی است که در ظرف مکان و زمان نمی‌گنجد بلکه در ذهن پرورانده می‌شود. این مفهوم می‌تواند واقعی باشد. آنگاه که به دانش یا اعتقادی خردمندانه در مورد جهان واقعی دلالت کند. یا می‌تواند غیرواقعی باشد. آنگاه که به امید یا ۸- محسن امیدوار است که «مادرش به ملاقاتش خواهد آمد». ٩- دلیل اصلی نیامدن محسن به مهمانی این بود که «ممکن بود مادرش به ملاقاتش بیاید». در این دو مثال محتوای گزاره‌ای که داخل گیومه قرار گرفته. به «محسن» نسبت داده شده‌است. اپیزود با نماد (:20ع)» یک يا چند وضعیت رویداد است که از لحاظ معنایی دارای انسجام هستند. انگاره کلی این لایه به شکل ذیل است (157 :01۵): وضعیت رویداد با نماد (:ع)» ماهیت‌هایی هستند که در ظرف زمان نسبی * قرار می‌گیرند و براساس واقعیت ارزیابی می‌گردند و لذا براساس همین ویژگی زمانی» وضعیت رویداد از مقوله‌های معنایی موجودیت از یک سواو محتوای گزاره‌ای,از سوبی دیگر متمایز می‌گردد (همان: ۱۶۶). نمای کلی قاب وضعیت رویداد به شکل ذیل است (01۵4): ([ه(:6) [(۵) ((6) [..۰] +6 6((.۰۰) [..] نم ]] نه) نقش مشارکان در یک وضعیت رویداد براساس نوع آن وضعیت رویداد تعیین می‌گردد که درواقع همان نقش‌های معنایی شامل اثرگذار (۸)» اثرپذیر (7]) و جایگاه (]) هستند که در دستور سنتی معرفی شده‌اند. ویژگی‌های واژگانی با نماد (8)» به صضورت خلاصه‌شده «ویزگی» بیان می‌شوند. ویژگی» مهم‌ترین واحد مطالعه در سطح بازنمودی است که اطلاعات مربوط به ۲۳ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ماهیت‌ها را ارائه می‌نماید. اطلاعات مربوط به ماهیت‌ها با واژگان که به‌عنوان هسته در ویژگی‌ها عمل می‌کنند اختصاص می‌یابد (215 :010). واژگانی که به جهت توصیف ویژگی, به‌عنوان هسته واقع می‌گردند می‌توانند سه گروه از عناصر زبانی را توصیف نمایند. ویژگی‌هایی که با هسته‌های فعلی همراه می‌شوند و نقش ویژگی واژگانی محمول را دارند. ویژگی‌هایی که با هسته‌های اسمی همراه می‌شوند و نقش ویژگی عناصر مستقر در جایگاه موضوع را دارند. ویژگی‌هایی که با هسته‌های توصیفی همراه می‌شوند و به‌عنوان هسته توصیفگر شناخته می‌شوند. به اعتقاد هنگولد و مکنزی (227 :01۵ ویژگی‌ها بر اساس جدول (۱) عنوان‌بندی توصیفگر ویژگی در توصیفگر ویژگی در هسته ۲ هسته ویژگی در هسته ویژگی در هسته کنش فرعی ذاتی_ \| کنش فرعی ارجاعی ‏ \| کنش فرعی ارجاعی _) کنش فرعی ذاتی موجودیت, عناصر معنایی که با متغیر (:) معرفی می‌شوند. ماهیت‌هایی! ملموس و مادی هستند. در تعریف موجودیت» چنین عنوان می‌گردد که بخشی از مکان را اشغال می‌نماید. به گونه‌ای که هیچ دو موجودیتی نمی‌توانند:مکانی واحد.زا اشغال کنند (همان: ۲۳۶. انگاره که در آن نشانه عملگر - 3 \| توصیفگر 7 2 \| هسته - [/متغفیّر,- ۷ انش - ۵ این سطح مربوط به وجه نحوی و ساخت‌واژی گفتار است. سطح ساخت‌واژی-نحوی, واحدهای زبانی نظیر جمله. بند. گروه و واژه را به چرخه تولید گفتار وارد می‌نماید. درواقع مفاهیم زبانی تولیدشده در سطوح اول و دوم؛ در این سطح به ساخت زبانی مبدل می‌گردند و لذا عناصر شکلگرفته. در این سطح چینش یافته و ترتیب سازه‌ای آنها تعیین می‌گردد (17 :ل10تا). عناصر زبانی پس از طی مرحله صورت‌بندی, وارد مرحله کدگذاری می‌شود که شامل سطح بززسی هبتداسازی نمی رگذار ساخت بس زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۴۳ ساخت‌واژی-نحوی و سطح واجی است. وظيفه سطح ساخت‌واژینحوی این است که ورودی‌های دوگانه سطح بینافردی و سطح بازنمودی را در ساختاری واحد ادغام نماید که قرار است در سطح بعدی به ساختار واجی تبدیل شود و در نهایت در جز برون‌دادی» منجر به تولید گفتار گردد. به عبارت دیگر سطح ساخت‌واژی-نحوی انعکاس‌دهنده اطلاعات درون‌دادی! از عملیات صورت‌بندی است و هیچ‌گونه اطلاعات معنایی یا کاربردی به آنها اضافه نحوی تحت حاکمیت سه اصل تصویرگونگی ۲ تمامیت دامنه۲ و ثبات نقشی؟ صورت می‌پذیرد (283 :10طز). اصل تصویرگونگی, نظارت بر حفظ تناظر در نگاشت ترتیب و توالی شکل‌گیری اقدام گفتاری و کنش‌های گفتمانی سطح بینافردی و گزاره‌ها و اپیزودهای سطح بازنمودی بر ۰-مسابقه‌ای (شروع :۸) که ساعت ۷۳۰ شروع شد (:۸) با نتیجه مساوی به پایان رسید (خاتمه :۸). در مثال ۰۱۰ اصل تصویرگونگی به جهت برجسته‌نمودن بخشی از اطلاعات - اینکه سخنگو اهمیت نتيجه مسابقه را بیش از زمان شروع مسابقه برجسته می‌نماید- با نگاشت عبارت زبانی اضافه‌تر در سطح ساخت‌واژی-نحوی» نقض گردیده‌است. براساس اصل تمامیت دامنه؛ عناصر زبانی که در سطح بینافردگ,و بازنبالگی متعلول به هم هستنده می‌بایست در سطح ساخت‌واژی-نحوی نیز در مجاورت.یکدیگرنگاشت,يابند. این امر بیانگر این مطلب است که رابطه تناظر یک‌به‌یک سلسله‌مراتبیی سطوح درون‌دادی.د.گ.ن» در سطح ساخت‌واژی- نحوی نیز برقرار است. از آنجاکه:این اصل نیز متأثر از قوانین پینازبانی است. گاه بنا به ضرورت در برخی زبان‌ها نقض می‌گردد. بر مثال در انگلیسی راهبرد. سوالی‌کردن یا اضافه کردن در جمله (11) اصل تمامیت دامنه در عبارت فعلی «(۷0) 80108 276» با قرارگیری «ع276» ۴ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌ع دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ برآساس اصل ثبات نقشی»ساژه‌هایی که خارای مشتخصه‌های,یکسانی ,هستنته چا در سطح بینافردی و چه در سطح بازنمودی, باید در سطح ساخت‌واژی-نحوی نیز در جایگاهی یکسان در ارتباط با سایر مقوله‌ها جایگذاری گردند. رابطه کلی بین سطح بینافردی و سطح بازنمودی از یک سو و سطح ساخت‌واژی-نحوی از سویی دیگر درواقع رابطه نگاشت است که در آن نگاشت عناصر زبانی از دو سطح بینافردی و بازنمودی به سطح ساخت‌واژی‌نحوی صورت می‌گیرد. تأثیر اصل تصویرگونگی, تمامیت دامنه و ثبات نقشی و حفظ این اصول در مواردی امکان‌پذیر است که روابط زبانی این سطوح اساسا به ساده‌ترین و پایدارترین صورت ممکن باشد (287 :2008 ,3/3016602[6 ۵ 1286۷۵10]). درصورتی که در اغلب زبان‌های دنیا این حالت پایداری بسیار نادر است و طیفی از فاکتورهای زبانی و بافتی خاص سبب می‌شود که نگاشت واقعی از سطح بینافردی و بازنمودی به سطح ساخت‌واژی-نحوی با تغییراتی روبه‌رو شود و آصول ذکرشدهنقض گرفند. فاکتور «تاکین» یکی از این عوامل آست که سبب جابه‌جایی سازه‌ها به هنگام نگاشت در سطح ساخت‌واژی-نحوی می‌شود و ازآنجاکه این امر موضوع بحث پژوهش حاضر است مفصل‌تر به آن پرداخته خواهد شد. عناصر زبانی پس از عبور از سطوح بینافردی و بازنمودی» بر روی قالب‌های ساخت‌واژی-نحوی نگاشت می‌یابند. در عملیات کدگذاری, هر قالب ساخت‌واژی-نحوی می‌تواند از چهار جایگاه مطلق!: ابتدایی ۲ ثانویه میانی " و پایانی" نیز بی‌نهایت جایگاه نسبی تشکیل گردد که در صورت اشغال جایگاه‌های مطلق در عملیات کدگذاری اضافه می‌گردند (341 :14). بدین ترتیب که جایگاه مطلق ابتدایی, و ثانویه با اضافه: شکانجایگاد‌ها ی یتباایک ترش به سمت راست؛ جایگاه مطلق میانی به هر دو سمت راست و چپ واجایگاه مطلق پایانی به سمت چپ خواهد بود. بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۴۵ این سطح مربوط به وجه واج‌شناختی گفتار است. سطح واجی, پایین‌ترین سطح از د.گ.ن است و اطلاعات سطوح قبل در این سطح در قالب برون‌داد واجی متجلی می‌گردد (17 :2008 ,1/20[6602[6 +6 80۷۵10 112). این سطح نیز مانند سایر سطوح بالادستی خود. دارای ساختاری سلسله‌مراتبی است و این در راستای همان اصول واج‌شناسی زبرزنجیری است. براساس نسپور و وگل! (11 :1986) این ساختار سلسله‌مراتبی دارای هفت واخد است که به ترتیب از بزرگ به کوچک عبارت‌اند از پاره‌گفتار» گروه آهنگ گفتار"» گروه واجی آ گروه این بخش به تحلیل داده‌ها و نمونه‌های فارسی براساس د.گ.ن اختصاص یافته‌است. اگرچه در تحلیل‌های مربوط به فرایند مبتداسازی» دو نوع تحلیل مبتداسازی حاصل از حرکت و مبتداسازی حاصل اشتقاق پایه مطرح است. ولی با عنایت به اینکه د.گ.ن. اعتقادی به حرکت سازه ندارد و در این دستور حرکت سازه منتفی است. لذا تحلیل‌ها در این بخش به جهت تبیین پایه‌زایشی‌بودن این فرایند براساس د.گ.ن. بوده‌است. از طرف دیگر با توجه به اینکه هدف پژوهش حاضر تحلیل ترتیب سازه‌ای فرایند مبتداسازی ضمیرگذار و تبیین پایه‌زایشی‌بودن آن در زبان فارسی بر پایه د.گ.ن. است. و با عنایت به محدودیت حجم مقاله. نمونه‌ها برگرفته از زبان فارسی است و تحلیل‌های بینازبانی لحاظ نگردیده‌است. ۱-۴- چگونگی و علت ظمور واژه‌بست ضمیری در مبتداسازی ضمیرگذار از دیدگاه دستور در این بخش و ادامه آن با تحلیل نمونه‌هایی از فرایند مبتداسازی ضمیرگذار فارسی به ترتیب برای مفعول متممی و نیز ساخت ملکی, به چگونگی بروز واژه‌بست ضمیری به صورت اجباری ۶ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ یا غیراجباری در این ساخت‌ها می‌پردازيم و کارآیی د.گ.ن را در تعیین ترتیب سازه‌ای این‌گونه سازه‌ها خواهیم سنجید. جمله زیر را در نظر بگیرید: در نمونه بالا واژه‌بست ضمیری «ش» در جمله ظهور یافته و هم‌مرجع با سازه اثرپذیر «هومان» به‌عنوان سازه مبتداواقع شده در این اقدام گفتاری است که با نقض اصل تصویرگونگی, در جایگاه مطلق ابتدایی قرار گرفته‌است. با نگاهی دقیق‌تر به اقدام گفتاری بالا این نکته حاصل می‌گردد که در نگاشت عناصر زبانی جمله ۱۲ از سطح بینافردی و بازنمودی به سطح ساخت‌واژی-نحوی, نه تنها اصل تصویرگونگی بلکه اصل تمامیت دامنه نیز به شرحی که توضیح داده خواهد شد به جهت ملاحظات کلامی و تأکید نقض گردیده‌است. براساس این اصل, عناصر زبانی که در سطح بینافردی و بازنمودی به هم تعلق و در مجاورت یک‌دیگر قرار دارند به هنگام نگاشت در سطح ساخت‌واژی-نحوی نیز باید در کنار یکدیگر قرار گیرند (284 :2008 ,2(6ط2/12066 6۰ 80710 116). به جهت تحلیل مثال ۱۲ ذکر دو نکته حائز اهمیت است. نخست آنکه ضمایر نظیر من» تو و ... مانند واژگان دستوری که در تعیین ترتیب سازه‌ای بند مور هستند در دو سطح اوليه بینافردی و بازنمودی به صورت رزرو مکانی! تولید اولیه یافته و در سطح سوم زبانی تظاهر واژگانی می‌یابند. نکته دوم اینکه ازآنجاکه واژه‌بست‌های ضمیری در این گونه جملات تأیری در معنا ندارد» در سطح سوم زبانی تولید می‌گردد (112 :010 [). راسخ‌مهند (۱۳۸۹)» دو نقش متفاوت را برای دو نوع متفاوت از واژه‌بست‌های ضمیری در کنار فعل عنوان نموده‌است. نخست واژه‌بست‌هایی که در کنار فعل حضوری اجباری دارند و نقش مطابقه را ایفا می‌نماینند.» مانند واژه‌بست ضمیری «ش» در عبارت «ماتش برد» و گروه دوم واژه‌بست‌هایی که حضور اجباری ندارند و نقش نشانه مفعول را دارند. این گونه واژه‌بست‌ها به عقيده وی درواقع نقش منضم دارند و حاصل مضاعف‌سازی برای مفعول هستند. لذا نمی‌توان آنها را نشانه مظابقه در نظر گرفت و تنها زمانی تظاهر می‌یابند که گروه اسمی مفعول هم‌مرجع با آنها نقش مبتدایی داشته باشد (همان. در اینجا سوّالی مطرح می‌گردد: اشاشا چزااین واژه‌بست. ضمیری ایجادشده و در یکی از انواع فرایند مبتداسازی» حضوری غیراجباری و در نوع دیگر (یعنی ساخت ملکی)» حضوری اجباری دارد؟ در بررسی‌ها شواهدی از پاسخ به این سوال در پژوهش‌های پیشین مربوط به فرایند بززسی هبتداسازی نمی رگذار ساخت بس زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۴۷ مبتداسازی در زبان فارسی از سایر دیدگاه‌ها یافت نگردید. لذا در این بخش و بخش بعدی, با اعمال سازوکارهای د.گ.ن؛ لت ظهور واژه‌بست ضمیری ذر هر دو نوغ فرایشد مبتداسازی ضمیرگذار از جایگاه مفعول صریح و ساخت ملکی و نیز غیراجباری‌بودن آن در یکی از انواع و اجباری بودن آن در نوع دیگر از دیدگاه د.گ.ن تبیین خواهد شد. با عنایت به اینکه واژهبست «ش»ذر آقدام گفتاری مال ۱۳ حاصل مضاغف‌سازی است و حضیر اجباری نداره و نها به جهت تأکید روی عنصر اثرپذیر در سطح بینافردی تولید شده‌است» می‌توان نتیجه گرفت که اقدام گفتاری فوق نیز در سطح بینافردی حاصل تولید دو کنش گفتمانی به شرح یل است: ۳ الف- محسن هومان رو!؟؟ به جلسه دفاع پایان‌نامه آورد- ::۸ کشف وجود و کش گفسانی با مقهوم ارقباطی واحضد :در کالیه اقدام گفتاری 3۸ توضیحاتی که ذیلا ارائه می‌شود» مشخصا علت ظهور واژه‌بست «ش» و نیز غیراجباری‌بودن آن را در این نوع از فرایند مبتداسازی تبیین می‌نماید. این دو کنش گفتمانی» براساس هنگولد و مکنزی (53 :2008) در رابطه‌ای برابر با یکدیگر قرار دارند» اما کنش گفتمانی (:۸)» تأکیدی بر کنش گفتمانی (:۸) است و طبق توضیحات بالا حاصل مضاعف‌سازی, و حضوری اجباری در اقدام گفتاری فوق ندارد. لذا بنابر ملاحظات کلامی/و با نقض اصل ثبات نقشی» این دو کنش گفتمانی در سطح سوم زبانی با یکدیگر ادغام می‌گردنت: شاهد این ادعا مبنی‌بر اینکه کنش گفتمانی (ز۸)» حاصل مضاعف‌سازی است و حضوری اجباری در بند ندارد» جمله «۱۴.ب» در زیر است که با حذف واژه‌بست ضمیری, جمله کماکان دشتوری بوده و همان مفهوم ارتباطی جمله «۱۴.الف» را داراست و مخأظ درآ زک مفهومازتبّاطی مورّد نظر سخنگو با مشکلی کته این است که این هوکش کقسانی داراي یک ساره ارگ تاصواحده یا یک سازه محمول واحد «آوردن» و دو سازه اثرپذیر مجزا «هومان»او» ولی با مصداقی واحد در جهان خارج هستند که در سطح ساخت‌واژی-نحوی با نقض دو اصل تصویرگونگی و تمامیت دامته نگاشت می‌یابند. ذیلا مراکلی لول یگایدهای‌مکبلف هام گفتاری مشال ۸ را در سطوح بینافردی,» بازنمودی و ساخت‌واژی-نحوی بررسی و تحلیل می‌نماییم. نخست سطح بینافردی: ۸ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ محتوای ارتباطی دو کنش گفتمانی فوق, با عنایت به اینکه برچسب معنایی در سطح بینافردی شکل نمی‌گیرد. یکسان نیست و به شرح ذیل است: و تولید دو کنش گفتمانی ۸ به صورت کلی در سطح بینافردی نیز به شرح ذیل قابل نمایش :بظ)(-محسن -[۸-,5-] :ب8) (-آوردن-::7)] ::0) 8:(۸) 8:(5) (0280 ::۳)] ننش)] 30:1 :1۳ -] :ب8) (- آوردن-:ز7)] ::0) 8((۸) 8:(5) (380 :ر۴)] نر۸)] [(نه۸) [(0) [مم( هومان- :10+) در سطح بازنمودی و با عنایت به اینکه این سطح زبانی به عناصر زبانی برچسب معنایی اعطا می‌نماید. لايه محتوای گزاره‌ای واخدی که خاوی یک لايه اپیزود واحد نیز باشد به ((60:(([)0) "محسن هومان او جلسه دفاع پایان‌نامه آوردن-:0ع)] ::8 (:6((([)00) -محسن هومان اوجلسه دفاع پایان‌نامه آوردن-:6)] -8291 - ::6 - :)17 (200([-او-] [-هومان-] 8) ند) ۸ ((-محسن-۸[77-,5-]1) ::5) ۷(-آوردن-8)] :6 به صورت کلی در سطح بازنمودی, تولید لایه‌ها به شرح ذیل قابل نمایش است: بززسی هبتداسازی نمی رگذار ساخت بس زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۴۹ -[-هومان-] ن) نر) ۸ ((-محسن -۸[77-,5-]:)) :ن9) 77(آوردن-8)] - 3881 - :ز60)] :8:0 برون‌داد عملیات صورت‌بندی فوق برای کدگذاری, وارد سطح ساخت‌واژی-نحوی می‌گردد تا ذر قالب‌های این سطح نگاشت پاید. در نگاشت عناصر زباتی اقدام گفتاری مقال ۸ تیاز به:دلیل مبتداسازی که در آن انجام پذیرفته‌است و بنابراین به جهت ملاحظات کلامی, تناظر یکبه‌یک سطوح بینافردی و بازنمودی به سطح ساخت‌واژی-نحوی در مواردی که ذیلا اشاره می‌گردد رعایت نمی‌شود و اصول تصویرگونگی» تمامیت دامنه و نیز ثبات نقشی نقض می‌گردند. به عبارت دیگر دو کنش گفتمانی درون اقدام گفتاری ۸ که دارای سازه‌های اثرگذار و محمول و نیز محتوای گزاره‌ای واحدند. با یکدیگر ادغام می‌گردند و بدین ترتیب موجبات نقض اصل تصویرگونگی را رقم می‌زنند ولی با عنایت به وجود سازه اثرپذیر مجزا و دارای مصداقی واحد. در نگاشت این عنصر بای اسل میت ,يد جهت ملاحظات کلهی فر متاسازی نقض می‌#بردد اقا صورت ای مجزایی که به این دو عنصر در سطح سوم اعطا می‌گردد نیز در کنار یکدیگر نخواهد بود. با عنایت به اینکه در مراحل نگاشت عناصر زبانی اقدام گفتاری فوق, به شرحی که ذیلا نمایش داده می‌شود مصداق واحد کنش‌های فرعی ارجاعی مورد نظر سخنگو در سطح بینافردی, یک بار با صورت واژگانی «هومان» نگاشت می‌یابد. در نگاشت کنش فرعی ارجاعی تأکیدی مورد نظر سخنگو در سطح بینافردی» اصل ثبات نقشی نیز نقض» و صورت ضمیری این کنش فرعی ارجاعی,» «او» در قالب‌های بند نگاشت می‌یابد و با نقض اصل تمامیت دامنه, در جایگاهی متفاوت نسبت به همتای خود در بند و در کنار محمول مستقر و صورت واژه‌بستی آن؛ یعنی «ش» نگاشت می‌پاید. بنابراین در مثال ۸ اصول تصویرگونگی,» تمامیت دامنته و ثبات نقشی در نگاشت عناصر زبانی نقض می‌گردند. براساس اصول د.گ.ن (107 :2008 ,1/20146216 +8 1682۷610]) بحث ارجاع می‌باید و به صورت کنشی و نه معنایی تحلیل می‌گردد. بنابراین تولید این دو عنصر زبانی در سطح بینافردی به صورت کنشی است. به جهت نگاشت عناصر زبانی مثال ۸ ابتدا تفکیک عناصر زبانی ۰ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ با عنایت به اینکه سازه‌های دارای نقش کاربردی تأکیدی در سطح بینافردی در اولویت ورود به قالب‌های بند در سطح ساخت‌واژی-نحوی قرار می‌گیرند و سازه تأکیدی در اینجا عنصر اثرپذیر است که جز عناصر اصلی است و در اقدام گفتاری ۸ ترکیبی از دو کنش فرعی ارجاعی مجزا «هومان و او» با مصداقی واحد در جهان خارج است. با نقض اصل تصویرگونگی و به‌صورت هم‌زمان با یکدیگر در اولویت ورود به قالب‌های ساخت‌واژی-نحوی قرار می‌گیرند. براساس د.گ.ن, سازه تأکیدی می‌باید وارد جایگاه مطلق ابتدایی (۳1) شود. براساس د.گ.ن در حالت بی‌نشان» انتظار این است که سازه تأکیدی وارد جایگاه مطلق ابتدایی (۳1) شود. اما همان‌گونه که اشاره شد در مبتداسازی به جهت ملاحظات کلامی, اصل تمامیت دامنه در نگاشت این دو عنصر زبانی هم‌مرجع نقض می‌گردد و اول سازه اثرپذیر «هومان» که در سطح بینافردی تقدم تولید داشته با نقض اصل تصویرگونگی» به صورت هم‌زمان با عنصر زبانی عملگر معرفگی در لایه کنش فرعی ارجاعی» یعنی عنصر زبانی 9» که نقش تأکیدی به این سازه نیز اعطا شده‌است, وارد جایگاه مطلق ابتدایی/ (81) می‌شود. سپس عنصر زبانی اثرپذیر «او» که تولید آن در سطح بینافردی نسبت به عنصر زبانی اثرپذیر «هومان» تخر تولید دارد با نقض اصل تصویرگونگی در اولویت زود به اف ماو لا حساانحوی قرار می‌گیرد و با نقض اصل تمامیت دامنه مجوز نگاشت در کنار عنصر زبانی «هومان» که در سطح بینافردی در کنار هم بودند. را از دست می‌دهد و در حاشيه آخرین جایگاه مطلق, یعنی جایگاه مطلق پایانی (0) نگاشت می‌یابد و در انتظار نگاشت عنصر زبانی محمول در کنار خود در مرحله بعد می‌ماند. با عنایت به قرارگیری در مجاورت محمول, صورت واژگانی واژه‌بست ضمیری «ش» به عنصر زبانی کنش فرعی ارجاعی تأکیدی؛أعطا می‌گردد. لذا نگاشت عناصر در مرحله زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۵۱ پس از آت نوبت به دومین عنصر غیراصلی» یعنی توصیفگر لايه وضعیت رویداد» «به جلسه در مرحله بعد نوبت به سایر عناصر اصلی می‌رسد که وارد قالب‌های بند زبانی محمول, مجوز ورود به جایگاه (۳) را دریافت و در کنار عنصر زبانی ست که مجوز ورود به جایگاه نسبی (0) که با تولید جایگاه مطلق پایانی در دسترس سایر عناصر زبانی قرار گرفته‌است را دریافت نماید. لذا در پایان این مرحله. مستقر می‌گردد. به دنبال آن» اثرگذار به جهت مطابقه وارد قالب‌های ساخت‌واژی‌نحوی شده و اید. لذا نگاشت نهایی عناصر زبانی در پایان این مرحله به شرح ذیل کنش گفتمانی مثال ۱۵.ب حاوی سازه‌ای است: که در آن مالک از ساخت اضافی چپ‌نشانی شده‌است. برای تحلیل؛مثال فوّق».ذکر ین نکن خائز اهمیت است که در این کنش گفتمانی» کنش فرعی ارجاعی به صورت «زیپ کیف» بوده‌است که در آن عنصر زبانی «کیف» ۲۳ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ به‌عنوان کنش فرعی ذاتی که توصیفگر لايه موجودیت است درون کنش فرعی ارجاعی «زیپ کیف» قرار گرفته‌است و همان گونه که قبلا توضیح ذاده شد: به جهت تسهیل در تعیین مصضده‌اق ,یرای متخاطی».بیاق شده تا مضداق,موره نظی سخنگو رآ آراضیان نضداق‌هاق یکی ممکن, مجزا کند. مانند آنچه در کنش فرعی ارجاعی «ماشین محسن» رخ می‌دهد و مصداق مورد نظر را از میان سایر «ماشین‌ها» برای مخاطب تعیین می‌نماید. به اعتقاد معزی‌پور (۱۹۸)» این گونه ساخت‌ها از منظر ساخت اطلاعی, نقش کانون تقابلی یعنی برجسته‌سازی مصداق مورد نظر سخنگو به‌عنوان ارزش صحیح در رقابت با سایر مصداق‌های ممکن موجود در جهان خارج را دارند. با توضیحات فوق» مشخص می‌گردد که در حالت بی‌نشان» کنش فرعی ارجاعی «زیپ کیف» در سطح بینافردی و کنش‌های فرعی ذاتی «زیپ» و «کیف» که یکی ویژگی «زیپ بودن» و دیگری ویزژگی «کیف بودن» را تداعی می‌نماید در سطح بازنمودی تولید می‌گردد. در کنش گفتمانی مثال ۱۵.ب بر کنش فرعی ارجاعی «زیپ کیف» تأکید شده و با نقض اصل تصویرگونگی در جایگاه ابتدایی مطلق (81» مستقر گردیده و این کنش گفتمانی را به کنشی نشان‌دار تبدیل نموده‌است. لذا با عنایت به اینکه بر طبق د.گ.ن, نقش کاربردی تأکید به کل عبارت «زیپ کیف» داده می‌شود: کل این عنصر زبانی در سطح بینافردی تولید می‌گردد. در کنش گفتمانی فوق, نه‌تنها بر کل کنش فرعی ارجاعی «زیپ کیف» تأکید شده بلکه عنصر زبانی کنش فرقی ذاتی «کیف» نیز مجدد نقشش تأکیتل دریافت کرده و با نقض اصل تمامیت دامنه و نیز نقض اصل ثبات نقشی, به‌تنزهایی در جایگاه مطلق ابتدایی مستقر و عنصر زبانیی/زیس»ادر جایگاه‌نییی (02) نگاشت می‌یابد. ذیلا به مراحل تولید لایه‌های مختلف کتش؛گفتمانی.مثال ۱۵.ب#ذر سطوخ مختلف زبانی می‌پردازيم: ابتدا کالبد کنش گفتمانی این جمله را به شرح ذیل نمایش می‌دهیم: (:۸)[( -هومان زیپ بستن- :ن)) ۴:(۸) و(:8) (1۳60 ::۳)] :بظ (:) [ وله (-کیف- :ز1) ( خزیپ- :10+)] :ره)(-هومان-[۸-,5-] ::۴) (- بستن-::7)] نن0 بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۵۳ مراحل کلی تولید لایه‌های کنش گفتمانی مشال ۱۵ در سطح بینافردی در نمونه زیر :ز)(-هومان-[۸-,5-] :) (- بستن-::7)] :)) 8((۸) و(:۳) (0۳0 :۳۵)] نبش)\| :1:36 تولید لایه‌های سطح بازنمودی نیز به ترتیب در لایه‌های سه‌گانه محتوای گزاره‌ای» اپیزود و (0 [ع۲۵ (کیف :8) 1(-زیپ- 8)] :رد) ۸ ((-هومان-۸[77-,5-]:) ::5) ۷(-بستن-)] ::6 درنهایت و به‌صورت کلی کنش گفتمانی فوق در سطح بازنمودی به صورت زیر قابل -زیپ- 8)] :رد) ۸ ((-هومان-۸[77-,5-]:) ننت) ۷( - بستن-6)] ::6)] -اف02 - ::6)] :3۸:0 برون‌داد این دو سطح, به جهت اش براروی قالب‌های ساخت‌وازی-نحوی, وارد سطح - عملگر معرفگی لايه کنش فرعی ارجاعی, عنصر زبانی «» ۴ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ طبق د.گ.ن, در حالت بی‌نشان, اولویت نگاشت با عناصر غیراصلی است و ترتیب ورود عناصر غیراصلی نیز طبق ترتیب سلسله‌مراتبی تولید آنها در لایه‌های سطوح زبانی مربوطه صورت می‌گیرد. اما در این مثال» دو سازه تأکیدی, یکی در بین عناصر غیراصلی و دیگری بین عناصر اصلی قرار گرفته‌اند که بر اساس د.گ.ن, با عنایت به نقش کاربردی تأکیدی, در اولویت ورود به قالب‌ها نیز قرار می‌گیرند. بنابراین قبل از هر عنصر زبانی دیگری می‌باید این دو سازه تأکیدی وارد قالب‌های بند شوند. ترتیب ورود این دو سازه نیز با تفکیک آنها بر اساس عناصر اصلی و غیراصلی تعیین می‌گردد. چون سازه تأکیدی توصیفگر لايه موجودیت. «کیف» جز عناصر غیراصلی است. نسبت به سازه تأکیدی اثرپذیر» «زیپ کیف»» جهت ورود به بنده تقدم می‌یابد. لذا سازه توصیفگر لايه موجودیت به همراه عملگر خود وارد جایگاه مطلق ابتدایی (8) می‌شوند, و سازه اثرپذیر به همراه عملگر معرفگی لاي کنش فرعی ارجاعی, در جایگاه نسبی (011) مستقر می‌گردد. اما نکته این است که در اين نوع مبتداسازی با عنایت به اینکه عنصر زبانی «کیف»» یک بار در بند و در جایگاه (۳1) نگاشت شده‌است. با نقض اصل تمامیت دامنه و نیز نقض اصل ثبات نقشی, از نگاشت دوپاره در کنار عنصر زبانی «زیپ کیف» معاف. و به جای آن ضمیر هم‌مرجع آن, یعنی عنصر زبانی «ش» جایگزین می‌گردد. دبیرمقدم (۱۳۸۴)» از این نوع مبتداسازی» تحت عنوان مبتداسازی ضمیرگذار یاد کرده‌است. در این اقدام گفتاری» حضور واژه‌بست ضمیری اجباری است و عنصر زبانی «کیف»» در سازه اثرپذیر تنها به دلیل ملاحظات کلامی, اصل تمامیت دامنه را نقض نموده و در کنار عنصر زبانی «زیپ» در سازه اثرپذیر قرار نمی‌گیرد. ولی چون.جزئی از این سازه استاواژه‌بست ضمیری «ش» را اجبارا جایگزین خود می‌کند. شاهد این آدواگار مدا جمله ۱۶9 ب» است که با حتف واژه‌بست ضمیری» این کنش گفتمانی معنای اوليه خود را از دست داده و درک مفهوم در پایان مرحله نخست نگاشت عناصر زبانی به شرح ذیل خواهد بود: بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌ع دوره ۲ پیایی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۵۵ با اتمام نگاشت عناصر تأکیدی و عناصر غیراصلی, در مرحله بعد نوبت به نگاشت عتاصر ضلی می‌رسد که‌ادر آن براسانی دنگت.ن؛ ابقدا محمول ,و سپس اثرگذار چه جهت مطاقه: زار بند شوند. به همین دلیل ابتدا عنصر زبانی محمول مجوز ورود به جایگاه مطلق پایانی (8) و سپس اثرگذار مجوز ورود به جایگاه میانی (8) را دریافت خواهد کرد. در پایان این مرحله. نگاشت عناصر زبانی کنش گفتمانی فوق در قالب بند به شکل زیر قابل نمایش است: بررسی مثال‌های فوق نشان می‌دهد اصول سه‌گانه تصویرگونگی, تمامیت دامنه و ثبات نقشی در تعیین آرایش سازه‌ای جکلات ها( #۵1۴ فایملاشده ضمیرگتار فارسی نقش مهمی دارد و تولید عناصر زبانی در لایه‌های سطوح سلسله‌مراتبی و نحوه چینش آنها در جایگاه‌های مطلق و نسبی د.گ.ن در"#ساخت نشان‌داژی چوّن»طبتداسازی ضمیرگذار فارسی با نقض اصول سه‌گانه حاکم در این دستور صورت می‌پذیرد: که در مثال‌های فوق بررسی و علت هدف پژوهش حاضر به‌کارگیری د.گ.ن در تعیین ترتیب سازه‌ای جملات حاوی فرایند مبتداسازی ضمیرگذار فارسی بود..همچنین با عنایت به اینکه این دستور اعتقادی به حرکت سازه ندارد» هدف دیگر این پژوهش تبیین پایه‌زایشی‌بودن فرایند مبتداسازی در زبان فارسی بود. ابتدا نمایی کلی از این دستور ارائه و سطوح سلسله‌مراتبی تولید گفتار و لایه‌های درونی ۶ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ آنها معرفی گردید. سپس نحوه نگاشت عناصر زبانی جملات حاوی عناصر مبتداسازی‌شده ضمیرگذار فارسی, که ساختی نشان‌دار محسوب می‌گردد. در قالب‌های ساخت‌واژی-نحوی در چهار جایگاه مطلق ابتدایی, ثانویه, میانی و پایانی و بی‌نهایت جایگاه نسبی این سطح به جهت تعیین ترتیب سازه‌ای جملات توضیح داده شد و بیان گردید که در این روش, جایگاه هیچ عنصری از قبل تعیین‌شده نیست. بلکه براساس نیت ارتباطی سخنگو و بافتی که در آن تولید می‌گردد. می‌توانند جایگاه‌های متفاوتی در جمله داشته باشند. نتایج حاکی است با توجه به اینکه در ساخت نشان‌داری چون فرایند مبتداسازی ضمیرگذار فارسی ساخت‌های مختلفی نظیر مالک در ساخت اضافی و مفعول متممی با عنایت به نیت ارتباطی سخنگو می‌توانند سازه مبتدا واقع گردند. روش پویای تعیین ترتیب سازه‌ای د.گ.ن روشی مناسب و کارآمد برای تعیین ترتیب سازه‌ای در آنهاست. نتایج نشان‌دهنده این واقعیت است که فرایند مبتداسازی ضمیرگذار در هر دو نوع در پژوهش حاضر شامل مبتداسازی از ساخت ملکی و مفعول متممی برخلاف تحلیل دبیر مقدم (۱۳۸۴) و عزیزیان (۱۳۹۴) که آن را صرفا در نتيجه حرکت سازه مبتداشده به آغاز جمله در نظر گرفته‌اند, حاصل حرکت نیست بلکه سازه مبتداشده به‌صورت پایه‌زایشی در همان جایگاه اصلی خود در ابتدای جمله تولید می‌گردد. در عین حال چون براساس اصول د.گ.ن در سطح بینافردی است که سازه مبتداشده در اولویت ورود به قالب‌های ساخت‌واژی-نحوی قرار می‌گیرد و در جایگاه پیش از فاعل مستقر می‌گردد نتایج تحقیق حاضر را می‌توان ۳/66۵( 5 مر 94 )۰۷۳ در نظر گرفشت که با استناد به نمونه‌هایی از مبتداسازی گسسته برای ساخت ملکی در زبان فارسی و گونه‌هایی از زبان گیلکی, در برخی موارد؛ آشتقاق پایه‌زایشی و تولید سازه مبتداشده را در آغاز جمله و نه پیرو حرکت آن به این جایگاه پیشنهاد کرده‌اند. از ظرف دیگر نتایج نشان داد تولید عناصر زبانی در لایه‌های سطوح سلسله‌مراتبی و نحوه چینش آنها در جایگاه‌های مطلق و نسبی د.گ.ن در ساخت نشان‌داری چون مبتداسازی ضمیرگذار فارسی با نقض اصول سه‌گانه تصویر گونگی» تمامیت دامنه و ثبات نقشی حاکم در این دستور صورت می‌پذیرد که در چند نمونه بررسی و ظهور واژه‌بست ضمیری نیز در چارچوب آن تحلیل گردید. مهم‌ترین نتيجه پژوهش حاضر طرح علت ظهور همین واژه‌بست ضمیری در فرایند مبتداسازی ضمیرگذار فارسی بود که برای نخستین بار در زبان فارسی با اعمال سازوکارهای د.گ.ن علت ظهور واژه‌بست بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۵۷ ضمیری در هر دو نوع فرایند مبتداسازی ضمیرگذار تبیین و نیز غیراجباری‌بودن آن در یکی از انواع و اجباری بودن آن در نوع دیگر تبیین گردید. ۱. صورت مخفف «دستور گفتمانی‌نقشی» است به تبعیت از صورت مخفف انگلیسی ۳1(67. ۲ چون عناصر واژگانی ازجمله افعال کنشی در سطح بازنمودی وارد قاب زبانی می‌شوند. در سطح ۳ با توجه به وجود موضوعات مرتبط با بحث مبتدا و تأکید در این لایه از سطح بینافردی که مرتبط با موضوع پژوهش است. در بخش تحلیل داده‌ها به تفصیل به تحلیل این لایه پرداخته ۴ عنصر زبانی «» که همان عملگر معرفگی لايه کنش فرعی ارجاعی است» به جهت درک روشن‌تر در سطح بینافردی با صورت واژگانی «رو» نمایش داده شده‌است. ۵ مجددا اشاره می‌گردد که صورت وازگانی تکواژهای دستوری نظیر واژه‌بست «ش»» در سطح ساختواژی-نحوی تولید می‌گردند و در سطح بینافردی به صورت ویژگی‌های خود نمایش داده می‌شوند. اما در این پژوهش به جهت درک روشن‌تر عناصر زبانی در سطح بینافردی و بازنمودی هم به صورت واژگانی نشان,داده شده‌اند. لذا صنورت ویژگی عنصر زبانی «ش» در سطح بینافردی به جهت درک واضح‌تر به صورتواژگانی قابل درک «او» نمایش داده شده‌است. ۶ توضیح علائم اختصاری ارائه‌شده در بخش تحلیل داده‌ها در بخش چارچوب نظری و توصیف سطوح د.گ.ن. ارائه شده‌است. جهت درک اروشن‌تر ذکز این نکته اهمیت دارد که خوانش این صورت‌ها از سمت چپ به راست و بر اشاس سلسله‌مراتب لاینه‌های د.گ.ن, و خوانش عبارات فارسی در آنها براساس رسم‌الخط فارسی از رانشثبه چپ است. ۷ در این پژوهش از علامت برای رزرو مکان برای وندها و واژگان دستوری نظیر «را» که مرحله تولید اوليه آنها در سطح بینافردی و تولیدانهایی آنها به هنگام نگاشت بر روی قالب‌های ساختواژی-نحوی در سطح ساختواژی-نحوی صورت می گیرد. استفاده خواهد شد. ۸ در این پژوهش, کنش‌های گفتمانی که مفهوم ارتباطی نامشخصی برای مخاطب دارند با نماد ۸ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌۶ دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ خرمایی, ع» و عباسی» م. ۱۳۹۳. «بررسی رابطه میان مبتدا مبتداسازی و پیش‌انگاره موضوعیت در دبیرمقدم» م. ۱۳۸۴. «پیرامون را در زبان فارسی». پژوهش‌های زبان‌شناختی فارسی,» مرکز نشر دبیرمقدم م. ۱۳۶۹. «پیرامون «را» در زبان فارسی». نشریه زبان‌شناسی, ۷ (۱): ۶۰-۱ راسخ‌مهند. م. ۱۳۸۹. «واژه‌بست‌های فارسی در کنار فعل». پژوهش‌های زبان‌شناسی,» ۲ (۲): ۸۵-۷۵ شریفی, ش. ۰۱۳۸۳ بررس یآرایش واژه‌ها در زبان فارسی معاصر بر اساس ملاحظات رده‌شناخنی. عزیزیان» یونس. ۱۳۹۴. تحلیل و بررسی مبتداسازی, اسنادی‌سازی و شبه‌اسنادی‌سازی در زیان فارسی از منظر دستور ساختاری. پايان‌نامه دکتری زبان‌شناسی همگانی. دانشگاه تربیت مدرس. معزی‌پور ف. ۱۳۹۸. «بحثی در باب چپ‌نشانی فارسی و چالش‌های نظری آن برای دستور نقش و مولایی کوهبنانی» ح. ۱۳۹۶. بررسی ترتیب سازه‌ای جمله و تنبیین فرایند خروج در زبان فارسی برپايه مولایی کوهبنانی» ح» علیزاده ع» و شریفی» ش.۰ ۰.۱۳۹۹ «تبیین پردازشی فرایند خروج بند موصولی -[ ۵ آب0ع اک 07[ه1 7۳۳۵۵ ۵ ع نس ۸ ۳600 مش عم نک .2003 مطان متعلخباظ :00۳0 درو هار1 6 وگ ۵ ۲0 عومو 10 1989 .8 و عقصم) 5۰ وا ژ 906 ععوطاصص) ول م0 کله ۲70 بگ روواه‌مرر7 .۷۷۰2003 امن 6۵5 هنز کعنفوندگ ‏ صفزو۳ ۳۵۳۵ ۸۵۳۵۵۲ 2005 ب3 محصعلوقطع م12 83-16 .20 .8۳655 بازکته نصتا ۳۵ مصقلهطاع م12 ,کناعناع 1 با0ط5 تصطع 1 بکععهع 120 معنصق ۶ رومام 2013 36۰ مصعلهطاع مصسنط12 2 002۵۶۲ ۵۲ کدمناععا +حمصصو6۳ ما۳ که معط ۵ط۳ .1997 6 یک ,از ۷7۵6 13000 لزع 016 رد۳00 ۸ کفاهروک 1984 .1 ص66 بررسی مبتداسازی ضمیرگذار ساخت ... زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سالع دوره ۲ پیاپی ۱۲ پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ ۱۵۹ 737۵6۰ ]٩ [۵ 170۲۹ .تعنص ام عک دحعصه‌انستل۵ 1 .1978 6061۰ ۵ 361۲6۲۴ حعانه‌نا م۳ طلاز حمصصوحی که کلدکه نآ عصم5" .1963 ال موتعطصععیی ۰ -73 00۰ ,60۳077۳1۵۲ ]0 170۳55 ۰ قاصعصاط اماع ۱/0 ۰۶ +0۳06 عط] [۵ ۳010 یز ۳06100 مسق .2005 با بعزمص ۱/20 عک کل ,11680610 [0۳6561۵10۵ع1 ,ک02 ۳ هدم 66ص 2005 با معزمصعاج/3 6 کل ,116086610 6 ۳۲0۵۰ هل بکعاهام 1 عناهاه 5 6 ,165 0۲و9ع00) ۸ :6۳۵۵۲ ع05ع5 ,۳0۵ .2008 با ,2/0626 +6 کل ,116086۷610 0 :0070 مععن 5۳ عوموممت ۰۵۴ و7۳0 #عکمظ-راا ی نومام‌مر1 1001621172100 ع028ط ۸0 نامگ .2018 36 مخصه‌طاهطک5 عک یش ,با رطف 625-6 :(4)35 ,ع1ع عکس9 ۳ 7۳6 ۰ ملعلنه که معط (0) ۷6 100102112200 ازامگ .2018 36 منصه‌طاهطاگ 6۶ پیش ,با متفگ 00۵۵0 ۵ ]٩ ]007 ام ۸ که کع 2 ناکم 0 :00۳0 .طاعناوطط ۶۵۶ فصو عکسامک آفدمناص۳ ۸ .2015 ۳۵۰ ,6۲ 2زعک1 10 836۷66 تعامج عط هصنادع اد 2014 34۰ منفه‌طام۸ بش۸ ما/3 10۳۳۵ ,کلا۳۵0 ,7006 :۳۵۲ 50711066 مک عاع 5 70۲۵0 .1994 کل مخطع۳ط 1۵ عواص) نعولطصع) 0۹ ]32 0۹6 ۵۲ 3۵۳۹۵۵0۳۹ آماس 1 1۳۵ 0 ۲۷۵۲۹۵۹۰ 109696 6 برووام‌رر1 عوصسو 710 2001 کل ما۳6 ص12 1050-00۰ .00 عا تس عل تستاحعط 2 م۷۵ 0۵000 ۵ 0 10 [102ع13607 کاز یک اصع ی م۸ اما صعزد2 زره جمزددب0 ۰9 .2019 ۳۰ ,3تا1/06200 2 ,ک6 190/5 1 65ع07ع:ع ص60 عمص هام۲ یک عامط +16 فععصوانهش 1 0۶۵۲ 6 0۲06۲ ۷۵۲۵ 26۲۹100 .2017 .17 منصقصهططاگ1 (ع26 1/01 01 :20 3/250 ,کزوعط1 2500 کعناعنداوههنا 2206 ۵ 80860 00 0 اط ۰۳۳۵۵۶۶۵8 .2020 بطگ وقنتهط5 عک بش بطعفوهننش۸ بل بنصعصه‌طاطگط 2/0161 6 0۵ 82860 ۳۳۵6۵5 صمنازد رهاط ععتها) صعن۳ غو صمناهصه‌امیط ۰ 100706 ببرو ۳/000 ۳۳۵۶006 1986 .1 وعع۷7۵ ۶ ,3 ,276800 ب 16 13000۵1 .ک م70 انامرک ]۵ ها رک 7۳۵ هام1 10۵ 2011 2۰ 0 ۰ محسن طاهری و همکاران زبان فارسی و گویش‌های ایرانی/ سال‌ع دوره ۲ پیاپی۱۳» پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ ص ۱۶۰-۱۳۱ 2 2205نله1001 ۵ عع0دعع1ع طانم مجعاصروگ ۶و کانصنا عطا ۵۵ .(1998) 8۰ ,0۵06 ,56065 6 رگ ,(.۳09) سا والله0 .80 بت ۷معنللا0 تصمناه م1 ۲۳3م.] ,719165 صذ کع 3۵562 ۷۵۵۵۰ مق اهنا صعزدی ۳ .2010 3/6 بصع طعهصطگاه‌کم 6 ]۹ 70۵000 16 .2008 .۳ .3 ,ط10لن113 .10 ,18006 .10 مصناکنطا5 719001091601۰ ۹۵ 305۵0 0۲۵۵۲ ۷۷۵۲۵ 20100 7200 2004 پاک متقصق 5 طاهری» م؛ علیزاده ع. و مولایی کوهبنانی: ح. ۰۱۴۶۸۴ «بررشل مبتداسازی#شمی رگذار شالت ملکی و مفعول متممی زبان فار: کااعا۲ 110۳0 2عزاطانام 11۳۶۲ ۷۱۳۳ ,(0۲)5 1۳اه 1۳۵ ۵۷ ۲۵۲۵۱۵۵۵ وا 6اع۳ه ۲۳۶ ۶۵۲ ۳۳ع۷م۲0۵ (65ع/۵(۵ ۱۳۵۲۳۵ 0۳۵ ۱9۷۵96 ۵۵ز۳۵۲۵) ۱۳۵۲۱ بر۵ ۳ کعبر6 ۷۵ ۳۵۲۶۲ 20000 1۵ 8۲3060 6 ۴۶٩ ۵۳۵,0۳۶ 300 1۵۲۳۳۶ 1۳۵ 006۲ عمط معا عاعا رد ۵06۳-365 30 وز 71۳5 ۷ ۳ ۲۵۳۵۵۵۳ 300 ,00 بط اعاله بعکت ۳۳۵۶۲۵۵0 کاز ۲ ۲عم اه ,(/۱۵/۵:۵	هدف پژوهش حاضر، بررسی فرایند مبتداسازی ضمیرگذار از ساخت ملکی و مفعول متممی فارسی و چگونگی ظهور واژه بست ضمیری در پی اعمال آن براساس دستور گفتمانی نقشی است. در مقاله پیش رو نحوه نگاشت عناصر مبتداسازی شده ضمیرگذار فارسی در قالب های ساخت واژی-نحوی معرفی شده در دستور گفتمانی نقشی تحلیل شد. نتایج بررسی و تحلیل تعدای ازجمله های منتخب از گفتار و متون نوشتاری زبان فارسی نشان می دهد که در این ساخت، با عنایت به نیت ارتباطی سخنگو عناصر مختلفی نظیر مالک در ساخت اضافی و مفعول متممی می توانند سازه مبتدا واقع گردند و روش پویای تعیین ترتیب سازه ای این دستور روشی مناسب و کارآمد برای تبیین آن است. از طرف دیگر، با توجه به اینکه سازه مبتداشده در سطح بینافردی براساس اصول این دستور در اولویت ورود به قالب های ساخت واژی-نحوی قرار می گیرد، لذا فرایند مبتداسازی حاصل حرکت نیست بلکه عنصر مبتداشده به صورت پایه زایشی در جایگاه اصلی خود تولید می شود. مهم ترین نتیجه پژوهش حاضر تبیین علت ظهور واژه بست ضمیری در فرایند مبتداسازی ضمیرگذار فارسی از هر دو ساخت ملکی و مفعول متممی و تعیین اجباری و غیراجباری بودن آن است که برای نخستین بار با اِعمال سازوکارهای دستور گفتمانی نقشی صورت می پذیرد.
30,555	462476	۱. پژوهشگر مرکز مطالعات فقهی پزشکی قانونی و دانشجوی دکتری دانشگاه قم. ایران (نویسنده مسئول). ۲ استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم. ایران. ی #پورصدقی» رضا؛ نوذری فردوسیه» محمد. (۱۴۰۰). ملاک فقهی تعیین ارش جنایت. فصلنامه علمی - پژوهشی تعیین دیه و ارش در جراحات و آسیب‌های وارد بر تمامیت جسمانی» از مسائل چالشی در فقه و حقوق» و همواره موردابتلای محاکم قضایی است. شارع مقدس درباره جراحات وارده بر بدن با تعیین مقدار خسارت تعیین تکلیف کرده که اصطلاحا به آن دیه گفته می‌شود و درباره برخی دیگر -عمدتا- به دلیل مشخص‌نبودن مقدار جراحت. از تعیین مقدار خسارت خودداری کرده و آن را به محاکم قضایی سپرده است که اصطلاحا به آن ارش گفته می‌شود. بنابراین در جراحت و آسیبی که دیه مشخصی برای جبران خسارت از سوی شرع تعیین نگردیده» به‌حکم شرع و قانون مجازات اسلامی» ارش تعیین می گردد. ارش موضوع سوالات مختلفی است. در این میان سوالاتی مبنایی درباره ارش مطرح است؛ از آن جمله مبنا و ملاک تعیین ارش است که نیازمند تعمیقی فقهی است؛ اینکه مقدار ارشی که برای جراخت و زوال منفعت در نظر گرفته می‌شود با چه معیاری تعیین گردد. به‌طور مثال باید طبق عبدانگاری و به‌دست آوردن تفاوت قیمت برده بدون عیب با برده همراه عیپ» ارش حساب شود که دیدگاه مشهور فقها است (ر,ک: عاملی» ۴۱۳اق» ج۰۱۵ ص۱۳۹)» پا ملاک دیگتری باید در مسئله دنبال گردد. نوشته ملاک فقهی تعیین ارش» اگرچه محل ابتلای قانون و عوامل محاکم قضائی است» ولی با این حال در کتب فقهی و مقالات» مورد گفتگوی مفصل قرار نگرفته و در کتب فقهی عمدتا به‌سبب مسلم دانسته‌شدن شیوه عبدانگاری» از ورود به چرایی و چگونگی تعیین ارش خودداری شده است (ر.ک: طوسی» ۱۳۸۷ق» ج۷» ص ۱۵۳؛ ابن‌ادریس حلی» ۱۴۱۰ق» ج۳ شاید اولین فقیهی که با دیده تردید به شیوه عبدانگاری نگاه کرده» محقق خویی است (خویی» ۱۴۲۲ق» ج۴۲ ص ۳۳۰. وی آنچه را حاکم از روی مصلحت برای جبران خسارت در نظر بگیرد» ملاک ارش می‌داند (خویی» ۱۴۲۲ق. ج ۴۲ ص ۳۳۰). بعد از وی مرحوم تبریزی نیز در شیوه عبدانگاری اشکال کرده» ولی در نهایت در صورت امکان تعیین ارش به‌شیوه عبدانگاری» رجوع به آن را معیار تعیین ارش دانسته است (بریزی ۸ ص۱۳۵) و در برخی مقالات اشاره کوتاهی به این موضوع شده» بدون اینکه جوانب و ادله به‌صورت مفصل موردارزیابی قرار گرفته باشد (حاجی ده‌آبادی ۱۳۸۹ صص ۱۲۱-۵. مقالات دیگری که در موضوع ارش به رشته تحریر در آمده» به‌لحاظ اصل اعتبار قاعده ارش (حاجی ده‌آبادی» ۱۳۸۴) و به‌لحاظ تعیین ارش جنایت خاص, مانند تعیین ارش‌البکاره (زر رخ ۱۳۸۷ صص ۶۴۶-۴۳ آوان و سلطانی» ۱۳۹۶ صص ۳۰-4) و تعیین ارش ناتوانی جنسی (خامسی‌پور و همکاران» ۱۳۹۲ صص ۱۱۲-۸۹ و یا برخی شروط تعیین ارش» مانند عدم‌ازدیاد آن نسبت به دیه (فلاحی» ۱۳۹۵ صص ۷۸-۶۹ و بررسی جریان قاعده تنصیف در ارش زنان (مرعشی شوشتری» ۰۱۳۸۵ صص ۲۹-۱۷)» و مواردی از این قبیل مورد بررسی فقهی- حقوقی قرار گرفته است» اما هیچ‌یک به موضوع ملاک تعیین ارش نپرداخته‌اند. اهمیت موضوع ارش و کاربرد آن در مواد قانونی مختلف» ضرورت ریشه‌یابی در این مسئله را به‌خوبی نشان می‌دهد؛ به حصوص با توجه به نبود تحقیق مناسب در این مسئله» ضرورت آن بیش از پیش رخ می‌نماید. در این راستا نوشتار حاضر با گر دآوری داده‌های مفهوم‌شناسی ارش و بررسی ادله و تحقیق بحث» شا کله اصلی مقاله خواهد بود. ارش در لغت به فساد (جوهری» ۱۴۱۰ق» ج۳ ص ۹۹۵)» تحر یک (ابوالحسین» ۱۴۰۴ق» ج ۰۱ ص۷۹) و دیه جراحت (فراهیدی» ۱۴۱۰ق» ج۶ ص‌۲۸۴؛ ابوالحسین» ۱۴۰۴ق» ج ۱» ص۷۹) معنا شده است. گفته شده ارش در واقع از هرش گرفته شدهاست که بهمعتانیا منازعه است (بوالحسین» ۱۴۰۴ق» ج ۱ ص۷۹ و از آنجا که شعله‌و رکردن جنگ و آتش را تأریش می گویند (بوالحسین»؛ ۴ج ص۷۹ و چون جبران خسارت جراحت مش نزاع است» لذا به آن ارش گفته در اصطلاح» ديه جراحات غیرمقدر را ارش نامند (علامه حلی» ۱۴۲۰ق» ج۵» ص۶۲۲ عاملی» ۲۳ ج۲» ص۴۴۳) و چه‌بسا به‌دلیل مقدرنبودن دیه» تناسب بیشتری با معنای لغوی پیدا می‌کند و شاید بر این اساس استعمال ارش در معنای دیه مقدر کاربرد بسیار کمتری دارد. با توجه به آنچه در معنای لغوی بیان شد. به نظر می‌رسد استعمال ارش در ابواب دیگر فقهی مانند بیع در واقع ناشی از استعمال آن در باب دیات است؛ چراکه همان گونه که ذکر شده ارش در لغت برای جراحاث ذ کر شده» نه برای کالا. از آنجا که در دلائل شرعی - ولو غیرمعتبر- واژه ارش دارای معنایی خلاف معنای لغوی نیست» بنابراین وجود حقیقت شرعیه و متشرعیه برای این واژه منتفی است. بنابراین با لحاظ عدم وجود قرینه خاص در روایات بر معنای خاص شرعی برای این واژه اصطلاح ارش در روایات به‌معنای لغوی و متعارف ارش‌الجنایات حمل می گردد. البته آنچه که در اصطلاح فقها ارش نامیده می‌شود» یعنی دیه غیرمقدر» دارای انطباق کامل با معنای لغوی نیست. بلکه رابطه بین این دو به‌اصطلاح علم منطق» عام‌وخاص من‌وجه است؛ چراکه اصطلاح لغت شامل جراحات دارای دیه مقدر نیز می گردد و در مقابل ارش در اصطلاح فقه» اعم از جراحات است و شامل قطع عضو نیز می‌گردد. ولی آنچه برای تحقیق حاضر دارای اهمیت است» ظهوریابی از روایات مسئله به‌لحاظ یافتن اکثریت قریب‌به‌اتفاق فقها شیوه/عبددانگاری) را مرا ی شین آرش پذیرفته‌اند (برای نمونه: حلّی» بی‌تا ج ۲» ص۲۷۷؛ عاملی» ۱۴۱۳ق» ج ۰۱۵ ص ۱۲۹؛ نجفی» ۱۴۰۴ق» ج ۰۴۲ ص۱۲۶؛ حائری» ۱۴۱۸ق» جچ۶ ص۳۶۹). عبارت «العبد اصل للحر فیما لا" تقدیر فیه» عبارت معروفی است که از دیرباز در کتب فقهی دیده می‌شود (طوسی» ۱۳۸۷ ج۷ صص ۸۸-۸۷ فاضل آبی» ۱۴۱۷ق» ج ۲ ص۳۶ علامه حلّی» ۱۴۲۰ق» ج ۵ ص ۵۷۰؛ عاملی» ۴۱۳اق» ج ۰۱۵ ص۶۷). طبق این دیدگاه برای تعیین ارش بایستی مجنی‌علیه را در صورتی که حرّ باشد» عبد فرض نمود و صحیح و معیب او را قیمت گذاری کرده و هر نسبتی که میان تفاوت معیب با صحیح به دست می‌آید» به همان نسبت از دیه نفس به‌عنوان ارش تعیین کرد؛ مثلا اگر مجنی‌علیه به‌فرض بنله‌برقن,/ذر صورت سلاست معاذل هزار ذیتار ارززش,ذاردو با وجوه قیب: : #ذیتارن مقدار ارش یکک‌پنجم دیه کامل» یعنی ۲۰ شتر است. این شیوه تعیین ارش چنان مسلم انگاشته شده که برخی معنای ارش را خود همین شیوه بیان کرده‌اند (عاملی ۱۴۱۰ق. برخی بر این باورند که نباید ارش از دیه مشابه بالاتر محاسبه گردد؛ بنابراین در فرضی که جراحت مشابه موضحه رخ داده» نباید ارشی بالاتر از دیه موضحه برای آن در نظر گرفته شود و باید در حدود آن يا کمتر تعیین ارش گردد. این دیدگاه به آقای سرخسی از علمای اهل سنت نسبت داده شده است (ر.ک: حاجی ده‌آبادی» ۱۳۸۹ صص ۱۲۱-۸۵). مرحوم آیت‌الّه خویی معتقد است که تعیین ارش به‌وسیله حاکم پس از جلب‌نظر دو نفر عادل صورت می گیرد. جالب اینکه آن.رابدون مخالف, منی دآند (خویی» ۱۴۱۰ق» ص۹۷؛ خویی» ۱۴۲۲ق» ج ۴۲ ص ۰۲۶۲ ۳۳۱ فیاض» بی تاه ج ۳ ص۸۹). البته آیت‌الّه وحید نظر حاکم را از باب احتیاط می‌داند و در واقع ملاک عمّل نظر.دو غادل است (وحید خراسانی» ۱۴۲۸ق» ج۳ در مواردی از جنایات نیازمند تعیین ارش» تصریح به رجوع به نظر حاکم شده است؛ برای مثال شیخ طوسی درباره کسی که موهای سر وی به‌وسیله آب داغ از بین رفته و دوباره روییده» می گوید: «علیه آرشه حسب ما یراه الامام» (طوسی» ۴۰۰(ق» ص۷۶۴). محقق در زوال بعض عقل می گوید: «وفی بعضه الارش فی نظر الحاکم ذ لا طریق الی تقدیر النقصان» (محقق حلی» ۱۴۰۸ق» ج۴» ص۲۵۴). فقهای دیگری نیز در این مسئله از وی تبعیت کرده‌اند (برای نمونه ر.ککث: صیمری» ۱۴۲۰ق» ج۴» ص۴۶۳؛ عاملی» ۴۱۳اق» ج ۰۱۵ ص۴۴۳). برخی فقها با اذعان به اینکه دلیل شرعی معتبری برای تعیین روش ارش در شریعت ارائه نشده» بر این باورند که تعیین ارش از طریق صلح و تراضی صورت می گیرد (خوانساری از روش‌های دیگری که به برخی از بزرگان فقهی اهل‌سنت نسبت داده شده» مقایسه جنایت وارده برای تعیین ارش با نزدیک‌ترین جنایت دارای دیه مقدر است. طبق این شیوه محاسبه ارش» سنجش جنایتی که دارای دیه مقدر نیست» با جنایت متناسب دارای دیه مقدر ملاک تعیین ارش خواهد بود (ر.ک: حاجی ده‌آبادی» ۱۳۸۹ صص ۱۲۱-۸۵). از برخی کلمات چنین استفاده می گردد که ملاک تعیین ارش در موارد غیرمقدر شرعی» رجوع به دو عادل و حاکم است و آنها باید با ملاحظه دیات مقدر شرعی و مقایسه موارد غیرمنصوص با آنها ارش را مخاسبه کنند و در نهایت نیازمند تصالح بین طرفین بر حکمی است که دو حکم يا حاکم تعبین کرده است (حکیم» ۱۴۱۵ق» ۳ ص۲۹۶). قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۰۱۳۷۰ سه مژلفه را برای تعیین ارش ارائه کرده است. در این قانون ارش با لحاظ دیه کامل انسان» نوع و کیفیت جنایت با نظر کارشناس تعبین می گردد (ماده ۴۹۵ ق.م.ا). در قانون مجازات مصوب ۱۳۹۲ دو مولفه «تأثیر جنایت بر سلامتی مجنی‌علیه» و «میزان خسارت وارده» به سه مولفه مذکور افزوده شد. در این قانون می‌خوانیم: «ارش» دیه غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی‌علیه و میزان خسارت وارده با درنظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند. مقررات دیه مقدر درمورد ارش نیز جریان دارد؛ مگر اینکه در این قانون ترتیب می‌توان چنین تحلیل کرد که قانون به گونه‌ای مطابق دیدگاهی که تعیین ارش را بر عهده حاکم گذاشته پیش رفته است؛ البته دادگاه با مشورت کارشناس» جراحت وارده را به‌لحاظ کیفیت و عمق و میزان خسارت ارزیابی می‌کند و ارشی برای آن تعیین می‌کند. تفاوتی که قانون مجازات مصوب سال ۱۳۷۰ با مصوب ۱۳۹۲ دارد این است که در قانون سابق در پاره‌ای از موارد رجوع به کارشناس مقید به عدالت بود (برای نمونه: ماده ۴۴۸ ۴۵۹ ۴۶۳ فان سجازات آسلایی موب ۰ که با یکی از دیدگاه‌های فقهی دیگری که رجوع به دو نفر عادل را ملاک تعبین ارش می‌دانست نزدیک است و چه‌بسا قابل‌انطباق باشد. بنابراین می‌توان گفت قانون مجازات مصوب ۱۳۷۰ از دیدگاه رجوع به دو نفر عادل پیروی کرده است و قانون مجازات مصوب ۱۳۹۲ از دیدگاه رجوع به حاکم. از نکاتی که در تعیین ارش در قانون وجود دارد» طبتی تصریح ماده ۵۶۲ قانون مجازات» این است که در موارد ارش فرقی مینان زن و مرد نیست» بنابراین در موارد بیش از ثلث دیه کامل نیز ارش زن و.مرد مساوی است».لکن میزان ارش جنایت وارده بر اعضا و منافع زن» نباید بیش از دیه اعضا و منافع او باشد» اگرچه مساوی با ارش همان ادله هر یک از شیوه‌ها به‌صورت مستقل طرح و بررسی می گردد. برای شیوه عبدانگاری دلیل عمده‌ای که ذکر شده» عدم خلاف و اجماع است» و دلیل مصرح دیگری در کلمات یافت نمی‌شود ولی با این حال می‌توان ادله‌ای را برای آن از میان کلمات فقها گرچه به‌صورت اشاره ادله‌ای برای اثبات این قاعده به دست می‌آید و همچنین ادله دیگری که ممکن است قابل‌استناد برای اثبات این دید گاه باشد ولی کسی به آن اشاره‌ای نکرده است. در این قسمت به بررسی آنها می‌پردازیم: عمده دلیل شیوه عبدانگاری» دلیل اجماع و عدم‌خلاف در این مسئله است. این شیوه چنان با اصل ارش در هم تنیده شده که دلیل بر تعلق ارش دلیل بر این شیوه قلمداد شده است (نجفی» ۱۴۰۴ق» ج ۴۳ ص۱۶۸). مرحوم تبریزی اجماع را تنها دلیل این روش می‌داند اشکالی که از سوی مرحوم تبریزی به این استدلال مطرح شده» مدرکی‌بودن این اجماع است (تبریزی» ۱۴۲۸ق» ص ۵۰). به بیان دقیق‌تر این اجماع تعبدی نیست» حال آنکه اجماع تعبدی است که دارای اعتبار اییست زار تشک رازاراتکازی است که در ذهن اجماع کنندگان وجود دارد و کاشف از دید گاهی است: که از شریعت شکل گرفته است. وی مدرکی‌بودن این قاعده را بر این اساس.به مجمعین نسبت داده است که آنها به‌دلیل منحصردانستن تعیین ارش در اینن روش) به آن روی آورده‌اند (تبریزی» ۱۴۲۸ق۰ ص۵۱). در استدلال‌هایی که برای اثبات این دید گاه ارائه خواهد شد» مدرکی‌بودن و با مرحوم شهید ثانی در کتاب مسالک. شیوه عبدانگاری را مستند به روایتی نموده که به : ۰ ۰7 چا یه امه ۰ 1 اه ۵ ۰ ۰ ۰ این شرح است: «ابراهیم بن هاشم عن الحسین بن یزید الوی عن (شماعیل بن آبی زباد الشکونی عن جغفر عن آبیه عن علم اد قال: "جراحاث العبید علّی نخو جراحات الأخرار فی التّمّن"» (طوسی» ۱۴۰۷ق» ج ۱۰ ص ۲۹۵). در این روایت امیرالمژمنین فرموده‌اند که جراحات عبد همانند جراحات حر است در مقدار ثمن. صاحب ریاض نیز این روایت را مطرح کرده و علاوه بر این روایت» روایت دیگری را نیز مطرح کرده که به این شرح است: «علی بنّ زنراهیم عن محمّد بن عیسی عن بونش عمن واه ال قال: "... دا رح ال الب قیمه جراخته من جساب قیمیّه"» (کلینی» ۱۴۰۷ق. ج۷ ص۳۰۶) که مضمون آن اين است که مقدار ارش جراحت وارده بر عبد توسط حر از مقدار نسبت قیمت خود عبد همان‌طور که مشهود است» این روایات هیچ ربطی به موضوع بحث ما ندارند و در واقع توجیه قاعده دیگری با عنوان «الحر اصل للعبد فی المقدر» هستند. بنابراین هیچ روایتی دال بر قاعده موردمذا کره» یعنی «العبد اصل للحر فی ما لا" تقدیر فیه» وجود ندارد. ۴-۱-۱-۴ الغای خصوصیت از ادله تعیین ارش جنایت وارده بر عبد در روایات» تعیین ارش جنایات وارده بر عبد» به‌واسطه قبمت گذاری در حالت صحت و در حالت بعد از جنایت و محاسبه اختلاف قیمست صنورت می گیرد (کلینی» ۱۴۰۷ق» ج4۷ ص۰۶). چه‌بسا بتوان از این روایات الغای خصوصیت کرد و در مسئله تعیین ارش حر نیز وجود خصوصیت عبدبودن و معامله کالا با آن» بی‌شک در نحوه تعیین ارش اثرگذار است و با احتمال تأثیر آن بسیار پررنگ است؛ بنابراین نمی‌توان از آنها الغای خصوصیت کرده و این روایات را مستند شیوه مذ کور قراز:داد. ۶-۱-۱-۴ تطبیق سیره عقلا درآتعیین آژاش اشیای معین بر عبدانگاری تعیین ارش در تمامی موارد در نزد عقلا از شیوه تعبین قیمت معیب و صحیح صورت می گیرد و چون انسان حر و اعضای آن قابل قیمت گذاری نیست» پس به‌ناچار باید سراغ غبدانگاری رفت: این استدلال با کمک روایات ذال بر تعلق ارش بر جنایات وارد بر انسان حر در موارد غیرمقدر تکمیل می گردد؛ به این بیان که در روایات دال بر تعلق ارش» اصل ارش مطرح شده و نحوه محاسبه آن به عرف و شیوه‌های متعارف آن سپرده شده است (ر.ک: کلینی» ۱۴۰۷ق» ج۱» ص۲۳۹)» و چون طریق منحصر تعیین ارش در موارد معمول فیمیت‌گذاری اسبتهبی قراسان جر فسیت گذاری متجمصرقر مره قبدانگاری است» لذا بر این شیوه تطبیق داده شده است. به بیان دیگر تلقی عرفی از عنوان ازش در جامعه» تعیین مابه‌التفاوت قیمتی است؛ بنابراین بر شیوه عبدانگاری تطبیق می‌شود. احاله تعیین ارش به عرف بدون اینکه نحوه محاسبه آن مشخص گردد» در واقع احاله به شیوه متعارفی است که عرف آن را برای رسیدن به مطلوب عقلائی تر می‌بیند. برای مثال در فرض مطالبه درمان بیماری خاص بدون تعیین روش درمان خاص, تلقی از شیوه درمان چیست؟ آیا روش درمان منحصر به شیوه خاصی است که در ذهن مخاطب درمان متعارف محسوب می‌شده ولو بعدها روش بهتری برای درمان یافت شود؟! پرواضح است که در این گونه موارد ظهور عبارت این است که شیوه درمان موردنظر گوینده نیست و الا باید به آن تصریح متی‌کرد. بنابزاین در.عناوینی که دارای مفهوم مشخصی برای عرف هستند» ولی نحوه عمل در آنها متفاوت است» نمی‌توان انحصار ذهن مخاطب را دلیل بر انحصار شیوه دانست. ماحصل این تحلیل این خواهد بود که هر زمان شیوه دقیق‌تری برای عمل کردن به امور مهم مالی واجانی یافت شود» باید به همان رجوع گردد و از این بابت فرقی میان دزمان و تعیین ارش نیست. در برخی از کلمات بزرگان» دلیل رجوع به شیوه عبدانگاری انحصار تعیین ارش در این روش است. این استدلال با توجه به لزوم تعیین ارش و عدم‌وجود روشی غیر از این روش در نگاه مستدل شکل گرفته است. این استدلال در کلمات صاحب جواهر دیده بیان برخی از فقها از این استدلال چنین است که دوران امر بین تعطیل جنایت يا اخذ به مقدار مقدّر شرعی يا رجوع به شیوه مذکور است» در حالی که امر اول باطل و امر دوم مفقود است و از آنجا که عقلا و نقلا هیچ جنایتی خالی از ارش و دیه نیست» در نتیجه ام متعین در امر سوم است (سبزواری» ۱۴۱۳ق» ج۲۹» صص ۱۶۳-۱۶۲). انحصار شیوه محاسبه ارش در شیوه عبدانگاری» ادعایی است که اثبات آن بر عهده خود مدعی است و برای ما ثابت نیست؛ ثانیا این شیوه نیز حلال مشکل نیست و در واقع رجوع به آن «کر علی ما فرّ» است و همچنین دارای اشکالات دیگری است که ذکر از نقدهای وارد بر تعیین ارش به‌شیوه عبدانگاری» این است که این شیوه با ظهور روایاتی که ما را در جراحات فاقد دیه مقدر به تعیینارش سوق می‌دهد سازگار نیبست؛ برای مثال طبق روایت ابی‌بصیر» خراش.نیز دارای ارش است (کلینی» ۰۱۴۰۷ ج۱» ص۲۳۹). طبق ظهور این روایت. جراحت متعلق ارش است» در حالی که محاسبه ارش به روش عبدانگاری در واقع ارش خود شخض محسوب می‌شود:اطبیعی است که ارش جنایت با ۲-۲-۱-۴. عدم کارایی این شیوه در زمان برچیده‌شدن نظام برده‌داری شیوه عبدانگاری به‌دلیل آنکه در زمان فعلی هیچ ذهنیتی درباره نحوه قیمت گذاری برده وجود ندارد» کارایی لازم را ندارد واحتی"با فرض وجود:دلیل شرعی معتبر بر آن» عملا بسیاری از جنایات وارد بر اعضای انسان» به‌دلیل آنکه در معرض بهبودی است» تفاوتی در قیمت عبد ایجاد نمی کند در حالی که مسلما این جنایات دارای ارش هستند؛ چراکه طبق روایت حتی خراش نیز دارای ارش است (کلینی, ۱۴۰۷ق» ج۱ ص ۲۴۱). فقها در این موارد که جنایت حاصله اختلاف قیمتی در عبدانگاری در پی ندارد» فتوا داده‌اند که ارشی توسط حاکم تعیین و پرداخت گردد (برای نمونه: خویی» ۱۴۱۰ق» ص۱۰۸). برخی مانند مرحوم امام این حکومت را به‌معنای دیگری از حکومت می‌دانند؛ در واقع حکمی برای ازبین‌بردن موضوع نزاع يا به‌واسطه امر به تصالح» یا تقدیر بر طبق مصالح یا از باب تعذیر (خمینی» بی‌تا ج۲» ص۵۹۳). مرحوم علامه نزدیک‌ترین حالت به بهبودی را ملاک تعیین ارش قرار داده است (علامه حلی» ۱۴۲۰ق» ج۵» ص۶۲۲). برخی نیز ارش حین جنایت را ملاک قرار می‌دهند؛ هرچند با توجه به بهبودی» اختلاف قیمتی را دیدگاه‌های مذ کور نشان می‌دهد که روش عبدانگاری شیوه‌ای نیست که تمام موارد جنایت فاقد دیه را تعیین تکلیف کند و در بسیاری از موارد باید روش دیگری برای محاسبه یافت شود؛ مگر اینکه مثل برخی از مخققان عرصه فقه (اردبیلی» ۱۴۰۳ق» ج۱۴ ص۳٩ اراکی» ۱۴۱۴ق» ص۳۶۴) در فرض مذکور» مسئله فاقد ارش باشد. مرحوم تبریزی اشکال دیگری با توجه به اشکال فوق مطرح کرده است: اینکه در برخی جراحاتی که عیبی محسوب نمی‌شود نیز دیه تعیین گردیده است؛ مانند لطمه که برای آن دیه تعیین شده و همچنین حتی خراش نیز طبق صحیحه ابی‌بصیر دارای ارش دید گاه دیگری که برای تعیین ارش ارائه شده» رجوع به دو نفر عادل برای تعیین ارش است. در روایت عبداله بن سنان می‌خوانیم: «عن آبی عبد الواق ال دیه لد زد فطعت حممون من الابل فا کان مجرژوحا ون الاضطلام فیعکم به دا عذل منم ومن یخکم بما رن له یکت هم الکافرون (صدوق» ۴۱۳(ق» ج۴» ص ۱۳۰). از عنوانی که مرحوم صاحب وسائل الشیعه بر حکومت قرار داده»! مشخص می گردد که نظر ایشان بر همین ۱. اب توت الحکومه فی اوح ای لا نم فیو وله لاب من محکم عذلین بکت. دید گاه است (حر عاملی, ۱۴۰۹ق» ج۲۹» ص۳۸۹). برخی از فقها با توجه به این روایت فتوا به رجوع به دو نفر عادل در فرضی که شیوه خاصی برای تعیین ارش وجود ندارد حل مشکل نیست؛ چراکه دو نفر عادل باید طبق الگوی متعارف شرعی يا عقلایی عمل کنند و ما هم‌اینک در مقام بحث برای یافتن آن هستیم. پس از مشخص شدن شیوه تعیین ارش» قطعا رجوع به افراد خاص معتبر برای تعیین ارش لازم است. بنابراین اشکال رجوع به نظر حاکم از راه کارهایی است. که برخی برای تعبین ارش ارائه کرده‌اند. این شیوه بیشتر در دیه عقل مطرح شده ولی استدلال اعم از مورد عقل بوده و قابل‌تسری به تمام موارد تعیین ارش است. دلیل عنوان‌شده این است. که طریقی برای تعیین وجود ندارد و از طرفی مرجع تخمین حاکم است (صیمری؛۱۴۲۰ق» ج۴» ص ۴۶۳؛ عاملی» ۱۴۱۳اق» ج ۰۱۵ ص۴۳ و این استدلال در همه موارد ارش قابل‌ارائه است. در موارد دیگری غیر از عقل,» مانند نقصان بویایی نیز تعیین مقدار ارش به حاکم واگذار شده است (ابن‌ادریس حلّی ۰ ج۲» ص۲۴۳). شیخ طوسی درباره کسی که موهای سرش به‌وسیله آب داغ از بین رفته و دوباره روییده است» می گوید: «عليه رشه حسب اما یراه الامام» (طوسی,» ۱۴۰۰ق» رجوع به نظر حاکم برای تعیین ارش نیز اشکال وارد بر رجوع به دو نفر عادل را دارا است؛ چراکه حاکم نیز باید طبق ملاک و معیار خاصی اقدام به تعیین ارش کند. تصالح از راه کارهای متعارفی است که برخی از فقها حل مشکل عدم تقدیر دیه را به آن احاله داده‌اند. این راه کار با توجه به نبود طریق مناسب برای تعیین ارش و همچنین لزوم تعیین ارش -برای اینکه هیچ جنایتی نباید بدون استیفا یا قصاص یا دیه باشد- پیشنهاد به نظر می‌رسد این شیوه نیز قابل‌تأمل باشد» زیرا امکان صلح در بسیاری موارد وجود ندارد. البته ممکن است بگوییم متخاصمین اجبار به صلح می‌شوند و این شیوه» صلح البته این احتمال وجود دارد که ضابطه کلی؛تعیین ارش در واقع صلح و تراضی باشد» ولی به‌دلیل عدم‌امکان حصول آن در غالب موارد و عدم‌اسقاط دعوا ضابطه کلی برای تعبین ارش ایجاد شود. این ضابطه نزدیک‌ترین و.دقیق‌ترین شیوه برای رعایت عدل و انصاف در حق طرفین دعوا است. طبق این دید گاه» توصیه به صلح و تراضی از روش‌های دیگری که به برخی از بزرگان فقّهی اهل‌سنت نسبّت داده شده» مقایسه جنایت وارده برای تعیین ارش با نزدیک‌ترین اجنایت:دارای دیه مقدر است. طبق این شیوه محاسبه ارش» سنجش جنایتی که دارای دیه مقدر نیست» با جنایت متناسب دارای دیه مقدر ملاک تعیین ارش خواهد بود (ر.ک: حاجی ده‌آبادی» ۱۳۸۹ صص ۱۲۱-۸۵). قریب به این دیدگاه در کلمات برخی از فقهای معاصر دیده می‌شود: طبق دیدگاه برخی, ارش در موارد غیرمقدر شرعی توسط دو عادل و با حاکم» با ملاحظه دیات مقدر شرعی و مقایسه موارد غیرمنصوص با آنها تعیین می گردد» و در نهایت بر حکمی که دو کم یا ۱-۵-۴ نقد دیدگاه تعیین ارش به روش مقایسه با جراحات دارای دیه مقدر مشکل اساسی در روش مقایسه این است که در غالب مواردی که نیازمند تعیین ارش هستیم» امکان مقایسه وجود ندارد؛ زیرا مورد مشابه در بین موارد دارای دیه مقدر یافت نمی‌شود؛ برای مثال در ارش‌البکاره» چیدن مو پرده گوش» جمع‌شدن لب» کج‌شدن گردن» کندی حرکت فک و موارد بسیاری که امکان یافت موارد مشابه در موارد دیه آنچه در این تحقیق راهگشا است» رجوع به روایات ارش و تحلیل آنها است. باید دید از دل این روایات چه شیوه‌ای برای تعیین ارش به دست می آید و به‌تبع روشن‌شدن شیوه» چه‌بسا مرجع تعیین و همچنین ماهیت آن نیز مشخص ‏ گردد. در مسئله مذ کور چند روایت قابل‌استناد است که در ذیل مطرح می گردد: در روایت فقه الرضا برای دندان عقل دیه‌ای در نظر گرفته نشده است» بلکه ماد خراش به حساب مشخصی دارای ارزش:است (مسوب به:امام رضالئت ۱۴۰۶ق» ص۳۱۹). اعتبار روایات کتاب فقه الرضا به‌دلیل عدم تمامیت انتساب به امام رضانئه در هاله‌ای از ابهام است. طبق مفاد این روایت ارش دندان عقل مانند ارش خدش است که دارای حساب مشخصی است: بنابراین ظهور این روایّت این ؛اشت که ارت بابشابا ارش دیگری که مشخص است سنجیده شود. ممکن است گفته,شود.در این روایت مورد خاصی با ارش خدش مقایسه شده و دلیلی نیست بر اینکه چنین معیاری حاکم بر همه موارد تعیین ارش عبدالّه ن سنان گوید که امام صادق ان فرمود: «دیه دست اگر قطع شود پنجاه شتر است» و هرچه را که بدون زخم و پارگی التیام پیدا کرد یعنی تمام عضو قطع نشد» باید ارزش آن را دو عادل مسلمان معیّن دارند» و هرکس به غیر ما انزل اه حکم راند» پس طبق روایت ابن‌سنان از امام صادق لاغذ که به‌لحاظ سندی صحیح است (خویی» ۱۴۲۲ق. ج ۴۲ ص ۲۶۲)» مرجع تعیین ارش دو نفر مسلمان عادل است. چه‌بسا به اقتضای تناسب حکم و موضوع» منظور روایت دو کارشناس موردوئوق است که توانایی تعیین ارش را دارا هستند؛ زیرا از آنجا که مورد مسئله» تشخیص و حدس است نه شهادت بر وقوع اتفاق» آنچه که دارای موضوعیت است خبره‌بودن و موردوثوق‌بودن آن دو است و جمیل بن دراج از یکی از دو امام #4 درباره مردی که دست فرد دیگری را شکسته و سپس التیام پیدا کرده» نقل می‌کند که حضرت فرمود: «در این قصاص نیست» لکن ارش پرداخت می‌شود» (کلینی» ۱۴۰۷ق» ج۷» ص ۳۲۰). این روایت از نظر سند دچار ضعف است» زیرا مشخص نیست واسطه بین جمیل بن دراج و:امام اث چه کسی است. در روایت دیگری از جمیل بن دراج» حضرت درباره دندانی که ساقط شده و دوباره روییده» حکم به ارش می‌کنند و درباره دنان کودکک و شکستن دست می‌فرمایند که ارش آن چیز کمی است که مقداز آن معلوم نیست (کلینی» ۱۴۰۷ق» ج4۷ در روایت ابی‌بصیر از امام صادق اف حضرت می‌فرمایند: «در کتاب جامعه تمام احتیاجات مردم ذکر شده» حتی ارش خراش»» از ادامه روایت نیز استفاده می گردد که ختی مختصر تغییر رن پوست دز اثر فشارانگشت یر دای ازشع است. آنچه از ظهور اين روایت به دست می‌آید» این البلت ,که <خواد سراحا و تغییر رن دارای ارش است» بنابراین ملاک تعیین ارش خودآجراحت بوده و تبعات جراحت, مانند مقدار تأثیر آن در سلامتی و...» دخیل در ارش نیست (کلینی» ۱۴۰۷ق» ج ۱ ص۲۳۹). این روایت دارای سند معتبری است (مجلسی دوم ۱۴۰۴ق» ج۳ ص۵۴؛ خویی» ۴۲۲اق» ج ۴۲ ص ۲۶۱). در روایتی دیگر جراحتی که توسط عبد بر شخصی وارد شده» از قیمت دیه حساب شده و به‌عنوان ارش‌الجنایه تعیین گردیده است (کلینی» ۱۴۰۷ق» ج۷» ص۳۰۶). البته روایت مذکور از این بابت که دیه جانی منظور است يا مجنی‌علیه» دارای ابهام است. اگر دیه جانی منظور باشد» چه‌بسا معنای روایت این خواهد بود که قیمت ارش نباید از دیه عبد بالاتر باشد و اگر دیه مجنی‌علیه منظور باشد» به این معنا خواهد بود که ارش جنایت از مقدار دیه مجنی‌علیه حساب می گردد (ر.ک: مجلسی دوم» ۴۰۴اق» ج۲۴. ص۷۶). بنابراین در فرضی که مجنی‌علیه زن يا عبد است» ارش با لحاظ مقدار دیه یا قیمت مجنی‌علیه تعیین می گردد. ذیل روایت به کمک قرینه سیاق نشان می‌دهد که احتمال دوم صحیح است و در مقدار ارش» دیه مجنی‌علیه باید موردلحاظ واقع شود؛ زیرا قیمت جراحت عبد را به در این روایت واژه «قيمه الجراحه» به کار رفته که به خوبی نشان می‌دهد در تعیین ارش خود جراحت ملاک است و مقدار زمان بهبودی و آثار خارج از جراحت در از روایات و ادله پیش گفته» به کمک قواعد کلنی استنباط» چند نکته قابل‌استنتاج ۱. در روایات مذ کور نحوه تعیین ارش امری مفروغ‌عنه فرض شده و راه کار شرعی برای آن ذ کر نشده است؛ چه اینکه مخاطب راه کاری برای تعیین در ذهن دارد. بنابراین مقدار ارش و نحوه محاسبه آن به عرف احاله داده شده است. احتمال وجود ارتکاز شیوه عبدانگاری در زمان صدور وجود دارد؛ به این بیان که چنین شیوه‌ای برای تعیین ارش ذر بین غرب زمان قبل از اسلام گزارش شده است (علی؛ بی‌تا ج‌ه ص۴۶۴) که موجب انصراف روایات» و در نتیجه اختصاص آنها به این شیوه استدلال مذ کور بر این مقدمه استوار است که جریان شیوه خاصی در زمان صدور روایت موجب انصراف یا احتمال انصراف متن به آن شیوه می گردد که مانع شکل گیری اطلاق است. لازمه چنین نگرشی انحصار شیوه‌های حل مسائل اجتماعی و فردی در شیوه‌های مرسوم در زمان صدور روایات خواهد بود و این خلاف بدیهیات استنباط انصراف روایات يا احتمال انصراف روایات در مواردی قابل‌طرح است که سیره جاری در زمان معصوم لا دارای خصوصیتی باشد که احتمال تأ کید شارع بر آن را ایجاد کند و چنین چیزی در روش و راه کارهای انجام افعال به‌راحتی قابل شکل گیری نیست و نیازمند تصریح و تأکید شارع بر آن شیوه است و بدون تصریح» حمل بر می‌توان ادعا کرد در متون شرعی» شیوه و روش انجام افعال نوعا خصوصیتی ندارد و آنچه در روایات دارای موضوعیت است» خود فعل است» نه شیوه انجام فعل. مثال روشن این ادعا رفتن به حج است؛ اینکه از چه راهی و به چه روشی» دارای موضوعیت نیست» يا در موارد تلف‌شدن حق و حقوق دیگران» مهم ایجاد رضایت صاحب حق است» اما اينکه با چه روشی» مهم نیست. خلاصه مطلب اینکه در شیوه انجام افعال نوعا موضوعیتی دیده نمی‌شود و ظهور روایات نیز موافق آن است؛ بنابراین در مواردی که شیوه انجام فعل دارای موضوعیت است» نیازمند تا کید براشیوه مذ کور است تا اهمیت عدم‌وجود تا کید و تصریح بر شیوه عبدانگاری ازیک‌سو و عدم‌وجود خصوصیت در نزد عقلا از سوی دیگر انحصار طریقه شرعی بر این شیوه را منتفی می‌کند. شیوه عبدانگاری صرفا شیوه‌ای با منشا عقلایی بزای رسیدن به حق و حقوق مجنی‌علیه است که قبل از اسلام برای تعیین ارش از آن بهره برده می‌شده و چه‌بسا اختصاص به مناطق خاصی داشته است. بی‌شک عقلا اذعان به این مطلب دارند که تعیین دقبق ارش و رعایت عدل و انصاف در حق مجنی‌علیه و عدم‌تعدی به حقوق وی حیثیت اصلی مسئله است و برای غبدانگاری خحصوصیتی در اذهان نیست؛ بنابراین نمی‌توان ذر روایات برای آن بیش از اعتباری که عقلا برای آن قائلند اعتباربخشی کرد. نتیجه آنکه تقیید روایات ارش با این توجیه که شیوه خاصی در زمان صدور در بین مردم متعارف بوده که طبعا امکان‌پذیری تعیین قیمت و سهل‌بودن آن و چه‌بسا دقت آن برای تعیین ارش دلیل رواج باید دقت داشت که احاله به عرف در این مسئله به‌معنای امضای سیره مستمره نیست» تا وجود آن در زمان معصوم محرز گردد؛ بلکه هر روش عقلایی است که به‌صورت دقیق تر امکان کشف ارش را فراهم کند؛ چراکه امر ارش و دیه صرفا جزایی نیست. بلکه وجهی از آن به مسئولیت مدنی و جبران اختصاص دارد و چه‌بسا در موارد عمده‌ای تنها وجه آن جبران خسارت است که لازمه آن این است که باید حق و حقوق مجنی‌علیه به‌درستی لحاظ گردد. بنابراین معیار اصلی برای تعیین ارش احقاق حقوق مجنی‌علیه است؛ البته به‌صورتی که اجحافی در حق جانی نیز صورت نگیرد. در این میان ممکن است به‌لحاظ شرعی قیودی نیز وجود داشته باشد که باید رعایت گردد که در اقتضای جبران خسارت در نحوه تعیین ارش» رسمیت‌یافتن شیوه‌ای است که به قاعده عدل و انصاف نزدیک‌تر است. اشکالی که در این میان وجود دارد این است که دیه و ارش امری تعبدی است و نمی‌توان بدون لحاظ دید گاه شرع برای تعیین آن اقدام کرد. به‌تعبیر دیگر» جسم انسان قابل‌قیمت گذاری توسط بشر نیست و برای تعیین قیمت آسیب‌های وارده بر جسم» نمی‌توان راهی جز شرع را برگزید. پاسخ این است که تعبدی‌بودن دیه و ارش.امری پذیرفته است» ولی با این حال احاله تعیین آن به عقلا موجب خلل به تعبدی‌بودن نیست؛ چراکه شارع مقدس در چارچوب خاصی -که بیان خواهد شد- تعیین مقدار ارش را به عرف سپرده است» پس می‌توان ادعا کرد در عین حال که تعیین ارش امری تعبدی است» ولی تعیین مقدار آن در با توجه به نکته مذ کور برای تعیین مقدار و شیوه تعیین ارش» باید دید عقلا از چه راهی برای تعیین ارش اقدام می‌کنند. در نتیجه» دقیق‌ترین و منصفانه‌ترین روش» ملاک ۲ مفاد برخی از روایات مذ کور حاکی از این است که در تعیین ارش» دیه خود شخص ملاحظه می گردد. در نتیجه ارش جراحت وارده بر زن به نسبت ارش وارده بر ۳ ظهور روایات در این است که ارش بر خود جراحت تعیین می‌گردد و حواشی آن برای تعیین ارش دخالت ندارد. این ظهور مبتشی بر نیازمندی دخالت حواشی در تعیین ارش به‌بیانی از شارع مقدس است و بدون بیان و تصریح شارع چنین ظهوری شکل می گیرد که ارش برای خود آسیب‌دیدگی تعیین می‌گردد. ملاحظات نحوه تعیین دیه در شریعت مقدس اسلام نشان می‌دهد که ملاک شارع مقدس در تعیین دیه» خود جراحت است و مقدار زمان بهبودی» نحوه تأثیر جراحت بر سلامت» غرض جانی در ایجاد جراحت و...» در مقدار دیه موثر نیست. نوع عملکرد شارع مقدس در تعیین دیه» قرینه‌ای است که در تعیین ارش نیز موارد فوق و مشابه آنها در تعیین ارش دخیل نیست. بنابراین در تعیین ارش» خود جراخت و آسیب‌دید گی.لحاظ شده و خسارات حاشیه‌ای در میزان ارش موثر نیست. در نتیجه ازش با توجه به میزان جراحت و عمق آن» و بدون لحاظ میزان زمان بهبودی و ا زکارافتادگی تعیین می گردد. ممکن است این پرسش مطرح گردد که چگونه می‌توان مسئله را احاله به عرف کرده و از سوی دیگر چنین قبدی درباره آن مطرح ساخت. پاسخ این است که همان گونه که قبلا بیان شد احاله به عرف و تقیید آن منافی یکدیگر نیست. برای مثال درمان» به شیوه عقلایی احاله داده می‌شود» ولی قیودی نیز درباره آن مطرح می گردد؛ مانند عدم‌جواز تداوی به حرام. چنین قبودی در واقع ایجاد ضابطه شرعی برای اقدام پرسش دیگر اینکه میزان تعیین ارش خود جنایت بدون لحاظ میزان اث رگذاری جراحت در سلامت» امر عقلایی نیست» در نتیجه چنین قیدی در واقع نقض غرض است و در واقع خارج کردن آن از شیوه عقلایی است. در پاسخ می‌توان گفت که در واقع آنچه به عرف احاله داده شده است» تعیین ارش بدون لحاظ تبعات جراحت است و ۴. طبق ظهور برخی از روایات» مرجع تعیین ارش خود حاکم است و حاکم جامع‌الشرایط به هر مقدار که متناسب جراحت تشخیص دهد» ملاک عمل خواهد بود» ولی نوعا حاکم برای تعیین ارش نیازمند نظر کارشناسان موردوئوق است. از برخی روایات چنین برداشت شد که نظر حداقل دو کارشناس برای تعیین ارش لازم است. بررسی دیدگاه‌های موجود در مسئله» ادله آنها و همچنین رجوع به روایات ارش نتایج ۱. ملاک‌های مختلفی برای تعیین ارش در کلمات فقها می‌توان یافت» ولی قریب‌به‌اتفاق فقها از دیرباز شیوه عبدانگاری را به‌عنوان ملاک تعیین ارش بیان کرده و این شیوه نوعا مسلّم انگاشته شده است..بررسی ادله قابل‌ارائه برای اثبات این شیوه نشان داد هیچ دلیل معتبری برای اعتبار آن در زمان فعلی وجوهاندارد و اتفاقا ادله‌ای برای رد آن می‌توان اقامه کرد. دیدگاه‌های دیگراعم از رجوع به نظر دو نفر عادل» رجوع به نظر حاکم» صلح و تراضی» و دید گاه مقایسه با نزدیک‌ترین جراحت دارای دیه مقدر ۲ بررسی روایات موجود در مسئله» حاکی از این است که شارع مقدس در استعمال واژه ارش» معنای متمایزی از آنچه در میان عرف رواج دارد اراده نکرده و به‌اصطلاح ۳ آنچه از روایات قابل‌استنباط است این است که تعیین ارش در چارچوب خاصی به شیوه‌های متعارف عقلایی احاله داده شده است. بنابراین بهترین روشی که به قاعده عدل و انصاف نزدیک‌تر است معیار تعیین ارش قرار می گیرد. ۴ چالش عمده احاله تعیین ارش به عرف مبنی بر تعبدی‌بودن دیه و ارش و منافات آن با احاله به عرف» چنین پاسخ داده شد که دیدگاه عقلا در چارچوب خاصی در تعیین ارش نقش دارد؛ زیرا شارع مقدس محاسبه ارش را از مقدار دیه قرار داده و فقط خود جراحت را موضوع ارش می‌داند. بنابراین دست عقلا تا قلمرو تعیین‌شده از طرف شرع باز است و بیش از آن در میزان ارش دخالت ندارد. ۵. طبق روایات مذ کور دیه مجنی‌علیه در مقدار ارش اثرگذار است و مقدار ارش با توجه به دیه شخص تعیین می گردد و در نتیجه ارش جراحت زن با مرد متفاوت خواهد ۶. مرجع تعیین ارش» حاکم و به‌مشورت دو کارشناس موردوئوق است. ۷ ارش جراحت وارده بر هر عضوی با توجه به مقدار دیه همان عضو محاسبه می گردد. در این صورت هیچ‌گاه ارش جنایت وارده بر عضو از دیه آن عضو بیشتر ۱ آوان» رضا؛ سلطانی» عباسعلی. (۱۳۹۶). جایگاه ارش‌البکاره» مهرالمثل و خسارت معنوی در زنای مطاوعی از منظر فقّه. فقّه و اصول» (۱۱۰)» صص ۹-۳۰. ۲. ابن ادریس حلّی» محمد بن منصور بن احمد. (۱۴۱۰ق). السراثر الحاوی لتحریر الفتاوی ۳ ابوالحسین» احمد بن فارس بن زکریا. (۱۴۰۴ق). معجم مقائیس اللغه(چاپ اول). قم: ۴ اراکی» محمدعلی. (۱۴۱۴ق). الخیارات (چاپ اول). قم: موسسه در راه حق. ۵ اردبیلی» احمد پن محمد. (۱۴۰۳ق). مجمع الفائده والیرهان فی شرح پرشاد الاذهان (چاپ ۶. تبریزی» جواد بن علی. (۱۴۲۸ق). تتقیح مبانی اللحکام: کتاب الدیات (چاپ اول). قم: دار ۷ جوهری» اسماعیل بن حماد. (۴۱۰اقی). الصحاح: تاج اللغه وصحاح العربيه بیروت: دار العلم ۸ حاثری» سید علی بن محمد طباطبایی. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل (چاپ اول). قم: موسسه ٩ حاجی ده آبادی» احمد. (۱۳۸۴). قاعده ارش و حکومت در فقه امامیه و اهل‌سنّت. فقه و ۰ حاجی ده‌آپادی» احمد. (۱۳۸۹). ارش؛ ماهیت» شیوه محاسبه و مسئول آن. مطالعات حقوقی ۱ حر عاملی» محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشيعه (چاپ اول). قم: موسسه آل‌البیت ا9. ۲ حکیم سیدمحمدسعید طباطبایی. (۱۴۱۵ق). منهاج الصالحین (چاپ اول). بیروت: دار الصفوه. ۳ حمیری» نشوان بن سعید. (۴۲۰اقی). شمس العلوم ودوا کلام العرب من الکلوم (چاپ اول). ۴ خامسی پور» فرسیما؛ قدوسی» آرش؛ میرحسینی» سیدمجید. (۱۳۹۲). مبانی طبی» حقوقی و فقهی تعبین ارش ناتوانی جنسی در زنان آسیب نخاعی. حقوق پزشکی, (۲۷)» صص -۸۹ ۵ خمینی» سید روح الّه موسوی. (بی‌تا). تحریر الوسیله (چاپ اول). قم: مسسه مطبوعات دار ۶ خوانساری» سید احمد پن یوسف. (۱۴۰۵ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (چاپ ۷ خویی,» سید ابوالقاسم موسوی. (۱۴۱۰اق). تکمله المنهاج (چاپ بیست‌وهشتم). قم: نشر ۸ خویی» سید ابوالقاسم موسوی. (۱۴۲۲ق). مبانی تکمله المنهاج (موسوعه) (چاپ اول). قم: ۹ زر رخ» احسان. (۱۳۸۷). نگرشی نو در جایگاه ارش‌البکاره در فقه و حقوق موضوعه. ۰ سبزواری» سید عبدالأعلی. (۱۴۱۳ق). مهذب اللحکام (چاپ چهارم). قم: موسسه المنار - ۱ صدوق» محمد بن علی بن بابویه(۱۴۱۳ق). من لا بحضره الفقیه (چاپ دوم). قم: دفتر ۲ صیمری,» مفلح بن حسن. (۱۴۲۰ق). غايه المرام فی:شرح شرائم الاسلام (چاپ اول). بیروت: ۳ طوسی» محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). المبسوط فی افقه الاماميه (چاپ سوم).تهران: المکتبه ۴ طوسی, محمد بن حسن.(۱۴۰۰ق). اللهايه ی مجرد الفقه و الفتاوی (چاپ دوم). بیروت: ۵ طوسی» محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). هذیب الذحکام (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب ۶ عاملی (شهید اول)» محمد بن مکی. (۱۴۱۰ق). اللمعه الدمشقيه فی فقه الامامیه (چاپ اول). ۷ عاملی (شهید ثانی)» زین‌الدین بن علی. (۱۴۱۲ق). الروضه البهيه فی شرح اللمعه الدمشقیه (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. ۸ عاملی (شهید ثانی)» زین‌الدین بن علی. (۱۴۱۳ق). مسالک الخهام الی تقیح شرانع الاسلاع سال بیست و هشتم» شماره دوم (پیاپی ۱۰۶)» تابستان ۱۴۰۰ ۹ علامه حلّی» حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۰ق). ارشاد الذهان الی آحکام الایمان ۰ علامه حلّی» حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۲۰ق). تحریر الحکام الشرعيه علی ۱ علامه حلّی» حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (بی‌تا). تحریر اللحکام الشرعيه علی مذهب الاماميه (چاپ اول» ۲ جلد). مشهد: موسسه آل البیت ا2. ۲ علی» جواد. (بی‌تا). المفصل نی تاریخ العرب قبل الاسلام. بی‌جا: دار احیا التراث العربی. ۳ فاضل آبی» حسن بن ابی‌طالب یوسفی. (۱۴۱۷ق). کشف الرموز فی شرح مختصر الافع ۴ فاضل هندی» محمد بن حسن. (۱۴۱۶ق). کشف اللنام والابهام عن قواعد الاحکام (چاپ ۵ فراهیدی» خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین (چاپ دوم). قم: نشر هجرت. ۶ فلاحی,» ابوالقاسم. (۱۳۹۵). تعبین ارش یک جنایت. بیش از دیه مقدر. حقوق کیفری» ۷ فیاض کابلی» محمد اسحاق. (بی‌تا). منهاج الصالحین. بی‌جا: بی‌نا. ۸ کلینی» محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق).:الکافی (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الاسلامیه. ۹ مجلسی دوم» محمدباقر بن محمدتقی. (۱۴۰۴(ق). مرا العقول فی شرح آخبار آل الرسول ۰ محقق حلّی» جعفر بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرانع الاسلام فیمسائل الحلال و الحرام (چاپ ۱ مرعشی شوشتری. (۱۳۸۵). دیدگاه مخالف تنصیف ارش مازاد بر ثلث دیه زنان: تفسیری از ۲ منسوب به امام رضالغّ علی بن موسی. (۱۴۰۶ق). الفقه: فقه الرضا (چاپ اول). مشهد: ۳ نجفی» محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرانع الاسلام (چاپ هفتم). بیروت: ۴ وحید خراسانی» حسین. (۱۴۲۸ق). منهاج الصالحین (چاپ پنجم). قم: مدرسه امام باقر اقاد. 00 ت0۳ .0۵ 1) اموماآ-اه 1/0005 10 .۸77 0404 .۸ مصنه‌دعد ناه «ط۸ 1۰ ۸1-107۵ 32ط] 080 01-1510 (ط0 طوجشاه 0از 70 م امعم 0-1 وف بل نله .2 0۱-0 17024۳ 016 هزم اک-اه لاه 700۳ .فص) .3 مفااع11 هصمال۸ .3 ۰( 1) ۵1-70۰ ۸۳۵۳ ماز فتاه 1۳۵۵ .۸33 0410 .1۳ ماه طلمسمان۸ 4۰ -ا۵ 1/02۳0 016 /0۲1۵ 01-5۳ مشاه 70۳۳۲ .۸77 0420) .1 مخاله17 طلعصم‌ان۸ .5 [مزطوج۸ صت] بعانطتادهآ حاععو52 صعصگ تصو0 .و00 0) بو 710 -ا۵ 5۳۵۲۵:۵ 70۹/0 116 01-۸۳۵ 17050116 .(۸77 1413) .7 ,(فصقط 1 فنطقطگ) ناعس۸ 6۰ طخ۸ جآ] باه ونههادا-اه که ملد حمعزحه 1۵ و0 .0۵ ک0) اک -[۵ ۳0۳ 8 01-30650103 ۸-707۵ .(۸3 0410 36۰ ,(۸۵1 فنطقطاک) منامعص۸ .7 [مزطاهی۸ ۳ مطه‌ونصه‌ادآ-ل۸ ۸1-00 ‎ -‏ ۸1-10۳۵ 220 ات8 .له کل) 0 710 -ل۸ 5107۳ 8 ۸1-806 ۸1-0۵۵۳ .۸73 1412) .7 ,(فصقط1 فنطقعطک) ,ناعس۸ .8 2 تاد ممنصوگ م0 تصو0 دوف کل مهو که ۸۹-30 موم 1386۰ و11۵ عطمط 02۳ تصمو0 ب وله 0 00 0۳-ل۸ .(چت۸ 14فل) .۸ 2 و۸ 9۰ -[۵ 1۳۹۳۵۵ 5۳۵۲۳ 8 01-807۵ ۷۵ 01-۳۵:606 :1707۵ .۸77 1403) .۸ بنانطهلج۸ 10۰ 1) 01-620 و2 طوزطلم .وکل۸ 0406) بش معتعط فقس ۵ #عاسطان۸ 11۰ مطا‌مهله1-38ه علمطاوی۸ ۶و مدوم عط1 .ص۸2 1396) بش بش منصهااه5 ۶ بط م۸۷82 :12 6 6 0۵ با نو ام و عمعمصعل آهیهاسزمد وصده تمطاه/-له حطع/1 [۳6۲۹1۵ 0آ] .9-30 .رم ,110 بلنافتا 00۵ دلواط 0606 نز ۶۲و ).01-7708 مکه 19 5۳۳ م واه عم .و۸3۷ 0417 ۳۰ منط۸ انطل۳۵ .13 -[0 0000:14 0 ۵1-7007 01-700۳۵۲۷۵ ]/6۵۹ .۸77 1416) .34 ,۲۵۵ اخطو۳۵ .14 -6167ل0 6طا صقط 0۳۵ معصی ج ۲و که عط ع ص16 .(۸2 1395) .۸ منطهاله۳ .15 69-7۰ .00 ,(1)2 ,2016 ۷/۵16۲ فصه [[۳۲۵ سم آممتسای ۳۲٩ امد سمل عحنل فمصنه ] «عصه‌تاه ناما کهیزن33 تصو0 .و0۵ 2۳) نله مان ر۷ت۸ 0410 کل منونطصه۳ .16 1356۰ 1و8 ما۸ تصو0 وله 1) از 1-200 00و۴۸ .۸۷ 0418 ۸ 5 م11 18۰ -۵ 0صه 0اه ناه ۶و #مطاع ,006٩ بطدی۸ .(۸2۲ 1389) بش۸ ,3682۵۵ ززه11 19۰ -۲۳۵9 وصه کععهنم5 آهزهو5 عوحنطگ) 5ع ۵و5 آموع ۲٩ ام مت با +6 عاطاتفصود 0۷۵6۵۲ع 200 طافحه عط) که علبه عط1 .(۸2 1389) بش بنوهطهط306 ززم1 .20 ۰ 4۰ 1۵۷۰ ۵3۵ 715006366 ]٩ ۵ 30 معمصعفوبمرعسز تیگ وصه حله ون 2 ]1 دا۸ 0۵۳ تاسته8ظ .(۵ه0 1) 66000 1مکتل۸ زم 12 .۸7 0415 .5 .32 .5 مصطله11 21۰ -ا۵ 71 طوجشاه ۵/0۲ :200 ۷۵ «ساتا-اه عم اک .رتنش۸ 1420) .٩ مننصعل1 .22 [مزطهچ۸ صل] زحه 21-10 ملزطعاه جو30 نت8 .00.2 ک1) باس تا قصگ ابووظاا۸ و0 .وه )که از معه/۷ بوتت۸ 0409 3/۰ مناعص۸ 130۶ .23 4) 01-۳۵۸0۵۰ 70۳1۳ 16 ۸-50۳01۳۸7 .(۸33 0410 3/۰ ما3 سل 1۳8 .24 :ابسز86 .۵1-۸003 50۳۵ 01-700004۷6 [ه7 هکلم .۸77 0410 .1 مختقطول .25 ,3/0008 .(۸۳ 1392) 3/۰ .5 منصنه‌دد110 3/۳ یگ مش بافل 0 عگ ,۳ معط .26 -وز 0۶ 10۷۵1 عط) ۶و طادی۸ عطا عنم تصصاعل ۶و کعاممصضسم آماصل منز وصه آمععا -89 .00 ,27 و1۵0 [ 260160 ]10 ۵ 70 زهذ مه تمصزمرک ۳3 ۵6 ۱۳ج 001606 1-۰ 1/0/0۶0۳ 5۳۵۲۳ ]8 ۵12/00076 :70۵ .(۸77 1405) بش۸ یک مق عصقطگ .27 نله (قصتف3/2 تصو0 .00 28۳) دراه طمانمله7 ۸3۷ 0410 بش۸ یک عمط .28 1) بزه 0-100 طلمانواه7 ۰۲ 300۵۱5 .۸77 1422 بش۸ .5 بعزمطا .29 [0ط2 ۸ صا] «زع06 گ1-[۸ حصعصا و کعل۵۶ ۷ عط که [۵ع عطا 16۶ عا ها هو 5 مطاآ-[۸ 0۵۳ تصو0) ب(۵ه 1) معازع ها -له 700۳۳( 34 8 .8 معط .30 رتسا فا-اج جامامگاتله 02۶ نسوس 7 .00 4۳) :۸-۵8 ۸33 0407 34۰ نامگ .31 ابا05 01-7 ۸/6 ۸07 5۳۵۲۵ م آسونا-اه 1/۳04 .۸77 1404) .8۵ 3/۰ ,11 ندعازه/ .32 [وزطهج۸ 1۳] بطه‌ونصه‌اعتننه امامگا-له جه0 تصصعطه 1 .(ع[۵ 26 مبله 234) 655ع0 هنز حاعوجش ها تاهط ۵1 10۳ عصندم00 .(ه۸ 1385) ماگ نطکو‌جع/۱ .33 عنصسه اد[ ۶و 301 عامناس۸ اه دمناهاع ادا خ +بوعصمح 1000 کصع ۵ 0۶ فحنطا-عد0 [36۳۹1۵ 10] .17-29 ۵0۰ م32 ۷0۵71167۰ 0۳ 50165 50۳06916 ]0 70۳۳۵ 006۰ آهد۳۵ -[۵ ۷۵ 1-0101 آز 1/080 ] 0آعا-اه :مک .(7ن۸ 1408) .7 مفااه17 0عوهط3/0 .34 ۳) 01-79100 5۳۵۳۵۵ 5۳۵۲ 8 01-0100 700۳/۳ .۸77 1404) .17 3/۰ مقدزه1< .35 ۸1-3/20۵7 :00۳ .60 ۳ 01-۸60 ط020 1 .(۸77 1413) .۸ بش۸ .5 ,5302/80 .36 -0ایا۳ عنصهاو1 و0 ب(۵ه 2۳۹) ناه مور 1۵ 1700 .۸33 0413 34۰ موهنشدگ .37 ۰( 1) ب10ف۵1-7 5۵۳۵/۵ 5۳۵۳۳ 8 0100۲ 0001 ۸3 0420 34۰ مسعصنک 38۰ 1) 0-30 800۳ مشاه ندال و7 ۸۷ 0428 .7 مفتقطج 7 .39 تصه‌ 7 له *3) دورو 1اه طونط مخ هام۸ ۸ 0387 ب۵4 منف۳ .40 [عط2ج۸ 1۳0] ۵۵6۹۰ ۱۷۷ 2 وس 2[ که ۵۵۵ عطا ۲۵۶ ومطانا زم م20 ب(0 2۹) 000۰ 1-۳ ۷۵ 01-۳10 2000 6 مرمهآنل۸ کته 0400 34۰ من۳۵ 4۰ نله طامامگاناه چ08 تصعا 7 وله 4۳) 0 شاه 700966 نت۸ 0407 34۶۰ منف۳ 42۰ قآ نصو0 .0۵.2 5۳) 000 616ک۸1 زه 120 .۸7 04۵8 ۶۰ منصه‌که‌ مگ فنطه ۲ .43 -ا۵ ۵۳۲53 ]٩۵ 2031000 ۲۳۵ 86۲۹0600۷6۵ 770 ۸ ب(۸۲ 1387) .8 بطعامط 7287 .44 -43 .رم ,1993 مطع36ق/3 40صه بش۳۳ بله7۳ موم 00۵ ععع 0 معا سل 1 طلوحمطلانط	در آسیب های وارد بر اعضای بدن در موارد بسیاری دیه مقدر وجود ندارد و جبران خسارت باید توسط محاکم قضایی تعیین گردد. امروزه شیوه های ارائه شده از سوی فقها برای تعیین ارش با نارسایی همراه است شیوه هایی مانند عبد انگاری و به دست آوردن تفاوت قیمت برده بدون عیب با برده همراه عیب، برای تعیین ارش که علاوه بر عدم امکان اجرا، اشکالات دیگری نیز بر آن وارد است. قانون مجازات نیز در تعیین ارش مواردی را دخیل دانسته که طبق ادله شرعی قابل اثبات نیست. باید دید آیا روشی قابل اجرا برای تعیین ارش در میان منابع فقهی وجود دارد؟ این نوشتار در صدد است با بررسی منابع موجود نقلی ملاک فقهی تعیین ارش را ارائه کند. مطالعه منابع مذکور نشان می دهد در روایات موجود، تعیین ارش از مقدار دیه به عقلا واگذار شده است. از آنجا که روش محاسبه خاصی مدنظر شریعت نیست، بنابراین باید برای احقاق حقوق مجنی علیه، حاکم به کمک دو کارشناس موردوثوق، از دقیق ترین راهی که می توان حقوق مجنی علیه را استیفا کرد، جنایت وارده را از مقدار دیه عضو محاسبه کند. البته با پیشرفت علوم ممکن است راه های دقیق تری برای تعیین ارش یافت شود که به قاعده عدل و انصاف نزدیک تر است که در این صورت باید چنین روشی ملاک تعیین ارش قرار گیرد. محاسبه با ملاحظه دیه مقدر عضو و محاسبه مقدار آسیب دیدگی به لحاظ طول و عرض و عمق جراحت، یا مقدار جنایت به لحاظ ازکارافتادگی عضو صورت می گیرد، با تأکید بر این نکته که حواشی جنایت مانند مقدار زمان بهبودی و تأثیر آن در سلامتی، در مقدار ارش دخیل نیست؛ در نتیجه ملاک تعیین ارش، خصوصیات خود جنایت و جراحت و میزان دیه مقدر عضو است.
18,476	461944	آموزه‌های حقوق کیفری» دانشگاه علوم اسلامی رضوی» دوره هفدهم, شماره ۲۰ پاییز - زمستان ۱۳۹۹ قاعده درا به عنوان تضمینی جهت صیانت از متهمان در برابر تحمل مجازات در شرابطی که در بزهکاری آن‌ها شبهه وجود دازد. نخستین بار در قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ در قالب قاعده و به شکلی جامع مورد توجه قرار گرفت. شبهه دارثه ممکن است در فرایند رسیدگی قضایی برای دادرس ایجاد شود؛ اعم از آنکه وی رس نسبت به مجرمیت متهم دچار تردید شود و یا ادعای متهم موجب شبهه‌افکنی گردد. قانون مجنازات اسلامی در خصوص کفایت مجرد چنین ادعاها و خطورات ذهنی بای سقوط مجازات. رویکرد همسانی ندارد؛ گاه صرف ادعا را کافی می‌داند و گاه احتمال صدق آن شرط دانسته شده در تحقیق حاضر با روشی تحلیلی و توصیفی, منابع فقه امامیه بررسی شده و ان تیجه حاصل گردیده که شمول قاعده مستلزم آن است که امکان شبهه ۹ دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشکده حقوق دانشگاه قم (37.ع00۳.2 0200 ۳.۵). نسبت به متهم متصور باشد و بر اساس معیار نوعی مبتنی بر قضاوت افراد متعارف. چنین احتمالی معقول دانسته شود؛ هرچند قوی بودن احتمال ضرورتی ندارد. از این رو مغایرت‌های ظاهری مقررات را که برخاسته از برخی اهمال‌ها در فرایند تقنین بوده باید با ملاحظه پیشینه و به‌ویژه مبانی فقهی در چارچوب واژگان کلیدی: قاعده درا شبهه قضایی, احتمال عقلایی شبهه. اثبات یکی از مهم‌ترین قواعد کیفری که در فقه اسلامی و به تبع آن در حقوق ایران مورد پذیرش قرار گرفته است. قاعده درا می‌باشد که مطابق آن در صورت وجود شبهه! باید مجازات برداشته شود. این قاعده که مورد پذیرش اکثریت قریب به اتفاق فقها قرار گرفته است." در شبهات موضوعی و حکمی ".اعم از آنکه نزد شخص متهم. دادرس و ۱ شبهه اسم مصدر از اشتباه و ازانظر واژگنانی به معا البنل. در هم آمیختگی و پوشیدگی است؛ به‌نحوی که حقیقت امسر مشخص نگردد (واسطی زییسدی, ۱۴۱۴: ۵۱/۱۹). فقها شبهه را به «ما یشبه الثابت ولیس بثابت» تعریف نموده‌اند (بابرتی» بی‌تا: ۲۴۹/۵)» که حسب متعلق آن و اینکه بر متهم. قاضی یا مفصی عارض شود می‌تواند به گونه‌های مختلفی تعبیر شود. در همین راستا شهید اول شبهه را این گونه تعریف نموده است: «آأماره تفید ظنّا یترب علیه الاقدام علی ما یخالف فی نقتالأمر» (عاملی جزینی,.بی‌تا: ۳۷۷/۹). شهید ثانی نیز از شبهه عارض بر مرتکب چنین تعبیر نموده است: «توهم الفاغل او المفعول أن ذلک الفعل سالغ له» (عاملی جبعی. ۲. گفتنی است که هرچند بر مفاذ این قاعده:ادعای اجماع و اتقاق‌نظر شده است (ابن ادریس حلّی. ۰ ۰۴۴۶/۳ ۴۸۵و ۵۲۰) لکن در میان معاصران» محقق خویی فقیه امامی (موسوی خویی. ۲ ۱۸۲ ۱۸۷ ۲۰۹ ۲۸۴و ۳۹۷) و برخی از شاگردان ایشان (طباطبایی قسی, ۵ ۷ فیاض, بی‌تا: ۳۸۰/۳؛ طباطبایی حکیم, ۱۴۲۷: ۱۹۳) قاعده را در معضای رایسج آن ۳ در فقه امامیه تدقیق در کلام فقها نشان از آن دارد که شبهه. اعم از شبهه حکمی و موضوعی است (خوانساری, ۱۴۰۵: ۳/۷؛ موسوی سبزواری» ۱۴۱۳: ۹/۱۰؛ منتظری, بی‌تا: ۱۹/۱؛ مدنی تبریزی» ۱۴۳۰: ۴ موسوی بجنوردی, ۱۴۰۱: ۱۷۸/۱؛ صانعی, ۱۳۸۸: ۹۵/۱)؛ هرچند اقلیسی شمول قاعده را منصرف از برخی شبهات حکمیه دانسته‌اند (نجفی کاشف‌الغطا. ۱۴۲۲: ۵۷؛ موسوی بجنوردی» حتی مفتی مطرح شوند! به طور یکسانی اعمال می‌شود. توضیح آنکه گاه متعلق شبهه. حکم است؛ مانند آنکه مرتکب به اعتقاد اباحه رفتار آن را انجام دهد" پا دادرس نسبت به تطبیق عنوان کیفری بر موضوع مطرح‌شده شبهه دارد" و يا اساسا مفتی در نظام فقهی يا قانون‌گذار در نظام حقوقی شبهه دارد که آیا در نظر گرفتن مجازات برای عمل جایز است يا خیر.؟ در کليه این موارد. قاعده درا اقتضا دارد که حکم کیفر ثابت نشود. گاه نیز متعلق شبهه, موضوع است؛ نظیر اینکه مرتکب به تصور آب. شراب بنوشد يا دادرس نمی‌داند که آیا متهم حین ارتکاب رفتار سلامت عقل داشته و يا مبتلای به جنون بوده است. در چنین حالاتی, استناد به قاعده علاوه بر آن. دلالت قاعده. هم ناظر به شبهاتی است که اساسا اصل تحقق جرم و ثبوت مسئولیت کیفری را زیر سوال می‌برد و هم شبهاتی که به رغم احراز تحقق جرم از ۱ برخی معتقدند که قاعده فقط ناظر بر شبهاتی است که نزد قاضی مطرح می‌شود (مژمن قمی,» ۱۴۲۲: ۸ موسسه آموزشی و پژوهشی قضا ۱۳۹۰: پاسخ مکارم شیرازی و صافی گلپایگانی به استفتای ۷۱) و عده‌ای آن را ناظر بر شبهه مرتکب می‌دانند (مدنی تبریزی» ۱۴۳۰: ۳۱۴ مسسه آموزشی و پژوهشی قضا ۱۳۹۰: پاسخ فاضل موحدی لنکرانی به استفتای ۷۱)» لکن حق با اکثریتی است که کليه شبهات را اعم از آنکه نزد مرتکب. قاضی و حتی مفتی مطرح شود. شامل آن می‌دانند (علامه حلّی. ۱۴۱۳: ۵۵۹-۴۳ مجلسی. ۱۴۱۰: ۲۲۹/۱۰؛ فاضل هندی, ۱۴۱۶: ۵۸۹/۱۰؛ مرعشی نجفی, ۱۴۲۴: ۱۳۵؛ موسوی سبزواری» ۱۴۱۳: ۹/۱۰؛ موسوی اردبیلی, ۱۴۲۷: ۹۴/۱؛ موسوی بجنوردی: ۱۴۰۱: ۹۱۸۲۱۸۰/۱ ۲ برای نمونه» در میسوط شیخ‌الطائفه آمده است: «فان کانا مجخاهلین بأن یجهاا أن الحکم یتعلّق بالتقا الختانین .... وکان عندهما أن الحکم یتعلّق بالفراغ من الوطی, فاذا کان کذلک فلا حد علی واحد منهما ۳ لا بح آأحد مع اشتباه الحکم علی الحاکم وعدم وضوحه وثبوته له بعینه. ... لقاعده در الحدود» ۴ گاه مشاهده می‌شود که فقیه به جهت اختلاف نظرات در خصوص مسئله‌ای به استناد قاعده درا بر عدم ثبوت مجازات فتوا می‌دهد (طباطبایی یزدی» ۱۴۲۸: ۰۸۲۱/۲ تعلیقه سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی). یا گاه به جهت تردید در شمول دلیل کیفری. حکم به عدم ثبوت مجازات به استناد قاعده دراأمی‌دهد؛ برای مثال, برخی معاصران پس از بررسی نظریات مختلف در مورد امکان مجازات دو مردی که بدون ضرورت زیر پوشش واحد خوابیده‌اند. ولی برهنه نیستند. با استناد به قاعده درا بر عدم جواز مجازات اعم از حدی و تعزیری نظر می‌دهند و بیان می‌دارند: «أن مقتضی در الحدود بالشبهات یقتضی عدم اجرا الحل ولا التعزیر فی غیر المجرّدین تحت ثوب واحد» (مکارم شیرازی» ۱۴۱۸: ۱۳۲/۱). سوی شخص واجد مسئولیت کیفری, به سقوط مجازات در مورد او منجر می‌شود." بحث این نوشتار درباره آن دسته از شبهات موضوعی ناظر بر احراز بزهکاری می‌باشد که نزد مرجع قضایی عارض می‌شوند که از آن با عنوان «شبهه اثبات» (ابوزهره. ی )یا «شبهه عدم ثبوت) (عوده» بی‌تا: ۲۰۹/۱) یاد شده است. با تدقیق در منابع فقهی می‌توان شبهات اثبات را به دو دسته تفکیک نمود. شبهه بودن برخی موارد مانند بارداری زن بی‌شوهر در آتهام زنا یا رجوع شاهد از گواهی ناشی از فرض قانون گذار است که در صورت رویارویی با این موارد باید به سقوط مجازات نظر داد. بدون آنکه اثردهی به آن‌ها به نظر دادرس تفویض شده باشد. از این موارد با عنوان «شبهات قانونی اثبات») یا «فرض شبهه» تعبیر کرده‌ايم. دسته دوم مواردی هستند که صدق شبهه بر آن‌ها به باور دادرس بستگی دارد و به تعبیری در معرض ارزیابی قضایی است که می‌توان آن را شبهه قضایی نام نهاد. اغلب شبهات در این دسته جای می گیرند و در این راستا تفاوتی نمی کند که شبهه در ابتدا وجود داشته و یا بعدا در فرایند تحقیق حاصل شود (موسوی سبزواری» ۲۲۷/۲۷.:۱۴۱۳). در چنین مواردی» این مسئله مهم قابل طرح است که شرط پذیرش چنین شبهاتی به عنوان مسقط مجازات چیست؟ فرض کنید که متهم در اتهام زنا مدعی زوجیت است. يا دادرس در پرونده مصرف مسکر نسبت به آگاهی متهم از ماهیت آشامیدنیتزدید. می‌کند. آیا در این حالات. مجرد ادعای متهم یا تردید ذهنی دادرس برای برداشته شدن مجازات کافی است يا آنکه محتمل بودن آن نیز شرط است؟ در صورت اخیر؛ آیا نیاز است که:این اختمال قوی باشد یا صرف در حقوق موضوعه کشور ما قانوّن مجازات استلامی مصوب ۱۳۹۲ -که در مواد ۱۲۰ و ۱۲۱ ذیل مبحث ششم از فصل سقوط مجازات از بخش مجازات‌های کتاب کلیات و نیز مواد پراکنده‌ای از کتاب حدود نظیر مواد ۰۲۱۸ ۲۲۳ و ۲۶۳ به احکام مرتبط با قاعده درا پرداخته است-. موضع منسجم و دقیقی در برخورد با این مسئله اتخاذ نکرده است؛ به نحوی که گاه با ذکر کلی «شبهه» صریحا متعرض خصوصیات آن نمی‌شود ۱ نمونه آن را می‌توان در حکم به سقوط حد در اثر توب مقدم بر اقرار به استناد قاعده درا دید (هاشمی (ماده ۱۲۰)» در مواردی مجرد ادعای متهم را برای اعمال قاعده کافی می‌داند (مواد ۲۲۳ و ۳) و در پاره‌ای مصادیق احتمال درستی آن را شرط می‌داند (ماده ۲۱۸). این شیوه تقنین موجب شده است تا حقوق‌دانان مطابق ظواهر قانونی در برخورد با دعاوی مختلف به گونه‌ای متمایز نظر دهند. بدون اینکه مبنایی قابل قبول در چنین مواضع بر همین اساس» در این جستار به روش توصیفی تحلیلی به بررسی ادله و اندیشه‌های فقهی که خاستگاه قانون گذاری در حقوق کیفری کشور ما در عرصه قاعده درا بوده است. پرداخته شده تا از این طریق بتوان تفسیری ارائه نمود که با منطق حقوقی سازگارتر و از تفاصیل بدون پشتوانه به دور باشد. در این راستا ابتدا موضوع را از منظر فقهی بررسی نموده و در ادامه به تحلیل رویکرد حقوق کیفری ایران به آن پرداخته‌ايم. مطالعه منابع فقهی نشان می‌دهد تنها مواردی می‌توانند تخت عنوان شبهه قرار گرفته و مجازات را بردارند که امکان آن‌ها محتمل باشد. لذاشبهاتی که امکان آن‌ها منتفی است. از شمول قاعده خارج هستند؛ چه در صورت تفسیری دیگر از قاعده منجر به تعطیلی حدود خواهد شد (استادی؛ ۱۳۸۳: ۸۹و ۱٩). از همین روست که در برخی از روایات مشاهده می‌شود در اتهاماتی نظیر زنا .که سیاست شارع مقدس در آن‌ها بر تستر و بزه‌پوشی و توصیه بر انصراف دادن متهمان از اقرار است-. به ادعاهایی که پذیرش آن‌ها نسبت به متهم ممکن نیست. توجه نشده و حد ساقط نگردیده است. محدث عاملی با نام‌گذاری باب پیست و هفتم از ابواب "حد زنا از کتاب وسائل الشیعه تحت عنوان «باب أنّ من زنی وادّعی الجهاله غیر المحتمله فی حمّه لم یقبل منه وکذا ان تزوجت ذات البعل أو ذات العده و زنت فی العده وما یجب مع انتفا الشبهه». تعدادی از چنین احادیثی را در آنجا گرد آورده است. در این اخبار» معصوم ,ال حتی در حدود واجد جنبه حق‌الّ محض در جایی که احتمال صدق ادعای متهم نمی‌رود. بر عدم پذیرش ادعا حکم نموده و تصریح فرموده است که پذیرش چنین ادعاهایی در صحیحه ابوعبیده از امام صادق ,سل درباره زنی سوال می‌شود که در جامعه اسلامی زندگی می‌کند و بر اثر جهل» با وجود داشتن شوهر, با دیگری ازدواج می‌کند. حضرت با اشاره به محتمل نبودن چنین شبهه‌ای در حق متهم می‌فرماید: «ما من امرأه الیوم من نسا المسلمین الا وهی تعلم أنّ المرأه المسلمه لا یحل لها آن تتروج زوجین»؛ امروزه هیچ زن مسلمانی نیست که نداند زن مسلمان نمی‌تواند با دو حضرت در ادامه با صراحت کامل. سقوط حد را به واسطه پذیرش چنین مواردی «لو أنّ المراه \|ذا فجرت قالت: لم در و جهلث أنّ الذی فعلت حرام؛ ولم یقم علیها در صحیحه یزید کناسی نیز از امام صادق ,ال درباره زئی که.ذر عده با فیگری ازدواج می‌کند سوال می‌شودو امام حکم به خد زنامی‌دهد. راوی می‌پرسد: اگر این کار را از روی جهل مرتکب شود» چطور؟ حضرت همانند خبر سابق بر محتمل نبودن «ما من امرأه الیوم من نسا المسلمین؛ الا وهی تعلم أن علیها عده فی طلاق أو موت. فقهای امامی بر مفاد روایت مزبور فتوا داده‌اند (مفید ۱۴۱۳: ۷۸۰؛ طوسی, ۱۴۰۰: ۶۹۶) و در تعلیل عدم صدق شبهه بر چنین ادعاهایی بیان کرده‌اند: «لأن هذا شائع ذائع بین المسلمین, لا یختص بعالم دون عامی جاهل» فلا شبهه لهما علاوه بر روایات مزبور که ناظر بر موضوع حد زناست. در مورد سایر حدود واجد جنبه حق‌الّه محض نیز نظایر چنین برخوردی مشاهده می‌شود؛ برای نمونه در موثقه ابن بکیر از امام صادق ,اد درباره اتهام شخصی به شرب خمر در دوره خلافت ابوبکر نقل شده که فرمود: به رغم ادعای جهل حکمی متهم با این استدلال که در منطقه‌ای زندگی می کرده که اهالی آنجا با حلال دانستن شراب. آن را مصرف می‌کرده‌اند. اما امیرالمژمنین علی ال حکم به سقوط حد نداد. مگر پس از آنکه متهم را همراه مأموری میان مجالس مهاجرین و انصار گرداند و هیچ کس بر خواندن آیه تحریم بر او شهادت نداد (کلینی, ۱۴۲۹: ۱۳۵۱۲۴/۱۴). شیخ کلینی این حدیث را با سند دیگری از ابوبصیر نقل می‌کند (همان: ۲۱۵/۱۴). برخی سند اخیر را به جهت وجود ابن ابی‌حمزه بطائنی ضعیف دانسته‌اند (موسوی اردبیلی, ۱۴۲۷: ۱۵۰/۱)؛ لیکن با توجه به آنکه روایات ابن بی‌حمزه بطائنی در دوره استقامت وی قابل اعتماد است. به ویژه آنکه در روایت حاضر راوی از وی» شخصی مانند عمرو بن عثمان است که به قرینه اینکه راوی از او احمد بن ابی‌عبدالّه است. منظور عمرو بن عثمان ثقفی خزاز می‌باشد که توئیق شده و وی را چنین توصیف نموده‌اند: «کان عمرو بن عثمان نقی الحدیث. صحیح الحکایات» (نجاشی, ۱۴۰۷: ۲۸۷ علامه حلّی, ۱۳۸۱: ۱۳۱)» لذا روایت با این طریق نیز قابل استناد است. در هر صورت. مفاد روایات حکایت از آن دارد که شبهه نسبت به متهم باید متصور و ممکن باشد. همین مبنا در فتاوای فقهای امامیه نیز مورد توجه قرار گرفته است؛ برای مثال در مورد ادعای وطی به شبهه از سوی متهمی که نابیناست. برخی فقها مانند شیخ طوسی با استدلال بر محتمل نبودن چثیل شجهه‌اي اساساريه ایهاعا ترتیب اثر نداده‌اند (طوسی, ۱۴۰۰: ۶۹۹)؛ عده‌ای نیز مثل ابن.ادریسن. پذیرش ادعارامنوط به آن دانسته‌اند که قرائن و شواهد حال بر درستی ادعا دلال این با( الوریس حلّی. ۱۴۱۰: ۱۴۴۸/۳ و حتی بعضی نظیر فاضل مقداد. عادل بودن متهم مدعی شبهه را شرط دانسته‌اند (سیوری حلّی, ۱۴۰۴: ۳۳۲/۴). علت چنین برخوزدهایی» در همان ضرورت امکان شبهه نهفته است و اینکه مجرد ادعا حتی در دعاوی حق‌الّه محض برای سقوط مجازات کفایت نمی کند. در فرعی دیگر فقها با وجود آنکه ادعای برده را مبنی بز اینکه از سوی مولایش اکراه به لواط شده است. پذیرفته‌اند. ولی عکس آن را مسقط حد ندانسته‌اند (محقق حلّی, ۱۴۰۸: ۱۴۶/۴) و در تبیین آن گفته شده است: «بحسب الظاهر یمکن آن یکون المولی قد ا کرهه علی ذلک. وقوله مقبول عند الحرف ۱ «فان ادّعی أنّه اشتبه علیه الامر فظن ان التی وطاها کانت زوجته او أمته. وکانت الحال شاهده بما ادعاه بأن تکون علی فراشه نائمه, قد تشبّهت بزوجته أو مته. فانّه یدرا عنه الحد للشبهه؛ وان کان شاهد الحال ومسموع عند العقلا ولا ال من ان یوجب الشبهه. ... بخلاف ما لو ادّعی المولی \|کراه العبد له علی ذلک فرن العرف لا یصدقه علی ذلک فلا شبهه. فلا در هناک» (موسوی گلپایگانی» ۱۴۱۲: ۲۷/۲؛ نیز ر.ک: عاملی جبعی» ۱۴۱۳: ۴۰۳/۱۴ نجفی ۱۴۰۴: ۳۷۹/۴۱). تتبع در فروعی که فقها شبهه را موجب برداشته شدن مجازات دانسته‌اند. حکایت از آن دارد که حکم به سقوط حد. مقید به محتمل و ممکن بودن شبهه شده است. تعابیری چون «ان أمکنت الشبهه فی حقّه» (عاملی جزینی, ۱۴۱۴: ۲۴۱/۴)» «الشبهه الممکنه فی حفّه» (عاملی جبعی, ۱۴۱۰: ۱۴۴/۲)» «الشبهه المحتمله فی حمّه» (طباطبایی حاثری» ۱۴۱۸: ۵ «(مع مکان الشبهه فی حقّه حکمّا او موضوعا» (موسوی خمینی, بی‌تا: ۴۹۶/۲) «الشبهه التی تصخ فی حمّه, سوا کانت حکميّه او موضوعيه» (موسوی سبزواری» ۱۴۱۳: ۱۳/۸ همگی مژید این استظهار است. در تأیید این موضع می‌توان به روایاتی استناد نمود که گواهان بر زنای زنی شهادت می‌دهند. ولی زن مدعی بکارت خود می‌شود. در اینجا مجرد این ادعا باعث سقوط حد نشده است. بلکه معصوم ,ال دستور می‌دهد که زنان متهمه را معاینه نمایند و بعد از آنکه ادعای او را تأیید کردند. مجازات برداشته می‌شود (حز عاملی, ۱۴۰۹: ۳۵۴/۲۷ ۳۶۳ و ۱۳۴/۲۸:۳۶۵): در روایت ی ادیگر از امام کاظم ,اس سوال شد در مورد اينکه اگر مردی کنیز داشته باشد» محصن محسوب می‌شود يا خیر؟ امام بر احصان او حکم فرمود. راویی گفت: اگر او ادعا کند که با کنیز نزدیکی نداشته است. حکم چیست؟ امام بر عدم پذیرش چنین ادعایی حکم فرمود (همان: 9۶۸/۲۸ ۷۰). نکته مهم در اینجا آن است که ضابطه حاکم بر محتمل بودن شبهه چیست؟ باعبارت:فیگر, تشخیص ایع احتمال صرفا بم ظن شخسی قاضلی وابسته است يا همانتن علم قاضی. به عنوان دلیل اثبات در نظام حقوقی ما؛ باید بر اساس یک معیار نوعی اعمال شود؟ فحص در منابع فقهی نشان می‌دهد که نسبت به این مسئله مستقیما چندان ورود نشده است. با وجود اين به نظر می‌رسد که لازم است افراد متعارف نوعا چنین احتمالی را بدهند. این دقیقا همان مطلبی است که فقها از آن با عنوان «احتمال عقلایی» تعبیر نموده‌اند. از این رو نفس احتمال شخص قاضی, در صورتی که از نظر نوع افراد متعارف جامعه قابل اعتنا نباشد. نمی‌تواند مجوز تمسک به قاعده باشد. در همین راستا بیان شده است که شبهه مسقط حد را نباید با مجرد احتمال برابر دانست؛ چه در این صورت اغلب حدود ساقط خواهند شد و جز تعداد اندکی اثبات نخواهند شد؛ رویکردی که با هدف شارع مقدس از تشریع حدود سازگاری ندارد. بنابراین مقصود از شبهه. مواردی است که عقلا در زندگی خود بر آن اعتماد می‌نمایند (سبحانی؛ ۸ براساس چنین رهیافتی دیگران نیز از آن با عنوان «دعوی الشبهه فی حفّه قابله للقبول عند العقلا» (خوانساری, ۱۴۰۵: ۱۳/۷)» «الاحتمال العقلائشی» (مکارم شیرازی» ۱۴۱۸: ۱۲۰/۱) و «قوله مقبول عند العحرف ومسموع عند العقلا» (موسوی به رغم آنچه گفته شد. در اينکه آیا این احتمال باید قوی باشد یا صرف اینکه متعارف مردم چنین احتمالی را بدهند. کافی است. هرچند قوی نباشد. اختلاف‌نظر وجود دارد و برخی قوی بودن احتمال را لازم می‌دانند (سبحانی ۱۴۱۸: ۲.)۴۳۳/۲ اما به نظر می‌رسد چون نسبت به احتمالی که قوی نباشد نیز شبهه صدق می‌کند. لذا با توجه به اقتضای اطلاق قاعده و اصل عدم اشتراط؛ قوی.بودن آن به نحوی که مثلا به مرحله ظن برسد. لازم نیست و چنین مواردی نیز مشمول قاغده درا هستند." شاید به همین اعتبار؛ برخی حقوق‌دانان به گونه‌ای مطلق شبهه را به معنای روشن نبودن واقعیت در اثر عدم حصول علم عادی و ظن متعارف و به تعبیز دیگر هر حالت ذهنی دانسته‌اند ۱ «الذای یجب أن پرکز البحث علیه. هو تفسیر الشبهه الی بها یرد بها الحد. فان رید مجرّد احتمال الخلاف یلزم در الحدود غالبا ولا یبقی الا القلیل. وهو خلاف ما یهدفه الشارع من تشریع الحدود. .. کون المراد من الشبهه. ما یعتمد علیه العقلا فی حیاتهم». ۲ «(... \|ذا کانت الشبهه غیر خارجه عن حلّ الاحتمال الا \|ذا کان قویّا قابلا للاعتنا» (سبحانی» ۱۴۱۸: ۲ گفتنی است که فقهای شافعی. حنبلی و مالکی نیز شبهه دارثه را محدود به حالتی دانسته‌اند که احتمال آن قوی باشد. در این خصوص, برخی از حنابله بیان داشته‌اند: «فلیس کل شبهه ینظر الیها بل لا بد ن تکون الشبهه قويّه یدرا بها الحلّ» (الحمد, ۱۴۳۳: ۳۲/۳۰). فقهای شافعی نیز نوشته‌اند: «شرط الشبهه آن تکون قویّه, ولا فلا آثر لها» (سیوطی, ۱۴۱۱: ۱۲۴). همین عقیده میان مالکیه نیز وجود دارد (دسوقی, بی‌تا: ۳۳۶/۴). در مورد مقصود از قوی بودن بیان شده است: «نعنی بالقوّه ما یوجب وقوت الذهن عندها وتعلّقی ذی الفطنه بسیلها. لا انتچاض الحجه» (زحیلی, ۲۰۰۶: ۷۰۸/۲). در نقطه مقابل, فقهای حنفی شبهات ضعیف را نیز مشمول قاعده درا می‌دانشد و سرخسی در این زمینه می‌نویسد: «ادنی الشبهه تکفی لدر الحد» (سرخسی حنفی, بی‌تا: ۱۵۲/۹). ۳ در تأیید چنین موضعی گفته شده است: «قاعده الدر لا توف علی الاحتمال القوی. بل مجرّد از آنجا که برای نخستین بار رویکرد قاعده‌مند به «درا» در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ انعکاس يافته است. جهت تبیین موضع نظام حقوقی کشور نسبت به شرط «محتمل بودن شبهه»» نیاز است که مقررات قانون موصوف مورد بررسی قرار گیرد. ماده ۱۲۰ بیآنکه به طور دقیق به مسئله ورود نماید» حکم برداشته شدن حد را بر «شبهه یا تردید» مترتب نموده است. به رغم اجمال واژگان مزبور می‌توان گفت مستفاد از عبارت آن است که مجرد ادعاهای مطروح در پرونده تا زمانی که ایجاد تردید نکند. مسقط حد نخواهد شد و باید احتمال صدق در مورد آن‌ها وجود داشته باشد. در تأیید این موضع علاوه بر استفاده از مفاد ماده ۰۲۱۸ می‌توان استدلال نمود: که در غیر این صورت و چنانچه احتمال مسئله مطروح منتفی باشد. به این معنا که دادرس علم بر خلاف واقع بودن آن داشته باشد. شبهه نیز سالبه به انتفای موضوع خواهد بود؛ همان اطور که خود قانون‌گذار نیز بیان داشته است شبهه دارثه مستلزم فقدان دلیل نافی است و لذا علم؛ شبهه را موضوعا منتفی می‌سازد." ۱ شایان ذکر است که ظن قوی و متعارف نیز به معنای آن است که ما هنوز نسبت به قضیه تردید داریم و لذا چنین مصادیقی نیز همچنان مشمول شبهه هستند؛ زیرا تنها در جایی می‌توان متهم را محکوم نمود که به تعبیر قانون گذار مجازات اسلامی و به تبعیت از برخی فقها یقین بر بزهکاری وجود داشته باشد و با نتفای یقین. حتی اگر ظن قوی هم وجود داشته باشد. همچنان باید به جهت شبهه هرچند ضعیف» متهم را تبرثه نمود. ۲. گفتنی است که در دیگر نظام‌های حقوقی کشورهای مسلمان نیز اعمال قاعده درا مستلزم محتمل بودن ادعای متهم دانسته شده است؛ برای نمونه ماده ۲۶۶ قانون جرایم و مجازات‌های یمن مصوب ۱۹۹۴ در مورد مسقطات حد زنا مقرر می‌دارد: «یسقط حلّ الزنا وما فی حکمه \|ذا ثبت آمام المحکمه توفّر حاله من الحالات الاتیه: ... ۶. دعوی الشبهه المحتمله». ماده ۲۸۴ این قانون نیز اشعار می‌دارد: «یسقط حّ الشرب (ذا ثبت آمام المحکمه توفّر حاله من الحالات الاتيه: ... ۲. دعوی الا کراه او الضروره المحتمله». ماده ۲۹۹ نیز ادعای محتمل مالکیت سارق را از مسقطات حد سرقت دانسته است. در نظام حقوقی امارات نیز بر همین مبنا تا کید شده است؛ برای نمونه» دیوان عالی امارات ابوظبی در ری شماره ۱۰۰۶ در سال ۹ بر لزوم وجود قرینه بر محتمل بودن شبهه تاأ کید نموده و مجرد ادعای متهم را کافی ندانسته است. در این پرونده به زنای متهم مدعي اکراه حکم شده و تا کید گردیده بود که مجرد ادعای اکراه. مادام که دلیل يا قرینه‌ای بر درستی آن اقامه نشود. برای سقوط حد کفایت نمی‌کند: «أنّ ادّعائها الا کراه لا یکفی لدر الحد عنها ما لم تقم دلیلّا و قرينه علی صححه دفاعها کأن تثبت أنها ابلغت عمّن \| کرهها و أنّ ناسا شاهدوها تستغیث والدما تلوّث ملابسها بعد آن آزیلت بکارتها» (سلیمان» ۲۰۱۵: ۱۲۱). با وجود اين» در خصوص اینکه شبهه باید بر اساس ملاک شخصی يا نوعی سنجیده شود. ماده ۱۲۰ نسبت به آن ساکت است. لذا در این زمینه می‌توان به دو شکل استدلال کرد؛ نخست آنکه از ملاک ماده ۲۱۱ استفاده شود. که همان طور که مقنن برای علم به عنوان دلیل اثباتی. ملاک نوعی را پذیرفته است. در مورد حاضر نیز باید همین معیار مطمح‌نظر قرار گیرد. لذا اگر شبهه دادرس دادگاه بدوی در مرحله اعتراض به رأی برای مرجع قضایی وارد نباشد. می‌تواند حکم را نقض کند. تذکار این مطلب نیز مفید فایده است زمانی که در مورد علم قاضی به رغم آنکه مشهور فقها علم شخصی را حجت می‌دانند. مقنن قول اقلیت مبنی بر علم نوعی را اختیار نموده است. در خصوص شبهه که بر حجیت نظر شخصي دادرس چنین شهرتی نیز وجود ندارد. با دشواری کمتری می‌توان چنین مبنایی را پذیرفت. راهکار دوم آن است که اخذ ملاک را در فرض قبلی مورد مناقشه قرار دهیم. در این صورت با توجه به سکوت قانونی. راهکار اصل ۱۶۷ قانون اساسی در اين زمینه در دسترس است که بر اساس آن می‌توان به منابع فقهی و فتاوایی مراجعه نمود که دلالت بر لزوم مقبولیت آن نزد افراد عاقل و با وجود آنچه گفته شد. برخی از مواد قانون مجازات اسلامی به گونه‌ای انشا شده‌اند که در بادی امر ملهم این معنا هستند که مجرذ ادعا بدون ضرورت احتمال عقلايي درستي آن برای سقوط حد کفایت می‌کند. از این رو لازم است این مواد ماده ۲۱۸ در بخش مواد عمومی کتاب حدود قانون مجازات اسلامی با انعکاس «در جرایم موجب حد. هر گاه متهم ادعای فقدان علم یا قصد. یا وجود یکی از موانع مسئولیت کیفری را در زمان ارتکاب جرم نماید. در صورتی که احتمال صدق گفتار وی داده شود. و اگر ادعا کند که اقرار او با تهدید و ارعاب يا شکنجه گرفته شده است. ادعای مذکور بدون نیاز به پینه و سوگنل پذیرفته می‌شود». ماده مزبور متضمن دو گونه ادعای متهم است؛ در فراز نخست. ادعای وی را نسبت به فقدان عناصر لازم برای تکوین جرم يا وجود موانع مسئولیت کیفری مطرح می‌کند. در این خصوص, مقنن پذیرش ادعا را مقید به آن دانسته است که «احتمال صدق گفتار وی داده شود». اما در فراز دوم نسبت به ادعای اکراهی بودن اقرار متهم. ظهور عبارت در آن است که مجرد ادعا مسقط حد است؛ زیرا در اینجا اشاره‌ای به ضرورت محتمل بودن ادعا نشده است. ظاهر مزبور موجب شده که برخی حقوق‌دانان «ادعای مقر در شکنجه و ارعاب و تهدید نیاز به احتمال صدق ندارد» (الهام و برهانی, چنین استنباطی پشتوانه شرعی ندارد؛ زیرا اصل بر اختیاری بودن اقرار است و از این رو زمانی می‌توان به چنین اقراری ترتیب اثر نداد که فقدان شرایط در مقر يا ثابت شده و یا دست کم در معرض شبههباشد که بتوان قاغده درا را اعمال نمود. از این رو نادیده گرفتن شرط «محتمل بودن ادعا» به این معناست که با وجود تحقق اقرار و در شرایطی که قاضی تردیدی در اکراهی نبودن آن نداره؛ باید به صرف ادعای متهم به چنین توجه در پيشینه تقنینی ماده می‌تواند متزلزل بودن استظهار مزبور را نشان دهد. توضیح آنکه پیش‌نویس کتاب حدود لایحه مجازات اسلامی توسط عده‌ای از پژوهشگران در یکی از مراکز فقهی قوه قضاییه تهیه شده بود. ایشان در گنجاندن ماده ۸ در لایحه, متثر از استفتایی بوده‌اند که از برخی مراجع معاصر به عمل آمده بود. (] چنانچه متهم به ارتکاب جرایم حدی از حکم یا موضوع آگاهی نداشته و یا بدون اراده و قصد و یا بر اثر ضرورت. اضطرار و مانند آن مرتکب جرم حدی گردیده است. در صورتی که احتمال صدق گفتار وی وجود داشته باشد. آیا می‌توان ادعهای مزبور را بدون بینه و سوگند از او پذیرفت؟ [۲] در فرض فوق چنانچه ادعا کند که اقرار به جرم. ناشی از تهدید. ارعاب و شکنجه بوده» حکم مسقله چیست؟ [۳] آیا در جرایمی مانند محاربه, افساد فی‌الارض جرایم منافی عفت با عنف و اکراه و ربایش و اغفال, سرقت و قذف, ادعای عدم علم و قصد و یا وجود یکی از موانع مسئولیت کیفری, بدون نیاز به بینه و سوگند پذیرفته می‌شود؟» (مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه مقایسه عبارات ماده ۲۱۸ و تبصره ۱ آن با استفتای مزبور نشان می‌دهد که تدوین کنندگان لایحه بر متن استفتا نظر داشته‌اند؛ هرچند تغییراتی در عبارات نیز داده‌اند .۱ در هر صورت» سوال نخست در مورد پذیرش ادعای برخی معاذیر از سوی متهم در جایی است: که احتمال صدق ادعا داده می‌شود. البته تدوین کنندگان متعلق ادعا را با عبارت «عدم علم و قصد و یا وجود یکی از موانع مسئولیت کیفری» در بند سوم سوال جایگزین نمودند که موجزتر است. این قسمت فراز نخست ماده ۲۱۸ را تشکیل می‌دهد. سوّال دوم نیز فراز دوم ماده را شکل می‌دهد که محل بحث کنونی ماست و ناظر بر ادعای اکراهی بودن اقرار است. مکارم شیرازی در پاسخ به این بخش فرموده بود: «هر گاه با دلیل معتبر ثابت شود که متهم اطلاعی نداشته و یا مکره بوده» حد درباره «اگر به صورتی است که اماره بر صحت کلام او وجود.دارد. نمی‌توان با این اقرار بر همان گونه که از پاسخ‌های فقهی به دست می‌آید. هیچ کدام مجرد ادعای اکراهی بودن اقرار را مسقط حد ندانسته‌اند. بر همین اساس نیز لایحه تدوین گردید و در جلسه ۱ یکی از اشکالات قانون گذاری که ناشی از نبود کارشناسی مطلوب در این عرصه است. به عدم ابتکار و دقت در انشای قانون برمی گردد؛ مثلا در همین مورد. با وجود تبصره ۲ ماده ۲۲۴ که جرم منافی عفت با اغفال, ربایش و اکراه را مصداق عنف دانسته است. دیگر جز تعبد مقنن بر تکرار متن یک استفتا چه ضرورتی متصور است که در تبصره ۱ ماده ۲۱۸ از عبارت «جرم منافی عفت با عنف و اکراه و ربایش و اغفال» استفاده کرده است. به گونه‌ای که حتی ترتیب کلمات را رعایت نموده تا جایی که اندک تغییر ویرایشی مبنی بر جایگزینی واو عاطفه با ویرگول را نیز اعمال نکرده است! مشابه همین در تعبیر ارعاب و تهدید و شکنجه به عنوان عوارض ناظر بر اقرار نیز در قانون تکرار شده است؛ در حالی که معلوم نیست چرا به جای «ارعاب» از «ترساندن» استفاده نشده و اصولا چه ضرورتی در آوردن کلمه «ارعاب» با «(در جرایم موجب حد هر گاه متهم ادعای فقدان علم يا قصد يا وجود یکی از موانع مسئولیت کیفری را در زمان ارتکاب جرم نماید. در صورتی که احتمال صدق گفتار وی داده شود ادعای مذ کور بدون نیاز به بینه و سوگند پذیرفته می‌شود. همچنین است اگر ادعا کند که اقرار او با تهدید و ارعاب يا شکنجه گرفته شده است». سیاق تعابیر و خصوصا عبارت «همچنین است) به خوبی نشان می‌دهد که همان ضوابط فراز نخست. در فراز دوم نیز جاری است. لذا اگر احتمال درستی ادعای اکراهی بودن اقرار از سوی متهم نیز داده شود بدون نیاز به بینه و سوگند پذیرفته می‌شود. چنین موضعی از جهت فقهی بدون اشکال و همسو با استفتای مأخذ مقرره بود. لذا زمانی که مصوبه به شورای نگهبان ارسال شد. این حکم مصون از ایراد شورای با وجود اين» شورا در ایرادی که در ۱۳۸۸/۱۰/۲۹ به مصوبه کمیسیون می گیرد. «اطلاق ذیل ماده ۲۱۸ که مقتطضی پذیرش آن نسبت به مواردی که اقرار نزد غیر قاضی صادرکننده حکم باشد. خلاف موازین شرع شناخته شد». متعاقب این اشکال. کمیسیون قضایی دز جلسه مورخ ۱۳۹۰/۵/۲ با افزودن تبصره دیگری به ماده» اشکال شرعی شوزا را مرتفع می‌سازد و در تبصره ۲ مقرر می‌دارد: «اقرار در صورتی اعتبار شرعی دارد که نزد قاضی در محکمه انجام گیرد». اما نکته عجیب در اقدام کمیسیون قضایی به حذف عبارت «همچنین است» در ماده ۲۱۸ بود و گویا نمایندگان تصور کرده بودند که اين اقدام صرفا یک اصلاح ویرایشی ماده است و تغییری در حکم ایجاد نمی کند! حال آنکه این امر موجب تغییر اساسی در حکم شده است. با قطع‌نظر از اینکه مطابق اصل ۹۴ قانون اساسی؛ بررسی مصوبه از جهت یراد شرعی با شورای نگهبان بوده و متعاقب ایراد شورا مجلس صرفا نسبت به آن بخشی که مورد اشکال واقع شده باید تجدیدنظر کند و رأسا اقدام به تغییر مصوبه‌ای که از ایراد شورا مصون مانده» وجاهت حقوقی ندارد و چنین تغییری از سوی کمیسیون که فارغ از تصویب شده. در حکم تقنین جدید است. لکن در هر حال شورای نگهبان در مرحله بعدی -چه به تصور اینکه اقدام مجلس تنها در حد افزودن همان تبصره در راستای اشکال قبلی بوده و لذا در سایر عبارات ماده دقت نکرده است: با بهاهر خهت دیگر- نسبت به این تغییر حادث توجه نکرد و به همین شکل در روزنامه رسمی منتشر شد. در هر صورت در شرایط فعلی که قانون این گونه لازم‌الاجرا شده است» به نظر می‌رسد با توجه به چنین سابقه‌ای که دست کم در قطع به اراده مقنن در عدم اشتراط احتمال صدق در ادعای اکراهی بودن اقرار؛ تردید ایجاد می‌کند از یک‌سو. و قطعیت مغایرت شرعی ظاهر قانون از سوی دیگر. که خلاف داب مقنن و اقتضای اصل چهارم قانون اساسی در لزوم تطابق مقررات با موازین اسلامی است. باید قائل به اجمال قانون شد و از طریق مجوز ناشی از اصل ۱۶۷ قانون اساسی بر اساس منابع و فتاوای معتبر اسلامی. حکم قضیه را صادر نمود. نتيجه چنین راهکاری نیز ترتب اثر بر اقرار است مادام که احتمال اکراهی بودن آن داده نشود؛ چه اینکه در استفتایی که مقرره از آن اخذ شده نیز بر تقیید پرداشته شدن حد در,اثرچنین لذعایی.تا ,کید شده است. با وجود این از برخی آرای قضایی استفاده می‌شود که دادگاه‌ها بنا بر ظاهر قانون؛ به مجرد ادعای اکراهی بودن اقرار ترتیب اثر می‌دهند؛ برای نمونه در پرونده شماره ۹۴۰۹۹۸۰۹۲۵۸۰۰۷۱۴ ضابطان متعاقب برخی گزارشات مبنی بر فروش هرویین توسط متهم» منزل وی را بازرسی و جمعا دو گرم و پنجاه سانت هرویین کشف می‌کنند. متهم نزد مأموران اقرار می‌کند که به مدت تقریبا سه ماه» هر دو روز یک بار حدود دو تا سه گرم هرویین تهیه می‌کند و یک گرم از آن را می‌فروشد و بقیه را مصرف می‌کند و همین مطلب را دوباره نزد دادیار اقرار می‌کند. ولی در ادامه در دادگاه فقط در مورد دو گرم و پنجاه سانت هرویین اقرار نموده و بقیه را انکار می کند و ادعا می‌کند که اقرار وی در دادسرا به دلیل اين بوده که مأموران وی را تحت فشار قرار داده‌اند. وی می‌افزاید: مأموران بعد از دستگیری» چهار نفری من را چند ساعت کتک زدند و من مجبور به اقرار شدم و به من گفتند که وقتی پیش قاضی رفتی نیز همین حرف‌هایی را که ما می گوییم. تکرار کن. متهم در پاسخ به این سوال قاضی دادگاه که به چه دلیل ماموران او را کتک زده‌اند. می‌گوید که توضیحی ندارم. از این رو دادگاه نامبرده را به اتهام خرید ۱۳۵ گرم هرویین و فروش ۴۵ گرم آن و نگهداری ۲ گرم به اعدام محکوم می‌نماید. متعاقب اعتراض محکوم به دادنامه. پرونده در شعبه چهل و چهارم دیوان عالی مطرح می‌شود و شعبه به استناد قاعده درا و با این استدلال که: «ادعای اينکه متهم باید دلیلی بیاورد که شکنجه شده است نیز فاقد مبناست و صرف شبهه در شرایط اقرار برای نفی محکومیت کافی است و نمی‌توان به آن اقرار تمسک کرد مگر به عنوان اماره» ری محکومیت را نقض می‌نماید.! حکم مزبور در شرایطی است که هرچند سقوط مجازات مستلزم ارائه دلیل بر اکراهی بودن اقرار نیست. اما دست کم باید قرائن معقولی بر امکان چنین شبهه‌ای وجود داشته باشد. این در حالی است که در اين پرونده» هیچ قرینه‌ای اعم از وجود نشانه‌های شکنجه. سابقه شکایت قبلی متهم یا گواهی وجود نداشته و در حقیقت. شعبه دیوان مجرد ادعا را مسقط مجازات دانسته است که با توجه به آنچه گفته ماده ۲۶۳ قانون مجازات آسلامی نورد یگری آسّت که برخی طبق ظاهر آن» چنین برداشت نموده‌اند که مجرد ادعای متهم بدون آنکه مقید به ایجاد شبهه در دادرس شده باشد. مسقط حد است. و در این راستا بیان داشته‌اند: «اين ماده نسبت به ماده ۲۱۸ و ۱۲۱ گسترش بیشتری در سقوط مجازات داشته و در خصوص جرم سب نبی» نیازی به بررسی احتمال صدق وجود ندارد» (الهام و برهانی؛ «هر گاه متهم به سب ادعا نماید: که اظهارات وی از روی اکراه. غفلت. سهو یا در حال مستی يا غضلب يا سبق لسان يا بدون توجه به معانی کلمات و یا نقل قول از در حقیقت کلیت ادعای متهم در این ماده آن است که يا علم و قصد نداشته و یا موانع مسئولیت کیفری مانند اکراه و مستی وجود داشته است» که دقیقا منطبق بر همان مواردی است که در ماده ۲۱۸ نیز مورد توجه مقنن قرار گرفته است و در آنجا ۱ رأی از طریق پژوهشکده استخراج و مطالعه آرای پژوهشگاه قوه قضاییه مورد دسترسی قرار گرفته است. قانون گذار ادعای عدم قصد يا علم یا وجود موانع مسئولیت کیفری را صرفا در جایی پذیرفته بود که احتمال درستی آن وجود داشته باشد. لذا باید موضوع ماده ۲۶۳ را ممکن است گفته شود چون جرم سب از جرایم گفتاری است که درس تآزمایی ادعاهای ناظر بر عدم علم و قصد در مورد آن‌ها دشوار است. لذا همین خصوصیت باعث رویکرد تسامحی نسبت به آن شده است. در پاسخ گفته می‌شود: اولا ماده ۲۱۸ علاوه بر ادعاهای تاظر بر امور نقسانی نظیر غفلت» سهو و سبق لسان؛ متضمن ادعاهای دیگری مانند اکراه و مستی است که دست کم در این موارد. چنین سخنی جای توجیه ندارد؛ زیرا درستآزمایی آن‌ها ممکن است و از همین روست که مقنن, اثبات آن‌ها را برای رهایی از مجازات در مواردی که مجرای قاعده درا نیست. لازم دانسته (در این زمینه ر.ک: مواد ۳۰۷ و ۳۷۸ ق.م.ا.) و در جرایم مشمول قاعده درا نیز حسب مواد ۱۳۰ و ۲۱۸ احتمال صدق چنین:ادعاهایی را شرط دانسته است. از این رو تقیید پذیرش چنین ادعاهایی به وجود اختمال عقلایی بر صدق آن‌ها دشوار نیست؛ لذا اشکال سالبه به انتفای موضوع است. علاوه برآن از نظر فقهی ختی در جرایم گفتاری نیز وجود شبهه شرط دانسته شده! و میان موارد امزبور با سایر شبهات مورد ادعا تفصیلی ثانیا جرم سب نبی نیز از جهت اعمال قاعده درا خصوصیتی ندارد که سبب شود قانون گذار از شرط امکان شبهه در خق متهم چشم‌پوشی نموده باشد. بلکه اگر هم بنا بر قائّل شدن به تمایزی در این خصوص شویم اتفاقا برخورد با جرم سب نبی از جهاتی شدیدتر از سایر حدود است؛ به گونه‌ای که حتی فقهایی کنه اجرای حدود را تنها از مسیر قضایی ممکن دانسته‌اند. در جرم مورد بحث. برای هر مخاطبی کشتن مرتکب را نه تنها تجویز که تکلیف نموده‌اند. بدون آنکه ضرورتی بر حکم دادگاه باشد ۱ امام خمینی در مورد ادعای مواردی مانند عدم قصد يا سبق لسان از سوی کسی که با گفتن سخنانی. متهم به ارتداد شده است. می‌فرماید: «لو ظهر منه ما یوجب الارتداد. فادّعی الا کراه مع احتماله آوعدم القصد وسبق اللسان مع احتماله؛ قبل منه. ولو قامت البیّنه علی صدور کلام منه موجب للارتداد فادّعی (موسوی خوبی, ۱۴۲۲: ۳۲۲-۳۲۱/۴۱)؛۱ امری که نشان می‌دهد اگر در جرایم دیگر حتما باید دادگاه رسیدگی نماید که چه بسا متهم شبهه داشته و مهدورالدم نباشد. در جرم در اتید برداشت ارائه‌شده می‌توان به استفتائات متعددی نیز که از مراجع تقلید به‌عمل آمده. اشاره نمود که همگی به وضوح بر ضرورت احتمال شبهه در حق متهم جهت پذیرش ادعای او در جرم سب نبی فتوا داده‌اند: «لسوال: ] شخصی از روی عصبانیت به مقام مقدس حضرت فاطمه زهرابای؛ توهین و جسارت کرده که موجب ارتداد و جواز قتل اوست. حال مدعی شده که به خاطر [پاسخ: ] اگر مدعی باشد که به خاطر شدت عصبانیت. قصد مدلول کلام را نداشته و ملتفت به لوازم کلام نبوده و بدون قصد از او صادر شده و احتمال صدق باشد. حکم به کفر او تمی‌شود) (موسسه آموزشی وپژوهشی قضا ۱۳۹۰: استفتای شماره ۲۵۹۴). «لسوال:] شخصی از زوی غبظ و عصبانیت به مقام مقدس حضرت پیغمبر ائمه(2ه؛ توهین و جسارت کرده و مدعی است که به خاطر عصبانیت بوده است. آیا [پاسخ: ] اگر مدعی باشد که به خاطر شدت ناراحتی و عصبانیت توهین کرده است و قصد معنای کلام خود را نداشته و بدون قصد از او صادر شده و احتمال صدق داده شود. حکم ارتداد و کفر او نمی‌شود و حد ساب بر او جاری نمی‌شود» (همان: فتاوای مزبور به خوبی موید آن هستند که در جرم سب نبی نیز مجرد ادعا کفایت نکرده و محتمل بودن آن در حق متهم شرط سقوط حد است. ۱ محقق خویی در این زمینه می‌فرماید: «یجب قتل من سب النره ال علی سامعه.... ولا یحتاج جواز قتله لی اللذن من الحاکم الشرعی». امام خمینی نیز به رغم التزام به فقه حکومتی در تحری رالوسیله همین مبنای مورد تسالم فقها را پذیرفته و می‌فرماید: «من سب النبی<2. والعیاذ با وجب علی سامعه قتله. ... ولا یتوقف ذلک علی اذن اللامام .ایا و ناثبه» (همان: ۴۷۷-۴۷۶/۲). ۳-۲ ادعای متهم در جرم زنا موضوع ماده ۲۲۳ «هر گاه متهم به زنا مدعی زوجیت يا وطی به شبهه باشد. ادعای وی بدون بینه و سوگند پذیرفته می‌شود. مگر آنکه خلاف آن با حجت شرعی لازم ثابت شود». در این ماده» دو مطلب ذکر شده لشنگ؛ گاه متهم مدعی وجود علقه زوجیت می‌شود و گاه ادعای وطی به شبهه دارد. برخی معتقدند از آنجا که زنا عبارت است از ارتباط عاری از شبهه میان زن و مردی که میان آن‌ها علقه زوجیت وجود ندارد. لذا احراز شرط سلبی فقدان شبهه و زوجیت که از اوضاع و احوالی است که رکن مادی جرم را شکل می‌دهد. برای حکم به تحقق زنا لازم است. از این رو مستند سقوط حد در این مورد. نه قاعده درا که عدم احراز موضوع جهت ثبوت حد زناست؛ خصوصا که قاعده درا در حالت شبهه اجرا می‌شود. در حالی که در فرض حاضر شبهه ثابت نشده و فقط ادعای آن مطرح است که نس به درستی آن علم ندازیم (فاضل موحدی لنکرانی؛ به نظر این سخن قابل دفاع نیست؛ زیرا اولا بسیاری از فروع مورد بررسی فقها که برای سقوط مجازات در آن‌ها به قاعده درا استناد شده است. ناظر بر ارکان جرم بوده است؛ مبنایی که مقنن در مواد ۱۳۰ و ۲۱۸ نیز پذیرفته است. لذا چنین مواردی هم می‌تواند مجرای قاعده درا باشد و خود قائلان به این مبنا نیز در مسائل دیگری» همین را پذیرفته‌اند (همو, ۱۴۲۰: ۶۴). ثانیا اگر بنا بر این باشد. که ما به درستی ادعا علم پیدا کنیم که دیگر به آن شبهه گفته نمی‌شود. بلگه فیابخعا ,موی )اعایی که دلیلی بر رد آن وجود ندارد و قاضی خلاف واقع بودان آن را احراز نکرده است و احتمال آن وجود دارد. موجد شبهه نزد مرجع قضایی است که باید مطابق قاعده درا بر سقوط مجازات حکم دهد و از همین روست که سایرین در این زمینه. حکم خود را به قاعده درا مستند بر این اساس» چون موضوع ماده ۲۲۳ قانون مجازات اسلامی نیز از مصادیق اعمال قاعده درا است. لذا امکان و احتمال صدق ادعا ضرورت دارد؛ نکته‌ای که در ماده ۶۶ قانون مجازات اسلامی سابق نیز آمده بود. طبق این ماده: «هر گاه مرد یا زنی که با هم جماع نموده‌اند. ادعای اشتباه و نا گاهی کند. در صورتی که احتمال صدق مدعی داده شود. دای مد کور بدون شاهد و سوگند از این رو چون از نظر فقهی نیز صرف ادعای زوجیت يا شبهه بدون آنکه احتمال آن نسبت به متهم وجود داشته باشد. باعث سقوط حد نیست.! لازم بود مقنن در قانون مصوب سال ۱۳۹۲ همانند قانون سابق» بر این شرط تصریح می‌نمود؛ ۲ عدم تصریحی که موجب شده در دکترین و رویه قضایی» اين برداشت نادرست شکل گیرد که مجرد ادعا مسقط حد است. برای نمونه. اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی ۷ به تاریخ ۱۳۹۹/۶/۱۵ در مورد پرونده زنا اظهار داشته است چنانچه مرد ۱ امام خمینی نیز در بحث حاضر به امکان شبهه نسبت به مدعی توجه داشته و فرموده است: «(یسقط الحد بدعوی کل ما یصلح آأن یکون شبهه بالنظر الی المدّعی لها فلو ادّعی الشبهه أحدهما و هما مع عدم امکانها الا بالنسبه الی احدهما سقط عنه دون صاحبه؛ ویسقط بدعوی الزوجيّه ما لم یعلم کذبه ولا یکلّف الیمین ولا البیّنه» (همان: ۴۵۷/۲): تبریزی یز در این زمینه فرموده است: «کما أنّ دعوی الزوجيّه مسقطه للحد. کذلک دعوی الشبهه فی الوط. فانّه مع احتمال الصدق یسقط الحل» (تبریزی,. ۷ ۴۴). مژمن قمی نیز در بحث مزبور بر اشتراط احتمال درستي ادعا جهت سقوط حد تصریح نموده و به معتبره ابوبصیر تمسک نموده است: «والدلیل علی أنّ دعواها مسقطه لح مع احتمال صدقه. نّه مع هذا الاحتمال پشک الوالی او القاضی فی ارتکاب المدّعی للزنا ... وقد مر بعض ما یدل علی عدم قبول دعوی المدّعی الذی لا یحتمل فی حقّه الصدق... والظاهر: أنّه علی هذا التفصیل یحمل ویشیر معتبر بی بصیر قال: قلت لاأبی عبد الریلد: رجل أخذ مع امراه فی بیت. فأقر نها امرته وأقرّت أنه زوجها. فقال: "رب رجل لو أتیت به لأجزت له ذلک؛ ورب رجل لو آتیت به لضربته"؛ \|ذ لا محمل وله فی الفقره الاخيره مع دعوی کلیهما للزوجيه الا العلم بکذبهما وعدم احتمال الصدق فی دعواهما» (ممن قمی» ۱۴۲۲: ۳۵). مکارم شیرازی نیز در پاسخ به این استفتا که: همین که طرفین رابطه جنسی» ادعای اجرای صیغه نمایند. برای ایجاد شبهه کافی است يا باید صحت آن اثبات شود؟ پاسخ داده است: «(ذا احتمل صخحه وصدق مذعاهما وجب الحمل علی الصخه» (مکارم شیرازی» ۱۴۲۷: ۲. ممکن است گفته شود که عدم تصریح مقنن به شرط امکان عقلایی شبهه به جهت آن بوده که با وجود ماده ۲۱۸ نیازی به آن ندیده است. اما چنین توجیهی» باری از مسئولیت بی‌دقتی در تقنین را نمی کاهد؛ زیرا همین‌جا می‌توان این اشکال را مطرح کرد که اساسا با وجود مواد ۱۳۰ و ۲۱۸ نیازی به وضع موادی مانند ۲۲۳ نیست. و حال که قانون گذار به رغم وجود قاعده مفاد آن را نسبت به یک مصداق خاص تکرار نموده است. لازم بود قیود آن را نیز مورد توجه قرار می‌داد. منکر زنا باشد و بگوید صیغه خوانده‌ایم» ولی زن منکر صیغه باشد. طبق ماده ۲۲۳ قانون مجازات اسلامی ادعای مرد پذیرفته می‌شود و در خصوص صیغه. صرف ادعا کفایت می‌کند. همین نوع نگاه در رویه قضایی نیز مشاهده می‌شود؛ برای مشال در پرونده‌ای» شاکیه از متهم به دلیل تجاوز به عنف که منجر به ازاله بکارتش شده است. شکایت می‌نماید. به رغم تأیید ازاله بکارت از سوی پزشکی قانونی و اقرار متهم در مرجع انتظامی مبنی بر دخول که توأم با این ادعا بوده که خودش صیغه را به زبان فارسی خوانده است. اما در دادگاه در جلسه نخست. به دخول ناقص اقرار و در جلسه دوم. ادعای دخول از روی لباس می‌نماید! دادگاه کیفری طی دادنامه شماره ۲/۳/۱۰۰۰۴۶٩ به استناد عدم ارائه دلیل بر وجود عنف. اتهام تجاوز را نپذیرفته و در خصوص اتهام زنای محصنه نیز با استناد به ادعای متهم مبنی بر بارداری همسرش, تحقق احصان را هم محل شبهه دانسته و او را به زنای غیر محصنه محکوم می‌نماید! متعاقب اعتراضص طرفین به دادنامه پرونده در شعبه ششم دیوان عالی مطرح می گردد و شعبه دیوان با این استدلال که: «با توجه به ادعای متهم در مورد رابطه جنسی خود بر اساس علقه زوجیت (صیغه) ایجاب می‌کرده حسب مقررات ماده ۲۲۳ قانون مجازات اسلامی خلاف آن با حجت شرعی ثابت شود»» حکم به حد.جلد را نیز نقتض می‌نماید. این در شرایطی است که در پرونده با توجه به تناقض گویی‌های متهم و عدم ارائه دلیلی که بتواند حتی ظن بر ایجاد علقه زوجیت ایجاد نماید. متهم متأهمل را با دو ادعای بلاقرينه بارداری تتبع در منابع فقهی در خصوص شرط محتمل بودن شبهه و تحلیل رویکرد حقوق کیفری ایران نسبت به موضوع, ما را به نتایجی چند رهنمون می‌سازد: ۱ بررسی اخبار وارده از ائمه معصوم(اه؛ نشان می‌دهد که حتی در حدودی که جنبه حق‌الّه محض دارند. نظیر زنا و شرب خمر, برداشته شدن مجازات از متهمان در ۱ رأی از طریق پژوهشکده استخراج و مطالعه آرای پژوهشگاه قوه قضاییه مورد دسترسی قرار گرفته است. جایی پذیرفته شده است که امکان شبهه نسبت به متهمان وجود داشته باشد و لذا فقهای امامیه نیز به اتفاق‌نظر در فروع مختلف بر این امر تا کید نموده‌اند. از این رو صرف ادعای متهم. مجوز سقوط مجازات نیست؛ چه در غیر این صورت. غالب جرایم ثابت نشده و به این وسیله بیم تجری و بر هم خوردن نظم جامعه خواهد رفت. ۲ پا توجه به منابع فقهی, مجرد احتمال دادرس برای شمول قاعده کافی نیست؛ بلکه این احتمال باید از نظر افراد متعارف معقول باشد. از این رو باید آن را با ملاکی نوعی سنجید و لذا اگر دادرس دادگاه بدوی بر اساس شبهه‌ای که نزد او شکل گرفته. حکم به مجازات دهد. مراجع قضایی بالاتر در مقام رسیدگی به اعتراض به رای چنانچه شبهه را نوعا وارد ندانند. می‌توانند حکم را نقض نمایند یا به عکس اگر در پرونده شبهه عقلانی وجود داشته ولی با وجود آن. حکم به محکومیت متهم شده باشد. ۳ در حقوق موضوعه کشورقانون مجازات اسلامی به رغم توجه اجمالی به شرط محتمل بودن شبهه در برخی موارد مانند صدر ماد۲۱۸ در پاره‌ای از مواد ظاهرا شرط ۴ ظاهر عبارات ذیل ماده ۲۱۸ قانون مجازات اسلامی موهم آن است که صرف ادعای اکراهی بودن اقرار مسقط خد بوده و نیازی به محتمل بودن متعلق ادعا نیست. بررسی پیشینه ماده نشان می‌دهد که چنین قیدی در مصوبه اولیه که به تأیید شورای نگهبان رسیده بود. وجود داشته است و در اثر سهوی که در ادامه فرایند تقنینی رخ داده و بر خلاف استفتائاتی که مبنای قانون گذاری بوده است. حذف گردیده است. از این رو با لحاظ تفسیر غایی و توجه به دأب مقنن در عدام وضع مقررات مغایر شرع. اطلاق ماده را حمل بر اهمال نموده و بر اساس راهکار اصل ۱۶۷ قانون اساسی می‌باید شرط ۵. ماده ۲۶۳ قانون مجازات اسلامی نیز مجرد ادعای متهم به جرم سب نبی را -مبنی بر اینکه اظهارات وی از روی اکراه» سهو یا در حال مستی يا غضب يا سبق لسان یا بدون توجه به معانی کلمات و یا نقل قول از دیگری بوده است-. موجب رهایی او از حد دانسته است. از آنجا که اگر همین اکراه یا مستی به عنوان موانع مسئولیت کیفری و یا سایر موارد که در حقیقت از مصادیق فقدان علم و قصد به شمار می‌آیند. در سایر حدود مورد ادعا قرار می‌گرفت» به صراحت صدر ماده ۲۱۸ تنها در جایی مسقط مجازات می‌بودند که احتمال درستی آن‌ها وجود داشته باشد. لذا به جهت ماهیت یکسان آن‌ها برخورد دوگانه قانون گذار توجیهی ندارد. اگر گفته شود که جرم سب نبی به جهت آنکه از جرایم گفتاری است. دارای خصوصیت می‌باشد. پاسخ داده می‌شود که چنین ادعایی مستظهر بر دلیل متقنی نبوده و از همین روست که فقها در فتاوای خود صراحتا ادعای ساب النبی يا مرتد را مبنی بر اینکه سخنان آن‌ها بدون قصد یا ناشی از سبق لسان بوده است. تنها در جایی مشمول قاعده درا دانسته‌اند که امکان پذیزش چنین آذغاهایی ذر حق متهمان وجورد:ذاشتهباشد: اتفاقا پرخوره شدیدتز با مرتکبان جرم سب نبی در آموزه‌های فقهی, حاکی از نادیده گرفتن برخی شرایط محدودکننده‌ای است که در مجازات مرتکبان دیگر حدود باید در نظر گرفته شواند:. ۶ سیاق عبارات ماده ۲۲۳ قانون مجازات اسلامی یزمشعر بر کفایت مجرد ادعای زوجیت يا شبهه مرتکب در بزه زنای مستوجب حد است که باعث سقوط مجازات می‌شود. در اين زمینه نیز با توجه به آنکه مبنای برداشتهشدن مجازات از متهم. در همان قاعده درا نهفته است. از یک‌سو سابقه تقنینی این حکم. که در ماده ۶۶ قانون سلف نیز وجود داشت. و از سوی دیگر ملاحظه تعابیر فقهای امامیّه به ویژه فتاوای امام خمینی در تحریرالوسیله که در قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ بسیار مورد توجه قانون گذار بوده است. همگی مژید آن هشتنل که این ماده را نیز باید بر اساس صابطه صدر ماده ۸ تفسیر نمود و محتمل بودن شبهه را از نظر افراد متعارف برای سقوط مجازات لازم ۱ ابن ادریس حلّی» محمد بن منصور بن احمد. السراث رالحاو ی لتحریرالفتاوی» چاپ دوم قم. دفتر ۲. ابوزهره» محمد. الجريمه و العقويه ف ی الفقه الاسلامی؛ العقویه. قاهره. دار الفکر العربی. بی‌تا. ۳ استادی» رضا «قلمرو قاعده در (۲) »۰ مجله فقه امل بیت 4 شماره ۰۳۷ بهار ۱۳۸۳ ش. ۴ الهام؛ غلامحسین» و محسن برهانی» درآمدی ب رحقوق جزای عمومی؛ جرم و مجرم» چاپ دوم تهران» ۵. بابرتی» ابوعبداله محمد. العنايه؛ شرحالهدایه. بیروت. دار الفکر. بی‌تا. ۶ تبریزی» میرزاجواد بن علی. اسسالحدود والتعزیرات. قم. دفتر معظم‌له. ۱۴۱۷ ق. ۷ حرّ عاملی, محمد بن حسن, تفصیل وسائ لالشيعه ال یتحصیل مسائ لالشریعه. قم. مسسه آل البیت ۸ ۸. حسینی شیرازی» سیدمحمد. الفمه؛ المرور بیروت. موسسه المجتبی» ۱۴۲۱ ق. ٩. حسینی عاملی» سیدجواد بن محمد. مفتاح الکرامه فی شرحقواعد العلامه. بیروت. دار احیا التراث ۰ الحمد. حمد بن عبدالل شرح زاد المستقنم» ریاض, بی‌نا ۱۴۶۳۳ ق. ۱ خوانساری» سیداحمد بن یوسف» جام عالمذارک فی شر حالمختص رالنافع. چاپ دوم قم. اسماعیلیان» ۲۳ دسوقی, شمس‌الدین محمد. حاشيه الدسوقی عل یالشرح/لکبیر, بی‌جا دار احیا الکتب العربیه. بی‌تا. ۳ زحیلی» محمد مصطفی القواعد الفمهيه و تطبیقاتها ف یالمذاهب الاریعه. دمشق, دار الفکر, ۲۰۰۶ م. ۴ سبحانی» جعفر نظام القضا و الشهاده ف ی الشريعه الاسلاميه الغرا. قم. موسسه امام صادق ,اه ۱۴۱۸ق. ۵ سرخسی حنفی, شمس‌الائمه ابوبکر ممحمد بن احمد بّن آبی‌سهل. المبسوط. بیروت. دار المعرفه. بی‌تا. ۶ سلیمان, اسر عریف» جريمه الزنا الحذّيه فی ضو احکام محکمه النقض باماره ابوظبی و المحکمه ۷ سیوری حلّی (فاضل مقداد)؛ جمال‌الدین مقداد بن عبدالّه؛ التقی حالرائ علمختص رالشرائع, قم ۸ سیوطی, جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر الاشباه والنظائر بی‌جا دار الکتب العلمیه ۱۴۱۱ ق. ۹ صانعی» یوسف. استفتائات قضایی چاپ سوم. قم. پرتو خورشید. ۱۳۸۸ ش. ۰ طباطبایی حاثری» سیدعلی بن محمدعلی. ریا ضالمسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل» قم. موسسه آل ۱ طباطبایی حکیم, سیدمحمدسعید. مسائل معاصره فی‌فقه الضا. چاپ دوم نجف اشرف. دار الهلال, ۲ طباطبایی قمی. سیدتقی» هدایه الاعلا م الی مدارک شرائعالاحکام. قم. محلاتی. ۱۴۲۵ ق. ۳ طباطبایی یزدی» سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم» العروه الویّمی» قم. مدرسه امام علی بن ابی‌طالب ,لد ۴ طوسی, ابوجعفر محمد بن حسن, المیسوط فی‌فقه الامامیه. چاپ سوم تهران. المکتبه المرتضويه ۵ همو النهايه فی مجرد الفقه و الفتاوی» چاپ دوم بیروت. دار الکتاب العربی. ۱۴۰۰ ق. ۶ عاملی جبعی (شهید ثانی). زین‌الدین بن علی» الروضه البهيه فی شرحاللمعه الدمشقیه. قم. کتاب‌فروشی ۷ همو مسالک الافهام ال ی تنقیح شرا عالاسلام؛ قم. مژسسه المعارف الاسلامیه. ۱۴۱۳ ق. ۸ عاملی جزینی (شهید اول)» محمد بن جمال‌الدین مکی القواعد و الفوائد ف ی الفقه و الاصول و العربیه. ۹ همو غايه المراد فی شرح نکت آلارشاد. قم, انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی» ۱۴۱۴ ق. ۰ علامه حلّی ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی,» رجال العلامه الحلّی (خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال). چاپ دوم. نجف اشرف, المطبعه الحیدریه. ۱۳۸۱ ق. ۱ همو قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام قم. دفتر انتشارات اسلامی» ۱۴۱۳ ق. ۲ عوده. عبدالقادر التشری عالجنائ ی الاسلامی مقارنا بالقانون الوضعی» بیروت. دار الکتاب العربی» بی‌تا. ۳۳ فاضل موحدی لنکرانی» محمد. تفصی لالشريعه فی شرح تحری رالوسیله؛ الحدود. قم. مرکز فقه الائمه ۴ همو تفصیلالشريعه فی شر حتحری رالوسیله؛ الضا و الشهادات. قم. مرکز فقه الائمه الاطهاریی. ۵ فاضل هندی, بهاالدین محمد بن حسن اصفهانی؛ کشف اللفام والابهام عن قواعد الاحکام» قم. دفتر ۷ سانون جرایم و مجازات‌همای ین ۱۹۹۴م.. قابل دستشترس فزاوبگاه بسه نسشانی: <11424> 710 مط ام .اندع۵/0 08/105 / فدص و //نکمااح اک ۸ ربان‌نیا. ناصر ملاحظاتی درباره قانون مجازات اسلامی ۹۲؛ نقد و بررسی فقهی» حضوقی, تهران. ۹ کلینی» ابوجعفر محمد بن یعقوب. الکافی, قم. دار الحدیث. ۱۴۲۹ ق. ۰ مجلسی, محمدباقر بن محمدتقی» بحا رالانوا رالجامعه لدر راخبا رالائمه الاطهارلاا. چاپ دوم ۱ محقق حلّی. نجم‌الدین جعفر بن حسن هذلی» شرائ عالاسلام فی مسائ لالحلال والحرام. چاپ دوم ۲ مدنی تبریزی» سیدیوسف. کتاب الضا, چاپ دوم بی‌جا. دفتر معظم‌له. ۱۴۳۰ ق. ۳ مرعشی نجفی, سیدشهاب‌الدین» السرقه علی ضو القرآّن و السنه. قم. کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی, ۴ مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه. شرح جامع ‏ وکاربردی قانون مجازات اسلامی مصوويب ۰۱۳۹۲ ۵ معرفت. محمدهادی, تعلیق و تحقیق عن امهات مسائ لالقضا. قم» چاپخانه مهر بی‌تا. ۶ مفید. محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی, المتنعه, قم, دفتر انتشارات اسلامی, ۱۴۱۳ ق. ۷ مکارم شیرازی» ناصر الفتاوی الجدیده. چاپ دوم قم» مدرسه امام امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب ,اه ۸ همو انوا رالفقاهه؛ کتاب الحدود و التعزیرات. قم. مدرسه امام امیرالمژمنین علی بن ابی‌طالب ,له ۰ منصورآبادی, عباس» حقوق جزای عمومی ۰۳ تهران. میزان. ۱۳۹۹ ش. ۵۱ موسوی اردبیلی, سیدعبدالکریم. فقه الحدود ‏ والتمزیرات. چاپ دوم, قم, دانشگاه مفید. ۱۴۲۷ ق. ۲ موسوی بجنوردی» سیدمحمد. قواعد فقهیه. چاپ سوم تهران. عروج. ۱۴۰۱ ق. ۴ موسوی خویی سیدابوالقاسم» مبانی تکمله المنهاج» قم. موسسه احیا آثار الامام الخوئی» ۱۴۲۲ ق. ۵0 موسوی سبزواری, سیدعبدالاعلی, مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. چاپ چهارم. قم. المنار, ۶ مژسسه آموزشی و پژوهشی قضا نرم‌فزا رگنجینه استفتائات قضایی نسخه ۰۲ ۱۳۹۰ ش. ۷ موژمن قمی» محمد. مبان ی تحری رالوسیله؛ الحدود. تهران. موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی» ۱۴۲۲ ق. ۸ نجاشی» ابوالحسن احمد بن علی بن احمد بن عباس» رجال النجاشی, قم. دفتر انتشارات اسلامی» 4۹ نجفی» محمدحسن بن باقر جواهرالکلام فی شرح شرائعالاسلام؛ چاپ هفتم» بیروت. دار احیا ۰ نجفی کاشف‌الغطا. حسن بن"خعفر بن خضر انوا زالفقاهه؛ کتاب الوقف. نجف اشرف, موسسه 0۱ واسطی زبیدی, سیدمحمدمرتضیآبن محمد. تا جالعروش من جواه رالقاموس, بیروت. دار الفکر 7۲ هاشمی شاهرودی» سیدمحمود» قرائات فقهيه معاصری, قمامسسه دائره معارف الفقه الاسلامی ۱۴۲۳ ق.	قاعده درأ به عنوان تضمینی جهت صیانت از متهمان در برابر تحمل مجازات در شرایطی که در بزهکاری آن ها شبهه وجود دارد، نخستین بار در قانون مجازات اسلامی سال 1392 در قالب قاعده و به شکلی جامع مورد توجه قرار گرفت. شبهه دارئه ممکن است در فرایند رسیدگی قضایی برای دادرس ایجاد شود؛ اعم از آنکه وی رأساً نسبت به مجرمیت متهم دچار تردید شود و یا ادعای متهم موجب شبهه افکنی گردد. قانون مجازات اسلامی در خصوص کفایت مجرد چنین ادعاها و خطورات ذهنی برای سقوط مجازات، رویکرد همسانی ندارد؛ گاه صرف ادعا را کافی می داند و گاه احتمال صدق آن شرط دانسته شده است، بی آنکه معیاری برای آن ارائه شود. در تحقیق حاضر با روشی تحلیلی و توصیفی، منابع فقه امامیه بررسی شده و این نتیجه حاصل گردیده که شمول قاعده مستلزم آن است که امکان شبهه نسبت به متهم متصور باشد و بر اساس معیار نوعی مبتنی بر قضاوت افراد متعارف، چنین احتمالی معقول دانسته شود؛ هرچند قوی بودن احتمال ضرورتی ندارد. از این رو مغایرت های ظاهری مقررات را که برخاسته از برخی اهمال ها در فرایند تقنین بوده، باید با ملاحظه پیشینه و به ویژه مبانی فقهی در چارچوب پیش گفته تفسیر نمود.
38,151	492978	ثانیا استعمال‌نشدن تعبیر«حکم الناس»برای ایشان» لزوما به‌معنای سلب منصب ریاست جامعه اسلامی از خضرت نیست و دلیلی بر مخدودکردن معنای مسئفاد از «حکم بینهم» در آیه «وّان کم بهم بمّا ال اللد ولا تتبم أهواهم» (ماند, ۴۹) به شآن قضاوت پیامبری وجود ندارد. طبق آیه ایشان مأمور به اجرای حکم مطابق دستور نازل‌شده خداوند بود. این حکم‌کردن مطلق و شامل قضاوت و غیر آن ازجمله امور اجتماعی و سیاسی خواهد بود. به‌عبارت دیگر قضاوت شأنی از شئون حاکمیت پیامبرگه در جامعه است که رابطه ۱ مراد وی تعبیر «واحکم بینهم» می‌باشد: «وآن احکم بینم با رل اللد» (مانده, ۴۹). ظواهر بسیاری از یات با واژگان متفاوت» به‌صراحت و مطلق بر حاکمیت پیامبر لد و نفوذ سیاسی ایشان بر تمام مردم دلالت دارد. آیه «البی وی بالموّمین من اقسهم» (حزاب۶) به‌تصریح مفسران اهل سنت» ولایت مطلق پیامبر یذ را بر تمام شئون دین و دنیای مسلمانان» ازجمله اداره جامعه» ثابت می‌کند (بغوی»۰ ۱۴۲ق» ج.۳. ص. ۶۰۹؛ ماوردی» بی- اساسا ماهیت رسالت نافذبودن قول و فراگیرتربودن تسلط رسول از تسلط حاکمان بر مردم و پدر بر فرزندان است (عماره» ۲۰۰۰م» ص. ۱۵۵). آنچه از این آیه به‌دست می‌آید. ولایت مطلق حضرت بر تمام مسلمانان است و همان حاکمیت مطلقی را افاده می‌کند که حتی در پادشاهان وجود ندارد بنابراین توقف در واژگانی مانند ملک» حاکم و خلیفه و دولتکم» یا «حکم الناس»» نوعی فرافکنی و مغالطه است که در بحث علمی جایگاهی آیه دیگر در نقض مدعای خلف‌اله «ومّا ان وین ۳ ون اد ققضی ال ورسوله مر آن بکون هم الخکرن اه » (ج یبن در این آیه قضا بهمعنی حکم قطعی و فصل‌الخطاب (عسکری» ۱۴۰۰ق. ص. ۱۸۴) است و «قضی‌الله» به‌معنای قاضی و داور مصطلح نیست» «رسول» هم عطف به «اللّه» شده‌است؛ درنتیجه در مورد پیامبر نه به‌معنای قضاوت مصطلح بلکه مطلق حکم نهایی و فصل‌الخطاب برای حضرت ثابت می‌شود. هم‌چنین واژگان مفرد نکره‌ای چون «مومن» مژمنه» و امر» با افاده عمومیت» چنین معنا می‌شود: هیچ‌یک از مردان و زنان مسلمان» در تمام امور» مقابل امر خدا و رسول, اختیار و حق گزینش ندارند. طبیعتا این کاربرد «امر» شامل تمام امور دنیایی ازجمله ریاست جامعه اپیامی خوأکک. بود. اموید آین برداشت, اعتقاد جمهور مسلمانان بر رسول و حاکم امت‌بودن پیامبر است (عماره» ۲۰۰۰م» ص. ۱۴۵). به‌علاوه دلالت آیاتی که مطلقا بز وجوب: اطاعت از حضرت ذلالت دازند» مانند «اطیعرا له و أطیعوا الرشول و اولی اسر منک» (نسا ٩۵) و«و طیشوا 81 و رسوله» (انقال, ۴۶) شامل اظاعت در آموز سیاسی, جامعه خواهد شده به‌ویژه آنکه پا عطف با اطاعست فاللنه سطلق وهی نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌اژه ور سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ ۳-۱-۳) منصب حکومت پیامبر یله لازمه عقلی مجموع خطابات قرآنی به ایشان ادعای خلف‌اله در محدودیت وظیفه پیامبر عل به ابلاغ دين» مخالف سنت پیامبر کل در تشکیل سپاه» جهاد و .. است (خالد محسن» ۱۹۹۲م» صص. ۳۳ - ۳۶). قرآن مکرر ایشان را در انجام اموری» که لازمه آن قدرت سیاسی است» خطاب قرار می‌دهد. این ملازمت غیرقابل انکار از حکم عقل نظری به‌دست می‌آید. برای مثال می‌فرماید: «فقاتل فی سّبیل ال 9 تلف لا تشک وحرض الموّمنین» (نسای ۸۴ «لقّاتل فی سبیل ال یی رون الحیاد لش بالحره» (سا1)۷۴ «و وا هم ما استطستم ی قوه وین رباطر الخیل ترهیون به عدو ال» (انفال, ۳ «حذ من الوم صدقه هرهم رهم با» (توب۱۰۳۸) و «واعلموا نم یت من ونر رقاج لاه سا وللرسول وی ای مسلما امر به جهاد مجهزشدن به ادوات جنگی و افزایش قدرت رزمی» دریافت زکات و مدیریت مصارف آن» تقسیم غنائم» خمس» جزیه و اقامه حدود نیاز به قدرت سیاسی دارد. آّیا معقول است کسی مکلف به این تکالیف سخت اجتماعی شود ولی حق حکومت نداشته باشد؟؟ درصورتی که طبق‌اقدلول/گریح این*آهات. تیلم این آمور مأموربت و به‌طورکلی اقامه فرایض دینی در جامعه بدون حاکمیت قدرت سیاسی امکان‌پذیر تیست. طبیعت دین اسلام» اقتضای خاک ری ام دار ۵و اسلام صحیح بدون برپایی حکومت» عملی و اجرا نخواهد شد؛ زیرا بسیاری از احکام اسلام خارج از اختیارات فردی و در حوزه وظایف حاکم جامعه است (اسماعیل, بی‌تا ص. ۸۳) و بنا به دلیل عقلی این حاکم به‌باور خلف‌الله» قرآن بنا بر یات «و شاورهم فی الأ». (آل‌عمران»۱۵۹) و «و آمرهم شوری یه 4 (شوری: ۳۸ از پیامبر ی می‌خواهد که در مسائل مهم نظر اصحاب یا اولوالامر را جویا شود. مسلما این مشاوره در امور اعتقادی و عبادات نیست. پبلکه مراد مشاوره در امور دنیایی و مسوّلیت‌های انسان اشت: پیامبر لد با بیان برخی مثال‌ها این آیات را تفسیر می‌کند» ازجمله این که با مشورت در امور صلح و جنگ با اصحاب خود. در بعضی از جنگ‌ها مانند بدر و احد نظر آن‌ها را می‌پذیرفت. این گونه رفتارهای پیامبر ک» تنها برای تعلیم‌دادن به امتش بود تا امر شوری بین حاکمان و اولوالامر و اهل حل‌وعقد مراد از «امر» در اين‌جا امر دنیوی مردم است که معمولا حاکمان به ان رسیدگی می‌کنند. نه امر دین که ملاک و معیارش وحی است؛ زیرا اگر مسائل دینی مثل عقاید عبادات» حلال و حرام از اموری بودند که با مشورت تعیین می‌گردیدند لازمه‌اش ساخته بشری بودن دین است درحالی که دین به‌عنوان حکمی الهی هیچ‌کس حق رأی‌دادن در مورد آن را ندارد» نه وقلدیی از آیقای اخافاله ای سس .۳ رضا ۳۷۴ رس ۳ در نقد این استدلال می‌توان به اشکالات جدی و متقنی استناد کرد که در یل به اشکال خلف‌اه در استدلال به آیات مشورت» خلط میان «شور» و «مشورت» با «نظام شورایی» است. شور یا مشورت ارزش روانی - علمی و نه اجتماعی دارد. با در نظرگرفتن سیره عملی پیامبر یه که در بسیاری از مسائل بدون مشورت اقدام می‌کردند و با توجه به مقام قدسی آن خضرت کنه از مرحله:ادراکات بشری خارج است» نمی‌توان تصور لزوم و وجوب مشورت بر آن حضرت کرد چه رسد به تصدیق آن. قطما مقصود از لزوم مشورت» «نظام شورایی» نیست. که هیچ شاهد و موّیدی ندارد. احتمالا هدف اساسی توصیه به مشورت» ایجاد زمینه رشد عقلانی برای جامعه اسلامی بوده‌است و حضرت با مشورت - و نه با نظام شورایی - شعور سیاسی و اجتماعی جامعه را رشد و اشکال دیگر استدلال خلف‌اه این است که ضمن اختصاص «آأمرهم» به امور دنیوی؛ آن را به تمامی اين امور تعمیم می‌دهد؛ درحالی که «آمر» در این آیه» اسم جنس عام است؛ اضافه‌شدن اسم جنس به ضمیر «هم»» بر عمومیت در حوزه خاص دلالت دارد و معنای آیه چنین می‌شود: در تمام موضوعات مهم مربوط به خودشان مشورت کنید. اما آیه دراین‌باره ساکت است که آیا هر امر دنیایی‌ای امر مردم است یا خدا هم می‌تواند در آن مطابق قاعده‌ای مقبول در اصول فقه» حکم نمی‌تواند برای خودش موضوع درست وهی نقدمبانی و اتلد قرانی نظریه موزل مد احمد قلق‌اله: وهی سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ کند. این آیه فقط بیان حکم کرده و موضوع حکم را «آمرهم» قرار داده‌است» ولی از خود این آیه نمی‌توان تفسیر آن را استنباط کرد. به‌عبارت دیگر مشورت در مسائلی است که مربوط به مردم باشد ولی در امور مربوط به خداوند نظیر امامت و رهبری امت جای مشورت نیست زیرا امامت و رهبری امت» عهد الهی است. هنگامی که ابراهیم ی از خداوند درخواست کرد نسل او رهبر جامعه شوند خداوند فرمود: رهبری و امامت» پیمان و عهد من است و سپردن آن مربوط به گزینش من است (بقر۱۲۴؛ قرانتی» ۱۳۸۸ چ.۸ صص. اشکال دیگر این دیدگاه» تفسیر ناصحیح اولوالامر» به «شورا و اهل حل‌وعقد» است. خلف‌اله با غفلت از این مسئله که اطاعت از اولوالامر در عرض اطاعت از خدا و رسول است و طبیعتا اقتضای امر به اطاعت مطلق از اولوالامر» عصمت و بی‌خطایی آنان است که هیچ‌گاه نمی‌توان ادعا کرد که اهل گاسوی \|۸۲۶۹ خطا نکنند و حکم آنان همواره ۳-۳) سکوت قرآن و پیامبر یت در امر نظام سیاسی از نظر خلف‌اله قرآن با سکوت درباره بسیاری از مسائل زندگی دنیایی» که به‌وسیله شورا قابل تنظیم و قانون‌گذاری است‌لامرزآن لگ ار والهل گل‌وعقد سپرده‌است تا از طریق مشاوره و نظام پارلمانی امروزی» در مورد آن‌ها تصمیم‌گیری کنند. او معتقد است مسئله خلافت در دولت عربی اسلامی که در زمان پیامبر ی شکل گرفت» بهترین مثال برای بیان این مقام است. قرآن به این موضوع به‌هیچ‌عنوان متعرض نشد و پیامبر یه نیز از دنیا رحلت کرد بدون این که به کسی وصیت کند چه رسد به این که نظام ثابتی را برای خلافت مستقر نماید؛ پس ما نمی‌توانیم این بلاتکلیفی.قرآن و رفتار پیامبرته را از باب فراموشی يا اهمال کاری ایشان تفسیر کنیم زیرا بدون خلافت دولت اصلا شکل نمی گیرد. این امت است که رئیس دولت را انتخاب می‌کند. نه پیامبر ید ایا قرآن (خلف‌اشه۱۹۸۲م» صص.۳۰ - ۳۱ عبدالرازق ۱۳۸۲ ص. ۸۵ ؛ عشماوی» ۱۹۹۶م» ص. ۲۰۱). در رد مدعای خلف‌الّه توجه به موارد زیر ضروری است: ۱-۳-۳ دلیل عقلی بر عدم امکان سکوت قرآن و پیامبرئله در امر نظام سیاسی بهترین دلیل که مدعای خلف‌الله را نقض می‌کند دلالت عقلی بر محال‌بودن سکوت قرآن و بی‌تفاوتی پیامبر خاتم الانبیا ی به‌عنوان موّسس حکومت اسلامی» نسبت به اداره و سرپرستی امت اسلامی پس از خود است. طبق دلیل عقلی هر جامعه‌ای باید زمامدار داشته باشد. با اثبات ولایت تکوینی و تشریعی خداونده عقل به وجوب اطاعت مطلق از خداوند و کسانی که ولایت را به آن‌ها تفویض کرده‌است» ازجمله پیامبر له و جانشینان برحقش» حکم می‌کند.این ولایت واگذارشده» چون به‌نیابت از پروردگار است. جامع‌الاطراف و شامل امور سیاسی - اجتماعی جامعه خواهد بود. بنابراین عقلا محال است قرآن و پیامبره نسبت به مسئله‌ای با این درجه اهمیت سکوت کرده باشند؛ پیامبری که طی ۲۳ سال دوران رسالت خود» با مجاهدت‌ها و تحمل مرارت‌ها جامعه بدوی جاهلی را به امت اسلام تبدیل کرد. شاهد بر این مدعا گزارش تاریخی تشکیل حکومت توسط ابویکرو غمرو وصیت ایشان برای جانشینی پس از غود است: چگونه می‌توان پذیرفت که این دو نگران اداره امت اسلامی پس از خود باشند؛ ولی پیامیر جک که «حریص علیک" بالموّمیین روّفه رحیم» (توبه 0۲۸ است» دربارم این امربسیار مهم و حیاتی مسکوت ۲-۳-۳) تثبیت نظام سیاسی امت بعد از پیامبر یله در واقعه غدیر در منابع تفسیری امامیه» مراد از آیه اکمال این است که درروز غدیر تداوم کمال دین با نصب جانشینان معصوم به‌جای پیامبر سل محقق خواهد شد و بدون این جانشینی» دین اسلام در آینده و پس از رحلت پیامبر ی نقصان داشت (جوادی آملی» ۸۳۸۹ ج.۰۲۱ صص. ۶۰۰-۹ بسیاری از مفسران اهل سنت براشآن نزول این آیه در ولایت حضرت علی ا28 تصریح دارند (ابن‌ابی‌حاتم» ۱۴۱۹ق» چ.۴. ص. ۱۱۷۲ ثعلبی, ۱۴۲۲ق» ج.۴. ص. ۲٩ حسکانی» ۱۴۱۱ق» ج.۰۱ صص. ۲۵۰ - ۳۵۵؛ سیوطی» ۱۴۰۴ق» ج.۲. ص. ۲۹۸). افزون بر آن پیامبر یه از همان آغاز دعوت به اسلام در مواضع مختلف» مانند دعوت خویشاوندان به اسلام» حدیث منزلت و ...» علی ان را به‌عنوان جانشین خود معرفی کرده بود. ۳-۳-۳) اعتراف برخی از اهل سنت بر تعیین سرپرست امت در واقعه غدیر اعترافات صریح برخی عالمان» مورخان و راویان اهصل سنت بر تعیین علی نلّه. به‌عنوان جانشین پیامبر که در واقعه غدیر دلیل قاطعی بر رد ادعای خلف‌اله است. ابوحامد غزالی صریح‌تر از دیگران می‌گوید: اجماع جمهور بر متن خطبه غدیر و قول پیامبر یه در «من کنت مولاه فعلی مولاه» است؛ عمر نیز ضمن تبریک به حضرت او را مولای خود و دیگران دانست. اما پس از آن با غلبه هواها پیمان‌شکنی کردند (غزالی, ۴ چ. ۰۱ ص. ۱۸) ابونعیم نیز ذیل آیه «اکمال» به اسناد مختلف آیه را در شأن علی‌بن وهی نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌اژه وهی سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ ابی‌طالب و ولایت ایشان بیان می‌کند (ابونعیم اصفهانی» ۱۴۰۶ق» ص. ۵۶ - ۰ع). کتب تاریخی اهل سنت نیز بر این مسئله تصریح داشته‌اند (خطیب بغدادی» ۱۴۱۷ق» ج.۸ ص. ۲۸۴٩ در سطور پیشین اشاره شد که خلف‌الله هشت قاعده شرعی را به‌عنوان مبنای آرای خود از قرآن استخراج کرده‌است؛ در این بخش از پژوهش» به نقد و بررسی مهم‌ترین و ۱-۴) مشروطبودن عمومیت تحریم و تحلیل دینی به ورود نص قطعی با لسان تکلیف خلف‌اله ذیل این قاعده با تفکیک نصوص قرآن به امور تعبدی - اعتقادی و امور دنیایی» معتقد استا نضوصی که‌افاقد دو شرظ فوق باشل, تقریغاتعامه محسوب نمی‌شوند. خال اگر در امور دنیوی» نص صریح يا سنتعملی زمان پیامبر یه بر حکم دینی» اعتقادی» عبادی» حلال یا حرام دلالت نکنده جز دین نیست. در نضوص:امور دنیوی مانند مسائل سیاسی» قضائی» نظامی و اداری فاقد این دو شرط حکم به اجتهاد اولوالامر اعم از حاکم و اهل حل‌وعقد» واگذار می‌گردد و نظر آنان هم برای حاکم و هم برای همه افراد جامعه لازم‌الاجرا است» زیرا اقتضای مصلحت عمومی بر نبود مخالفت و ایجاد اضطراب در این قاعده از جهات زیر محل تأمل و نقد است: طبق این قاعده» هر نوع برداشت از متون دینی مشروط به قطعی‌بودن نص و داشتن لسان تکلیف است. با این بیان بسیاری از نصوص دینی که خالی از این دو قیدنده ولی در ظهور خود دلالت بر امر و نهی می‌کننده ازجمله ظواهر یات قرآن» با خارج‌شدن از دایره دلیل خلف‌اله در مشروطبودن عمومیت تحریم و تحلیل دینی به ورود نص قطعی با لسان تکلیف» خودشکن است و مدعای خلف‌الثه را باطل می‌کند؛ زیرا آیات مورد استناد خلف‌الله در استنباط و اثبات قواعد شرعی و نظریه دولت دینی» نص نبوده و وی نیز به ظواهر آیات استناد کرده‌است. برای مثال» وی در تأیید قاعده «اختصاص حق تحلیل و تحریم به داوند ۹ به آیات «خدوا أحبارهم راهم رای من دون اه (توبه»۳۱) و «تبوا مه رل ای من کم ئ توا من دونه أولیا» (اعراف»۳) استناد کرده‌است ( (خلف‌اشه۱۹۸۲م» صص. ۱۹-- ۲۱) و خرتأیید قاعده «واگذاری امور دنیایی به خود انسان» آیات «وشاورهم فی الأمر» (آل‌عمران» ۱۵۹) و «و آمرهم شوری سنهم» (شوری» ۳۸) را به‌عنوان دلیل ذکر می‌کند (همان» ص. ۲۹) که هیچ‌کدام نص صریح نیستند. تلاش خلف‌الثه جهت اثبات «به توافق‌رسیدن اهل حل‌وعقد و تشخیص صحیح مصلحت ازسوی آنان»» به‌دلیل قصور ذاتی انسان از دریافت مصلحت واقعی» بی‌فایده است. چه بسیار مسائلی که کارشناسان نه‌تنها توافقی ندارند که کارشان به اختلاف و نزاع نیز کشیده می‌شود. تاریخ ناکارآمدی بسیاری از قوانین ساخته‌وپرداخته دست بشر را صرف‌نظر از مناقشات» در حجیت مصلحت و مقاصد احکام» مصلحت ادعایی خلف‌اله غیرمنضبط و نابسامان» مبنا حدود و میزان آن نامشخص و تنها شرط آن عدم معصیت خالق است (خلف‌الله ۱۹۸۲م» ص. ۲۵). درحالی که سوّالات بی‌پاسخ مهمی وجود دارد» مانند مبنای تشخیص مصلحت چیست؟ در تعارض مصلحت متفق‌علیه با موازین شرعی کدام مقدم است؟ درصورت عدم وفاتلا اه <ا یش یک ممیلهت: فصل‌الخظاب کدام است؟ و ... . گفتنی است خلف‌الله در این بخش با استناد به حدیث «لاضرر و لاضرار» خداوند معمولا برای ما:راهی را هت شناخت مصلحت‌های خودمان قرار داده‌است» درنتیجه به‌سیب یک » مبهمی که احتمال دارد به مصلحت برسد یا نرسد» نمی‌توان آن راه را ترک کرد. پیامبر جه فرمود: «لا ضرر و لا ضرار» و این مخضوص به نفی ضرری است که لازمه‌اش رعایت مصلحت باشد. اگر جمع بین ادله ممکن نباشد در این صورت مصلحت بر سایر ادله مقدم می‌شود زیرا مقصود اصلی از جعل احکام» همین رعایت مصلحت است و باقی ادله به‌عنوان وسائل محسوب می‌شوند و مسلما مقاصد. مقدم بر وسایلند» یعنی واجب است که هميشه در وهله اول مصلحت ملاحظه و رعایت شود زیرا مصلحت به‌عنوان رمز و مغز شریعت محسوب می‌شود. عقل قادر به درک مصلحت عامه می‌باشد (همان» صص. ۲۳۷ وهی نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌اژه وهی سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ اولا آنجه به مصلحت کارایی استنادی و استقلالی می‌دهد. فقدان نص خاص در هر حادثه نیست بلکه نبود نص خاص و عام قابل انطباق در حادثه است؛ درحالی‌که چنین موردی وجود ندارد و برفرض خالی‌بودن واقعه‌ای از نص نقلی عام و خاص» حضور عقل که یکی از اسناد معتبر استنباط است با پرکردن خلا؛ مجالی برای مصلحت» به‌عنوان سندی جدا از عقل و نقل» باقی نمی‌گذارد (علیدوست, ۱۳۹۹ب» ص. ۳۳۲). ثانیا در حجیت استصلاح استناد به حفظ مقاصد شریعت - که از پایه‌ریزی مجموعه‌ای از نصوص و امارات فهمیده می‌شود - دلیلی بر رد آن است؛ زیرا تقید مصلحت به هم‌سویی با مقاصد کلان شریعت (حفظ مقاصد شریعت) و نیز تقید مقاصد (نصوص و امارات شرعی) چیزی جز اصالت‌بخشی به مقاصد و نص و از موضوعیت‌انداختن مصلحت ثالنا مسئله مهم دیگر آن که حتی اگر بپذیریم اداره امور دنیا به انسان سپرده شده باشد ولی باز نمی‌توان و نباید رابطه دین و انیا راز هم گسست. به‌عبارت دیگر تنها رعایت مصلحت دنیوی در مور دنیوی کافی نیست و آمور دنیوی نیز باید در چارچوب مصالح کلی اسلام و حفظ کیان دین تعیین تکلیف شوند. اشکال وارده به خلف‌اله این بشر نمی‌تواند امور دین را که جز محدوده حق اله است با عقل استصلاح و استحسان ناقص و محدود خود کشف کند. بنابراین بشر باید برای تشخیص مصلحت دین» حتی در امور دنیوی خود به نصوص اصلی شریعت» یعنی قرآّن و سنت» مراجعه کند. هم‌چنین لازمه برداشت ناصحیح خلف‌الله از حدیث «لا ضرر»» نبود و نباید وجود هیچ ضرری در عالم خارج از اسلام است؛ زیرا اولا ما هر روز شاهد ضررهایی هستیم که مردم در عالم خارج به یکدیگر وارد می‌کنند. ثانیا با مصلحت‌سنجی بشر نیز تمام احتمالات زیان هر حکمی که از طرف شارع مقدس صادر گردد, اگر مستلزم ضرر باشد یا با اجرای آن؛ ضرری برای مردم حاصل شود طبق قاعده «لا ضرر»» آن حکم برداشته می شود ازاین‌رو بعضی از فقها ازجمله مرحوم انصاری معتقدند مدخول «لا» کلمه «حکم» است که در تقدیر است نه کلمه «ضرر»» یعنی این حدیث در اصل می‌گوید: «لا حکم ضرری فی الاسلام»» یعنی هیچ حکم ضرری در اسلام وجود ندارد (طاهری» ۰۱۳۸۷ صص. ٩۸ - ۱٩)۰ به‌عبارت‌دیگر آنچه عرصه را بر سخن طوفی و هم‌فکرانش در اثبات سندیت مصلحت استنباط یا تمسک به حدیث لاضرر تنگ می‌نماید این است که هرگاه مورد استنباط از مصادیق لاضرر باشد و مستنبط با توجه به این دلیل معین» هرچند عام و کلی» حکمی را اثبات یا نفی کند درواقع به حدیث و سنت» نه مصلحت» تمسک کرده‌است. هم‌چنین نسبت ضرر و مصلحت» آن‌گونه که طوفی ادعا می‌کند» نسبت تناقض نیست بنابراین نفی یکی اثبات دیگری را به‌دنبال ندارد. به همین دلیل گفته می‌شود حدیث نفی ضرر رفع تکلیف است و نمی‌توان با آن تکلیفی را اثبات نمود (علیدوست ۱۳۹۹ب» صص. ۳۳۰ - ۳۳۱). ۲-۴) واگذاری امور دنیایی به انسان مشروط به رعایت مصلحت عمومی خلف‌الله با تبیین دیدگاه سیاسی خود ذیل این قاعده معتقد است «امور زندگی دنیایی ما به خود ما واگذار شده‌است و ما هستیم که با رعایت مصلحت عمومی در مورد آن‌ها باید نظر بدهیم.» ازجمله امور زندگی دنیایی» مسئله حاکمیت در جامعه اسلامی است. او در این قاعده» بین متعلق حق‌الله و حق‌الناس تفاوت قائّل می‌شود (خلف‌الله, ۱۹۸۲م» ص. ۲۹). از نظر او تفسیر صحیح این است که بگوییم مسائل دنیایی به خود انسان وانهاده شد» چون به او به نقل از المنار اسلامیت را بر پایه عقل و استقلال استوار می‌داند که با جمع بین مصلحت‌های روح و جسم» معنای انسانیت را محقق می‌کند. این اسلامیت مبتنی بر مبنای استقلال بشری و متناسب با سن رشد و دوران بزرگسالی عقل است؛ لذا احکام امور دنیوی در قرآن کم و روش تحصیل آن‌ها اجتهاد است (خلف‌اه, ۱۹۸۲م» صص. ۳۱ - ۳۲). استدلال او مبتنی بر روایت «انتم اعلم بأمور دنیاکم» است که پیامبر غه امور دنیایی را به خود امت سپرده‌است (خلف‌اله ۱۹۷۳م ص. ۶۶). وی به آیه «یا با لین امنوا لانستلوا عن آشیا ان تبد لک سوک »۱۳۹۵۵07 تاد ماگنه کا هام اموو_نباید انتظار تزول وحی داشت (خلف‌اله» ۱۹۷۳م» ص. ۶۰ - ۶۱)؛ زیرا امور ثابت با اختلاف زمان و مکان سازگار افزون بر نقدهایی که پیش از این گذشت. مهم‌ترین اشکالات این قاعده را می‌توان استدلال خلف‌الله به حدیث یادشده یا همان حدیث تأبیر النخل (مسلم» ۱۹۹۴م» صص. ۶ - ۴۳۵۸) ناکافی است. صرف‌نظر از ضعف سندی و محتوایی این حدیث (رضایی اصفهانی» ۰۱۳۸۸ صص. ۱۱۰-۹۷) عالمان اهل سنت این روایت را در امور کشاورزی می‌دانند وهی نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌اژه وهی سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ که خارج از حیطه دستورات شریعت و استناد به آن در چنین مواردی نابجاست (خطیب, ۴ ص. ۱۸ شرقه, ۱۴۳۵ق, ص. ۳۱۸ تعمیم اين روایت درصورت پذیرش سند آن» به سل خطیر و سرتوشت‌ساز آداره جامعه: عقلایی نیست. قدرمتیّقن دلانت آیی روایت: امور جزئی زندگی دنیایی است هرچندکه در بسیاری از مسائل غیر مهم زندگی دنیایی نیز نقل‌های متعددی از سخن و سره پیامبر ی در کتب اهل سنت ثبت شده‌است. ۲-۲-۴) فهم ناصحیح آیه «لا تسنتلّوا هن أشيا زن ثبد لکم تسوکم» اشکال دیگر استدلال خلف‌اله برداشت ناصحیح از آیه «یا ها لین امنوا لانستلوا عن أشیا (ن نب کم تسوکم» است. وی بدون توجه به تعلیل پایانی آیه, چنین استنباط می‌کند که نباید در تمام امور انتظار دستور دینی داشته باشیم» حال‌آن که جمله شرطی «ن نب کم تسوک) به‌روشنی بیان می‌کند از اموری نپرسید که اگر برایتان آشکار شود ناراخت می‌شوید نه تمام آمور! که ازجمله. آن خاکمیت جامعه اسلامی باشد: به‌تصریح مفسران مراد از اشیا جزئیات و تفاصیل اوامر و تکالیف دینی یا امور غیبی است که درصورت آشکار شدن آن کار کلف دشوارواخواهظد ش هه گاتظد سوال بنی‌اسرائیل از مشخصات گاوی که باید ذبح می‌کردند و نتیجه سوّالات مکررآنان» محدود شدن دایره انتخاب آن‌ها در خریدن گاو با قیمت گزاف و مشخصاتی بود که خود مسبب بیان آن شده بودند (طباطبایی,۰۱۳۹۰ چ.۶ صص. ۱۵۲ - ۱۵۴ سیدقطب» ۱۴۲۵ق» جچ:۲. ص. ۹۸۶). در شأن نزول این آیه گفته شده‌است که پس از نزول یه وجوب حج (آل‌عمران,۷٩) مردی از حضرت پرسید که آیا هر سال واجب است یا یک‌بار کافی است؟ با سکوت حضرت اق چندین,باز پا پیخود را تگزاز کرد. چضرته فرمود خاوورم یکتم یلنه بر ما واجب (و امر بر شما مشکل) می‌شد.» که آیه مذکور نازل شد (طبری۱۴۱۲,۰ق» ج.۷. ص. ۵۳). هم‌چنین نقل شده‌است فردی که مورد طعنه و عیب‌جویی از نسبش بوده پرسید پدر من کیست؟ که پاسخ شنید پدرت فلانی(حذافه) است (ابن‌ابی‌خاتم» ۱۴۱۹ق» چ.۴ صص. ۱۲۱۸- ۳-۲-۴) تلاش برای حداقلی کردن دین و کاستن گستره آن خلف‌الله تحت‌تأثیر اساتید تحصیل کرده در غرب بود که به گمان‌شان دین سنتی, امکان و ظرفیت پاسخ‌گویی به نیازهای بشر امروزی را ندارد و برای چاره‌جویی باید به عقل مراجعه کرد؛ ازاین‌رو پروژه دین پژوهی» بازنگری و تجدید دین سنتی در گفتمان روشن‌فکری غرب‌زده عربی با کاستن از محدوده دین و احکام» تحت شعار حفظ کیان دین» آغاز شد؛ لذا این قاعده خلف‌اله را باید در این گفتمان تحلیل و نقد کرد. اساسا تجدیدنظر در قوانین ناظر به امور دنیایی» محوریت گروه المنار بوده‌است (گلدزیهر ۰۱۳۸۸ حال آنکه قرآن و سنت پیامبرغه شامل احکام بسیاری در امور دنیوی ست (خطیب۱۴۱۴۰ق» ص.۱۶). از لحاظ عقلی نیز قابل قبول نیست که قرآن با داشتن دستورالعمل‌های فراوان در امور دنیایی» نسبت به مسئله اداره جامعه و حاکمیت امست سلامی دخالتی نکرده باشد دستوراتی مانند «و اب فیما آتاک اه دار الاخره و لاننشس نصییک مین النیا» (3 قصص»۷۷)» «ولا تنش فی الض مرحّا نک لن تخرق رض ون تیلم یال طولا» (اسرام۳۷» «ولا توتوا لها والکم ای جعل ال لک قیاما وارزقرش فیهّا وکسوهم» ( (نسا۵ ۵ "روا لکل ق تکونوا من مضیرین» ( (شعرا۱۸۱) «بّا یه الذین منوا گ تدحلوا وتا غیر یوک حتی لایس ونسلموا علی أهلها» (نور۳۷انقلام د" ات شامل تمام امور و شتون نسان» اعم از ابعاد فردی» سیاسی» اجتماعی» هم‌چنان که نظام اعتقادی کاملی درباره نسان» خالق و زندگی پس از مرگ و نیز جهان هستی به‌دست می‌دهد. ۴-۲-۴) همسان‌سازی دین اسلام با مسیحیت تحریف‌شده در تعریف و مأموریت نتیجه واگذاری امور دنیایب انشان یکرت گرد دست ده از تنظیم آمور سیانسی و اجتماعی» همسان‌سازی دین اسلام با مسیحیت در تعریف و مأموریت خواهد بود. دیدگاه این گروه از روشنفکران دینی تحت‌تأثیر مسیحیت شکل گرفته‌است (خالد محسن, ۱۹۹۲م؛ از منظر اینان دین اسلام همانند دین مسیحیت فعلی و تحریف‌شده» تنها متکفل امور روحی و معنوی (اسماعیل, بی‌تا صص. ۸۶ - ۸۷) و محدود به امور فردی انسان است و دخالتی در حیات اجتماعی و سیاسی بشر ندارد (عقل» ۱۴۲۲ق, ص. ۳۹۳ حال‌آنکه اسلام با مسیحی قفاوت ذاتی ومافوی ذارذ و آیات و سفقتبوی و آذله عقلی برشمولیگ اسلام آغاز این انديشه, با تجزیه امپراتوری عثمانی و الفای خلافت در ترکیه بود (عقل, ۲۳وی ص. ۳۹۳ - ۳۹۴) فروپاشی زیربنای جامعه سنتی - اسلامی» موجب توجه نواندیشان به طراحی دولت در جامعه شد؛ دولتی که دین در آن نقشی نداشت. اگر هدف بشت پیامبر یه تنها رشد اعتقادی و معنوی افراد بوده حضرت می‌بایست فقط در خانه ی نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌اژه وهی سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ می‌نشست و مردم را ارشاد می‌کرد. ولی منابع تاریخی معتبر» خلاف این مطلب را گزارش کرده‌اند. قائلین به حداقلی‌بودن گستره دین اسلام و محدودکردن آن به امور فردی,» درحالی نسبت به بسیاری از امور اجتماعی - سیاسی تغافل کرده‌اند که حضرت طی دوران بعثت خود به‌ویژه پس از هجرت به مدینه» متکفل آن بود. خلف‌اللّه از این قاعده نیز برای اثبات مدعای خود بهره می‌جوید. طبق این قاعده شرعی احکام با تغییر زمان‌ها و مکان‌ها تغییر می‌کنند.» خلف‌الّه در تبیین این قاعده به امور دنیایی مانند مسائل قضایی و سیاسی با اختلاف زمان‌ها و مکان‌ها تغییر می‌کنند؛ قرآن مهم‌ترین اصول و فروع مورد نیاز عصر پیامبرن را بیان کرده‌است. از معجزه‌ها و کمالات اسلام اصل مطابقت نصوص با مصالح مردم در تمام زمان‌ها و مکان‌ها است که اولوالامر و علمای قوم را به‌سوی انتخاب بهترزین راه‌ها ازقبیل شورا و اجتیاد هدایت به نظر خلف‌اله قرآن با معرفی محمد یله به‌عنوان خاتم‌النبیین خواستار اعطای عمومی در مورد آنان تصمیم‌گیری کند (همان). قرآن عقل را از سلطه دینی سیاسی رها باید توجه داشت که خلف‌الله و همفکرانش» اصل تغییر احکام به‌تناسب زمان و مکان را به امر دولت نیز تسری داده‌اند. در نقد این بخش از استدلال‌های خلف‌اله, علاوه‌بر پاسخ‌هایی که در بند قبلی نسبت به شرط مصلحت در این نظریه داده شده به دیگر شکی وجود ندارد برخی از مصلحت‌های عمومی با تغییر زمان و مکان متفاوت می‌شوند کمااین که در مکتب امامیه نیز یکی از ادله لزوم حضور ولی فقیه در رأس حکومت» همین تجدید و بازنگری احکام متناسب با زمان است؛ مانند مصلحت‌نبودن اجرای احکام در ملأعام در یک بازه زمانی. اشکال خلف‌الله در این قاعده مطلق‌انگاری و عدم وجود استثنا در تبیین مصلحت عمومی با متغیرهای زمان و مکان است. به‌زعم وی» چون مصحلت‌های سیاسی دائما درحال تغییرند لذا امر حکومت در هر دوره‌ای از تاریخ جامعه اسلامی متفاوت و مخصوص به دوران خود خواهد بود؛ حال‌آن که بسیاری از مصلحت‌ها مطابق با فطرت مشترک تمامی انسان‌ها هستند و با تغییر زمان و مکان هم‌چنان ثابت خواهند بود و دلیلی برای تغییر همیشگی آن ارائه نشده‌است. با ابطال این پیش‌فرض» نتيجه گرفته‌شده از این قضیه منطقی نیز باطل خواهد بود. درصورت پذیرش تغییر برخی از مصلحت‌ها در گذر زمان و مکان» لازم است که این تغییرها ضابطه‌مند و مبتنی بر اصول» مبانی و الزامات دینی باشد. اشکال اصلی این جاست که خلف‌اله و همقکران او با تطبیق اصضول بر مصادیق ونیز در قرآیند تشخیص مصلحت؛ با کوتاه‌کردن دست شریعت اختیارآن را به‌طورکلی به عقل انسان» یعتی اولوالامر و علما قوم» می‌دهند که مستند و در کنار وحی نیست؛ اشکال مهم‌تر چنان که گذشت. این نواندیشان با ابتنا مصلحت به منافع و مصالح دنیوی» از مصالح اخروی و سعادت ابدی اساسا زمان‌مندبودن احکام دین» از پیامدهای نادرست نظریه خلف‌الله است و خود در این زمینه با نقل‌قولی از اقبال به تأثیرپذیری از اندیشه شاه‌ولی‌افه دهلوی" اعتراف کرده‌است (خلف‌الله ۱۹۸۲م» ص. ۳۴). نظریه زمان‌مندی احکام شرعی خلف‌الله» مخالف اصل جهان‌شمولی و جاودانگی قرآن و احکام دین است که قرآن به‌صراحت به آن اشاره دارد. هرچند عقل ارمغانی الهی و حجتی درونی درکنار حجت بیرونی یعنی انبیا قرار دارد و برای دستیابی انسان به سعادت حقیقی مکرر در قرآن انسان مأمور به تعقل و اندیشه‌ورزی شده‌است اما باید کارکرد مخدود عقل را پذیرفت (غلیدوست.,.۱۳۹۹الف» صص. ۶۹ - ۱۸۳) و این که خطاناپذیری آن مطلق نیست؛ زیرا عقل مدرک کلیات و در دریافت جزئیات» متکی به حواس است. درصورت خطای حواس» قوه عاقله نیز به خطا می‌رود و حکم عقلی نواندیشان بدون توجه به قصور ذاتی عقل» چنان جایگاه و ارزش خاصی به عقل بخشیده‌اند که بر نقل و نصوص شرعی» ازجمله امور غیبی» اولویت پیدا کرده‌است. این کاربرد عقل» در عقل‌گرایی دوره روشنگری و رهیافت‌های فیلسوفان قرن هجدهم دربرابر ۱ از شخصیت‌های مهم فکری - فرهنگی حنفی قرن دوازدهم هجری در شبه قاره هند. وهی نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌اژه وهی سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ ایمان» جمودگرایی و نص‌گرایی ريشه دارد که تقابل خاصی با مسیحیت سنتی در مقابل اصالت‌بخشی نقش عقل در جریان روشنفکری معاصر, این دیدگاه مطرح است که نقش عقل انسان» تنها دریافت و فهم پیام آسمانی است. وحی با طراحی برنامه‌های اساسی برای عقل» انسان را به خوبی‌های دنیا وآخرت می‌رساند؛ بنابراین نقش عقل تعیین صحت و بطلان يا رد و پذیرش آن نیست بلکه با پیداکردن یقین صدور قوانین ازسوی خداوند باید مقصود قوانین آن را نیز فهم کند. اگر عقل حق پذیرفتن یا نپذیرفتن قوانین را داشت و پس از درک مقاصد احکام دین» می‌توانست به آن‌ها پاسخ ندهد و آزاد و رها باشد» سزاوار عقاب نبود. اساسا شایسته نیست عقل بگوید عقاید و شعائر عبادی را می پذیرم» ولیکن می‌بینم زمان ازلحاظ برنامه زندگی و نظام حکومتی تغییر کرده‌است و ... . اگر خدا می‌خواست عملکرد نصوص را مقید به زمان سازد آن را محدود به زمان مقرر می‌کرد. اجتهاد عقل, تنها در تطبیق نص عام بر حالت جزئی است» نه در پذیرش یا عدم پذیرش آن و بعد از این واگذاری» حق قانون گذاری و تنظیم برنامه زندگی نیز به او داده نشده» بلکه پیاده‌سازی برنامه زندگی به او سپرده شده‌است (سیدقطب» ۱۴۲۵ق» در تأیید این دیدگاه گفتنی است عقل عادتا به‌دلیل ضیق دایره درک و محدودیت اطلاع از کشف تمام ابعاد مصلحت یک فعل و نیز قطع به عدم وجود هیچ مزاحمی, که دلیل صحت و لزوم انجام یک فعل است عاجز می‌باشد (صدر ۱۴۱۸ق, ج.۰۲ ص. ۲۸۹). از نظر سیدقطب عقل منزه از نقص و هوی در جهان وجود واقعی ندارد و تنها یک ایده‌آل است (سیدقطب, بی‌تا ص. ۷۴) خلف‌اله نیز با پذیرش امکان خطای عقل.تأکید می‌کند که قدرت تشخیص خطا و تصحیح خود را دارد (خلف‌اله, ۱۹۸۲م, ص. ۷۶) ولی مهم این‌که در بیان معیار تشخیص خطای عقل و نیز ضابطه تصحیح آن خطا ساکت است. خلف‌الله» شاگرد امین الخولی» به‌دنبال تحقق هدف روشنفکران مصری در حل مشکلات جامعه اسلامی با تمرکز بر تفسیر المنار» قواعد شرعی و آّیات قرآنی «نظريه دولت دینی» خود را صورت‌بندی کرده‌است. از نظر وی با ختم نبوت» امور دنیایی و حاکمیت جامعه اسلامی به‌طورکلی به عقل و مصلحت انسان واگذار شده‌است. وی بر این عقیده بود که با روح شورا که اساس آن برگرفته از اسلام است» و نفی بدعت‌ها درباره اسلام و مقتضیات برداشت‌های قرآنی خلف‌اشه در اثبات این نظریه تفسیربه‌رأی است و مبنای متقنی ندارد. وی با وجود تأکید بر نواندیشی» در این نظریه پیرو اندیشه رایج اهل سنت در حجیت قول اهل حل‌وعقد است و تلاش وی تنها به مستندکردن این نظریه به قرآن و نظام‌مندی صوری آن انجامیده‌است درحالی که خلف‌اله و هم‌فکرانش درمقابل آیات مهم‌ترین اشکال نظریه خلف‌الله, مخالفت با ظواهر مستقر آیات» سنت پیامیر ج در تشکیل حکومت. مخالفت با اجماع و استدلال به نافذبودن رأی اهل حل‌وعقد به‌دلیل قصور ذاتی عقل بشر در تشخیص صحیح تمام امور است. اساسا مبنای مصلحان نواندیش» اصالت‌بخشیدن به اققل بشری فارغ از وخی اس که از مکنب آومانیسمانشات من گرد و دین کارایی اندکی در اداره حیات دنیایی انسان دارد. این انديشه ملهم از تعریف و ماهیت دین مسیحیت» تلاش دارد اسلام را همانند مسیحیت, تبدیل به آیینی فردی و تجربیات وهی نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌اژه وهی سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ آلوسی, م. (۱۴۱۵م). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المشانی. (ج.۱۱) (محقق:ع. بن‌عساکر, ع. (۱۴۱۵ق). تاریخ مدیسه دمشق. (ج.۴۲). بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و بونعیم اصفهانی, ۱. (۱۴۰۶(ق). الور المشتعل من‌کتاب ما نزل من الفرآن فضی علی له . تهران: سماعیل, ع. (بی تا).کتاب الاسلام و اصول الحکم للشیخ علی عبدالرازق؛ دراسه وصفيه نقديه. بغوی» ح. (۱۴۲۰ق). معالمالتتزیل. (ج.۳). بیروت: دار \|حیا التراتث العربی. ثعلبی» ۱. (۱۴۲۲ق). الکشف و البیان. (ج.۴): بپزوت: دار (حیا التراث آلعربی. حسکانی, ع. (۱۴۱۱ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل-(ج.۱). تهران: موسسه طبع و نشر خطیب, ع.ا. (۱۴۱۴ق). ژد.هیمّه کبار العلما عل یکشاب الاسلام و اصول الحکم للشیخ علی خطیب بغدادی, ۱۴۱۷(.۱ق). تاریخ بغداد. (ج.۸): بیروت: دار الکتب العلميه. خلف‌ال. م.ا. (۱۹۷۸م). مفاهیم القزآنیه. کویت: مجلس الوطنی للثقافه و الفنون. خلف‌ال. م.ا. (۱۹۸۲م). الفرآن و مشکلات حیاتنا المعاصره. بیروت: آل موسسه العربیه للدراسات خلف‌ال, م.ا. (۱۹۷۳م). القرآن و الدوله. قاهره: مکتبه الانجلیو المصریه. رضا م.ر. (۱۴۱۴ق). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر پتفسیر المنار. (ج.۴). بیروت: دار المعرفه. سخنور م.د. (۱۳۸۹). قفش عقل در معرفت دینی از دیدگاه محمد غزالی وکین‌برکگشون قم: سیدقطب, م. (۱۴۲۵ق). فی ظلال القرآن. (ج.۲). بیروت: دار الشروق. سیدقطب, م. (بی‌تا). ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی. (مترجم: س.م. خامنه‌ای). تهران: بعشت. سیوطی, ع. (۱۴۰۴ق). الدر المشور فی التقسیر بالماور. (ج.۲). قم: کتابخانه آیت‌اله نجفی. شرقه, ظ.ف. (۱۴۳۵ق). نهج الاعنزال فی الاتجاهات الفکری المعاصره. ریاض: دارالوعی للنشر صدر م.ب. (۱۴۱۸ق). دروس فی علم الاصول. (ج.۲). قم: دار الموسسه نشر اسلامی. طباطبایی, م.ح (۱۳۹۰). المیزان فی تفسیر القرآن. (ج.۶). قم: انتشارات اسلامی حوزه علمیه. طاهری, ح.ا. (۱۳۸۷). قواعد ققه. قم: انتشارات اسلامی حوزه علمیه. طبری, ا. (۱۴۱۲ق). جامع البیان قبی یراق رارق (ج.۷). بیروت: دار المعرفه. عبدالرازق, 3 (۱۳۸۲). اسلام و مبانی قدرت»(متر جم:؛اازاضایی). تهران: قصیده سرا. عبدالکریم, خ. (۱۹۹۵م). الاسلام ین الدولّه الدينيه و الدوله المدنیه قاهره: سینا. عسکری, ح. (۱۴۰۰ق). الفروق فی اللغه. بیزوت: دار الافاق الجدیده: عشماوی, م.س. (۱۳۸۲). اسلام‌گر/بی یا اسلام" (مترجم: \| رضایی)+تهران: قصیده سرا. علیدوست. ا. (۱۳۹۹الف). فقه و عقل. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی. غلیدوست. ا. (۱۳۹۹ب) فقاسو مصلیست؛ تهران؟ پژوهشگاه فرهنگ‌بو ادهش اسلامی. عماره, م. (۲۰۰۰م). الاسلام و اصول الحکم للشیخ علی عبدالرازق؛ دراسه و ونائق. قاهره: فیلالی‌انصاری, ع. (۱۳۸۰). اسلامآو لامیسینه. (مترجم: ا. رضایی). تهران: قصیده سرا, غزالی, ح. (۱۴۲۴ق). سرالعالمین ‏ وکشف ما فی‌الدارین. (ج.۱). بیروت: دار الکتب العلمیه. قرائتی, م. (۱۳۸۸). تفسیر نور. (ج.۸). تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن. گنل ندیه اد ‎ )۱۳۸۸(‏ گرایش‌های تفسیری در میباق مسسلماتان, (مترجم: س‌نیاه طباطبایی). وهی نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌اله وهی سال بیست و چهارم/ شماره نود و پنجم/ پاییز ۱۴۰۰ ماوردی, ع. (بی تا). النکت و العیون. (ج.۴). بیروت: دار الکتب العلمیه. محسن, خ. (۱۹۹۲م). مصر بین دوله الاسلاميه و دوله العلمانیهانص‌کامل مناظرات الکبری). قاهره: مسلم (۱۹۹۴م). صحیح مسلم. (محقق: م.س. هاشم). بیروت: دار الکتب العلمیه. مفید. م. (۱۴۱۳(ق). الارشاد فی معرقه حجج الّه علی العباد. (ج.۱). قم: موسسه آل‌البیت. رضایی اصفهانی, م.ع. (۱۳۸۸). بررسی حدیث «تأبیر النخل» (ادعای خطای علمی پیامبر يله در لقاح و زوجیت گیاهان). علوم حدیث,۵۲(۲)» صص. ۷٩ - ۰۱۱۰ سروش, ع. (۱۳۷۵). ایدئولوژی و دین دنیوی.کیان» ۳۱ صص. ۲ - ۰۱۱ مجتهد شبستری, م. (۱۳۷۹). نقدی بر قرائت رسمی از دین. بازتاب اندیشه. ۰۱۲ صص. ۱۷ - ۳۲. مجتهد شبستری, م.؛ کدیور م. (۱۳۷۷). دینمدازا و خشوان. کیان, ۴۵ صص. ۶ - ۱۹. مددی, س.ا. (۱۳۸۵). جمهوری اسلامی و پیوند:میان دولت و ملشت. حکوست اسلامی؛ ۳۹ 3-21-52 جع ۸7 له ولد منعله71 ۶ نصه7/2-له حلج .(۸7 3415 3/۰ ,زفتال۸ لاله طامامکلسله 7ق0 سنعط .(11 ۷۵۱۰ لت مفتوظ احوط۸ به) نصعطاه/21-1 ناسنه8 .(42 ۷۵[۰) کناه‌عق13020 3/0002 1۶ ومعنتط .رکت۸ کلف .۸ جعملد‌ع۸ 100 [۷۵) 0ص 6۳6۵۲ عطا ۶و ممناهاعممصا برتت۸ 19فت) نات نط۸ 108 ۸۵ ۳ [.نططهاع1 تصوحطع 1 نزمسهسله .(۸2 1376) بونشه‌کسله اوه 1-5 ۹۵ طقامضا صنصر لنعاطایه/7-له سان-له .۸77 0406 بش۸ منصقطع‌د صنق< ما۸ ناد مه عحعلحت ۵۶ عته2 تصه‌حطع1 رکش نل۸ ا صهسونلد صنصله7ه نل۸ طامانماک 1۵۳ اصعصع 30 ۵۶ کع[م 20 هه صعاعآ ۵۶ 5004 .(ل.ص) بش۸ ,ازع 150۵ [وزطاد م۸ 1۳0] بجاعنو5 جمط ۸1-۸2 تمتنق) بعکم صمنامتی‌65 1 اه ونمقهط [۵۵ ۸۲ ۵-28 2087 ناحصنعط .(3 [۷۵) لنمصه نله نله 3/3 .ر۸7 31420 .1۳ مزقطاهدط 7 نات سلعظ .(4 [۷۵) 5121661 هه عم .رتت۸ 1422) بش۸ 1۳۵1۵ 5۰ :6۳ .(21 1۷۵[۰) هنصعه1 .ره۸ 1389) .۸ منازمس۸ 737201 م0۶ وعلب۳ 56 1۵۳ ۳000 ۵۶ ۳06066 .(7ن۸ 1411) .بش۸ منصصگاد‌که11 ۸ 1 [6۰ 1۳501 عهصنطادناط20 عع صقان ۶و ت36 نصهحطع 1 .ر1 (0) 5012۲5 21ع۳ع عطا ۶و ددع عاعل عطا هصناعزمط .رکت۸ 1414) بش۸ ,طناقط ۰ ۸۳۵1 ۸ ازع اک ۵۳ وهصتاند ۶ه عاصمصنتم عطا فص صعلع ۵۶ 000 1۳6 :36 .(8 ۷7۵1) فقلطاهد8 ۶و مادنا .رکن۸ 0417 بش۸ منفخلطوقط طناهط 312000۵1 بانه 1۳ بصه 0 عطا ۶و کامع 005 بر۸20 3978) .۸ .36 مطه‌النگه۵1 1۳ ۵۳ ۵۶ 7051665 عطا 0صه صعت عط1 ب(3982) بش ب30 مطه‌النگه۵1 1۳ 8 215 وصه کعنویگ 16۵۳ عانتاعه] ۸-۸ سسفزعط معکنا و ومصعاصیمی ۳.8۲070 ن:متنق) بعاهاک عطا فصه ص00 عط1 .(0973) بش۸ 36 مطه‌النگه۵1 1۳ «زوگه71 زط سنطهط۸1-5 مصفملم۸1-۳7 ۸1-0 و7 .۸77 0414 8 .36 ,367۵ [ع و۸ 10] بطح‌ک7/2-له 020 معط .(4 ۵۰ 7) ۸1-120۵ عطا 1۳۵۳ 10016086 کنامزهناه۲ صز ۳0 ۵۶ ۲۵16 156 .(0389) 31.0۰ وتقتصقطمام5 7 تاتسنه3 .(2 ۷7۵[۰) ها ۳6 ۵۶ مهد عطا ها .و۸7 0425 .0 فنویدک ,1۳۵66 .3 .5) 1060108 عنصحا ۵۶ عناعنما همعط وله داح فنویدک ۷7۵[۰) ۳ط 81-10 جنعگه 1 ۳ سطاصه/3-[۸ «س ۸1-0 .۸77 3404 .7 کته مطذ ۳6766 ۵۳ طلو ۲ص عط1 .۸77 0435 3۰ .7 مطعوحق 5 1500۰ وصه وسنطدناط2 1۵۳ نه ۸-۷ 120 نطفدونط موصعم اه 10 1ع از :09 .(2 1۵1۰) فعام‌تمصنمم که ععمعن50 عطا صز فدموععمآ .ر۸73 1418) 85۰ .36 ,و5 :0 .(6 [۷7۵) صعتاو-له مزعکه1 نا لد .(0139) .17 .36 .5 مزعه‌طاهاد 13 5غ 0 نهک 009 ۰ععع 2 راز 1٩ ععاب .ر۸2 3387) .1۳۸ منتعطه ]1 1-101 ۵1-۳00 0۱[ ۵1-150۵ :01-700071 70677 .۸77 1412) .۸ مه 130" ,36736 .ش۸) 00۵۲ ]۵ 0۲1۵/0165 1۳۵ 0۵ 731070 .۸2 1382) .۸ ,0هتدحلم۵ ۸ 40 136 0۳۵ ۹1۵۱6 کلا و۲۶1 ۳۵ 2۵۵۵۲ 751000 .(1995) بطکل نفک [۵۵ ۸۲ 0 2087 ناسن6ظ عومسو 1 1 ]0 7۳۵ .ر7ن۸ 31400 .1۳ ما۸ :163۵0 .(.17808 ,ل(عه7ع8 بش۸) 15107 ۵۳ 7151071370 .(۸2 1382) .5 36 ,۳۹۳۳۳۵۷ 7 ن:ط20 نگ ۵۵۸۰ 16 ۹۲ 1۲۳۵۹۵۵0۶ ۵۵۳۵۱ 7۳۵ .و۸7۲ 1422) .3 ماو۸ 1 عانتاع 3 :1680 1080 0۳۵ 0666 مکا 7 بره۸ 13998) بش۸ ما0005ز۸1 1 عا ناک ]1 :16322 00060161100۰ 03۵ 0666 کاس .۸20 (ا3399) .۸ ماک10ز۸1 ۸۳۵ زل۸ (۵ 5۳ 07] وتا ]٩ 0۲۹165 1۳۵ 0۵ 71510 .(2000) 36۰ مطدحه۸ 0 کعنونن5 ۶۵۳ عانناعصا و۸ ملق 000006 000 کعتهسسگ بوتمط :163۵0 .(.17328 بنعق7ع3 بش۸) 5601071310 0۳۵ 71510 .(3380) .۸ مضه‌عص۸ نلهلز۲م ۵ ]۹ ۳۵۷۵/۵۵۲۱ 13۵ ۹۵ ۵۲1۵۶ ۳۳۵٩ ۵۵۲ 17۳36 .۸77 1424) .7 منلقتقطی بحق/نص نله طامامگاعحلد 020 احسنعطظ .(1 [7۵) ۵۲1۵5 ۳۵ 1 15 ۳ 0606۳ لت تصقطع1 .(8 [۷۵) 20۵7 70617 .۸2 01388) .3 مفاقدته0 1-۳ 067 ناتطزعطظ .(4 [۷۵) فعچه هه کاصنه2 ب(لبه) بش۸ ,ن1/1308270 516 6۳۳۵ عطا فصه عاهاک عنسماع عطا 6۵عع 01رع۳ .(1992) بطکل مصعقط1/0 ۰ نهآ زطاهی۸-۸ نمحنق6 .(9ع26 3060 ۳6:4 عطا ام کم لنش :3561 .(.۳۵ ,1139060 .5 .0) 110عس17 طلنطهک .(0994) .زه‌ززه۲-لد داز صناک/1 م۸ :006 .(1 ۷۹۱) 0۱-71750404 ان .نت۸ 01413) .۸1-0 ۸1-5۳ "31-1 «زطج 1" ۶و طنفهط عط) ۵۶ وروی ۸ .۸2 0388) .۸ 36۰ منصقطد‌وا مدع 40 16۳۵172005 عطا صز (77ظ۳) ۵۲طم2۳ عطا اه «مجه عنگنصمند عطا عصنصنعا)) [367۹120 10] .97-110 .00 ,(2)52 700140۰ ]٩ 501662 .(قاصقام ۶ ۳۵۳8 ۰ ,(31) ,07( بط0نعناه موصه وهو1م1۵6 ۷۵۳1۵۶ .رهم۸ 1375) بش۸ مطاکتا۵ 50 ۲61 ۵۶ عصنفدم ناه عطا ۵۶ عموننی ۸ .(3379) 3/۰ مفهادع هدک فنطهازد 2 40 عع ۵16۳2 مطمنعزام۴ .ر۸2 1377) .36 ,2 ن0ه1 گ .3 منتقاکه هک فنطها 1/0 6 عط ۲ 6۵۵ علصنا عطا مصه عناطاامع۴ عنصعاع1 .ر2م۸ 01385) .۸ یک من1/13030 [367۹1۵ 10] .33-45 .00 ,(39) ,60۷۵۲7۹/۳۵ 75106 مصمناهد عطا هه	هدف پژوهش حاضر نقد مبانی و ادلّه نظریه خلف الله، متجدد مصری و از ادامه دهندگان حلقه فکری المنار است. وی با اتکاء بر مبانی اجتهادی مصلحان عرب و بر پایه کاربرد واژگان قرآنی و قواعد شرعی مستنبط از آن، ضمن سلب منصب حاکمیت از پیامبر9 معتقد است پس از ختمِ نبوت، با واگذاری امور دنیوی مانند اداره جامعه به عقل بشر، معیارِ صدور احکام، مصلحت عام است که توسط کارشناسان (اهل حل و عقد: اولوالامر) تشخیص داده می شود. این نظریه الهام بخش برخی متفکران عرب و ایرانی معاصر در ایده «حذف دین از حکومت» بوده است. یافته های این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر آیات قرآن و بهره گیری از منابع اهل سنّت انجام شد، نشان می دهد که این نظریه مبتنی بر قواعد ساختگی و تحلیل های غیرعلمی است و مستدل به ادلّه ای محکم از کتاب و سنّت نیست. برداشت های تفسیری خلف الله نیز تفسیربه رأی است؛ نتیجه این که خلف الله و هم فکرانش با وجود نواندیشی درزمینه تشکیل دولت در جامعه اسلامی، هم چنان وامدار اندیشه کلاسیک اهل سنّت در حجیّت قول اهل حل وعقد بوده اند و تفاوت آن ها تنها در خوانش جدید و نظام مند این اندیشه و مبتنی بر تفسیر غیرصحیح از قرآن و قواعدی است که پایه و اساس متقن قرآنی ندارد
5,463	469439	واژه‌های کلیدی: سرعت سفر اشکانیان» سفر زمینی» چاپار لشکرکشی, کاروان - مقاله مستخرج از پایان‌نامه با عنوان «دستگاه خبرگیری و خبررسانی ایران در عهد اشکانیان» دانشگاه تهران در نشکده ادبیات و علوم انسانی» دانشگاه تهران» تهران» ایران (نویسنده مسئول) ۸ اسرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... اشکانیان در پهنه‌ای از جغرافیای سیاسی ظهور کردند و به قدرت رسیدند که کمتر از یک سده پیش از آن» بخش قابل توجهی از آن تحت حکمرانی هخامنشیان بود. شاهنشاهی هخامنشی تلاش می‌کرد قلمرو خود. از سند و سیردریا (سیحون) در شرق تا نیل و تراکیه در غرب را با ایجاد راه‌های ارتباطی در پیوند با یکدیگر نگاه دارد. جاده‌ها و منزلگاه‌های متعددی که شاهنشاهان هخامنشی در مسیرهای اصلی و فرعی برپا کرده بودند» پس از چند دهه که برای نظام جاده‌ای رونق‌بخش نیز بود» ابزار ارتباطی اشکانیان شد. اشکانیان بستر ارتباطی شاهنشاهی هخامنشی را حفظ کردند و مورد بهره‌برداری قرار دادند. آنها پهنه وسیعی را در اختیار داشتند و سازماندهی مسیرهای زمینی امری حیاتی برای اداره شاهنشاهی به حساب می‌آمد. جاده‌ها با ماهیت اداری, تجاری و نظامی‌ای که داشتند شبکه‌ای از ایستگاه‌ها را تشکیل می‌دادند که هم انتقال کالا و خبر و هم انتقال نیزوهای نظامی از طریق آنان صورت می‌گرفت. ویژگی بارز این جاده‌ها در دوره.اشکانی افنیت زیاد آنها بود تا خللی در رفت‌وآمدها ایجاد نشود. امنیت جاده‌ها سفر و زمان آن.را: پیش‌بینی پذیر متی‌کترد؛.بنابراین با برآوردی تقرییی می‌توان سرعت سفر نیروهای.نظامی و چاپارها و کاروان‌ها را محاسبه کرد و به این پرسش پاسخ داد که سرعت سفر زمینی در مناطق مختلف شاهنشاهی اشکانی چه تفاوتی با هم داشته و اختلاف سرعت چاپارها و سپاهیان و کاروان‌ها چقدر بوده است؟ «ایگور خلوپین» با تکیه بر سمفرنامه ایزیدر خاراکسی و اشاره‌های مورخان کلاسیک و گزارش‌های موجود از تحقبقات میدانی, موقعیت جغرافیایی راه‌ها و ساتراپی‌های شمالی و شرقی شاهنشاهی اشکانی را شناسایی و بازسازی کرد (1977 ,10ط110)" «برانر» نیز مانشد خلوپین اما به صورت کلی‌تر جاینام‌ها در اینران را بازسازی کرده است (1983 ,8۳6۲). اولین بررسی‌ها درباره راه‌های امشکانیان را شیپمان و لوکونین انجام دادند (1983 مصنطه6لسآ :90-92 :1980 مصصقصمصنط5). شیپمان ضمن اشاره به وجود راه‌های عظیم از زمان هخامنشیان, محور بحث خود را راه‌های تجاری کاروان‌رو زمینی و دریایی قرار داده و کالاهایی را که در این میان رد و بدل می‌شدند برشمرده است. ادعای شییپمان آن است که اشکانیان از طریق ترانزیت کالا و گمرک درآمد سرشاری به دست می‌آوردند. لوکونین نیز ۱. خلوپین نسخه اسکاف (1914 ,5210) را کنار گذاشته و نسخه مولر (1882 ,۸/]116۲) از ایستگاه‌های پارتی فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا!؟ سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۱۹/۱۶۰۰ همان بحث شیپمان را به صورت مفصل‌تر شرح داده و وارد بحث نظام مالیاتی و پولی اشکانیان شده است. البته هیچ یک درباره استفاده اداری یا نظامی جاده‌ها سخنی به میان «شکن» سیر زوگما ثا سلوکیه کران دجله دز عضر اشکانی را براساس گرارش ایری گر خاراکسی و دیگر گزارش‌های مورخان کلاسیک بازسازی و شناسایی کرد (1984 ,۳32۵۵)). او گفته است این همان جاده فرات قدیم در زمان هخامنشیان است که اشکانیان استفاده می‌کردند و برایش کاربری تجاری و کاروان‌رو در نظر گرفته است. پس از شمن, گالیکوسکی نگاهی دوباره به مسیر فرات به صورت کلی انداخت (1988 ,ل721116096)). او مسافت ایستگاه‌ها و شهرها و همچنین سرعت حرکت سپاهیان در این راه را مد نظر قرار داد و بازه زمانی را از زمان آشور در نظر گرفت. در عین حال» او کار شمّن را نقد کرده و موارد اختلافی را برگمیردمپاشگاه بازپبافای بخش شمالی این مسیر -از زوگما تا نیکفوریون- را پیش از این دیلمان انجام داده بود (1781 :1962 ,0((106۵09). بعدها لوتر و تیولی نیز مسیر ميانسه فرات را موضسوع پژوهش خود قرار دادند (33-44 :2000 بنامدی :1997 ,36۴ 1ت). والزر نیز مسیرهای داخل فلات ایران را موضوع تحقیق خود قرار داده است. او براساس گزارشی ایزیدر خاراکسی جاده اصلی اشکانیان در پژوهش دیگر کار دقیق و علمی «شواسنل» است (2004 ,[000196)). او در کتاب خود به نقش اشکانیان در گسترش جاده ابریشم و بازرگانی جهان‌شمول آن پرداخته است. نویسنده تغییر مسیرهای تجاری از سده یکم ق.م. را مد نظر قرار داده است. این تغییر مسیرها می‌تواند به خاطر تنازعات ایران "و اروم"بوده باشد» یا بر.اثر تغییزاتآب‌وهوایی ذر آسیای مرکزی. در این پژوهش نیز بازرگانی محور اصلی بحث قرار گرفته و از این زاویه به جاده‌ها نگریسته شده است. در موضوع راه‌های تجاری اشکانیان, هاکل و ایاکوبس و وبر منابع را معرفی کرده‌اند الربروک و وینکلمان در کتاب خود فصلی را به جاده ابریشم و راه‌های تجاری اشکانیان اختصاص داده‌اند (169-184 :2012 ,۷1661۳۵00 +۵ 0۳0616 11107). تجارت زمینی و دریایی, اقلام و مواد مورد معاوضه -شامل ابریشم» منابع معدنی و محصولات کشاورزی- موضوع هارتمان برخلاف محققان دهه ۱۹۸۰ که بر بعد تجاری راه‌های اشکانی تأکید داشتند. برای راه‌های اشکانیان بیشتر کاربری اداری و نظامی در نظر گرفته و شبکهه سراسری جاده‌های ۰ اسرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... اشکانی را موضوع تحقیق خود قرار داده است (2018 ,۱.)112۳00۵00 پژوهش حاضر در زمره تحقیقات درباره راه‌های اشکانیان» سرعت سفر زمینی سپاهیان, چاپارها و کاروان‌ها در شاهنشاهی اشکانی را مد نظر قرار داده است. این موضوعی است که به صورت مستقل پژوهشی درباره‌اش صورت نگرفته و می‌تواند در پژوهش‌های تاریخی برای تخمین سرعت انتقال خبر (توسط چاپارها) مورد استفاده قرار گیرد. همچنین با آگاهی از سرعت انتقال خبر اين تخمین مقدور می‌شود که دریابیم چه مدت پیش از رسیدن سپا» ساتراپ یا شاه سرزمین مدافع می‌توانست از حرکت سپاه دشمن باخبر شود. علاوه بر آن سرعت تحرکات تجاری در پهنه شاهنشاهی اشکانیان و ممالک هم‌جوارش روشن خواهد شد. جاده‌ها به‌ویژه در دوران پیشاصنعتی, پدیده‌ای؛پایدار باتغییرات کم در بازه‌های زمانی طولانی‌مدت به شمار می‌آمدند و راه‌های.اصلی غالبا برای,سده‌ها بدون تغییر باقی می‌ماندند (1401 :1995 ,تتااع۸). عصر اشکانی نیز از این قاعده مستتی نبود. برای نمونه» جاده فرات که در زمان هخامنشیان بابل را به سوریه می‌رساند. در زمان اشکانیان نیز کاربری داشت و از سلوکيه کران دجله تا زوگما کشیده می‌شد. به نظر نمی‌رسد اشکانیان تغبیری در جاده فرات قدیم ایجاد کرده باشند (105 :1984 ,1182110ن0)). همچنین شاهراه غرب به شرقی که کتسیاس در زمان هخامنشیان شرح داده بود ۹ :25 :4 ,کتانا20 ماه 2۳6۲۶1660 ,ققلوعا0 5 ,46 ,35 :2010 ,800900 ۵4 0065 تحط ولا 10آ)» محل لشکرکشی‌ها مانند لشکرکشی آنتیوخوس سوم" و چهارم (20 ,16 :1938 ب96[ه0600۷) و رفت‌وآمدها در زمان اشکانیان بود (67 :1984 ,811۵0). اشکانیان به عنوان وارئان هخامنشیان و سلوکیان» زیرساخت جاده‌ای کارآمدی را در اختیار گرفتند (20 :1965 ,11216000۷ :446 :2018 ,11۵70۵09). راه‌های گسترده‌ای که مراکز مهم سیاسی و تجاری را به هم متصل می‌کرد. در سرتاسر شاهنشاهی آشکانی وجوه داش" یکروااز ال‌های شاهی رمالطاشکانیان میان زوگمای قرات ۱ برای کتاب‌شناسی تحقیقات درباره جاده‌های ایران باستان و به‌خصوص جاده‌های اشکانیان, بنگرید به: ۲ 2 _ فا 65/000 131 /ع 0۳ص زا۰۵۳۵ 0://۵ط .2 ۳ ولیک مسیر حرکت آنتیوخوس از میان کوه‌های البرز را ترسیم کرده است (237 :1967 ,6ل۷/۵102). ۶. راه‌های تجاری شاهنشاهی از طریق آسیای مرکزی به رود ولگا و ماورای آن می‌رسید. همچنین بخشی به هند و غرب می‌رفت (11 :1980 ,112089[8). این راه‌ها احتمالا پیش از اشکانیان نیز برقرار بوده \| فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا!, سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۲۱/۱۶۰۰ و اسکندريه آراخوسیا کشیده شده بود (450 :2018 ,11273۵)؛ یعنی همان مسیری که ایزیدر خاراکسی در اوایل سده یکم میلادی پیموده بود. سفر در جاده شاهی! زیر نظر مأموران رسمی تابع شاهنشاه انجام می گرفت و در منابع چینی هم‌عصر آنان اشاراتی به اهمیت دادن اشکانیان به امنیت جاده‌ها گزارش شده است (88.39 ,770-۵7۶0 .13)." راه‌ها نگهداری می‌شد و چاه‌هایی برای رفع احتیاجات کاروان‌ها حفر می‌شد و در ایستگاه‌های بزرگ کاروان‌سرا وجود داشت." ایستگاه‌های اشکانی که احتمالا با خرج شاه نگهداری می‌شدند. در درجه نخست برای مسافران خوراک و اسب يا شتر تازه‌نفس برای شاهان فراهم می‌کردند و احتمالا وظيفه نگهبانی از منطقه را نیز برعهده داشتند. مسافران نیز احتمالا برای استفاده از این ایستگاه‌ها نیاز به مجوز دربار داشتند (449-450 ,446 :2018 ,12713200]). ایستگاه‌ها در تمام مسیرهای شاهی گسترده بودند و برای مسافری که از شرق شاهنشاهی به سمت پایتخت/مقر شاه حرکت می‌کرد. هیچ‌گاه ایستگاه‌ها در اطول سفرش قطع نمی‌شد (361 :1998 ,(۳096). برای سفر از غرب به شرق نیز سفرهای دور و دراز در محدوده دولت اشکانی ممکن بود (26-27 :2007 ,رقنط) که نمونه‌ام پروامید ولا 0۵ ییوش توانایی»" دید که ذر سال ۲م. از شرق روم به تاکسیلا.دز شمال هند سفر کرده بود (1912:.2/20 ,881105028). به منظور حفظ جان و مال کاروان‌ها که از بیابان عبسور می‌کردند. در برابر خطر حملات ۱ درباره نوع کاربری جاده شاهی دوره اشکانی نظرات متفاوت است. رالستوتزف کاربری نظامی و تجاری را برایش در نظر گرفته (126 :1936 ,0810۷12611)؛ درحالی که خلوپین و شمن کار ایزیدار را توصیف مسیر قدیمی کاروان‌ها دانسته‌اند (1984:66 ,201200۳0 :123 :1977 ,طط161010). از طرفی» نظرات دیگر بر این رتیرا نباید نسخه راه‌های تجاری,دید. بلکه مطالعه‌ای جغرافیایی و قوم‌شناسانه برای توصیف شاهنشاهی اشکانی بوده و برای امور نظامی و اداری کاربری داشتته است (-448 :2018 ,11870020 4 :1998 ,تقللن36 :13 :2007 مصنفاکه 811 115-122 :2010 وتعطاسآ :2017 مصصمهصاق13 :449). با این حال» می‌توان نظر جامع‌تری را پذیرفت که با آینکه تقریبا تمام سفرنامه‌های آدنیای باستان قالب نظامی داشته و مسیر عبور سپاهیان را می‌نمایاندند. اما کاروان‌ها و بازرگانان نیز از همان راه استفاده می‌کرده‌اند ۲ از ترجمه هرث برای متون چینی استفاده شده است (1885 ,ظ11۳1]). ۳ در همان بند هوهان‌شن گفته شده است که در منطقه پرجمعیتی در مسیر حرکت از قلمرو اشکانیان به سمت روم به ازای هر ۳۰ لی (حدود ۱۸ کیلومتر) یک ایستگاه وجود داشت [هر لی کمی بیش از نیم‌کیلومتر بود (54 :2016 ,فرب :۵ هصنه7۳ :۸ 0010۳۵). این فاصله با فاصله ایستگاه‌ها در زمان هخامنشیان همخوانی دارد که حدود ۲۰ کیلومتر بود (358-9 :2002 ,871201 :16 :2007 ,51106751610 :38 :2013 ,0۳9 0(م)). ۲ اسرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... (81 :1967 ,001100486 :73 :1965 ,6050ه1) و بیشترین نظارت و امنیت. دست‌کم در راه‌های اصلی حکفرما بود (284 :1954 ,سفن 61 :1992 ,ع/۳) ۱ بدین ترتیب» فرض دیگری که می‌توان در نظر داشت. امنیت حاکم بر راه‌های اشکانی است که محاسبه سرعت با وجود اشارات متعددی که در منابع کلاسیک به اهمیت اسب و اسب‌سواری در عصر اشکانیان شده است ( ,375-379 :19168 ,2101376 :274 :1853 ,ط۷۵180 2000 41.3.4 مصناقال 401-5) اما اطلاعات کمّی چندانی که بتوان از روی آنها بیشترین سرعت حرکت سواران و پیک‌های شاهی را محاسبه کرد در دست نیست. سفیری که بلاش یکم در تابستان برای مذاکره نزد نرون به روم فرستاد در پاییز به دربار برگشت (15.7 ,۸:۲۲ :2004 ,130[008)؛ یعنی سفر رفت و برگشت پیک اشکانی به روم یک فصل:طول کشید. این سرعت زمانی قابل برآورد است که در نظر داشته باشیم آنچهذر بهار دراممکلت.اشکانیان وی می‌داد یک فصل طول می‌کشید تا به گوش رومیان در بریتانیا برسد (235 :1938 ,1606۷0196). یا پیکی که در اواخر تابستان از روم به کیلیکیه فرشتاده شده بود. ۶۷ شبانه‌روز در راه بود.(۷.22176 :1919 ,16670ن0). گزارشی را که تأیید کننده سرعت جابه‌جایی ننتوارانآاشکانی"هم‌پای چاپارهای هخامنشی است. تاکیتوس در روایت احضار وّزدان (2۵-۳۸م) به پادشاهیآبه دست می‌دهد. طبق این گزارش, وردان فاصله سه‌هزار استادیایی را.طی دو شبانه‌روز -یعنی چیزی نزدیک به روزانه ۵ کیلومتر"- پیسود (11.8:2-3 :2004 ,قتاه1). گرجه این سرغت چابه‌جایی را غیرممکن دانسته‌اند (24. ,199 :2004 ,۷۷00۵۵0)» اما با مقایسه این سرعت با سرعت حرکت چاپارها در عصر هخامنشی که به طور میانگین :۲۳۰ کیلومتر در شبانه‌روز و حداکثر ۰ کیلومتر در شبانه‌روز بود (13 :2007 ,صل511۷67916 :193-194 :1913 ,لطعل8) و حتی سرعت حرکت پیک‌ها در موارد اضطراری (79-80 :1955 ,ا10)» می‌توان آن را شدنی ذر کاب موهانشی مسافت مان پارت,ذر قسال شرقی شاختشاهی آشکانی با منتهی‌الیه غربی مرزهای آن ذکر شده است: از پازت/ صددزوازه" تا آسمان" [هگمتاته] ۳4۰۰ لی؛ از آ- اربلیقی ا زب ارت اازاسگانرین را بسبراق روص اف سس ر شوش ببس ,نسم اس نتقفافه:گرقها ۲. استادیا برای بیشتر نویسندگان باستانی برابر با ۱۸۵ متر بوده است (298-300 :1985 ,۳86[5). فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا!, سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۲۳/۱۶۰۰ مان تا سو-پین [تیسفون يا شوش] ۳۹۰۰ لی و تا یو-لوآ[اسپاسینو خاراکس] در منتهای غربسی مرزهای پارت ۹۹۰ لی بود (98-89 :2007 ,120 :88.22 ,770-۵۵ .10)؛ یعنی کشا ۰ لی و تقریبا برابر با ۶۷۷۹ کیلومتر. در جای دیگری از کتاب مومان‌شو آمده است که اگر به شمال برگشته و سپس به سمت شرق سوار بر اسب حرکت کنید پس از شصت شبانه‌روز به پارت می‌رسید (97 :2007 ,180 :88.8 ,7700-10-90 .10)؛ یعنی شخص سواره با سرعت تقویما ۸ کبلومتر قر نقمانه روز می توابیت منتهی آلیهغربی شاهتساهی اشکانی اضما قبرق آن را بپیماید. این سرعت با سرعت معمول ۷۵ کیلومتر در شبانه‌روز که برای پیک‌های رومی هم‌عصر محاسبه کرده‌اند (59 . ,19 :1994 ,1.16617 :76 :1955 ,ا0ف1)» همخوانی دارد. بیشترین تعداد سپاهیانی که برای اشکانیان ضبط شده, پنجاه‌هزار ( :46-7 :2010 ,7271160070 3 :1853 ,۷۷31805 0ن0ه :1.2.6بآ2 کال :118 :1980 متصقصمصنطک) و بیشترین تعداد سپاهیانی که در قلمرو اشکانیان حرکت/کردند. خلاود ,۱۲۰هزار نفر همراه با تجهیزات محاصره بوده است (227)70۷11 :191680 ,8101276): در اين میان برخی سپاه‌ها تنها از سواران تشکیل شده بودند (22)1 :19168 ,طع813137) که سرعت حرکت و قدرت مانور را بالا می‌برد و برخی دیگر نیز ترکیبی از سوار و پیاده بودند (92 :2003 ,اال(0107). بدین ترتیب» نمی‌توان یک عدد مشخص را برای سرعت سفر سپاهیان در نظر گرفت, پلکه سعی بر این است که در این بخش با استفاده از داده‌های موجود. بازه‌ای از سرعت لشکرکشی در عصر اشکانیان محاسبه شود. مناطق پارت و هیرکانی جزو نخستین مناطقی بودند که تحت اختیار اشکانیان درآمدند و «صددروازه» جزو نخستین پایتخت‌های آنان بود. صددروازه به اندازه سه شبانه‌روز رژه نظامی از مرزهای کوهستانی هیرکانی فاصله داشت (115 :1968 ,12920]). از اطرف دیگر, فاصله صددروازه تا دروازه‌های کاسپی را مورخان"کلاسیک در گزارش‌های خود به دست داده‌اند. استرابن آن را ۱۶۰۰ استادیا (1961::251-253 ,817200)" آمیانوش مارکلینوس ۱۰۶۰ استادیا (2267111.6.43 :2000 ,کتصنا1ع 3/27 کتصقنصصه) و پلینی 1۳۳ مایل (21.17.2 :1855 و7صذ81) بیان کرده‌اند؛ یعنی بین ۱۹۲ تا ۲۵۹ کیلومتر. فاصله صددروازه تا مرز کوهستانی هیرکانی تقریباا نیمی از فاصلهه صددروازه تا دروازه‌های کاسپی بوده است (بنگرید به نقشه ۱)؛ یعنی ن فاصله «تاپه» (۳208) تا دروازه‌های کاسپی را ۱۶۰۰ استادیا بیان کرده, اما طبق محاسبهه خلوپین تاپه و ۶ /سرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... حدود ٩٩ تا ۱۲۹ کیلومتر که طی سه شبانه‌روز ره نظامی طی می‌شده است؛ به عبارتی روزانه نقشه شماره ۱. مسیر دروازه‌های کاسپی (ع320712 296))- صددروازه (1162100105) که در یکی از مهم‌ترین لشکرک‌شی‌هتا:در؛تازایخ اشکانیان؛ لشکرکشی کراسوس از روم به خران/کرهد" است. کراسوش در ااسطط نوافبر گال۵ 439 از روم به سمت بنشدر «بروندیسیوم»" حرکت گرگ از آنجا با کشت" به «دوراکیوم» رفت و سپس باقی مسیر را زمینی پیمود و در ماه آوریل يا می ۵۶ ق.م. به سوریه رسید ( ,۳0110486 :80 :1938 ,10000۷09 8 :1967). مسافت رم تا پروندیسیوم 4۹ کیلومتر (97 :2002 ,6ع2۳6])» از بروندیسیوم تا دوراکیوم 1۶ از دوراکیوم تا بیزآنتیوم ۰1۹۶۶ از بیزانتیوم تا آتکورّا200 از انکورا تا طرسوس 4۶ و از طرسوس تا انطاکیه ۲۲۹ کیلومتر بود (1۷ 2271 ,[1 0۵016۲ :2015 ,ط61000) که مجموعا سافت: ۲۹۵۲ کیلومتر رز بای زگشر نطامی8 کار له ادست می‌دهد. کراسوس این سافته را با کمتر از هفت لژیون (۳۵هزار نفر) در حدود پنج ماه در طول زمستان طی کرد که سود سرغیت روژانه ۲3 کلومتز را و محاسبات نان می‌دهد. پس از جنگ حران تولیوس سیسرون/کیکرو به پروکنسول کیلیکیه منصوب و سفر به آنجا زا آغاز: کرد (36 ,0166۲0 :1967 ,0ل811876). او که تا پیش از همراه داشستن سپاه دز آسیاق /6 - 2۳113 010۲5/160 / دا کناو ده /ع 0 عم ند مدع ومع -مه ادها //:0۶ط 1۰ فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا!, سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۲۵/۱۶۰۰ صغیر با سرعت ۶۰ کیلومتر در شبانه‌روز حرکت می‌کرد. مسیر ۱۹۳ کیلومتری میان آیکونیوم تا کوبیسترا" را با سپاهی ده‌هزار نفره در ۱۵ شبانه‌روز طی کرد؛ یعنی روزی ۱۳ کیلومتر. وی از کوبیسترا تا طرسوس سیزده شبانه‌روز در راه بود و در پنج اکتبر به طرسوس رسید نقشه شماره ۲. مسیر سفر سیون در آنللیای صغیر در ۵۱ ق.م. (74 :1913 ,17016) فاصله بروندیسیوم تا اکتی وم "خندود او موه ماک رم ها آتن از راه زمینی ۳۷۱ (1/484 :1923 ,کعصا۲1) آتن تا دلوسیه ۶ :1989 وعانط 1۷)» دلوس تاافسشن 4۵۶0 افسّس تا ترالس ۶۸ (293 :2014 ,[[ع۳6)» ترالس تا لائودیکیا ۱۳۰ لائودیکیا تا آیکونیوم 4 (78 :1913 ,110016۲)» آیکونیوم تا کوبیسترا ۲۰۳ و کوبیسترا تا طرسوس ۱۷۷ کیلومتر بود (1253 :2017 ,ع3/28)؛ یعنی به‌طور کلی سیسرون مسیر ۲۳۷۳ کیلومتری میان بروندیسیوم تا طرسوس را در تابستان و با تعداد نیروهای کم در ۱۳۹ شبانه‌روز با سرعت میانگین ۱۷-۱۸ کیلومتر در شبانه‌روز طی کرد که.دلیل کنلاتر بودن آحرکتش"نسبت به کراسوس آن است که در شهرها اقامت‌های چندروزه داشت و منتظر دریافت خبر از تحرکات اشکانیان می‌ماند. در مقابل, همزمان با حرکت سیسرون به سمت طرسوس, پاکر همراه با نیروهای عظیمی از اشکانیان و دیگر اقوام به سمت سوریه لشکرکشی می‌کرد (6۷7.4.7 :1952 ,0166۲0). طبتی نامه‌ای که سیسرون به کاتو نوشته» نماینده‌ای در تاریخ ۳ سپتامبر۲ ۵۱ ق.م. از طرف آنتیوخوس ۲. در ترجمه ویلیامز» تاریخ رسیدن نماینده ۲۸ آگوست نوشته شده و دبواز ۳۰ آگوست (97 :10606۷۵۶6) در نظر گرفته است اما هانتر نشان داده که ۳ سپتامبر درست است (89 :۳30]6۴). ٩ اسرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... حاکم کماگنه, نزد سیسرون در آیکونیوم رسید و به او خبر داد که نیروهای پاکر به کرانه فرات رسیده و به سوریه وارد شده‌اند (۷7.20 :1919 :227.4.3 :72۷.3.1 :1952 ,010670)). پرسشی که پیش می‌آید آن است که سپاهیان پاکر از کدام مسیر وارد سوریه شده بودند؟ راه اصلی اشکانیان در غرب شاهنشاهی, همان‌طور که ایزیدر خاراکسی نشان داده (1 :1914 ,181007 در امتداد فرات قرار داشته است. پس رسیدن نیروهای پاکر به کرانه فرات به تنهایی اطلاع دقیقی از محل آنها نمی‌دهد. اما ذکر ورود آنها به سوریه پس از جنگ حران و آن هم از طرف نماینده‌ای از کماگنه, این حذس را تقویت می‌کند که منظور محلی در امتداد راه اصلی»" پس از حران/کرهه و در دیدرس اهالی کماگنه بوده است. بدین ترتیب» شهر زوگما تنها جایی است از ززگنا تا طرش وسرپن سیر مه نیم تقرلبآ ۳۹۰ کیلوفتری زوجوه داشت (11 :2015 ,له 6۳ 80611) و از طرسوس تا کوبیسترا ۱۷۷ کیلومتر بود. از کوبیسترا تا آیکونیوم- سل استقرار سسرون- دی سیر وجره ذاقبت (نتشه شماره ۷)! سیر کرتاه قمالی هراق ۱ راه اصلی توصیف شده توسط ایزیدر در درجه اول برای عبور سپاهیان بوده و کاربری نظامی داشته است گرد بالاتن متخ 2 پاورقی شماره )همین شمن نان داده کهاحیله‌های اشکانیان به شورید در سظه یکم قبل از میلاد از این راه بوده است (106 :1984 ,012001). 12-0 21 - ۳5/6 0 / دا کف اوه /ع 0 عه ند مدع ومع -مها نها 0 //نعص قاط 2 فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا!, سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۲۷/۱۶۰۰ عبور پیک‌ها و سواران مناسب بود (87 :1913 ,1016۲])» احتمالا راهی است که پیک ارسالی از کماگشه پيجسواذه آسست) آل فسسیر خدوه ٩ فایسل ری ,برایس با ۱۳۹ کیلوفتر نود (1253 :2017 ,6[ع8/]2). بنابراین پیک کماگنه‌ای پس از پیمودن فاصله ۵۱۹ کیلومتری از زوگما تا آیکونیوم» در ۲۸ آگوست به سیسرون رسید. با فرض سرعت روزانه ۷۵ کیلومتر برای پیام‌رسان‌های رومی در زمان سفر سیسرون (94 :1913 ,۳700167۲؛ همچنین بنگرید بالاتر)» می‌توان چنین برداشت کرد که پیک مزبور حدود یک هفته در راه بوده است تا پیام را به سیسرون برساند. بنابراین با فرض اینکه حاکم کماگنه بلافاصله پس از دیدن عبور سپاهیان اشکانی پیک را فرستاده, تاریخ عبور سپاهیان پاکر از کنار فرات و ورودشان به سوریه در ۲۷ سیسرون در نامه دیگری نوشته است هنگام عبور از مرز لوکانیه و کاپادوکیه و ورود به کلیکلیه,! در ۱۸ سپتامبر" پیامی به دستشرسیدامبنی بر آنکه پاکر همراه با سواران اشکانی در توبا" اردو زده‌اند (7217.1.2 :1952 ,010070). توبا در سوریهانام دیگر «دار کیتا»»" در میان دو شهر ترویا" و انطاکیه قرار داشته است (1031 :2000 ,#لماعز5 :8 ۱.)000۳ برویا در فاصلهه دوروزه» برای مسافری چابک. از انطاکیه قرار داشت (17/7.2 :2014 ,8701600105). اگر طبی محاسبات بالا سرعت حرکت چابک‌سوار رومی را روزانه ۷۵ کیلومتر بدانیم» فاصله برویا تا انطاکیه حدود ۱۵۰ کیلومتر بوده و پاکر در میانه آن» یعنی در فاصله حدود ۷۵ کیلومتری از انطاکیه اردو زده بود: به احتمال زیاد حگر اس وت کاهان از مسیر انطاکیه- کاستابالا!- طرسوس- کوبیسترا به دست سیسرون رسیده است (بنگرید به نقشه ۳ و ۲). توبا تا انطاکیه ۷۵ کیلومتر انطاکیه تا طرسوس ۷ (501 :1854 ,[[0۳696)) ظرسووزسش تا کوییسترا ۱۷۷و از کوبیسترا تا محل اقامت سیسرون ۱۳ کیلومتر بوده است (بنگرید بالاتر). بدین ترتیب» پیام‌رسان قاصله ۵۱۲ کیلوفتری ازآاردوی پاکر تا مخل اسگقرار سیسرون زا پیمگله:و خیرازا در ۱۸ ۱. یعنی در فاصله یک شبانه‌روز رژه تااشهر کوبیشترا قرار داشت (5:3 ,89 :1913 ,110167). سرعت حرکت سیسرون از آیکونیوم تا کوبیسترا هم رآوزانه ۱۳ گیلومتر بود (بنگرید بالاتر). پس در فاصله ۱۳ کیلومتری از ۲ دوبواز تاریخ ۹ سپتامبر را ثبت کرده (98 :1938 ,1606۷0۵[96)» اما ترجمه ویلیامز و برآورد هانتر ۷ پیام‌رسانی که از طرف تارکوندیمتوس (137001301170108) نزد کیکرو آمد. متحد رومیان در شهر کاستابالا در شرق کیلیکیه (2297 :1932 ,5161) بوده است (72۷.1.2 :1952 ,67۵ع01)). ۸ اسرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... شپتامیر به او رسائنله است. با خساب سرعت: پیک‌بران زومی» سزارکار تقریبا یک هفسه در زاه بوده است؛ یعنی پاکر در ۱۱ سپتامبر ۵۱ ق.م. در توبا اردو زده بود. با تمام این محاسبات, حال می‌توان سرعت حرکت سپاهیان پاکر را به دست آورد. پاکر در ۷ آگوست در زوگما بود و در ۱۱ سپتامبر به توبا رسید. از آنجا که مستقیما به انطاکیه نرفته و بین برویا و انطاکیه اردو زده بود به نظر می‌رسد مسیر زوگما- کورهوس!- برویا را پیسوده باشد (نقشه ۳). فاصله میان زوگما تا انطاکیه محل اختلاف است. شمن آن را ۵ کیلومتر محاسبه کرده (85 :1984 ,ا11201300)) و گالیکوسکی حدود ۲۰۰ کیلومتر (83 :1988 ,ل62۷11160/96). حتی اگر رقم بالاتر لیامت یعنی ۲۲۵ کیلومتر را برای فاصله زوگما تا انطاکیه در نظر بگیریم و همچنین فاصله ۷۵ کیلومتری توبا تا انطاکیه را از آن کم کنیم» فاصله ۱۵۰ کیلومتر بین زوگما تا توبا به دست می‌آید؛ یعنی سپاهیان پاکر این فاصله را در ۱۵ شبانه‌روز (۲۷ آگوست تا ۱۱ سپتامبر) پیموده‌اند کهسرعت غیرمنتظرهه ۱۰ کیلومتر در سیسرون دز نامه‌اش اشاره > رکن‌است وک ۴ هم ناک بل سواران تشکیل می‌دادند (22۷.1.2 :1952 ,6۲0عف))) اما دز مقایسه بااسرعت سپاهیانی که بالاتر محاسبه شد. این سرعت برای لشکری سواره غیرعادی به,نظرمی‌رسد. به نظر می‌رسد لشکرکشی پاکر به صورت یکپارچه و تنها با هدف تسخیر انطاکیه نبوده است. اولین خبری که به سیسرون پس از ورود اشکانیان به سوریه رسید این بود که در سرتاسر ایالت سوریه شورشی جدی برپا شده است (272۷.1.2 :1952 ,0160670). همچنین بدنه بزرگی از سواران اشکانی به سمت کیلیکیه و کاپادوکیه حرکت کردند (۷7.20 :1919 :2۷.4.7 :1952 ب۷177.10.1 :1958 ,670ع01)). ختی وقتی که در تسخیر انطاکیه موفق نشدند. به سمت شهرهای دیگری از سوریه رفتنشد (3/447-449 :191406 ,کتژععه) منت). اینها نشان می‌دهد که پاکر و سپاهیانش نه فقط به قصد تسخیر شهر مهم انطاکیه» بلکه به منظور بسیج تمام شهرهای ایالت سوریه و مناطق ماورای آن دست یه لشکرکشی زده بوذند و این اط داوگندی حرکت میم اشکانیان بدسمت. انظاکیه یکی از فرساینده‌ترین سفرهای سپاهیان در عصر اشکانی» عقب‌نشینی سپاهیان مارکوس آنتونیوس از فراسپا تا رود ارس طی ۲۷ شبانه‌روز بوده است (50 ,نر/۸:۱۸۵ :19160 ,ع8101۵7). طبق گزارش پلوتارک» آنتونیوس راه کوهستانی را برای بازگشت انتخاب کرد و پیش از رسیدن ۱. سیسرون در مقطعی اشاره کرده است که اشکانیان به «کورهستیگا» (2ع07706811) ناحیه‌ای که مرکزش فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا!, سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۲۹/۱۶۰۰ به رود ارس, از رودی گذشتند که شش شبانه‌روز با رود ارس فاصله داست (130 2 ,۸۸۵۴ :19160 ,ط811۵3). بدین ترتیب» احتمالا رود اولی رود تلخه (آجی‌چای) بوده است (نقشه شماره ۶). سپاهیان آنتونیوس پس از سپری کردن ۳۰۰ مایل رومی (۶۶۶ کیلومتر) به سرزمین ارمنستان وارد شدند (204 :1873 ,18۵17180)؛ یعنی روزی حدودا ۱3 در مقابل عقب‌نشینی طاقت‌فرسا و کند آنتونیوس» یکی از سریع‌ترین عقب‌نشینی‌های تاریخ اشکانیان را پایتوس" در سال 1۲م. بر اثر حملله بلاش یکم از ارمنستان انجام داد. او تمام زخمیان -و احتمالا پیادگان- را رها کرد و از آرساموساتا" (15.10.3 :2004 ,8ن720) طی یک شبانه‌روز چهل مایل رومی (۵۹ کیلومتر) را طی کرد (15.16 :2004 ,1201808). از تعداد سپاهیان پایتوس همین‌قدر اطلاع داریم که هنگام عقب‌نشینی تنها یک لژیون ناقص و سواران پانونیایی (15.10.3 :2004 ,17301808) در اختیار داشته و به عبارتی کمتر از ده هزار تن بوده‌اند. ۰ /سرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... مسیر عقب‌نشینی از کرانه آرسانیاس! به: سمت کاپادوکیه بوده است (نقشه شماره ۵)؛ زیرا سربازان رومی‌ای که پیش از پایتوس فرار کرده بودند. از همین راه به کربولو رسیدند یکی دیگر از لشکرکشی‌های گسترده عصر اشکانی, لشکرکشی ترایانوس از روم به میان‌رودان بود. ترایانوس در۲۷ اکتبر۱۱۳م. با کشتی از روم حرکت کرد (1 :1931 ,1,0۳8460) و پس از گذر از آقن و لوکیه (8/]20۷177.17 :19140 ,قالدعه0) 110)» در ۷ ژانويه ۱۱۶ به انطاکیه رسید (115 :18011001,1990]). ترایانوس این مسافت ۳۰۲۱ کیّلومتری " را تقریبا تماما از راه دریایی (2 :1931 ,1].0846) در طول ۷۲ شبانه‌روز طی کرد؛ یعنی با سرعت ۶۱ کیلومتر دراشیانووی این سرغت‌ ایا بالا برای نمی کنی از آنهاسیگ کهترآیانوسی یقت رای خود را از لژیون‌های مستقر در سوریه و فلسطین و نیروهای اعزامی از مصر در سوریه جمع‌آوری کرد (220 :1938 ,1(606۷096). می‌دانیم که امپراتور سالخورده در مدتی که پا به پای سپاهش (26۷117.23]آ/8 :19140 ,دوه 00) مشغول تسخیر ارمنستان بود. با میانگین سرعت ۱۵ کیلومتر در شبانه‌روز حرکت می‌کرد (117 :1990 ,11001 18آ). گفتنی است درباره زمان لشکرکشی به سمت جنوب میان‌رودان اطلاعات دقیقی وجود ۳ از نرم‌افزار 1۳60://07018.91201070.600 برای اندازه‌گیری مسافت دریایی در امپراتوری روم استفاده شد. فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا! سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۳۱/۱۶۰۰ ندارد و حتی تعیین سال آن نیز محل اختلاف است. آنچه مشخص است اینکه ترایانوس به موازات جریان فرات به سمت تیسفون حرکت کرد ( ,20۵۳۵ :120 :1990 ,81100 6 :1984 درحالی که پیش از آن آدیابنه و دو طرف مسیر دجله در آن دیار را تحت تسلط خویش درآورده بود. محل اختلاف آنجاست که آیا ترایانوس آدیابنه و تیسفون را در یک سال (۱۱۵م) فتح کرده یا هر یک را در دو سال جداگانه (آدیابنه در سال ۱۱۵ و تیسفون در سال 7 می‌دانیم که ترایانوس پیش از لشکرکشی به ارمنستان» زمستان را در انطاکیه گذراند و در بهار سفر جنگی خود را آغاز کرد و پس از تسخیر ارمنستان و رسیدن به نصیبین انیسیبیس در ۱۵ سپتامبر برای گذراندن زمستان به ادسا رفت (208 :1948 ,1]60067). اگر فرض بگیریم که ترایانوس همین الگو را در سال بعد هم پیاده کرده» پس می‌توان پذیرفت در بهار ۱۱۵م. تسخیر آدیابنه را کامل کرده (13 :1931 ,1.08460) و در تابستان از فرات پایین رفته و در سپتامبر ۱۱۵ تیسفون را تسخیر کرده بود (6-7 :1010). حال اگر این نظر را بیذیریم که ترایانوس در بهار ۱۱۹ به سمت, تیسفون"خحرکت کرده و در" اول پاییز آنجا را تسخیر کرد زمان لشکرکشی و تسخیر تیسفون بیش ازشش ماه طول می‌کشد که با توجه به عدم درگیری در مسیر و تسخیر بی‌درنگ تیسفون» بدون گذران وقت.برای,محاصره».زمان زیادی به حساب می‌آید. ضمن آنکه دیوکاسیوس نیز بلافاصله پسن:از گزارش تسخیر آدیابنه گفته است ترایانوس به سمت بابل رفت (1].2۷111.26 :19140 ,قتافوعه) 110) که حتی این شائثبه را پیش می‌آورد که ترایانوس از کزان دجله بد تا کیش اد مدت زمانی که پیش از حرکت به سمت تیسفون» صرف تسخیر کامل آدیابنه شد مشخص نیست. می‌دانیم که بخشی از آدیابنه در سال ۱۱۶ تحت تصرف سپاهیان ترایانوس درآمده بود. در غین حال» بنا بر گزاژشن 5یوکاشیو اش تنها.آنجاست که در زمان .پل زدن بر دجله نشانه‌هایی از مقاومت دیده می‌شود که خود می‌توانسته زمان‌بر باشد. بدین ترتیب» اگر فرض بگیریم که از بهار ۱۱۵ تا سپتامبر به‌طور تقریبی سه ماه صرف تسخیر آدیابنه و سه ماه دیگر صرف رسیدن به تیسفون از مسیر فرات شده است. زمانی تقریبی در دست خواهیم داشت. ۱. مسیری که دیگر فرماندهان رومی -که قصد تیسفون را داشتند- نیز از آن پیروی کردند؛ مثشل آویدیوس کاسپوس در سال ۱۹۵م. که از مسیر نیک ه-فوریوم- دورا اروپوس در مسیر فرات حرکت د ۲ لانگدن آنها را در یک سال در نظر گرفته (6-13 :1931 ,ط1].0806) و لایتفوت احتمال دو سال جداگانه را ۶. درباره نظرات مربوط به پیشروی ترایانوس از مسیر دجله بنگرید به 132 :1948 ,1.6006۲ ۲ اسرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... ایزیدر خاراکسی مسافت فرات از سوریه تا سلوکيه کران دجله را به دست داده است: از انطاکیه تا فالیگا" در ميان مسیر زوگما تا سلوکيه کران دجله ۱۲۰ اسخوینوی؟ و از فالیگا تا سلوکیه ۱۰۰ آستجو بتوی ۳ بوده است (1 :1914 ,191007 :82 :1988 ,1116096 66210)؛ یعنی جمعا ۰ اسخوینوی" معادل ۱۲۱۰ کیلوفتر. بدین ترتیبه» ترایانوس مسافقت ۱۲۱۰ کیلونتری تا تیسفون را در حدود سه ماه طی کرد که میانگین سرعت روزانه ۱۳ کیلومتر رابه دست می‌دهد. این سرعت حرکت سپاه با سرعتی که ترایانوس در ارمنستان طی کرد. همخوانی دارد. آخرین لشکرکشی در تاریخ اشکانیان که تا حدودی می‌توان سرعت آن را تخمین زد لشکرکشی «سپتیموس سوروس)» امپراتور روم (۲۱۱-۱۹۳م) به تیسفون است. سوروس برای دومین لشکرکشی‌اش به شرق از راه دریایی به شرق رفت. او در بندر بروندیسیوم سوار کشتی شد و مستقیما به آسیای صغیر رفت و در بندر کیلیکیه لنگرانداخت (442 :1987 ,۲۳200). از آنجا وی از راه زمینی به سوریه رسید.ادو تا چهار؟ لژیون برای این لشکرکشی در نظر گرفته شده بود که پیش از او به سوریه فرستاده"شده بودند. سوروس ناوگانی بر فرات ساخت و زمانی که تابستان تمام شده بود اگت‌پالاودو«اواخر اناد /سیال ,۹۷ ۱م» نیروهایش را به سمت جنوب روانه کرد (129 :1999 ,ل(313[6). او نیروهایش,.را به سه دسته تقسیم کرد (12 :2013 ,فظ07200)؛ بخشی به آدیابنه و به قصد تسخیر هاترا (الحضر) رفتنده بخشی از کران دجله پایین آمدند و خواسوروس‌همیراه با یخت«اطلی از فرات سرازیر شد (171.9.9 :2020 ,1167001۵9۰ :626۷7.9]آ/8 :19140 ,قططوعه) م06) و بدون آتکه با مقاومتی روبه‌رو شود (88 :1988 ,له /721/1160))» بابل و سلوکیه را گرفت و بر پشت دیوارهای تاریخ دقیق رسیدن سپتیموس سوروس به تیسفون مشخص نیست و همواره محل بحث بوده است. مک‌داول با اين ادعا که آخرین چهاردرهمی‌های ضرب سلوکيه بلاش متعلق به ۱. فالیگای ایزیدر همان «کیرکسیوم» (01۳06910170)) ذزامحل تقاطع خابور و«فرات است ( :1988 ,62/11160۷54 ۲ جمع اسخوینوس (6101۷06) واحد مسافت. معادل ۵,۵ کیلومتر ( :1977 ,1010010 :23 :1955 ,1/18890 ۳ شمن فالیگا تا سلوکيه کران دجله را ۱۱۰ اسخوینوی در نظر گرفته است (85 :1984 ,20001). ۶. گالیگوسکی نیز با استفاده از گزارش پلینی مهین (2/171.126 :1961 ,ل(811) به رقم نزدیک ۲۶۰ اسخوینوی ۵. دوبواز از در نظر گرفتن سه و نیم لژیون برای این لشکرکشی سخن گفته است (259 :1938 ,0606۷0196). بیرلی گفته که دو لژیون جدید برای این لشکرکشی تعریف شده بود (129 :1999 ,/(17[6ظ8). فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهر\|! سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۳۳/۱۶۰۰ اواخر سال ۱۹۸ است. به این نتیجه رسید که توقف ضرب چهاردرهمی‌ها می‌بایست با حمله سپتیموس سوروس همزمان بوده باشد (235 ,91 :1935 ,[[۸/]21016). البته این تاریخ به نظر درست نمی‌رسد. نه تنها پس از سال ۱۹۸م. چهاردرهمی‌های بلاش در سلوکیه ضرب شدند»! بلکه به گزارش دیوکاسیوس, تیسفون-سالوکیه در اشغال رومیان نماند و بلافاصله پس از غارت رها شد (1.367)۷7.9 :1955 ,8ال89ه) 010)." بنابراین خللی در نظم ضرب سکه به وجود نیامد تا براساس آن تاریخ را مشخص کرد. به نظر می‌رسد گزارش گاهشمار فریاله دورانوم" در این باره به حقیقت نزدیک‌تر است. طبق این گاهشمار» سقوط تیسفون در ۲۸ ژانويه ۱۹۸م. ضبط شده است ( :1987 632001 2000 114-15 ,54 2۳6 .2 10 ص300 عاهع۳ 3) ما اين تاریخ معنادار و با صدمین سالگرد به قدرت رسیدن ترایانوس مصادف است. می‌دانیم که سوروس ترایانوس را الگوی خود می‌دانست و می‌خواست با پیروی از او خود را جزو امپراتوران برتر روم بنمایاند (1999:129-130 ,له8151). پس لزوما در این تاریخ تیسفون سقوط نکنرده: بلکه احتم الا سنیگ ازهلان با یرل تخیر کرده:و دز سالگرد امپراتوری ترایانوس مانند او لقب پارتیکوس را برای خود برگزیده است. البته سوروس نمی توانست خیلی پیش از این"تاریخ تیسفون را تسخیر؛کردهه؛باشد. بته:گزارش دیوکاسیوس, سوروس با مقاومت چندانی روبه‌رو نشد؟ و بلافاصله:پس. از غارت هم شهر را ترک کرد ( 1710 55:9 ,قطففعه) و پاتخت ,خیلی"#ژود,به دشست اشکانیا:برگشت. بنابراین به نظر می‌آید بتوان فرض کرد که سپاهیان سورومن خذاکثر اوایل ژانوي ۱۹۸ به دیوارهای تیسفون رسیده بودند. بدین ترتیب» سفر سوروش و سپاهیانش در مسیر فرات از اواخر سپتامبر ۱۹۷ تا اوایل ژانويه ۱۹۸م حدود سه ماه طول کشیده که تقریبا با سرعت سپاهیان ترایانوس یکی ۱. طبق طبقه‌بندی سلوود. چهاردرهمی‌های 587.16-19 بلاش پنجم تاریخ‌های ۱۹۸ تا ۲۰۱ را دارند. ۲ برای دقت بالای گزارش دیوکاسیوس در,موردااجنگ‌های اسوروّس در مملکت اشکانیان, بنگرید به ۳ «300۳۵0۳ ع[۳۵۲1۵» گاهشماری از جنس پاپیروس با ماهیتی مذهبی, متعلق به دوران فرمانروایی الکساندر سوروس امپراتور روم (۲۲۶-۲۳۵م)؛ که در معبدی در دورا-اروپوس بر کرانه رود فرات کشف شد ( ,16۳611267 2 :1996). برای مشاهده متن اصلی آن بنگرید به: 011.766:1:117.ط0/00000/۲0 .رم 0://02ااط. + مورفی نیز بدون اطلاع از پاپیروس «فریاله دورانوم» دورا-اروپوس, اوایل ۱۹۸ را تاریخ سقوط تیسفون دانسته ۵. احتمال شمن مبنی بر آنکه تیسفون چند ماه در محاصره بوده (443 :1987 ,ا238010)» درست به نظر چهاردرهمی‌های 587.16 بلاش پنجم ضرب سلوکیه, متعلق به سال ۱۹۸ است. ۶ /سرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... است. گویی سوروس, همانند سالگرد انتخاب عنوان پارتیکوس, در سرعت و سازوکار حرکت بدین ترتیب» بازه‌ای که برای سرعت لشکرکشی‌های عصر اشکانی به دست می‌آید» بین ۱۰ بنا بر گزارش استرابن و پلینی» مسیر کاروان‌رو مهمی از هند آغاز می‌شد و پس از گذار از پامیر و بلخ, در امتداد رود اکسوس به هیرکانی می‌رفت و در آن سمت دریای هیرکانی» رود کور را پی می‌گرفت تا به فاسیس در کرانه دریای سیاه می‌رسید ( ,2۸01670 :2/۷1.52 :1961 و7اصزاظ 5 +1991). استرابن درباره سرعت حرکت کاروان سخنی به میان نیاورده» اما پلینی به اين موضوع اشاره کرده است. طبق گزارش پلینی» بازرگانان از رود کور تا فاسیس را طی پنج شبانه‌روز می‌پیمودند که می‌توان با در نظر گرفتن فاصله حدود ۳۰۰ کیلومتری میان رود کور تا قاسیس» سرعث ۹۰ کیلوتتر درسباناروز #امال کارزان‌مگادر نظر گرقت." دز عین حال, منبعی دیگر سرعت حرکت,کاروان‌ها: دز هند را بثه‌#ذست داده است. کتاب پریپلوس دریای اریتره " در سده یکم میلادتی ابه جاییی؛ کاروان‌هایاتجاریار شبه‌قاره را ثبت کرده است: همان‌طور که:ده‌رمانیس نشیق دای وی یس سرت روزانه ۳۰۰ استادیا با ۵5 کیلومتر در شبانه‌روز را برای واگن‌ها در نظر گرفته بوده است (152 :2020 ,5ن۵0م3 106). سفری دیگر از شرق شاهنشاهی افتکانییهسال ۹۷م. مربوط می‌شود؛ زمانی که «گان‌پیشگ)* به نمایننگی از امپراتون مان به تسا داکین" به سمت غرب سف زر کرد (88.19 ,770-0۳0 :10). از آنجاکه در این زمان لوبانگ پایتخت سلسله هان بوده (13 :2000 ,119068)» می‌توان فرض کرد که کاروان سیاسی گان‌پینگ از ان شهر حرکت کرده ۱ با مقایسه این سرعت لشکرکشی در کرانه فرات/با,سرعت سپاه آشوریان در این مسیر که ۱۲ کیلومتر در شبانه‌روز بود (77 :1988 ,ل[02۷111601/9)) به نظر می‌آید سرعت لشکرکشی در این مسیر در طول زمان تغییر ۲. این بازه با سرعت لشکرکشی‌های عصر هخامنشی که حداقل ۱3 (160 :2019 ,111800 میانگین ۳۰ (13 :2007 ,511۷6۲91610 :29-52 :2013 ,۳ا۵[0)) و حداکثر ۶۰ کیلومتر/ شبانه‌روز ( 7.16 :1926 ,80101376 1.2.5-7 ۸۳۵0۰ :1922 ,2۳600080 :24.6 ,۸۳۸۵۹۵۲۹6۵ 0۳) محاسبه یا گزارش شده است. هم‌خوانی دارد. ۳ برای مسیر حرکت معمول در دامنه جنوبی کوه‌های قفقاز بنگرید به 43 :2017 ,۳۵01۵0 فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهر\|! سال ۳۱ شماره ۵۰. تابستان ۳۵/۱۶۰۰ بود. در ادامه در بند دیگری از هومان‌شی آمده است که گان‌یینگ به تیائوچی! رسیده و سال ۱ را بیان کرده است (88.21 ,770۷-61-91 .10). این سال بیانگر آن است که نمایندگان چهار سال در راه بوده‌اند (۳.55 ,362 :1998 ,داع809). ۲ کی پیشتره در سالتاطامومان‌شرمسافنت لربانگ تاشهر مرزی مولو" در قنرق شامتشامی اشکانی ۲۰ هزار لی (حدود ۱۳ هزار کیلومتر) و فاصله تا مرکز آن-هسی," هو-تو/هدی؟ ۵هزار لی (حدود ۱۵هزار کیلومتر) گزارش شده است (16 :۸8 88.10-11 ,]770-۳۵۲-۶۹ .0). اینکه منظور از «هدو» مرکز شاهنشاهی اشکانیان کدام شهر بوده» محل اختلاف است. با توجه به اختلاف حدود سه‌هزارکیلومتری میان مرو تا مرکز شاهنشاهی, به نظر می‌آید منظور از هدو نه «هکاتومپیلوس» يا شهری در فلات ایران, بلکه مرکزی دورتر» چه بسا در جنوب میان‌رودان باشد. تقویت‌کننده این حدس محاسبات ایزیدار خاراکسی در ایستگاه‌های پارتی است. طبق گزارش ایزیش فاصله سلوکيه کران دجله تا مرو جمعا ۶۸۲ اسخوینوی -برابر با حدود ۲۹۵۱ کیلومتر-.بوده است (2-14 :1914 ,:1400) کا دام بیگانگ اسان حدود اختلاف سه‌فزار کیلومتری بیان‌شده در مومان‌شو میان مرو تا مرکز شاهنشاهی است. بدین ترتیب» به نظر می‌آید همسان‌انگاری هدو با بلاشگرد درشتت باشد. بنابراین با داشتن مسافت و زمان سفر نمایندگان چینی به مرکز اشکانیان» می توان سرعت حرکت این کاروّان سیاسی را محاسبه کرد. گان‌پینگ مسافت ۱۵هزار کیلومتری را طی حدود چهار سال.طی کرد که سرعت حدود روزانه ۰ کیلومتر را به دست می‌دهد. این سرعت با احتساب مسیر طولانی و گاه کوهستانی و گذراندن سه-چهار زمستان» برای یک هیثت سیاسی منطقی به نظر می‌رسد. با این حال» به نظر می‌رسد سرعت حرکت کاروان‌ها در این راه که به جاده ابریشم معروف است. در مسیرهای کوتاه‌تر و برای هیئت‌های تجاری بیشتر بوده است. بطلمیوس خاطرنشان کرده است حرکت بازرگانان سریع‌تر از هیئت‌های,سیاسی و اکتشافی بوده.و گزارشی را نقل ۲ «فلروس» نويسنده رومی سده یکم-دوم میلادی نیز به سفر چهارساله چینی‌ها تا سرزمین رومیان اشاره کرده است (11/34.62 :2018 ,۳10۳8). این چینی‌ها که چهارساله به سرزمین‌های رومی می‌رسیدند. ممکن است بازرگان بوده باشند (170 :2018 ,27017ز361). سفرهای کاروان‌های چینی به‌طور معمول چندین‌ساله بوده است برخی آن را با هکاتومپیلوس همسان می‌دانند (438 :1899 ,0ل171]) و برخی با بلاشگرد ( :1979 ,7701966 ۹ اسرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... کرده که طبق آن بازرگانان فاصله میان برج سنگی! تا «سرا" مرکز سرس" در شمال چین را که ۰ استادیا (134۷ کیلومتر) بوده» ی هفت ماه طی می‌کردند (1.11 :1991 ,7 8010160)؛ بعتی با سرت وروی جدوه ۳۲ کیلومتز. البته بطلمیوس ذر همان‌جا متذکر شم که: اخقمالا قر گزارش زمان سفر اغراق شده و در نتیجه با سرعت بیشتری حرکت می‌کردند. درباره سرعت کاروان‌ها در مسیر مهم فرات» از سوریه تا سلوکیه» گزارش استراین برآوردی را به دست می‌دهد. کاروان‌ها پس از گذر از فرات و راهی شدن در مسیر سلوکیه» پس از ۲۵ شبانه‌روز به «اسکنای»" شهری مهم در ۱۸ اسخوینویی (۹۹ کیلومتری) سلوکیه می‌رسیدند (16.1.27 :1917 ,517800). می‌دانیم که مسافت کلی از نقطه گذر از فرات در سوریه تا سلوکیه ۲۲۰ اسخوینوی (۱۲۱۰ کیلومتر) تا ۲۶۰ اسخوینوی (۱۳۲۰ کیلومتر) بوده است (بنگرید بالاتر). بنابراین اگر ۱۸ اسخوینوی را از آن کم کنیم» فاصله‌ای که کاروان‌ها طی ۵ شنبانه‌روز طی می‌کردند» به دست مرکلید: ۱ ۹ زر ۲۱ اعیلومتر؛ یعتی روزانه بین ۶۶ تا ۸ کیلومتر سرعت تقریبی کاروان‌های تجاری دراد آفرات/ بوده است.* سفر کاروان سیاسی تیرداد اشکانی برادر بلاشایکم (۵۰-۷۷م) به روم برای دیهیم‌ستانی حکومت ارمنستان از سفرهای بروشخسته دیگر این دوره است کهامی‌توان تا حدی سرعتش را محاسبه کرد. حرکت هیئت تیرداد به سبک واسیاق ره پیروزی شبیه بود؛ شهرهای طول مسیر تزئین شده بودند و مردمان به هیئت آنان خوشامد می‌گفتند. شاهزاده تمام مسیر تا ایتالیا را ۱ محلی در ميانه جاده ابریشم» 10۷۷/6۴ 5606. برای نظرات مخیّلف درباره مکان‌یابی آن بنگرید به ۲ سرا (5672) را می‌توان همیان با شهر «چانگ‌آن» (011208120) در امپراتوزری هان در نظر گرفت ن: کالج و شیپمان سرعت سفر در این جاده را جداقل پانزده شنبانه‌روز بیان کرده‌اند ( :91 :1980 ,طط۳۵منط5 9 :1967 ,۵110486))). از آنجا که هر دو دروابخشاقتصاد اشکانیان رشان سرعت سقز کاروان‌های تجازی باه که اگر این از بگیریم» سرعت ٩۸ کیلومتر در شبانه‌روز به دست می‌آید. البته این سرعت منطقی به نظر نمی‌رسد؛ زیرا در این صورت سرعت کاروان‌های تجاری بیشتر از سرعت معمول پیک‌های رومی -که روزانه ۷۵ کیلومتر بود (بنگرید بالاتر)- خواهد شد. کالج:و شیپمان مبنای محاسباتشان را ارائه نکرده‌اند» اما شاید بتوان اين‌گونه حداس زد کنه از فرض اسکوف: استفاده کرده‌اند؛ بر این اساس که گفته بود احتمالا اسخوینوسی که ایزی ار عنوان کرد سرعت حرکت کاروان‌ها در ساعت بوده است (22 :1914 ,5610)؛ یعنی حدود ۵,۵ کیلومتر در ساعت. آنگاه اگر ۸-۹ ساعت استراحت در شبانه‌روز را برای کاروان‌ها فرض بگیریم, سرعت ٩۸ کیلومتر در شبانه‌روز برای کاروان‌ها به فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهر\|! سال ۳۱ شماره ۵۰. تابستان ۳۷/۱۶۰۰ سوار بر اسب به صورت زمینی» به جز زمانی که می‌خواست از تنگه داردانل (هلسپونت) بگذرد (61 :2008 ,8انله/۸)» طی کرد و پس از نه ماه به ایتالیا رسید ( :19140 ,2028918 110 2 از مسیر حرکت او همین‌قدر می‌دانیم که از فرات آغاز شد." از تنگه داردانل گذشت و از مسیر ایلوریکوم" و شمال دریای ایونی به ایتالیا رسید. از گزارش دیوکاسیوس مبنی بر آنکه در زمان مراسم تاج گذاری» برای جلوگیری از نور خورشید سایه‌بان‌های ارغوانی برپا شده بود (8/]2111.6 :19140 ,8ا1عه) 110)» چنین تفسیر کرده‌اند که هنگام ورود تبرداد به روم هوا گرم بوده (1992 .۳ ,339 :1865 ,1.6۷010) و باید تابستان و احتمالا اوایل آن را زمان رسیدن تیرداد به روم در نظر گرفت (234 :1980 ,70۷6۵ :61 :2008 ,2ان1ه/1). بنابراین با خساب سفر نه‌ماهه تیرداد, او از اوایل پاییز سال 1۵ سفرش را آغاز کرده بود. برای محاسبه مسافت طی‌شده توسط هیئت تیرداد» چون فقط یک مسیر تقریبی را در دست داریم به صورت دقیق نمی‌توان عمل کرد:,نقطه‌آنهای اينشفر مشخص نیست که آیا این نه ماه برای رسیدن به «ناپل» محل.دیهیم‌ستانی, بوده يا تا شمال ایتالیا.. اگر آغاز حرکت از فرات را ایستگاه زوگما در نظر بگیریم» مسافت«طی شده زین حداکثر ۳۷۳۸ و حداقل ۳۰۳۹ کیلومتر" بوده است؟ یعنی با ی مایت ۱۳ کل که نیرز این مسیز زا طی کرده‌اند که با سرعت حرکت کاروان سیاسی چین به:مملکت اشکانیان همخوانی دارد (بنگرید ۱. در حالت معمول اگر می‌خواستند از راه دریایی استفاده کنند. از ساحل کیلیکیه به سمت رم روانه می‌شدند ۲. وقتی با سرعت جابه‌جایی میّان.ایتالیا تا سوریه در موارد دیگر مقایسه شود» مشخص می‌شود که این سفر ته‌ماهه چقدر کند انجام شده است؛ سفر کراسوس از رم تا سواریه پنج ماه» سیسرون ۶,۵ ماه و ترایانوس ۲,۵ ماه طول کشید (بنگرید بالاتر). یکی از دلایل کندی سفر تیرداد آن بود که هرگ از راه آبی میان‌بر نزد. در عین حال» طبق گزارش تاکیتوس می‌دانیم که یکی,از,شروطاسفر که بلاش"تعیین؛کرده بود. آن بود که هیچ مانعی برای تیرداد در دیدار با حاکمان ایالات وجود نداشته باشد و پشت درهایشان معطل نشود (15.31 :2004 ,18ل120)؛ یعنی هدف شاهزاده اشکانی آن بوده که در طول مسیر با حاکمان ایالات ملاقات داشته باشد. ۳ این احتمال مطرح شده که ارتباط نزدیکی میان روایت انجیل متی (2:1 3/21106۷) مبنی پر سفر مغ در سال ٩ به انطاکیه و سفر تیرداد وجود دارد و شاید بتوان گذر تیرداد از پر انطاکیه را فرض گر (336-343 :2004 ,8ص796)» اما این فرض چندان متقاعدکننده به نظر نمی‌رسد (573 :2015 ,1۳0016 ۷۵0). ۷ از نرم‌افزار /13110://01019.91201070.60 برای محاسبه مسافت زمینی استفاده شد. ۸ اسرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی ... / رضا اردو و ... روی هم رفته» سرعت حرکت کاروان‌های تجاری بین ۶۰ تا ۹۰ کیلومتر در شبانه‌روز و سرعت سفر هیئت‌های سیاسی روزانه ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر به دست آمده است. در روزگار شاهنشاهی اشکانی درباره زمان سفرهای زمینی سواران» سپاهیان یا کاروان‌ها به‌طور پراکنده گزارش‌هایی نقل شده است. همچنین از روی سفرنامه‌های آن عصر که غالبا همراه با ذکر طول مسیر در راه‌های اصلی می‌باشند. مسافت سفرها نیز قابل محاسبه است. این منابع اطلاعات لازم برای پاسخ‌گویی به این پرسش را که میزان سرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی چقدر بوده است؟ به دست می‌دهند. بدین ترتیب» نتيجه محاسبات موردی درباره سفر سواران, سپاهیان و کاروان‌های تجاری و سیاسی از این قرار است: در مورد سرعت سفر سواران می‌توان اچنین آنتیجه:گرفت که در موارد اضطراری که مسافت در حد یک يا دو شبانه‌روز بود»سوار می توانست بدون استراحت سرعتی نزدیک به ۳۰۰ کیلومتر/شبانه‌روز را ثبت کند. در حالت العموال» پیک‌ها موغت#روزانه ۷۵-۸۰ کیلومتر را ثبت در مورد سرعت لشکرکشی نیز محاسبات اغلب بازه‌ای میان روزانه ۱۰ تا ۶۰ کیلومتر را نشان داده‌اند. پراکنده بودن لشکرکشي, اقامتطولانی‌مذت طی یز و دشوار بودن راه موجب می‌شد سپاهیان به سرعت حداقلی نزدیک شوند. در عین,حال, کم بودن همراهان فرماند» سواره بودن سپاهیان و حرکت در مسیرهای پست سرعت رابه ۶۰ کیلومتر در شبانه‌روز و حتی بیشتر می‌رساند. در این میان» آنچه حائز اهمیت است وجود الگویی تکرار شونده از لشکرکشی‌ها در مسیرهای‌اثابتاشت کته نشایی راوتشن از تسازروکار لشکرکشی و حرکت درباره سرعت حرکت کاروان‌ها بایذگفت اخنتلاف قابل توجهی میان سرعت کاروان تجاری و کاروان سیاسی وجود داشته است. کاروان‌های تجاری بازه ۶۰ تا 1۰ کیلومتر در شبانه‌روز را نشان دادند؛ درحالی که هیئت‌های سیاسی به‌خصوص آنها که سفر اکتشافی یا ملاقات‌های متعدد در مسیر داشتند. روزانه بین ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر حرکت می‌کردند. فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا! سال ۳۱ شماره ۵۰ تابستان ۳۹/۱۶۰۰ سرعت سفر سوارها سپاهیان و کاروان‌ها در عصر اشکانی ! 41 ,30.50 ,۷۵1.31 ,1۳۵9 ۵00 سمادآ او ورماعنق او سوت واعسص0 0 ,3۵[16 0۰ 7060 روط 0عمافصهم وو منت 0۵ ۸0 7۳۵ ,2000 ,کناصنااع۳ق/1 کحسه‌تصص۸ - 02۷011120110۳5 ۵ "روعش ۸7۵516۳۵ اع ۸0 صز گام 1۳۵06 ۵۵۳۵۵0 ,(1995) ۰ .3/4 ما۸ - 0.1401۰ ,۲ع دننک :316۷۷۷0۵۵ باه 6۳ 538900 34۰ .7 6۵۰ ماک 27607 ۸۵۵۸ ۳۵ 4 ۲ 8۳0۱۲6۶ 13 ,تفوهم ملازک عطا فص عمط صعنط و2 ۲۵۵ ,(2018) ۴ مصنصدزص3 - ازازد هنت عولو اه +عولخطاصف) بل 250 - 56 100 ,و۲ 005مط باانگ ۲۱۳۵ 71۳6 تماکه بط 1000۰ 06۲0۳ ۸060 71۳۵ +ک 52۳ کامعک ,(1999) ب .۸ وان - ,۳07۳۸۳0715 16 0۳ عو۸ 7۳۵ ص ,تعصنطاس 100-7 عطا هه کعحقطام ۵۵0 ,(2007) .17 .0 .۸ ,810۵ - .00.26-36 ,1305 8۰ .1 :10000 رکقاتا0 حاووطاه5 هاکع 1۷ 6 510301 طمنه5 بوط انوم 0 2۳/0/0901 ,(2015) +1۵6 .6 77 ی اکعود1 دعل .0 ,000۲5 ۷۷۰ بل ,065 720 باگ806 - 68 ,000 زگ ۸۳۵ ۵۳ 1/0۳۵۹ 6۶ ۷۷۵۲۲۵۲۶ ,1/008 :8000 #اانک ,(2004) سا ,قذوصا80 - ,106 0۳۵۲۲16۲ 2 ۵۳۵۵-016۳۵۵4 ۳۵۵۳۵5 165 ۵1 00۳۵/۵ 6[ک۸ 7 ,(1984) .8 ,8۳1۵06 - ,عگاهنآ ۷1۵0۵ ,۳۳01۳6 86۳۹103 ۸6 ]۵ و معط ۸ :۸/۵0۵۳ ۵ کوس ۳۳۵۳۵ ,(2002) .8 م80۵0 - 0 5616605۴ +کدوزعز 3 عفادم عنصنصم۸ فصه امعنطامد‌عمعی ‎ )1983(,‏ ,8۳۵506۲ - 3 7268۵ ع6ل 22565 کعل ۵6 ۵ :۷ مادم ععزماکنط ۵0 ق۳۵06" ,(0984) ما 34 مامتها - 63-7 ,00.61 هناگ هط 06 موزل م1۰۲6 کغم لمع حل عنفنهاه5 3206 2 سل 1600 کصقد ععصم حهصمعغه خصعصحومل ۵ تگ ,(0987) سل .36 مخصطمصهط) - 0 ,6656/60/6 ۸/۸6 ۳ 70106۳۳0 نما ماعنط روط 60 وس ۲۰) عشش5 عصنامک که عطسدم 5۰ 5016 10 06 ۲۵۸۵ 2۸1۵ ۳0۳/۳۵5 168 ,(2004) ۳۰ ,اعصعزمحا0 - ۷۷ :ص000م1 ,۷۵۱.1 ,۷۷۵1604 0۰ 8۰ بط 0عاقاعصن رکله ۸ ۵ 76۲5 ,(1919) متععن) - :1.000 ,۷7۵1.2 ,ف ۷/169 صصولای ۷۷۰ وط عم اعسه ,۳۲۵۳۵۹ عنتا ۵ 700۲۹ ,(3952) سس 2 :0 ,۷۵1.1 ,ق۷۷1۵ صصجای ۷۷۰ بوط 0عاماعهد0 ,۳۳۵۲۵۶ عزقا ۵ 126۳۶ 7۳۵ ,(1958) سس :1-00 ,۷۵1.3 رفن۷۷ صصوای ۷۷۰ بوط ۵عاماعصدی ,ک9 ۴۳ کزقل ۵ 106۳5 7۳36 ,(1960) سس - 0 ,۳0۳6 فوندعصعحط۸ عطا صز صمنای‌نصصحصمک هه اشنا عصطم۲؟ م2013 مس متام - 660 10 ",کصقنطاجه2 6ط 3 ,(2016) ففیا عنفمل۸ ۶ هصن۳۳ ماعشی 2 09۵۳ محمام) - ,13 6۰ 83000۳8۰ 0۰ نصن م56 36۰ 0 6۵0100 2686۳ ۵ 0۳۵ 0065 و وم ۵ 0۳ ک6ز 70 5۰ 0280 01 بواز هت نمهفنطا) مونط 20۳ ۵۱ روز م20 ۸ ,(3938) 3۰ معکز0 260 - :0210۳0 ,۳۵0۳5 کزن1 ۳۵ 0۳۵ 1۳۵۵ 20067 100-30۵ 7۳6 ,(2020) 8۰ وقنصقصم8 26 - 1692 یک برط فصن ,[10 صقن ۳] 20۳65 کعت ,(0965/1344) 36۰ 36 ,1036050 - ۰ ,000661115 005 6۲ 0۳16/۵/6 1163000101316 70۸۵ ,(1962) سا مصصحصعاا - :0 ,۷۵.1 لتق ۵65 روط 0عماعمدی رو تمعن 00 کم ,(31914۵) عفععق) من - ,0 و0۵5 82۳0651 برط 0عامافصدم ,۷11۳ موواعنتا 0۳۵۵ 5و2 ,(ط3914) عففعق) م0 - ,060 ,5ق0 3۳۵۳651 وط 0مماعصدی ,1246 ۷۵۱ ووماعنق م۸ کنمزق ,1955 فتژفعقه) م0 - 1 ,3۲۵.50 ,۷۵1.31 1۳۵۶ 200 صقاعه اه وماعنتط او نمدسوت واسعسفدج / 41 ۳۲/۱06 ,و80 هم صفصمط عط او مرک عطا +1۵ عصع۳ ۹0۶ ,0955 ۷۷۰7۰ 0۰ ماصذاط - 00۳0۵531106 ۷۵۳96886 26 20۳۵۲ 26 ,(2012) مطصقصا1ع/۷ یک 6 بنآ م4ل 3110۳0۳0 - برووا0 ان 2 ]٩ ,70۳۳۵ ۸۵۲۹۵۲۱ 7۳6 ,ما5 اععصعطاوماد ۳ کم دادعا ۵ط۲ ,(1985) .0 ,3۸85 - -86 300 کتافق 6020 طاناوگ ۵0۳6۳۵ عط صز کعقتصحصصی عنامصعنی ۹۲ ,(2017) سا وصقلط۳۵ - قتصه‌طال۸ صمزعق 6۱ وصه 106۵ هیده ۳۵۳۵ 06 صنزم که کنفواعصه آهنهم‌عممع ۸ :3006۳ ۳313۵06 11۵605 ,8600۵ 00۵ 051 2607 0۵ ۳۵ ۵ 2760078 :عم ۵1 25 زگ صز 00.37 ,ککاه80 0200 :010۳0 ,(ق0ع) وصماعک کمقل 1301 دز وصه 15 نطماع1 ۳۵۳۹۲۵۲ .5 بط زرط عم افهدی ,۳10۳۷5 ۵۲ ۷۷۵۳۵ 00۳161۵ ,(2018) 310۳۵۶ - 100 ,۳6۳008 مقنصه‌عدک وصه صعنطو2 عطا 13 منز 6۳6ص ,(3992) .٩ 8 ,3۳۷6 - 4 6۵ ]٩ ۸۸۱0۹ 8307۳1910 هز ,تقنط‌منص۸ 67 م6۵" ,ر2000) نقعاعصنگ 1۰ ع سل .8 وتعناهی - :3۳100 م۷۵[.1 اتعطله1 بش۸ بل 8 روط ۵عان۹ه ومع مرو رطا ۹۲ :۷۵۳/۵ ۵۵ 0 00۵ 6 دز "مدعنلت خ 0100۶6 عاحوام 1 عل۵ عاس مها ,(1988) 36۰ انامه - ,(۵(2071111165 ,۳۵۲۲1۵1165 ,9۲66065 ب6ط۵ ۸ ,2۳60006 معز۲ر5) ۵۳۵۵-0۲16۸ باه عسومعنط 00.779 :833۳5 ,(۲۳۹8) کنف 36۷-000 .2 .7 6 17۵11 .2 ی 626۳ سا 368 ,00065 151006 16 ۵ 1165 307165 ۸۳۵ 2۲۵۲۵ 71۳0 ,(1954) بظ مطقطحفتنطی - ,۳۷6 527165 ]0 15 ۷۵۱۵ مان 0۵۲۵ ۹۲ ۷۵۲۵ ععام 00 نطماع ,(2015) .خ مصوطاطنی - 0 1۶0210۵ ن9وعاطو 0۳ 0 بل 566 177 [۵ 201۵0 ۵ 880ع80 80۳6۶ ,(2000) .1 مفا۵ط6 - 165 200 ,020565 :566۳05 کنانصنامع5 کم عصهندمصح) صقنطاسو2 156" ,(2013) کل 36۰ مفط0۳۵00 - 6 :۷۵۹0 526۲۵ ۸۵ ۵۳۵۰۵۱۳ 0۵ 7۳6 صذ ,صمنامصنانععا عناعقصر0 صذ 6۰ 106 0۰ ۳6 رط 600100 بع هو 0 ۵۵ بر ۲00 ما۸ ما۸ و انا ۵ کعنوشک 7801 ۸۲۱6۱6۲۲ ]۵ 00160۲۹5 72001۵1 :71101100 01600۳10 65و0۳ ,(1854) ۰ ,لاع ۳68 - )٩ 6616۵۹۲ ,کلانا م20 20 ۵۲ 01600 مسا ۲ 001000 امدن0وس 2 ۵16۲۱0۲۰ 0۵ ۳۵ ۵1 65اط70 00۲۳610۰ 7100 0۳۵ 0016۵0۲۰ 0۵ جعلسو 1۳۳ 5 بوازد 70۷۵ 040۳۵ ,3 ۷۵۰ 355 .۸.70 1108 نا ۵ 750 8.6۰ 40۲۷۵۲۲۵ سا 5عع0 6۵۹6۳۵ 2 061100 ,(2010) ۷۷۵۲۵۲ .0ب کطامق7 .85 ی بل ,11304 - ب8 61 م1 80 ,ع1۳0(3/16/11۵۳ 0۵ وهاع 7۳00 ۳۵۵ و700 +-00.111 ,100 ,رکشل ,فنص ۵۶ عصعاط2۳0 5۶ ,(1968) .[ 1130590۵ - ,11300615۳06 عصنه نجوتقطا) ۷۵۵ «ملزوآ دعل صعصمناهاک صعط‌عنطاسه2 عزظ" ,ر2017) ۰ 1130۵00 - 0 6۳۵۵ ,۲۵۳۸66 با جازمماصوحطهاعی +عط‌عنطامعمعع ۷۵ نع 06و مساق 200 عصنه 5 3100۲ ۳1۵/9667196 ۰ ,۰۳۵۳۵ ۳۵۵۰۸۳۹۵0۵ ۲ 0۷8 لاس۸ 80۵۵ ,3/116 عدزطاهک بی ۵16۳ ع۷/:65 کمعمول ۱۷۰ موکقط ,15 هنلها 06 64 معنفکما)) کم لزع 20 مامع م۸ 10420 0ص 11۵00615۳0016 مدعککهیک - جعنطا 2 یل عع ۹۸ ,(2018) .تا ص110 - کاعابز ۹۸۷ .8 ,6601101065 1676ع ۵ 10 تاداع ۵و۵ ع مهب اکه 10 هنز نحل لاس۸ حطز 00.445 ,صعاگقط ۸/005 «عل عنصعلومملخ عطعنط نم 0و0 :۷/69 «(۵ع) 06116 65 کنصزا13 وه معط کنط عخع +عل صعاط از صعاوعغاق ۵۵" ,ر1980) ۷۷۰ 17۰ ,عزده11 - 9-4 .0م ,28 7رکشش۸م۸ "بدعزعهاد0 و -ل2 7000 طلعهد عککد کمک معل عمط عزل حعطان :6 ۳۵5۲ ,افطل ب 8 بط 0عتماعصهی ,300000 ۵۲ ۷۷۳۵ عاعام 00 ,(2020) ۵0و10 - 001 ۵۵ ۸۵۲۱ 71۵۳ ۱۸۵ 660۳6۳۵۹ :0۳10۸ 30۵ ۲۳۵ 0۳۵ 60۵ ,(1885) 8۰ م11۳1 - ب3 060۳8 ,3/00 6 نومزآ ,۵5 0۳عع3 031686 010 ۱۱ ۲۵0۳۵۶۵۸۵۵ 05 100005 ,761066308 66۳ همعگه۸ نز صعوص ناه م8 عطل‌کزوه صنط حط‌کنر5* ,(1899) ود سس ان :80۳1 (معلع) م7 ص3۵ عغ +عصصط 05 صقفصمط مرگ هس معنکه 0 لس 61 ,۹۷۹۵\|۰1 ,۳0۳6 ۳۵ ۲ ۳0۵۵۲ ۳۵ ۵ ناس 0۵۸۱ 7۳۵ ,(1923) 8 1 ,1101069 - - 8.60 125 :ع5109 برا30۳ ۳۵ معنع۸ 2۵۲ ۳۵ معزک۸ 06۳۵ 1 0۵ ,(1979) .0 8۰ بش۸ ,130196۷/6 - 0 ۳۵۲۱۱۵۳ ۳۵ ]٩ ما35 ۲۵ 96 0۳۵ 61 00۱۵۲۹ ۹۲ 1۳۵۳۹/۵۵۵ ۸۳۳۵۵۵ ۸۵ 23 .۸.0 2 000 362۵ / ...32۵ عسفمط 0ممعس۸ عطا حصز وعمیگ آع 7۳۵ فصدا 0 ب160 و106 .37 م۸ .36 بط 100000 هه از ونواکه بر10 70۳۵1 76 ,8.6 51 حز ملنلن ۶و م۳۳ کنت ما وعصسوت کمن ,(3913) ۷۷۰ سا 106 - 0 36۷01 صفقنط10 ۵ وصه ععزسه5 «مودمک 3 فنصعصعححدا ۸ ۲5۵ ,(2019) 0۰ .7 ,1101800 - و7190 ۸0 ]٩ 0۳۵۳۵965 عنطسامن ها منت آمعفنام2 تمصنط)* ,(2000) 8 ,65و11 - ۰ --00.3 ,8۲655 ازع نت هدام ,(0۰ع) ص50 516/23 ص30 قاس 000 نونطام001هانط2 مودک .7 ۷۷1۵۵ بط 0عاماعصدی ,ک ماگ ۲۵۳۸۵۳ ,(1914) محقحقطا) کم 100۳6 - 6 ]70۳۵ ,66 ۸7 ۶و ۲09۵۲ عط) فصه صعطعلطع5 که +ماک ۵ط1* ,(2004) 34 8 رقط0اصعل - و8016 (ع م5202 066۳65 عنل تقد ۷۵۵ زو عامام عمط ۵ز۵* ,ر1977) .1 مصزم0لط1 - ۲ 205 2ن م0016 ۸ ننوق/3 عطا اصه ,کصعنطاعج۳ عطا ,۹/0" ,(2015) 6 1۵065 ۷۵0 - 6 دز رع 0ص 66 کعس 06 ۳۹۲ عطا ۶و کصمتهاعط صعنطاع۳-صمصمط صز آعم‌عمی 5 1/0 1 1۱6 ۹۳۱ ۳6۲۶ ۳۵۲ ۳36۳۹06065 110901110 دنوه 2 ۳۵ ۵۳۵ 50016 ۲ +ماک ق 1۵0016 ۷۵۵ بل م6 راکش 1/006۲ ۵۵ ,۷۷۵۲1۵ ۳60-0۵ ۳۵ باکت 07ع71 ۳ 1۵ ۵۳۵ 0۵۵96 10۵۲۵۱ 30۵ :70965 770 ومفانوک ,(0996) بل سا (6۲قااع1 - 03۵7966۰ ۵ ماس 0۳۵ وتاتط 2 دراه7 ۲0۵۲۱٩ ۵05 7۳۵ ,(2002) 8 ,1203606 - 5۰ بواز 7030۳ 071070 :0210۳0 ,۷0 ۳۵۲۸۵ 7۳6۵05 ,(1948) .۸ 3۳۰ ,16006۲ - :765107675 270۷ 16 ۵1 برو 03۳۵۲۵ 1۵ ۵ (ع ۵ 07 :5001 ۳۵۶ ,(1865) 1۰ 1.615 - 6 ,86۳50606 3۳0-667 عطا 0ص ۷۷۵۳ محنط8۵۳ کنصهزم* ,ر(0990) .5 .6 ما1100طعز1 - 0۲16 6 ]۵ 70165 :و۵۳0۲ وماعانط "ک16ع0 ,(2010) ص0قطمط بل ۶ سا ,11011-70565 - 35 ۷۷۰ ,03۳۶0090 برا 0۲ وه 71 کاعسه 0 30 ,ر(1994) 8 .5 ,ص110 - ]70۳۵1 1۳36 ,تصه‌زه1۳ ۵۶ کصوندمصه) صعنطاحم3 عطا 0۵ ۹7065" ,(1931) .2 .۴ ,1.00806 - ,06 00 م۲ ,کدونان اعد عنعنصتصف ۸ فوصت هوک ملع ن۱م۳* ,(1983) .ی 3۷۰ صنصعلا] - 738-76 .00 1۳0۰ ]۵ 771500 00۳۳1۵9۵ 7۳6 3.2 .80 ,1983 ۲عتقطاه ۷ 13 6 0۳ 70156/۳18 ,تقد ۷۵۵ منک 20 مها 56 766 ,(1997) بش۸ ,18186۲ - -00.103 ,117 77ز95 ۱( ,مق عنقی کعل 060118 7 ,(2010) .۸ 6طا] - 0 ع۱6 ]٩ ۳۵ ۳۵ 10 :(د006) ۷۵۱.2 ,1/000۲ مزق۸ 1 ۳/6 80۵ ,(2017) 0 معنهق/3 - 6 ۷ 1۳۳۵۵۹1۵۵ ناقق امصطاعاز تاعقاطاه 1 ,و000٩" ,(1955) 3۳ 36 ,31/18850608 - 007-3 ,3030 ۸ ۷۰ ب0ظ رکلکل 77۸ 7۳0 "و125 نک مق مع ص2۳ 4 1700۷0۳ ,و۸ صهص۸ ,کز9ن7 1۵ ۵۳ هناگ 60۵00 ,(1935) .7 8 ,ل[6 1/1000 - ۷۷ 1۳۵06 10۳8-1913066 0صه اکمط 262۳ صفصمط عط نععنان) صح‌۷عق6؟* ,(1998) ۳۰ ,حقالن/2 - بل ۵ صتاف۸ 33 3۰ ,360۵0 برع ]660 ۰۲ م0 ۱ کره‌عکت 006۳0۵6 11005 هز 100 [ ۳۷۱۵6۲۴ ۲۳۵ 00۱ 52۷6۳5 کا 52 سا 3۳0۵۲۵۲ ۳۵ 0۳۲ 019 7۳۵ ,(1945) .7 ۰ و1۳09 - او ۷۷۵۳1۵۲۵ 15۵ ۵ 3100۵05 صدزع۸ [2 0600 عط ۵۶ صوناط ص60 عطا 0۵۵ ,(2010) 7۰ 3716000۳0 - ۲770۵4۶٩ 30۱2 17۳6 دز ,(صقزکک صل0) (ص1 ۵۶ عامسم عطا وط) هنن عمونس۸ عطا .0043-65 ,1۳3 وازاق ۸1 ما۸ و2800 ۷۵۳1۵ ۲ 0061001 ۵ 1 کع درم عاگ مه سس ۳۵ 0810 516006 ۵ کاصعصعاظ یمکش اماصع0 که کوقصم1٩ وصه حنط ۶ ,(2003) 7۰ 36۰ مخطوطا0 - 2 5۳ 065 960 0انع 170 ز 1 ,ص۳۵ م۸ ۵۶ کاصعصمماع 06 جهن وصه امک -00.69 ,عله77۵1[0/52 ,(.60) +علنمصط5 بآ مازعا ناگ س «قنان18 +5 من ۳و۵ ۵ ,66 6۰ 3۰ بط 0عقافهه0 ,۷۵1٩ 006۰ر1 ۵۳ کم اامحی۸ ۲٩۵ 6 7۳۵ ,(1912) کنا15نط0 - 1 ,3۲۵.50 ,۷۵1.31 1۳۵۶ 200 صقلعه اه وماعنتت او نمصدسوت واسعسقدج / 43 ما8 ,ط۷/150 .ی .37 بوط 00000 بری ۷۷۵۳ 0ععع1ع5) معع امناطنظ 7۳۵ :2۳0۵ ,(3994) ک000ط2 - ۳۳۵5 0صق 0۳ل ره 1 :1.0۳00 کل 80510 صط30 بوط فصن ور اکن 20۵ 7۳۵ ,(3855) اهاط - :086ص باآ.ا۷۵ مصقطلهط ب7 روط معاماعصدن موماعنق 2001 م(0961) سس 2 وکلا0۳۵55) ۵۳۱۵ 2710-05 ,1/005 کااط۳ 0۵ 5ع\|ع20۳ 7177 فعض کسام ,(1916) طقا21۵ - و1075 کلانه) 0۳۵ کا 2۳۳ ۸10 ۵0 کاا 30۵ :1 کعه ک ماه ,(ط3916) سس 6 ۷ ۳32513160 ,100 ,606۳۵۲۵ ,00۵ 6ط]640 ,۸۲۵۹۵۲65 ,1065 ,(1926) سس 5 بوازد 7006۳ 113۳۷۵۳۵ ,27 ۷۵۱۰ م3۸ بععل دصق مصن0 ,0650 ۵۳۵ ۸10۵۵6۲ ,0266۲۵ ۵۵ 32001065 :۷77 1265 20۳5 ,(1967) ان 6 ۹ 207۸۵۲۲۵ 265 صز تصعطاس2 صعل چم صعاآم عط‌عزوعصنط6 ,(1998) ۷۷۰ ,809 - 64 ,(1996 7007 30-.27) نالا ,ک سوام ۵,۵۵ 1۸۵۳۳۵۵ کعل 6وق 50 +مععنموو2 201198 113016616 ,ق3260 .8 .13 وط 0عهاکصهی مصونصمع2 ۵۲ ۷۵۳۶ 7۳۵ ,(2014) کوزم 2۳0۵ - :370۵۳6 ,51660509 101367 0۵۳ بوط 0عهاکههی وراه و660 7۳6 ,(1991) ص201 - 0 ,0۳66۳ ,5ط 108۵ :ص000 و10۵۳ ,0۳0۸۵ 0۳۵۵۲ اک 7۳6 ,(1873) + 8۵118908۰ - :6 مکش ۷۷۵۹۸۵۲۵ ]٩ واه و60 0000۳۵۵ ۳۵ 0 7۳۵056 ,(2014) .7 ,360561 - ۰ ۵10767 ۸/۸۵۲۲ 065 7706/16/1617 65 ,(1913) ۷۷۰ ,اصعن8 - 00.91-0 بلج 7ش) ,قصقنط 8 وصه عهامصد5 ۵ط۲* ,(1936) 34۰ ,30510 - عانگ 2 ۹۷/1595 معا لن 66 م20 00۳ عوضس 6۳ ,3980 کل مصصفصهم‌منطک ‏ - 0 ۳0-77611015 1 برووام106 ما20 +ک مکمک 0۳۵ ۸0605 ,(2011) 8۰ 34۰ 5۳2682 - :)6 ]۷۵۲ 1510016 ۵۰۵۳6-20067 1 8 رک 20۵50 ,(2007) .7 بش۸ مطژعاف زگ - .00229728 ,5000510-1205 ,8 0صقططلق م1۷7۸ فصدظ بخ اک سس ما۸ ,۷1 ۷۵1۰ ,702065 1605۵۳0 110۳۵66 بط 0عاقافصدی ,م5 ۵۳ وراه و60 7۳36 ,(3917) م0 ط5۳۵ - ,30065 1605۵۳0 110۳866 روط عاماعصده ,مط0 5 ۳٩ اجه ومعی6 7۳۵ ,(0961) سس 2 611۰ نعتاو 130122 ۷۷۵۵۵۵9 7۰ بش۸ روط عم اعصد ۸۳۳۵/۹۶ 7۳6 ,(2004) کن1300 - 6 7۳ دز ,3600۳08 اهنماعنتا عطا و جدمناهصنصهجم-عط چ نمصنط۲ صز هنط۳* ,ر2007) ۷۷۰ ,18۵ - -00.87 ,1205 :1-000 ,(05ع) 510/21 طلو 5 ع6 گناس دام 52 ما۷۹ ,20۳005 0۳۲۵۳۵ ,80 ,108 ,776717168 رفن720 ۶و عامس9 1 عطا وصه کخصماعندگ ,کنغ30* ,(1980) .8 .6 ,10۷680 - 5 0136000 :0210۳0 با[ کوزطبراه 2 ۵۵ 001۵/۵ م7370 ۸ ,(3967) ۷7۰ 3۰ کلصه‌طالد ۷ - -/71 ۸۳۵۵109196۳36 ,ص۳۵ طعل ما6 ۷۵۵ ک00۳نو1 کعل عمط ۵6" ,(1985) .ی ,تععله1۷۷ - ,7۳۵۲1۵160 برااه۲ع1نا م۳۵۳۵ 0۳۵ مکو0ع77 زا00۳۳ مصناکال ,(1853) .5 بل 8۵۷۰ ۹۸۵809 - ب0 ۰ 11600 :100000 ,1060 ,6۳۵۲۵ ۵ 00 20065 4۳[ ازد 70۷0 550063200۵ ,2۳۵6۵0 210005 دز کعزفو 1/0 0۳۵ 1۸ ,(1989) .۸ .0 ,عکنط ۷۷ - 0 ,8۳050 بآ 020160۳ .60 و3 ,۷۵1/165 50۷610 10 100/0ع ,(1922) صمطام00ع2 - 41 ,30.50 ,۷۵1.31 ,1۳۵9 ۵00 سمادآ او ورماعنق او سوت واعسص0 0 و۲0 1 ۳۵) ۳۳۵ عسفمسط فممعس۸ عطا صن مک آعد3 مصحا0 [2ع۳ماعنط صذ کاصع 06 "عصق هی هه ,06۳5 مکعنصحه مصخعلنعصی ۳00۳ عجه 156۳۵ 7 ,65 له#نه فصهه عسحدمعل عصنلولصذ مکعتنادسهد لهعزدعقلن هه ععصعلنه 6 ممقملنصند فص کعزسد‌مصنز که لاه کاصمعه عجق م۳عطا ,رمکل۸ ,عاطهلنه‌ای 05ص ۲۵ 15696 ۳0۳6۰ م۸ عطا که کاحدم اکمص 0666۵ کعصقاعنل وصانکد 1 85وی 1۵۳ قاقل وشکدع0 06و0۳ ,ععصهاقنل وصه عصن آع واعصفد مدمناقص دز 40 1۶0۳۳۳۵0۳ 500۳۵006 کنطا عصخعطادی ومع 036 عصه‌ دی 200 مکعنصحه ,1106۳5 ۵ ۲۳۶۵۵۳ عنط] ۵۶ لمع عط] دز وه ععزطصه م۸ عطا هنز 0عع0ی امه وصنعلو‌نی ۸0 عط) دز 06600 [ع 02 0۵۳۵00 عطا ک۵ خقط ناو ههام10[ عط) جع مععه ,6 1366 130 60383 سصی 370 ما کاکظ دی اک ۳۵۵ ,امعم عطصصه 0 0۳ 6[6 92و10 ۵1 عع دم اعنده عطا وصه علطهلند 2 هاعل عط کم کعنوه هدز 50 ,50660 2761 ۵ تاودا فاصم اه صه وصاو عنام ۳۵۵۵ کی 10۳۳206 1۵0165 1 3286 1۳6 ,کدمناهلولی 656 ۵ عصنفوجوع۸ وعتقانه‌ای 0صع6ط کقط ععصد: عا مهن 200 61 کطعندصصی 0۶ ۳۵3866 36 وق /صطا 277 ما 80 دع 66 ۵5 0عع50 آعو "هقی 5 ۲۵۳37255 ۳306 1۵۳ ۵00 ۵۶ ۳086 عطا 300 موق /صطل 4۵ ما 10 666۵ ۵5 50600 15 ۵ 10 ۳۵۶ 0016820055 آهعنانامم 1۵۳ ۵ص قل/صطل 60 ۵ 40 06۵۵۵ ,16۵ ۵۶ بازد 0ص منت و خصعص م06 مووعنتا ص۳۵ کصعفضفوص۸ هز عاملنفوصه6 ۵ط2 .2 ,5006665 عفاکنص2 13 وصه عسهو انآ که جاهد۳ موماعنت که خدعصاهم16 معقع 2 اصهاکزدع۸ .3 ۳00 22600 نف ماش دنو دم 60) 1۳۵۵ ق165۳ مصقحطع 1 ۵4 نت1	در اسناد تاریخی و روایات مورخان کلاسیک، درباره حرکت چاپارها، سپاهیان و کاروان ها در روزگار اشکانیان گزارش هایی دیده می شود که در آن ها زمان شروع حرکت یا پایان یا هر دو بیان شده یا این زمان قابل محاسبه است. از طرفی، برخی گزارش ها مانند سفرنامه ها و اسناد مشابه، مسافت میان نقاط مختلف شاهنشاهی اشکانی را در اختیار خواننده قرار داده است. این دو گونه اطلاعات -یعنی مدت زمان سفر و میزان مسافت- داده های لازم برای محاسبه سرعت حرکت چاپارها، سپاهیان و کاروان ها را در دسترس قرار می دهد. گردآوری این اطلاعات پراکنده و محاسبه سرعت سفر، در راستای پاسخ به این پرسش است که میزان سرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی از سده اول قبل از میلاد تا سده سوم میلادی چقدر بوده است. در این میان، نادقیق بودن برخی داده ها و همچنین دشوار یا ناامن بودن بعضی راه ها، جای خطایی برای محاسبات جاری گذاشته است تا محاسبات در نهایت به صورت دامنه ای ارائه شود. با روش بررسی موردی و تطبیق محاسبات با سرعت هایی که پیش از آن ضبط شده، می توان نتیجه گیری کرد که دامنه سرعت حرکت چاپارها میان ۸۰ تا ۲۷۷ کیلومتر در شبانه روز، دامنه سرعت لشکرکشی ها بین ۱۰ تا ۴۰ کیلومتر در شبانه روز و بازه سرعت برای کاروان های تجاری ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر در شبانه روز و برای هیئت های سیاسی ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر در شبانه روز بوده است.
35,657	441822	ناتوانی هیجان خوانی مجموع مشکلاتی در درک حالات و عواطف خود و دیگری و نیز نقص در کار کرد هیجانی است. تحقیق حاضر با هدف طراحی آموزش هیجان خوانی به منظور بهبود مهارت‌های تشخیص» تفسیر و کاربست حالات هیجانی کودکان اتیستیک با عملکرد بالا" انجام شده است. تحقیق حاضر از نوع آزمایشی» با طرح پیش آزمون» پس آزمون» پیگیری همراه با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش» شامل کلیه دانش آموزان با اختلال اتیسم عملکرد بالا مدارس ویژه اتیسم شهر تهران است. از بین کل جامعه هدف, تعداد ۱۶ پسر اتیستیک با عملکرد بالا که دارای ملاکک‌های ورود به آزمایش بودند. بهاصورت نمونه در دسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش(۸ نفر) و کنترل (۸ نفر) جایگزین شدند. برنامه آموزش ذهن خوانی در ۴جلسه آموزشی متوالی در مرکز توانبخشی دوم آوریل» برای گروه آزمایش اجرا شد. از آزمون هیجان خوانی رایانه‌ای برای بررسی توانایی هیجانی استفاده اشداو داده‌های گردآوری شده با استفاده از تحلیل واریانس و و اندازه گیری مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که برنامه آموزش ذهن‌خوانی بطور معنی‌داری (درسطح ۱./. >0) باعث بهبود و تقویت کارکردهای هیجانی در گروه آزمایش شد. باتوجه به اثربخشی برنامه ذهن خوانی بر کارکردهای هیجانی آفراد اتیستیک» به عنوان یک روش"مداخله ای برای استفاده در مراکز ۱ استادیار گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی» دانشگاه علامه طباطبائی» تهران» ایران (نویسنده مسئول) ۵۸ فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶» تابستان ۱۳۹۹ اختلالات طیف اتیسم!» شامل گروهی از اختلالات می‌شوند» که با نقص در مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی» همراه با افکار و رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای مشخص می‌شوند (انجمن رواپزشکی آمریگا۲۰۱۳). براساس نتایج بررسی‌های محققان» رشد اجتماعی و فردی کواه کات به.شدت تحت تأثیز آفکار و احساسات آنان فرباره خودو ایگران است ومجموقه این حالت‌های ذهنی» ظرفیت شناخت اجتماعی ؟ را شکل می‌دهند و خصوصیات اجتماعی و رفتار اجتماعی نیز تحت تاثیر محیط رشد اجتماعی کودکک است. شناخت اجتماعی فرایند پیچیده ای است که فرد به وسیله آن بینش و دانش اجتماعی را کسب. و برای پاسخ بهنگام و مناسب به اطلاعات کلامی و غیرکلامی اجتماعی به کار می‌برد. این فرایند اساس موفقیت ارتباطات اجتماعی را شکل می‌دهد. به عبارتیادیگر شناخت اجتماعی شرایطی است که کود کک بتواند سرنخ‌های اجتماعی- هیجانی» کلامی / غیرکلامی را به طور خود انگیخته. تشخیص دهده درک کند و به درستی تعبیر و تفسیر نماید. شناخت اجتماعی به نوعی همان شناخت و کفایت هیجانی است و مهارتی ضروری برای توسعه روابط و رضایت از رابطه دوستانه» توانایی دریافت حالت‌های هیجانی طرف مقابل است (رضایی»۱۳۹۶). کودکان در محیطی اجتماعی و در کنار افراد دیگر.رشد می‌کنند و در فرایند رشد شناختی» اتفاقات دنیای اجتماعی» رابطه میان خود و دیگری» ذهن افراد» قواعد و طبقه‌بندی‌های اجتماعی را می آموزند. روابط اجتماعی تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر رفتار کودکان» رشد و چگونگی تفکر و عملکرد اجتماعی مطلوب آنها در طول زندگی شان دارد (گلس" و همکاران» ۲۰۰۴). بر اساس دید گاه فلاول» ژشد شناخت اجتماعی با؛درونمایه» نظریه ذهن؟ سومین دوره فرایند رشد شناختی کودکان است و به عنوان چتری» کل موضوعات مربوط به رشد شناختی کودکان را در بر می‌گیرد (فلاول» ۱۹۹۹؛ نقل از نیکچهر محسنی» ۱۳۸۹). نظریه ذهن توانایی فرد: در اسناد حالت‌های "ذاعن, بهنود و دیگران وظ پیش بینی رفتارها بر مبنای حالت‌های ذهنی دریافتی تعریف می‌کنند (بروس لیراد» پنی و پولین» ۲۰۱۵). توجه و تمیز محرکک‌های اجتماعی لازمه رشد اجتماعی و درک دنیای اجتماعی است. علاقه مندی توجه به مح رککک‌های انسانی و تعامل با انسان‌ها از نشانه‌های نخستین شناخت اجتماعی در نوزادان می‌باشد (خرازی» ۱۳۹۳). براساس بررسی‌های متعدد» رشد و تحول شناخت اجتماعی؛ از روزهای آغازین زندگی نوزاد شروع می‌شود. نوزادانی که دارای رشد عادی هستند» همانند افراد بزرگسال از همان روز نخست زندگی دارای شناخت اجتماعی هستند. کودکان در محیط‌های اجتماعی و همراه با همنوعان خود رشد می‌کنند و در فرایند رشد شناختی, با دنیای اجتماعی» تعامل و تعاون با دیگران» دنیای ذهنی انسان‌ها نظام‌های اجتماعی» ارزش‌ها و قوانین حاکم بر اجتماع آشنا می‌شوند و آنها را یاد می گيرند. تعاملات اجتماعی تاثیری عمیق بر احساس» افکار و رفتار کودکان دارد و کارکرد اجتماعی مطلوب آنها در حیات اجتماعی مرهون توانایی‌های شناختی اجتماعی آنهاست (رضایی» ۱۳۹۶). نقص در تکوین نظریه ذهن منجر به بروز حالتی می‌شود. که اصطلاحا به آن کوری ذهن! می گویند. عبارت کور ذهنی» نخستین بار توسط بارون-کوهن (۱۹۸۵)» مطرح شد و استعاره ای است برای ناتوانی در درک يا خواندن ذهن دیگران.بارون-کوهن» معتقد است که افراد مبتلا به طیف اختلال‌های اتیسم نه تنها در اکتساب نظریه ذهن» بلکه در فرایند ذهن خوانی ؟ نیز شکست می‌خورند (امین یزدی»,۱۳۸۴).نظریه کور. ذهنی» پیش زمینه‌ای برای توضیح سایر نقایص کودکان اتیستیک در زمینه شناخت اجتماعی» از جمله دیدگاهگیری» توجه مشت رکک» همدلی و نظامندی,» تقلید» انسجام مرکزی» کازکردهای اجرایی» اظهارات هیجانی» از دهه‌های میانی قرن بیستم به بعد» در حوزه روانشناسی تحقیقات گسترده‌ای انجام شده و غالبا تمرکز بیشتر تحقیقات معطوف بر هیجانات بوده است. تقریبا از اواخر قرن بیست به بعد هیجان‌ها» به عنوان یکی از محورهای اساسی در زمینه‌های مختلف همچون انگیزش» تعاملات اجتماعی» خودتنظیمی» سلامت«روانی و... مورد.توجه قرار گرفته و موضوع پژوهش‌های متعدد از جمله بررسی‌های تحولی شده است. در چهارچوب نظریه‌های سنتی گذشته. هیجان‌ها بیشتر به عنوان عامل ایجاد کننده اختلال در رفتار سازشی محسوب می- شدند و تاکید بر آن بیشتر به همین لحاظ بود. رویکردهای کلاسیک نیز بیشتر از زاویه عوامل ۶۰ فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶ تابستان ۱۳۹۹ زیستی به هیجانات می‌پرداختند. ولی از میانه سال‌های ۱۹۸۰ به بعد» نگرش نسبت به هیجان‌ها تغییری اساسی یافته است. پژوهش‌های تحولی در زمینه هیجان‌ها» عموما بر تعاملات اجتماعی» شناخت خود و دیگری» منش فردی» کفایت اجتماعی» تفکر اجتماعی و... تاکید دارند. توانایی هیجانی کودک در سطح بیان و ابراز و نیز در سطح شناخت حالات و شواهد هیجانی نزد خود و دیگری» به موازات رشد کودک در فرایند تحول رشد می‌کنند و در قالب رفتارهای اجتماعی» انگیزه‌های رفتاری» خود آگاهی و به طور کلی» کنش‌های روانی- اجتماعی او منعکس می گردند (جان» پیکلس و لوردا ۲۰۱۷). رشد هیجانی- اجتماعی ؟ در دو محور؛ ابراز حالات هیجانی" و تنظیم هیجانات؟ و همچنین شناخت و تشخیص حالات هیجانی" خود و دیگری بررسی می شوند. ابراز هیجان‌ها و پاسخ به هیجان‌ها سنگک‌پی‌های اولیه تعامل اجتماعی و ارتباطات اجتماعی است و بطور مستقیم می‌توان آن‌ها را در ماه‌های بعد از تولد مشاهده نمود. هرچند کودک در آن سن قادر به درک معانی و منظور هیجان‌ها نیست و شاید ماه‌ها طول بکشد تا کود ک بتواند معنی هیجان‌ها را بفهمد و واکنش نشان دهد. یکی از پیشایندهایی که نشان دهنده درک هیجان‌ها توسط نوزادان است» "حالات عمدی يا حر کات معنی‌دار " می‌باشد..در فاصله نه.ماهگی و زمانی: که کودک می‌تواند به همراه ذیگران به چیزی توجه کند و توجهرمشتر ک‌«داشتهباشدیمی‌توآان حالت عمدی و ح زکات معنی‌دار را مشاهده نمود. به دنبال این توانایی» کود ک شروع به برقراری تعامل سه جانبه (بین خود» شی و شخص دیگری) می‌کند. بهاين شکل؛ کودک ابتدا همراه شخص دیگری به شی نگاه می کند و سپس به تناوب چشمانش را بین شی و آن شخص که به شی نگاه می کند» می‌چرخاند. تقریبا مقارن ده ماهگی» کود کان توانایی توجه به دیگران را (مثلا؛ با اشاره کردن به چیزی) یاد می گیرند و همچنین توانایی دنبال کردن مستقیم دیگران راانیز» کسب می‌کنند و توسعه می‌دهند (جلیلی»۱۳۹۰). توانایی.داشتن توجه مشت رکک» خیره شدن و دنبال کردن شی» کودکک را برای آگاهی از وضعیت ذهنی و عاطفی دیگران قادر می‌سازد. درک حالات هیجانی دیگران در یک موقعیتی» مستلزم رمزگشایی نشانه‌های غیرکلامی مثل اشاره‌های چهره‌ای !» ریتم» ژست» زبان و.. است. یکی از مهارت‌های اولیه که برای رشد مضاعف توانایی اجتماعی» توانایی تشخیص و درک یکپارچه (کلی) اشارات چهره‌ای است. درک اشارات چهره‌ای به کودک اجازه می‌دهد که واکنش و احساس دیگران نسبت به رفتارش را درک و ارزیابی کند و متناسب با آن» پاسخ درخور بدهد. معمولا این مهارت‌ها زود شکل می‌گیرند و می‌توان آنها را در سنین پیش از مدرسه در کودکان مشاهده نمود (سیمرود کلیکمن» ۲۰۰۷). هیجان‌های چهره» از مهمترین منابع اطلاعات برای دریافت انواع اطلاعات از خصیصه‌های افراد است. هیجان‌های چهره ای» منعکس کننده حالات ذهنی افراد مثل نیازها» خواسته‌ها» مقاصد و نیات شان است و نقش مهمی در هدایت رفتار افراد در زندگی روزمره است برای داشتن ارتباط اجتماعی موثر و مناسب» لازم است افراد بتوانند عواطفض دیگران را از روی رفتارهای کلامی و غیرکلامی» به درستی تشخیص و تفسیر کنند تا بتوانند منظور و مقصود طرف مقابل را به درستی بفهمند و متناسب به آن پاسخ دهند. هرگونه ناتوانی یا نقص در پردازش دقیق اطلاعات چهره می تواند مشکلاتی را در روابط و تعاملات اجتماعی پدید آورد (نا کایاما۲۰۰۸۲). اغلب افراد با اختلال اتیسم» در کنش‌های هیجانی مشکل دارند. چندین مطالعه تصویربرداری عصبی.عملکردی قبلی .با استفاده از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی» فعالیت عصبی را برای :درک مکانیسم‌های عصبی اساسی توانایی اختلال در خواندن ذهن در چشم در افراد بزرگسال و نوجوان مبتلا به؛اتیسم بررسی کرده اند (بارون کوهن:۲۰۱۴). تحقیق حاضر با درک نقش مهارت‌های هیجانی در مهارت‌های هیجانی و ارتباطی» به منظور بررسی این تاثیر بر کودکان اتیستیک باعملکرد بالا انجام گرفته است. بر ۰ ۰ ۰.۲ ۸ : 1 ۰ 1 ۰ 2 2 تحقیق حاضر از نوع آزمایشی» با طرح پیش آزمون» پس آزمون و پیگیری همراه با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش» شامل کلیه دانش آموزان با اختلال اتیسم» مراکز ویژه اتیسم شهر تهران است. مشار کت کنند گان» بعد از غربالگری اولیه با استفاده از مقیاس - های گارس و گرایسون» شرکت داده شدند و بعد از تعیین سطح عملکرد» به عنوان جامعه هدف, تعیین شدند. تعداد ۱۶ پسر اتیستیک با عملکرد بالا که دارای ملاک‌های ورود به آزمایش از جمله؛ پرونده تشخیص اتیسم و اتیسم و نمره عملکرد بالارضایت والدین» عدم ۶۲ فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶ تابستان ۱۳۹۹ دریافت مداخله‌های کلینیکی مضاعف و عدم مشکل حس طلبی دیداری بودند» به صورت نمونه در دسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه ازمایش (۸ نفر) و کنترل (۸ نفر) جایگزین شدند. برنامه آموزش ذهن خوانی در ۱۴جلسه آموزشی متوالی در مرکز توانبخشی دوم آوریل» برای گروه آزمایش اجرا شد. آزمون بازشناسی هیجانات بارون- کوهن» جهت بررسی توانایی تشخیص,» تفسیر و ابراز حالات هیجانی کودکان و نوجوانان اتیستیک با عملکرد بالا استفاده شد. آزمون بازشناسی هیجانات» شامل ۱۷ تصویر چهره سیاه و سفید با نمای کامل از جلوه هیجانی نخستین (پایه) و ثانویه (پیچیده) بود. جلوه‌های هیجانی عبارت بودند از؛ احساس شادی/ غم/ خشم/ ترس/ نفرت/ گناه/ بی حوصلگی/ بی میلی/خستگی یا خواب آلود/ آشفتگی/ شگفتی/ تحسین/ غرور/ متفکر/ کنجکاوی/ هرزگی/ آمادگی. که با استفاده از برنامه رایانه ای» نمایش ویدئویی» نقش بازی و داستان گویی به صورت تک به تک آموزش فاده شد.:ارژیابی مشار کت کنند گان با استفاده از چکث لیست سه درجه‌ای (می‌تواند» تا حدودی» نمی‌تواند) خود آزمون» در سه سری زمانی جدا گانه؛ قبل از شروع آموزش (پیش آزمون)» بعد: از.اتمام دوره آموزش(پس آزمون) و یک ماه بعد پایان دوره آموزش (پیگیری) انجام گردید. بعد از اتمام ارزیابی» نمرات پیش آزمون» پس آزمون و پیگیری با استفاده از آزطون‌های پیشزرفته:آمار استنباطی از جمله تحلیل واریانس و اندازه‌های مکرر تحلیل شدند و نتایج بدست آمده رابطه معنی‌داری بین آموزش برنامه مداخله ای و بهبود توانایی و مهازت مشارکت. کنندگان در سه مولفه تشخیص هیجان‌ها تفسیر هیجان‌ها ابراز و کاربرد هیجان‌ها نشان دادند. محتوای برنامه آموزشی در ب) معرفی خود و پرسیدن نام کودکک ج) جلب اعتماد کودک از طریق بازی تشخیص هیجان: پرسش و پاسخ از طریق نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. تقلید هیجان: هیجان ‏ مشاهده کارت‌های چهره‌ای و سعی در تقلید آن‌ها. تفسیر هیجان: پرسش و پاسخ از طریق: خشم الف) نشان دادن کارت‌های چهره‌ای کاربست هیجان: قرار دادن کودکک در موقعیت‌هایی تشخیص هیجان: پرسش و پاسخ از طریق نشان دادن کارت‌های چهره‌ای تقلید هیجان: مشاهده کارت‌های چهره‌ای و سعی در تقلید آن‌ها. تفسیر هیجان: پرسش و پاسخ از طریق: الف) نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. کاربست هیجان: قرار دادن کودکک در موقعیت‌هایی تشخیص هیجان: پرسش و پاسخ از طریق نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. تقلید هیجان: مشاهده کارت‌های چهره‌ای و سعی در تقلید آن‌ها. تفسیر هیجان: پرسش و پاسخ از طریق: الف) نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. کاربست هیجان: قرار دادن کودکک در موقعیت‌هایی تشخیص هیجان: پرسش و پاسخ از طریق نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. تقلید هیجان: مشاهده کارت‌های چهره‌ای و سعی در تقلید آن‌ها. تفسیر هیجان: پرسش و پاسخ از طریق: الف) نشان دادن کارت‌های چهره‌ای کاربست هیجان: قرار دادن کودکک در موقعیت‌هایی تشخیص هیجان: پرسش و پاسخ از طریق نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. تقلید هیجان: پرسش و پاسخ از طریق نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. تفسیر هیجان: پرسش و پاسخ از طریق: الف) نشان دادن کازت‌هایآچهره‌ای. کاربست هیجان: قرار دادن کودکک در تشخیص هیجان: پرسش و پاسخ از طریق نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. تقلید هیجان: پرسش و.پاسخ از طریق نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. تفسیر هیجان: پرسش و پاسخ از طریق: الف) نشان دادن کارت‌های چهره‌ای. کاربست هیجان: قرار دادن کودکک در جدول۲. شاخص‌های توضیفی اعملکرد مشارکت کننده‌ها در پیش آزمون» پس‌آزمون و پیگیری مربوط ت فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶» تابستان ۱۳۹۹ درجدول فوق مشارکت کنندگان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل» نمرات بالاتری در جدول۳. آزمون ما چولی برای بررسی شرایط استفاده از اندازه گیری‌های مکرر برای توانایی تشخیص نتایج نشان می‌دهد که آزمون کرویت معنادار در سطح (۳>۰/۰۵) هست بنابراین کاربرد جدول۴. نتایج اندازه گیری مکرر چند متغیری دز مولفه مشارکت در تشخیص هیجان نتایج آزمون‌های اندازه گیری مکرر چند متغیری برای مقایسه متغیر تشخیص هیجان براساس متغیر گروه» مشاهده می‌شود که گروه‌ها درسطح ۰/۰۰۰۱ با یکدیگر تفاوت معنی دار پس آزمون / پیگیری ‏ ۲۰۸/۰۸ ۱ ۹/۸ ۹/۶ ۱ جدول ۵. نشان می‌دهد بین نمره پیش آزمون و پس آزمون گروه‌ها در مهارت‌های تشخیص هیجان‌ها تفاوت معناداری وجود دارد این نتیجه بدین معناست که آموزش شناخت اجتماعی از نوع ذهن خوانی بر بهبود کارکرد هیجانی گروه آزمایش موثر بوده است. همچنین بین نمره‌های پس آزمون و پیگیری گروه‌ها نیز تفاوت قابل ملاحظه وجود دارد بدین معنی که افراد گروه آزمایش در دوره پیگیری نیز وضعیت تثبیت شده ای دارند. جدول ۶. شاخص‌های توصیفی عملکرد مشارکت کننده‌ها در پیش آزمون» پس‌آزمون و پیگیری مربوط جدول۶. وضعیت مشا رکت کنندگان.(گروه آزمایش,و کنترل)» را در مولفه دوم شناخت ۰ ۰ ۰۱۳ ۰ ۰ 4 1 ۰ ۰.۲ 2 تاو وه اجتماعی» یعنی توانایی ابراز هیجان‌ها».در پیش آزمون» پس آزمون و.پیگیری را نشان می‌دهد. مشارکت کنندگان گروه آزمایش دی مقاسهبلاهمسالان ,هدید گروه کنترل» نمرات بالاتری جدول۷. آزمون ماچولی برای بررسی شرایط؛استفاده از اندازه گیری‌های مکرر برای توانایی ابراز و نتایج جدول نشان می‌دهند که آزموان کرویت معنادار هست بنابراین اجرای اندازه گیری جدول۸ نتایج اندازه گیری مکرر چند متغیری در مولفه مشارکت در مهارت ابراز و تقلید هیجان‌ها ۶۶ فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶ تابستان ۱۳۹۹ درجدول۸ نتایج اندازه گیری مکرر چند متغیری برای مقایسه مهارت‌های تقلید و ابراز هیجان‌ها براساس متغیر گروه» مشاهده می‌شود که گروه‌ها درسطح ۰/۰۰۰۱با یکدیگر تفاوت دارند. یعنی حداقل بین یکی از حالت‌های پیش آزمون» پس آزمون و پیگیری در گروه‌های جدول4. مقایسه گروه‌ها در سری‌های زمانی (پیش‌آزمون, پس‌آزمون و پیگیری) توانایی تقلید و ابراز بین نمره پیش آزمون و پس آزمون گروه‌های آزمایش و کنترل در مهارت ابراز هیجان‌ها تفاوت معناداری وجود دارد این نتیجه نشان می‌دهد که آموزش ذهن خوانی بر بهبود توانایی ابراز هیجان‌ها توسط کودکان اتیستیک با عملکرد بالا موثر بوده است. همچنین بین نمره‌های آزمون پس آزمون و پیگیری گروه‌ها نیز تفاوت قابل ملاحظه وجود دارد بدین معنی در دوره جدول۱۰. شاخص‌های توصیفی عملکرد مشارکت کننده‌ها در پیش آزمون؛ پس‌آزمون و پیگیری مربوط جدول ۰۱۰ وضعیت گروه آزمایش و کنترل» را در متغیر درک و تفسیر هیجان‌ها در پیش آزمون» پس آزمون و پیگیری را نشان می‌دهد. شرکت کنندگان گروه آزمایش در مقایسه با همسالان خود در گروه کنترل» نمرات بالاتری در پس آزمون و پیگیری داشتند. جدول ۱۱. آزمون ماچولی برای بررسی شرایط استفاده از اندازه گیری‌های مکرر برای توانایی درک و تفسیر نتایج جدول۱۱.نشان می‌دهند که آزمون کرویت مغنادار است بنابراین فرض کاریست اندازه جدول۱۲. نتایج اندازه گیری:مکرر چندامتغیری در مولفه مشارکتآذر متغیزادرک و تفسیر هیجان‌ها نتایج اندازه گیری مکرر چند متغیری برای مقایسه متغیر درک و تفسیر هیجان‌ها براساس متغیر گروه» مشاهده می‌شود که گروه‌ها درسطح ۰/۰۰۰۱ با یکدیگر تفاوت معنی‌دار دارند. یعنی هه اد 2 ۰ 1 ۰ 2 ۰ ۰ و حداقل بین یکی از حالتهای پیش آزمون» پسآزمون و پیگیری انجام شده در گروه‌های آزمایشی جدول۱۳. مقایسه گروه‌ها در پیش آزمون» پس آزمون و پیگیری» توانایی تفسیر هیجان‌ها ۸۸ فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶» تابستان ۱۳۹۹ بین نمره پیش آزمون و پس آزمون گروه‌ها در مهارت‌های درک و تفسیر هیجان‌ها تفاوت معناداری وجود دارد بنابراین آموزش ذهن خوانی بربهبود مهارت‌های درک و تفسیر هیجان‌ها کود کان اتیستیک با عملکرد بالا موثر بوده است. همچنین بین نمره‌های پس آزمون و پیگیری نیز تفاوت وجود دارد بدین معنی که نمره گروه آزمایش در پیگیری نیز پایدار بوده است» پس» آموزش ذهن خوانی برافزایش يا بهبود مهارت‌های درک و تفسیر هیجان‌ها کودکان اتیستیک با عملکرد بالا در طول زمان از پایداری مناسبی برخوردار بوده است. جدول۱۴. شاخص‌های توصیفی عملکرد مشارکت کننده‌ها در پیش آزمون» پس‌آزمون و پیگیری مربوط جدول۱۴» وضعیت مشارکت کنندگان (گروه آزمایش و کنترل)» را در متغیر کاربرد هیجان‌ها در پیش آزمون» پسآزمون و پیگیری را نشان می‌دهد: همانطوری که ملاحظه می‌شود مشار کت کنندگان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل» نمرات بالاتری در دو موقعیت زمانی جدول ۱۵. آزمون ماچولی برای بررسی شرایط استفاده از اندازه گیری‌های مکرر برای کاربرد هیجان‌ها. جدول نشان می‌دهند که آزمون کرویت معنادار است و فرض کاربست اندازه گیری‌های جدول۱۶. نتایج اندازه گیری مکرر چند متغیّری در مولفه مشارکت در کاربرد هیجان‌ها نتایج اندازه گیری مکرر چند متغیری برای مقایسه متغیر مهارت‌های کاربرد هیجان‌ها براساس متغیر گروه» مشاهده می‌شود که گروه‌ها درسطح ۰/۰۰۰۱ با یکدیگر تفاوت معنی‌دار دارند. یعنی حداقل بین یکی از حالتهای پیش آزمون» پسآزمون و پیگیری انجام شده در جدول۱۷. مقایسه گروه‌ها در سری‌های زمانی (پیش آزموان» پس‌آزمون و پیگیری)» توانایی تفسیر بین نمره پیش آزموک و پس آزمون گروه‌هایآزمایش و کنترل) درمهارت‌های کاربرد هیجان‌ها تفاوت معناداری وجود دارد بنابراین آموزش ذهن خوانی بر بهبود مهارت‌های کاربرد هیجان‌ها کودکان اتیستیک با عملکرد بالا موثر بوده است. همچنین بین نمره‌های پس آزمون و پیگیری گروه‌ها نیز تفاوت قابل ملاحظه وجود دارد. هیجان‌ها نقش بی بدیلی در رفتار» بویژه درتحول شناخت اجتماعی ایفا می‌کنند. شناخت اجتماعی» فرایندی است که کودک بتواند اطلاعات اجتماعی- هیجانی» را به طور خود ۷۰ فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶ تابستان ۱۳۹۹ انگیخته» تشخیص دهده» درک کنده پردازش کند و به درستی تعبیر و تفسیر نماید. از نظر ادولف!(۱۹۹۹) » شناخت اجتماعی شامل؛ ادراک» توجه» به یادسپاری و تفکر در مورد سایر افراد» همچنین شامل پردازش انگیزشی و یا هیجانی می باشد. با مشاهده چهره» فرایند پردازش هیجانی آغاز می گردد و در ادامه فرد سعی می‌کند تا معنای اجتماعی اطلاعات دریافتی از چهره را پردازش و ارزیابی کند (لا کرویکس » ۲۰۰۹). یک عامل مهم در روابط اجتماعی موثر درک و بازشناسی هیجان‌های دیگران است و چهره‌ها» مهم ترین عضو بدن در تجلی هیجان‌ها محسوب می‌شود. از مشخصه‌های برجسته کودکان اتیستیک با عملکرد بالا نبود مهارت در تشخیص يا بازشناسی» تفسیر و ابراز هیجانات است و احتمالا یکی از اصلی‌ترین موانع در برقراری یک رابطه صمیمانه با دیگران و ایجاد روابط اجتماعی تلقی می‌شود (کاهانا-کالمن و گلدمن "۲۰۰۸). مطالعات تصویر برداری سیستم عصبی نشان داده اند که پردازش یکپارچه اجزا چهره گامی موثر در بازشناسی هیجان‌های مختلف است اما احتمالا افراد با اختلال اتیسم» از یک راهبرد غیر معمول و متفاوت از همسالان عادی برای پردازش چهره‌ها استفاده می‌کنند و.قادر به پردازش اجزا چهره به صورت گشتالتی یا یکپارچه نبستند (راتفورد ۲۰۰۷). هرنندزو همکاران (۲۰۰۸)» در مطالعه‌ای گزارش نمودند که این تیپ کودکان در مقایسه با همسالان عادی» کمتر به چشمان مخاطب خود نگاه می- کنند و اطلاعات را غالبا از دهان افزد مخاطب کسب می‌کنند: عصب شناسان معتقدند که مسیرهای بینایی بیماران اتیستیک در مناطق زیر قشری"سالم است ولی در مناطق قشری» نقص‌هایی در آنها مشاهده می‌شود. ون کوتن (۲۰۰۸)» در بررسی خود بر روی شکنج دوکی مانند (منطقه پردازش اطلاعات چهره ای)» کاهش در چگالی لایه سوم نورون‌ها؛ تعداد کل نورون‌ها در لایه سوم و میزان حجم لایه‌های ۵ و ۶ را گزارش کرده اند. مطالعه دیگری» نقص در اتصالات افقی .در کورتکس بینایی را گزارش کردند. کپس" و همکاران (۲۰۱۰) نشان داده اند برای هیتجاناتیی کهمشنا اجتماعی آویبیرونی دارند» مانند شگفت زدگی» تعجب و وحشت زدگی که نیاز به دانش اجتماعی بیشتری است کودکان اتیستیک نقص‌های بیشتری را نشان می دهند؛ با این حال» بلکونی و کاررا (۲۰۰۸)» نشان دادند که عملکرد کود کان اتیستیک با عملکرد بالا در تشخیص هیجان‌های پایه (شادی» ترس» غم» خشم و..) تا حدودی مشابه با همسالان عادی است. فقدان مهارت و توانایی در ابراز هیجانات نیز از نقایص جدی این کودکان است و احتمالا یکی از اصلی ترین موانع در برقراری یک رابطه صمیمانه با سایرین و ایجاد روابط اجتماعی تلقی می‌شود (کاهانا-کالمنو گلدمن»۲۰۰۸). متخصصان در بررسی فیلمی از رفتار کودکانی که بعدها تشخیص اتیسم را دریافت کردند» دریافتند که این کودکان از بدو تولد تمایل کمتری به مشاهده صورت و چهره اطرافیان خود دارند و کمتر به چهره‌ها توجه می‌کنند. به طوری که مستورا و همکاران (۲۰۰۲)» معتقدند که فقدان تمایل به چهره اطرافیان در سن شش ماهگی می‌تواند بهترین ملاک برای تشخیص بیماری اتیسم باشد. اریک "(۲۰۰۵)» نقل از گری (۲۰۱۰)» با بررسی فیلم‌های اوایل تولد کودکانی که بعدها تشخیص اتیسم دریافت کردند. نشان داده اند که در این کودکان تمایل کمتری به توجه و تمرکز.به چهره اطرافیان وجود دارد همچنین نسبت به صدا زدن .نام خود.نیز» کمتر توجه نشان می‌دهند.. کریسکو و راترفورد (۲۰۰۹)» در رابطه با نقص کودکان اتیستیک در درک حالات چهره ای» نشان دادند که افراذ. اتیستیکک در تشخیص جهرال پرخاشکرو هلک رداخف‌تری دارند.: فاران و همکاران(۲۰۱۱)» نیز در مطالعه خود براروی ۲۰ کود کک مبتلا به اختلال اتیسم با کارکرد بالا نشان دادند که این کودکان در پردازش هیجان‌هایی مانند ترس» خشم و غم به کندی عمل می‌کنند؛ درحالی که در پاسخ به هیجان‌های مانند تعجب» تنفر و شادمانی تفاوتی نسبت به گروه کنترل نشان ندادند. فاران و همکاران (۲۰۱۱)» در مطالعه ای وسیع» به منظور توانایی بازشناسی چهره در کودکان اتیستیک» این قابلییت را بر روی ۱۰۲ کودک مبتلا به اتیسم بررسی کردند. آنها در مطالعه خود:بار دیگر دریافتند که کودکان اتیستیک در توانایی بازشناسی چهره نسبت به گروه کنترل دچار نقص‌های جدی هستند در حالی که ۷۲ فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶ تابستان ۱۳۹۹ هیچ تفاوت معناداری در قابلیت ادراک بینایی این کود کان وجود نداشت. به عبارت دیگر در این مطالعه مشاهده شد که ناتوانایی این کودکان نسبت به کودکان عادی صرفا در پردازش چهره است تا اشیا فیزیکی. با این حال مشاهده شده که کودکان اتیستیک عملکرد بهتری در بازشناسی هیجانات ساده بیرونی مانند (شادی و غم) نسبت به شناسایی هیجانات درونی مانند (تعجب و شرم) دارند (ییرمیا! و همکاران» ۲۰۰۴). سیکمن! و همکاران (۱۹۹۲)» نشان داده‌اند که کودکان اتیستیک به هیجانات منفی مانند اندوه» ترس و ناراحتی کمتر حساس هستند. همچنین شولتز (۲۰۰۵)» در تحقیقی به منظور بهبود وضعیت ارتباطی کودکان اتیستیک با عملکرد بالا با استفاده از مداخله‌های متمرکز بر شناخت اجتماعی (دیدگاه گیری)» برنامه آموزش هیجان خوانی را به مدت» ۱۵ هفته و هر هفته به مدت یک و نیم ساعت بر روی ۴۶ کودک با استفاده از روش‌های نقش بازی» نقاشی و نمایش ویدئویی به طور متوالی انجام دادند. نتایج» تغییرات معناداری را در گروه آموزش» در مقایسه با گروه عادی نشان داد. رومپ؟ و همکاران (۲۰۰۹)» در تحقیقی به منظور بررسی رشد مهارت‌های تشخیص هیجان افراد. پا اختلال اتیسم» نشان دادند که کودکان اتیستیک (پنج تا هفت سال) در مقایسه با همسالان عادی خود قادر به تشخیص دقیق اظهارات چهره‌ای و همچنین تشخیص هیجان‌های مختلف از همدیگر نشدند. تحقیقات زیادی در خصوص توانایی افراد اتیستیک در تشخیص اظهارات چهره ای انجام شنده و تا کنون هیچ یک از آن‌ها با جرات و به روشنی» رشد مهارت‌های تشخیص اظهازات چهره ای را در کودکان و حتی بزرگسالان اتیسم را گزارش نکرده اند. در هرحال ارائه و نمایش مهارت‌های اجتماعی مناسب» جهت شروع و حفظ مجموعه متنوعی از روابط اجتماعی, مستلزم انواع مهارت‌ها بخصوص مهارت‌های هیجان خوانی (تشخیص, تفسیر و ابراز هیجان‌ها) است. مهارت‌های هیجانی» نقش بی‌بدیلی در ارتباطات و.تعاملات اجتماعی دارد و کودکان اتیستیک با عملکرد بالا به خاطر آسیب جدی .در شناخت اجتماعی کهابه عنوان ویژگی‌های آشکار افراد اتیستیک محسوب می‌شوند» در تشخیص» تفسیر و ابراز انواع حالات هیجانی دچار سپاسگزاری: از همه کودکان اتیستیک مرکز اتیسم دوم آوریل و والدین آنها سپاسگزاری امین پزدی» امیر. (۱۳۸۴). شناخت اجتماعی: تحولات استدلال نظریه ذهن در کودکان. فصلنامه مطالعات تربیتی و روانشناسی» سال نهم. ۲» ص ۵۱-۴۳ جلیلی» فاطمه. (۱۳۹۰). مقایسه نوانایی بازشناسی حالات هیجانی مختلف بر اساس اجزا صورت د رکودکان مبّلا به اخحتلال انیسم با د بالا با همتایان عادی. پایان نامه رضایی» سعید. (۱۳۹۶). اختلال (تبیین» ارزیایی» تشخیص و درمان). چاپ سوم» تهران: رضایی» سعید. (۱۳۹۶). شناخت اجتماعی(اختلال انیسم). تهران: انتشارات آوای نور. زیگلر رابرت. واگنر الیبالی» مارتا. تفکر کودکان: روانشناسی رشد شناختی. ترجمه؛ سید محسنی» نیکچهر. (۱۳۸۹). نظریه‌ها در روان‌شناس یآرشده شناخت و شناخت اجتماعی» ۵ 1۲۳05 ۲۳۵۲۰ ۳۸۳۵ 16 ۹۵ 0و۵ آماعمک .(0999) ب ,فطام‌ام۸ عمط ۳5 مه م۸ :۷۸ مصماعصناح۸ .20.(.2013 (1) 2107۵65 1۵ 0 ملد ل ۳60۳۵۶۵1۵60 ص۳00 .(2007) ۸ حعسف) ,36 نصملدط 0 عع۴ل بوعحغانط عناعتانه وه تمصمه 0666 مععصصی ۸ نی 0هه ۶30٩ بودم۵ط 1 ,(2015) .0 ,کزو یلا80 6۶ 10 ,86067 ,۳۰ ,8۳05562-1836 464-7۰ :33 وروه اما رد2 20100۵ ]٩ ۵ 70۳ 82۳۶5۵ معصنص م1 +ماصصم قصه عامصند ۵۶ وصنوصا 100 36 صعصهنگ با ححنصطنلا ما دم 6 136 .(2010) .1 +عصطعلله۳ ومد ۸ 6احمصللد‌زط ,26 2۳550 ,36 +عصطاله۳ 5عزع 5316 562763 لهنعزی وصه دعننلنطاه صمناق 10600 64ج صذ مج عره عطا ۶و 10 31507067۰ عع رگ بش۸ 5ع +عص ول رک جعوه مرعظ ۸‏ از کصمک عم هز نامه عزع2 1۵۳ طلجع5 لماع .(2011) 37ظ هنک بش۸ 8۳۵080 ملظ ۳۵۳۵۵ [مزم ۷ 2 0۲اط 5200655 0صه ۶6۵۳ هه ۶و صمنا‌عاعل عمط مدمه ۷۴ فصلنامه علمی روان‌شناسی تربیتی» سال شانزدهم» شماره ۵۶» تابستان ۱۳۹۹ -455 :5 :31807۵ س نگ عناسی۸ ۸6۶5 ناه صز ععقاصه 20 1366 م10 عزعهز 136 ۵1 ۷10 هصز رگنس ۸ .(2004) .ی منااه\|8270 :6 س) ,1۳۵86۲5 .۲7 ,6211656 396-3۰ ,(8)9 ,50167166 0910011 7۳۵۵5 ]٩ ,70۳۳۵ مصمتقنصهی آقنذفود ۶و 40 150706۲5 امک ناه از نع م0 آهنه5 .(2010) هکعناه/1 وتحدعی ۵ آ 162065 0۳6 1 30107۵005 .(2009) مظ 3/2806 م۸ 86۲ 7ع3 ,2 11۳۵0067 8 اصصقع5 هنز روط 20 لقصه اوه عناعناسه هه چطتلمعط بوط ععد؟ صقصت 8 رهام ناو رد 0۶ کعتنلف .(2009) .7 ,1108050 ۶ .۸ ,166 وب ,110050 67 ۶٩ لقنو عطا 32۵8 .(2017) 6 ,1076 بش۸ ,020668 ,3.3 ,707685 ع) از صعنانه طانم عنادعوع1م0ه فص معحفلانط دز ک دز لمدمنامصه ۶ وصنطاقص لقلومصحعصت «ر2008) ک حعمصفلمی مظ ححصلعگ همعط اه :0 561 ۸5711 65 متشه حژم علخ عنام کدمتککع تمرم 6 رز ععقاصه 30 عمط ۸ .(2009) 30 فحماحعطاط۴ ,16 ملس 40 0۳050028200512 66۵ م۵۵10 .(2004) 8 بعصتقطع10 مضه کل مقصه‌ هام21 5 .5 6اسه/3 3/280۰ .7 ص31 .نلاعصصه من سا ع 70 34 مزع ومبصت۴ 3 کلهد 1010 حز صمنانصعمعع 1 متام غه خصعصم10ع 106 156 .(2009) 1434-7۰ دعهد7 ,5 7ع 30 ,80 ۹۷۵۵۹۴ ,604 1001ع0ع #لنش مصعنای۸ 1001660615 .(2007) م6انماهک. .۸8 بشگا ‏ قامعصعا0 ,2/10 ما حعطان ۸ جستاع506 کته هز مدع امعنه لام 0ص عر که «متامهصتصف‌عنل 40 8عطع۳ع۲۲نل طلاهم صقع5 .(2008) 3 بش۸ ,ق1098 ۵ و10 .20 ,1313671070 تاه 2۲500۲ وصه حلخنم ععمطغ صذ صمنام‌ع عم صمنامصه عصنسل کعاضه‌انسزد ,38 ,15070675 [ 36061001671۵ 0۳۵ ۳ عقس۸ ]۵ مه سل بل ون صحصاع 5 باه هنز جمنامع 06۳ موی صز کانناعل لقام6ص م1610 .(2005) 83 ما5 :3 :776056 6۷ 7 704 مه 166 ونکت وصه علعلع صه ۳۵ ۵1 ۵16 1۳۵" ع۲۳ 1 376028 .(2008) 2 صاع م6 ۷۵۵ رلک صعصله2 مش 1006 ۷۵0 -4(:987 ۳0:131)00ظ مصعنانه صز +عللقصک وصه 1۵۳ ع7ه کن رم طوخانطعم هه تچطاه‌مسط 8۰ بووه36 فصه 6 سکع ,3/0 معصهنک ,لا نس	مشکل هیجانی از ویژگی های آشکار اغلب افراد اتیستیک محسوب می شوند. ناتوانی هیجان خوانی مجموع مشکلاتی در درک حالات و عواطف خود و دیگری و نیز نقص در کارکرد هیجانی است. تحقیق حاضر با هدف طراحی آموزش هیجان خوانی به منظور بهبود مهارت های تشخیص، تفسیر و کاربست حالات هیجانی کودکان اتیستیک با عملکرد بالا انجام شده است. تحقیق حاضر از نوع آزمایشی، با طرح پیش آزمون، پس آزمون، پیگیری همراه با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه دانش آموزان با اختلال اتیسم عملکرد بالا، مدارس ویژه اتیسم شهر تهران است. از بین کل جامعه هدف، تعداد ۱۶ پسر اتیستیک با عملکرد بالا، که دارای ملاک های ورود به آزمایش بودند، به صورت نمونه در دسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش(۸ نفر) و کنترل (۸ نفر) جایگزین شدند. برنامه آموزش ذهن خوانی در ۱۴جلسه آموزشی متوالی در مرکز توانبخشی دوم آوریل، برای گروه آزمایش اجرا شد. از آزمون هیجان خوانی رایانه ای برای بررسی توانایی هیجانی استفاده شد و داده های گردآوری شده با استفاده از تحلیل واریانس و و اندازه گیری مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که برنامه آموزش ذهن خوانی بطور معنی داری (درسطح۱./. p <sub><</sub>) باعث بهبود و تقویت کارکردهای هیجانی در گروه آزمایش شد. باتوجه به اثربخشی برنامه ذهن خوانی بر کارکردهای هیجانی افراد اتیستیک، به عنوان یک روش مداخله ای برای استفاده در مراکز توانبخشی اتیسم پیشنهاد می شود.
16,690	523358	با توجه به آنکه جلوه‌های گوناگونی از این قاعده ,در مسّائل مربوط به شهر به چشم می‌خورد بررسی میزان تأثیرگذاری قاعده لاضرر ذر آمور عمرانی شهرهای اسلامی ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی ابتدا به بررسی میزان اعتبار و مفاد قاعده لا ضرر و نظرات پیرامون آن پرداخته است و سپس تأثیر این قاعده در پدیده‌های عمرانی شهر را موردبررسی قرار داده است و در نهایت می‌توان چنین نتیجه گزفت که ظبق قاعذه الاظزر تماهی عوامل که ایعاد مختلف عمرانی در شهرها را به مخاطره می‌اندازد. از نظر فقه اسلامی ممنوع بوده و این قاعده بر قاعده تسلیط تقدم دارد. بنابراین» شهروندان موظف‌اند در امور عمرانی مانند ساختن ساختمان‌های چندطیقه یا دیوارهای مشترک يا ساختن سازه- های بیرون ساختمان یا حضور در معابر عمومی یا اشراف پنجره بر خانه همسایه رعایت حقوق سایرین را کرده و در صورتی‌که این امور منجر به ۲و وعلبه 16 طهام‌عن۵ز عطا ۶و عده عز علنم کععلصقط عط1 انوم ۶ که ناه بعلنه عنطی ۵۶ کصمزعزم۳م عطا 20001 0۳ 5ععد سمل 0۳06۳5216 ۵ 0ع۵عد عطا ۵۶ کععقصحل ۶و 4 60 06051085 ععلم ۵ 0ععط عطا ۵۶ ۵۳060 لهر۵ت 01 1۳6 :. ۵6 ,۹۵۳۵۳۵ کععمصحل عطا وصعل < کععمصعل ۵ ۳۵1200 ما۳۵ حمسقدده وصه کنندگکه آهنمو5 ۵۳ علنط کنطا ۵۶ وان ۵۰1۳6 ۲۵1۵۳8 کعااهص صز علبه عنطا کم کدوناهاکه؟ ص۳2 -۵ ۵ ۵1 01006055 عط 5۳00 ۵ ومع کصعع5 1۲ ۶ وان عنصدادآ ۶و ادعصم 0010 عطا جز علم صسقط 601 ع6 3 ] کعصنصمده ۵عطا 0صه مک اا0طق کصمتصنصه قصه علت۳ له بانط 321655 6 ما ومع کقطا معوساعصی 6 صق ۶ کد مدع 00 ۷۵05 عط) +ععصق اه کقطا عماج عطا عنصهادآ ۰ صز 10۳0060 عز 1 بععنن هرز عم 00۵10 6 که طلعناه ۵16۲5 نزن هرز وعطاه ۶و کاطاون عطا ۳۵۶0606 ۳ عولط عط عنعاه کعه 5 که صمخصعدی عطا 0۳ 5 13696 گز وه ,عقطا0ط و ناونع عطغ وصفامماه 0 8 1۵۳۳0000 کز 6 و نصصصی عط ما صصقط ما 16۹0 ۳۲ عزیزالهی: تأثیر قاعده نفی ضرر بر امور عمرانی شهر از دیدگاه فقه اسلامی از آنجا که شهرسازی به‌عنوان جلوهه ظاهری هر تمدن محسوب صورت می‌گیرد آثار باستانی آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد و پیشنک این آثار که از شهرهای بانستائی, به جا مانده: است: تمدن انسانی موثر است» در میراث شهرسازی نیز نقش بسزایی دارد. همچنین می‌توان میراث شهرسازی را مور در رسیدن به میراث فرهنگی دانست؛ زیرا در طول تاریخ این دو مقوله از هم جدا نبوده» بلکه پیوسته در تکامل یکدیگر نقش داشته‌اند. تا این گفتار را می‌توان به‌عنوان یک قاعده کلی دانست که عهده‌دار تفسیر بسیاری از جوانب مرتبط با تمدن اسلامی و میراث اسلامی است. به همین جهت روشن شدن این آثار برای وقتی در زمینه توسعه شهری شهرهای کهن مانند مدینه و بغداد و مراکش و ... به تحقیق و بررسی می‌پردازیم» به‌خوبی درمی‌پاييم که یک نظام حقوقی در آنها وجود داشته که با تحولات شهری همگام بوده است و می‌توان با بررسی جوامع شهری اسلامی در طول تاریخ به این مهم دست یافت که فقه القضا فی البنیان نوشته عبداشه بن عبد الحکم» کتاب القضا بالمرفق فی المبانی و تفی الضرر نوشته عیسی بن. موسی تطیلی و کتاب الاعلان بحکام البنیان نوشته محمد بن ابراهیم مشهور به ابن رامی تونسی اشاره کرد. (یعمری, بی‌تا: ۱۳۴/۱) این مباحث آن‌چنان نزد فقها پررنگ بوده که منجر به تأسیس علم جداگانه‌ای با عنوان «علم عقود الابنیه» شده که در آن در اصلاح آنها مانند دژسازی و زیباسازی خانه‌ها و شرایط تقسیم رودخانه‌ها و روش کانال‌بندی و انتقال آن از دره‌ها به دره‌ها و شهرها و خانه‌ها به عنوان فایده این علم معرفی شده است. سطح خرد و کلان متأثر از احکام فقهی بوده چه این احکام از نصوص شرعی استنباط شده باشد و چه از اجتهاد و تحولات البته نمی‌توان در این رابطه تمامی احکام فقهی را به یک میزان موّر دانست» بلکه برخی از آنها تأثیرات بیشتری بر نظام قواعد فقهی مهم محسوب می‌شود. تا جایی که می‌توان گفت است و می‌توان در متون فقهی در موارد فراوانی جلوه‌هایی از قاعده را در امور مربوط به شهرهای اسلامی مشاهده کرد اما این موارد در لابه‌لای فصول فقهی پراکنده بوده و جمع‌آوری آنها و تطبیقشان بر قاعده نفی ضرر به‌منظور تعیین میزان تأثیرگذاری این قاعده بر امور شهری از دیدگاه فقه اسلامی در جهت. جمع‌آوری و تحلیل این موارد صورت نگرفته است. بنابراین»؛ ضروری است که در کنار تحلیل مفهوم و مبانی قاعده لاضرر بررسی شود که میزان تأثیر آن در امور شهری چقدر است؟ تا در ضمن پاسخ به این سوّال» برخی مسائل مربوط به برنامه‌ریزی و طراحی و اجرا امور شهرسازی که منجر به آسیب قاعده لاضرر و مبانی استنادی و مفهومی آن پرداخته و سپس و مدیریت معابر و آبراه‌ها را که از دیرباز در کتب فقهی به‌صورت پراکنده موجود بوده» مورد بررسی قرار داده و سپس به تأثیر این قاعده بر اصول حاکم بر شهرسازی فعلی می‌پردازد. و اقمیه: ای قاقدم تا جایی است که«بمباری. از فقها رال ۱) عنوان این قاعده بخشی از روایات منسوب به پیامبر (ص) است که معروف به احادیث لاضرر» بوده که از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده است. البته این قاعده در نشریه علمی دانش حقوق مدنی سال دهم» شماره ۲ پیاپی ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۲۳۳ ۶ ۱ از جمله در اصل ۱۴۰ و ۲۴۳ قانون اساسی ایران با تتبع در کتب لغت می‌توان گفت ضرر در مقابل نفع بوده (ابن اثیر جزری» بی‌تا: ۳ /۸۱) و در اصطلاح به معنای وارد شدن ۱)) در مورد ضرار نیز سه نظریه وجود دارد: برخی ضرار را ۷ ۱۹۴/۲) از نظر برخی دیگر به معنای تداوم و استمرار سوم ضرار به معنای ضرر واردکردن متقابل دو شخص به لازم به ذکر است که شش نظریه در مورد مفاد جمله «لا آضترر صرفا بر حکم تکلیفی حرمت هرگونه ضرر به خویش و.دیگری این غبارت صرفا فرصدد بیان یک مسئله نی ژوده ان نمی‌توان آن را به‌عنوان قاعده‌ای عام در ابواب مختلف فقه به وجود ندارد. (فاضل تونی» ۱۴۱۲: ۱۹۴) پس هر کس موجب وارد شدن ضرر و زیانی به دیگری باشد» باید تاوان آن را پرداخته و ضرر واردشده را جبران کند. (مکارم شیرازی» ۱۳۷۰: ندارد. پس هر حکمی اعم از تکلیفی يا وضعی که مستلزم ضرر برای خود مکلف يا دیگزی: باشت»: از ناحیه: شارغ تشریع نشنده است. (انصاری» ۱۴۱۹: ۴۶۰/۲) برای مثال اگر آب برای کسی ضرر دارد» وجوب وضو به‌مقتضای این قاعده از او برداشته ۱ هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله ضرر رساندن به غیر یا نفی شده است. (خراسانی» ۱۴۱۰: ۲۸۲) برای نمونه وقتی گفته ۱ یعنی نماز بدون فاتحه الکتاب اصلا نماز نیست و اساسا موضوع نماز بودن منتفی است. پس احکام مربوط به آن موضوع شرعی با عناوین اولیه خود موجب ضرر شود حکم موضوع وضو دارای حکم اولیه وجوب است اما اگر ضرری داماده ۱۴۰۶: ۱۴۳/۱) باید توجه داشت با آنکه این نظریه با نظریه سوم شباهت فراوان دارد؛ زیرا در هر دو حکم مرتفع می‌گردد. ولی تفاوت آن به خاطر این است که در این نظریه حکم به خاطر رفع موضوع مرتفع می‌شود به خلاف نظریه سوم موضوعی. ضرری نباشد. ولی حکم ضرری داشته باشد که در این حالت بنا بر احتمال چهارم (نظر آخوند خراسانی) مشمول اشکالاتی که بر نظریه شیخ الشریعه اصفهانی وارد می‌کنند و ضرر را به معنای اسم مصدری خود» یعنی منقصه (کاستی) حاوی سه مطلب معرفی کرده‌اند: اولا تحریم اضرار ثانیا اتخاذ تمهیدات اجرایی که در خارج جلوی ضرر را بگیرد و ثالثا تشریع اک را ای که سوضبوع: اضرا زا از بسن می‌ترد و) نظریه امام خمینی: از آنجا که یکی از شئون پیامبر اکرم (ص) مقام سلطنت و ریاست امت است. خداوند تبارک و تعالی پیامبر اکرم (ص) را سلطان امتاقرار ذاذه است که این مقام با مقام رسالت فرق دارد و نیز شأن دیگر پیامبر مقام قضاوت است. در برخی از تعبیرات نبی مکرم اسلام (ص) و وارد شده است این کلمات ظاهر در شأن قضاوت و امر و حکم به اعتبار سلطان بودن است. (خمینی» ۱۴۲۰: ۵۱/۱) با آنکه «حکم» و «امر» صادر شود بلکه ممکن است با الفاظ دیگر مثل «قال» باشد که البته در این موارد به قرینه نیاز است. (همان: ۵۲) در مورد ماجرای سمره هم نبی مکرم در نتیجه ۳۴ عزیزالهی: تأثیر قاعده نفی ضرر بر امور عمرانی شهر از دیدگاه فقه اسلامی فقها برای این قاعده به شواهدی از قرآن کریم مانند آیات ۱ ۲۳۳ و ۲۸۲ سوره بقره آیه ۶ سوره طلاق» آیه ۱۲ سوره نسا و یه ۱۰۷ سوره توبه استناد کرده‌اند. (مکارم شیرازی» قاعده را روایات متعددی از معصومین (ع) است که در برخی از آنها عبارت «لاضرر و لا ضرار» وجود دارد که مجموعا نه روایت است (سبحانی» ۱۳۹۴: ۱۰۹-۱۰۵) و در برخی دیگر تنها کلمه «ضرار» آمده (همان: ۱۱۳) و در برخی دیگر نهی از ضربه و آسیب به خود و دیگران مطرح شده است (همان: ۱۱۴) که برخی از فقها با توجه به فراوانی روایات در این قاعده دانست؛ البته مراد از تواتر در این موارد تواتر اجمالی است (خراسانی ۱۴۳۷: ۱۹۴/۲) و در کنار ادله نقلی مذکور اجماع و دلیل عقل و سیره عقلا را می‌توان به‌عنوان دلیل مستقل یا چگونگی رابطه بین این قاعده و ادله سایر احکام شرعی تأثیر گذاشته است. بنابراین» شیخ انصاری این قاعده را حاکم بر ادلد سایر احکام می‌داند؛ زیرا قاعده مذکور مفسر و ناظر بر ادله قاعده را به‌واسطه جمع عرفی مقدم بر ادله دیگر معرفی کرده است؛ یعنی عرف دلیل لاضرر و دلیل دیگر را با هم جمع کرده و قاغده لاضرر را بر دلیل ذیگر مقم:می‌کند (خراسای 4۲۳۷۷ ۲۳ ولی اگر این قاعده را به معنای نهی از رساندن ضرر به خود و دیگری و لزوم تدارک و جبران ضرر واردشده بدانیم» خودش به‌عنوان حکم شرعی مستقل در کنار دیگر احکام است یکی از موارد بدیهی در تقنین مسائل شهری از دیدگاه فقهای در زمینه سازندگی و امور مربوط به آن بر اساس قواعد معماری سالم در شهر مبتنی شود تا از مشکلات اجتماعی و بهداشتی پیشگیری شود» از این‌رو می‌توان برخی از احکام فقهی که ناظر به جنبه عمرانی شهرها هست را در آثار فقهی یافت. از برخی نصوص چنین برداشت می‌شود که دین مقدس اسلام دارد. مثلا در کتاب وسائل الشیعه بابی با عنوان «باب کراهّه رف بنا الب اکن من سبمه ذرع او تمنیه» دارند (حر عاملی, ۸ ۳۱۰/۵) که در این باب چندین روایت گردآوری‌شده که از مجموع آنها می‌توان چنین برداشت کرد که نباید سقف خانه بیشتر از هفت يا هشت ذراع باشد. با آنکه برخی از این روایت که دین مقدس اسلام توصیه به افقی بودن شهرها داشته و عمودی بودن شهرها را موجب اثرات مخرب معنوی و روحی برای ساکنان آن می‌داند. بنابراین» برای جلوگیری از اين نوع ضررها چنین روایاتی صادر شده است. لذا در برخی از روایات کسانی که بالاتر از این میزان خانه می‌سازند را فاسق معرفی کرده است البته همان‌گونه که در سطور بعد بیان می‌شود. اطلاق این روایات قابل خدشه بوده و این روایات به برخی از ممکن است منجر به تخریب آثار فرهنگی شهر شود که در این این همه با توجه به ضروریات جامعه و اشکالی که بر ادله مذکور در این بحث وجود دار نمی‌توان پی به مبغوضیت برد؛ زیر روایات مذکور ربطی به تعدد طبقات ندارند بلکه ظاهرا در مورد ارتفاع سقف در یک طبقه حکم داده‌اند. بنابراین» بیش از این ارتفاع .را نشانه تفرعن و فسق می‌دانند. پس نمی‌توان از این روابط پی به توصیه اسلام به شهر افقی برد و همان‌گونه که دیده می‌شود این روایات زمانی صادر شده‌اند که ائمه خانه‌های این شهر یک طبقه است و کمتر از ائمه بعدی که در بغداد یا سامرا یا ایران سکونت داشته‌اند» چنین روایاتی دیده در ضمن باب بعدی این کتاب عنوان «باب اسخبّاب کنابه یه الکرسی ذورا غلی رأس تمانیه آرع من الجذار [ذ راد اراعه عنها و لو کان منجدا» قرار دارد: (همان: ۷۲ بعنی مستحب است که بر دیوارهای بیش از ۸ ذراع آیه‌الکرسی نوشته شود که این مطلب تأثیر مثبت در امور معنوی اهل خانه نشریه علمی دانش حقوق مدنی سال دهم» شماره ۲ پیاپی ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۳۵ دارد و فهمیده می‌شود که اصل این کار جایز است. ممکن است چنین تصور شود که برخی از یات قرآن هم اشعار به توصیه شارع به افقی بودن شهرها دارد؛ ازجمله آیات پایانی سوره مبارکه آل‌عمران که در توصیف عباداله آنها را متفکر در نشانه‌های قدر الهی در آسمان می‌داننده در حالی کد اگر شهر عمودی باشد» فرصت اين عمل از دست می‌رود. البته با توجه به عدم ملازمه میان اين کار مستحب و نگاه مستقیم به آسمان این مطلب در حد همان اشعار باقی‌مانده و نمی‌توان آن را دلیل قوی برای توصیه به عمودی بودن شهرها دانست. البته برخی این محدودیت را در زمانی می‌دانند که خانه در مجاورت مسجد بنا شود؛ زیرا این کار هم ضرر فیزیکی به مسجد محسوب می‌شود و هم هتک حرمت شعائر دینی است و تأثیر این دو بر یکدیگر و اصل هویت دینی شهر غیرقابل‌انکار است. بنابراین» در متون فقهی یکی از جلوه‌های احترام به ساختمانی که بالاتر از مسجد را ممنوع می‌دانستند؛ با :این استدلال که آن جایگاه و ویژگی دینی و معنوی مسجد محفوظ بماند. بنابراین وقتی‌که از مالک بن انس در مورد مردی سوّال شد که خانه‌ای بالاتر از مسجد ساخته است او در پاسخ گفت: این کار موجب شگفتی است که چگونه در این خانه به خوردن بنابراین» برخی بلندی مسجد را حریم مسجد قلمداد می‌کنند که نباید شکسته شود. (قرافی» ۱۹۹۴: ۶/ ۱۸۸) از این‌رو» قزافی کوتاه‌تر از خانه‌های دیگر بنا کرد؛ زیرا بالاتر از خود مسجد سکنی می‌گزید با زنی مجامعت نمی‌کرد (همان)» ولی در مقابل فقها اجازه داده‌اند که مسجد در طبقات بالا باشد و طبقات مضرات غیرقابل‌انکار روحی و فرهنگی است و از سوی دیگر که جامعه به سمت پدیده سوق داده شود باید همواره این ضرورت و مضرات مورد سنجش قرار گیرد و چون روایات تعیین کننده مبغوضیت يا محبوبیت این پدیده باشند» بلکه باید در این زمینه به مفهوم عرفی ضرر توجه داشت؛ زیرا عرف می‌تواند ضمن تأکید بر ارزش‌های اجتماعی از سه لحاظ بر الف) تحقق مفهوم ضرر: برخی حقوقدانان ضرر را به لطمه بر نفع مشروع تعریف کرده‌اند که مراد از نفع مشروع منافعی است که قانون و عرف و اخلاق عمومی آن را حق محسوب دریافت پيامک‌های تبلیغاتی را از جهتی که ممکن است موجب (کاتوزیان» ۱۳۸۶: ۳۰۱) و این امر در روند دادرسی ضررها بوده که از مهم‌ترین این شرایط وضعیت مکان و زمان پدیده‌ها است که ممکن است در برخی از مکان‌ها و یا زمان‌ها به‌عنوان یک امر ضرری تلقی شوند و در برخی دیگر جزو امور مرسوم و معمولی باشد. (نوری و بزرگمهر» ۱۳۹۵: ۷) پس می‌توان از عرف به‌عنوان یک معیار دقیق در تشخیص ضرر در هر زمان و مکان یاد کرد که در گذر زمان موجب تحول ساختاری در نمونه به خسارات ناشی از تورم جامعه» از دست دادن فرصت‌ها در نتیجه می‌توان گفت در هر زمان یا مکانی که مصداق ضرر محسوب می‌شود» قطعا مبغوض است و هر جا پدیده محبوب است. البته در برخی از موارد که موجب نقض از آنجا که دفع ضرر احتمالی لازم بوده فقها هرگوند و دیوارها برنمی‌تأبند» بنابراین وقتی بین دو خانه دیواری وجود دارد که در حال تخریب است و یکی از همسایه‌ها از همسایه ۳۶ عزیزالهی: تأثیر قاعده نفی ضرر بر امور عمرانی شهر از دیدگاه فقه اسلامی دیگر پیش سلطان شکایت می‌برد و ترس از اذیت و ضرر او وجود دارد. طبق احکام شرعی بر سلطان واجب است که دستور به انهدام آن دیوار را صادر نماید (ابن رشد» بی‌تا: ۳۹۲/۹) و کسی ضامن تخریب دیوار نمی‌باشد» ولی اگر خطر سقوط دیوار است (علامه حلی» ۱۴۲۰: ۱۳۸/۲) که طبق متون فقهی مستند از نظر فقها نقص در ساختمان جایز نبوده است. بنابراین» در مورد برخی ساختمان‌های بلند که در قسمت‌های فوقانی آن دیگری می‌شود و وقتی همسایه بخواهد در زمین خودش خانه بسازد و به این قسمت کج دیوار برسد برای ساختن دیوار خود چاره‌ای جز از بین بردن این کجی ندارده چنین تخریبی را جایز این حکم دو مطلب را فهمید: اولا تجاوز به حقوق دیگری جایز دیوارهای کج اغلب مستعد سقوط هستند و بنابراین برای حفظ شرایط ایمنی» باید آنها را صاف کرد. به همین دلیل لازم نیست شود. (ابن رشده بی‌تا: ۲۲۳/۹) البته اگر در مورد باقی ماندن چنین دیواری بین آنها صلح محقق گردید. برخی از فقها این صلح را نافذ نمی‌دانند؛ زیرا از آنجا که بیع هوای خانه جایز نیست» صلح بر آن هم نافذ نیست» ولی بهتر است بگوییم از آنجاکه صلح جزو عقود مستقله است و می‌تواند بر منافع هم تعلق گیرد» پس این صلح نافذ است. (نجفی, ۱۴۰۴: ۲۶/ ۲۷۹) مشرف به معابر عمومی بود که این بخش از خانه جزو قیمت آن می‌شود (خمینی» ۱۳۸۷: ۱۳۰ اما این امر باید بر اساس معیارها خاصی که فقها آنها را معین می‌کردند. صورت گیرد. یکی از معیارهای مهم در ساختن طاقچه در معابر عمومی راه‌هاست را تا زمانی جایز می‌داند که مضر به حال شهروندان نباشد. (قیروانی» ۱۹۹۹ ق: ۱۷) طبق نظر شیخ طوسی تخریب چنین قفسه‌هایی درصورتی که کوتاه باشد و مضر به مردم باشد, لازم است ولی اگر بالا باشد و کاری به کسی نداشته باشد., معیار در این حکم جلوگیری از ضرر بوده نه بلندی یا کوتاهی این بالکن‌ها ولی از آنجاکه معمولا بالکن‌های بلند چون مضر به افراد جامعه نیستند و نباید تخریب شوند ولی بالکن‌هایی که مضر است چه کوتاه و چه بلند لازم است» تخریب گردد. (قیروانی» ۱۹۹۹: ۱۷) در هر صورت اگر این قفسه‌ها و بالکن‌ها موجب اضرار به مردم شود تخریب آنها لازم بوده و اگر مالک تن به تخریب نداد حاکم می‌تواند او را ملزم کند. (علامه حلی, البته در رابطه با سازه‌های زائدی که در خانه‌ها می‌سازنده روایتی در کتب حدیثی شیعه وجود دارد. با این مضمون که وقتی امام زمان ارواحنا له الفدا ظهور می‌کند و تمامی این سازه‌ها که درراه‌ها هستند را تخریب کرده و تمامی پنجره‌هایی که به راه‌ها باز می‌شوند را می‌بندد (حر عاملی» ۱۴۰۸: ۵ اما شارحان روایات این روایت را حمل بر آن مواردی نموده‌اند که منجر به ضرر به آحاد جامعه می‌شود (مجلسی اول» ۴ ۶و بسیاری از فقها تصریح دارند که نصب چنین سازه‌هایی اگر منجر به ضرر نشود جایز است. (محقق حلی, در هر صورت از آنجاکه طبق نظر پزشکان» نور و آفتاب لازمه مسکن سالم است و فقها در گذشته به این امر توجه ویژه داشتند., ایجاد طاقچه و پنجره در منازل را برای ورود نور و ۷ ۲۹۷/۲) بنابراین» اگر باز کردن پنجره مضر به حال همسایه باشد» ایراد دارد و لازم است رضایت وی جلب شود صاحب‌خانه را در بردارد و ضرری به همسایه نمی‌زند» ولو وی راضی نباشد مجاز است. (تطیلی» ۱۹۹۹: ۱۷۳) به همین خاطر قرافی درصورتی ساختن پنجره را ممنوع می‌داند که موجب ظلم به همسایه و گرفتن هوای خانه مجاور باشد. (قرافی» ۱۹۹۴: علیه‌السلام اگر در تقسیم اراضی به این امر مهم توجه لازم نشریه علمی دانش حقوق مدنی سال دهم» شماره ۲ پیاپی ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۳۷ ۲۳ ظاهرا از نظر فقهی میزان وسعت راه با کیفیت استفاده از آن مرتبط بوده و قاعده‌ای وضع کرده‌اند با این مفاد که ظرفیت کوچه‌ها و راه‌ها باید برای مردم طوری باشد که اگر بزرگ‌ترین وسایل از آن راه عبور کنده مانع از بهره‌مندی شهروندان از آن راه نشود و از آنجاکه میزان بهره‌مندی افراد از قدیم را از نظر عرض به وجود آورده است (ابن رامی» ۲۰۰۱: ۲۳ ولی از آنجاکه تحلیل بر اساس قاعده نفی ضرر مبتنی بر عرف است باید مقتضیات هر زمان را موردنظر قرار داد ولی در کتب فقهی بر اساس همین قاعده سه نوع راه در شهرهای الف) راه اقدم: عرض آن هفت ذراع بوده و اگر کمتر از این بود از املاک مردم می‌گرفتند تا هفت ذراع تکمیل شود. (همان: ۵۷۲/۲) ظاهرا مبنای این سنجش, روایتی است از نبی مکرم اسلام که فرمودند: وقتی مردم در مورد راه و مسیر عبور و مرور اختلاف ورزیدند» میزان آن هفت ذراع است. (البخاری, ب) راه پیلده و مال‌رو که عرض آن بیست ذراع است. (ابن ج) راه فرعی: که عرض آن چهار ذراع است. (همان) در مورد ممنوعیت تعرض به راه‌ها از طریق اهل سنت روایتی از نبی مکرم اسلام (ص) نقل شده که فرمودند: اگر کسی یک وجب از راه مسلمین را برای توسعه ملک خود (طبراتی, ۱۴۰۵+ ۳۹۷/۷) البته شبیه ایی رواییت فز منایع انامیه وجود دارد؛ با این تفاوت که اسمی از طریق و راه وجود ندارده بلکه به‌صورت مطلق آمده است که ایشان فرمودند: هر کس یک وجب از زمینی را به غیر حق تصاحب کند., خداوند بر منابع روایی شیعه روایتی نقل شده که سد معبر و تعرض به ۳ ۲۶/۱) در هر صورت این روایات تعارضی با هم نداشته همگان در استفاده از آنها مساوی هستند». راه‌ها و جاده نیز جزو اماکن عمومی به محسوب می‌شوند و استفاده از آنها برای اگر استفاده به‌گونه‌ای باشد که موجب ضرر رساندن يا مزاحمت برای استفاده دیگران باشد مانند نشستن در راه عبور و مرور (سد معبر) جایز نیست. (نجفی» ۰۱۴۰۴ ۷۷/۳۷) تا جایی که برخی از فقها آن را جزو منکرات قلمداد کرده و گفته‌اند برای به مراجع صالحه مراجعه نموده و خواستار رفع این ضرر شوند. کما اینکه از مالک بن انس چنین نقل شده است که تقسیم صحن و دستشویی جلوی خانه‌ها را که در کنار راه‌ها است. ممنوع کرده بود؛ زیرا این قسمت منفعت عمومی دارد که ممکن است در این راه در اثر ازدیاد جمعیت کسی بخواهد به قسمت‌ها وارد شود پس اهالی این خانه اجازه ایجاد محدودیت در این قسمت‌ها و تغییر حالت آنها را ندارند. (ابن جزی» بی‌تا: ۱ به همین خاطر از دید فقهای اهل سنت تأسیس حکم حرمت سد معبر منحصر در کسب‌وکار نبوده» بلکه فقها تأکید.دارند که اگر کسی خانه‌اش را خراب کند حق ندارد با ساختمان که جایی را اجاره نماید و خاک و نخاله‌ها را در آن بنابراین» در مورد کسی که چسبیده به دیوار خانه‌اش در راه اتفاقی بیفتد تا وی را از این کار منع کنیم» بلکه نفس این کار قابل منع است (حطظاب» ۱۳۹۸: ۵/ ۱۵۵ مغربی» ۱۳۸۵: ۴۸۷/۲) و اگر در اثراین سد معبر خسارتی بر کسی وارد شود سدکننده همان‌گونه که گفته شد در حکم این سد معبر فرقی میان انگیزه آن وجود ندارد؛ یعنی خواه اين کار به هدف کسب درآمد و دست‌فروشی باشد و خواه به اهداف دیگر باشد حرام است (صافی گلپایگانی» ۱۴۱۷: ۱۲۰/۲ اما باید توجه داشت که سد معبر حرام بوده» ولی از آنجاکه این کسب‌وکار مشروع است با فتوا داده‌اند که اگر اموال مذکور تلف شود» تلف‌کننده ضامن است. (منتظری» بی‌تا: ۱۴۰) شاید چنین به نظر برسد که این فتوا قابل نقد است؟ زیرا سد معبرکننده با این کار خود اموال خود را در معرض اتلاف قرار داده و نمی‌توان این تلف را ضمان‌آور دانست ولی این اشکال وارد نیست؛ زیرا اگر کسی ۳۸ عزیزالهی: تأثیر قاعده نفی ضرر بر امور عمرانی شهر از دیدگاه فقه اسلامی مال خود را رها کرد و دیگری این مال را دزدیده نمی‌توان گفت به‌صرف اینکه مالک آن مال را در معرض دزدی قرار داده ضمانی بر عهده دزد نیست مگر آنکه در اين موارد به قاعده اقنام نگ کنیم و بگوییم ظبق قاعده اقنام: کسنی که مال خودش را در معابر عمومی قرار می‌دهد» انگار از این مال دست در هر صورت با آتکه سد معبر حرام است» ولی دلیل نمی‌شود که این اموال را تصاحب کرده و آنها را در مصارف غیر مورد رضایت مالکش خرج کرد. بنابراین» وقتی از برخی فقهای معاصر در مورد تصرف در اموال دست‌فروشانی که به جرم سد معبر اموالشان توسط کارگزاران حکومت تصاحب شده و آنها را در راه زندانیان و معلولین مصرف می‌کنند» سوّال می‌شود در جواب چنین می‌گویند: «اگر صاحبان آنها را نمی‌شناسند با اجازه حاکم شرع از طرف آنها به فقیر صدقه بدهند و زندانیان و معلولین نیز اگر فقیر باشند» می‌توانند از آنها استفاده کنند». که دولت به دلیل سد معبر حق تصاحب اموال دست‌فروشان را ندارد بلکه اگر تصاحب شد و مالک مجهول بود. به‌عنوان با توجه به آنکه از نظر کارشناسی فاضلاب» حاوی آسیب‌های بهداشتی فراوان است و در معرض کثیفی و نجاست بوده» کرده‌اند؛ ازجمله اینکه جاری کردن آنها را در اراه‌ها ممنوع ۴ ۱۱۸/۴۴) و نیز باید تخلیه آنها به‌گونه‌ای صورت گیرد که موجب ضرر به همسایگان و دیوارهای آنها نشود. (ابن ظاهرا یکی از اموری که در گذشته و حال مورد اهمیت است. بنابراین» فقها در کتب خود همواره یکی از مصادیق بارز ضرر فاحش به شهروندان را همین مطلب عنوان کرده‌اند که ار شقصی ,در سلکت تتخصضی ,خود بواد قاقلایی نحقر کند که با این کار به سلامت و بهداشت آب چاه همسایه آسیب زند این کار قطعا جایز نبوده و شخص ضرر زننده موظف به مسدود کردن چاه شده و ضامن خسارات وارده در اثر این کار است و در صورتی‌که از این وظایف سرباز زنده حکومت اسلامی با موظف است او را ملزم به انجام وظایفش گرداند. (عاملی, شیخ طوسی و علامه حلی در برخی از آثارشان با این نظریه مخالفت کرده و جمیع تصرفات مالک در ملک خود را حلی» ۱۴۱۴: ۹۹۲/۱۶ ۱۴۲۰ ۱۳۱/۲) و برای نظریه خود به (طوسی» ۱۳۸۷: ۲۷۳/۳؛ علامه حلی؛ ۱۴۱۴: ۲/۱۶٩) و در نقد کسانی که این موارد را مصداق حدیث «لاضرر و لاضرار فی مواردی که برایش منفعت دارد منع کنیم اضرار ناروا به مالک محسوب می‌شود و نمی‌توان یکی از دو طرف را بر دیگری ترجیح داد و اگر هم بنا بر ترجیح باشد رعایت منفعت مالک با آنکه این نظریه مختص علامه حلی نبوده» بلکه جمعی از فقها نیز این نظریه را دارند تا جایی که این نظریه به‌عنوان ولی این نظریه مخدوش است؛ زیرا از سویی تلازمی بین ممانعت از کار نافع و ایراد ضرر وجود ندارد؛ یعنی ممکن است مالک را از تصرفی مفید در ملک خود باز داشت بدون آنکه به وی ضرر وارد شود و از سوی دیگر در تعارض بین دو قاعده سلطنت و نفی ضرر حالات متعددی وجود دارد ولی در فرض مذکور که تصرف مالک در ملک موجب ضرر بر دیگری می‌شود» ولی منع از تصرف موجب ضرر بر خود مالک نیست» فقها متفقا قاعده نفی ضرر را مقدم می‌دانند. (محقق باید توجه داشت که تضرر به چاه آب آشامیدنی از باب مصداق غالب آن زمان بوده و موضوعیتی ندارد. بنابراین» طبق قاعده لاضرر می‌توان این نظریه را تعمیم داد و تمامی ضررهای ناشی از چاه فاضلاب به همسایگان را بر عهده مالک دانست» اعم از آنکه به چاه آب همسایه ضرری وارد گردد و یا دیوارها و سقف بناها در اثر نفوذ آب خسارت بیند. باید توجه داشت که طبق برخی از گزارش‌هایی از زندگی نشریه علمی دانش حقوق مدنی سال دهم» شماره ۲ پیاپی ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۳۹ می‌کرد که چاه فاضلاب او به خاطر مشکلات فنی دیوار خانه اما غلیه‌السلام را سوراخ کرده و اتجاسات: یه خانه: ایشاق سرازیر شده بود» در حالی که خود آن شخص اطلاع نداشت و وقتی همسر او به خانه حضرت آمد و این صحنه را مشاهده کرد و به یهودی اطلاع داد یهودی برای عذرخواهی نزد امام آمد و امام فرمودند: «امرنی جدی صلی‌الله علیه و آله و سلم باکرام الجار» یعنی جدم ما را به احترام به همسایه امر نموده است و آن یهودی مسلمان گشت. (تستری» بی‌تا: ۱۱/ ۱۳۲) بلکه این قاعده در مقام امتنان بوده و تمامی آحاد جامعه اسلامی را در نظر دارد که شخص متضرر حق دارد در اثر ضرر واردشده شخص ضرر زننده را ملزم به جبران خسارات وارده گرداند»ه ولی ممکن است به خاطر کرامت نفس يا هدف البته اگر بین شرکا در یک چاه فاضلاب اختلافی بر.سر هزینه نظافت آن پیش آیده می‌توان گفت که هزینه به میزان سهم هر یک از شرکا تقسیم می‌شود (ابن جزی» بی‌تا: ۲۲۳/۱) و هزینه جارو کردن خاک‌ها و حفر چاه فاضلاب در خانه‌های باران که از ناودان خارج می‌شود» تمایز قائل هستند؛ با این توضیح که جاری کردن اولی در راهای عمومی را ممنوع می‌شمردند ولی جاری کردن دومی را ازانجاکه در اغلب موارد گزیری از آن نیست» جایز می‌دانند ولو آنکه موجب گرفتگی آب در معابر شود. (قیروانی» ۱۹۹۹: ۵۱۷/۱۳) البته تأکید بر داشتن البته یکی از اموری که در شهرسازی از زمان‌های گذشته مورد توجه بوده کندن چاه برای مقاصد مختلف ازجمله رهایی از فاضلاب بوده است. البته در برخی شرایط این پدیده موجب اضرار به شهروندان می‌شد. بنابراین» در این صورت حفر چنین چاهی بدون رعایت مسائل ایمنی که منجر به آسیب و بروز خسارت به آحاد جامعه می‌شود؛ حرام بوده و حفرکننده ضامن فقهای عامه بر پوشاندن چاه‌های فاضلاب که اصطلاحا به آنها کنف گفته می‌شود» تأکید دارند. بنابراین» وقتی‌ که از برخی فقها در مورد مردی که چاه فاضلاب را در نزدیک خانه‌اش حفر نموده و سر آن را پوشانده سوّال می‌شود در جواب می‌گویند: «اگر سر چاه را پوشانده و محکم و صاف کند به قسمی که ضرری در راه ایجاد نشود مانعی ندارد». (ابوالاصبغ» ۱۹۹۵: ۱/ قدیم بر اساس جزئیات بنا می‌شدند و چنین مقرر شده بود که هر ساختمانی محدوده و حریم خودش را داشته باشد» حریم فضایی اطراف بنا جاده یا شهر که بنا بر احتیاط آن را خالی می‌گذاشتند تا در صورت نیاز از آن استفاده کرده و آن بنا را در فقه حریم دو قسم دارد: حریم عین مال, قطع‌نظر از منفعت آن» مانند حریم خانه یا دیوار و یا خود قنات و چاه و حریم منفعت» مانند حریم قنات و چاه به لحاظ منفعت مطلوب آن؛ یعنی استفاده از آب آن برای شرب یا کشاورزی و مانند آن. منفعت در این است که در اوّلی هیچ‌گونه تصرفی برای دیگری چایزی‌نیشت: پأما در دومی تنها احداث مغل آنچه قبلا احذاث شده مانند حفر چاه یا قنات در محدوده حریم منفعت» جایز نیشت» لیکن احیای آن به کشاورزی یا بنای ساختمان جایز است. (همان: ۲۶۴) البته ملاک تعیین قلمرو حریم به عرف و متعارف هر منطقه- با توجه به موقعیت و شرایط مکانی و منطقه‌ای- رجوع می‌شود و ضابطه کلی آن عبارت است از مسخذوده‌ای آکذ: بهرهبزذاری کامل از عین مال ختوقف پر آن باشد. به عنوان مثال» حریم خانه» محدوده ریختن خاک و زباله و جزیان آآب باران و راه ورود و خروج از آن است و قلمرو حریم چاه پا قنات محدوده‌ای است که بهره‌برداری» اصلاح و لای- روبی قنات متوقف بر آن است. (خمینی؛ ۱۴۰۸: ۲۰۲/۲) علمای اهل سنت نیز قریب به همین مضمون حریم چاه را تعیین است از فضایی که در اطراف چاه وجود دارد و بر اساس بزرگی چاه پا سفتی زمین آن چاه» میزان این حریم متفاوت می‌شود. این ضوابط به صورتی طراحی می‌شود که با مصالح عمومی ممنوع اعلام شده مگر با اجازه دولت که این اجازه با لحاظ ۴۰ عزیزالهی: تأثیر قاعده نفی ضرر بر امور عمرانی شهر از دیدگاه فقه اسلامی تملک آن و توضیح در مورد احیای آن چنین گفته شده است: «اگر زمین موات نزدیک شهر باشد برای احیای آن نیاز به اجازه امام است» ولی اگر دور از شهر باشد این اجازه الزامی می‌توان یکی از جلوه پررنگ اين احترام را فقه در مسائل مربوط به مسجد دید؛ زیرا مساجد خانه خدا بوده پس لازم است شهروندان عنایت ویژه به آنها داشته باشند و در حفظ حرمت والایی داشته و می‌توان آثار این جایگاه را از آستانه مساجدی بنابراین» به برخی مساجد مسجد اعظم یا کبیر اطلاق می‌شد. به‌عنوان نمونه می‌توان به مسجد جامع یزد یا مسجد امام صفهان و ... اشاره کرد. این احترام تا جایی است که فقها تصرف در حریم مسجد را حتی با اذن متولی جایز نمی‌دهند. بهجت. ۱۴۲۸: ۸۶/۲) البته مقدار این حریم در برخی روایات به چهل ذراع مشخص قله است. (عر عاملی: ۱۴۰۸ 8اه یکی از جلوه‌های احترام به مسجد در شهرهای اسلامی آن ست که فقها ساختن ساختمانی که بالاتر از مسجد را ممنوع می‌دانستند؛ با این استدلال که آن جایگاه و ویژگی دینی و معنوی مسجد محفوظ بماند. بنابراین» وقتی که از مالک بن انس در مورد مردی سوّال شد که خانه‌ای بالاتر از مسجد ساخته اسگا: آودذر پاسخ کقله: آين کار موجي کش ایکا که چگونه در این خانه به خوردن و جماع مشغول می‌گردد. را حریم مسجد قلمداد می‌کنند که نباید شکسته شود. (قرافی» ۴ ۱۸۸/۶) از این‌رو قرافی گفته است: «می‌توان مسجد را بلند ساخت» ولی نمی‌توان کوتاه‌تر از خانه‌های دیگر بنا کرد؛ زیرا بالاتر از خود مسجد حریم مسجد است و وقتی عمرو بن نمی‌کرد (همان)» ولی در مقابل فقها اجازه داده‌اند که مسجد در طبقات بالا باشد و طبقات زیرین ملک خصوصی افراد جامعه باید برای هر ساخت‌وسازی حریم مناسبی در نظر گرفته شود و بیشتر لازم است در ابتدا واژه حریم تبیین گردد. حریم عبارت است از «آن فاصله‌ای است که به طورمعمول و متعارف منع ورود ضرر کند». (عبدالرحمن» بی‌تا: ۵۶۶/۱) با توجه به این تعریف اگر ادله خاص باب حریم وجود نداشته باشد بر اساس قاعده لاضرر می‌توان حرمت تعدی به حریم را استنباط کرد. البته در فقه اسلامی مصادیق متعددی از حریم مانند حریم مساجد (وسائل الشیعه: ۵/ ۲۰۲) و حریم آحاد موّمنین (حر عاملی, ۱۴۱۶: ۴۲۷/۲۵) مطرح شده است اما در مورد حفظ حرمت حریم منازل مسکونی روایاتی وجود دارد که تحلیل آنها به روشن شدن تأثیر قاعده لاضرر در حریم منازل کمک می‌کند. به‌عنوان نمونه مردی به نزد پیامبر اسلام (ص) از احاطه منازل اطرافش شکایت کرد و ایشان فرمودند که با مندای ,یلد آز خدا واه که رای نو توضمد یناد کند. خر زیرا در غیر این صورت شکایت انصاری از این پدیده و نیز پذیرفتن شکایت او توسط نبی مکرم اسلام (ص) بی‌معنا است. البته در برخی از روایات میزان حریم تعیین شده است (حر ممکن است به خاطر تعارض در میزان تعیین‌شده در روایات نتوانیم از ادله مذکور میزان معینی برای حریم منازل به دست آوریم» ولی ظاهرا قاعده کلی حریم مبتنی بر نفع ضرر بوده و می‌توان گفت تعیین حریم به‌اندازه‌ای است که عرفا مانع از ضرر باشد. بنابراین» می‌توان گفت حریم خانه نسبی بوده و به‌تناسب موقعیت شهری و مساحت و معیارهای دیگر بر اساس ثانی» ۱۴۱۳: ۴۱۴/۱۲) که حریم آنها عبارت است از آن قسمتی که خاک‌های خانه در آن ریخته می‌شود و يا آب‌های ناودان خانه به آنجا جاری می‌شود و یا محل ورود و خروج خانه است. عاملی برخی از علمای شافعی منکر حریم خانه هستند. (عاملی, هدف از اهمیت به حریم منازل آن است که اسرار مردم حرمت‌ها حفظ شود و در مقابل نقض این احترام‌ها به‌شدت نشریه علمی دانش حقوق مدنی سال دهم» شماره ۲ پیاپی ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ (هر شکستن حریم همسایه شود ممنوع بوده تا جایی که گزارش شده که عمر آیین‌نامه کرده بود که باید بر تختی ایستاد و از پنجره بیرون را نگریست» اگر درون خانه همسایه معلوم شود این ضرر است که باید منتفی شود و در غیر این صورت بودن شاید به همین خاطر است که بسیاری از پنجره‌ها در خانه‌های یکی از کارهای ضروری که باید در رابطه با معماری و جاری شهرسازی با قاعده لاضرر است. بنابراین» بررسی نمونه و مصادیقی از تعارض قاعده لاضرر را در سیمای شهری ضروری به نظر می‌رسد تا بتوانیم اثرات عدم رعایت قاعده لاضرر را مخصوصا در رابطه با همجواری ارزیابی کنیم؛ زیرا طبق این قاعده» در نظام اسلامی نباید چیزی وضع شود که به زیان مردم باشد. به‌عبارت‌دیگر در نظام اسلامی باید راه زیان رساندن به این بررسی‌ها از قدم‌های اولیه برای به دست آوردن الگوی طریق است که به یک وضعیت مطلوب و منطبق با مقررات و هرگز به ما اجازه نمی‌دهد که به‌صرف مالکیت (قاعده تسلیط) هر تصرفی انجام دهیم. بنابراین» می‌توان قاعده لاضرر را یکی الیته در تعارض بین قاعده لاضرر و تسلیط ملظ کی قابل‌تصور است که در برخی از آنها قاعده لاضرر و در برخی دیگر قاعده تسلیط مقدم می‌شود؛ با این توضیح که در برخی موارد تصرف مالک در ملک خود موجب ممانعت از بهره‌مندی دیگران می‌شود که در این صورت بالاتفاق قاعده تسلیط مقدم بوده و نمی‌توان به استناد عدم انتفاع دیگران جلوی تصرف مالکانه مالک را گرفت. به‌عنوان نمونه طبق تبصره ۱ ماده ۵۵ قانون شهرداری نمی‌توان به استناد سلب برخی از آزادی‌ها در منزل همسایگان, مالک را از بلندمرتبه‌سازی در ملک خود منع ولی اگر تصرف افراد در ملک خصوصی خود موجب ضرر به دیگران شود خود سه حالت پیدا می‌کند: گاهی عدم تصرف مالک موجب ضرر خود می‌شود که در این صورت قاعده تسلیط مقدم است و گاهی عدم تصرف موجب عدم انتفاع خود مالک است که در مورد تقدم قاعده لاضرر و یا قاعده تسلیط اختلاف‌نظر وجود دارد و گاهی عدم تصرف تأثیری برای مالک ندارد که قطعا قاعده لاضرر مقدم می‌شود. (محقق داماد ۱۴۰۶: از اين‌رو وقتی قرآن کریم می‌فرماید: «والله جعل لکم من بیوتکم سکنا» (سوره نمل - آیه ۸۰) یعنی خداوند خانه‌هایتان را جای آرامش قرارداد و هدف از ایجاد مسکن برای بیتوته افراده سکون و آرامش است). هیچ مقررات و ضوابط دیگری حق ندارد که این آرامش را به هم بزند» چه این مقررات برای از این تعارض را به‌وضوح دید؛ ازجمله ضوابط و مقرراتی که باعث آلودگی صدا و آلودگی هوا شده و يا تعریض کوچه‌های امن و آرام به استناد طرح‌های تفصیلی و تبدیل آنها به خیابان‌های عریض و قابل تردد وسایل سنگین که واقعا رامش را از مردم گرفته است. از اين‌رو قوه مقننه در سال‌های اخیر درصدد تنظیم او تصویب قوانینی برای جلوگیری از آلودگی هوا البته با این وجود امروزه خلل‌هایی در قوانین شهرسازی و معماری وجود دارد که مانع از تحقق آرامشی مدنظر قرآن است (آیه ۳۱- سوره روم)» می‌شود؛ زیرا همان گونه که در ماجرای مرد انصاری با سمره بن جندب» حریم مرد انصاری مورد تعرض واقع شده بود. به همین خاطر شارع دستور به رفع ضرر را صادر آن‌هم بافاصله بسیار نزدیک و تعرض به حریم خانواده‌ها در یک نظام اسلامی قابل‌قبول نیست و کسی نمی‌تواند به استناد مالکیت خود سبب اضرار به غیر را فراهم کند. پس لازم است به تأسی از نبی مکرم اسلام (ص) در تعارض بین ضوابط و مقررات کنونی معماری و شهرسازی با قاعده لاضرر این قاعده باید توجه داشت که در قضیه مرد انصاری و سمره بن جندب تعارض با قاعده لاضرر چندان آشکار نبود بلکه با شکایت مرد انصاری به حضور رسول اکرم (ص) این موضوع آشکار شد و در نتیجه رسول اکرم (ص) دستور لازم را صادر مربوط با قاعده لاضرر چنان در سیمای شهری مشهود است ۴۳۲ عزیزالهی: تأثیر قاعده نفی ضرر بر امور عمرانی شهر از دیدگاه فقه اسلامی اسلامی لازم است که سه مرحله برنامه‌ریزی و طراحی و اجرا از آنجاکه این مرحله بر عهده قانون‌گذار بوده و آحاد مردم ازجمله معمار و شهرساز مستقیما با آن ارتباط ندارند؛ طبعأ اجرای قاعده لاضرر در این مرحله مستقیما بر عهده آنها نیست. ولی حضور آنها در این مرحله می‌تواند در جچهت روشن شدن چگونگی اضرار به غیر و اعمال قاعده لاضرر مفید باشد. بنابراین» لازم است چنین مقررات و ضوابطی که در مرحله گیرد تا اولا راهگشای آنها در مراحل طراحی بوده و ثانیا مشکل آنها را در جهت مغایرت با قاعده لاضرر را حل نماید. سپس این لاضرر بر قاعده تسلیط را موردتوجه قرار داده و قوانینی تصویب شود که افراد در کنار احترام به تصرفات در اموال شخصی‌شان می‌توان این مرحله را از نظر اهمیت ظهور و تبلور خارجی, می‌کنند. بنابراین» باید در تهیه طرح‌ها و مدارک لازم برای اجرا و لازم است راه زیان رساندن به دیگران در ساخت‌وسازهای شهری از همین مرحله مسدود شود و عدم توجه به قاعده لاضرر در این مرحله می‌تواند زیان‌های مادی و معنوی و روانی بسیاری برای دیگران به وجود آورد که رفع آن پس از اجرا در این مرحله طراحی مبتنی بر برنامه‌ریزی مصوب و مدون تجسم میابد و شکل کالبدی خود را پیدا می‌کند. لذا این مرحله نیز یکی از مراحل حساس و مهم در امور معماری و شهرسازی بوده و توجه به تطبیق قاعده لاضرر ضروری است. چون در اين مرحله می‌توان تعارض بین قاعده لاضرر و تسلیط را رصد نمود و در مورد تقدم هر یک اظهارنظر کرد. بنابراین» در نظام اسلامی حتی اگر در برنامه‌ریزی و طراحی توجهی به قاعده لاضرر نشده باشد به‌ناچار در مرحله ساخت به این امر باید توجه البته با توجه به تغییراتی که امروزه در بافت سنتی جامعه به رونق یافته است. این امر باعث کمبود مسکن و فضای شهری در رابطه با همجواری به وجود آورده است که ضرورت توجه به طبق مستندات قویم.قرآنی و روایی قاعده لاضرر یکی از قواعد مسلم فقه در.زمينه روابط اجتماعی بوده است که بر احکام موظف‌اند در امور عمرانی رعایت حقوق سایرین را نموده و درصورتی که اين امور منجر به ضرر آحاد جامعه شود از نظر فقها ممنوع است و نیز طبق این قاعده حریم منازل مسکونی و مساجد باید از هرگونه آسیبی مصون باشد. البته در مورد ارتفاع قابل‌پذیرش نبوده بلکه با توجه به مضرات بلندمرتبه‌سازی و نیز بوده و این کار جزو قدم‌های اولیه برای دستیابی به الگوی بین قاعده لاضرر و قاعده تسلیط اگر عدم تصرف موجب ضرر به مالک گردد قطعا قاعده تسلیط مقدم است و اگر عدم تصرف نه موجب نفع و نه موجب ضرر مالک شود فقها بالاتفاق قاعده لاضرر را مقدم می‌دانند. ولی گاهی عدم تصرف مانع از انتفاع مالک که در این صورت فقها اختلاف‌نظر داشته و برخی قاعده تسلیط را مقدم می‌دانند و برخی دیگر قاعده لاضرر را حاکم با دقت در سیمای شهری خلل‌هایی در قوانین شهرسازی و نشریه علمی دانش حقوق مدنی سال دهم» شماره ۲ پیاپی ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ ۳۳ معماری دیده می‌شود که مانع از تحقق آرامش مدنظر قرآن بوده که برخی از این آسیب‌ها در مرحله برنامه‌ریزی بوده که رعایت آنها بر عهده قانون‌گذار است و برخی دیگر در مرحله در مادی و معنوی و روانی بسیاری برای دیگران به وجود آورد. البته برخی از مضرات در مرحله اجرا بروز می‌کند که نظام اسلامی ناگزیر از رصد تعارض قاعده لاضرر و تسلیط در این مرحله است. این مرحله توجه به قاعده لاضرر در این مرحله از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و عدم توجه به آن می‌تواند زیان‌های مادی و معنوی و روانی بسیاری برای دیگران به وجود آورد. البته برخی از مضرات در مرحله اجرا بروز می‌کند که نظام اسلامی ناگزیر از رصد تعارض قاعده لاضرر و تسلیط در این اثیر جزری» مبارک بن محمد (بی‌تا). الهایه فی غریب این‌بابویه» محمّد بن علی (۱۴۱۳ ه ق). من لا یحضره الفقیه: بن براج» عبد العزیز (۱۴۰۶ ه ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات بن براذعی (۲۰۰۲ م). النهذیب فی اختصار المدونه» دبی: دار بن مغیث (۱۹۹۴). المقنع فی علم الشروط. تقدیم و تحقیق بادینی» حسن و موّمنی» موّمنی (پاییز ۱۳۹۲ ش). «رویکردی نو برای اثبات جریان قاعده لاضرر در احکام عدمی در زمینه بصری بحرانی» زین‌الدین (۱۴۱۳ ه ق). کلمه التفوی. قم: سید حرعاملی» محمد بن حسن (۱۴۱۶ ه ق). وسائل الشیعه. قم: خراسانی» محمدکاظم (۱۴۱۰ ه ق). درر الفوائد فی حاشیه علی شهید ثانی» زین‌الدین بن علی (۱۴۱۳ ق). مسالک الافهام الی صافی گلپایگانی» لطف‌اله (۱۴۱۷ ه ق). جامع الا حکام. قم: ۴۳۴ عزیزالهی: تأثیر قاعده نفی ضرر بر امور عمرانی شهر از دیدگاه فقه اسلامی علامه حلّی» حسن بن یوسف (۱۴۱۴ ق). تذکره الففها. قم: فاضل تونی» عبداله بن محمد (۱۴۱۲ ه ق) الوافیه فی اصول قیروانی (۱۹۹۹ م). امّوادر ولیادات علی ما فی موه من 5 006۳ ۳0ه کز علعناعه کنط1 ص۳6 مص2طع1 ,]337 عععصعع 1 ما۸ عطا 07 0602021-2022 ما۸ کصمصحصم) 6206 عط و فصمتنقصی مصه عصحع) عطا عوی #عاد‌طاخطکنل علعنانه مجلسی» محمد باقر بن محمد تقی (۱۴۰۴). مره العفول فی مغربی نعمان بن محمد تمیمی (۱۳۸۵ ه ق). دعائم الاسلام. مغنیه» محمدجواد (۱۴۲۱ ه ق). فقفه الامام الصادنی علیه السلام. ری پیجبلین ی (بی تا استفتامات مسائل ضمان, قم: بی-	قاعده لاضرر یکی از قواعد مسلم فقهی است که هم ادله نقلی و هم ادله عقلی آن را پشتیبانی می کنند. البته در مورد مفاد این قاعده نظرات متعددی مانند نهی از اضرار یا لزوم جبران ضرر یا امر سلطانی یا لزوم اتخاذ تصمیمات در جهت جلوگیری از اضرار یا نفی حکم ضرری و ... وجود دارد که تأثیر این قاعده بر امور اجتماعی و احکام شرعی مربوط به شهرنشینی قابل انکار نیست. با توجه به آنکه جلوه های گوناگونی از این قاعده در مسائل مربوط به شهر به چشم می خورد، بررسی میزان تأثیرگذاری قاعده لاضرر در امور عمرانی شهرهای اسلامی ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی ابتدا به بررسی میزان اعتبار و مفاد قاعده لا ضرر و نظرات پیرامون آن پرداخته است و سپس تأثیر این قاعده در پدیده های عمرانی شهر را موردبررسی قرار داده است و در نهایت می توان چنین نتیجه گرفت که طبق قاعده لاضرر تمامی عوامل که ابعاد مختلف عمرانی در شهرها را به مخاطره می اندازد. از نظر فقه اسلامی ممنوع بوده و این قاعده بر قاعده تسلیط تقدم دارد. بنابراین، شهروندان موظف اند در امور عمرانی مانند ساختن ساختمان های چندطبقه یا دیوارهای مشترک یا ساختن سازه های بیرون ساختمان یا حضور در معابر عمومی یا اشراف پنجره بر خانه همسایه رعایت حقوق سایرین را کرده و در صورتی که این امور منجر به ضرر آحاد جامعه شود، از نظر فقها ممنوع است.
18,295	409570	۱ دانشیار گروه حقوق عمومی» دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دانشگاه تهران» تهران» ایران. ۲ دانشجوی دکتری حقوق عمومی» دانشکده حقوق و علوم سیاسی» دانشگاه تهران» تهران؛ ایران ۰ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی, دور ۵۰. شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ تنظیم روابط کارگر و کارفرما از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین اقدامات دولت‌ها در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی است و به‌دلیل وجود تعداد زیادی از افرادی که به‌عنوان کارگر و کارفرما در صحنه اقتصادی جامعه به فعالیت می‌پردازند» دولت‌ها همواره ناگزیر به دخالت در این حوزه و اتخاذ راهکارهایی برای جلوگیری از تضییع حقوق کارگران به‌عنوان طرف ضعیف‌تر این رابطه هستند. در راستای تحقق این هدف. قوانین کار از جمله مهم‌ترین ابزارهای دولت‌ها برای تنظیم این رابطه و حمایت از حقوق و امتیازهای کارگران به‌شمار می‌روند. ولی این قوانین به‌دلیل پیش‌بینی حقوق و امتیازهای خاص برای کارگران و تکالیفی متعدد برای کارفرمایان» به‌طور طبیعی هزينه به کارگیری نیروی انسانی را برای کارفرما افزایش می‌دهند که این مسئله به‌تدریج زمینه‌ساز افزایش هزينه تولید در ساختار اقتصادی جامعه می‌شود و همین امر می‌تواند انگیزه‌ای برای کارفرمایان باشد تا به‌منظور افزایش سود خود حقوق قانونی کارگران را تضییع کنند (امینی و پژویان» ۱۳۸۱: ۸۹). ادامه این.روند. به,مروز ممکن است به ایجاد اختلافاتی میان کارگر و کارفرما منجر شود که در اغلب این اختلافات. طرح شکایت از سوی کارگر است و با توجه به وابستگی او به شغل و مزدی که در ازای کار خود دریافت می‌کند. ضرورت دارد تا رسیدگی به اختلافات او و کارفرما به‌سرعت و به‌سهولت صورت بگیرد. در آیران» نظام دادرسی کار مبتنی‌بر رسیدگی مراجع اختصاصی يا شبه‌قضایی است و قوانین کار ۱۳۲۵ ۰۱۳۲۸ ۱۳۳۷ و سزانجام قانون کار ۱۳۶۹ به پیش‌بینی ساختار و صلاحیت این مراجع پرداخته‌اند. براساس ماد ۱۵۷قانون کار ۱۳۶۹ رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما در چارچوب سه نهاد سازش, هیأت"تشخیص و هیأت حل اختلاف صورت می‌گیرد و سازماندهی این سه نها اضلی در قاتورلاکان: با پیگاری از اتول اساسی و سشتزکلر حناکع بز دادرسی کار و از جمله اصل رسیدگی ساده و کم‌تشریفات و مشارکت طرفین رابطه کار در تشکیل این مراجع انجام گرفته.است.(عراقی, ۰۱۳۹۵ ۳۶۵). توجه به این اصول از مزایای اصلی الگوی دادرسی کار در ایران به‌شمار می‌رود و این موارد» حداقل‌هایی برای تضمین حقوق با این حال» نظام دادرسی کار در ایران چالش‌ها و مشکلات مهمی نیز دارد که از مهم‌ترین موارد آن می‌توان به مسائلی چون حضور نداشتن قاضی حرفه‌ای در برخی مراجع دادرسی کار عدم استقلال کامل این مراجع, اعمال تفکیک مطلق میان دعاوی فردی و جمعی کار عدم اعمال مناسب مرحله سازش در الگوی دادرسی کار اعمال محدودیت‌هایی در صلاحیت مراجع دادرسی کار به‌وسيله قوانین و مقررات و آرای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و تعارض موادی از آيين‌نامه دادرسی کار مصوب ۱۳۹۱ با موادی از قوانین عادی اشاره کرد که هر یک به‌نوعی زمينه ناکارامدی نظام دادرسی کار در ایران و فاصله پیدا کردن آن از وضعیت مطلوب اهمیت شناسایی آسیب‌های مذکور و تلاش برای مرتفع ساختن آنها در این است که دادرسی کار آخرین مرحله‌ای است که طرفین رابطه کار در آن از امکان صیانت از حقوق خود در رابطه کار برخوردارند و تمام ابعاد حاکم بر روابط حقوقی آنها در این مرحله تجزیه‌وتحلیل می‌شود. با توجه به اینکه جمعیت کارگران کشور براساس آمار مربوط به جمعیت کارگران تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی, در حدود ۱۰ تا ۱۳ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. بدیهی است که توجه به مسئله دادرسی کار به‌عنوان آخرین مرحله از مراحل حفظ و تضمین حقوق طرفین رابطه کار دارای ضرورتی انکارناپذیر است. با وجود ضرورت و اهمیت مذکور آثار و پژوهش‌های موجود در موضوع دادرسی کار اغلب با رویکردی توصیفی به تبیین ماهیت این شکل از دادرسی و ساختار و صلاحیت و آیین انجام آن پرداخته‌اند و تاکنون پژوهشی مستقل با تأکید بر آسیب‌شناسی الگوی دادرسی کار در نظام حقوقی ایران صورت نگرفته است. بر همین اساس, مقال حاضر با توجه به ضرورت‌های پیش‌گفته و خلاهای حقوقی موجود در این زمینه و با طرح این پرسش مهم که ساختار و صلاحیت و شیوه رسیدگی مراجع دادرسی کار در ایران دارای چه آسیب‌ها و کاستی‌های حقوقی است؟ درصدد تبیین کاستی‌ها و مشکلات نظام دادرسی کار در ایران و ارائه پیشنهادهایی در خصوص طراحی:الگویی مناسب و مطلوب برای این نظام برآمده است. با این توضیح ضروری که مقصود از نظام دادرسی کار ایران در این نوشتار» رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما توسط مراجع اختصاصی موضوع فصل نهم قانون کار بوده و آسیب‌شناسی رسیدگی به جرائم مذکور,در مواد ۱۷۱ تا ۱۸۴ قانون کار که در صلاحیت دادگاه‌های کیفری دادگستری است. موضوع این مقاله نیست. الگوی حاکم بر این پژوهش, مبتنی‌بر روش توصیفی - تحلیلی است و در دو بخش اصلی ابتدا به معرفی ساختار و صلاحیت مراجع دادرسی کار در ایران پرداخته (بخش اول) و سپس به طرح و بررسی آسیب‌ها و کاستی‌های حقوقی نظام دادرسی کار در ایران می‌پردازيم (بخش دوم). مراجع دادرسی کار از جمله مصادیق «مراجع اختصاصی اداری» هستند. با این توضیح که در نظام حقوقی ایران» کليه مراجع ایجادشده به موجب قانون که به دعاوی, جرائم و امور رسیدگی می‌کنند تحت عنوان کلی مراجع قضاوتی» معرفی شده و در تفکیکی رایج به دو نوع «قضایی» و «اداری» تقسیم شده‌اند (شمس, ۱۳۸۶: ۳۱) و در این میان مراجع دسته اول به اعتبار تشکیل آنها در قوه قضاییه» «مراجع قضایی» خوانده شده و مراجع دسته دوم نیز به ۲ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ اعتبار تشکیل آنها در قوه مقننه, قوه مجریه و قوه قضاییه (خارج از دادگستری) «مراجع اداری» تعداد بسیار زیادی از مراجع آداری در عین برخورداری از صلاحیت ترافعی و وابستگی سازمانی به تشکیلات عمومی و اداری, فاقد صلاحیت عام بوده و صرفا به برخی از دعاوی خاص که در صلاحیت اختصاصی آنها قرار دارد» رسیدگی می‌کنند (هداوند و آقایی‌طوق» ۱۳۸۹: ۳۲ از همین رو «مراجع اختصاصی اداری» خوانده می‌شوند.! مراجع دادرسی کار نیز همان‌طورکه در جریان بررسی ساختار و صلاحیت آنها خواهیم دید به‌دلیل وابستگی به قوه مجریه و برخورداری از صلاحیتی ترافعی و در عین حال اختصاصی برای رسیدگی به دعاوی ناشی از روابط کار نمونه‌ای از مراجع اختصاصی اداری هستند. در این بخش, ساختار و صلاحیت مراجع يه موجب موذ 15:۲۷ ۳۸ تصويب‌نامه فانرانی کا و ۱۳۲۵/۲۸۲۸ رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما در مرحله نخست به «شورای کارگاه» (مرکب از نمایندگان کارگر و کارفرما و اداره کار) و در مرحله بعد به «داوری» آرجاع می‌شد و درصورتی که داوران از صدور رأی امتناع می‌کردند يا رای آنها مخالف بااقوانین کشوری بود. موضوع در" «هیأت خل اختلاف» رسیدگی می‌شد که متشکل از دو نفر نماينده کارگران» دو نفر نماينده.کارفرمایان و سه نفر نماینده دولت (شامل فرماندار رئیس دادگستری و رئیس اداره کار یا نماينده آنان) بود (عراقی, ۱۳۹۵: ۰). در ماده ۱۳ قانون کار مصوب ۱۳۲۸ سه:مرجع «کمیسیون سازش»» «شورای توافشق» و «هیأت حل اختلاف» (با همان ترکیب و تیداد أظّای مقرر در تصويب‌نامه قانونی ۱۳۲۵) عهده‌دار رسیدگی به اختلافات فی‌مابین کارگر و کارفرما بودند (رفیعی ۱۳۹۵: ۴۶) و بر مبنای مواد ۳۶ تا ۴۰ قانون کار مصوب ۱۳۳۷ نیز سه مرحله سازش» ارجاع اختلاف به شورای کارگاه ۱. مبنای تفکیک مراجع قضایی و اداری از یکدیگر از امباخث مورد اختلاف میان حقوقدانان و صاحب‌نظران حقوقی است. به‌طور کلی برخی مبنای این تفکیک را ماهیت دعاویدانسته و بر همین اساس بسیاری از مراجع اختصاصی اداری را مرجع قضایی قلمداد کرده‌اند و گروهی از حقوقدانان نیز وابستگی سازمانی مراجع قضاوتی را ملاک اصلی موثر در تقسیم‌بندی آنها دانسته‌اند. با این حال و با توجه به اینکه براساس اصل ۱۵۹ قانون اساسی» دادگستری مرجع اصلی رسیدگی به تظلمات و شکایات است» تشکیل مراجعی خارج از قوه قضاییه را که دارای صلاحیت ترافعی برای رسیدگی به دعاوی مشخصی‌اند. باید قرينه روشنی بر اهمیت وابستگی سازمانی به‌عنوان معیار تفکیک مراجع قضایی و اداری از یکدیگر دانست. در سند راهبرد و اهداف برنامه پنج‌ساله قوه قضاییه که در تاریخ ۱۳۹۰/۹/۱۹ به تصویب رئیس قوه قضاییه رسیده» از مراجع اختصاصی آداری با عنوان مراجع اختصاصی غیرقضایی نام برده شده است که از نظر ماهوی ایرادات روشنی دارد. و سرانجام رسیدگی به موضوع در هیأت حل اختلاف برای حل اختلافات ناشی از روابط کار پیش‌بینی شده بود. ساختار سه‌جانبه و بی‌هزینه بودن و فقدان تشریفات زیاد» از امتیازهای نظام دادرسی کار در تصويب‌نامه قانونی ۱۳۲۵ و قوانین کار ۱۳۲۸ و ۱۳۳۷ بود که با اصول حاکم بر دادرسی های کار نیز انطباق داشت. البته تفوق تعداد نمایندگان دولت بر تعداد نمایندگان کارگران و کارفرمایان در مراجع فوق از انتقادات وارد بر ساختار این مراجع به‌شمار با تصویب قانون کار جمهوری اسلامی ایران در سال ۰۱۳۶۹ موضوع حل اختلافات ناشی از روابط کار در قالب مواد ۱۴۲ و ۱۴۳ (اختلافات جمعی) و مواد ۱۵۷ تا ۱۶۶ (اختلافات فردی) و در قالب سه مرحله سازش, مراجعه به هیأت تشخیص و ارجاع موضوع به هیأت حل اختلاف پیش‌بینی شد. اعمال سازش بین کارگر و کارفرما در راستای تأمین حقوق قانونی طرفین رابطه کار در شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی يا نزد نمایندگان طرفین صورت می‌گیرد (فرحپور ۳ ۵۶ از سوی دیگره براساس مماد. ۱۵۸ ده۱۶۵ قانون کار ترکیب هیأت تشخیصض و هیأت حل اختلاف مبتنی‌بر ساختار سه با رالات کر هبات نخست. هر یک از سه رکن کارگر کارفرما و دولت (وزارت تعتاون, کار و.رفاه اجتماعی) یتک نماینده و در هیأت دوم کارگران, کارفرمایان و دولت هر یک‌آشه نماینده دارند. شرایط مقرر برای تعیین اعضای شوراهای سازش در قالب دستورالتمایشهاره. ۴۶۶۹۵ موزخ#۳۸۷/۵/۵وزارت تعاون» کار و رفاه اجتماعی تعیین شده بود که این دنورا گرد موجگگادنایگه شماره ۱۷۴-:۱۳۹۲/۳/۱۳ هیأت عمومی دیوان عدالت ادارق ابطال شده است (الهینان,.۱۳۹۴: ۸۲). انتخاب اعضای هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف نیز تابع «آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأّت‌های تشخیص» و «آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأت‌های حل آختلاف» مصوب ۱۳۸۷/۹/۳ وزارت تعاون؛ کار و رفاه اجتماعی است (منشی‌زاده» ۱۳۹۴: ۱۲-۳۰). در بخش دوم این نوشتار و به اقتضای مباحث آن بخش که به تبیین ایرادات موجود در نظام دادرسی کار در ایران اختصاص دارد به نقد و بررسی ساختار مراجع مذکور و شرایط انتخاب اعضای آنها خواهیم پرداخت. در تصويب‌نامه قانونی کار مصوب ۰۱۳۲۵ اختلافات «انفرادی» و «جمعی» از یکدیگر تفکیک شده و شورای کارگاه» رسیدگی به اختلافات انفرادی بین کارگر و کارفرما را در حدود آنچه مربوط به نقض با عدم اجرای قوانین و آیین‌نامه‌های کار و بیمه یا تعهدات قراردادی کارفرما بود» بر عهده داشت و اختلافات جمعی مربوط به کار بین گروهی از کارگران و کارفرمایان یا اتحاديه کارگران و کارفرمایان درصورتی که در شورای کارگاه حل نمی‌شد. به داوری ارجاع می‌گردید (کاووسی» ۱۳۴۵: ٩۵) و در فرض خاصی که پیشتر و در بحث از ساختار مراجع ۴ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ دادرسی کار در ایران بررسی شد به هیأت حل اختلاف ارجاع می‌شد. در قانون کار ۱۳۲۸ این تفکیک میان دعاوی کار برقرار نشد و تفکیک مذکور بار دیگر در قانون کار ۱۳۳۷ مورد توجه قانونگذار قرار گرفت و با اینکه براساس ماد ۳۷ این قانون» کليه اختلافات فردی ناشی از روابط کار در قالب مراحل سازش» ارجاع به شورای کارگاه و ارجاع به هیأت حل اختلاف حل‌وفصل می‌شد. بر مبنای ماده ۲۶ همین قانون مقرر شده بود که مرجع رسیدگی به اختلافات ناشی از پیمان‌های دسته‌جمعی کار در مرحله اول هیأت حل اختلاف و در مرحله نهایی شورای عالی کار می‌باشد (لايقمند. ۱۳۹۰: ۶). در قانون کار فعلی نیز قانونگذار میان اختلافات فردی و جمعی تمایز قائّل شده و بر همین اساس به موجب ماد ۱۵۷ قانون کار اختلافات فردی بین کارگر یا کارآموز با رما که ناشی از روابط کار باشد» به‌ترتیب از طریق سازش و در صورت عدم سازش از طریق هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف رسیدگی می‌شود. البته احراز صلاحیت مراجع دادرسی کار برای رسیدگی به دعاوی یادشده در صورتی است که این اختلافات به‌طور تشخص,ناشی از اخرای قانون کار و سا مقررات‌گکور در ماده ۱۵۷ قانون کار یاشد:و این امر در برخی موازین حقوقی و از جمله در ری ولشتدت: ره شماره ۶۰۴- ۱۳۷۴/۱۲/۲۲ هیأت عمومی دیوان عالی کشور رای ودانت رويه شماره ۸۴۷ ۱۳۸۷/۷۲/۱۱ هیأت عمومی دیوان عدالت آداری و نظريه مشورتی شر۵۳۵ ۷۸۹ ۱۳۷۵۸۳۳۱۵۹ اداره کل حقوقی قوه قضاییه نیز مورد تأکید قرار گرفته است (آلهیان, ۱۳۹۱: ۱۵۳). از سوی دیگر رسیدگی به اختلافات جمعی نیز تابع سازوکار مقرر در مواد ,۱۴۲ و ۱۴۳ قانون کار و مبتنی‌بر رسیدگی هیأت تشخیص, هیأت حل اختلاف یا ارجاع موضوع به.وزارت کار و هیأت وزیران است. به‌طور کلی منظور از اختلافات جمعی, اختلافاتی است.که.به‌ندرت ماهیت حقوقی پیدا می‌کنند و بیشتر ماهیت صنفی و اقتصادی مدارند و می‌توانند ادامه فعالیت کارگاه را از طریق تعطیل آن یا اختصاب کارگران با اختلال مواجه کنند (رفیغی؟ ۸4۲۹:۱۳۹۴ این تغریفه در تبصره ماده ۵ قائوق کار ۱۳۳۷ بای عب#فرار گرفته بوفرولی در ماد ۱۴۲ قایی کار فعلی بهدلیل تلاش قانونگذار برای احتراز از به‌کارگیری واژه «اعتصاب»» تغریف مذکور ابهامات زیادی یافت و راهکارهایی نامتناسب با ماهیت اختلافات جمعی (مانند ارجاع موضوع به هیأت تشخیص) نیز برای حل وفصل این اختلافات پیشنهاد شد که مجموع این موارد از جهات بسیاری که در ادامه به تبیین برخی از آنها خواهیم.پرداخت. مورد انتقاد برخی حقوقدانان قرار گرفته است به‌طور کلی, آسیب‌ها و مشکلات نظام دادرسی کار در ایران را می‌توان در سه جنبه اصلی ساختار صلاحیت و شيوه رسیدگی بررسی کرد که در ادامه به تبیین هر یک از آنها می‌پردازيم. همان طورکه اشاره شد» براساس مواد ۰۱۴۲ ۱۴۳ و ۱۵۷ تا ۱۶۶ قانون کار ۰۱۳۶۹ اختلافات ناشی از روابط کار در قالب سه مرحله سازش, مراجعه به هیات تشخیص و ارجاع موضوع به هیأت حل اختلاف, حل‌وفصل می‌شود. در این بخش, انتقادات وارد بر ساختار هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف کار از نظر ترکیب و شرایط اعضا بررسی می‌شود.! به موجب مواد ۱۵۸ و ۱۶۰ قانون کار ترکیب اعضای هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف مشخص شده و بر این اساس» هیأت تشخیص مرکب از یک نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون,هماهنگی شوراهای اسلاغی, کار استان: یک تفر تماینده طذیزانی هنایم به انتخاب کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایان استان و یک نفر نماینده وزارت تعاون» کار و رفاه اجتماعی است و در هیأت حل اختلاف نیز سه نفر نماينده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان یا کانون انجمن‌های صنفی کارگزان يا مجمع نمایندگان کارگران و سه نفر نماينده کارفرمایان به انتخاب مدیران واحدهای منطقه و سه نفر نماینده دولت (مدیرکل تعاون» کار و رفاه اجتماعی,» فرماندار و رئیس دادگستری محل و یا نمایندگان آنها» حضور دارند. اولین ایراد وارده در این خصوص, تعارض مفاد ماد ۱۳۶ قانون کاراو ماده ۱۵۸ این قانون» در خصوص مرجع انتخاب نمایندگان کارگران,برای عضویت قازآهیأت سشخیص/است زیرا مطابق ماده ۱۳۶ قانون کار مقرر شده است که کليه نمایندگان رسمی کارگران در هیأت‌های تشخیص توسط کانون عالی شوراهای اسلامی کار کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران يا مجمع نمایندگان کارگران آنتخاب می‌شونت: خرخالی که براساس ما۴۵ ۱۵۸ قاون/کار نمايتده کارگران بداتخاب کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان انتخاب می‌شود و در واقع ماده ۱۵۸ عملا کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کاز»زا"در؛ انتخاب نماینده کازگران درهیأت تشخیص بر تشکل‌های دیگر مرجح دانسته است (عراقی, ۱۳۹۵: ۳۸۶)؛ امری که در ماده ۲ آیین‌نامه انتخاب اعضای ۱ با توجه به اینکه کیفیت انتخاب و شرایط اعضای شوراهای سازش قبلا به موجب دستورالعمل وزارت کار تعیین شده بود و دستورالعمل مذکور به موجب دادنامه شماره ۱۳۹۲/۳/۱۳-۱۷۴ هیأت عمومی دیوان عدالت آداری ابطال شد و مقرره جدیدی جایگزین آن دستورالعمل نشد. امکان ارائه تحلیل خاصی در خصوص روش سازش وجود ندارد و این نوشتار صرفا به هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف خواهد پرداخت. به‌علاوه» در بند ۲ ماد ۱ آيين‌نامه دادرسی کار مصوب ۱۳۹۱/۱۱/۷ نیز منظور از مراجع حل اختلاف کار هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف پیش‌بینی‌شده در ماد ۱۵۷ قانون کار که به دعاوی بین کارگر یا کارآموز و کارفرما رسیدگی ۶ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ هیأت‌های تشخیص مصوب ۱۳۸۷/۹/۳ نیز تأیید شده است. ایراد دیگر در زمینه این ساختارن استفاده از عنوان «نماینده مدیران صنایع استان» به‌جای «نماینده کارفرما» در ترکیب هیأّت تشخیص است. مبنای این ایراد این است که عنوان «نماینده مدیران صنایع استان» دربرگیرنده کارفرمایان شاغل در بخش‌های کشاورزی و خدمات نیست و هرچند برخی صاحب‌نظران با توجه به قرائنی مانند اشاره به کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایان به‌عنوان مرجع انتخاب نماینده این گروه» کاربرد عنوان مذکور را ناشی از مسامحه قانونگذار و قصد افاده عام از عبارتی خاص دانسته‌اند (قبادی, ۱۳۹۴: ۴۴)» با توجه به اینکه به موجب ماده ۲ قانون کار مدیر کارگاه نماینده کارفرماست. کاربرد عنوان «نماینده مدیران صنایع» به‌جای «نماینده کارفرما» را باید اشتباهی مشخص دانست که در آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأت‌های تشخیص مصوب آنتقاد ذیگری که هموآره بر ترکیب آخضای مراجع داذ‌رسی کار,و مشخصا قیأت تشخیص واره بوده» حضور نداشتن قاضی حرفه‌ای در این هیأت است که با ماهیت ترافعی دعاوی کار سازگاری ندارد و از سوی استادان و صاحب‌نظران حقوق کاز همواره مورد ایراد واقع شده است (ابدی و آدریسیان» ۱۳۹۵: ۳۹۹» البته ظاهرا وزارت کار در بندهای ۳ و ۵ ماده" ۷ آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأت‌های تشخیص درصدد برطرف کزان این آیراد بوده و «ذاشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی (ترجیحا حقوق) .یلکلا آنی#ووافط کار» و شنانی #ایقانو ن کاوهو.مقررات مرتبط» را از شرایط اعضای اين هیأت‌ها مقرر کرده است. ولّی,واقعیت آین است که درحالی که حدود ۴۰ مرجع اختصاصی اداری در آیران دارای عضو قاضی‌اند (عبداللهیان و,رفیعمی۱۳۹۶: ۱۶۹) و مراجع دادرسی کار نیز از مهم‌ترین مصادیق مراجع مذکوز به‌شمار می‌روند؛ اکتفا به شرایط یادشده خلا شرایط اعضای هیأت‌های تشخیص در ماده ۷ آيين‌نامه انتخاب ای هیأت‌های تشخیص و شرایط اعضای هیأت‌های حل اختلاف در ماده ۶ آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأث‌های حل اختلاف مصوب ۱۳۸۷ مورد اشاره قرار گرفته و جزئیات آن.نیز در موازین حقوقی مختلف و از جمله در «دستورالعمل صدور اعتبارنامه‌های آعضای مراجع حل اختلاف» مصوب ۱۳۸۸/۸/۱۶ و هستورالعمل آشمازه ۲۳ روابط کازه سادره در نارق ۱۳۹۱/۱/۲۹ تبییی شده‌ااسگ: صرزفنظر از نکات مثبت موجود در مقررات مذکور و از جمله توجه به مسئله لزوم آشنایی اعضا با مقررات قانون کار که باید با اخذ گواهی‌های معتبر از وزارت کار احراز گردد (موحدیان ۱۳۹۴: 4۱۷۱ موضوع قابل انتقاد دامنه موسع شرایطی است که ممکن است به از دست دادن صلاحیت نمایندگان کارگر و کارفرما در هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف منجر شود. این شرایط که مشخصا در بند ۶ ماده ۱۰ آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأت‌های تشخیص و بند ۶ ماده ۱۷ آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأت‌های حل اختلاف مصوب ۱۳۸۷ مورد اشاره قرار گرفته. موارد متعددی مانند اعمال و رفتار خلاف شئون شغلی» نقض قوانین و مقررات مربوط., تبعیض, غرض‌ورزی يا روابط غیراداری در اجرای قوانین و مقررات نسبت به اشخاص و سو استفاده از مقام و موقعیت را در برمی‌گیرد که در عین آنکه مفاهیمی مبهم و قابل تفسیرند. تشخیص آنها نیز به مدیرکل تعاون» کار و رفاه اجتماعی استان واگذار شده و عملا به اعمال نظارت نمایندگان گروهی از اعضای مراجع دادرسی کار (نماینده وزارت کار) بر نمایندگان دو گروه دیگر (نمایندگان کارگر و کارفرما) منجر می‌شود (عراقی» ۱۳۹۵: ۳۹۰). نظیر حکم مذکور را می‌توان در تبصره ۳ ماده ۲ آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأت‌های تشخیص مصوب ۱۳۸۷ نیز مشاهده کرد که براساس آن در شرایطی که تشکل حائز اکثریت در استان وجود نداشته باشد» ادار کل تعاون» کار و رفاه اجتماعی استان می‌تواند نماينده کارگران را در هیأت تشخیص انتخاب کند. امری که به‌روشنی مغایر با هدف قانونگذار از تعیین «نماينده کارگران» به‌عنوان عضوی از اعضای هیأت تشخیص است و اختیار انتخاب یکی از اغقّی مراجع حل اختلاف کار را به عضو [یراد‌های واره بر صلاحیت مرآجم ماود 4 ۱ سلی سامل تفکیک مطلّق دعاوی فردی و جمعی کار اعمال محدودیت در صلاحیت مراجع دادرسی کار و تعارض صلاحیت مراجع دادرسی کار دارابراق بز قبنای:مواد: ۰۱۴۲ ۱۵۷9۰۱۴۳ قانون کار نسبت به دعاوی فردی و جمعی کار از یکدیگر تفکیک شده است. بر همین اساس, دعاوی فردی ناظر بر کليه اختلافات حقوقی کارگر و کارفرماس و ناشی از اجرای مقررات کار است و منظور از اختلافات جمعی, اختلافاتی است که اغلب ماهیت صنفی و اقتصادی دارد و می‌تواند ادامه فعالیت کارگاه را از طریق تعطیل آن يا اعتصاب کارگران با اختلال مواجه سازه (طاهری, 7 ۴ ابراه مهم بر این کیک اطلاقی آست کفذر کیک متکور برقرار شه‌وبرای نمونه بدون توجه به این واقعیت که دعاوی جمعی کار می‌توانند ناشی از پیمان‌های دسته‌جمعی يا مذاکره برای کسب امتیازات بیشتر و در نتیجه دارای ماهیتی متفاوت باشند. همه آنها را تحت حکمی واحد قرار داده است (هاشمی, ۱۳۷۰: ۱۲۷). مواد ۱۴۲ و ۱۴۳ قانون ۸ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی, دوره ۵۰. شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ کار و ماده ۱ آیین‌نامه رسیدگی و چگونگی تشکیل جلسات هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف موضوع ماده ۱۶۴ قانون کار مصوب ۱۳۸۱ نیز بر پايه همین تلقی تنظیم شده و مشخصا تفگیکی میان سالت‌های مختلق دعاوی فردی و جمی قائل نشداند اثز سیم این آیراه ین است که سازوکارهای مقرر در قانون کار در موارد بسیاری با ماهیت و ابعاد اختلاف متناسب نیستند و نمونه مشخص آن نیز اختلافات جمعی کار است که وقتی حل‌وفصل همه آنها تحت سازوکاری واحد قرار می‌گیرد. برای وضعیتی اند «تعطیلی کارگاه ضمن حضور کارگران در آن» نیز ابتدا راه‌حلی مانند ارجاع موضوع به هیأت تشخیص پیشنهاد می‌شود که از همان آغاز روشن است که راهکاری متناسب با ابعاد مختلف اهمیت مسئله‌ای مانند «اعتصاب کارگران» ایراد دیگر بر مسئله صلاحیت مراجع دادرسی کار در ایران» محدود ساختن صلاحیت این مراجع بر مبنای برخی قوانین» آرای هیأت عم ومیزآدیلوان عدالت اداری و نظریات اداره کل حقوقی قوه قضاییه است. واقعیت این است که در اغلب الگوهای دادرسی کار صلاحیت مراجع دادرسی کار صلاحیتی عام و فراگیر است و موضوعاتی مانند دعاوی مربوط به قراردادهای کارمندان غیررسمی دولت و دعاوی مربوط به مسئولیت دولت در مسائلی مانند برخورد با اعتصابات کارگری را نیز در برمی‌گیرد (سوپیوه ۱۳۹۰: ۶۴-۶۵) با این حال, در ایران به‌ویژه با توجه به ایرادات وارد بر ساختار مراجع دادرسی کار در موارد بسیاری دامنه صلاحیت آنها محدود شده است. برای نمونه به موجب ماد ۱۶ قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۰۱۳۸۴ امور مربوط به شرایط کار و مراجع حل اختلاف این مثاطق براساس مقررات خاص آنها خواهد بوه رازاشمول مقررات قانون کار خارج می‌شود. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیز در موارد ابهام اغلب رای به عدم صلاحیت مراجع دادرسی کار صادر کرده است. برای نمونه؛ این جات به موجب دادنامه‌های شماره ۱۴۳- ۹ و شماره ۳۳۶- ۱۳۹۱/۶/۲۰ شعب دیوان را مراجع صالح برای رسیدگی به شکایات کارکنان دارای قرارداد کار معین اعلام کرده و به موجب دادنامه شماره ۴۵۷- ۵ رسیدگی بهشکایاگ کار کناق شاغل در مسسات و نهاه‌های غمومی غیردولتی زا نیز در صلاحیت شعب دیوان دانسته است (رستمی و اصغری, ۱۳۹۴: ۲۶. از سوی دیگر بنا به دلایلی مانند حضور نداشتن قاضی حرفه‌ای در ترکیب هیأت‌های تشخیص, این هیأت‌ها از بسیاری از صلاحیت‌های مقرر برای محاکم عمومی نیز محروم‌اند و در ۱ البته این آیین‌نامه بعدها به موجب ماد ۱۱۶ آیین‌نامه دادرسی کار مصوب ۱۳۹۱/۱۱/۷ نسخ شد. نتیجه صلاحیت رسیدگی به بسیاری از دعاوی مطروحه را ندارند. برای نمونه به موجب نظريه مطسووتی مره 5 سور ۸/۶/۳۳ ۳٩و ظطری متسوری جسماره ۷/112۵ سوویج ۰ ادداره کل حقوقی قوه قضاییه مراجع دادرسی کار امکان صدور قرار تأمین خواسته و رسیدگی به دعاوی طاری نظیر دعاوی ورود یا جلب ثالث را ندارند و در این موارد موضوع به ۲ ۳ تعارض صلاحیت مراجع دادرسی کار و برخی مراجع شبه‌قضایی در مواردی نیز بین صلاحیت مراجع حل اختلاف کار و صلاحیت برخی مراجع دیگر تعارض ایجاد می‌شود. نمونه مشخصی از این تعارض را می‌توان در صلاحیت هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف موضوع قانون کار و کميته بررسی سوابق بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی مشاهده کرد (نعیمی و همکاران» ۱۳۹۲: ۱۵۳-۱۶۶)» زیرا طبق ماده ۱۴۸ قانون کار کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون کار مکلف‌اند براساس قائون تأمینو\|اجتماعی» نسبت به بیمه کردن کارگران واحد خود اقدام کنند و براساس ماده ۱۵۷ قانون کار نیز رسیدگی به هر گونه اختلاف فردی بین کارفرما و کارگر در فرضی که ناشیازآاجنزای این قأنوّن و از جمله ماده ۱۴۸ آن باشد. در صلاحیت هیأت تشخیص و حل اختلاف کار قرار,دارد. ولی از سوی دیگر طبق ماده ۲ قانون تأمین اجتماعی و رأی,وحدت رويه شماره ۷۲۰- ۱۳۹۰/۳/۳ هیأت عمومی دیوان غالی کشور رسیدگی به آذغاهای ولا یط ی کنوها روا در صلاخیت سازمان تأمین اجتماعی قرار دارد (عبانيا ۱۳۹۴: ۲۱-۳۳۲). در عین حال:باید توجه اداشت که هرچند مراجعی مانند هیأت‌های بدوی و تجدیدنظر تشخیص مطالبات»برخلاف مراجع دادرسی کار که به دعاوی کارگر و کارفرما رسیدگی می‌کنند. عهده‌داژ رسیدگی آبه اختلافات کارفرما و سازمان تأمین اجتماعی در خصوص میزان حق بیمه يا خسارت‌های مربوطه هستند.» از نظر نتيجه حاصل از رأی دو مرجع مذکور امکان ایجاد تعارض میان آرای آنها همواره وجود دارد» زیرا در موارد بسیاری کارگران با مراجعه به هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف کار موفق به اخذ حکم الزام کارفرما به پرداخت حق بیمه در دور زمانی مشخصیی منی‌شوند و همزمان هیأت‌های تشخیص مطالبات سازمان تأمین:اجتماعی .ری به دم الرامم کارفرما به پرداخت حق بيمه مذکور صادر می‌کنند. در این موارد کارگر ولا به شعبه دیوان عدالت آداری مراجعه کرده و دعوای الزام به پذیرش و احتساب سوابق بیمه‌ای تعیین‌شده در رأی هیأت حل اختلاف کار را به طرفیت سازمان تأمین اجتماغی مطرح می کند: ولی ذر ین مرحلهه نیز سازمان تأمین اجتماعی به‌عنوان طرف شکایت معمولا بر صلاحیت این سازمان و مشخصا «هیأت‌های تشخیص مطالبات» و همچنین «کمیته‌های بررسی سوابق بیمه‌شدگان» در رسیدگی به موضوع تأکید می‌کند و در این خالت. شعب دیوان عملا در معرض داوری در خصوص صلاحیت مراجع ۰ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی, دوره ۵۰. شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ دادرسی کار و مراجع اختصاصی وابسته به سازمان تأمین اجتماعی قرار می‌گیرند (مرکز مالمیری و همکاران, ۱۳۹۷: ۳۳). این تعارض آشکار در صلاحیت‌ها به صدور دستورالعمل اذازی موضوع ماده ۲۳۸ اقائون کار در قاریخ ۱۳۹۳/۱۰/۳ اتوسظ وزیر تغاون: کار و رقااجقماعی منجر شد. به موجب مواد ۱ و ۲ دستورالعمل فوق علاوه‌بر ایجاد کمیته‌ای مشترک بین وزارت کار و سازمان تأمین اجتماعی, صلاحیت اوليه مراجع حل اختلاف کار برای رسیدگی به دعاوی موضوع ماده ۱۴۸ قانون کار مورد تأکید قرار گرفته است. دادنامه‌های شماره ۲۹-۳۰ مورخ ۶ و شماره ۸۵۳ مورخ ۱۳۸۷/۱۲/۱۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیز از نظر ایجاد الزام برای سازمان تأمین اجتماعی نسبت به اجرای آرای مراجع دادرسی کار» موازینی بسیار راهگشا در حل نسبی تعارض فوق هستند (معاونت حقوقی و پیشگیری و پژوهش دیوان صرف‌نظر از موارد مطرح‌شده در مواد ۱۵۷ تا ۱۶۶ قانون کار آخرین مقررات حاکم در خصوص دادرسی کار در ایران» «آیین‌نامه آیین دادرسی کار» مصوب ۱۳۹۱/۱۱/۷ است که در ۱۱۶ ماده تدوین شده و جایگزین «آیین رسیدگی و چگونگی تشکیل جلسات هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف موضوع ماده ۱۶۴ قانون کار» مصوب ۱۳۸۰/۱۰/۳ وزیر تعاون» کار و رفاه اجتماعی شده است. در ادامه مهم‌ترین ایرادات وارد بر این آیین‌نامه بررسی می‌شود. در مقدمه آیین‌نامه دادرسی کار اصول سرعت» غیرتشریفاتی بودن رسیدگی, تخصصی و فنی بودن رسیدگی, سه‌جانبه گرایی و رایگان بودن دادرسی به‌عنوان اصول خاص دادرسی کار معرفی شده‌اند. ذکر این اصول در عین آنکه نکته‌ای مثبت در آیین‌نامه جدید به‌شمار می‌رود. ولی باید توجه داشت که یکی از اصول بنیادین دادرسی کار توجه ویژه به به کارگیری روش «سازش» میان طزفین اختلاف است که دراسلناد سامان‌تیین‌للمللی" کا! نیز همواره بر آن تأکید شده (عراقی و رنجبریان» ۱۳۹۵: ۱۳۹) و به‌دلیل نقش بسیار مهمی :که در حفظ امنیت شغلی و ۱ از جمله در ماذه ۶ مقاولهنامه: شماره ۸۴ و توصيفنامه شماره: ۲٩ سازمان بین‌المللی کاز به؛این موضوع اشاره شده است. براساس توصيه‌نامه اخیر برقراری نهادهایی به‌منظور سازش اختیاری در مورد حل‌وفصل اختلافات بین کارگران و کارفرمایان» به‌نحوی که شامل نمایندگان کارگران و کارفرمایان به‌طور مساوی باشد» از جمله اصول حاکم در یک دادرسی کار مطلوب معرفی شده است. برای مطالعه بیشتر در این خصوص ر.ک: سپهری استمرار رابطه کار ایفا می‌کند. به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پیش‌فرض‌های دادرسی مطلوب در حقوق تطبیقی کار معرفی شده است (برونستین» ۱۳۹۵: ۱۳۸). با این حال و علی‌رغم حکم مقرر در ماده ۱۵۷ قانون کار مبنی‌بر استفاده از روش «سازش مستقیم» در حل‌وفصل اختلافات کار مقررات دادرسی کار در این زمینه دارای اجمال و ابهام است و صرف‌نظر از ابطال «دستورالعمل چگونگی تشکیل جلسات و نحوه رسیدگی شوراهای سازش» به موجب دادنامه شماره ۱۷۴- ۳ هیاأت عمومی دیوان عدالت اداری» آیین‌نامه دادرسی کار نیز تنها در ماد ۷۱ به این موضوع اشاره کرده و عملا سازش را از قالب مرحله‌ای مستقل خارج ساخته و به‌عنوان یکی از روش‌های حل‌وفصل اختلاف در هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف کار معرفی کرده است. در جنبه دوم باید به نسبت «آیین‌نامه آیین دادرسی کار» مصوب ۱۳۹۱ و موازین قانونی حاکم بر آیین دادرسی مدنی توجه داشت. واقعیت این است که بر پايه برخی پژوهش‌های حقوقی, اغلب مواد آيين‌نامه دادرسی کار براساس مواد مشخصی از قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در آمور حدنی مرب ۲۷9 کوش دار یگاسن ۲۳۳۸:۱۳۹۵ وبا آنکه مقایسه و تطبیق کامل مواد مذکور از آیین‌نامه دادرسی کار با,مواد قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در آمور مدنی از موضوع این نوشتار:خارج است. آشاره‌ای مختصر به نکته مهم در این زمینه اين.اشست*که بهره‌گیری تدوّین‌کنندگاق آیین‌نامه دادرسی کار از موازین آیین دادرسی مدنی در برخی موارد چندان بادقت صورت نگرفته است. مثال مشخص این امر را می‌توان در مواد ۱ و ۷ آيين‌نامه دادرسی کار مشاهده کرد که در جریان تدوین آنها به نسبت مقرر میان عناوین «حکم» و «رأی» در آیین دادرسی مدنی توجه نشده است. برای نمونه در ماد ۷ آیین دادرسی کار مقرر شده است که: «به ماهیت هیچ دعوایی نمی‌توان در مرحله بالاتر رسیدگی نمود تا زمانی‌که در مرحله نخستین در آن دعوا حکمی صادر نشده باشد...». این در حالی است که «جکم» تنها یک حالت ازه«رأیق» مراجع حل اختلاف بوده و حالت دیگر آن صدور انواع «قرارها» است (مردانی و بهشتی» ۱۳۸۷: ۱۰۷) و باید به‌جای عنوان نمونه دیگری از این الگوبرداری‌های غیردقیق از آیین دادرسی مدنی» تدوین ماد ۱۹ آیین دادرسی کار است که به موجب آن مقرر شده است که: «چنانچه مراجع حل اختلاف کار صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به دعوا نداشته باشند. مبادرت به صدور قرار رد دعوا می‌نمایند». این در حالی است که مطابق اصول مسام آیین دادرسی مدنی» در چنین مواردی مرجع رسیدگی کننده باید اقدام به صدور قرار عدم صلاحیت نماید (ذاکری نیاسر ۱۳۹۵: ۶۷). ماد ۲۵ ۲ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دور ۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ آیین‌نامه دادرسی کار نیز در خصوص نماینده طرفین دعوا در دادرسی کار به بیان این حکم کلی می‌پردازد که: «نماینده معرفی‌شده» تام‌الاختیار محسوب می‌شود و همه اختیارات اصیل در دعوا را دارد». با وجود بیان حکم فوق, براساس قانون مدنی و موازین شرعی» وکیل یا نماینده از برخی از حقوق اصیل مانند حق اقرار یا سوگند و ... که قابل توکیل نمی‌باشند» برخوردار نیست بحث ادله اثبات دعوا نیز که در فصل هشتم آیین‌نامه دادرسی کار بیان شده» مغایرت‌های روشنی با موازین کلی حقوق مدنی و آیین دادرسی مدنی دارد» زیرا طبق ماده ۸۲ آیین‌نامه مذکور اقرار اسناد و امارات به‌عنوان ادله اثبات دعوا در مراجع دادرسی کار معرفی شده‌اند و گواهی گواهان نیز می‌تواند با رعایت شرایطی اماره محسوب شود. در این میان روشن نیست که اولا علی‌رغم احصای ادله اثبات دعوا در ماده ۱۳۵۸ قانون مدنی» به چه دلیل قسم و شهادت شهود از مصادیق ادله اثبات دعوا در مراجع دادرسی کار خارج شده‌اند و ابا با توجه به تعریف اماره به‌عنوان اوضاع و احوالی که از نظر مرجع رسیدگی‌کننده دلالت بر امری می‌نماید (کاتوزیان» ۱۳۸۴: ۱۶۵) و تفاوت ماهوی آن با ادله اثبات دعوا و از جمله شهادت. از چه جهت «شهادت» در ماد ۸۲ آیین دادرسی کار از ذیل عنوان «ادله اثبات دعوا» خارج شده و در شمار ۳ ۳. عدم انطباق کامل شیوه رسیدگی مراجع دادرسی کار با اصول دادرسی منصفانه اصول دادرسی منصفانه در عین آنکه امروزه به‌مثابه اصولی کلی و عام‌الشمول در کليه دادرسی‌ها لازم‌الاتباع هستند. در دادرسی دعاوی کارانیز,باید رعایت شوند و منشا اثر قرار گیرند. این مر در برخی اسناد سازمان بین‌المللی کار و از جمله در ماده ۷ مقاوله‌نامه شمارهه ۱ این سازمان مورد توجه قرار گرفته و دارای بنیان‌های نظری استواری است (رفیعی, ۵ ۴ با این حال» قوانین و مقررات آیین دادرسی کار در ایران با آنکه بسیاری از موازین دادرسی منصفانه را در خود منعکس کرده‌اند. در مواردی نیز کاستی‌های مهمی در تحقق این از جمله موارد موید این دیدگاه» موضوع استقلال مراجع دادرسی کار در ایران است که در برخی موارد زمینه‌های تحدید نشبی آن را در قوانین و مقررات می‌توان مشاهده کرد. در این زمینه صرف‌نظر از احکام مقرر در بند ۶ ماد ۱۰ آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأت‌های تشخیص و بند ۶ ماد ۱۷ آیین‌نامه انتخاب اعضای هیأت‌های حل اختلاف که به تبیین موارد متعددی از شرایط منتج به سلب صلاحیت از اعضای هیأت‌های فوق می‌پردازد و نقد وارد بر آن در بحث آسیب‌شناسی ساختار مراجع دادرسی کار مطرح شد. موارد دیگری نیز مانند واگذاری تشخیص شرایط و اعتبار نمایندگی در مراجع دادرسی کار به اداره کل تعاون» کار و رفاه اجتماعی استان و انتخاب نمایندگان طرفین رابطه کار در مراجع مذکور توسط تشکل‌هایی که اغلب نماينده واقعی کارگر و کارفرما نیستند. می‌توانند زمینه‌ساز اعمال محدودیت در استقلال مراجع فوق گردند (نورمحمدان» ۱۳۹۵: ۷۱). در خصوص رعایت اصل برابری در دادرسی کار در ایران نیز ایراداتی وجود دارد که از جمله نمونه‌های آن می‌توان به عدم امکان رسیدگی فرجامی دیوان عدالت اداری به دعاوی کارفرمایانی اشاره کرد که از مصادیق اشخاص حقوقی حقوق عمومی اس و براسامی سوازین سخظفی مانند دافتاسه قمارق ۳۸۳۷و ۳۹ سورخ ۱۳۶/۸۷۳۰ هی نت عمومی دیوان عدالت اداری نمی‌توانند در شعب دیوان عدالت آداری طرح دعوا کنند (کولیوند. ۴ ۷۵ اعمال حق دادخواهی نیز از دیگر موازین دادرسی منصفانه است که از جمله لوازم اصلی تحقق آن در دسترس بودن مراجع دادرسی است. بر همین اساس به‌نظر می‌رسد که با توجه به احکام.مقرر در واه ۱۵۸ و ۱۳۰ قانون کار مینی‌بر تشکیل هیات‌های حل اختلاف کار در مرکز استان و با عنایت به وضعیت اقتصادی کارگران» این امر عملا زمينه ایجاد محدودیت در مسیر دادخواهی کارگران را به‌ویژه در استان‌های وسیعی مانند کرمان فراهم می‌کند (رفیعی» ۱۳۹۵: ۲۵۵). حق بر تجدیدنظرخواهی انیز؛از مصادیق دیگر اصول دادرسی منصفانه است که با وجود پذیرش آن در مواد"۰۱۵۸ ۱۵۹و ۱۶۰ قانون کازواماده ۷ آیین‌نامه دادرسی کاره دز مواردی مانند اختلافات مر و۹۳ ۳ ضوع ساذه ۲۶ قانون کار: اختلاقات ناشی از اجرای طرعوااه یو ماغل زمونو وی روضاده ۴۹ قانون کار) و اختلافات مربوطظ به تعلیق قرارداد کار مام ماد مد ونان اعملا رعایت نمی‌شود (هاشمی, ۱۳۹۶: ۱۵۹) و در نتیجه. دعاوی یادشده صرفا در یک مرحله و در هیأت حل اختلاف فرجام‌خواهی از آرای مراجع دادرسی کار طبق بند ۲ ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت آداری در شعب دیوان عدالت اداری صورت می‌گیرد. ورود شعب دیوان عدالت اداری به موضوع آرای مراجع دادرسی کار با وجود نکات مثبتی مانند فراهم ساختن امکان دیگری برای احقاق حق طرفین اختلاف کار از سوی برخی صاحب‌نظران مورد انتقاداتی قرار گرفته و با توجه به حضور نداشتن یکی از طرفین اختلاف در این نوع رسیدگی و وجود تشریفات زیاد و کندی رسیدگی‌ها در دیوان» رسیدگی فرجامی در شعب دیوان عدالت اداری مغایر با اصل تناظر و برخی ویژگی‌های خاص دادرسی کار مانند اصل سرعت و اصل تخصصی بودن رسیدگی‌ها معرفی شده است (قبادی, ۱۳۹۴: ۲۶۲-۲۶۵ با این حال, باید متذکر شد که این قبیل انتقادات در حقیقت بیش از آنکه به اصل رسیدگی فرجامی شعب دیوان عدالت اداری وارد باشند. به کیفیت این نوع رسیدگی واردند و از همین رو تدوین مقرراتی که بتوانند زمینه ۴ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ تحقق رسیدگی حضوری در شعب دیوان و سایر موازین مرتبط با اصل تناظر را فراهم کنند., می‌تواند بسیاری از ایرادات وارد بر رسیدگی فرجامی به دعاوی کار و در نظام حقوقی ایران مرتفع سازد. همچنان که ایجاد «معاونت قضایی در آمور کار بیمه و تأمین اجتماعی» در دیوان عدالت اداری که به موجب نمودار سازمانی این دیوان مصوب ۱۳۹۶/۳/۲۳ رئیس قوه قضائیه صورت گرفته, اقدامی مهم در جهت اختصاص رسیدگی برخی از شعب دیوان به دعاوی کار و تأمین اجتماعی بوده و می‌تواند تعارض مطرح‌شده در خصوص رسیدگی فرجامی شعب دیوان به دعاوی کار با اصل تخصصی بودن رسیدگی به دعاوی کار را برطرف کند. مطالعه و بررسی اصول اساسی حاکم بر دادرسی کار که در اسناد سازمان بین‌المللی کار و همچنین قوانین کار در کشورهای مختلف منعکس شده‌اند به‌همراه مقايسه موازین مذکور با قوانین و مقررات مربوط به دادرسی کار در؛ایران می‌تواند تضویر نسبتا روشنی را از چالش‌ها و کاستی‌های نظام دادرسی کار در ایران ترسیم کند. در این تصویر چالش‌های نظام دادرسی کار در ایران شامل موارد مختلفی است که مهم‌ترین مصادیق آن عبارت‌اند از: وجود محدودیت‌های گوناگون در مسیر استقلال ساختاری مراجع دادرسی کار تحدید حدود صلاحیت این مراجع به‌وسيله قوانین و مقررات و آرای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری, عدم انطباق ساختار و صلاحیت مراجع دادرسی کار با اصول بنیادین حقوق کار مانند اصل حمایتی بودن حقوق کار و اصل سه‌جانبه گرایی نامنطبق بودن الگوی:دادرسی کار در ایزان با برخی اصول دادرسی منصفانه و برخی اصول اساسی دادرسی کار مانند اهمیت راهکار سازش و توافق, تعارض صلاحیت مراجع دادرسی کار و برخی مراجع شبه‌قضایی, اقتباس‌های غیردقیق از موازین آیین دادرسی مدنی و برخی مشکلات موجود در مسیر رسیدگی فرجامی به آرای مراجع حل اختلاف کار. وجود چنین مشکلات و چالش‌هایی در نظام دادرسی کار در ایران» ضرورت تبیین و معرفی الگویی مناسب و مطلوب برای دادرسی کار را آشکار می‌سازد و در این میان توجه به مواردی چون «ماهیت رابطه کار»» «موازین حقوق بین‌الملل کار» و «دستاوردها و نکات مثبت موجود در نظام‌های دادرسی کار در جهان» می‌تواند.در مسیر طراحی,و معرفی این الگوی مطلوب بسیار ثمربخش باشد. «ماهیت رابطه کار»» به‌دلیل نابرابری ذاتی میان کارگر و کارفرما از سایر روابط حقوقی موجود در جامعه متمایز است و از همین رو قانونگذار با تبیین مفاد قرارداد کار تعیین شیوه‌های خاتمه رابطه کار و تعیین حداقل‌های لازم‌الاجرا در خصوص مواردی چون مزد و بيمه کارگران» به حمایت از این گروه در رابطه کار پرداخته است. بدیهی است که دادرسی کار نیز به‌عنوان یکی از مسائل حقوق کار نمی‌تواند از چنین رویکرد و الگوی حمایتی برکنار باشد و به همین دلیل, الگوی مطلوب دادرسی کار الگویی است که در مرحله پیش از دادرسی و در زمان تدوین مقررات و موازین حاکم بر دادرسی کار به پیش‌بینی سازوکارهایی برای «موازین بین‌المللی حقوق کار» نیز از مواردی هستند که می‌توانند در جریان طراحی و تدوین الگوی مطلوب دادرسی کار به‌کار روند و اصول مقرر در آنها راهنمای اتخاذ روش‌هایی مناسب برای رسیدگی به دعاوی کار باشد. برای نمونه, در مقاوله‌نامه شماره ۸۴ و توصيه‌نامه شماره ۱۳۰ سازمان بین‌المللی کار بر تشریفات کم» سرعت رسیدگی و کم‌هزینه بودن دادرسی کار تأکید شده و این اصول امروزه به‌عنوان اصول مشترک دادرسی کار در تمام نظام‌های دادرسی کار مورد توجه و اعمال قرار گرفته‌اند.» زیرا همچنان که اشاره شده» با توجه به ویژگی‌های خاص دعاوی کار و وابستگی کارگر به شغل خود و مزدی که در ازای آن دریافت می‌کند. رسیدگی به دعاوی کار نمی‌تواند در مدت زمانی طولانی و با تشریفات و هزينه فراوان صورت بگیرد و از همین رو می‌توان گفت که از منظر موازین بین‌المللی حقوق کار ویژگی‌های خاص اختلاقات کارگر و کارفرما در شیر ری یزان ااختلاقات و نیز حقی در ماهیست مرجع رسیدگی‌کننده به آنها موثرانشت و با رسیدگی‌های معموّل در دادرسی‌های عادی تفاوت‌های مهمی دارد. صرف‌نظر از این اصول کلی» موازین حقوق بین‌الملل کار در جزئیات نیز به آرائه پیشنهادهایی در خصوص دادرسی کار پرداخته و در ارائه این:پیشنهادها به ماهیت رابطه کار و ضرورت اعمال رویکرد حمایتی حقوق کار توجه داشته‌اند. برای نمونه براساس ماده ۸ مقاوله‌نامه شماره ۱۵۸ سازمان‌ین‌المللی کال هدر سل ۱۹۸۲ به تصویب رسیده» در جریان دادرسی کار بار اثبات موجه بودن اخراج باید بر عهده کارفرما گذاشته شود و کارگر نباید بار اثبات ناموجه بودن اخراج را تحمل کند. بدیهی است که توجه به مواردی از این قبیل که در موازین حقوق بین‌الملل کار مورد اشاره قرار گرفته‌اند. می‌تواند در طراحی الگویی مطلوب و مناسب برای دادرسی کار در ایران نقش بسیار مهمی را ایفا کند. در خصوص استفاده از «دستاوزدها و نکات امثبت موجود دزنظام‌های دادرسی کار در جهان» نیز باید توجه داشت که این امر باید با توجه به امکانات و قابلیت‌های هر نظام حقوقی در انتخاب الگوی مطلوب دادرسی کار ضورت بگیرد زیرا همان‌طو رکه اشاره شد. با دقت در موازین مقرر برای دادرسی کار در اسناد بین‌المللی و داخلی این واقعیت بیش از پیش اثبات می‌شود که اعمال الگوی مطلوب برای دادرسی کار در هر کشور تا حد زیادی منوط به ارزیابی مبانی و منابع حقوقی آن کشور و توجه به عواملی چون الگوی عام حاکم بر دادرسی در دعاوی مدنی و کیفری, درجه استقلال قوه قضاییه گستره نفوذ تشکل‌های کارگری و کارفرمایی و ابعاد دخالت دولت در رابطه کار است و بر همین اساس, نمی‌توان کشوری را به شکل کامل ۶ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دور ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ ۱. استوارسنگری» کورش (۱۳۹۶). مقدمه حقو ی کار تهران: میزان. ۲ الهیان» محمدجواد (۱۳۹۱)آرای وحدت رويه هبأت عمومی دیوان عدالت اداری و دیوان عالی کشور در زمینه مسائ ل کار و تأمین اجتماعی, ج ۰۴ موسسه کار و تأمین اجتماعی. ۳ برونستین» آرتور (۱۳۹۵). حقوق بین‌الملل و تطبیقی کار ترجمه سعیدرضا ابدی و اصلی ۴ ذاکری نیاسر منصور (۱۳۹۵). آسیب‌شناس یآیین دادرسی کار وارائه راهکارها براساس آیین دادرسی مدنی» پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی, دانشکده حقوق دانشگاه ۵ رفیعی, احمد (۱۳۹۵). حقوق کار (دفتر دوم: خل اختلاف کارگر ‏ وکارفرما در پرت و اصول سس (۱۳۹۶). قانون کار در نظم حقوقی کنونی (دفتر پنجم حقو ی کار - محشای ۸ سازمان بین‌المللی کار (۲ ۹ ابا ها هه ای ۵ جمه محمدرضا سپهری و ٩. سوپیو آلن (۱۳۹۰). حفوی کار ترجمه حسن مرادزاده و زهراالسادات نواب‌زاده شهربابکی, ۰ شمس عبدالله (۱۳۸۶)./ییندادرسی مدنی (دوره پیشرفته» ج ۷»تهران: دراک. ۱ طاهری, محمدسلمان (۱۳۹۲)قانون کار در نظلم حقوقی کنونی» تهران: میزان. ۲ عبانیا وحیدرسول (۱۳۹۴). نکات کلیدی در مسائ ل کار و مین اجتماعی» تهران: جنگل. ۳ عبداللهیان, امید؛ رفیعی محمدرضا (۱۳۹۶). راهکارهای ارتقای رسیدگی عادلانه در مراجع ۴ عراقی, عزت‌له؛ رنجبریان امیرحسین (۱۳۹۵). تحول حقوق بین‌الملل ی کاره مسسه کار و ۵ عراقی» عزت‌الله (۱۳۹۵). حفو ی کار ج ۲ تهران: سمت. ۶ فرحپور علیقلی (۱۳۹۳). اختلافات کارگر ‏ وکارفرما د رآرای دیوان عدالت اداری» معاونت ۷ قبادی» حسین (۱۳۹۴). آیین دادرس ی کار تهران: جنگل. ۸ کاتوزیان, ناصر (۱۳۸۴) /ثیات و دلیل آثبات. تهران: میزان. ۹ کاشانی, محمود (۱۳۷۵). نفریرات درس حقوق مدنی ۰۷ انتشارات دانشکده حقوق دانشگاه ۰ کولیوند». سحر (۱۳۹۴). بررس یآیین دادرس یکار در پرت و اصول دادرسی منصفانه. پایان‌تاسه کارکتناسی ارت جقوق سوب دنشک حقوق ورعلوم,سیاسی دنل گام ماه ۱ لایقمند» مجید (۱۳۹۰). حفو ی کار (بخش دا/درس یکار د رایران)» تهران: جنگل. ۳ مردانی, نادر؛ بهشتی, محمدجواد (۱۳۸۷) آیین دادرسی مدنی, ج ۰۱ تهران: میزان. ۳ مر کزمالمیری, احمد و همکاران (۱۳۹۷). رفع موانع حقوقی تولید و سرمایه‌گذاری از طریق کاهش طرح دعاوی اقتصادی در مراجع قضایی با تأکید بر دیوان عدالت آداری معاونت آمور ۴ معاونت حقوقی» پیشگیری و پژوهش دیوان عدالت اداری (۱۳۹۷)» مجموعه موضوع یآرای وحدت رویه هبأت عمومی وان عدالت اداری در خوزه کنازه بیسه و تأمین اجتماعی ۵ معین, محمدرضا و زراعت‌وطا وا هن حدری کیوای ۹ انگهههای حقوقی. ۶ منشی‌زاده» گشواد (۱۳۹۴). مرجم جل اخنلاف کارا موسسه کار و تأمین اجتماعی ۷ موحدیان غلامرضا (۱۳۹۴). حقوت ی کار (علمی ‏ وکاربردی)» فکرسازان. ۸ نعیمی, عمران و همکاران (۱۳۹۲). قانون تأمین اجتماعی در نظم حقوقی کنونی؛ تهران: ۹ نورمحمدان, فرید (۱۳۹۵). بررس ی آیین دادرسی کار در پرت واصول دادرسی منصفانه. پايان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد ۱ هداوند. مهدی؛ آقایی‌طوق, مسلم (۱۳۸۹). دادگاه‌های اختصاصی اداری در پرت و اصول و ۳ همدانی, علی‌اله (۱۳۸۳). طرح تحفیقانی بررسی تطبیقی دادرس ی کار د رکشورهای ایران, فرانسه, کره, برزیل و هند موسسه کار و تأمین اجتماعی ۳ آابدی, سعیدرضا؛ آدریسیان» حامد (۱۳۹۵). «مطالعه تطبیقی در ساختار و نظام دادرسی ۸ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دور ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹ کار در ایران و برخی کشورهای آروپایی»» مجله حقوق تطبیقی» دور ۷ ش ۲. ۴ امینی علیرضا؛ پژویان» جمشید (۱۳۸۱). «تحلیل عوامل موثر بر تقاضای نیروی کار در کارگاه‌های بزرگ صنعتی ایران» محله برنامه‌ریزی و بودجه. ش ۷۸. ۵ رسای ولی؛ اصضقری: سمیرا (۱۳۹۴).#مراجماسالج جهق رسید‌گلی هش کابانق استخدامی در نظام حقوقی ایران (ابهامات و راهکاره)»» مجله پژوهش حقوق عمومی» سال ۶ کاووسی, فریدون (۱۳۴۵). «دادرسی کار در ایران و پیشنهادهایی برای اصلاح آن»» مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دور ۰۱ ش ۱ بهار. ۷ هاشمی, محمد (۱۳۷۰). «نگرشی بر قانون جدید کار جمهوری اسلامی ایران»» ضميمه	نظام دادرسی کار در ایران مبتنی بر رسیدگی مراجع اختصاصی یا شبه قضایی به اختلافات کارگر و کارفرماست و ساختار و صلاحیت این مراجع در مواد 157 تا 166 قانون کار و آیین نامه دادرسی کار مصوب 1391 تبیین شده است. براساس موازین حقوقی مذکور، حل وفصل اختلافات کارگر و کارفرما در نظام حقوقی ایران در چارچوب سه نهاد سازش، هیأت تشخیص و هیأت حل اختلاف صورت می گیرد و سازماندهی این سه نهاد اصلی نیز با پیروی از اصول مشترکِ حاکم بر دادرسی کار و از جمله اصل رسیدگی ساده و کم تشریفات و مشارکت طرفین رابطه کار در تشکیل این مراجع، انجام گرفته است. با این حال، با مطالعه و بررسی اسناد سازمان بین المللی کار و نگرشی تطبیقی به ساختار و صلاحیت مراجع دادرسی کار در ایران و جهان، می توان دریافت که نظام دادرسی کار در ایران از نظر ساختار، صلاحیت و نحوه رسیدگی کاستی های حقوقی مهمی دارد که عدم تحقق کامل استقلال ساختاری، فقدان صلاحیت عام، تعارض صلاحیت با برخی مراجع اختصاصی دیگر، الگوبرداری ناموفق از موازین آیین دادرسی مدنی و عدم انطباق ساختار و صلاحیت مراجع رسیدگی کننده به دعاوی کار با اصول دادرسی منصفانه و اصول خاص دادرسی کار، از مهم ترین مصادیق آن به شمار می روند.
36,365	507819	5 کصعا رد دما زطانطاصز مان معط 0666 و نطعدود ۳1 7 راما دماح هام21 نله طصزمج \| 7 کناومامحک اصصحل \| 77 مهامملز لا تسف اص رت جامداونومک \| 7۱ همه صفعه< 40 نداد ,کعانصق7 ۵۶ اهد۳ وعمامط و2 که اصدعصهم 136 عمط رد2 که ملک ب30.ط8 1۶ 0 83 0 63 ند امک هط و عهص 0۳ تلنفه-ط بصق۳ا مامطاقط مطاص۳ط [م هط روانهنصتا نداد ۵4 2/6067 جاه۳ برع ماما رد۳ که )ص160 ,3۳۵۶6550 اصهادزدک۸ ,ماش وصنفوصو 60 .2 0578103000 _اص ناه تلنقس-ط بصع بامس۸ مطعصصتطظ نامصسخه طعلاماد ۸ وانهبنخصتآ مدمه ا[700۷6۳5] ۸220 عنصدادآ و +عطصعص وااه33 وی مامط و2 ۵1 اصعصا م1306 ,0۳650 کصهاعنک۸ .3 ۰ ,1613۳۵0 ولاکذزد6۳ 1700۷ +2100 2۵2 موعمامطل رو 2 که خدعصها م1206 منمکع2۳۶ کصعاعنک۸ 4۰ 8 عع10 ع21ع ناک ۵ امعم ک۷۵ ند صع عم 156 زنط صز/د ناه 0اه مزب قطع ع6ع منطعمدمتهاعط صز نتدعی 500060150 علهس صز یه نا نامک نله ۸ انم کصعادرد 5001 حاعنط صز (ع1م0ع0 2932) کاصعفه عاهس ۶ الم 1۸۷۵۳۵ هام20 67 5 100 عام60م 230 اقطا ,2020 صذ نت مقطصمی ۶و 6 ۸0600 لصه وم تقاط -۶اع5 عنصعلدع۸ مکصعاکری صمنازطانط دز 5 21ع0عع صذ وصه 0عصسگکصی کدی اعومص حلعد ۳6 عطا اقطا 0۵0 5 0(۰) .8.۸ ,طاع047306 2/05۵ ۸۶ .ل مفطععله5 ,مک بفع13وغلن و۸ نصنطهطط .3 منصقلدکحدط +عل‌ناسه عنطا عاز0 5 هرز ینامام عنصعلهه ان کعصعاعری صمفانطانطص ماه معط ص666 منطکصه‌ناهام 1-3 ,(19)46 ,520165 بروه حارط ۵ ۳۵2۵00 ۵۲ ۵۱ 70 الگویابی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس سیستم‌های مغزی رفتاری با میانجیگری خلاقیت در دانش‌آموزان نسرین برسلانی 73۱ \| صدیقه ابراهیمی علویکلایی ۲( \| جمال صادقی 3۳ \| رجبعلی محمدزاده۲3 ۱ طشجوی دکتری رواشناسی, گروه رواشناسی دانشکده علوم انسانی؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل, بابل ایران. وایانامه: 6003 تقد رع 30 6ندامک هط دمص ۲ نویسنده مسئول, استادیاره گروه روانشناسی, دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد آیت‌اله آملی؛ آمل؛ ایران. رایانامه: 9/810(/21300.600م_لطنطصرداه ۳ استادیان گروه روانشناسی, دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بابل» بابل؛ ایران. رایانامه: 21000.60:0/ز 00 48ن 00 2علمصدز استادیار» گروه روانشناسی» دانشگاه پیام نور تهران؛ ایران. رایانامه: :0ع.7/3/000 00 1301322022061300 با توجه به اهمیت نقش سیستم‌های مغزی رفتاری در یادگیری فراگیران» خصوصا دوره‌های آموزشی» بررسی ارتباط آن با متغیرهای تحصیلی ضروری به نظر می‌رسد؛ بنابراین تحقیق حاضر با هدف الگویابی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس سیستم‌های مغزی رفتاری با میانجیگری خلاقیت در دانش‌آموزان شهر گنبد انجام شد. روش تحقیق از نوع روش توصیفی- همبستگی و از نوع مدل‌یابی معادلات ساختاری به‌طور خاص معادلات رگرسیونی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه دوم در سه پایه (اول» دوم و سوم).شهرستان گنبدکاووس به تعداد ۲۹۳۲ نفر در سال ۱۳۹۹ بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تعداد ۲۳۰ دانش‌آموز به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. خلاقیت عابدی (۱۳۷۳) بود.برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از روش ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرم‌افزار 5855 نسخه ۲۲ و ۸۳۵۶ نسخه ۲۳ استفاده شد. نتایج همبستگی نشان داد که بین خلاقیت» سیستم‌های مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی رابطه وجود دارد؛ و مدل پژوهش با برازش مناسب تائید گردید. از لحاظ کاربردی برگزاری خودکارآمدی تحصیلی, خلاقیت» سیستم‌های ۰ کارگاه‌های آموزشی جهت افزایش خودکارآمدی: تحصیلی,» خلاقیت و سیستم‌های مغزی استناد به این مقاله: برسلانی » نسرین؛ ابراهیمی علویکلایی» صدیقه؛ صادقی» جمال و محمدزاده» رجبعلی. (۱۴۰۱). الگویابی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس سیستم‌های مغزی رفتاری با میانجیگری خلاقیت در دانشآموزان. مجله مطالعات روانشناسی تریینی» ۴۶(۱۹)» ۱-۱۳. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی» دوره نوزده» شماره چهل و شس؛ تابستان ۱۶۰۱ ۳ آموزش‌وپرورش با قرار گرفتن در عرصه تحولات پرشتاب جهان امروز» دستخوش تغییرات وسیعی شده است. لازمه ماندگاری در این عصر توجه به کیفیت نظام آموزشی است (پوروانتو» نوویتاساری و آسابری"» ۲۰۲۲). امروزه ما با انفجار دانش رو به رو هستیم و باید دانش‌آموزان را نوآور و دارای استقلال فکری بار آوریم و آن‌ها را در محیطی قرار دهیم که آن‌ها را خلاق بار آورد (زلینسگا لبودا و کارووسکی", ۲۰۱۰). دانش‌آموزان خلاق می‌توانند اطلاعات و دانش خود را سازمان‌دهی کنند و دانش‌آموزانی که باورهای منفی درباره توانایی‌های خود داشته باشنده عزت‌نفس و خودکارآمدی پایین خلاقیت» عبارت است از عملیات هوشمند مربوط به تفکر واگرا و توانایی شرح و بیان مجدد معانی و مندرجات اشیا که از طریق حساسیت نسبت به مسائل و مشکلات به کار می‌افتند. ابتکار» انعطاف‌پذیری» سیالی و بسط به عنوان توانایی‌های مشمول تفکر واگرا می‌باشد (ویجتیزوک و توریک؟ ۲۰۱۵). در واقع رشد و توسعه خلاقیت وابسته به عوامل مختلف فردی و اجتماعی مانند هوش» خانواده» ویژگی‌های شخصیتی و غلبه بر موانع مختلف فردی و اجتماعی مانند ترس از شکست. قوانین محدود کننده است. هر چند توانایی تفکر خلاق» به‌طور بالقوه و به صورت فطری در انسان به ودیعه نهاده شده» اما ظهور آن مستلزم پرورش آن است. خلاقیت توانایی و ظرفیت فرد برای تولید ایده‌ها آثار و محصولات نو و ابتکاری را نشان می‌دهد؛ به عبارت دیگر خلاقیت موجب می‌شود تا فرد انطباقی جدید با شرایط و موقعیت‌های محیطی به گونه‌ای غیرمرسوم ولی مفید پیدا کند (بهرامی» باقری راد رسولی خورشیدی و قاسمی» ۱۳۹۷). سیستم‌های مغزی رفتاری» یکی از متغیرهای مرتبط با خلاقیت در دانش‌آموزان است. سیستم ناتوانی و بازداری رفتاری به محرک‌های شرطی تنبیه و فقدان پاداش و هم‌چنین به محرک‌های جدید و محرک‌های ترس‌آور ذاتی پاسخ می‌دهد. فعالیت این سیستم موجب فراخوانی حالت عاطفی اضطراب و بازداری رفتاری» اجتناب منفعل, خاموشی» افزایش توجه و برپایی می‌گردد (جوانمرد" ۲۰۱۷). در سطح شناختی, سیستم ناتوانی رفتاری لحظه‌به‌لحظه رویداد احتمالی بعدی را پیش‌بینی و این پیش‌بینی را با رویداد واقعی مقایسه می‌کند. اگر بین پیش‌بینی و حالت واقعی عدم توافق باشده برنامه حرکتی جاری را متوقف می‌سازد تا اطلاعات بیشتری را ذریافت کند و مشکلی را که موجب اختلال در این برنامه شده» حل نماید (ایدله و روشتون۸ ۲۰۱۰). سیستم فعال‌سازی رفتار به نشانه‌های پاداش, اجتناب از تنبیه و گرایش به رفتار گرایشی و لذت‌بخش حساس است. سیستم فعال‌سازی اساس نوروفیزیولوژیک تکانش گری بوده و با عواطف مثبت الگویابی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس سیستم‌های مغزی رفتاری با ... همزا است: واتوسط ممرک‌های, بت ال می‌شود قالیت بیش‌ازهد ان سستم ,یاک آیجاد اقتلال‌های اقطرابی سیستم‌های مغزی رفتاری با خودکارآمدی" ارتباط دارد. خودکارآمدی تحصیلی به شدت بر موفقیت تحصیلی در سال های مختلف زندگی اثر می‌گذارد (برسلانی» ابراهیمی» صادقی و محمدزاده» ۱۴۰۰). خودکارآمدی تحصیلی به‌طور خاص به معنای قضاوت یادگیرنده درباره توانایی‌هایش برای دست‌یابی موفقیت‌آمیز به اهداف آموزشی اشاره دارد (دهقانی» افشین» حسینی و سعیدی ۱۳۹۸) مفهوم خودکارآمدی یکی از مفاهیم عمده در نظریه شناختی- اجتماعی بندورا است که منظور از آن احساس شایستگی» کفایت و قابلیت کنار آمدن با زندگی است. در چارچوب نظریه خودکارآمدی چنین بیان می‌شود که افراد با باورهای قوی به توانایی‌هایی خود نسبت به افرادی که به توانایی‌های خود تردید دارند» در انجام تکالیف کوشش و پافشاری بیشتری از خود نشان می‌دهند. در نتیجه عملکرد آن‌ها در انجام تکالیف پهتر صورت می‌گیرد (ورنرسباچ و همکاران» ۲۰۱۴). یکی از جنبه‌های مهم خودکارآمدی» خودکارآمدی تحصیلی است. خودکارآمدی تحصیلی باور دانش‌آموزان درباره توانایی‌های خود برای فهمیدن يا انجام دادن تکالیف درس و رسیدن به اهداف در یک زمینه تحصیلی مشخص است (سادات» اصغری و جزایری/ ۲۰۱۵). خودکارآمدی تحصیلی به قضاوت فرد راجع به توانایی‌اش برای سازمان و انجام انواع تکالیف آموزشی ظرخ شده گفته می‌شنود. خودکارآمدی تحصیلی بالا باعث می‌شود که دانش‌آموز اعتقاد داشته باشد استرس‌های تحصیلی را کنترل کند و در نتیجه به توانایی خود اطمینان بیشتری خواهد داشت و میزان استرس تجربه شده توسط این افراد نیز کمتر است. نظریه خود کارآمدی نماینده مدلی علی از تعامل بین خود و اجتماع است که رفتار» عوامل فردی درونی و محیط بیرونی را به عنوان عواملی در تعامل متقابل با هم ترسیم می‌کند. خودکارآمدی واسطه رابطه بین آگاهی و رفظار بوذه و شقابلا در زمینه:محیطی آثرگذار است (پیانتا و استویلمن 7 ۴ فراگیرانی که به مهارت و توانایی خود اعتماد و اطمینان بیشتری دارنده در انجام وظایف تحصیلی تلاشی مضاعف از خود نشان می‌دهند. در نتیجه عملکرد آن‌ها در انجام تکالیف بهتر صورت می‌گیرد (فاطیما علی و سعد/ ۲۰۲۱). خودکارآمدی با توجه به احساس تفکر و عمل دانش آموزان متفاوت است. خودکارآمدی ادراک قابلیت‌های فردی به منظور دستیابی به عملکردها و نتایج موقعیت دیگر از پیش تعیین شده می‌باشد و مفهومی است که به‌واسطه آن تجربیات» توانایی و تفکر افراد در یک مسیر انجام می‌شود (اوکاک و کارفیل ۲۰۲۰). مجله مطالعات روانشناسی تربیتی» دوره نوزده» شماره چهل و شس؛ تابستان ۱۶۰۱ ۰ برسلانی و همکاران (۱۴۰۰)» در پژوهش خود نشان دادند که سیستم‌های مغزی رفتاری به‌طور مستقیم توانستند خودکارآمدی تحصیلی را پیش‌بینی کنند. پورکرد و همکاران۱ (۲۰۱۳)» در مدل پژوهش خود نشان داد که سیستم‌های فعال‌سازی و یازداری رفتاری در افزایش خود کارآمدی تحصیلی در دانش‌آموزان نقش دارد (پورکرد و همکاران» ۲۰۱۳). همچنین ایدله و روشتون (۲۰۱۰)» در پژوهش خود نشان دادند که سیستم‌های یازداری و فعال‌سازی رفتاری موجب در پژوهشی نشان داده شد که خلاقیت با خودکارآمدی ارتباط دارد (یانگ و چنگ ۲۰۰۹). همچنین دهقانی و همکاران (۱۳۹۸)» در مطالعه خود دریافتند که خودکارآمدی با تحصیلی با خلاقیت ارتباط دارد. مششا" و همکاران (۲۰۲۱)» در بررسی خود نشان دادند که سیستم فعال سازی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی ارتباط دارد. با توجه به اهمیت نقش خودکارآمدی و سیستم‌های مغزی رفتاری در تمامی جنبه‌های زندگی فراگیران» خصوصا دوره‌های آموزشی, شیوه‌های متعددی برای بهبود و ارتقا خودکارآمدی تحصیلی وجود دارد. در این میان به نظر می‌رسد که خلاقیت, بتواند به‌عنوان عامل میانجی درافزایش خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان نقش مهمی را ایفا کند. با توجد به این که تاکنون تحقیقی صورت نگرفته که نقش خلاقیت را به عنوان متغیر میانجی در ارتباط بین سیستم‌های مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی مورد بررسی قراز داده باشد پژوهش حاضر به دنبال این سوّال است که آیا خلاقیت نقش میانجی‌گری در ارتباط بین سیستم‌های مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی ذارد؟ پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع بنیادی و از نظر روش توصیفی- همبستگی و از نوع مدل یابی معادلات ساختاری به طور خاص معادلات رگرسیونی بود. جامعه آماری مورد مطالعه این پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه دوم در سه پایه (اول» دوم و سوم) شهرستان گنبدکاووس به تعداد ۲۹۳۲ نفر در سال ۱۳۹۹ بودند. در زمینه برآورد بهینه برای مطالعات مربوط به مدل‌یابی معادله ساختاری» حجم‌های نمونه بالاتر از ۲:۰ مطلوب است (هومن؛ ۱۳۹۷). ۲۳۰ نفر با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونه‌گیری بدین صورت بود که ابتدا از بین تمامی ۲۲ مدرسه شامل دولتی و غیردولتی ۶ مدرسه به صورت تصادفی ساده انتخاب گردید و در مرحله دوم با توجه به تعداد کلاس‌ها ۳۶ کلاس ۸ کلاس (۳۰ نفر) به صورت تصادفی از بین تمامی کلاس‌ها انتخاب شد. معیار ورود به تحقیق دانش آموزان متوسطه دوم در هر سه پایه اول» دوم سوم» جنسیت پسر بازه‌ی سنی ۱۵ تا ۱۸ ساله» شهر گنیدکاووس» موافقت نامه‌ی والدین دانش‌آموزان در خصوص شرکت افراد در طرح پژوهش» عدم وجود بیماری پا مشکلات جسمی که خللی در کار ایجاد می‌نماید. معیارهای خروج شامل ناقص تکمیل شدن پرسشنامه‌ها نداشتن دقت کافی در پرسشنامه‌ها بود. ملاحظات اخلاقی پژوهش حاضر به شرح ذیل بود:۱. کلیه شرکت‌کنندگان به صورت شفاهی اطلاعاتی در مورد 1 الگویابی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس سیستم‌های مغزی رفتاری با ... پژوهش دریافت کرده و در صورت تمایل مشارکت کردند.۲. این اطمینان به آزمودنی‌ها داده شد که تمامی اطلاعات آن‌ها محرمانه خواهد ماند و به‌منظور رعایت حریم خصوصی آن‌ها ثبت نشد. برای جمع‌آوری داده‌ها از ابزارهای زیر استفاده بازداری/ فعال‌سازی رفتاری توسط کارور و وایت در ۱۹۹۴ ساخته شد. این مقیاس شامل ۲۰ پرسش خود گزارشی و دو زیرمقیاس بازداری رفتاری و زیر مقیاس فعال‌سازی رفتاری است. زیر مقیاس بازداری رفتاری در این پرسشنامه شامل هفت آیتم است که حساسیت سیستم بازداری مغزی رفتاری» پاسخ‌دهی به تهدید یا احساس اضطراب هنگام رویارویی با نشانه‌های تهدید را اندازه می‌گیرد. زیر مقیاس فعال‌سازی رفتاری حساسیت سیستم فعال‌ساز مغزی رفتاری را می‌سنجد و خود شامل سه زیر مقیاس دیگر است که عبارت‌اند از: سائق (چهار آیتم» پاسخ‌دهی به پاداش (پنج آیتم» جستجوی سرگرمی (چهار آیتم). نحوه نمره‌دهی به سوّالات به صورت طیف لیکرت ۴ درجه‌ای از کاملا موافقم< ۴ تا حدی موافقم< ۳ تا حدی مخالفم۲۳ و کاملا مخالفم< ۱ صورت می‌گیرد. در این مقیاس کمترین نمره ۲۰ و بیشترین نمره ۸۰ امتیاز است. نمرات بالاتر نشان دهنده حساسیت‌هایی بالاتر می‌باشد. کاور و وایت (۱۹۹۴)» ثبات درونی زیر مقیاس بازداری رفتاری را ۰/۷۴ و ثبات درونی فعال‌سازی رفتاری را ۰/۷۱ گزارش کرده‌اند (کاور و وایت۱۹۹۴۰). خصوصیات روان‌سنجی نسخه فارسی این مقیاس در ایران توسط حبیبی و همکاران (۱۳۹۸) مطلوب گزارش شده است. میزان ضریب پایایی به روش باز آزمایی برای مقیاس 8/۸5 ۰/۶۸ و برای زیر مقیاس 315. ۰/۷۱ گزارش کرده است و روایی محتوایی و صوری آن نیز مورد تائید قرار گرفت (حبیبی و همکاران» ۱۳۹۸)+ در پژوهش حاضر میزان ضریب پایایی با روش آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس بازداری رفتاری ۰/۷۲ و فعال‌سازی رفتاری ۰/۷۸ به‌دست آمد. پرسشنامه‌ی خودکارآمدی تحصیلی (۸5۳۲): این مقیاس توسط جینک و مورگان در سال ۱۹۹۹ طراحی شده است. خارای ۳ سوال و سه: زومتیاس استعناد (۱۰-۱کوشش (۲۳-۱۱) و باقط (۳۰-۲۱) است. ماذه‌های این مقیاس با طیف لیکرت دارای پاسخ چهار درجه‌ای ۴ (کاملا موافقم). ۳ (تا حدودی موافقم)» ۲ (تا حدودی مخالفم) و ۱ (کاملا سخالفم) است و سوّال‌های ۸۴ ۸۵ ۵۷۵ ۱۶ ۱۹ ۲۲:۲۰ وا ۲۳ بهصورت معکوس نمره‌گذازی می‌شود. در این مقیاس» کسب نمره‌های بالا نشان دهنده خودکارآمدی تحصیلی بالا می‌باشد. سازنده مقیاس میزان همسانی درونی مقیاس را با استفاده از روش آلفای کرونباغ ۰/۸۲ گزارش کرده است. همچنین» میزان ضریب پایایی با روش آلفای کرونباخ سه زیرمقیاس استعداد و کوشش و بافت به ترتیب ۰/۷۸ ۰/۶۶ و ۰/۷۰ و روایی محتوایی آن نیز مطلوب گزارش شده است (جینک و مورگان ۱۹۹۹). در ایران در پژوهش مظاهری و صدقی» نیز به‌منظور به‌دست آوردن مجله مطالعات روانشناسی تربیتی» دوره نوزده» شماره چهل و شس؛ تابستان ۱۶۰۱ ۹ پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب پایایی برای خودکارآمدی کلی ۰/۷۶ خرده مقیاس‌های استعداد ۹ بافت ۰/۶۲ و تلاش ۰/۵۹ به‌دست آوردند و روایی آن با روش تحلیل عاملی تأییدی مطلوب گزارش شد (مظاهری و صدقی» ۲۰۱۶). در پژوهش حاضر میزان ضریب پایایی با روش آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس خودکارآمدی کلی» خرده مقیاس‌های استعداد بافت و تلاش به ترتیب ۰/۷۷ ۸۰/» ۰/۷۱ و ۰/۷۲ به‌دست آمد. پرسشنامه‌ی خلاقیت عابدی (07۱): پرسشنامهه سنجش خلاقیّت که به آزمون سنجش خلاقیّت عابدی (07) مشهور است بر اساس نظريه تورنس درباره خلاقیّت و در سال ۱۷۳ به وسیله عابدی در تهران ساخته شده است. این پرسشنامه چندین بار مورد تجدید نظر قرار گرفت و در نهایت فرم ۶۰ سوّالی آن در دانشگاه کالیفرنیا به وسیله عابدی تدوین گردید. این آزمون ۶۰ سوّال سه گزینه‌ای دارد که از چهار خرده آزمون سیالی» بسط ابتکار و انعطاف‌پذیری تشکیل شده است. گزینه‌ها نشان دهنده میزان خلاقیّت پایین» متوسط و بالا است که نمره یک برای خلاقیّت پایین» نمره دو برای خلاقیت متوسط و نمره سه برای خلاقیّت بالا در نظر گرفته شده است. این پرسشنامه شامل ۶۰ سوّال است و هر سوّال نیز سه گزینه دارد. گزینه‌ها نشان دهنده میزان خلاقیّت از کم به زیاد در آن بخش است و مجموع نمرات آزمودنی در چهار خرده آزمون.(سیالی» بسط ابتکار و انعطاف‌پذیری)» نمره کلی و خلاقیّت او را نشان می‌دهد. دامنه نمره کل خلاقیّت هر آزمودنی بین ۶۰ و ۱۸۰ خواهد بود. سوّال‌های یک تا ۲۲ به سیالی» ۲۳ تا ۳۳ به بسط ۳۴ تا ۴۹ به آتکار و 13۵۰ +۶ بط انیطاگ ری مربوط آست ۹ هنیا در چهار گروه جمع می‌شوند هر چد فرد در این پرسشنامه نمره بالاتری بگیرید دارای خلاقیت بیشتری است (عابدی» ۱۳۷۳). پایایی آزمون خلاقیّت عابدی» از طریق آزمون مجدد دانش‌آموزان مدارس راهنمایی تهران در سال ۱۳۶۳ در چهار بخش آزمون به این ترتیب به دست آمد: ضریب پایایی بخش سیالی ۸۵/»» ابتکار ۰/۸۲ انعطاف‌پذیری ۰/۸۴ و بسط ۰/۸۰ (عابدی» ۷۲ ریب همسانی, دروئی با لیتفاده از آلفای کرونبپاخ برای, خرده آزمون‌هایع سیالی؛ انعطاف‌پذیری: ابتکار ز بسط روی ۲۲۷۰ دانش‌آموز اسپانیایی به ترتیب ۰/۷۵, ۰/۶۱/۶۶ و ۰/۶۱ به دست آمد و روایی محتوایی و صوری آن نیز مورد تائید قرار گرفت (بهرامی و همکاران» ۱۳۹۷).:در پژوهش حاضر میزان ضریب پایایی با روش آلفای کرونباخ در خرده آزمون‌های سیالی ۰/۷۴» انعطاف‌پذیری ۰/۷۸ ابتکار ۰/۸۰ و بسظ ۰/۷۷ به‌دست آمد. شیوه تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از روش‌های ضریب همبستگی و تحلیل مسیر با نرم‌افزار 5۳5522 و 23 ۸۳۳۵۹6 استفاده شد. تحلیل داده‌ها به منظور بررسی رابطه‌ی سیستم‌های مغزی رفتاری (بازداری رفتاری-فعال‌سازی رفتاری) با خودکارآمدی تحصیلی در دانش‌آموزان صورت گرفت. میانگین سنی افراد مورد مطالعه ۱۶ سال بود. همچنین بیشتر شرکت‌کنندگان در ۸ الگویابی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس سیستم‌های مغزی رفتاری با ... در جدول ۱ شاخص‌های میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش گزارش شده‌اند. جدول ۲. ضرایب همبستگی پیرسون نمرات آزمودنی‌ها در هر یک از متغیرهای پژوهش در جدول ۲ نیز ضرایب همبستگی پیرسون بین متغیرها نشان داده شد. با توجه به جدول ۳ مدل اصلاح شده با مشاهدات.و در اصطلاح نیکویی برازش مدل تطابق کامل دارد؛ و بر اساس جدول ۶. محاسبه اثرات مستقیم» غیرمستقیم و کل متغیرهای مدل متغیرها 7 کوک مالسا + مقالعاستک قرب ان اثر کل سیستم مغزی رفتاری-خلاقیت ۰ ۰/۲۶8۶ اس ۳۵ یس ۲/۹۲ من مجله مطالعات روانشناسی تربیتی» دوره نوزده» شماره چهل و شس؛ تابستان ۱۶۰۱ ۹ با توجه به اطلاعات مندرج در جدول ۴ ضریب مسیر غیرمستقیم سیستم‌های مغزی رفتاری بر خود کارآمدی با میانجی‌گری خلاقیت ۰/۱۵ و در سطح ۰/۰۱ معنادار می‌باشد. با توجه به ضریب مسیر می‌توان گفت با هر واحد افزایش یا بهبود در سیستم مغزی رفتاری با میانجی‌گری خلاقیت به میزان ۰/۱۵ بر خودکارآمدی دانش آموزان افزوده می‌شود. شکل۱: غضرایب امخاندآرد دل ساختا یرای ین خخودکارآمدی دانی آمرزان با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان گفت که خلاقیت بین سیستم مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی نقش واسطه‌ای دارد. این نتیجه با یافته‌های پژوهشی پورکرد و همکاران (۱۳۹۳۲) که نشان داد سیستم مغزی رفتاری در افزایش خود کارآمدی تأثیر دارد» همخوان است. همچنین ایدله و روشتون (۲۰۱۰)» در پژوهش خود نشان دادند که سیستم‌های بازداری و فعال‌سازی رفتاری به عنوان پیش‌بینی کننده‌های خودکارآمدی حرفه‌ای با نقش میانجی سازگاری در محیط می‌باشند. در پژوهشی نشان داده شد که خلاقیت در ارتباط بین خودکارآمدی و عزت‌نفس نقش میانجی دارد (یانگ و چنگه» ۲۰۰۹). در تبیین این نتیجه می‌توان گفت عوامل شناختی از جمله میزان عملکرد مثبت تحصیلی و خودکارآمدی بر خلاقیت تأثیر دارد. خودکارآمدی در فراگیران به عنوان واسطه بین رابطه‌ی سطح ذهن خلاقانه و توان حل مسئله خلاقانه نقشی اساسی دارا می‌باشد؛ و خلاقیت انعطاف‌پذیر بر سطح خودکارآمدی تحصیلی تجربه شده توسط دانش‌آموزان تأثیر ویژه‌ای دارد (گرهارت و فانگ۲۰۱۵). محققان خودکارآمدی تحصیلی را اعتماد» تفکر خلاق دانش‌آموز نسبت به توانایی‌اش برای به چالش کشیدن وظایف علمی می‌دانند. افرادی که خودکارآمدی پایینی دارنده احساس می‌کنند که در اعمال کنترل بر رویدادهای زندگی ناتوان‌اند و افرادی که خودکارآمدی بسیار کمی دارند حتی تلاش نمی‌کنند بر مشکلات غلبه کنند؛ زیرا متقاعد شده‌اند که هرکاری انجام دهند بیهوده است و تغییری در اوضاع ۳۳ الگویابی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس سیستم‌های مغزی رفتاری با ... قلاقیت؛ موچب ارتقا خود‌کارآمدی تحصیلی, توجوانان, است. توجوانائی, که سظزم بالاتری از قلاقیت: زا کزازش نموده‌اند به احتمال زیاد سطوح بالاتری از خودکارآمدی تحصیلی را نشان داده‌اند. اگر ساختار آموزش مناسب و خلاقانه ارائه گردد» دانش آموزان قادر خواهند بود به افزایش خودکارآمدی تحصیلی و سطح انگیزه درونی تأثیر بگذارد. جهت نیل به این هدف فراگیر نیاز به مساعدت معلم دارد. ایجاد زمینه‌ها و فرصت‌هایی که در آن میزان خلاقیت ارتقا یابد از اموری است که باید مورد توجه معلمان قرار بگیرد (بائی ۲۰۱۵). محیط‌های خلاق آموزشی» افراد را ترغیب می‌کنند هدف‌های خودشان را تعیین کرده» رفتار خودشان را هدایت کرده» روش خودشان را برای حل کردن مشکلات انتخاب نمایند و اصولا تمایلات و ارزش‌های خود را دنبال کنند. محیط‌های حامی خلاق, آسان‌گیر» بی‌توجه و مسامحه‌کار نیستند (محزون زاده ۱۳۹۶). در عوض» وقتی که معلمان می‌کوشند برای دانش‌آموزان‌شان» محیط‌های آموزشی خلاق به وجود آورند» سخت تلاش می‌کنند تمایلات و کوشش‌های آن‌ها را تشخیص دهند و از آن‌ها حمایت کنند. معلمان در آموزش فاقد خلاقیت» نیاز و توانایی فردی افراد را نادیده می‌گیرند و در عوض به آن‌ها فشار می‌آورند تا از روش‌های فکر کردن» احساس کردن» یا رفتار کردن از پیش ترتیب یافته یا به صورت بیرونی تجویز شده» پیروی کنند؛ بنابراین» آن‌چه در این محیطها مورد حمایت قرار می‌گیرد. خلاقیت فرد نیست بلکه عامل بیرونی است مانند آنچه آموزگار از دانش‌آموزانش می‌خواهد انجام دهند آن‌چه مدیر از کارمندانش می‌خواهد انجام دهند یا:آنچه مربی از ورزشکاران می‌خواهد هنگام رویکردهای آموزشی حامی خلاقیت شامل در نظر گرفتن دیدگاه دانش‌آموزان» پذیرش تفاوت‌های فردی» نیازها و احساسات آن‌ها تأمین حمایت لازم هنگامی که آو‌ها آللی زا گم جه‌گی‌شوند و فراهم. تمودن انتخاب و حمایت از ابتکارات آن‌ها در هر زمان ممکن می‌شود. علاوه بر اين» ترغیب کلامی و بازخورد مثبت که اطلاعاتی است تا اعمال فشار نیز از خودکارآمدی تحصیلی حمایت می‌کند (آلپرای» کاراکای و ایلماز ۲۰۱۵). تقریبا برای معلمان آسان است که سبکی را در پیش بگیرند که از دیدگاه خودشآان فعالیت‌های کلاسی را"در نظر بگیرند؛ از این لحاظ که آن‌ها فکر می‌کنند چه فعالیت‌هایی باید انجام شوده مانند این که همم دانش‌آموزان برای جقه چرش‌ها در سطح بالایی برانگیخته شده و براتی هرچه مطلمان فکر می‌کنند باید انجام دهند بای لام با اما کط موفتیک‌کلاسی اغلب اين‌گونه نیست. فراهم کردن فرصت‌های انتخاب برای دانش‌آموزان به صورت مستقل یا به عنوان یک گروه می‌تواند به آن‌ها کمک کند احساس خودکارآمدی و انگیزش بیشتر نموده و بنابراین» بیشتر در فعالیت‌های که نقشی در انتخاب آن ایفا نموده‌اند بیشتر درگیر مانند هر پژوهشی» پژوهش حاضر نیز محدودیت‌های خاص خود را دارد. ازجمله این که در پژوهش حاضر ابزار بکار رفته در این تحقیق پرسشنامه بود و افراد ممکن است به دلایل مختلف» واقعیت‌ها را منعکس نکنند. عدم کنترل همه‌ی مجله مطالعات روانشناسی تربیتی» دوره نوزده» شماره چهل و شس؛ تابستان ۱۶۰۱ ۹۹ متغیرهای مداخله‌گر از دیگر محدودیت‌های اين پژوهش بود. همچنین این تحقیق در بین دانش‌آموزان پسر شهر گنبد صورت گرفته است بنابراین تعمیم‌پذیری آن با احتیاط صورت گیرد. در پایان با توجه به نتایج حاصل شده می‌توان چندین پیشنهاد پژوهشی و کاربردی ارائه نمود. در بعد پژوهشی» به پژوهشگران دیگر پیشنهاد می‌شود.» برای افزایش تعمیم‌پذیری» از نمونه‌های آماری دختران نیز استفاده شود. پژوهشگران دیگر می‌توانند از روش‌های آماری کیفی در این موضوع استفاده کنند. در حیطه کاربردی» پیشنهاد می‌شود دوره آموزشی ضمن خدمت برای معلمان جهت چگونگی برسلانی» نسرین؛ ابراهیمی علویکلایی» صدیقه؛ صادقی» جمال و محمدزاده» رجبعلی. (۱۴۰۰). رابطه سیستم‌های مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی در دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه دوم. مطالعات ناتوانی» ۱(۱۱) ۲۶-۱۳ بهرامی» معصومه؛ باقری راد» سیده فاطمه؛ رسولی خورشیدی, فاطمه و قاسمی» مریم (۱۳۹۷). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی دامنه‌های خلاقیت کافمن. ابتکار و خلاقیت در علو مانسانی, ۷ (4)۱ ۱۸۲-۱۶۵ پورکرد» مهدی؛ ابوالقاسمی» عباس؛ نریمانی» محمد و رضایی جمالویی» حسن. (۱۳۹۲). بررسی اثر مستقیم و غیرمستقیم خودکارآمدی» تکانشوری» فعال‌سازی-بازداری رفتاری و مهارت‌های اجتماعی بر سومصرف مواد در دانش آموزان. فصلنامه دهقانی» یوسف؛ افشین» سیدعلی؛ حسینی» فریده السادات و سعیدی» مهری. (۱۳۹۸). نقش میانجی خودکارآمدی تحصیلی در رابطه بین هوش هیجانی و خلاقیت با انگیزش پیشرفت. روانشناسی مدرسه؛ ۲(۸)» ۴۲-۲۲ محزون زاده بوشهری, فاطمه (۱۳۹۶). رابطه بین مهارت حل مسأله و خلاقیت دانشجویان با نقش واسطه‌گری خودکارآمدی تحصیلی :مدل یابی معادلات ساختاری. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی/ ۶ (۴» ۵۰-۲۷. هومن: حیدرعلی. (۱۳۹۷). کناب مذل‌بیایی فعادلات ساختاری,با کاربرد ترم اقزار لیز رل [ا/صلاحات/. تهران: سازمان مطالعه و لمعنانی مصه منط 006 م5۵ 6665 کصمناهام۸ .(2015) کل متقصلزلا 6 م۸ 1۵۳۵6۵۵ .۳ ۸106۳۸ -29 :(207)5 ,561671665 ]36۳0۷107۵ 0۵ آم و5 -00۵ع2۳0 عالنماد وصغطلسنطا عط ۶٩ ا0عدع9قه م۸ .(2010) .۸ مصعصعاق6 گ .0 .۸ ملننظ وم مفعات و0 وطعتذب) ودگ و080(7ت۸1 -۵۵10ع۳۳۵ .0۵1۲-0110 فصصلمعه 1۶ 1۳۸11 ععاههنو مهد +معمعها ووماه نز عممعاکص خهما چا 0 ناه ۵طا ودمصه اصعصاکن زود عنصعفهه فص هناهد جه وفع۸ .(2015) 50 معفطظ +-23)9(,75 ,ک6 ۸۵۲۵۲۵ ۹۵ ۸۵0 ۳ واع م5 ۳۵۳۵۵ ۲۵۳۵٩ ام تمصع مععلزی 6 لصه ,ناه هرمن هط مصونزطنطصز (ممنوهطاع80 .(0994) سا.1 ,عکنط ۷ ۵۶ وک ,0267 067۹۵7۵ ]٩ 70۵ علمه 815/۳0۸۹5 عطا اصعصطعتصام وصه ۳۵۳۵۳۵ عمط ۵ کعک00 ۳۳:0 ۳ الگویابی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس سیستم‌های مغزی رفتاری با ... ۶ مزاع مره ,15-3۸5 ظ ,بوانلهمدم عم که جماح؟ لممصعع 1656 .(2010) 7.0 مطماطافت۸ 6۶ ویک ,3۳۳۵16 0 268306 هه عخنومم فصه مصع‌عایع-گ اه عوادعحطاعنصهم 0صه 1۵۷۵۳۵ 12۵0066 ۶و عدمنام‌ععدیم اعاصعو 5 او ععلکه 1۳5۵ .(2021) 1 30 ,هدک 6 .36 رفن۸ وگ مق0ت1۳31 2۵ صز صمناف له +عطونط 1۳۵۵ ععصعلنه نصمنهاموع هد فصد ینامام عنصعفید 180-3۰ ,(1) 14 ۳0۵0۰ 371967 1 6۹60۳6 4عنامم۸ ۲٩ ۵۱ 70۳ ,6 ,07200 عزعصناجه مصصناه تام عزعصتطاصذ و2 .(2015) .36 ,۳۵8 ۵۶ و.ظ ق606۲ [۳5(6110 0۳907۰ 0۷۰ م۸ بکاعنلمط 0لعط-عدم1 همعط ماما عطا صذ نمی مه 1 070067065 250616 .(2019) .3 مفتقطصقطک گ سا مف0قصقط30 مک منفقلطدل۸ .3 مزط(ط11۵ 0 عنسل طازم عام0عم اصعمعمعل صز رکاط/ک۸ط)عصععید صمنزطنطصط /صمناه‌اه ددع0 40 طعا9 رد صمنازطنطصذ /صمناد‌ته لدم معط ۵۶ جمعتعصصی ۸ ب(2017) بان ,1820۵0 ,(6)3 ,56671665 861010701 0۳۵ روام و2 ععلقص نو فمححصمد فصه نفد صز کععصاگ0 0 6۰ رهز م۸ نی‌هنااع-1 ۵1 عنصعل مد عنم عم عصعحغلنطا0 .(3999) ۷7۰ مصقع3/0۳ 6 ول وک6ل 10[ ,611-0 -عاند عدمناهداه 5۵11-07 ععمم کم منطعص‌نهامط .(2009) .7 ,8000 6 بش1۸ ,7086 40 51305 طامز از ی‌ناندهاد تمصدمنامصه فصه مامصم که 10 یگهام5 مناد عمعع 86)6(,80-4۰ ,زور25 0ع1امرمی۸ 1٩ هد سوت ناهد -ه امه خ۸ +ععصقص 00 نامز 116۳۷۵00 صش۸ :۵11-01۵0 06206 .(2009) یک کل ات8700 6۶ وس م6 مطعکنطاه/1 2 بوانونله7 وصه بنانطاهناه عطا وصناهنده وصه 130610066 .(2016) بش۸ منطعوع0د5 2 2 2/7۵6۲ ,۸700665 ,00۵ع۳۵ 70 ]٩ ,70۳۳۵ مغ تقفصطمناکعمن مهناله نامه نهد کاصعلنی ۲۳6 ...وس ,3/878 .۸ 3 ,ععفللنه سل مس بعل81ظ و 0 (ق16010ظ و۸ .21 و86 و2 سا ,12/16516508 ام عطا صز وعنام-1[مد فصه مفعاکه مطمناه 0اه 85605۵0۵1 .(2021) .36 بش۸ مقعاص۳ ۸ 11601 0۳۵ ,۳6۲1۵۲۵ .57010۹ ع ددع0 مه ع1ه انس 6ص 6۶ اصعصدعه (مطام لد 4 286 ق1238 (اعناعمت عطا عصنصعع 1 ما ودک اصعصم 06610 علعیک ۸ .(2)2020 ملگدمک 6۶ 0 5)8(,95-۰ مت 000ع00 ]٩ ۵ 70 ۵010 کاصعلنک بواند ۲ ۵۲ کاعناهط یم 0000685 1 0لانطط 000 دعطططو‌ناداه اططط13 .(2014) 3.۷7۰ مصقصلطنن5 6 سبط ,۲0۵ 444-۰ ,(33)2 ,86۷10 روهام روط آمم اک ۲٩ ۵ سمل .اممط که دهع او 10۵ 1 موز وصه 360 .(2013) .17 بععد ۵2 2 ,3 منصقصنه1< م۸ منصععقطاهاه ۸ ,3 ,60ات8 6 0۵ کااماد آهنوم5 وصه «رمنازطانطصز دما ناه دمن وقطعط عمط یامد 1و ع6 10300 ,منطد 10200 که ع[مط 156 .(2022) 36 مضه‌داع۸ 2 .0 مفتقفق3101 بش۸ ,801۳۷350 طنطا ۳60۳66 هه 3۳۵5 006206 ۶ ۲002666 3۳۵8۲ (۸ 3۳۳ مجله مطالعات روانشناسی تربیتی» دوره نوزده» شماره چهل و شس؛ تابستان ۱۶۰۱ ۹۳ 5۵001 ]٩ ,70۳۳۵ ,7110۲۵10۳۵ .کادع5۳0 آممنک لفدمنی۷۵ عطا اه اکععاص آعاس ۳۳0۳۵ 0 علاماک و7۳00 کتمتقط0 معطهعی همعط نمی کصعلندی ۳۹۲۹۵8 .(2017) کل مطه5 6 عللما5 رفن5 .(2014) .6 ملقطاصعومط 6۶ سیگ ,2168ظ ,سیگ ,030/1637 ,./3.ظ مطلع3 ۹۸۷۵۲۵6۲50 37)2(,18-3 ,00ع30 ,۳۲0610012۵٩ ام سمل موه نامک عنصع ود ۸ 0۵ 130۵66 ع[70 156 :ععه م۵۳ عطا صز سامنتقطع0 ع20 ص13 (2015) .0 4اع 1۳ 6 بش۸ وناز 1۸۷ 1 701300 ۶٩ ععف ۵ط) نلعازصی لمع م1مط عم قصه ونانط 21 موز توص ددع11 11۳ 57 هه ص۸ :300۳5 داز وصه بوه‌ناکه -ئاعد ع0هع0) .(2009) .1 .1۳ ,ق086۲ 6 با .13 ,۷308 ,(25)2 ,861100107 37۵0 1 600701675 مکتعحصع م0۳ فص کعاعواهصه ایک نامز 1و 7 5006 ۷۵6 کار لد ((002) ۳۵ 6۶ 1 0 م۸ لالز 711 ۳۹۷۵1۵01 1 کصاککآ 7۳۵51010۵1 بصمناصعاصز ولنقه چ ۵ اعد ادعصععدع 0	مقدمه: با توجه به اهمیت نقش سیستم های مغزی رفتاری در یادگیری فراگیران، خصوصاً دوره های آموزشی، بررسی ارتباط آن با متغیرهای تحصیلی ضروری به نظر می رسد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف الگویابی خلاقیت در ارتباط بین سیستم های مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر گنبد انجام شد. روش: روش تحقیق از نوع روش توصیفی- همبستگی و از نوع مدل یابی معادلات ساختاری به طور خاص معادلات رگرسیونی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه دوم در سه پایه (اول، دوم و سوم) شهرستان گنبد کاووس بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تعداد 230 دانش آموز به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای اندازه گیری پرسشنامه سیستم های بازداری/فعال سازی رفتاری کارور و وایت (1994)، پرسشنامه ی خودکارآمدی تحصیلی جینگ و مورگان (1999)، و پرسشنامه ی خلاقیت عابدی (1373) بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بین خلاقیت، سیستم های مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی رابطه وجود دارد. و مدل پژوهش با برازش مناسب تایید گردید. همچنین 15 درصد از واریانس خودکارامدی تحصیلی توسط خلاقیت و سیستم های مغزی رفتاری مورد تبیین قرار گرفت. نتیجه گیری: براساس یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که با افزایش خلاقیت و سیستم های مغزی رفتاری می توان خودکارآمدی تحصیلی را در دانش آموزان افزایش داد.
39,226	458585	کلیدواژه‌ها: اقلیم کردستان» همه پرسی» کانتوری و اشپیگل» امنیت ملی» ایران. ا- دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی» نویسنده مسئول: 2210.22.1۳ [2000176722[115[7310 ۱۹۳ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل, سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ااا 56 [۵ 313000 وصد صاعنوسک1 نود او عدع 100000 عطا اه دمضسحصیک5 5 عنطئ ۵۶ 056 کز 1060606066 مزع صهاکعنوسگا نو ۳ ۵۶ عععز ۵ ووقوم ما 1991 ۳۳۵۳۵ :و1۳۵ عط) ۵۶ 0۵0ط عطا مص ص۵1۳ عع ددع0 عمط معط نصمصهطظ #معکعق/3 +کلهمع باق 0۳ او ملصز۳ط 36۵ ۵ 1۳۵0 مد عم هه 2017 جع هگ 25 0۳ همع عنطا فطع ما مصمنعوع۴۸ صماعنو 1 اوآ عط) که دنه مطمزع۲۵ عطا ۵۶ ععنصصی 156 ۵۳ نزن فصه م5 ۵۲ +عوصعل عطا ۵ کنط 0۳06760 ,1۳05 ۵ط ۵۶ وخمصنص ج عمط طعنط مرک 0صه ما1 م1۳۵۵ 0۶4 عناطاامع1 ع5عل نصمنادعو کنطا 7ععصه ۵ عم علعناه کنط1 .اههد نمصمناهد حنعطا ما خفعحطا 0016۵0 6 ۲۵۳ 5۳6602005 ۵۲ط ,10060606 ک صهاک و1۳ نود 0۵۹ ۲۶۳۵0 چ گم عصفوامط عطا 6طا ۶٩ بوانهع5 عطا 0۵ عمط از انم معط هی هه جصمزهع کنط که عجسی۶ عطا 1۵۳ امه ۷3۵1 200 ۷۳۲۵۵ فصه #مطاعص حلجوم‌عمی عسسی عطا عطاقت 8 1۳۵۵۶ که عناطم 3 عنصهاد1 0 0قاکن۵ 1 عط او عس۶ عط) ۵۵ کمنه 0 ععی جوزقص: عععط) مععنوعل کحمطانه عط) ,1650۳65 16 ع دا ۵۶ 065 1۳۵۳۵۵ کد ص53 عنص ص00 0ص آمعخنامم عط خقطی اکمععونه کون 15۵ 65 بل 21 ۳ماصز ۳۵ وصه منصه‌طهاه1 احله7 ۶و طاععل ۶ و۳۵ 0صق ,و166 م1۳۵2 که طعنا5 ۳۵51 « و16 عطي ۶و عسی۶ عط و۸ دمک ناک 5 ۳۵۶۵۳۵0 عط ما 160 معنعم کنو عطا ۶و 41 04065 رده 501 ,عم آععمزدک وصه خماصص عط) ام وعا امس عطا ما 20۳008 ,و۳۵ آ۵ 0نعع۲ 0 عطا دز ععدام عملها [زم ععوععمنل 6اه کدی ج ااط ,ع0عع 0۳۷6 مزع ما 16۵0 6 ,کطوناقنصتصصم عط او مهد 56 عمط ام و 10۷61 6 وط وععمم معط عطا 40ص ۳۵۹۲ ص151 ۲5۵ ۲۵ 207 اکند 010۳۷60 ۲56 وصه و06 106105 عط وصه منطعصو‌نه ام عطا که ع 5 ۰ 300021 1۳30 ,آعععزم5 هه تصش 16۳620 مصونعع۳ صقاعنلو یگ :۵5 0و6 استقلال‌خواهی کردها در منطقه غرب آسیا همواره چالش‌های قومیتی و نژادی» سیاسی و اقتصادی فراوانی را برای منطقه به همراه داشته و بسترساز اصلی بحران‌های امنیتی در این منطقه بوده است. در این منطقه 022 نهد کنل مه مل طخ۸ +دمطاش وضو دومع 1600 کردهای عراق به عنوان دومین گروه بزرگ قومی که در حدود ۱۹ درصد جمعیت عراق را در بر می گیرند و در چهار استان سلیمانیه» اربیل» دهوک! و کر کوک و بخش‌هایی از استان‌های نینوا صلاح‌الدین و دیاله واقع شاه‌اند همواره یکی از دلایل و موانع مهمی در راستای ایجاد یک ملت واحد در عراق به شمار می‌روند. کشور عراق به دلیل جمعیت بالای اکراد و ذخایر غنی نفت‌های موجود در اقلیم کردستان (اربیل و کرک وک) همواره با چالش جدایی‌طلبی آن‌ها مواجه بوده و این کشور را به سمت‌وسوی بحران‌های متعددی سوق داده‌اند. کردها توانسته‌اند در سال ۱۹۹۱ میلادی با وجود سرکوب شدید رژیم بعث عراق» با دخالت ائتلاف ضد صدام به رهبری آمریکا و سازمان ملل مبادرت به تشکیل «حکومت منطقه‌ای اقلیم کردستان» نمایند و از این تاریخ به بعد آرزوی کسب استقلال و کشوری مستقل را در سر می‌پروراندند تا اینکه مسعود بارزانی در کنفرانس امنیتی داووس » روز ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷ میلادی را به عنوان روز همه پرسی استقلال کردستان اعلام نمود و به رغم مخالفت‌های قاطعانه و صریح دولت مرکزی عراق» ترکیه» جمهوری اسلامی ایران و برخی از دیگر دولت‌ها با حمایت‌های رژیم اشغالگر قدس همه‌پرسی برگزار شد و نگرانی‌های ایران» ترکیه؛ سوریه و دولت مرکزی عراق تشدید گردید و جمهوری اسلامی ایران» طرح همه‌پرسی در اقلیم کردستان را توطئه‌ای صهیونیستی- آمریکایی در منطقه قلمداد نمود که هدف آن بی‌ثباتی مرزهای ایران» خدشه به محور مقاومت» جبران شکست نیروهای تکفیری داعش و بهانه‌های جدید برای حضور مجدد ایاللات‌متحده در منطقه می‌باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف شناخت تهدیدات استقلال کردستان عراق بر امنیت ملی جمهوری اسلامیایران تنظیم شده و سوال اصلی خود را معطوف به این مسئله نموده است که بحران استقلال اقلیم کردسستان عراق چه تأثیراتی.بر امنیت منطقه و مرزهای سیاسی- ایدئولوژیکی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند داشته باشد؟ و در ادامه چه سناریوهای محتملی را می‌توان برای آینده سیاسی اقلیم کردستان عراق متصور بود؟ نویسندگان با بهره گیری از روش آینده‌پژوهشی و استفاده از منابع مکتوب و مجازی به ترسیم سله سناریو عمده در خصوص آینده اقلیم کردستان عراق مبادرت نمودند و یافته‌ها پژوهش حاکی از آن است که تحریم‌های سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه همچون ایران» ترکیه و عراق» مرک جلال طالبانی» چالش‌های درونی اکراد در درون اقلیم کردستان باعث تعلیق همه‌پرسی شده و آینده اقلیم کردستان عراق, مطابق متغیرهای الگویی کانتوزی و اشپیگل نه‌تنها سبب همگرایی منطقه‌ای نمی‌شود بلکه واگرایی وسیعی در منطقه رقم خواهد خورد. تهدیداتی ناشی از سطح ۱۹۴ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ماهیت انسجام» ماهیت ارتباطات» ساختار روابط و سطح قدرت و بازیگر مداخله گر را برای جمهوری اسلامی ایران به همراه خواهد داشت. ساختار مقاله دارای دو قسمت است که قسمت اول به پیشینه تحقیق» آینده‌پژوهی و سناریوسازی» بحث همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق» علت تعلیق آن و سناریو احتمالی پیش رود حکومت اقلیم کردستان عراق می‌پردازد و قسمت دوم آن به تهدیدات ناشی از دولت نوظهور اقلیم کردستان عراق در آینده بر امنیت ملی ایران در قالب تئوری کانتوری و اشپیگل می‌پردازد. در خصوص پیشینه پژوهش طیف وسیعی از مقالات و کتب در این رابطه با مسئله اقلیم کردستان عراق» ساختارهای امنیتی» ژئوپلیتیکی» اثتلاف‌های نظامی» ماهیت‌های همگرا یا واگرای آن در قبال جمهوری اسلامی ایران و دیگر قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه ای وجود دارد. به‌عنوان‌مثال: محمدرضا عبدالله پور» علی محسنی و داود رسته در مقاله‌ای تحت عنوان: «دیاسپورا و خیزش ناسیونالیسم کرد با تأکید بر مدل‌های تعارض» و با روشی تحلیلی - توصیفی و با استعانت از اندیشه تعارض گالتونگک و دیالکتیک میدان و عادت واره بوردیو در پی اثبات این مسئله بوده‌اند که دیاسپورای کرد در جوامع غربی بر تعارضات هویتی و ناسیونالیسم کرد و جریان استقلال‌طلبی منطقه اقلیم کردستان عراق تأثیرگذار خواهد و عامل مهمی بر ادامه بحران‌ها و نهضت استقلال خواهی اکراد به شمار می‌رود. ۲محمدرضا حاتمی و میکائیل سانیار در مقاله‌ای با عنوان: «همه‌پرسی اقلیم کردستان؛ منابع و تنگناهای تشکیل دولت مستقل» ضمن بررسی همه‌پرسی اخیر اقلیم کردستان عراق» منابع و تنگناهای تشکیل دولت مستقل در اين اقلیم را مورد بررسی قرار داده‌اند. یافته‌های مقاله نیز نشان دهنده این مسئله است که رشد ناسیونالیسم کردی متأثر از شرایط تاریخی» وزن بالای ژئوپلیتیکک» تحولات چند سال اخیر خاورمیانه و حمایت برخی از بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه ای از اصلی‌ترین عوامل تقویت کننده اسستقلال کردستان عراق محسسوب می‌شود و در مقابل» انزوای ژئوپلیتیکی» مخالفت قدرت‌های منطقه‌ای از جمله:ایران و ترکیه» عدم حمایت بین‌المللی و مسئله ک ر کوک کلیدی‌ترین موانع اقلیم در راستای تشکیل دولت مستقل کردی است. مسعود اخوان کاظمی» فرزاد رستمی و حامد شاه‌ملکی در مقاله‌ای با عنوان «تحلیل رابطه اسرائیل و کردستان عراق و پیامدهای امنیتی آن برای جمهوری اسلامی ایران» معتقدند که تحولات عمیق در عراق پس از جنگ خلیج‌فارس در سال ۱ و به ویژه خلا قدرت ایجاد شده پس از سقوط صدام در سال ۲۰۰۳» هجوم داعش به این سرزمین» و اخیرا برگزاری رفراندوم استقلال در کردستان عراق و گشترش فعالیت‌های سیاسی,» اقتصادی» نظامی کردها در راستای اهداف استقلال طلبانه خود در این کشور» زمینه مناسبی برای توسعه حضور و نفوذ اسرائیل در کردستان عراق فراهم آورده است. پرسش اصلی پیش روی این مقاله این است که افزایش حضور و نفوذ اسرائیل در کردستان عراق چه آثار و پیامدهایی را برای امنیت ملی و منافع ایران ایجاد خواهد نمود؟ در این مقاله بر مبنای چارچوب مفهومی موازنه تهدید» تلاش شده است تا ضمن تبیین جنبه‌های مختلف سیاست‌ها و روابط اسرائیل با کردهای عراق» تبعات آن‌ها بر امنیت ملی ایران واکاوی شوند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهند که حضور و نفوذ اسرائیل در منطقه کردستان عراق» در راستای تحقق اهداف راهبردی این رژیم» ازجمله ایجاد یک متحد استراتژیک جدید در منطقه می‌باشد که درنهایت می‌تواند تهدیدات جدی امنیتی (مانند ایجاد قلمرو اس تراتژیک برای اسرائیل در نزدیکی مرزهای ایران» مقابله با حضور و نفوذ ایران در عراق» ایجاد محیط بحران با حمایت از استقلال کردستان عراق و تجزیه عراق»...) برای ج. ا. ایران در بر داشته باشد. ۴عنایت الّه یزدانی» علی امیدی و مصطفی خیری در مقاله‌ای با عنوان «تبیین اهداف حکومت اقلیم کردستان عراق در ائتلاف با ترکیه» معتقدند که دستاوردهای سیاسی و امنیتی در کنار رشد اقتصادی باعث شده است که حکومت اقلیم کردستان عراق بتواند به عنوان الگویی موفق برای دیگر جنبش‌های کرد در منطقه خاورمیانه مطرح شود. حکومت اربیل برای حفظ جایگاه و هژمونی خود بر منطقه شمال عراق رویکرد اتحاد با بازیگران منطقه‌ای نظیر ترکیه را اتخاذ نموده است. در این میان سوالی که مطرح است این است که حکومت اقلیم کردستان عراق از طریق اتحاد با ترکیه چه اهدافی را پی گیری نموده است؟ با توجه به حصر ژئوپلیتیک اقلیم. کردستان عراق به نظر می‌رسد هدف اصلی اربیل تأمین بقای دولت نیمه مستقل اقلیم کردستان عراق و کاهش مخالفت‌های آنکارا با مسئله استقلال احتمالی آن بوده است. در کنار آن می توان به بهره مندی از طرفیت های اقتصادی و ارتباطی ترکیه برای ایجاد صنعت نفت مستقل و مقابله با نفوذ فزاینده پ. ک. ک. در منطقه نیز اشاره نمود. مقاله حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از چارچوب نظری ژئوپلیتیک دلایلحکومت اقلیم کردستان عراق برای اتحاد با ترکیه را مورد بررسی قرار داده انست. گالیا لیندن استروس و آدریان کلوزت این مسئله را مطرح نموده‌اند که چرا دولت کردستان عراق مبادرتابه برگزاری رفراندم نمود؟ نویسندگان سه مسئله کلیدی, چندپارگی سیاسی عراق در پساصدام» کنش‌های و چالش‌های دو ایدئولوژی شیعه و سنی و در نهایت حمایت‌های اسرائیل را در این زمینه مطرح کرده‌اند و ذر نهایت نتیجه گیری نموده‌اند مادامی که چالش‌ها و ستیزهای قومی در عراق وجود داشته باشد و دست قدارت‌های منطقه‌ای و غیرمنطقه ای در این کشور باز اما وجه نوآوری مقاله کنونی را می‌توان بیشتر حول ترسیم سناریوهای آینده اقلیم کردستان عراق و تاثیرات آن بر میزان همگرایی و یا افول آن در منطقه و تشدید فرآیندهایی همچون تنش اکراد دیگر کشورهای با ۱۹۶ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ حکومت مرکزی» حضور پررنگک اسرائیل و ایالات‌متحده در منطقه و تهدیدات بالقوه امنیت ملی جمهوری کانتوری و اشپیگل نظام بین‌المللی را متشکل از چندین نظام تابعه منطقه‌ای می‌دانند. آن دو به ترسیم عرصه‌های سیاست بین‌الملل می‌پردازند و آن را به سه عرصه جهانی» منطقه‌ای و کشوری تقسیم می‌نمایند. براین اساس معتقدند سه نوع سیستم مسلط تابعه و داخلی شکل می گیرد. سیستم مسلط در عرصه جهانی وجود داشته و قدرتمندترین کشورها را در بر می گیرد. سیستم تابعه» روابط متقابل را در درون منطقه شامل خواهد شد و این در حالی است که سیستم داخلی» کشور و سازمان‌های آن را شامل می‌شود. براین اساس» منطقه» نواحی از جهان است که واحدهای تشکیل دهنده آن» از لحاظ جغرافیایی در مجاورت با یکدیگر قرار گرفته و امور مربوط به سیاست خارجی آن‌ها به یکدیگر مرتبط است؛ فعالیت‌ها و اقدامات دیگر اعضا شرکت کننده در منطقه از متغیرهای تعیین کننده سیاست خارجی واحد منطقه‌ای به شمار می‌رود. در حالی که ممکن است اعضایی از مناطق خاص, دارای علایق خارج از منطقه باشند؛ اما در درجه نخست» علاقه ویژه آن‌ها مربوط به مسائل منطقه خود می‌باشد و در شرایط معمولی تا زمانی که جایگاه دائمی خود را در مناطق به دست نیاورده يا نتواند آن را حفظ کند. قادر به دستیابی به موفقیت در سایر نقاط یا مناطق از دیدگاه این دو تحلیل گر متغیرهای زیر در ترسیم حلاود سیستم تابعه مورد توجه قرار می گیرند: ۱ هر کشور تنها عضو یک سیستم تابعه می‌باشد؛ به استثنای دو مورد» نخست, قدرتمندترین کشورها که در سیستم‌های تابعه مختلف مشار کت خواهند داشت و دوم» اینکه برخی از کشورها در حد فاصل بین دو سیستم تابعه قرار دارند و ممکن است عضو هر دو سیستم تابعه مجاوز محسوب گردند. ۲) حدود تمامی سیستم‌های تابعه با توجه به معیار جغرافیایی مشخص می‌شود. ۳) در درون مرزهای سیستم» بین عوامل جغرافیایی» سیاسی» و اجتماعی کنش متقابل بر قرار است. ۴) روابط سیاسی بومی (تضاد یا همکاری)» عامل جغرافیا و مرزهای اجتماعی و تاریخی به شرح و ترسیم حدود سیستم تابعه کمک می‌نماید. ۵) قدرت‌های خارجی نیز نقش مهمی در شرح و ترسیم یک سیستم تابعه دارند. ۶) اگرچه مرزهای جغرافیایی تغییر نمی کند يا به ندرت تغییر می‌نماید ولی متغیرهای سیاسی و ایدئولوژیکی سیال خواهند بود؛ بنابراین ضمن دقیق بودن مفهوم» نوعی پویایی نیز در آن دیده می‌شود. ۷) سیستم تابعه از یک یا چند کشور تشکیل می‌شود که به یکدیگر نزدیک بوده و کنش متقابلی بین آن‌ها وجود دارد؛ و نیز رشته‌های ارتباطی» نژاد مشترکک» ریشه‌های تاریخی» فرهنگی» زبانی و احساس هویت مشترک در میان آن‌ها مشاهده می‌شود به نظر کانتوری و اشپیگل چهار متغیر الگویی بارز می‌تواند تبیین کننده جریانات مختلف منطقه‌ای و تمایز آن‌ها از یکدیگر باشد. این چهار متغیر الگویی به این ترتیب است: ۱ ماهیت و سطح انسجام يا میزان تشابه و پا مکمل بودن ویژگی‌های تمامیتهای سیاسی که متمایل به همگرایی هستند و میزان مبادلات بین این واحدها؛ ۲) ماهیت ارتباطات درون منطقه‌ای؛ ۳) سطح قدرت در نظام تابعه؛ ۴) ساختار روابط درون منطقه‌ای بر این اساس کانتوری و اشپیگل» سیستم تابعه را به سه بخش ۱) بخش هسته يا کانون نظام: این بخش شامل دولت‌های واقع در مرکز نظام است که به لحاظ جغرافیایی در قلب سیستم فضایی نظام منطقه‌ای قرار می گيرند. این بخش کانون اصلی سیاست بین‌الملل و رفتارهای منطقه‌ای شناخته می‌شود» زیرا ارزش‌های منطقه‌ای و خصیصه‌های ناحیه‌ای در آن برجسته است. به عبارتی ۲) بخش پیرامونی نظام: این بخش شامل کشورهایی است که در اطراف هسته قرار گرفته‌اند و با نقطه مرکزی هسته تماس جغرافیایی ندارند. فاصله جغرافیایی و سایر عناصر و پارامترها سبب می‌شود که این کشورها از کشورهای هسته متمایز شوند و به صورت حلقه گسسته‌ای بر گرد هسته جای گیرند. تعاملات فضایی این کشورها با یکدیگر کمتر از تعاملات آن‌ها با کشورهای هسته مربوط يا هسته مجاور است. به عبارتی کشورهای پیرامونی تجانس ساختاری و کارکردی بین خود ندارند و به همین دلیل فاقد انسجام و ۳) بخش مداخله گر نظام: در اینجا منظور دولت‌های بیرون از منطقه هستند که به دخالت در امور منطقه می‌پردازند؛ چرا که منافع دولت‌های بزرگ به مرزهای ملی آن‌ها محدود نمی‌شود. آن‌ها برپایه ملاحظات امنیتی و اقتصادی خود در امور دیگر مناطق دخالت می‌کنند. نوع مداخله دولت‌های بزرگک ممکن است فعال یا غیر فعال باشد. مداخله فعال سبب درگیری جدی در مسائل منطقه می‌شود و غیر فعال شامل فروش جنگ افزار به کارگیری پایگاه‌های نظامی» تمرین‌های نظامی مشت رکث» کمک اقتصادی و همکاری‌های فرهنگی و آموزشی می‌شود. در واقع در اینجاست که می‌توان ارتباط بین سیستم تابعه و سیستم بین‌المللی را مشاهده کرد چراکه قدرت مداخله گر و بخش کنترل معمولا از قدرت‌های اصلی نظام بین‌المللی تشکیل شده و حلقه پیوند بین سیستم تابعه و بین‌المللی به شمار می‌رود. در این میان قدرت‌های مداخله گر یا سیستم ۱۹۸ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ کنترل جهانی» به هفت صورت زیر در سیاست‌های سیستم تابعه مشارکت می‌نمایند و سعی در حفظ نظم سیستمی دارند که عبارتند از: ۱) ترتیبات و نهادهای چند جانبه؛ ۲) ترتیبات دو طرفه مانند پیمان امنیت متقابل؛ ۳) مداخله نظامی جهت نگهداری وضع موجود يا با زگرداندن وضع سابق؛ ۴) براندازی؛ ۵) بهره گیری از ابزارهایی مانند سازمان ملل متحده برای دخالت در امور منطقه؛ ۶) فعالیت فرهنگی و تبلیغاتی؛ ۷) تجارت و سرمایه گذاری اقتصادی. با مشار کت قدرت‌های خارجی در امور نظام منطقه‌ای» ابعاد سازمانی» سیاسی, اجتماعی و اقتصادی (منطقه)» پیوسته تحت تأثیر قرار می گیرد. در صورت رقابت قدرت‌های مداخله گر یا قدرت‌های مر کز» سطح پیوستگی می‌تواند کاهش یابد. قدرت‌های مداخله گر در بیشتر مواقع» نقش مهمی را در محدود کردن همکاری‌ها دارند (-۲.112 ,2012 ,۸80۵006 :8 6نطع۸ 3 با توجه به الگوی نظری کانتوری و اشپیگل و تقسیم سیستم تابعه نظام بین‌الملل به سه بخش مرکزی» پیرامونی و مداخله گر نوشتار حاضر سعی در بررسی تأثیر استقلال اقلیم کردستان عراق بر روند همگرائی و آینده پژوهی: آینده پژوهی دانش تحلیل» طراحی و برپایی هوشمندانه آینده است که به ما می‌آموزد در مواجهه با پدیده غیرمحسوسی به نام آینده چگونه برخورد کنیم. آینده پژوهی در حقیقت دانش و معرفت شکل بخشیدن به آینده به گونه‌ای آگاهانه فعالانه و پیش دستانه و با مشخصه‌هایی همچون تمرکز روی موضوعات بلند مدت» متعهد به نتایج و سیستماتیک بودن است (۳.68 ,2006 ,۸00291). آینده پژوهان با بررسی و تحلیل‌های گوناگون» آینده را پیش بینی می‌کنند. این پیش بینی‌ها به صورت «سناریو» طرح می‌شود. سناریوپردازی را می‌توان از کاربردی‌ترین و پراستفاده‌ترین روش‌های آینده پژوهی دانست که کاربردهای زیادی در سیاست گذاری راهبردی و آپنده نگاری‌های بلند مدت دارد (0.9 ,2001 ,06 فرهنگک لغت سناریو را طرح کلی وضعیت طبیعی و يا موزه؛انتظار حوادث می‌داند اما اگر تخصصی‌تر بخواهیم سناریو را تعریف کنیم می‌توان گفت که سناریو داستانی توصیفی از بدیل‌های موجه است که به بخش خاصی از آینده توجه دارد (0.8 ,1998 ,13188130). سناریو مجموعه امکاناتی است که به آینده مرتبط می‌شوند. آینده نامعلوم است و سناریو» اندیشیدن در مورد نامعلومی را به مامی آموزد. سناریوها به ما می‌آموزند که درباره همین نامعلومی‌ها بیند یشیم و فرض‌های دست و پاگیر امروزی را از دست و پای ذهن باز کنیم و بتوانیم گسست‌هایی را که ممکیااسشهان ما زا د گر کویق سازند» شناسایی کنیم ( ,522421 9 ,1995). در آینده‌پژوهی می‌توان سه سناریوی «ممکن» «محتمل» و «دلخواه» را ترسیم کرد پرخین از مهمترین پیش فرض‌های آینده پژوهی عبارتند از: ۱-آینده امکانپذیر: هر چیزی اعم از خوب یا بد» محتمل پا بعید» می‌تواند در آینده رخ دهد؛ ۲-آینده‌های ریخ دادنی پا محتمل: آنچه به احتمال بسیار زیاد در آینده به وقوع خواهد پیوست؛ ۳-آینده‌های دلخواه: آنچه بهینهترین و دلخواه‌ترین رویداد آینده است ( ,۸/۵۵ 1 ,2016). در این مقاله» نویسندگان از روش آینده پژوهی و رویکرد ترسیم سناریو به تبیین آینده استقلال اقلیم کردستان عراق و سپس در قالب نظریه کانتوری و اشپیگل به تهدیدات استقلال اقلیم در سال ۲۰۱۴ با تصرف کرکوکک از سوی داعش, نیروهای پیشمرگه کرد توانسته‌اند پس از باز پس گیری کرکوک از دست داعش به چهل درصد از سرزمین‌های مورد مناقشه خود با دولت مرکزی دست یابند و حکومت اقلیم کردستان توانست حاکمیت محدود خود را به حاکمیت دو ژوره! نزدیک کند. این به هم ریختگی سیاسی عراق فرصت نوینی در اختیار اقلیم کردستان برای تحقق خواسته‌های دیرینه کردها ایجاد کرد و مقامات بلند پایه دولتی و احزاب سیاسی کردستان» تاریخ برگزاری همه پرسی برای اعلام استقلال را ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷ اعلام کردند که این همه‌پرسی درتاریخ مقرر به انجام رسید. کمیسیون انتخابات اقلیم کردستان می گویند ۹۲/۷ درصد مردم به جدایی کردستان از عراق رای مثبت داده‌اند و این همه‌پرسی می‌تواند عراق را به سمت تجزیه‌طلبی» خطر تمامیت ارضی و جنگ داخلی کشاند ولی برگزاری همه‌پرسی کردستان عراق با واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی روبرو گردید (2017 ,طاتاه۸1۵7). در عرصه منطقه‌ای» ترکیه مخالف‌های صریح خود را در قبال این مسئله اعلام و اقلیم کردستان را از عواقب خطرناک و بازخوردهای احتمالی آن مطلع نمود (2017 ,101692027 :8 فل[ع0121)). جمهوری اسلامی ایران نیز برگزاری رفراندوم در اقلیم کردستان عراق را «(خطایی استراتژیک"» خواند و عنوان کرد که این خطا بازخوردهایی رادر برخواهد داشت که صرفا به کردستان عراق هم محدود نخواهد ماند ( :8 :52000 40 ,2017 ,۸1100802۵ جمهوری اسلامی:ایران و ترکیه.در اولین اقدام تمام مرزهای هوایی و زمینی خود را به روی اقلیم کردستان بستند. تنش میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق شدت گرفت و دولت مرکزی در پی معاصره هوایی کردستان برآمد ودست به اعزام نیروهای ارتش خود در جوار اقلیم کردستان زد و کنترل کر کوک را به دست گرفت. در این میان» مرگ جلال طالبانی ۲ سبب نادیده انگاشتن ان تحریم‌ها گردید. شرکت رجال سیاسی عراق و سایر کشورها در این مراسم زمینه را برای آغاز این ۳۰۰ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل, سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ گفتگوهای مسالمت آمیز میان اقلیم کردستان و دولت مر کزی عراق هموار نمود. دولت مرکزی عراق محدودیت‌های پروازی از فرودگاه‌های سلیمانیه و هولیر را برداشست و پس از مذاکراتی که میان رئیس پارلمان عراق و مسعود بارزانی» حکومت اقلیم کردستان» نتایج همه پرسی (استقلال اقلیم کردستان) را به حالت تعویق درآورد و این عمل سبب کاهش بحران و درگیری نظامی میان اقلیم کردستان و دولت به طورکلی در تبیین این مسئله که چرا حکومت اقلیم کردستان عراق مسئله همه پرسی را به حالت تعلیق درآورد و حاضر به گفتگوهای مسالمت آمیز با حکومت مرکزی عراق گردید چند دلیل را می‌توان ذکر ۱. انتلاف راهبردی جمهوری اسلامی اسلامی ایران و ترکیه در قبال اکراد: روابط سیاسی میان جمهوری اسلامی ایران و ترکیه همواره حالتی بینابینی داشته و مبتنی بر تنش زدایی بوده است ( ,50121 +8 ۸28120 9 ,2012 به دیگر سخن, به رغم اینکه ترکیه زمامدار اسلام سکولار در منطقه و از متحدین رژیم اشغالگر قدس و دیگر اعراب به شمار می‌رود و ایران نیز با شبه نظامیان حزب الله لبنان» انصارالله پمن» حزب له عراق و دیگر شیعیان منطقه از روابط راهبردی و استراتژیکی برخوردار است اما باید اذعان داشست مسئله‌ای به نام کردستان همواره یکی از مولفه‌های مهم همگرایی و کنش نزدیک میان دو کشور بوده است (0.9 ,2016 ,6له[1)۵۷8). این مسئله پس از بیداری اسلامی نیز قداوم یافت» هر چند در این بازه زمانی» ت رککک‌ها تلاش‌هایی برای زمام امور جهان اسلام و روند شیوع سکولاریسم در جوامع انقلابی جهان عرب و به نوعی انزوای جمهوری اسلامی ایران را داشتند» اما اهمیت مسئله کردستان و چالش‌های امنیتی آن برای هر دو کشور عاملی برای وحدت امنیتی آن‌ها در قبال مسئله کردستان گردید ( ,نطه«اون۸ :8 ۳07002۵0 9 ,2017). مسعودبارزانی» رهبر اقلیم کردستان نرق بهّانوعی با نادیده انگاشتن این مسئله دچار لغزش محاسباتی مهمی گردید» به خصوص غفلت وی از این مسئله که پس از کودتای نافرجام ترکیه در سال ۶ میلادی رویکردهای اردوغان در قبال اکراد با دقت بسیار زیادی مورد بررسی قرار گرفته است (0.59 ,2017 بفطاه‌داعنل۸ +6 20 زه‌صنلززه/3 ناساعه8). به همین سبب. می‌توان رویکرد همگرایی ایران و ترکیه در قبال کردستان را یکی از بازخوردهای مهم سیاست‌های استقلال طلبانه بارزانی قلمداد نمود. ۲. توسعه چشمگیر قدرت نظامی دولت مرکزی دراقالب حشد الشعبی: از دیگر دلایلی که می‌توان مدلول شکست يا تعلیق نتایج همه پرسی اقلیم کردستان عراق قرار داد» مسئله قوام روزافزون نیروهای نظامی عراق موسوم به حشدالشعبی است. حشد الشعبی در زمان اشغال عراق از سوی نیروهای تروریستی تکفیری داعش و به فرمان مرجع عالیقدر شیعیان عراق» آیت الّه سیستانی تأسیس گردید. پس از انحلال ارتش عراق در زمان اشغال این کشور از سوی نیروهای آمریکایی تا کنون» عراق عملا فاقد هرگونه نیروی نظامی سازمان یافته بوده است. به همین سبب» پس از شکلگیری سریع این گروه و سازماندهی آن از سوی نیروهای خبره نظامی همچون حیدرالعبادی» ابومهدی المهندس و دیگر نظامیانی که با همکاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران بسیاری از توطئه‌های ایدئولوژیکی همچون ظهور داعش, القاعده عراق و دیگر گروهک‌های پس از برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق نیز» نیروهای حشدالعشبی به دستور دولت مرکزی یکی از فعالترین گروه‌های نظامی در شهر کر کوک بودند و در مدت زمانی بسیار لندک کنترل بسیاری از شهرهای استراتژیک اقلیم کردستان عراق را به دست گرفتند. اقدامی که بارزانی از آن به منزله «خیانت برخی عوامل پیشمرگه) یاد کرد (2017 ,7010080 :8 01310۷))؛ بنابراین» باید به این مسئله مهم اشاره نمود که حشدالعشبی عراق از زمان تأسیس تا کنون بسیاری از فعالیت‌های خود را با موفقیت در زمینه‌هایی همچون بازپس گیری مناطق اشغالی عراق و ایجاد امنیت در این کشور به اجرا رسانده است و بارزانی پس از در اختیار گرفتن کنترل شهرهایی همچون کر کوک به عمق قدرت این نیروی نظامی پی برد؛ بنابراین قوام روزافزون نیروهای نظامی حشدالشعبی را باید یکی از دلایل مهم تعلیق نتایج همه پرسی اقلیم کردستان ۳ چندپارگی میان نخبگان حکومتی اقلیم کردستان: از دیگر دلایل مهم تعلیق نتیجه همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق» مسئله عدم همسوئی میان نخبگان حکومتی کردستان می‌باشد. به عنوان نمونه» پارلمان کردستان عراق از اکتبر ۲۰۱۵ و به دنبال چالش‌هایی: که براسر تمدید دوره ریاست بارزانی بر این منطقه یابرگزاری انتخابات پیش آمد نشستی برگزارانکرده است. اوج چنلاستگی‌ها درمیان نخبگان کردستان عراق رامی توان اتهامات متقابل میان حزب دموکرات کردستان وحزب اتحادیه میهنی کردستان دای که در پی شکست کرک وک میزان تزلزل درروند سیاسی موجود در اقلیم کردستان عراق را نشان داد (2017 ,0061605). همچنین برخی از سران حزب اتحادیه میهنی و جنبش التغییر خواهان استعفا و کناره گیری بارزانی از ریاست بر اقلیم کردستان می‌باشند چراکه بارزانی مسئول تمامی اچالش‌های وسیع با دولت مرکزی عراق» عامل ایجاد شکاف‌های آعمیق زندگی سیاسی در منطقه کردستان و کشاندن آن به سمت همه‌پرسی و اصرار بر انجام آن با وجود رد این موضوع از سوی بسیاری از احزاب کرد بوده است ( 1280187 ۳ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل, سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۴ امیدواری به حمایت‌های آمریکا: از دیگر رویکردهای بارزانی که منجر به طرح مسئله همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق گردید مسئله امید وی به حمایت‌های فرامنطقه ای و منطقه‌ای همچون ایالات‌متحده» اتحادیه اروپا واسرائیل بوده است. اسرائیل نخستین کشوری بود که از بارزانی حمایت نمود. رویکرد آمریکا نیز در این زمینه علیرغم مخالفت‌های ظاهری» محافظه کارانه بوده است. به ویژه اینکه سیاست‌های کاخ سفید در عراق پساصدام و پساداعش, همواره مبتنی بر اراده استدلال‌های منطقی و در ادامه اقناع افکار عمومی جهان به حضور در عراق بوده است (0.3 ,2017 ,510907). کمااینکه امریکا به دلیل مبارزه با تروریسم داعش,» در قالب ائتلاف بین‌المللی ! مجددا توجیهات لازم برای حضور در این کشور و مبارزه با داعش را یافت. بارزانی با این استدلال که پیشتر ایاللات‌متحده و شورای امنیت با حمایت از حقوق کردهای عراق» دولت بعثی صدام حسین را اجبارا مجاب به رعایت حقوق آنان نموده بود» اینبار نیز در عراق پساداعش حامی طرح همه‌پرسی برای استقلال اکراد خواهد بود اما درعمل» این رویکرد با دستاورد خاصی همراه نشد و سیاست‌های حمایتی اسرائیل و رویکردهای نو محافظه کاران در ایالات‌متحده نیز نتوانست ۵. محاسبات نسنجیده در قبال عراق پساداعش: عامل دیگر در عدم دستاورد طرح همه پرسی استقلال کردستان عراق را باید ارزیابی‌های نسنجیده:دیگر بارزانی اینبار در قبال عراق پساداعش دانست. پس از اضمحلال داعش در عراق و خلا سیاسی موجود از یک سو و چالش‌های نسبی در میان اعراب سنی» ت رکمن‌ها ایزدی‌ها و حتی شیعیان (چالش‌های میان جر بان صدر.و دیگر گروه‌های شیعه) بارزانی از فرصت پیشامد کرده استفاده نمود و با طرح این مسئله که استقلال کردستاننیازی بهتائید حکومت مر کزی ندارد» همه‌پرسی را در تاریخ مذ کور به انجام رساند؛ اما مسئله مهم :در اینجا.اینست که بازخورد چنین سیاست‌هایی یقینا در ادامه نه‌تنها کردهای دیگر کشوزها را نیز تحریک خواهد کرد بلکه نوعی استقلال خواهی میان اعراب سنی عراق را در پی خواهد داشت. به همین سبب عراق پساداعش با ایجاد رویکرد همگرا محور با جمهوری اسلامی ایران» ترکیه و سوریه مسئله همه پرسی اقلیم کردستان عراق را ناکام گذارد ( ,۲۳۵1۵۷ تهسیدات استقلال اقلیم کردستان عراق بر امنیت ملی ایران در قللب نظریه کانتوری و اشپیگل: نظریه کانتوری و اشپیگل برای تحلیل سیاست‌های منطقه‌ای بهویژه همجواری جغرافیایی و روابط تنگاتنگ در میان مجموعه‌ای از کشورها به کار گرفته می‌شود. دراین تحلیل‌ها مجموعه کشورهای منطقه به عنوان یک سیستم تابعه شناخته می‌شوند (0.81 ,2009 ,أزه[00260821۳0)). اشپیگل و کانتوری نظام بین‌الملل راتشکل از چندین نظام تابعه منطقه‌ای می‌دانند که هریکث از این نظام‌های تابعه متشکل از یکک» دو یا چند کشور همجوار تعامل گرا با یک دیگر است که پیوندهای مشترکک قومی» زبانی» فرهنگی» اجتماعی و تاریخی با یکدیگر دارند وگاه احساس همانندی و هویت آن‌ها با اقدامات و طرز تلقی کشورهایی که خارج از این نظام تابعه هستند تشدید می‌شود. به نظر اشپیگل و کانتوری چهار متغییر الگویی بارز می‌تواند تبیین کننده جریانات مختلف منطقه‌ای و تمایز آن‌ها با یکدیگر باشد. این چهار متغیر الگویی به ترتیب عبارت‌اند از: ۱) ماهیت و سطح انسجام» یا میزان تشابه وبا مکمّل بودن ویژگی‌های تمامیت‌های سیاسی که متمایل به همگرایی هستند و میزان مبادلات بین اين؛واحدها؛ ۲) ماهیت ارتباط درون منطقه‌ای؛ ۳( سطح قدرت در نظام تابعه»؛ ۴) ساختار روابط درون منطقه‌ای (0.272 ,2016 ,1.2۶20 ۵۶ 50ع6ازمم). کانتوری و اشپیگل با توجه به چهار متغیر بالا نظام تابعه را نیز به سه بخش اساسی زیر تقسیم می‌کنند: بخش مرکزی که از یک يا چند کشور تشکیل شده است و مرکز ثقل سیاست بین‌المللی منطقه‌ای را ۳۰۴ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل, سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شکل می‌دهند ولی معمولا بخش مرکزی از چند کشور که دارای زمینه‌های سیاسی» اجتماعی مشترککک بوده و یا به زمینه‌های سازمانی و يا فعالیت‌های مشترکک دیگر دست می‌پابند» تشکیل می‌گردد. بخش پیرامونی شامل تمام کشورهایی است که در یک سیستم تابعه معین» به دلیل متغیرهای سیاسی» اقتصادی» اجتماعی یا سازمانی از بخش حذف می‌گردند اما با تمامی این وجود در سیاست‌های مربوط به سیستم تابعه اعمال نقش می‌نمایند. قدرت مداخه گر نیز از مشارکت قدرت مهم خارجی و به عبارتی دیگر سیستم جهانی کنترل نظم» در روابط بین‌الملل سیستم تابعه خود را نمایان می‌سازد. در حالی که بخش مرکز- پیرامون هر دو شامل کشورهایی هستند که در درون منطقه قرار دارند ولی این تنها کشورهای مذ کور نیستند که نقشی را در فعالیت‌های سیستم تابعه بازی می‌کنند» بلکه کشورهای خارجی نیز در این نظام شرکت کرده و بدین ترتیب یکی از اجزا آن محسوب می‌شوند (0.87 ,2011 ,02869). در صورت تطبیق نظریه کانتوری و اشپگل بر منطقه غرب آسیا و استقلال خواهی اکراد در این منطقه شاهد کشورهای با محوریت ایران» ترکیه» سوریه و عراق هستیم که در مرکز سیستم تابعه قرار دارند و در حاشیه این مرکز حکومت اقلیم کردستان عراق قراردارند که دنبال استقلال‌خواهی هستند و بازیگر مداخله گر ایالت متحده است که در روند شکل گیری حکومت اقلیم کردستان نقش فعالی داشته است. استقلال خواهی اقلیم کردستان عراق در این نظام منطقه‌ای پا سیستم تابعه تحت تأثیر عوامل درون منطقه‌ای یا «متغیرهای الگویی» و همچنین» عوامل برون منطقه‌ای یا «بازیگر مداخله گر» می‌تواند بر میزان همگرایی و واگرایی کشورهای در نظام منطقه‌ای یا سیستمتابعه تأثی بگذارد. بر اساس نظریه کانتوری و اشپیگل همگرایی جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان عراق به عنوان یک کشوری مستقل در آینده نزدیک بسیار دشوار به نظر می‌رسد و استقلال اقلیم کردستان تحت تأثیرمتغیرهای الگویی و بازیگر مداخله گر زمینه‌های واگرایی بیشتری با جمهوری انلامی.ایران دارد که می‌تواند امثیت ملی جمهوری اسلامی ایران را با تهدید مواجه کند که این تهدیدات در قالب متغیرهای الگویی عبارت‌اند از: ۱) ماهیت ومیزان همبستگی بین حکومت اقلیم کردستان و جمهوری اسلامی ایران: منظور از همبستگی, اندازه مشابهت و نیز مکمل بودن واحدهای سیاسی یک منطقه است. کانتوری و اشپیگل همبستگی را لازمه و مقدمه همگرایی می‌دانند. همبستگی در یک منطقه را می‌توان با توجه به چهار جنبه مورد بررسی قرار داد که این چهار جنبه عبارت‌اند از: همستگی اجتماعی» اقتصادی» سیاسی و سازمانی. الف ) همبستگی اجتماعی: در همیستگی اجتماعی به نقش قومیّت» دین» فرهنگک و تاریخ و میراث مشترکک پرداخته می‌شود. هرچه میزان تشابه قومی و مذهبی و غیره میان ملت‌ها یک منطقه بیشتر باشد» همبستگی اجتماعی بیشتر خواهد بود و بر عکس هر چه تشابه این واحدها از جهات فوق کمتر باشد هسنستگی کمتر خواهد بود (۳.23 ,2015 32781 :8 ۷22704202020). در رابطه با عامل هشینستگی قومی و دینی میان ایران و اقلیم کردستان باید گفت استقلال اقلیم کردستان عراق سبب رشد و تقویت احساسات ناسونالیسم قومی درمیان اکراد کشورهای منطقه خواهد شد و آنان را با موجی از احساسات ناسونالیستی مواجه می کند و امنیت سیاسی و اجتماعی کشورهای منطقه را با چالش مواجه خواهد نمود و منطقه را به سمت بی ثباتی سوق خواهد داد (0.89 ,2013 ,۳0۵۳651200 +6 نصهطه 2 00. لذا رشد ناسیونالیسم کردی متطقه چالشی برای امثیت ملی ایران و تمامیت ارضی ایزان ب حساب می آید. فعالیت سیاسی» اقتصادی,» اجتماعی کردها در قالب یک دولت کردنشین در کنار ایران سبب افزایش مطالبات سیاسی و فرهنگی کردهای ایران از دولت مرکزی خواهد شد؛ و هر اندازه نقش نخبگان وسیاست مداران کرد دراداره حکومت اقلیم کردستان پررنگ ترشود» روند مطالبات سیاسی و اجتماعی گردهای ایران نیز سیر وهی هد یافت, آیق مسعله چالسی,برای امتیت ملی آبرآن قتمافیته آرزضی آیران ,یه ساب می آید (۲.169 ,2014 ,نف اهزه7 :8 ژ#هصطه0). در رابطه با عاملیت همبستگی دینی میان ایران و اقلیم کردستان باید اذعان داشت در حدود ۰ درصد از عراقی‌ها» شیعه هستند. عراق شیعی یک دارایی راهبردی برای ایران محسوب می‌شود بنابراین تجزیه عراق و استقلال اقلیم کردستان که ماهیت اسلام آن سکولار می‌باشد.» می‌تواند این موقعیت ایران را به نفع بازیگران منطقه‌ای رقیب ایران یعنی ترکیه که ماهیت اسلام آن سکولار می‌باشد و عربستان با ماهیتی وهابی تغییر دهد که این امر محصور شدن موقعیت ژئوپلیتیک ایران در منطقه را سبب خواهد شد.از سوی.دیگر دولت فدرالیسم.کردستان عراق با ماهیت اسلامی اهل تسنه محیطی را در داخل خاک این کشور. برای معازضین جمهوری اسلامی ایران فراهم خواهد کرد که فی نفسه برای ایران می‌تواند خطر آفرین باشد.و در این راستا خطر اغمده برای ایران در کردستان عراق اقدامات گروهای مخالف ایران در آن مناطق او آرخنه در مرزهای ایران است ( ,۸۳2420 :8 نفزه5 2 ,2010). گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی ایران مانند پژاک» کومله» زحمتکشان» دم و کرات ایران بارها با اقدامات خود از داخل خاک اقلیم کردستان منجر به بروز نا امنی در مرزها و برخی شهرهای غربی ب) همبستگی سیاسی: منظور از همبستگی سیاسی این است که نظام‌های حکومتی در یک منطقه تا چه اندازه مشابه و مکمل یکدیگرند. هرچه میزان تشابه و سازگاری رژیم‌های سیاسی یک منطقه بیشتر باشد همبستگی در آن منطقه تقویت می‌شود. مشابهت نظام‌های سیاسی و حکومت موجب می شودکه آن‌ها بر ۳ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ارزش‌های یکشان تاکید کنند و همین امر» در جهت گیری‌های سیاسی آن‌ها تأثیر می گذارد و همبستگی به وجود می آورد (0.23 ,2015 82181 :8 ۷722704202020). لذا در خصوص هییستگی سیاسی میان ایران و حکومت اقلیم کردستان باید گفت حکومت جمهوری اسلامی ایران بر مبنای یک نظریه وفلسفه بنیادی شکل گرفته است که اسلام ناب محمدی (ص) مبتنی بر مکتب تشیع و ولایت مطلقه فقیه قلب و مرکز آن را تشکیل می‌دهد که مصداق عینی و بیرونی آن جمهوری اسلامی ایران است ولی در اقلیم کردستان عراق اندیشه حکومت داری بر پایه فدارالیسم و استقلال خواهی است و موفقیت‌های کردها در ایجاد حکومت خود گردان کردستان عراق» جلب توجه نظام بین‌الملل به مسلله کردها جهانی شدن مسائل کردستان عراق از طریق رسانه‌های عمومی پس از استقرار حکومتی خود گردان» حمایت اروپا و امریکا و سیستم بین‌الملل از آن‌ها موجب شده است که فدرالیسم به عنوان یک الگوی حکومتی از سوی اکراد معارض» در کشورهایی مانند ایران» ترکیه و سوریه مطرح شود و در ایران برخی گروها و احزاب کرد بر ایجاد چنین نظام حکومت داری تاکید می‌ورزند. از این رو به نظر می‌رسد رواج و گسترش اندیشه حکومت داری بر پایه فدرالیسم و استقلال دولت نوظهور کردستان با اندیشه‌های سکولاریسم نه‌تنها مکمل با نظام حکومتی در ایران نیست بلکه تهدیدی سیاسی علیه نظام حکومت داری و ایده نظام جمهوری اسلامی ایران است (0.103 ,2013 ,3065120 عم ص۵ع 0 802). همبستگی سازمانی: منظور از همبستگی سازمانی به این معنا است که عضویت کشورهای یک منطقه در سازمان‌های بین‌المللی و سازمان‌های منطقه‌ای تا چه اندازه موجب مفستگی در میان آن‌ها می‌شود. (24. ,2015 8۵81 6۶ 2202002۳ ۷). در خصوص هسیشتگکی سازمانی بین اقلیم کردستان عراق و جمهوری اسلامی ایران باید گفت با توجه اینکه ایران» ترکیه» عراق و سوریه با استقلال دولت نوظهور اقلیم کردستان عراق مخالف هستندو همبستگی سازمانی منطقه‌ای با اقلیم کردستان عراق ندارند و در این منطقه قطب‌های قدرت درون منطقه‌ای از انسجام الازم برخوردار نیستند و در نتیجه زمینه برای اثرگذاری قطب‌های برون منطقه‌ای فراهم می‌شود (0.71 ,2005 ,10۳0102 8۶ 11۵162012 لذا این امر باعث سلطه امنیتی قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای بر اقلیم کردستان عراق و حرکت به سمت سازمان‌هایی منطقه‌ای همسو با اسراییل و اتحاد استراتژیک با این رژیم می‌شود و حضور اسرائیل درکردستان عراق می‌تواند اوضاع امنیتی ایران را تحت تأثیر و نفوذ خود قرار؛دهد (43. ,2011 ,۸107042۵ اسرائیل به عنوان یک قدرت تاثی رگذار در منطقه در جهت سیاست‌های ضّد ایرانی» زمینه خضور خود را از طریق زیرساخت‌های فنی منطقه کردستان عراق آغاز کرد و به دنبال نفوذ سیاسی- امنیتی بوده است. اسرائیل ازطریق اقدامات ۱-مسلح نمودن اکراد و آموزش‌های نظامی (آموزش ۷۵ هزار کماندوی کرد موسوم به پیش مرگان)؛ ۲- خرید اراضی و با زگرداندن ۹۰ هزار یهودی کرد ساکن اسرائیل به سرزمین اصلی‌شان عراق» نفوذ وحضور خود را در اقلیم کردستان عراق کسنترش داده است ( ,2011 ,۸22 +6 12760 ۸3۷20 4 بنابراین موقعیت استراتژیک منطقه کردستان به دلیل همسایگی با ایران» سوریه» عراق و ترکیه این امکان را برای اسرائیل فراهم نموده است تا با حضور در منطقه و ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی وامنیتی درشمال عراق فعالیت‌های جنوب ترکیه» عراق» سوریه وایران راکنترل نمایند و امنیت جمهوری اسلامی ۲- ماهیت ارتباطات: دومین متغیر الگویی جهت ارزیابی میزان همگرایی در یک منطقه ماهیت ارتباطات است. ماهیت ارتباطات دارای چهار وجه ارتباطات شخصی, رسانه‌های گروهی, مبادلات نخبگان وحمل و نقل است. ماهیت ارتباطات میان ایران و اقلیم کردستان عراق بیشتر از آنکه بر پایه همگرایی باشد برپایه واگرایی پی ریزی شده است. در اقلیم کردستان عراق ده‌ها سایت اینترنتی کردی» چند شبکه ماهواره‌ای وابسته به احزاب کرد عراقی» ایرانی و ترکیه‌ای فضای رسانه‌ای: مناطق کردنشیت را پوشش می‌دهند. ازجمله آن می‌توان به شبکه‌های ماهواره‌ای زاگرس و کردستان تحاوی متعلق به پارتی و شبکه کردست وابسته به اتحادیه اشاره کرد که همگی در راستای اعتلای خواسته‌های کردی فعالیت می کنند که هریکک از اینها تاثیری در برانگیختن هویت‌های قومی دارند(2018 ,0007۵اعنط ان هزم :8 [72۵76). فعالیت‌های قابل توجه فرهنگی اعم از انتشار کتب و مجلات و اجرای فستیوال‌های فرهنگی» سمینارهای برگزاری یادمان شخصیت‌های کردی در قلیم کردستان عراق و پخش اخبار او محتوای فعالیت‌های کردها از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای» محلی» منطقه‌ای و جهانی باعث برانگیخته شدن خواسته‌های قومیتی خواهد شد. علاو بر آن» راه اندازی جشواره های دائمی ادبی و هنری در اقلیم کردستان و فراهم کردن زمینه حضور هنرمندان ایرانی و تجلیل از چهره‌های مشهور اکراد ایرانی در کردستان عراق ازجمله برپایی جشنواره نکوداشت با عنوان پیشوا قاضی محمد نوعی اقدام در جهت برانگیختن هویت کردی در ایران ارزیابی کردند که همه اين‌ها نشانه از ماهیت ازتباطات منفی بین ایران و اقلیم کردستان عراق است که در صورت استقلال اقلیم کرقستان عراق بسترساز تهدیدات نرم ضدجمهوری اسلامی ایران می‌باشند ( 6۵0 2تا80 ۳۰۸ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ۳-سطح قدرت: سومین متغیر الگویی یعنی سطح قدرت به توانایی بالفعل و بالقوه یک کشور برای تغیر در فرایند تصمیم گیری داخلی سایر کشورها به منظور همسازی سیاست‌های آن دولت با سیاست خویش اطلاق می‌شود. احراز قدرت شیعیان در عراق پس از سرنگونی صدام و نیز افزایش قدرت و نفوذ ایران در لبنان موجب تحولی بزرگ به نفع جمهوری اسلامی ایران گردید که تغییر ژئوپلیتیک شیعه در منطقه نام گرفته است. این بدان معنی است که رهبری و ابتکار عمل سیاسی در خاورمیانه که از پایان جنگ جهانی دوم در اختیار دولت‌های عرب سنی بود» اینک در اختیار شیعیان قرار دارد. شیعیانی که در رأس آن» جمهوری اسلامی ایران قرار دارد (0.72 ,2010 ,۸:[84120 :8 [52[00). این اتحاد مانع از پیشبرد تحولات ژئوپلیتیک به نفع آمریکا و اسرائیل در خاورمیانه شده است ولی استقلال اقلیم کردستان عراق باعث تجزیه عراق» تضعیف دولت شیعی این کشور و در مجموع تضعیف ژئوپلیتیک شیعه در منطقه و تهدیدی علیه سطح قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه است ( ,ل50۵07۵[6[6 +6 هام۸ تسه مک صه ۵ ۸1 ۴-ساختار روابط: متغیر الگویی چهارم» یعنی ساختار روابط به ویژگی‌های روابط متقابل میان دولت‌ها یک منطقه می‌پردازد. در این زمینه» سه موضوع حائز اهمیت وجود دارد: الف) طیف روابط به این معنا که کدام دولت‌ها در حال همکاری هستند و کدام در حال ستیز با یکدیگر به سر می‌برند؛ ب) علل روابط به معنای اینکه اساس و پایه همکاری يا ستیزها چیست؟؛ پ) ابزار روابط به این معنا که دولت‌ها در اعمال روابطشان از چه ابزارهایی استفاده می کنند؟ (0.172 ,2010 ,7208010 در خصوص روابط اقلیم کردستاناعراق و کشوهای منطقه باید خاطرنشان کرد که پس از برگزاری همه‌پرسی,» روابط این اقلیم با کشورهای ایران» سوریه و ترکیه به شدت وارد چالش‌های سیاسی و امنیتی شد و دولت‌های مذ کور برای مقابله با استقلال‌خواهی اقلیم کردستان» دست به تحریم‌های همه جانبه سیاسی و اقتصادی علیه اقلیم کردستان عراق زدند. ترکیه» طرح همه‌پرسی را به شدت محکوم و به تهدیدات مکرر علیه بارزانی و اقلیم کردستان مبادرت نمود. درواقع ترکیه از این بیم دارد که استقلال اقلیم کردستان» کردهای این کشور را نیز به این امر ترغیب کند و تشکیل دولت مستقل کردی,» زمینه را برای ایجاد کردستان بزرگک فراهم:آورد که بخش عظیمی از مساحت و جمعیت آن در کشور ترکیه قرار دارد. سوریه نیز خطر کردهای دمو کرات را به خوبیوبه ویژه در خلال نیروهای مخالف دولت اسد پیشتر احساس نموده بود و عراق نیز که به تازگی.در جنگی داخلی» به پاک.سازی نیروهای تروریستی- تکفیری داعش مبادرت نموده بود» این بار در آستانه جنگ داخلی دیگری با اکراد به سر می‌برد. جمهوری اسلامی ایران» طرح همه‌پرسی در اقلیم کردستان را توطئه‌ای صهیونیستی- آمریکایی در منطقه قلمداد نمود که هدف آن بی ثباتی مرزهای جمهوری اسلامی ایران» خدشه به محور مقاومت» جبران شکست نیروهای تکفیری داعش و بهانه‌های جدید برای حضور مجدد ایالات‌متحده در منطقه می‌باشد و سطح روابط تا به تعویق افتادن همه پرسی اقلیم کردستان عراق در سطح شکننده بوده و در صورت استقلال اقلیم کردستان عراق» این روابط شکننده میان ایران و دولت نوظهور اقلیم کردستان عراق تهدیدات سیاسی و امنیتی را بازیگر مداخله گر: حضور سیستم مداخله گر در منطقه نشانگر نقش قدرت‌های فرامنطقه ای و خارج از منطقه در آن می‌باشد و میزان حضور و تأثیر این نیروها در فرایند همگرایی منطقه‌ای بسیار اهمیت است و طبق کانتوری و اشپیگل قدرت‌های خارجی آسان می‌توانند در مناطق مختلف جهان» ستیز و کشمکش برپا کنند تا اینکه همکاری و همراهی ایجاد کنند (111 .0 ,2012 ,۸81042 :8 8210 ۸). از آنجایی که ادعای تاریخی کردها همواره از سوی کشورهای همسایه سر کوب شده» تمایلی به سپردن سرنوشت خود به دست قدرت‌های منطقه‌ای نداشته و به سمت جلب حمایت قدرت‌های بین‌المللی از جمله ایالات‌متحده سوق یافتند. آمریکا به عنوان بازیگر مداخله گر در سال‌های اخیر به تناسب اهداف خویش در منطقه از استقلال اقلیم کردستان عراق حمایت کرده است. گرایش کردها به سمت سکولاریسم» همسویی و هماهنگک بودن سیاست‌های رهبران کرد با سیاست‌های آمریکا داشتن روابط نزدیک با اسرائیل و نگرانی آمریکا در مورد رشد فزاینده قدرت و نفوذ احزاب شیعه طرفدار ایران؛باعث حمایت امریکا از اقلیم کردستان عراق شده است؛ بنابراین استقلال اقلیم کردستان عراق در سطح بین‌الملل باعت نفوذ و حضور آمریکا در کردستان عراق می‌شود و این حضور تهدیدات زیر را برای کشورهای منطقه از جمله:ایران به همراه خواهد داشت که عبارت انداز: ۱- شکل گیری یک متحد جدید برای آمریکا در خاورمیانه که مدعی پذیرش ارزش‌های غربی مانند دم و کراسی و سکولاریسم هستند؛ ۲- برخورداری از.اهرم دولت کردی برای اعمال فشارهای احتمالی به ترکیه» سوریه و ایران و عراق در آینده؛ ۳- شکل گیری یک متحد برای اسرائیل؛ ۴- گسست محور مقاومت میان ایران» عراق» سوریه و حزب اله؛ ۵-کاهش وابستگی آمریکا به پایگاه نظامی در این مقاله» مساعی نویسندگان ترسیم پيامدها و.بازخوردهای استقلال اقلیم کردستان عراق بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بوده است. بر اساس نظریه کانتوری و اشپیگل همگرایی جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان عراق به عنوان یک کشوری مستقل در آینده نزدیک بسیار دشوار به نظر می‌رسد. ۳۱۰ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل, سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شکل (۲): تهدیدات استقلال اقلیم کردستان برای جمهوری اسلامی ابران در سطح بین‌المللی استقلال اقلیم کردستان تحت تأثیر متفیرهای الگویی و بازیگر مداخله گر زمینه‌های واگرایی بیشتری با جمهوری اسلامی ایران دارد که می‌تواند امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را با تهدید مواجه کندکه این تهدیدات در قالب متغیرهای الگویی"عبارات‌اند از ماهیت ومیزانهمبستگی بین حکومت اقلیم کردستان و جمهوری اسلامی ایران: که شامل ۴ جنبه همبستگی اجتماعی» اقتصادی» سیاسی و سازمانی می‌باشند و در هر ۴ جنبه ایران و اقلیم کردسستان را با چالش مواجه می‌نماید. دومین متغیر الگویی جهت ارزیابی میزان همگرایی در یک منطقه» مایت ارتباطات است. ماهیت ارتباطات میان ایران و اقلیم کردستان عراق بیشتر از آنکه بر پایه همگرایی باشد برپایه واگرایی پی ریزی شده است. در اقلیم کردستان عراق ده‌ها سایت اینترنتی کردی» چند شبکه ماهواره‌ای وابسته به احزاب کرد عراقی» ایرانی و ترکیه‌ای فضای رسانه‌ای مناطق کردنشین و با هدف تهییج هویت و قومیت کردی پوشش می‌دهند. سومین متغیر الگویی یعنی سطح قدرت. به توانایی بالفعل و بالقوه یک کشور برای تغیر در فرایند تصمیم گیری داخلی سایر کشورها به منظور همسازی سیاست‌های آن دولت با سیاست خویش اطلاق می‌شود. احراز قدرت شیعیان در عراق پس از سرنگونی صدام و نیز افزایش قدرت و نفوذ ایران در لبنان موجب تحولی بزرگ به نفع جمهوری اسلامی ایران گردید که تغییر ژئوپلیتیک شیعه در منطقه نام گرفته است. این بدان معنی است که رهبری و ابتکار عمل سیاسی در خاورمیانه که از پایان جنگک جهانی دوم در اختیار دولت‌های عرب سنی بود» اینک در اختیار شیعیان قرار دارد» شیعیانی که در رأس آن» جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. این اتحاد مانع از پیشبرد تحولات ژئوپلیتیک به نفع آمریکا و اسرائیل در خاورمیانه شده است ولی استقلال اقلیم کردستان عراق باعث تجزیه عراق» تضعیف دولت شیعی این کشور و در مجموع تضعیف ژئوپلیتیک شیعه در منطقه و تهدیدی علیه سطح قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه است. متغیر الگویی چهارم» یعنی ساختار روابط» به ویپژگی‌های روابط متقابل میان دولت‌ها یک منطقه می‌پردازد. در خصوص روابط اقلیم کردستان عراق و کشوهای منطقه باید خاطرنشان کرد که پس از برگزاری همه‌پرسی» روابط این اقلیم با کشورهای ایران» سوریه و ترکیه به شدت وارد چالش‌های سیاسی و امنیتی شد و دولت‌های مذ کور برای مقابله با استقلال‌خواهی اقلیم کردستان» دست به تحریم‌های همه جانبه سیاسی و اقتصادی علیه اقلیم کردستان عراق زدند. ترکیه» طرح همه‌پرسی را به شدت محکوم و به تهدیدات مکرر علیه بارزانی و اقلیم کردستان مبادرت نمود. سوریه نیز خطر کردهای دموکرات را به خوبی و به ویژه در خلال نیروهای مخالف دولت اسد پیشتر احساس نموده بود و عراق نیز که به تازگی در جنگی داخلی» به پاک سازی نیروهای تروریستی- تکفیری داعش مبادرت نموده بود» این بار در آستانه جنگ داخلی دیگری با اکراد به سر می‌برد. جمهوری اسلامی ایران» طرح همه‌پرسی در اقلیم کردستان را توطئه‌ای صهیونیستی- آمریکایی در منطقه قلمداد نمود که هدف آن بی ثباتی مرزهای جمهوری اسلامی ایران» خدشه به محور مقاومت» جبران شکست نیروهای تکفیری داعش و بهانه‌های جدید برای حضور مجدد ایالات‌متحده در منطقه می‌باشد. درخصوص حضور سیستم مداخله گر نیز باید اذعان نمود که حضور سیستم مداخله گر در منطقه نشانگر نقش قدرت‌های فرامنطقه ایو خارج از منطقه در آن می‌باشد و میزان حضور و تأثیر این نیروها در فرایند همگرایی منطقه‌ای بسیار اهمیت است و طبقکانتوری و اشپیگل قدرت‌های خارجی آسان می‌توانند در مناطق مختلف جهان» ستیز و کشمکش برپا کنند تا اینکه همکاری و همراهی ایجاد کنند. از آنجایی که ادعای تاریخی کردها همواره از سوی کشورهای همسایه سرکوب شده» تمایلی به سپردن سرنوشت خود به دست قدرت‌های منطقه‌ای نداشته و به سمت جلب حمایت قدرت‌های بین‌المللی از جمله ایالاات متحده سوق یافتند. آمریکا به عنواق بازیگر مداخلم گر در سال‌های اخبر به تناس امداف خویش در منطقه» از استقلال اقلیم کردستان عراق حمایت کرده است. گزایش کردها به سمت سکولاریسم» همسویی و هماهنگ بودن سیاست‌های رهبران کرد با سیاست‌های آمریکا داشتن روابط نزدیک با اسرائیل و نگرانی آمریکا در مورد رشد فزاینده قدرت و نفوذ احزاب شیعه طرفداز ایران باعث حمایت امریکا از اقلیم کردستان عراق شده است؛ بنابراین استقلال اقلیم کردستان عراق در سطح بین‌الملل باعث نفوذ و حضور ۳۱۳ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل, سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ آمریکا در کردستان عراق می‌شود و این حضور» تهدیدات زیر را برای کشورهای منطقه ازجمله ایران به و ععند ۵طا 0صه 2۶00۳2 .(2017) .0 مطعاعقط ۴‏ بش۸ منطع8ط3/0 :36 متتا0مطد۵۵[1 ۸ 30101 ]٩ 007۲1۵۲ ,کاعامط نادیم ده کعقطاصصه صه طانم صعنلم 1300 0۶5 کزوواقهم۸ 18600۵1 .(2012) 77 یک ,ععقلطو۸ 6 .10 .5 بعنقطاق۸ ,00۲۵7 ۳۵176 ,20ع ۸ کامصع نع مصآ] هه صمنصتاآ موس ۵ ۸060551001 05 ,۲00116205 ,کله ۳596 +کع نگ ۳۳6 ۵ 090210 .(2016) کل منفهسط۸ آهناناه07عع آعد1 بصهاعنلوسطا نود۳ا .(2011) .2 منمنی۸ 6 .3 مفط16۵26 ۸۵۷۵۵ 6 ۶و عزوولمهم۸ .(2018) .17 ,فاعلقحطقطک ۵۶ و3 منصقاوم۴ :36 مفصع2قگ صه 27 ۸ 5 هعناحطذ آاسنه‌ع5 کاذ وصه صهاعنلوسطگا نود هه اعد ععع منطعدم‌ناد1م۳ -1 ,(8)26 ,0165ا5 007۵100۲0۲ ]۵ ,70۳۵ 1۳0۰ ۵۶ نامع عنصحادآ ۳۵۵ 1۵7 65 77000101 7۳6 ,۷۵6 0606 عمعوصز عصهل کعلسکل و۵ .(2017) 34 زا۸100 و اهنا ۳۵ صز رفاسم فوصه 1۳۵۵ 3666۵ ک0مناهاع .(2012) 8 هام5 ۶ م۸ مف0صق و۸2 ل) .47-64 ,(4)15 ,کع تشگ آم ما۵۳ ما ,0۳10 و۸ عطا هل کاصعص ماع بع0 4 ما۵ 0عان1 ۳۵ ۵۶ ععتی 156 .(2017) .۸ منطقطکنن۸ جع م۸ ,3/0620 :36 معط ,7110۲۵10۵ ]۹ ]70۳۵ 00۳۲ ,۸۳ عطا اعصنفهد و۸ داعفا1 2016 عاهصنل کصقاعنو 1 او عاوحطا 50۶۲ عط1 .(2013) 2/۰ منصهاکع 20 :6 ,3 معط عصططاما0 3 6 50070109 1۳۵ ]٩ 70۳۳۵۱ مک9سگا ص۳2 عط ۳ عمط کا 0ص چصهمصمانه 605 و1۳۵ +عاکه 06۵1طا آزه عنم پوععاس 1 .(2017) ۳۰ وه 10۹۵ 6 ,36 مفلآعاوفصطاح هنک 0ص تسه و۳۵ ما کوصذ1 10عط-ودم1 مملصقطه کع۶0 طاعنوسگا .(2017) 32۰ ,ملاع ۳۵۲6 ۸7۵ :۳616۳6 حاعنوسگ1 عطا 9۳ نصعصهط8 .(2017) 2۰ مصمعصط70 ۶۶ ,36 و#ملحش) 7 006۲۶ 16۳۵0521 چط ۷7 دعقم طاعنوسگا نوا ب(2017) .2 ما00 9 706060710670 706 ,کلف افصنقدهه خطهظ لندعل کی عام۷ عع 10060606 ااع5 هط20د ۳۵۵5 وصه صکنله 100 ک و۳۵ .(2014) ۰ منفد‌طهزه] 2 3 مفق۵صطع10 ,1110۲۵10۵ 0۳۵ [0ع00110 ]٩ ,۵ از 007۵۲ مکعع لها فصه کعنانس 0000۳ لح پرناوم 1۵۳۵۵۵ صمناق نصحصمص حاکفا 1 .(2017) بش۸ منطق‌طاعنن۸ 2 ,۰ ۳0۳۵0۱2۵ عطا ام 0005 ما دعط 200۳02 فصه نمهب۸ عنصحاد عطا جعاکه اعد 1/0016 9 7/1101 ۹۲۸۷۵۳۲۵۵ ,70۳۳۵ ,771107۵0۵ م۳۵ او عزاطانا م۸ 1310 ,5۳00165 36910۳۵1 ۵۵ ۵1۵0۶ 1۵۲۳۵۵۵۳۵ ]٩ 7۳۵0۳6۶ .(2011) .3 مفصعفقطای عاز وصه عدمناها۲۵ ودا-ص۳] ۶و 6۷00 156 .(2005) 8۰ مقصنصمط 2 .36 11316708 ]٩ 0۵۲۵۲۶ کلم صعنزو۳ع2 عطا که کعنناهم0عع عطا ۵۵ 086 1 6 ع7۳[6 ,1۲80 ۵۶ 0606 عطا متنلنطامص ۸1-5 0طاع7۵ .(2016) .36 منکه[11۵ 40 3650۳۲65 ,3616600 لمدمنوعط صقاکنو 1 .(2017) 3/۰ متقنصهک 6 ,3 مفط1131۵ 6 ,006۲۳6 خص006 م1306 هه ۶و م۳۳۹۵ عطا 1۵۳ کعومصعللقا0 0865 فص کعلهای 00 نصمناه‌ع هآ آمدمنععط هنکق م6 امک .(2010) .5 موخطاعصه7 ,7116۲۵10۵1 ]707۵/۵ ,1۳0 ۵۶ ع نامع عنصواک عطا که اصازوم 0 عطا 1۳۵۵ ۷۵۲۴ 1۵ 8صلمع کز 17۵0 ۵1 صمزعع۳ طعنوسگا 156 .(2017) 8 مفص00ق/3 +6 .36 صاصق 5 ,تام طاعنوگا صعزکعتظ فوصه معنعس۸ .(2016) 1۰ منصعامطی 2 .8 ,نصاتفگ1 3آ) .202-221 ,(13)2 0071۵7 660011601 ونجانهع5 نمصمناهد هه کادع 106۳ 0016 بوانسهعک لممدمنوعج عط1 نطع مناد هز 22اه 156 .(2016) 1۰ ,ماعلد 1۵ 1-5۰ ,(3)4 و2006 ن201 ]70۵/۵ م۵۵ هه وا 1 666 کعنص ص107 00 ۳- 1ج 2010 عطا هنادیع کهآ .ر2013) .ک معلنع11 ,۰ متقطع 16 ۶ .36 مفطهاع 1 0 17۵06 0۵ 1330861 1۱5 #صه عا 1 کاس صهاعنو سک نوج که کمدمناهام۳۸ (86۲51۵20 <1) .1-33 ,(5)17 وا 007167 68203 ما0 ۵ 710۳0 می‌نا ۲ تا 3۵۳ هه ۵۶ 1۳۵0۵ عطا ۵۳۵ ۸0006 .(2009) ۷۰ منزع‌لمگ حدعطاع م1 75-۰ ,(18)51 و5۵ ]٩ ,70۳۵ مص0ناهمنصع 0 00006۵05 نقطاعصقطاک 1۳6 ,5۳0165 بواز 56 ,200۵ ۵7 7۷۵ ۳۵۲ .(2017) .۸ متا 6۶ ی ,11006091۵55 [0۵زع۳ 01 [ع107 ۵طا ۵1 عصصع هنز ۳۵۵ صز صعنلم 100 ۶و وود عط7 «(2011) .7 مف2/0۳۵6 00۳06 که عاعالط عطا ۶ کزدولدس۸ .(31..)2016 مصعکننا ۵ بل .3 مطافععازصم۳ 6 20 00076۲86۲6 لهدمزعع۸ 0۵ هدع هه کعاهاک معانستا 0666 ,(9)2 ,5۳0165 ۳۳510 600۵۲۵ ]0 ,70۵ ,2008 ۵ 2001 ۳۳6۵۵ مقزع۸ 060 01 ۳۱۴ پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل, سال ۸ شماره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ ع 0 حکنه06۳م1 کصهاعنوسگا و۳۵ 1و دمص 1656۵ .(2010) ۳۰ مصعنفهزص۸ 2 م۸ منفعزد5 ,80 ,0۵716۲ 700716310760 متق1۲ ۵۶ کلسطا عطا ۶و کصدمد عنصطاه وصه عناوم 40 0۳۱۵۹۵۳۶ ] 1۵ ]۵ ۲۵/۵۵۶ ,۵1/0۵ 11110۲ 7۳60۳120001111 .(2011) .517 هنهک 8 ,نز۶20 ۳0۲619 7۳86 ,1۳۵9 ات200 لهنم16 حز کز هععصم۸ .(2017) 8۰ ,نگ عطا ۶٩ کاهزط0 عطا ۵1 دمناعصداصد .(2018) 30 معط ه مش مف0۳0 بط مفصقلا2د ٩ 00۲۲۵۲ ,زاعغاسا 1 ۲ ععصهنان۸ صز و۵ ۶و اصعصص عم آمدمنوعط و1۳ 66ص آمناناه‌ممعع ۶ کامعص۴16 .(2015) 18 ق80۵7 ۵ کل ,۷37013008208 وا 0ص صهاعتصهدای‌گ۸ فصه صفاعفاه7 معنفصا ۶و ععطاصی 06665 ۲0۵۳86066 47 200 60۳۶ سامکدی عصزع ماع ع هم هم0) حصعطانم5 0۵۵ 1۳0۵6۲ ) .19-33 ,(19)1 ,(2107019ظ ۵ 10وع) واه و600 [٩ 00۳۵۲ ,رلعععنم5 ۶ ومعد لدع عطا ۵۶ عنوولقم۸ .(2018) کل مصومطعنطاع خه‌طازهقط 6۶ و.ظ مذعته72 عطا ۵۵ 1302۳61 از 0ص و۵ که امصعصص م6 تمصع عطا فصه صقاعنو 1۳ -909 ,(47)4 ,5067166 [2011060 ۹۵ ۵۶ ]٩ وا ۹۲۳۵ ,70۳۵ ,۳۵۳۳۵ 5ات0	از سال ۱۹۹۱، مسئله استقلال اقلیم کردستان عراق یکی از اهداف مهم این اقلیم به شمار می رود. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق برای رسیدن به این هدف در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷ میلادی همه پرسی تعیین استقلال این اقلیم را از حکومت مرکزی برگزار نمود و عراق را تا آستانه خطر تجزیه طلبی و جنگ داخلی پیش برد و کشورهای منطقه ازجمله جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و سوریه که دارای اقلیتی از اکراد می باشند، این مسئله را تهدیدی بالقوه علیه امنیت ملی خود قلمداد کردند. مقاله حاضر به دنبال ارائه پاسخی متقن بدین سؤال است که به رغم برگزاری مسئله همه پرسی استقلال اقلیم کردستان، چه سناریوهای محتملی را می توان برای آینده این اقلیم متصور بود؟ و این مسئله چه تأثیراتی بر امنیت جمهوری اسلامی ایران خواهد گذارد؟ نویسندگان با بهره گیری از روش آینده پژوهشی و استفاده از منابع مکتوب و مجازی به ترسیم سه سناریو عمده در خصوص آینده اقلیم کردستان عراق مبادرت نمودند و یافته ها پژوهش حاکی از آن است که تحریم های سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه همچون ایران، ترکیه و عراق، مرگ جلال طالبانی، چالش های درونی اکراد در درون اقلیم کردستان باعث تعلیق همه پرسی شده و آینده اقلیم کردستان عراق، مطابق متغیرهای الگویی کانتوری و اشپیگل نه تنها سبب همگرایی منطقه ای نمی شود بلکه واگرایی وسیعی در منطقه رقم خواهد خورد و تهدیداتی ناشی از سطح ماهیت انسجام، ماهیت ارتباطات، ساختار روابط و سطح قدرت و بازیگر مداخله گر را برای جمهوری اسلامی ایران به همراه خواهد داشت.
47,077	505633	ملد 2۳6 کدوتاتتاکد مکطمتاه ها موصمصگ عصتکده و وصح کاصاهصی او دونکصعایه اصصمه عطا ۸/5 0 ع ان 5 1136 وصاعصهحل برد رمکاه بکاع اه وه کطصنایتاکص معطاه ام علوق ناگی 6 لوصح اکن نکر 0۳ ارم ماع مکمطل) ام دروتا داقطاصم کاعکن نادرگ عولا ارم اعد عم صصمه لاح کصه‌تاحتاعص ام کناعتهاصهن عاکت رل عاک رک مه 0ص2 ععمصهص امه ما کعطاه وصه مکصاکهتاص گام ها 0۶ اصها راگن 06 6۳ 0 برع مامم‌ما م10 "کدوتاتتاعص امصهصگ عط و مضه عط) ممراهصد ما کز همهم کلط و ععمصیم 156" وان اکن هاگره گم جرمنای‌طاخطصص عل) ماهع‌نادح یز ما کز بووک کنطا و عکوصرساط 1136 بحوقانادتطاصمه عاکت عنصهاکرک عومحل ع لا دار (2019 2/003 ما 2014 2/120 5 کعنصد مه کالما توا 3 0) ماع عع مه اه کل ماو ها 1" ۸۲7 مامه تاج متاهاعصص راوجمه عنصه رل 2 ووامتنصا .ره /م۲ه) عنام میاه ات0۶۲0 تحص عط وصه مد صمتداعصی امطمتفوصی عطا عادانه‌اهی ما 0غک ک (3 ۵ /1660۷) 000 0 0 "ک تاک هگ عطا و عسعتهاک ترعماوم‌ما عط بط 1 بلعاعتاکدم کز (0/51) 66 و تصصصی منداکد‌ونادام عطا وصاکتصصی برظط بوعامصناکه کز ماک عتصعادری وصح کصناعترعامصه ان مکمد لا اعد کمن اکصوندامر ۲0 از ,کلکر امه «متکدع وه هاعا آمصقم زرط خروقای‌طاخاصمه عاکت عنصهاکرک وج عسفنصاک آرعوآممما 10 366 عطا سم (۸۲0/۵1۹) 6ادناحام میاه آمصمتاتوصم) او عوصصا عطا 00660 منطاکصو‌ناداه هنود ج کز 0۵ هط ۵ کز 130۴ ,و5 .ععوعل 006 0ص ,اوعد عمد تایه ککعمععول عمط که جنک عساعنساک برعوآممرما م10 7اه کاأبا125 1136 بع ناک برع ولومرما همطل وصج دروقای‌دافطاصصه کاوق تص کرک اعدا منطعصو‌ند ام اصی گنود 0 ,تایه کدعمععول ع00 وصه خ قادصم عاعت ناگرگ 0ع 6 نطاعدمتاهام عننومم ج کز 306 ۵ ,وک ۸ ,کدوتای‌داتطاصمه عاعن تصعاکری ۲عحاعنط 6هطا تام کحم عوول مود موه طلافی کصونایتاکحز هو هص6 ,113006 .26 ۲ععل 06و 0ص حاع هد عوود وه صصتاک‌طاخطاصمه عاعق کرک جعص اعدا مزاعصو‌تاها 6 نامع ۵ کز ات عنصعاکری 106۲ هط مععوعل 006 ها ومد هدع عومد ماع لا کدمتاتختعص موصمص6 6 36۵6 مگ کز منطعص‌تدام اصف‌گنموژک مد نونک کنط جر 0ممواهصه هاعا عط انم خبط بکصصفای‌طاخطص0 6۰ و صاصصهمگ سحتص/3 ,کا 160 3 حعاصصم) 1۳ متام عاعنط عنط هاگ رک :ک 100 وااند 6۳ نت صطع1 ماصعصع 3/02 ۵۶ نهد ,لقتمصمصن۴ که اصعصاه م36 بمعیعگ2۳ اصهاکنوع۸ .2 ,32028660 ۵۶ جالسه۳ ماصعص وق سد/1 امامعصص ام و هام10 پنمعکع2۳۵ عاعنوکع۸ .3 اهنت صعطع1 موعاصصهم) سوطان۸ ماصعص‌عمص/3 امامعصص 60 که م30 36.5 .4 00 عمط ماه :نف .ماش 08 د0۳۳00) 1۳۵۵۰ مصقحطع 1 سال دهم, شماره سی و ششم بهار ۱۴۰۱ أ ۱ ار تجزیه‌وتحلیل میزان ریسک سیستمی شر کت‌های بورس اوراق بهادار تیران با استفاده از رویکرد امروزه با دره متنیدگی بازارهای مل ی استفاد ها زایده سیستم‌های پیچیده جهت تحلی ل از ربستهار مورد توجه قوا رگرفته است.ا زطرفی با گسترش تعملات بین بازارها شرکت‌ها و نهادهای ملیمفهوم ریسک سیستمی و تأثیرسلختار شبکه ملی بر میزژن ریسک سیستمی ار ی آن از حی تکنترل ورمدایریت رسک به نی ار مدرد مت مد سیگ تکاان قانو نگذاران, سرمانهگذاران و تیدیی شده است. بنابراین؛ پژوهش حاضر با بهکارگیری سنجه ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی (۸201/0) به تجزیه‌وتحلیل تأثیر ساختار توبولوزی محلی موسسات ملی در شبکه ملی بر میژان زیسک سیستمتی ۳۰ شرکت فعالتر بورساوراق بهادا رتهرا نا زایتدای سل ۱۳۹۲ تا پایان سل ۱۳۹۷ پرداخته است. برا یاين منظو رابت از مدل ۸۱/۹۳ چندمتغیره همبسنگی شرطی پوبا (73ج 006-340۸ برلی محاسبه ماتریس همیستگی شرطی وایجاد درخت مینیمم پوا (04517 استفاده نمود هاست. سپس؛ خصوصیات توپولوزی شبکه مو ملی در شبکه ملی مورد نظر محاسبع و روابط میان خصوصیات و ریسک سیستمی بررسی شده است. ‏ اي ن توضی حکه با کمی‌سازی رابطه بین ساختا رتوپولوزی محلی و میزان ریسک سیستمی با تحلیل رگرسیون داده‌های پلی می‌توان دریاقت که میان مرکزیت نزدیک یگره, قدرت گره و درج هگره با ارزش در معرض خطر شرط یتفاضلی و بنبراین میزان ریسک سیستمی رابطه معنالاری وجود دارد. د راين پژوهش, نتایج نشان داد موسسات ملی با مرکزیت نزدیکی بیشتر قدرت گر هکمتر و درجه گر هکوچکتر میزان ریسک سیستمی بیشتری دارند.اما میان مرکزیت بینگبین یگره و میزان ریسک سیستمنی موسسات رابطه معناداری یقت تشد وازژگان کلیدی: میزان ریسک سیستمی, همبستگی شرطی پویا شبکه‌های پیچیده» درخت مینیمم پوشا. ۲ استادیار» گروه مالی دانشکده مدیریت. دانشگاه تهران» تهران» ایران. 01.۵6.17 ۳۳۵1:1122 ۳ دانشیار گروه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت. دانشگاه تهران» تهران» ایران. 01.26.17 ۳1۵11:6.20029120 ۴ کارشناسی ارشد. گروه مدیریت مالی پردیس البرز دانشگاه تهران» تهران» ایران. (نویسنده مسئول) 00121.36.37) 05172861 :دام :۳1۳21 تجزیه‌وتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق... / علی نمکی» عزت اله عباسیان و الهه شفیعی امروزه به‌علت افزایش پیوستگی و ارتباط میان بازارها شرکت‌ها و نهادهای مالی ناشی از گسترش بازارها و پیچیده‌تر شدن تعاملات و ابزارهای مبادله در سطح جهانی و ملی. مسئله بحران‌های مالی! بسیار مورد توجه قرار گرفته است و یافتن پاسخ این پرسش که آیا مقررات مالی کفایت لازم برای برقراری ثبات در سیستم مالی را دارند یا خیر؟؛ به یکی از دغدغه‌های پژوهشگران حوزه اقتصاد و مالی تبدیل شده است (کراوس و گیانست". ۲۰۱۵). زیرا نتایج حاصل از بحران‌ها باعث ایجاد مفهوم ریسک سیستمی؟ میان فعالان بازارها و پژوهشگران شده و بسیاری از آنها بر اندازه گیری میزان اثرگذاری و اثرپذیری نهادهای مالی از ریسک سیستمی» عوامل موثر بر میزان ریسک سیستمی و نحوه سرایت ریسک میان موسسات در شبکه از مفهوم ریسک سیستمی نیز تعاریف متعددی ارائه شده که تعریف گروه ۲۰ صندوق بین‌المللی پول و بانک تسويه بین‌الملل" از مهم‌ترین آنها است. طبق این تعریف, ریسک سیستمی عبارت است از خطر ناشی از نکول یک موّسسه در برابر دیگر موسسات و مشارکت‌گنندگان که به شکل زنجیره‌ای به نکول دیگر مشارکت‌کنندگان در عمل به تعهدات خود منجر می‌شود. در واقع» این ریسک به ارتباط و بهم پیوستگی اعضای یک سیستم مالی اشاره دارد»یهگونه‌ای"که,اگر یک شر کت»باشکست,مواجه شود و دچار ورشکستگی گردد این بحران به دیگر شرکت‌ها سرایت نموده و اثر منفی آن به‌صورت موجوار به دیگران انتقال می‌یاید. پژوهشگران بر این باورند با اندازه گیری ریسک سیستمی موسسات می‌توان شرکت‌های با سهم بیشتر در این ریسک را شناسایی و با وضع قوانین و مقررات مرتبط با نتایج حاصله» ریسک کل در بازار مالی را کاهش داد و ریسک سیستمی را مدیریت و کنترل نمود. طبق رکن ۱ توافقنامه بازل ۱ و ۲٩ سنجه ارزش در معرض خطر (۷721۹) به‌عنوان رایج‌ترین روش اندازه گیری ریسک توسط موسسات مالی شناخته شده و آن بیانگر خداکتر زیان موسسه است. اما این اجه توال ۹ ندازه ی ریسک سیستمی را قدارد. زیر فقط ریسک پیش روی موّسسه مالی را به‌طور منحصربه‌فرد اندازه گیری می‌کند و توانایی برآورد اهمیت این ریسک که ناشی از درجه اهرم» اندازه و همبستگی و ارتباط شرکت با سایر شرکث‌ها در سیستم مالی است را نداره (آدریق ور برانرمیر ۰۹۲ ۰)۲ ار اکن‌ری گر کوافقشامه بالط کططط یشک اسیسنتمی آبیشتر مورد توجه قرار گرفت و چارچوب مناسبی برای نظارت بر بازارهای مالی تنظیم و تدوین شد. در این راستا آدرین و برونرمیر! (۲۰۱۶) معیار ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی آ(۸207/21) را برای محاسبه ریسک سیستمی شرکت پیشنهاد داده‌اند و پژوهش حاضر نیز از همین معیار استفاده نموده است. کرد و با استفاده از این شبکه‌ها به تجزیه‌وتحلیل آنها پرداخت. کما این‌که پژوهش‌های بسیاری از جمله مالی پرداخته‌اند. در این بین» شبکه سهام یکی از انواع شبکه‌های مالی است که آن را می‌توان در قالب‌های مختلف از جمله بر مبنای همبستگی میان سهام شرکت‌های مختلف نمایش داد که در واقع در این شبکه‌ها گروها پییانگ مسمانه: وبیال‌ها پیانگر همان همجستگی واازتباظ مان آنهاناشمتا کف زیسک: از طریق همبستگی میا گره‌ها به یکدیگر انتقال مي‌یابد. بنابراین, ویژگی‌های ساختار شبکه می‌تواند بر ریسک پستمی و سهم موسسات از این ریسک تأثیرگذار باشد و اخیرا پژوهش‌هایی بر پایه خصوصیات توپولوژی و ساختار سلسله مراتبی شبکه همبستگی سهام انجام گرفته است. اما به‌ندرت» شبکه همبستگی قیمت سهام با ساختار توپولوژی محلی آنها و ارتباط آن با ریسک سیستمی مورد بررسی قرار گرفته است. از این‌روه پژوهش حاضر به تجزیه‌وتحلیلساختاز توپولوژی,متلی موسسات و نهاد‌های مالی در شبکه مالی و سهم آنها از زریسک سیستمی پرداخته است. برای این منظور در ادامه ابتدا همبستگی شرطی پویا٩ در مدل گارچ چندمتغیره برآورد شده و با استفاده.از 6 آرزش در معرض خطر شرطی تفاضلی که نماینده میزان ریسک سیستمی است. تخمين,زده شده است. سپس با استفاده از همبستگی‌های شرطی پویا درخت مینیمم پوشا" ایجاد شده و ویژگی‌ها و رفتار ساختار شبکه مالی بررسی شده است. مننکتا* ۲۱۹۹۸۲ به ایجاد شبکه سهام بر پایه تغییرات قیمت دارایی در دوره زمانی ۱۹۸۹ الی ۱۹۹۵ پرداخته است. وی» شاخص صنعتی داوجونز و اس‌اند پی ۵۰۰ را با ایده درخت مینیمم پوشا و درخت سلسله مراتبی ایجاه نمودمراستاناهرد همکاران؟ (۰۳ ۰و) بارش کراف دراو قرب خوشگی: اندازه او تعداد عناصر مستقل (خواص ساختاری شبکه) به بررسی شبکه سهام بازار نیویورک پرداخته‌اند. سیتونگیر (0۷-6۸3617) انناعد 0 مماد 17010۳ م0000 ع نویه عم ما۸ 0عمنا مدع عامد 3/۵10 ۰ تجزیه‌وتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق... / علی نمکی» عزت اله عباسیان و الهه شفیعی و سوریا! (۲۰۰۵) با ماتریس بازده اقلیدسی به ایجاد درخت مینیمم پوشا و دندروگرام۲ در بورس جاکارتا پرداخته‌اند و نشان دادند هرچه سهام‌ها از یکدیگر دورتر شوند» ضرائب همبستگی میان آنها کمتر و تأثیرگذاری آنها بر یکدیگر کاهش می‌یابد. بگینسکی و همکاران " (۲۰۰۶) خواص شبکه حاصل از ۶۵۲۶ سهم از بازار سهام آمریکا از جمله عناصر مستقل و خوشگی را بررسی کرده‌اند. بیشتر پژوهش‌های انجام شده در زمینه ریسک سیستمی بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۸ صورت گرفته است. آدرین و برونرمیر (۲۰۰۸) ریسک سیستمی را برای شرکت‌ها و نهادهای مالی کشورهای مختلف با استفاده از معیار ارزش در معرض خطر در حالتی که یک شرکت يا نهاد در شرایط بحران باشد. کمی کرده‌اند. آنها از رویکرد رگرسیون مبنی بر کوانتایل برای محاسبه ارزش در معرض خطر و ارزش در معرض خطر شرطی بهره برده‌اند. تاراشو و همکاران ۲ (۲۰۰۹) معتقدند ریسک سیستمی زمانی به‌وجود می‌آید که انجام خدمات مالی با مشکلاتی مواجه شود و این اختلال در سایر یا همه قسمت‌های دیگر سیستم مالی منتشر شده و موجب بروز پیامدهای منفی و مخرب در کل اقتصاد شود. مطالعات تکمیلی روش ارزش در معرض خطر توسط آدرین و برونرمیر (۲۰۱۱) انجام شد. آنها برای محاسبه میزان ریسک سیستمی, معیار ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی را پیشنهاد داده‌اند. بدین صورت که این معیار؛در واقع تفاضل ارزش در معرض خطر شرطی موسسه در حالتی که در شرایط بحران باشد و ارزش در معرض خطر شرطی همان موسسه به شرطی که در حالت معمولی باشد. است. آنها دریافتند که رابطه ارزش در معرض خطر یک نهاد یا شرکت و میزان ریسک سیستمی, رابطه پایداری نیست و برای مدیریت ریسک. نباید فقط بر معیار ۷۵14 اکتفا کرد. لوپز اسپینوزا و همگاران٩ (۲۱ ۲۰ عوامل تانب رک یف ینمی رلوگاقان تا ین‌المللی شنناسایی کرده و با به کار گیری ابزار ارزش در معرض خطر شرطی ریسک سیستمی را محاسبه کردند. جراردی و ارگان(۲۰۱۳) با استفاده از توسعه فاخس 0۷216 ری هت را بر اند مین صورت که زمانی بحران سالی اقفاق می‌افتد که بازده شرکت, حدا>: و گم رو #قابل دقیقا برابر با:۷781) باشت: آتها با به‌کارگیری مدل 100-11۷6۸146 به محاسبه ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی در چهار بخش مالی پرداخته و دریافتند که موسسه‌های سپرده‌پذیر قبل و بعد از بحران ۲۰۰۸ برای بیشترین میزان ریسک سیستمی را به خوذ اختصامر کاسگا ولو کار" (6۱9) وش‌ها نایم ,بانگذاری» بيمه و سایز موسسه‌های خدمات مالی ازنظر میزان ریسک سیستمی را با معیار ۸001/878 رتبه‌بندای تموده‌اند. نقایج نشان,حات ریسگ: شیستمی سوام آینگیل: کرد۸ عفانم قلیت)به سار بخش‌ها بیشتر است. هوانگ و همکاران! (۲:۶۱۶) اثر تغییرات رفتاری موسسه‌های در شبکه مالی بر ریسک سیستمی را در دادههای اوراق بهادار چین بررسی کرده‌اند. نتایج نشان داد با افزایش خواص توپولوژیکی از جمله قدرت گره» مرکزیت بینابینی گره» مرکزیت نزدیکی گره و ضریب خوشگی گره» میزان ریسک سیستمی موسسه‌ها افزایش می‌یابد. دربالی و هالار" (۲1۶) ریسک سیستمی آروپا را با شاخص کسری نهانی ورد انتظار" فخاسبه: گرده‌اند. آنها برای این کار از روش گارچ چند متغیره استفاده کرده و موسسه‌های مختلف را به‌لحاظ ریسک سیستمی رتبه‌بندی نموده‌اند. لانگ و همکاران؟ (۲۰۱۷) نیز همین مسئله را با استفاده از شاخص ارزش در معرض خطر شرطی صنعت بر پایه همبستگی شرطی پویا و به‌کارگیری روش درخت مینیمم پوشا مطالعه کرده‌اند. نتایج بیانگر بیشتر بودن میزان ریسک سیستمی صنایع کوچک نسبت به صنایع بزرگ بود. نمکی و همکاران (۱۳۸۹) با استفاده از شبکه‌های پیچیده و روش حد آستانه به تجزیه‌وتحلیل بازار مایه پرداخته‌اند. نتایج نشان داد در اطراف میانگین همبستگی‌ها در شبکه. یال‌ها و در نتیجه اتصالات بیشتری متمرکز بوده و هرچه شرکت‌ها از این میانگین دور شوند» همبستگی‌ها و درنتیجه ریسک سیستمی کل فاهسش,می‌باید. نظریق ,1۹ 0 فرختمبشيمم پوشهوساسنه مراتبی با برای بازه ۱۳۷۶ ۳۸۸6 1وروی قیمت‌های روزانه, ارزش معاملات و ارزش بازار۲۵۳«شرکت, فعالنآدر بورس» بررسی و خوشه‌بندی کرده و دریافت با افزایش طول درخت» توانایی متنوع‌سازی پرتفوی افزایش می‌یابد.همچنین سهام با وزن بیشتر فاصله دورتری نسبت به گره مرکزی دارند. به‌علاوه» با بزرسی توزیع,درجه موسسه‌های در شبکه می‌توان گفت شرکت‌هایی که تعداد و اندازه میودی 916 به‌ظور قال 6 حهیهگ‌توانند بر سایر شرکت‌های بازار اثرگذاز باشند. احمدی و همکاران ۱6۵7 باوکز بر الگوملوگالند از ه گرا ریسک سیستمی بیان کزدند که دو رویکرد کلی در اندازه‌گیری ریسک سیستمی وجود:دارد. یکی اندازه‌هایی که ریسک کل سیستم را در صورت بروز بحران در یک شرکت يا نهاد"کلیدی می‌سنجد وایگری ریشک موسسه را زمانی که کل سیستم در حالت بجران است اندازه‌گیری درا اد نیگال حسنلو (۱۳۹۵) توانانی انتظاز زیسنکی سیستمی از گروه‌های مالی بانکداری, بیمه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری را در کل اقتصاد بررسی و دریافتند کمپخش بانگداری وربیمه بیشترین سیم از این رسک را دازند. نو رعلید سر 0۳۹۵ میزاق سرایت در شبکهه بازار سرمایه را مورت ماگ قواوا وگل فان کردین ,کد یاس تبلط‌ههان سر کت‌ها بیشتر شنوف» تأثیر بر شبکه مالی افزایش می‌یابد. در نتیجه هنگام بروز بحران» این خطر به میزان بیشتری انتقال پیدا می‌کند. حکمتی فرید و همکاران (۱۳۹۷) با به‌کارگیری روش ۸6/037216» ریسک سیستمی سه بخش بانک. بورس و بیمه را مورد مطالعه قرار داده و دریافتند:که صتغت بیمه بیشترین آو"بخش بانکی کمترین میزان ریسک سیستمی در بازه زمانی ۱۳۷۴-۱۳۹۴ را دارا بوده‌اند. چندی دیگر از پژوهشگران داخلی از جمله جعفر باباجانی و همکاران (۱۳۹۷) به بررسی ریسک سیستمی در بازار سرمایه پرداخته و دریافتند که با استفاده از اهرم مالی» اندازه» نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار و نوسانات بازده تا حد زیادی می‌توان ریسک تجزیهوتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق.. / علی نمکی, عزت اله عباسیان و الهه شفیعی سیستمی را پیش‌بینی نمود. نمکی و همکاران (۲۰۱۹) با استفاده از مفهوم شبکه به رتبه‌بندی بانک‌ها و بررسی ویژگی‌های توپولوژی شبکه پرداخته‌اند. رادفر و همکاران (۱۳۹۹) نشان دادند که بین ریسک بین میزان ریسک سیستمی موسسات مالی و ساختار توپولوژی محلی آنها در شبکه مالی ارتباط این معیار مبتنی بر مفهوم ارزش در معرض خطر با به‌کارگیری مفهوم تأثیر سرایت بنگاه اقتصادی و کل سیستم به‌دنبال کمی‌سازی ریسک سیستمی است. +۷۵1 بیانگر حداکثر زیان مورد انتظار در یک دوره زمانی معین و سطح اطمینان مشخص (096) توب رهگ اژ انا ۲۰۰۱). بدین صوزث کذ: ذز رابطه بالا؛ ب5 عبارتست: از یاقا شرکگو که ند لش آن هکت تعریف شده است. اززش در معرض خطر شرطی, ۷72۵13 بازار را درحالی اندازه‌گیری می‌کند. که یک بنگاه خاص (1) در یک حالت خاص در رابطه بالا: معیار بو \| ق۸00۷ تیایانگر میزان‌/للسک سیسگمی است» یدطوری که تفاضل اززش در معرض خطر شرطی بازار را در زمانی که یک بنگاه در حالت بحران باشد و ارزش در معرض خطر شرطی بازار را در ضورتی که همان پنگاد در خلت کدی نله راراندازه برع ی کنن بلاغ این معار فسوی رابطه زیر است: رابطه (۳) 1160 < نظ ۱ 0 - و۷3۳ < 8 ۱ 0 > 10,۲[ ۱ وه ۵۵ ۵ درواقع» چگونگی افزایش +۷274 بازار رادار شرابطع گهاشت)1 از حالت میانه به حالت بحزان (در سنطح ۷7۵) می‌رود. کمی‌سازی می‌اکند و سیم یک بنگاه خاصض از ریسک کل سیستم است. روش‌های محاسبه ارزش در معرض خطر به‌طور کلی به دو گروه پارامتریک و ناپارامتریک تقسیم می‌شوند. روش پارامتریک شامل روش واریانس کوواریانس و دیگر روش‌های تحلیل است. روش ناپارامتریک نیز شامل شبیه‌سازی مونت کارلو و شبیه‌سازی تاریخی است. در این بین» الگوهای ناهمسانی واریانس شرطی چندمتغفیره را می‌توان در سه دسته کلی الگوهای ماتریس کوواربانس شرطی (تعمیم مستقیم الکوهای 6۸۸01 نی متنیوه بولرسلف ۹۸۶ وهای وا رباسی سرطی رو همیینگن ری (تر کیب غیرخطی الگوهای ۸7۹277 تک متغیره شامل الگوهای همبستگی شرطی ثابت (26)) و همبستگی شرطی پویا (120)) و ترکیب خطی الگوهای 1۸7۹277 تک متغیره طبقه‌بندی کرد. در این مقاله از الگوی همبستگی شرطی گارچ چندمتغیره جهت محاسبه معیار ریسک سیستمی» یعنی ارزش در معرض خطر شرطی قاظلی آرافدشده موسط انگل؟" وس استفاده شده, اس مآتریی زا ای کووآربانیی, فنرظی (0) را می‌توان تجزیه نمود و به‌صورت زیر بیان کرد: ماتریس :10 یک ماتریس قطری است که 1 امین موّلفه بر روی قطر آن متناظر با انحراف معیار شرطی امین دارایی (,) است. :3 به‌صورت هر الگوی ۸14011 تک متغیره‌ای می‌تواند تعریف شود و :1 نیز ماتریس همبستگی متغیر طی زمان است کم تنها تقات,مهان 020و نکن متغیر با زمان بودن ماتریس رابطه (۶) (۹ ۰ مر42) ۵08 0۳ دی ۹ ۰ مه) 8قلل < ۴۲ رابطه (۷) 00۲-1 +1 - 1 اس + 0(0 م0 +۲( کر این رابطهم راک تاو فیژ مائزیس هسگستکی خبرشرطی فا او پسمانت استاندارف است که. همچنین» 0 و [] پارمترهای اسکالر غیرمنفی بوده که با استفاده از تخمین حداکثر درست‌نمایی محاسبه می‌شوند. محدودیت‌هایی که برای پارامترهای 0 و ۵] برآورد شده است. برای تضمین معین مثبت تجزیهوتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق.. / علی نمکی, عزت اله عباسیان و الهه شفیعی بودن ماتریس :() بوده که این شرط لازم و کافی برای معین مثبت بودن ماتریس :16 نیز هست (انگل و همان‌طور که بیان شد ,و ا س۵ ۸2:0۷ نماینده میزان ریسک سیستمی است که به‌صورت تفاوت بین ارزش در معرض خطر شرطی (00721) بازار در شرایطی که یک شرکت در وضعیت نامناسبی قرار دارد و ارزش در معرض خطر شرطی (07214-)) بازار در شرایط عادی همان شرکت. تعریف می‌شود. رابطه (۱۰) 3۳3/0۵۵ \| سمه هب8 \| ممقه ۲۷و \| م۸۳۷۵ با استفاده از روابط زیر مي‌توان ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی را تخمین زد: رابطه (۱۲) 4 ام (۵0-1)01- 2 ]م) - 1 4 (0-1)02 02(5) 6۰۵ از طرفی, به‌دلیل آن که مقدار 0-(0-1)5096 است؛و با توجه به رابطه (۱۰)» می‌توان رابطه زیر را برای یک اشبکه.ذر برگیرنده مجموقای ادها (/) له کد ارتباظیمبباق آقها باوسیله یال 8۵ می‌باهنت در شبکه مالی شرکت‌ها همان مجموعه نقاط شبکه بوده و به‌وسیله همبستگی بازده سهام به‌یکدیگر متصل می‌شوند. در این مقاله» همبستگی شرطی پویا (ز:م) به‌عنوان اوزان یال‌های شبکه مالی درنظر گرفته شده که می‌تواند مقادیر صفر و یک و منفی یک و بازه منفی یک تا یک را اتخاذ کند و بیانگر همبستگی میان شرکت 1 و در روز ۲ است. ماتریس ضریب همبستگی,ززم یک ماتریب 3787 متقارن بوده و با استفاده از آن یک شبکه مالی به‌نام 0:۷۷:50 ذر زوز ۲ تشکیل می‌شود؛ به‌گوته‌ای که نودها [1,2,...,81 ۷۳4 و یال‌ها به‌صورت [ررم < ز0\|ز]۳۸<)2 باشد که برای [-11ززم خواهد بود. ضریب همبستگی نمی‌تواند بیان کننده فاطله تین دق شرکسباشه. رریراشروط آقلیسی ,زا پرآژردهمی‌کند. پههمیج خلیل از رانطهریر آراکه‌شده ترسط کرور ۳ 10۹۷۱5 ججهته تبازش افاصله فترکتها استقاده شه سک به‌گونه‌ای که 2> زنک 05 و مقدار همبستگی بیشینه (م) باشد. اين مقدار کمینه (یعنی مقدار صفر) خواهد بود. در این صورت. مجموعه‌های نقاط و یال‌های شبکه مالی به‌شکل (6)۷,۳۸) به [رزه < ره\| )۳۳ بازنویسی شده است. حاصل ماتریس مربع و متقارن 3787 است که درایه‌های قطر اصلی آن صفر است. اين شبکه به خودی خود جذابیتی ندارد. بنابراین» با ساخت درخت مینیمم پوشا با استفاده از الگوریتم کروسکال می‌توان به گرافی متشکل از 1 موسسه مالی و شامل 17-1 یال دست یافت. درخت مینیمم پوشا کوچکترین درخت پوشاننده (درخت هم‌بندی که دور ندارد و دارای وزن است) بین درخت‌های پوشای آن گراف است که مجموع وزن یال‌های آن» کمترین مقدار بین سایرین بوده است. آلگوریتم کروسکال بدین صورت است که ابتدا کوچکترین یال در گراف انتخاب شده» سپس اين کار تکرار می‌گردد. ممکن است یال انتخابی بعدی که دارای کوچکترین مقدار در بین سار یال‌های باقی مانده است. به یال اول متصل باشد يا در بخش دیگری از گراف قرار داشته باشد. این مراحل تا زمانی ادامه می‌یابد که تمامی رئوس بدون اين‌که دور ایجاد کنند به‌یکدیگر متصل شوند. مرکزیت مغیار شناسایی نقاطرارای یط د ارگلط دوک شبکه‌است و با رزش‌های مختلفی محاسبه می‌شود. در این پژوهش به چهار نوع مرکزیت با کاربرد بیشتر پرداخته شده است. مرکزیت بینابینی گره!: تعداد نقاطی که به گره موردنظر وصل بوده اما خودشان به یکدیگر وصل هرچه میزان این مرکزیت بیشت‌ر باشد» آن گره دارایاتأثیر بیشتری بر سایر موسسات خواهد بود. مرکزیت نزدیکی گره؟: این نوع مرکزیت فقط برای شبکه‌های هم‌بند تعریف شده و بیانگر میزان نفوذ یک‌گره ذر کل شبکه بوده,و با ظفيک یک موسسه ,یرای سرایت بحران در ارتبّاط است که طول کوتاه‌ترین قدرت گره؟: برابر است با مجموع ضرایب همشتگی یک گره با دیگر نودهایی که به آن متصل هستند. درجه گره؟: مجموع تعداد نودهایی است که به گره [ متصل هستند. تجزیه‌وتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق.. / علی نمکی؛ عزت اله عباسیان و الهه شفیعی پژوهش حاضر از داده‌های ۲۰ شرکت فعال‌تر بورس (معرفی شده در دوره سه ماهه اول سال ۱۳۹۸) در روزهای فعال بورس در دوره زمانی ابتدای سال ۱۳۹۳ تا پایان سال ۱۳۹۷ استفاده نموده است. درواقع داده‌ها برای ٩ ۱۲۰ روز موجود بود و قیمت‌های تعدیل شده سهام و برخی اطلاعات صورت‌های مالی به‌ترتیب از نرم‌افزار 186211611 و سایت کدال استخراج شده‌اند. اسامی موسسات مورد بررسی به‌شرح همبستگی‌های پویای میان سری‌های بازده با استفاده از نرم افزار 1 و کتابخانه ۳827617 و 11827610 محاسبه گردیده است. ابتدا همبستگی میان هریک از موسسات به‌صورت دو به دو و همبستگی میان موسسات و شاخص بازار برآورد شده که تعداد ۲۱۰ (37-20 ,// + () سری بازده دوتایی وجود دارد. به‌منظور تخمین گارچ تک‌متغیره در مرحله اول تخمین 1060 ابتدا مانایی» خودهمبستگی و وجود اثر 167 در سری‌های زمانی بررسی و نتایج در جدول زیر به اختصار بیان شده که مانا بودن سری‌های حال می‌توان الگوی گارچ تک‌متغیره را برای هر سری بازده تخمین زد. به‌عنوان نمونه الگوی (0۸7۹6017)1,2 که با مقایسه مقدار ۸16 برای شرکت فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) تخمین زده شده 2 عم) 0.0982184347061 +1(2 ی 4945863 0.18177 + 0212911423123 عقعی آکنون. عدم وجود اثر ۸1۹217 و همچنین عدم وجود خود همبستگی در باقیمانده‌های استاندارد مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به مقادیر ,3-۰/۵۵۶۳۵۱ و 0۳00-۰/۴۳۵۵۹ نشان داده می‌شود که اثر 67 وجود نداشته و سپس به بررسی خود همبستگی باقیمانده‌ها:پرداخته و نتایج برای همه الگوها از خروجی‌های الگوی ۲۸۳17 تک متغیره درواقع ورودی‌های الگوی 16060 در 6۸۳۹017 چند تخمین الگوی 100 نشان داده که مقادیر 0 و 0 برای فولاد به ترتیب برابر با ۰/۱۳۴۸۷۱ و ۰/۷۷۱۷۴ است و همان گونه که مشخص است. مقدار 0+0 محدودیت‌های موجود در الگوی 1600 را داشته و مقدار کوچکتر از یک دارد. نمودار (۱) و جدول (۳)» همبستگی‌های شرطی پویا بین سری بازده‌های فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) و صنایع پتروشیمی خلیج فارس (فارس) را در دوره موردنظر نشان می‌دهد. تجزیه‌وتحلیل میزان ریسک سیستمی ش رکت‌های بورس اوراق... / علی نمکی» عزت اله عباسیان و الهه شفیعی نمودارها نیز نشان‌دهنده وجود همبستگی‌های پویا طی زمان هستند که تحت تأثیر عوامل مختلف بوده و نمودار ۱. همبستگی شرطی پویا بین سری بازده‌های فولاد و فارس از ابتدای سال ۱۳۹۳ تا انتهای سال ۱۳۹۷ جدول ۳. آماره‌های توصیفی همبستگی شرطی پویا بین سری بازده‌های فولاد و فارس در بازه زمانی موردنظر ۸ ۹ ۳۹ امه ای کمتقهفد. ۸۳ ۰.۳۳۳ فولاد و فارس مجدا مانایی ,و خودهمیستگی سری‌های:همبستگی,بررسی و نقایجاذربخارول ۴ ارائه اشننه اسنق: جدول ۴. نتایج آزمون مانایی و خودهمبستگی سری همبستگی شرطی بین فولاد و فارس در بازه زمانی مورد نظر هم اکنون با تخمین ماتریس واریانس و کواریانس الگوی 100 با به‌کارگیری رابطه (۱۴)» می‌توان ریسک سیستمی و معیار ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی را با درنظر گرفتن سطح بحران به میزان پنج درصد» اندازه گیری نمود. نمودار زیر تغییرات ۸6037۵14 را برای فولاد مبارکه اصفهان در طی زمان نمودار ۲. ۸207/7214 فولاد از ابتدای سال ۲۱۳۹۳ تا؛انتهای سال ۱۳۹۷ همان‌طور که مشخص است ابر حمرلای‌فاریخ‌های 5و ۶۹۷/۰ ۱۳۹۴/۰۱/۰۵ به‌ترتیب برابر ۹- و۳/۰۸۶- است: که کمترین مار را هه ری والسطاهحا نقاط مینیمم محلی هستند: همچنین, دارای میانه و میانگین به‌ترتیب ۰/۹۶۶- و ۰/۳۰۱۱- هستند. با بررسی مانایی و خودهمبستگی آرزش در معرض خطر شرطی تفاضلی موسسات نشان داده شد که سهم‌های ریسک سیستمی تمایل دارند سهم‌های ریسک سیستمی را دنبال کرده و درواقع سهم‌های ریسک سیستمی بزرگ» سهم‌های ریسک سیستمی بزرگتر را دنبال می‌کنند. نتایج آزمون‌ها برای نماد فولاد به‌شرح جدول ۵ است. حال, میانگین حسابی ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی (+[۸):0۷2) محاسبه شده که با این معیار به رتبه‌بندی موسسات از لحاظ میزان ریسک سیستمی به شرح جدول زیر پرداخته شده است. تجزیه‌وتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق.. / علی نمکی؛ عزت اله عباسیان و الهه شفیعی ترین میزان ریسک سیستمی عبارتند از س. نفت و گاز و پتروشیمی تأمین» فولاد مبارکه اصفهان» گسترش پا پارس خودرو که شرکت‌های بزرگ (به لجاظ آرزش بازاری) هستند. پنج شرکت با کمترین میزان رسک سیستمی نیز عبارتند از گروه مدیریت سرمایه‌گذاری امید مخایرات ایران؛ خدمات انفورماتیک» بانک صار و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران. معیار ۸01/213 برای نماد تاپیکو بین بازه (۰-۰/۰۳۶۲۴ ۷/۱۹۳۹۹-) نوسان دارد و میانگینی برابر با ۰۱۳۳۴۸۳۰۳۳ دارد و دارای شرکت‌ها است. در نمودار ۸۳01/2 برای این شرکت. سه نقطه ینیم محلی در تاریخ‌های ۱۳۹۳/۰۱/۰۳ ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ و ۸ وجود دارد که مقدار ۸2017213 در این نقاط به ترتیب پرار با ۹۷/۲ ۱/۰- و ۴/۴-است که این نقاط مربوط به زمان‌هایی لست که شرکت بیشترین میزان ریسک سیکیم )را درگااوزمای مودهر دارک وا ر9طیل زمان این نقاط درحال افزایش یا کلهش هستند. ۸۲0/214 بیان کننده میزان تأثیرپذیزی معیار ارزش در معرض خطر سیستم مالی (حداکثر زیان سیستم مالی» در زمانی که شرکتی از شرایط عادی وارد شرایط بحرفی (بعنی از سطح ۷/81 پنجاه درصد وارد سطح پنج درصد) می‌شود. است. دراین بخش, به کمک )لآ تخمین زده در مرحله قبل درخت مینیمم پوشا برای هر روز و موسسه‌ای ایجاد و گراف موردنظر برای آنها رسم شده است. سپس به محاسبه ویژگی‌های ساختار و رفتار شبکه مالی (۷,8):) پرداخته شده است. درخت پوشا درختی است که دور و جهت نداشته و همه رئوس این گراف را دربر داشته باشد. اما فقط برخی از یال‌های آن را دربر بگیرد. درواقع؛ گراف هم‌بندی است که دور ندارد. حال کوچکترین درخت پوشاننده (برای گراف هم‌پند وزن‌دار) درختی بین درخت‌های پوشای آن گراف است که مجموع وزن یال‌های آن, مقدار کمترین بین سایرین را داش نمونه گراف اولین و آخرین روز در دوره مورد بررسی و همچنین نمودار نوسانات شاخص‌های مرکزیت ارائه شده است. شکل ۱:درخت مینیمم پوشا با تزتیب در تاریخ‌های: ۱۳۹۳/۰۱/۰۳ و ۱۳۹۷/۱۲/۲۸ تجزیه‌وتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق.. / علی نمکی» عزت شکل ۲. مرکزیت نزدیکی گره فولاد مپارکه اصفهان. مرکزین بینابینی» درجه گره و قدرت گره نتایج بررسی شبکه‌ها نشان داد شکل و ساختار شبکه در زمان‌های مختلف تغییر می‌یابد و بالطبع, خصوصیات هر گره در یک روز با روز دیگر متفاوت است. برای مثال در روز اول سه شرکت فولاد پارسان» خساپا و وغدیر (مشترکا) بالاترین درجه را دارند که درجه آنها به‌ترتیب برابر با ۰۵ ۳۰۴ و ۳ است. اما در آخرین روز بازه مورد بررسی دو شرکت فولاد و وغدیر بالاترین درجه را دارند که برابر با ۵ و ۴ است. همچنین,» با طی زمان و تغییر جایگاه شرکت‌ها و میزان به هم پیوستگی و ارتباط آنان در شبکه مالی سایر اکنون» ارتباط میان ارزش در معرض خطر شرطی و ساختار توپولوژی شبکه را با استفاده از داده‌های پانل می‌گوان, بررسی تمود.با تجه بهنایی‌که نام مطالعات کته نقیان ,داحم‌سایز راندازه نظر کق رم اهرم و نرخ بازده دارایی‌ها از عوامل مهم و اثرگذار بر میزان ریسک سیستمی موسسات هستند» در پژوهش حاضر نیز از این متغیرها به‌عنوان متغیرهای مستقل در الگو استفاده شده است. لذا نخست. آزمون مانایی متغیرهای مستقل بررسی شده که نتایج به شرح جدول ۷ از مانایی کلیه متغیرها حکایت دارد. برای بررسی پانل يا تجمیعی (000164) بودن داده‌ها از آزمون اف لیمر (آزمون چاو (10۷ع-16۳[)) استفاده شده است که فرضیه 10 آخ یکسان بودن عرض از مبداها و فرضیه 171 آر ناهمسانی عرض از مبداها است. نتایج با مقادیر ۳-162.11 ۳089-9621010 و مقدار 8-۷8۵[16-0.0000 نشان داد استفاده از الگوی رگرسیون ترکیب شده مورد تأیید است. حال می‌توان الگوی زیر را درنظر گرفت: تجزیهوتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق.. / علی نمکی, عزت اله عباسیان و الهه شفیعی که در آن 0 : عرض از مبدا 1,2,...,«۷ حل» آو...و1,2 1۳ 0 : بردار ضرایب 161 (10 تعداد متغیرها لام برذاز باقوساناه 21 و ماتزوس متتیرهای مستقل 136 استا. بدگوته‌ای ک رابطه (۱۹) (۲0۸۲ ,1۵۵۲۹۵۸ ]۸330۲۶ ,6۶ ,8 ,28) < عبر سپس, به بررسی اثرات ثابت و تصادفی با استفاده از آزمون هاسمن پرداخته شده که در آن» فرضیه 0 بیان دال بر عدم وجود اثرات ثابت و عرض از مبدا ثابت است و الگوی اثرات تصادفی باید به‌صورت زیر که بخش تصادفی الگو و نشان‌دهنده اثر تصادفی فردی است. مقدار 0۳085-56210 300۳335 و ۳-۷2106-0.0000 نشان می‌دهد که الگوی اثرات ثابت ترجیح داده می‌شود. اکنون الگوی داده‌های پانل با اثرات ثابت برآورد و نتایج مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج آزمون نشان می‌دهد که ویژگی مرکزیت نزدیکی گره و همچنین قدرت گره و درجه گره در داده‌های مورد بررسی بر ارزش در معرضاخطر شرطی تفاضلی در سطج ۵ درصد معنادار هستند. بنابراین» خصوصیات ساختار توپولوژی محلی شرکت‌ها در شبکه مالی مربوط بر ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی و همچنین بر میزان ریسک سیستمی موسسات تأثیرگذار است. به‌طوری که به هر میزان مرکزیت نزدیکی برای هر موسسه‌ای بیشتر (کمتر) خواهد بود» ارزش در معرض خطر شرطی برای آن موسسه کمتر (بیشتر) و درنتیجه میزان ریسک سیستمی بیشتر (کمتر) می‌شود. از طرف دیگر موسسات با خاصیت قدرت و درجه گره کمتر (بیشتر)» دارای ارزش در معرض خطر شرطی بیشتر (کمتر) و درنتیجه دربردارنده میزان ریسک این پژوهش به بررسی ارتباط بین میزان ریسک سیستمی موسسات در بازار بورس اوراق بهادار تهران و ساختار توپولوژی محلی در شبکه مالی پرداخته است. با بررسی مقادیر پارامترهای الگوی گارچ چندمتغیره می‌توان نتیجه گرفت همبستگی میان سهام‌های مورد مطالعه در بورس اوراق بهادار با یکدیگر در شبکه مالی دارای نوسان بوده و در طی زمان تغییر می‌کنند. بنابراین؛ تخمین الگوی همبستگی ثابت برای این داده‌ها مناسب نبود و از الگوی همبستگی شرطی پویا جهت ایجاد ماتریس واریانس_کوواریانس استفاده شد. با محاسبه میانگین ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی برای موسسات مورد مطالعه مشاهده شد که شرکت‌های س. نفت و گاز و پتروشیمی تأمین (تاپیکو) و گروه مدیربت ین و کمترین قدر مطلق ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی را در بین سایر شرکت‌های مورد مطالعه دارند و به ترتیب بیشترین و کمترین میزان ریسک سیستمی را دارند. لذا این موسسات در بازه مورد بررسی به ترتیب بیشترین و کمترین نیاز به سرمایه جبرانی جهت مقابله با کمبود سرمایه در زمان وقوع بحران دارند. همچنین, نتایج حاصل از الگو بیانگر این بود که ساختار توپولوژی محلی موسسات مالی در شبکه پیچیده مالی بر ریسک سیستمی موسسات اثرگذار است. به‌طوری که وجود ارتباط معنادارمیان میزان ریسک سیستمی موسسات و مرکزیت نزدیکی موسسه مربوط در شبکه مالی» تأیید شد. اثر مستقیم مرکزیت نزدیکی موسسات در شبکه مالی با میزان از ریسک سیستمی, همانند نتایج پژوهش‌های قبلی؛ مورد تأیید واقع شد. همچنین بین قدرت و درجه گره در شبکه مالی مربوطه و میزان ریسک سیستمی ارتباط معناداری وجود دارد. اما این ارتباط با ری که در پژوهش‌های پیشین مورد انتظار بود» یکسان نیست,و#ذرواقع قدرت,و درجه گره بر میزان,زیسکت,سیستمی اثر معکوس دارند. در صورتی که اين اثر در برخی پژوهش‌ها مستقیم ارزیابی شده است. بنابراین» پیشنهاد می‌شود سرمایه‌گذاران و قانون‌گذاران باید توجه ویژه‌ای به متغیرهای الگوی مورد بررسی داشته باشند. همچنین, موسسات فعال در بورس اوراق بهادار تهران به بخش‌های مجزا مانند شبکه بانکی» بیمه» سرمایه‌گذاری و .. دسته‌بندی و میزان ارتباط میزان ریسک سیستمی هر بخش با ساختار توپولوژی محلی در شبکه مالی محاسبه شود تا پخش‌هایی که میزان ریسک سیستمی آنها بیشتر تحت تأثیر ساختار توپولوژی محلی‌شان قرار دارند. شناسایی شوند. مضافا توجه به نحوه ارتباط و تأثیرگذاری موسسات و نهادهای مالی و شناسایی شرکت‌های با میزان ریسک سیستمی بیشتر توسط قانون‌گذاران می‌تواند به کاهش ریسک کل اقتصاد ناشی از بحران در بخش‌هارکتاها وانهادهای مختلف کمک شایان توجهی نماید. شایان ذکر است که انجام این پژوهش با محدودیت در دسترس نبودن اطلاعات موّسسات و شرکت‌های غیرفغال در پوزس مواجه بود. نذا ازراطاهاتی هیاس ال ۸ بورس تهران استفاده شه. هسچنین: برخی از مسسات در دوره مورد بررسی فعال نبودند و بسته يا متوقف بودند. تعارض منافع: بنا بر اظهار نویسندگان در این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد. تعهد کپی‌رایت: طبق تعهد نویسندگان حق کپی‌رایت رعایت شده است. تجزیهوتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق.. / علی نمکی, عزت اله عباسیان و الهه شفیعی مرادمند جلالی میلاد و حس‌نلو خدیجه. (۱۳۹۵). ارزیابی سیم بانک‌ها بیمه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری در ریسک سیستمیک. مطالعات مالی و بانکداری اسلامی, ۴(۲)» ۶۷-۹۲. احمدی, زانیار و فراهانیان» سید محمدجواد. (۱۳۹۳). اندازه‌گیری ریسک فراگیر با رویکرد 20۲7۵74 و 14۳5 در بورس اوراق بهادار تهران. بورس اوراتی بهادار تهران» ۲۶(۷) ۳-۲۲ باباجانی, جعفر» بولو قاسم و غزالی, امین. (۱۳۹۷)رائه چارچوبی جهت سنجش و پیش‌بینی ریسک سیستمی با رویکرد ریزش مورد انتظار نهایی (۸/738) در بازار سرمایه ایران. اهبرد مدیریت مالی. ۳۲(۶). ۱-۲۹ حکمتی فرید» صمد. رضازاده» علی و مالک علی. (۱۳۹۷). برآورد ریسک سیستمی در بخش‌های مالی اقتصاد ایران (رهیافت ارزش در معرض ریسک شرطی تفاضلی) مدل‌سازی قتصادی, ۳(۱۲» ۹۹-۱۲۲ رادفر» ممحمدرضا کریمخانی» مسعود و علیقلی» منصوره. (۱۳۹۹). بررسی رابطه اندازه بانک و سرمایه با ریسک سیستمی در بانک‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. راهبرد مدیریت مالی ۲۸(۷)» ۰۱۰۷-۱۲۶ نظری, نگار. (۱۳۹۰). تحلیل خوشه‌ای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از درخت حداقل پیما و درخت زنجیره؛پایان‌نامه کار ,شتا سی ار شد مدیریت مالی دانشکده علوم نورعلیدخت. سمیرا. (۱۳۹۵). مقاومت به. سرایت نکول در شبکه‌های مالی. پایان‌نامه کار شنا سی ارشد. دانشکده ریاضیات و کامپیوتر دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان 0 علعن عنصعادبر5 .(2015) بش۸ مفطعلهگ-2ه 1 که بش۸ ,تقاعق020 .0 ,نااقمصعع۸ 564-8۰ ,(105)2 ,6010 60130116 ۸6۳16011 +کعلاوب اعد همصهص ص وانانطهاد 5۰ 000 200 می‌نامم وقاعصوص ناسون «(2008) مک .13 مصنطک 6 1۰ مصق۸۵۳ 6 ۸۵۲1۲۵۲ 786 ب8ه 001 .(2016) کل 3 رماع هط ۸ 1 مصقاسل۸ (0)) .36 ,ط7080قاعن8 ۵ 1 ,ط00صنلنطط ول سا ,8606796 و۷ ۰ مق7ان3 ۸ 2-7 ,(30)1 ,5000165 ]۳۵۳۵0 ]0 6۷16 7۳6 ماع نصعاکرد وصنسعده/1 510 165۳20 صذ عصنسکه‌6ص علعز ی نصعاو نوک .(2014) .3 34۰ .5 مصقنصقطدند۳ م۸ منفهصط۸ «(7)26 ۳۵96۰ 560165 ]٩ 70۳۳۵۱ .300۳0265 3685 هه م۲ از عوصع ام 40 ۳۵25۳۳۵ 1۵۲ ۲۳۵۵۵۲ ۸ .(2018) .۸ منلق 6۳2 عم .ی ,وامظ ول مفصهزد 820 طز (1۳5) حاعد0 مه الدگا مودک 0عمعمجه مصنع‌جهه عطا انم عاعن عنصعاکری هصن۳۵م و دمناطن0۳ ۳6 ومصنعکه‌عع۸ .(2014) .6 مصنصلنی ع ٩ بل ,و6۳۵ .0 ,ق5860 :2 و3000 ]٩/70۳۵ عاعن عنصعادری ما کععنعی تممصمص عطاه فوصد ععصسعصط مکعاصهط 3 نقاهل 6۲اه عصنصن/3 .(2006) .36 .2 ,و0لهل22۳0 +۵ .5 ,ر60لصعاناظ و۷ بف6اقطزع0ظ 371-4 ,(33)11 ماع 0ع8ع 006005 گ ابا م0 م2000 36/0 5 ع0ا فصه ونلناهاه حذ 15 مط‌حهع) طلعته ۵ وجه‌ععمای .(1986) 1۰ ,80116916 00 30116۳5167 1 مصه‌کات 3/200۸ +عاع داعم او +مصمط ص کومککه کعفاعصمصمع ۵ 561605 مناوگادوم م0 .(2001) ۴۰ مازنو۵م1 2 8 مصقص۳۳ مج بلاغ طامصع۲ 1789-04 ,(25)9 ,۳1۵/66 6۶ وستاسه8ظ 7۲٩ آمد 7 1۳۵60۳۶۰ مان ا-اج-من اد ۷ :اک هنحص عم وس او ماع عنصعاد رک .(2016) .5 مق۳ق1[ه17 مغ .۸ مفلهطع12 ,7116۲۵10۵ 11 :16560۳6 الا ما5 م00 لمصنعق/3 عطا روط عصفاصد فص صمنمصناعط 0۳006۳0 امه فص 1500۳0 (ر2001) کل ,50600800 6۶ .۳ ب ,۳586 9 778۳ ,8554 م20 .6۸۳6077 عاهند‌ ناه صمناقاعصی لفصمتنفصمی عنصمصن 6 ۶ فعقل 6امصزد ۸ نصمخماعصی مدمخنوصم عنصف و3 .(2002) ۰ج و۳ 5 ]70۳۳۵ .00615 اوانناعدل مایم معط لمصمقنوصم عزککه ی 6 ماه مناد 0 0ع 6 :36350766 عافن عنصعادیک .(2013) .1 بش۸ مصلاق۳۳ ۸ .ی مفتهجن6 3169-32 ,(37)8 ,۳10066 6۶ و5000 ۲٩ آم سول هم ۵۶ صمنامصنعه تتعجهی 65 کاز 9۶ 506 300 اه انصند 01 اصعنناکعی اد مصمع ۸ .(1971) 6۰ 7 6006۲ ۶و دوناهصسنا۶م 156 .(2019) بش۸ ماعلق/2 بم بش۸ ,ط3۵7۵7۵06 یگ ,۳0 ناقفصماه17 6 .(0ع۸00۳0۵ کله/۸۳0۱۹۷) کجماععد لهنمصعس صقنص هرز عافد عناهصا درد 6 1۳۵021 ۸ .(2016) .5 ,17۳3960 8 .5 وفقلا 1 م2 7200۵08۶ ۷۷۰0 ,170208 001 :۸ ۳۳166 +کط فداصم عاقز عنص‌افبرد عصونان که ممصهص هم 06۳06006 183-6 ,(450)0 ,ک07ن00ع زا حرش ها 0۳۵ کعن 0 طع21 4 ۵۶ 50۳6۵0 عطا وصه عصنوصعل عاصد 16 .(2012) .5 بعاصم‌عصهنی عم بش۸ ,1۳۵56 5۲ 36۳۵۷۵۳ 300۲6 ]٩۵ \|70۳۵ عفن عنطعاع رد که اعلومص ماع ۸ نک‌انه؟ 5516 عع 06 1گصز برع 0001 ۵/0۳4 10065 .(2017) :31 و18 6 3 وعصقط72 1 ,10۳۵ ۵61 5066 مومصنطاع صز کععتوصز جوز عطا 0 عم ۸ جصمنا‌طنصهی ماع 50۳-0 .(2012) بل ۷3۵1002۵ ی .۸ قاط ۸ ,3607600 وم مق16062-38501308 و3070 ]٩ 70۳۳۵ 200۳0۵ 60۷۵ آقطمای ۸ عاعن عنصعاعری فص توص علدکه[0ط 0 ,276615 لقلصقصت؟ صز عهنساه لقن 176۳7 .(1999) 3۰ بط 12/1301680۵ 193-7 ,(11)1 ,516775 نگ 007016 0۳۵ 1101007 3-00110650 ۵1 سمل امعنعرطاطظ ,فغاصهط ۵1 532۳6 ۵1 28965560۲ 156 .(2017) کل ,قا0[ص2کق171 بع .36 ,نلقاه7 1/0۳0۵ 6 ]٩ ,70۳۳۵ 00۳۵۲ اف عنصعادرک صز نتسه 0 10۷63601 هه 13۹۳۵066 8 1۳30 0۶ کزوراهس۸ .(2019) .۸ منصه‌که‌طاززم73 :6 .37 منفدک۸ مظ منعقط م۸ ,۵0ه1<1 73-8 ,(3)1 ۳27101166۰ ]0 ,700۳۳۵ 1۳01071 مه مرها اه بط ماع )5 صعتطع 1 عط) ۵۳ #عاعنا فعتصقصصی ۶و معا ۲ه کزولقسه۸ .(2011) .37 م 11222 ۳1۵0۵1 صذ دزععط 1 +عاعق/3 .عون صنقط عط) وه ععم حمصهنط صحصنصنص عطا وصنعت ععصه ۳ ۳آ) .1700۷6۳0 و0طه۸1-7 مکنصم05 هه کعصعنک هنهک ۶و والهه۳ ماصعصعع 1/1302 67 .۵0۳68 لهمصقص صز خامهاعل ما ععصماعنومط۴ .(2016) .5 ماطغاووزن۸ 1700۳ 5۰ ۳300266 ۵۶ بواز هنت صعزصه7 ,6ا 0 فوصت عنام 3/3136 که چاه ,دنفعط 1 15۶0۳۳۵0 0صه وصخاعدا .(2004) .7 1۵۲692 کل بفافقگا .8 بل بقلعص05 353-3 ,(38)2 ,8 قصد 70 آمعزدوط2 ص006 15۵ اوعد قمصقص معط صمخاعاعوصیی تجزیهوتحلیل میزان ریسک سیستمی شرکت‌های بورس اوراق.. / علی نمکی, عزت اله عباسیان و الهه شفیعی دنطیط۲۵1300 ۵ رسک .(2020) .3 ,ناوطاونن ۸‏ .36 ,نصح‌طما هنتف مظ .36 ,3۵0۵3 506 عطا صز 160معععه علصهط صز عاعزم عنصعادرد انم هی مصه ععزد هط 0666 (367۹120 13) :163-176 ,(8)28 ,و51۳0 7/0096 ,۳۲۳۹۵۵۵٩ ۵ 30 عوصعطاه 0 8633107 10006[م که کزوواعص۸ .(2019) .17 منطقط ۷ .۸ ,3120۵0 سظ وزع۵ 60-75 ,(3)4 ,۳20066 ]۵ 70۵ 1۳۵۳0 60۳۲۰ هه 90ص بط «ماعی عصفماصط 08 کعنصقصر0 اعغاحقم ملعماد 05 .(2005) بل مقانناگ 6 ب17 ,حفاقصنن5 66 5751606 156 .(2009) .کل رکنط15318270 ۵ ۰ .0 ,8070 .۸ .3 و37383106 1" ۵ 0136۳۶ 21105 16056 کنط] +1۳6 مصق0طع1 وجاژد هنت ۸17۵۵ 3301301002022 ۹ 6 0۲ ,0ع] کنلوعی وعطا که 10586 که کحعطاه از صعطی عحقطاد هه کلم عطا فقملد 00 1 ۳2عحصصمع ۵ عقی ۳۵/۵۳ تخصه ها حصعطئ عوصقطاه انصی	امروزه با درهم تنیدگی بازارهای مالی، استفاده از ایده سیستم های پیچیده جهت تحلیل بازار بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی با گسترش تعاملات بین بازارها، شرکت ها و نهادهای مالی، مفهوم ریسک سیستمی و همچنین تاثیر ساختار شبکه مالی بر میزان ریسک سیستمی اجزای آن، از موارد مهم برای سیاست گزاران، قانون گذاران، سرمایه گذاران و ... از حیث کنترل و مدیریت ریسک بوده و حائز اهمیت است. این پژوهش، به تجزیه و تحلیل ساختار توپولوژی محلی موسسات مالی در شبکه مالی بر میزان ریسک سیستمی بیست شرکت فعالتر بورس اوراق بهادار تهران از ابتدای سال 1393 تا پایان سال 1397، با بکارگیری سنجه ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی (CoVaR∆) می پردازد. ابتدا برای محاسبه ماتریس همبستگی شرطی، از مدل GARCH چند متغیره همبستگی شرطی پویا (DCC-MVGARCH)، استفاده و درخت مینیمم پوشا (MST) ایجاد می شود. سپس به محاسبه خصوصیات توپولوژی شبکه موسسات مالی در شبکه مالی مورد نظر و بررسی روابط میان خصوصیات و ریسک سیستمی پرداخته می شود. با کمی سازی رابطه بین ساختار توپولوژی محلی و میزان ریسک سیستمی با تحلیل رگرسیون داده های پانلی، می توان دریافت که رابطه معناداری میان مرکزیت نزدیکی گره، قدرت گره و درجه گره با ارزش در معرض خطر شرطی تفاضلی و بنابراین میزان ریسک سیستمی وجود دارد. بررسی ها نشان می دهد که موسسات مالی با مرکزیت نزدیکی بیشتر، میزان ریسک سیستمی بیشتری دارند و همچنین موسسات مالی با قدرت گره کمتر و درجه گره کوچکتر، میزان بیشتری از ریسک سیستمی را دارا هستند. اما با داده های مورد بررسی در این پژوهش، رابطه معنادار میان مرکزیت بینابینی گره و میزان ریسک سیستمی موسسات یافت نشد.
34,522	466325	۲ - مدرس مدعو گروه روانشناسی دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی» اصفهان» ایران. ۶۵۷۱81۳1211.0۲۳ 11۲0۱ع۴۳۵[\|:9613۲ نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ / تابستان ۱۴۰۰ ۴۰ مدیریت منابع انسانی شامل مجموعه‌ای از سیاست‌ها و اقداماتی است که به منظور تسهیل جذب. توسعه و نگهداشست افراد انجام می‌شود و به عنوان یک راهبرد کارکردی که عملکرد سازمان‌های مختلف را تحت تأاثیر قرار داده و عامسل موفقیت عملکرد حرفه‌ای سازمان‌ها است. شناخته می‌شود (برند کرونن و لندرزا ۸۴ موفقیت سازمان‌ها وابسته به چگونگی تخصیص و به‌کارگیری منابع به‌خصوص منابع انسانی بوده و کسب موفقیت را در گرو آن است که سازمان بتواند مهارت‌ها توانایی‌ها و خصوصیات فردی و جمعی کارکنان خود را در راستای اهداف سازمان به کارگیرد (سیدجوادین» ۱۳۹۶ :۲۳) و از سویی در عصر حاضر بهره‌بردن از مهارت‌های ویژه و صلاحیت‌های حرفه‌ای افراد می‌تواند به یکپارچگی مهارت‌های تولیدی و فناوری منجر شود (باکسال ؟. ۲۰۱۸: ۲۳). ویژگی سازمان‌های امروزی پویایی» پیچیدگی, ابهام و سنت‌گریزی است و دانما از محیط اطراف خود تاثیر می- پذیزند و تغییر رآ باعتوآن ضروزتی آجتابتاپذیر پذیرفتهاند. پیش‌بینی تغبیرات با وقنهاسبتا معقول با کال موأچه خواهدبود. با درک این مهم که تغییر جز لاینفک و ذات دانشگاه‌های هزاره سوم شده است. قدرت سازگاری و انطباق با تحولات اخیر در عرصه مختلف اقتصادی, اجتماعی و آموزشی افزایش می‌پابد. به منظور غلبه بر شرایط نامطمئن, پیچیده و پویا تنها راهی که پیش روی مدیران قرار دارد. توانمندسازی! کارکنان از طریق کسب دانش و مهارتی که به سرعت کهنه و منسوخ می‌شود است. از این روی» داشتن نیروی انسانی توانا و کارآمد که بنیاد ثروت ملی و دارائی‌های حیاتی سازمان به حساب می‌آیند. منافع بسیار زیادی برای دانشگاه‌ها به دنبال خواهد داشت در واقع مطالعات رهبری و مدیریت اظهار می‌نماید که پرداختن به توانمندسازی کارکنان جز اصلی اثربخشی مدیریت است (شریف زاده و خیراندیش۱۳۸۸۰؛ اعرابی و فیاضی.۱۳۸۷؛ موغلی و همکاران. ۱۳۸۸). توانمندسازی نیروی انسانی در سازمان‌های آموزشی» به لحاظ نقش مهمی که در توسعه و پیشرفت جامعه در ابعاد متعدد دارد از اهمیت بیشتری برخودار است (عبدالهی و حیدری۱۳۸۸۰). بنابراین لازم است که دانشگاه‌ها با توجه به شرایط و مقتضیات خود. ساز وکارهای مناسب را جهت توانمندسازی کارکنان شناسایی و کلیه امکانات خود را برای آن آماده نمایند. به اعتقاد محققان, کارکنان باید تضمین کنند که برای سازمان خود یادگیرندگانی قابل و سازش پذیری هستند (کوک و برک", ۲۰۰۸: ۵۲). برنامه ریزی مسیر شغلی ۲ یکی از ابعاد کلیدی و مهم در حوزه توانمند سازی سرمایه انسانی است؛ چون با انسان‌ها سروکار دارد و.اين انسان است که می‌تواند عامل نوآوری و تحول باشد و به تغییرات محیطی پاسخ دهد تا از این طریق بتوان سازمان را موفق و پیشرو نمود. بنابراین زمانیکه در یک سازمان از توسعه منابع انسانی صحبت می‌شود. توجه به برنامه‌ریزی مسیر شغلی بهع نوان یک رکن مهم تلقی میگردد. زیرا توسط آن حمایت‌های ضروری از کارکنان و مشاغل آنها به عمل آمده و در زمان مناسب با گماردن افراد مناسب. به کارایی و باتوجه به آنچه بیان شد چنین به نظر می آید که در مسیر شغلی یا کارراهه فعلی سازمان ها چندان به مدیریت برنامه ریزی (بعد فردی) مسیر شغلی توجه نشده و آن بخش نیز که مدنظر قرار گرفته بیشتر جنبه سازمانی (مدیریت مسیر شغلی) دارد. درحالیکه به اعتقاد صاحبنظران سازمان» اجرا و عملیاتی نمودن هر دو جنبه آن میتواند در سه سطح (سازمان, مدیریت. کارکنان) محاسنی به همراه داشته باشد (هال و هیرز, ۲۰۱۳). این مزایا می‌تواند به افزایش بررسی ارتباط بین برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت های حرفه ای \| ستاره موسوی ۳۱ #خرک و کازانی؛ بیبود غماترسانی به جامعه امین اتیت کارکنان» اعتیت شغلی: اچرای فناسی/و کاملانظا شایستگی در به حفظ و جذب کارکنان, حذف دوره‌های ناکارآمد و غیر اثربخش, ایجاد فرصت مناسب و برابر برای ارتقای آحاد کارکنان, کمک به روشن سازی صلاحیت محوری و. شکل دادن انگیزه شغلی و کمک به تحقق توسعه شغلی را می‌توان فرآیند توسعه و برانگیختن صلاحیت‌های انسانی از طریق توسعه سازمانی و آموزش ارتان و ترسط ید خرن فملرق سورد رد حمچلیخ توس نعلی رای توق زارد پافسالیی را سدع \| بلند مدت به منظور بسط دانش» تخصص, بهره وری و رضایت شغلی در سطوح مختلف فردی,» گروهی, سازمانی یا در این راستا برنامه‌ریزی مسیر شغلی, گامی بسیار حیاتی در تعیین میزان کیفیت صلاحیت‌های کارکنان در سازمان تلقی می‌شود. برنامه‌ریزی مسیر شغلی, مشتمل بر ارزیابی صلاحیت‌ها و نگرش کارکنان و هماهنگی آن با وظایف و جایگاه‌های سازمانی است. این روند به طور خودکار موجب می‌گردد افراد در موقعیت‌های مناسب قرار گیرند برنامه‌ریزی شغلی فقط برنامه ریختن برای به‌دست آوردن شغل مورد علاقه نیست. این فعالیت به افراد در سازمان کمک می‌کند در طول مسیر شغلی و حرفای, تگمر و تیگین‌هاي‌لا2م در صلاحیت‌هایشان ایجاد نمایند. وقتی کارکنان یک برنامه جامع در مورد حرفه دلخواهشان داشته باشند بستر توسعه فردی و حرفه ای را فراهم نموده‌اند برنامه‌ریزی شغلی از این جهت مهم است که همه ما انسان‌ها هميشه بهآدنبال بهترین‌ها هستیم. دوست داریم پیشرفت کنیم و شرایط زندگی خود را بهبود بخشیم و به موفقیت‌های بزرگ دست یابیم. با داشتن یک برنامه مشخص ما هر روز به دنبال پیشرفت و ارتقا خواهیم بود و این پیشرفت تمام جوانب زندگی ما را تحت تأثیر قرار خواهد داد و شرایط زندگی ما را بهتر خواهد کرد [ چرگهگ #ظیت!ر زندگی کسب خواهد شد (نوریزانا و سیتی و برناتریزی سر خقلی راتاحهی اراد طریت چدسی اما سراف وه رای طراحی قنه برای دس تیایی به این اهداف, به منظور ایجاد طرحیگلی توصگه مشیم ار 1 باوج نید که تعیین اهداف مسیر شغلی و راه‌کارهای ویژه رسیدن به آنها دو جز از سه عنصر خودمدیریتی در برنامه‌ریزی مسیر شغلی محسوب می‌شوند و سومین عتصر شناسایی و کشف فرصت‌هایمللین کل اسگ 1انت و ۰۲۰۵۰۹ ۱۴ برنامه‌ریزی مسیر شغلی, به عنوان حلقه پیوند میان سازمان‌ها و افرادی که برای آنها کار می‌کنند شناخته شده است. زمانی که این حلقه پیوند بر اساس زندگی حرفه‌ای فرد شکل گرفت. به‌عنوان یک نیروی تثبیت کننده عمل نموده و فرد را در یک مسیر حرفه‌ای در انتخاب‌های شغلی» تصمیم به تغییر سازمان یا محل کار و نظر فرد راجع به نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ / تابستان ۱۴۰۰ ۴۳۲ آینده شغلی خود. پیش می‌برد. بر همین مبنا می‌توان گفت که زندگی حرفه ای فرد مبتنی بر این برنامه‌ریزی است که فرد در مورد حرفه خود با آن روبرو است (چیو و همکاران! ۲۰۰۷: ۲۵؛ دانزیگر» مور و والانسی ۲۰۰۸۰۲: ۸). ارتقا و ترقی در مسیر شغلی نیازمند اطلاعات اساسی و تلاش‌های فراوان است. که موفقیت آن را تضمین می‌کند با توجه به موارد فوق مدیریت برنامه‌ریزی مسیر شغلی فرایند پیش بینی انتخاب شغل و رشد شغلی به نحوی که بین علاقه‌ها توانایی‌های فرد شرایط روانی» باورها و ارزش‌های متعارف سنی با شغل و نیازهای سازمان تناسب برقرار شاین (۱۹۹۶: ۸۱)» پس از مطالعه طولی بر روی گروهی از مدیران و دانشجویان بنیاد فن‌آوری ماساچوست و ایجاد مفهوم برنامه‌ریزی مسیر شغلی آن را به هشت نوع تقسیم کرده است: شایستگی فنی- کارکردی؟: افرادی که شایستگی فنی- کارکردی قوی دارند. احتمالا انتخاب مسیر ترقی شغلی آنها بر اساس محتوای فنی- کارکردی کار می‌باشد. اینگونه افراد معمولا از تصمیمات و مسیرهای که به مشاغل مدیریتی منجر می‌شود» دوری می‌جویند و کوشش می‌کنند در زمینه‌های فنی که مورد علاقه شان است باقی بمانند. شایستگی مدیریت عمومی: افراد دیگری هستند که انگیزه و علاقه زیادی برای مدیر شدن دارند و تجارب کاری‌شان این باور را در آنها ایجاد کرده است که استعداد و توافیی لازم رلابرای رسیدن به پست‌های مدیریتی دارند. کسب مقام مدیریت با مسوّولیت زیاد. هدف نهایی این افراد است. خودمختاری- استقلال : اصولا شخص جویای موقعیت کاری است که برخوردار از حداکثر آزادی از لحاظ قید و بندهای سازمانی باشد و از این طریق برانگیخته می‌شود؛ دوست دارد خودش را:در برنامه زمانی قراردهد؛ متمایل به امتیت- ثبات ا: بعضی از افراد به ثبات و امنیت شغلی در بلند مدت. اهمیت بیشتری می‌دهند. آنها هر کاری را که لازم باشد برای به دست آوّردن امنیت شغلی یعنی کسب درآمد کافی و آینده‌ای با ثبات. انجام می‌دهند؛ شغل خود را در شکل یک برنامه بازنشستگی و رفاهی مناسب دنبال می‌کنند. آنها بیشتر تمایل دارند که عضویت خود را در خلاقیت کار آفرینی: افراد دارای ,این بعدی‌همکی, اسلت بهاایچاد پشلغلی با گسفرئی یک فرآورده احساس نیاز کتند. این افراد زمانی برانگیخته می‌شوند که به میل خود چیزی را پدید آورند؛ پس از شروع یک کار جدید بازرگانی کارکردن در آزمایشگاه پژوهشی» ایفای نقش مهم در گروه‌های پروژه‌ای و فعالیت‌های مشابه برای ارزش نهادن به خدمت و از خود گذشتگی و ایثار؟: افراد دارای این بعد کار را به خاطر هدفی بزرگ‌تر (و نه صرفا اقتصادی) انجام می‌دهند و آرزوی آنها این است که جهان را به جایی بهتر برای کار و زندگی تبدیل کنند. 5 ,5120 200 سل ,00۵8 :11 مصصنی صاعل بسک ونقطت0 - ۱ بررسی ارتباط بین برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت های حرفه ای / ستاره موسوی ۴۳۳ چالش محض :: افراد دارای این بعد. نیاز دارند تا بر موانع حل‌نشدنی چیره شوند و در موقعیت‌های مشکل به موفقیت برسند. قوی‌ترین گرایش این افراد» چیرگی بر موانع». شکست‌دادن دیگران» حل مشکلات و مسائل, رقابت و سبک زندگی ": افراد دارای این بعد به ایجاد تعادل میان مسیر شغلی و خانواد فردی خود گرایش دارند. برنامه ریزی مسیر شغلی بر این منطق استوارند که تناسب بین گرایش‌های شغلی اشخاص و محیط کاری. باعث افزایش عملکرد. رضایت شغلی» تعهد» و توانمندسازی شده» در حالی که نامتناسب بودن آن» باعث نارضایتی و تغییر شغل می‌شود (ایتوما و سیمپسون". ۲۰۰۷: ۹۷۹؛سوتاری و تاکاگ ۲۰۰۷: ۹۰۲). توانمندسازی: تواناسازی نیروی انسانی؛ یعنی ایجاد توانمندی‌های لازم برای قادر ساختن کارکنان به ایجاد ارزش افزوده در سازمان» افزایش کارایی» اثربخشی و ایفای نقش در مسئولیتی که در سازمان به‌عهده دارند. مهم‌ترین مفهوم تواناسازی» واگذاری مسئولیت به پایین سطوح سازمان و هدف از آن» ارائه بهترین منابع فکری در هر زمینه از عملکرد است. بنابراین» هدف این است که باصلاحیت‌ترین کارکنان بیش‌ترین نفوذ را در سازمان داشته باشند. کارکنان توانمند به سازمان و خودشان نفع می‌رسانند. آن‌ها مشاغل یا زندگی خود را بیش‌تر دارای هصدف حس می‌کنند و درگیری آن‌ها مستقیما به پهسازی مستمر در سیستم‌ها و فرایندهای محل کار تبدیل می‌شود. توانمندسازی به کارکنان کمک می‌کند که اختیار و مسئولیت را قبول کنند و پیش‌قدم باشند. همچنین توانمندسازی در زبان مدیریت به یک استراتژی برای تغییر اطلاق می‌گردد که با هدف بهبود توانایی فردی و سازمانی بنابراین در برنامه‌ریزی مسیر شغلی کارکنان سعی و تلاش بیشتری نموده همین امر باعث می‌شود از تمام فرصت‌های حرفه ای خود بیشترین بهره را ببرید و مهارت‌ها و صلاحیت‌هایشان را توسعه دهند. دنبال کردن هدف شما را رشد می‌دهد و وقتی هدفتان را تعریف می‌کنید. دیگر آن,هدف است :که شما را تعریف می‌کند و این موضوع در سازمان آموزش و پرورش بیش از پیش حائز اهمیت است. بین(۲۰۱۴) اظهار می‌دارد رشد حرفه‌ای یک رویکرد جامع يا کلی برای مهارت آموزی یک فرد است(۹۲). باکسچر ۷ (۲۰۱۰: ۵۳) معتقد است رشد حرفه‌ای و زشد کارکنان به جلسات.آمنوزشی. اطلاق می‌شود که باعث ارتقا دانش افراد در محیط کار می‌شود. بویر و همکاران (۰۱۹۹۴ به نقل از آرناتو و پانک؟. ۲۰۱۵: ۳۸۷)» با مطالعه وظایف و تکالیف اعضای هیأت علمی و معلمان در چهارده کشور مختلف دنیّاچهار نوع فعالیت علمی را که معلمان و اساتید به آن مشغول هستند را شناسایی کرده‌اند. این فعالیت‌ها شامل پژوهش, انتشار دانش, تلفیق دانش و کاربرد دانش می‌باشد. نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ / تابستان ۱۴۰۰ ۴۳۴ خنیفر ابراهیمی و غلامی(۱۴۰۰) نشان دادند فلات شغلی ساختاری و محتوایی تأثیر منفی روی انگیزش شغلی معلمان دارند. این نتایج نشان می‌دهد که هر چه فلات‌زدگی شغلی بیشتر باشد انگیزش شغلی معلمان کمتر زارع صفت. دهقانی» حکیم زاده» کرمی و صالحی (۱۳۹۷) نشان می‌دهد ابعاد توسعه حرفه‌ای اعضای هیأت علمی شامل سه حیطه حمایتی» برنامه‌های فردی شامل شناختی (دانشی» مهارتی و عاطفی) و فراشناخت (ابعاد سطوح عالی تفکر و مدیریت خود)» انسانی (تعاملاتی و مهارت‌های بین فردی) اخلاق حرفه‌ای و حوزه تخصصی رشته و برنامه‌های اداری - اجرایی شامل شغلی مدیریتی» سازمانی» محیطی, مشاوره‌ای» پژوهشی و آموزشی است. پژوهش سنگری و آخش (۱۳۹۶) نشان داد کشورهای مورد نظر در این مقاله در بعد پذیرش و جذب در مواردی مثلا تمام تحصیلات متوسطه و دارا بودن دیپلم؛ موفقیت در آزمون ورودی به هم شباهت دارند ولی کشورهای ایران و ژاپن نسبت به شغل معلمی و انجام مصاحبه‌های مختلف در مقایسه با کشور استرالیا در مورد جذب حساس‌تر عمل هی‌کنند: بهظوری که صلاحیتا‌های انخلاقی» ااجتماعی:جسماتی: نداقتن سوه پیشیته انگیرش واقواتایی‌هاق همبومی را به‌دقت می‌سنجند. همچنین در نظام جذب کشور ایران به مواردی همچون سن معدل و تعهد گرفتن از متقاضیان پژوهش گندمی حسنارودی» سید مهدی سجادی (۱۳۹۵) حکایت از آن دارد که شرکت در اجتماعات یادگیری پژوهش زین!(۲۰۱۷) مدلی را برای شناسایی نیازهای رشد حرفه‌ای و توانمندی‌های مرتبط برای معلمان زبان انگلیسی در مقطع ابتدایی ارائه می‌دهد و جنبه‌های مختلف (زبان» تخصص و آموزش و برنامه‌ریزی درسی) آنها را روشن می‌کند. نهایتا این پژوهش بر این نکته تاکید دارد که سیاست‌گذران آموزشی و اساتید دانشجومعلم چارچوبی معتبر را برای طراحی برنامه‌های دانش افزایی معلمان طراحی می‌کنند که نیازهای و توانمندی‌های آنها را به طور جدی مورد توجه قرار می‌دهد نتایج تحقیق نیازهای رشد حرفه‌ای معلمان را در سه محور عمده زبان انگلیسی. آموزش, دانش تقسیم بندی کرد. یافته‌های کلی تحقیق نشان داد که مسئولین دوره‌های مهارت آموزی و دانش افزایی باید تفاوت‌های تخصصی و فردی معلمان و عوامل زمینه‌ای و محیطی موثر بر نیازهای حرفه‌ای معلمان را مدنظر قرار پژوهش زین ۲۰۱۵(۲) نشان داد که نیازها برای برنامه‌های رشد حرفه‌ای استادان دانشجو معلم وجود دارد علاوه بر این سیاست و سبک تصمیم‌گیری ضعیف و بدون انعطاف مدیران آموزشی بر طرح و مدیریت برنامه‌های آموزش ضمن خدمت و رشد حرفه‌ای معلم تاثیر می‌گذارد و منجر به مدیریت ضعیف برنامه‌های رشد حرفه‌ای معلمان و گزینش مبهم و غیر صریح فراگیران می‌شود این مطالعه نیاز برای به‌سازی و دانش افزایی استاد دانشجومعلمان را به منظور تسهیل نقش‌شان در زمینه تحول و به‌سازی کیفی آموزش ضمن خدمت و در نهایت کیفیت عملکرد معلمان مورد بررسی ارتباط بین برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت های حرفه ای / ستاره موسوی ۴۳۵ پژوهش پیکولا! (۲۰۱۵) نشان داد که برنامه‌های آموزش ضمن خدمت و رشد حرفه‌ای مستلزم بازبینی است به گونه ای که فرصت‌هایی برای فراگیران به منظور یادگیری محتوا از مربی با تجربه مسلط و آماده در زمینه نوآوری- های آموزشی فراهم نماید تا در این صورت محتوا را در موقعیت‌های آموزشی کلاس درس به‌کار گیرند به گونه ای که فراگیران ( معلمان آینده) مواد آموزشی با رویکردی عمل محور درک کنند و علاوه بر این معلمان به مثابه فراگیران دوره‌های آموزشی نیازمند فرصت‌هایی برای تأمل و مباحثه جمعی تجارب‌شان با همکاران» دوستان» ناظران آموزشی و ولاسکوا و همکاران" (۲۰۱۴) با آرائه یک مذل به:برزسی قابلیت‌های امضای هبات علمی دانشگاه پرداخته است. آن‌ها قابلیت‌های اعضای هیأت علمی را در پنج مقوله قابلیت‌های حرفه‌ای» آموزشی, انگیزشی, ارتباطی,» پژوهش و در پژوهشی تحت عنوان تاثیر برنامه‌ریزی مسیر شغلی بر رضایت شغلی با ادراک اخلاقی در مورد حرفه حسابداری در داخل موسسه مدیریت حسابداران؛ نشان داد که برنامه‌ریزی مسیر شغلی تاثیر مثبتی بر رضایت شغلی دارند» همچنین بعد سبک زندگی در درجه اول اهمیت قرار دارد(ارل ۲ ۲۰۰۵: ۶ مارنتینو؟ و همکاران (۲۰۰۵) در پژوهش گزارش کردند که برنامه ریزی مسیر شغلی بر مسیر و موفقیت شغلی تاثیر مثبت و معنی دار دارد. مطالیه رازدی (۲۰۰۹) نشان داد که اولا اکثر پاسخگویان) به ایکا گشیاسیگی آمدیریتی» امنیت: شغلی و درک از خدمت به عنوان ابعاد مهمی از برنامه ریزی مسیر شغلی تمایل دارند. نا وجیگ اینکه برنامه‌ریزی مسیر شغلی آنان به جنبه- های عینی از موفقیت شغلی نظیر درآمد و ترفیعات شغلی کمتر ارتباط دارد؛ اما موفقیت شغلی آنان بیشتر با ابعاد شایستگی مدیریتی, جنبه‌های چالش انگیزدرک ازاخدمت و خلاقیّت کارآفرینانه همبستگی مثبت دارد. همچنین نتایج مطالعه پیترسون و راجر (۲۰۰۹) حاهل اززان ایازگی بریی هم و چالش انگیزی برناسه‌ریزی مسیر شغلی با سن» جنسیت. سابقه کار و تحصیلات از همبستگی معنی داری برخوردارند. تحقیق بک؟ (۲۰۰۴) نشان داد در خالی که برنامه‌ريزی مسیر شغلی افراد با سن نان رابظگیهارد. کیوگینبری* (۲۰۶۷):نشان داد که رابظه قثبت معنی داری بین برنامه‌ریزی مسیر شغلی و رضایت شغلی افراد وجود دارد. بستر و موتن؟ (۲۰۰۶) گزارش کرد بین برنامه‌ریزی مسیر شغلی با عملکرد.و رضایت. شغلی افراد رابطه مثبت و معتی دار جود دارد. وطنی (۱۳۸۹) گزارش کرد که عوامل مهارت. شخصیت و نگرش تاثیر مثبتی بر توانمندسازی کارشناسان دارند. پیرزاده (۱۳۸۵) به این نتیجه رسید که انگیزش کارکنان» فعالیت های گروهی و مشارکت کارکنان درتصمیم گیری بر توانمندسازی آنان موثرمی باشد(۳)جواهری کامل (۱۳۸۸) نشان داد که ادراک کارکنان از عدالت به طور مثبتی با اعتماد به سرپرست و توانمندسازی روان‌شناختی رابطه دارد. پژوهش خانعلی‌زاده و همکاران (۱۳۸۹) حاکی از رابطه بآ ,138 300 1۴006۲0۰ و وق 163776 ول :0 ,۹7۵13900 - ۲ نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ / تابستان ۱۴۰۰ ۴۶ مي‌دار مین بارس سازوناقی بی فوالسساری و نی بسیاراقویوا یر سازنالی بو قواقد‌سازی اسعه ک ویرک و همکاران (۱۹۹۹) نشان دادند که افراد گروه‌ها و خصوصیات سازمانی بر توانمندسازی تأثیر می‌گذارد. گروه و متغیرهای سازمانی واریانس بیشتری در توانمندسازی نسبت به متغیرهای فردی دارند. چانگ؟ (۲۰۱۰) نشان داد که بین سه مولفه توانمندسازی (تأثیرگذاری, استقلال و خودکارامدی) و رضایت شغلی معلمان رابطه معنادار وجود دارد. از بررسی پژوهش‌ها اینگونه استناج می‌شود که اکثریت پژوهش‌ها به بررسی مولفه‌های توسعه سازمانی و مسیر شغلی را می‌سنجد و کمتر پژوهشی به خصوص در پژوهش‌های داخلی ارتباط برنامه‌ریزی مسیر شغلی با صلاحیت- های حرفه‌ای را بررسی نموده است بنابراین انجام پژوهش در راستای ارتباط برنامه‌ریزی مسیر شغلی با صلاحیت‌های روش تحقیق در این مطالعه, توصیفی از نوع پیمایشی است. پژوهش حاضر توصیفی است» زیرا هدف آن توصیف عینی» واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت يا یک موضوع است و از نوع پیمایشی است, زیرا نگرش معلمان را بررسی می‌کند. جامعه آماری,. شامل ۱۹۶۹ نفر از معلمان ناحیه‌های ۰۱ ۲ و ۴ اصفهان بود که تعداد ۱۷۰ به عنوان نمونه مورد مطالعه از طریق جدول حجم نمونه مورگان و به صورت نمونه‌گیری متناسب با حجم انتخاب شده‌اند. الف. پرسشنامه برنامه‌ریزی مسیر شغلی: پرسشنامه مذکور که بر پایه مدل شاین (۱۹۹۶) است. با کمی تغییرات برای معلمان آموزش و پرورش اصفهان توسط پژوههگران ازنوگ هس این پرسشنامه به گوند تفکیکی و با استفاده از مقیاس پنج درجه ای لیکرت برنامه‌ریزی مسیر شغلی را مورد سنجش قرار می‌دهد که شامل موارد شایستگی فنی- کارکردی (سوال‌های ۱ تا ۵) شایستگی مدبریتالوموی وال مایا مشود مختاری- استقلال نسوال‌های 0۱ ۱۵)» امنیت- ثبات (سوال‌های ۲۰-۱۶ خلاقیت کار آفرینی (سوال‌های ۲۱ تا ۲۵ خدمت و از خود گذشتگی (سوال‌های ۳۰۱۲۲۶ چالش محض (سوال‌های ۳۹ ۲۵ رگا رد کی/(سوای‌های ۳۶تا ۴۰ است. پایایی این پرسشنامه 2۰/۸۸۱ 6 به‌دست آمد. نتایج تحلیل عاملی پرسشنامه برنامه‌ریزی مسیر شغلی هشت مولفه مورد نظر (شایستگی فنی-کارکردی, شایستگی مدیریت عمومی« خود مفاری- اسئقلال, امنیت- ثبات. خلاقیت کار آفرینی, خدمت و از خود گذشتگی و ایثاره چالش محض و کسب زندگی) را به‌دست آورد که در آن 7۶۶ درصد واریانس سوال‌ها استخراج شده بود. آزمون ۹۱۳/-1)8/10 و بارتلت (۳>۰/۰۰۰۱) نشان داد که حجم نمونه کافی است و این عوامل در جامعه آماری وجود دارد. نتایج بارهای عاملی بالاتر از ۳/ چرخش متعامد هشت مولفه مورد نظر را به‌دست ی وتان معسقق سانختد توس مرفهای ۴ اند کریر اساگ سولقههای پیویر وهمکاران 0۴۵ ساخته شده است. با کمی تغییرات برای معلمان توسط پژوهشگران بازنویسی شده است. این پرسشنامه به گونه طگیگی وبا استفانه از لیا پیج درجه اي لیگرت یداد توسته خر ای را موردستچش قزار می‌هد. گد. قانل موارد صلاحیت پژوهش (سوال‌های ۱ تا ۴ انتشار دانش (سوال‌های ۵ تا ۸) تلفیق دانش (سوال‌های ٩ تا ۱۲) و کاربرد دانش (سوال‌های ۱۳ تا ۱۶ ) است. پایایی این پرسشنامه ۰/۸۶۲ 0 به‌دست آمد. نتایج تحلیل عاملی پرسشنامه صلاحیت‌های حرفه‌ای چهار بعد مورد نظر را به‌دست آورد که در آن ۶۶/ درصد واریانس سوال‌های استخراج شده بود. آزمون ۰/۹۲۳ ۱۷0 و بارتلت (۰/۰۰۰۱ ۳۶ ) نشان داد که حجم نمونه کافی است و عوامسل بررسی ارتباط بین برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت های حرفه ای / ستاره موسوی ۴۳۷ مورد نظر در جامعه وجود دارد. نتایج بارهای عاملی بالاتر از ۳/ با چرخش متعامد. چهار بصد مورد نظر را به‌دست جدول ۱: آزمون نرمال بودن شاخص های مربوط به برنامه‌ریزی مسیر شغلی با ابعاد صلاحیت‌های حرفه‌ای غلست و از خوه گذشتگی و آیثار ز ۱/۳۰۱ ۳ جدول ۱ نشان دهنده آزمون نرمال‌بودن داده‌ها در متغیرهای پژوهش و خرده مقیاس های آنها می‌باشد. آزمون در هیچ کدام از متغیرها و خرده مقیاس های مرتبط با آنها در سطح (۰/۰۵> ۳) معنی دار نیست. به عبارتی متغیرها و خرده مقیاس‌های آنها در تمامی موارد از ملگ ریما این موضوغ بیانگر این مطلب است که می- توان از آزمون‌های پارامتریک به منظور آزمون فرضیات پژوهش استفاده نمود. ۱. بین برنامه ریزی مسیر شغلی و کل ابعاد شناختی توسعه حرفه ای رابطه وجود دارد. نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ / تابستان ۱۴۰۰ ۴۸ جدول ۲ - نتایج تحلیل مانوای رابطه بین هر یک از برنامه‌ریزی مسیر شغلی با کل ابعاد صلاحیت‌های برنامه‌ریزی مسیر شغلی لامبدای ‏ ضريیب درجه سطح . میسزان ‏ توان غدمت و ار خودگنشگی و ۶۶ ۲۱۳/۴۷ ۴ ۱ ۳۳ ۹۸ در جدول ۲- ضرایب ۳ نشان داد که رابطه مثبت و معنی دازی بین شایستگی فنی- کارکردی (۳7۰/۰۰۱) با میزان اشتراک 4۲۷ شایستگی مدیریت عمومی (۰۱ح ۳ یزان اشتو ۱۹ هخودمختاری- استقلال (82۰/۰۰) با میزان اشتراک ۲۰/ ؛ امنیت- ثبات (3-۰/۰۰۱) با میزاق؛اشتراک 5/۳۹ خلاقیت کارآفرینی (8-۰/۰۰۱) با میزان اشتراک 7۵۴ ؛خدمت و از خود گذشتگی و ایارا(۳<7/۰7۱)باامیزان آشتراک, 7/۳۳ ؛ چالش محض (۳-۰/۰۰۱) با میزان اشتراک ۲۴/و سبک زندگی (8-۰/۰۰۱) با میرن اشتراک ۲۳/ با کل ابعاد صلاحیت‌های حرفه ای وجود دارد. لذا فرضیه در هشت مورد تایید می‌شود. و توان آماری آنها نیز بالای ۸/ می‌باشد که بیانگر کفایت حجم نمونه برای ۲. بین برنامه‌ریزی مسیر شغلی و صلاحیت پژوهشی معلمان رابطه وجود دارد: جدول ۳- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه رابطه بین هر یک از برنامه‌ریزی مسیر شغلی و صلاحیت متغیرهای پیش بین نیرز ۳ ۳ 8 0 1 ۳ خود مختاری- استقلال ‏ صلاحیت ‏ ۱۳/۷۹ ۱ ۶۶ ۳۷ 1.۲ ۳/۵۸ ۱ بررسی ارتباط بین برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت های حرفه ای / ستاره موسوی ۴۳۹ بر اساس نتایج جدول ۳: مقدار آماره آزمون برای بررسی رابطه بین هر یک از برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت- های پژوهشی برابر با ۱۳/۷۹ که در سطح (۳-۰/۰۰۱) معنی دار است. مقدار 7۲ نشان می‌دهد که ۰/۳۷ از واریانس صلاحیت پژوهشی به‌وسیله برنامه‌ریزی مسیر شغلی تبیین می‌شود. همچنین نگاهی به ضرایب رگرسیون بیانگر آن است امنیت و ثبات (86-۰/۳۹)» خلاقیت و کارآفرینی (8-۰/۴۴)و سبک زندگی (8-۰/۱۶) می‌توانند به طور مثبت و ۱. بین برنامه‌ریزی مسیر شغلی و انتشار دانش (تدریس)رابطه وجود دارد. جدول ۴- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه رابطه بین هر یک از برنامه‌ریزی مسیر شغلی و صلاحیت انتشار متغیرهای پیش بین متفیسر ۲۳ ۳ 3 ۸ 8 1 ۳ خود مختاری- استقلال ‏ انتش ار ۲۰۵۶/۸۶ ۰/۰۰۱۴ ۸/۸۳۳۳ ۹ ۰۲ ۳۵ ۲ بر اساس نتایچ جدول ۴: مقدار آماره آزمون برای بررسی رابطه بین هر یک از برنامه‌ریزی مسیر شغلی و صلاحیت تدریس (انتشار دانش) برابر با ۵۶/۸۶ که در سطح (۳-۰/۰۰۱) معنی‌دار است. مقدار ۸ نشان می‌دهد که ۰/۶۹ از واریانس صلاحیت تدریس (انتشار دانش) به‌وسیله برنامه‌ریزی مسیر شغلی تبیین می‌شود. همچنین نگاهی به ضرایب نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ \| تابستان ۱۴۰۰ رگرسیون بیانگر آن است خدمت و از خودگذشتگی ایثار (0-۰/۸۷) می‌تواند به طور مثبت و معنی‌دار صلاحیت ۱. بین برنامه‌یزی مسیر شغلی و تلفیق دانش (تدریس) رابطه وجود دارد. چذوزل قسلتایح قطیل ,راترسپوی ین کال رابطه بین هررزک از پرتامفروژی ققلی واطلاحیت تاقیق خاش بر اساس نتایج جدول ۵: مقدار آماره آزمون برای برزسی رابطه بین هر یک از برنامه‌ریزی مسیر شغلی و صلاحیت تلفیق دانش برابر با ۴/۳۸ که در سطح (۳-۰/۰۰۱) معنی‌دار است. مقدار 14۲ نشان می‌دهد که ۰/۱۵ از واریانس صلاحیت تلفیق دانش بوسیله برنامه‌ریزی مسیر شغلی تبیین می‌شود. همچنین نگاهی به ضرایب رگرسیون بیانگر آن است شایستگی فنی- کاکردی (0-۰/۲۳)» خودمختاری - استقلال (8-۰/۲۴) و چالش محض (6-۰/۲۳) می‌توانند به طور مثبت و معنی دار صلاحیت تلفیق دانش را پیش بینی کنند. بین برنامه‌ریزی مسیر شغلی و کاربرد دانش رابطه وجود دارد. جدول ۶- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه رابطه بین هر یک از برنامه‌ریزی شغلی و صلاحیت کاربرد دانش بررسی ارتباط بین برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت های حرفه ای / ستاره موسوی ۵۱ بر اساس نتایج جدول ۶: مقدار آمار آزمون برای بررسی رابطه بین هر یک از برنامه‌ریزی مسیر شغلی و صلاحیت کاربرد دانش برابر با ۴۶/۲۲ که در سطح (۳-۰/۰۰۲) معنی‌دار است. مقدار ۸ نشان می‌دهد که ۰/۶۵ از واریانس صلاحیت کاربرد دانش به‌وسیله برنامه ریزی مسیر شغلی تبیین می‌شود. همچنین نگاهی به ضرایب رگرسیون بیانگر آن است خلاقیت و کارآفرینی (8-۰/۸۰) و خدمت و از خود گذشتگی و ایثار (80-۰/۱۶) می‌توانند به طور مثبت و مدیران برای طرح ریزی مسیر پیشرفت شغلی بایدآبه‌انواغ] تصّمیم:ها و مسائلی که اضراد در طول مسیر پیشرفت شغلی خود با آن مواجه می‌شوند توجه داشته باشند. داشتن کارکنان پرانرژی» خلاق, توانمند و با سرمایه‌های انسانی متعهدانه به عنوان مهم‌ترین منابع سازمانی وکا ای ی بت متشرفت» بهبودی و تحول سازمان‌ها در نظر گرفته می‌شوند. در واقع سرمایه انسانی با صلاحیت خود پیامدهای مثبت رفتاری: سازمانی. فردی و اجتماعی داشته و این شرایط در پرتو برنامه‌ریزی مسیر شغلی محقق می‌شود (لیو و همکازان! ۲۰۱۵: ۸۱). تجزیه و تحلیل فرضیه اول تحقیق نشان می‌دهد که بین تمام مولفه‌های برنامه‌ریزی مسیر شغلی با ابعاد صلاحیت‌های حرفه‌ای رابطه مثبت و معنی‌دار وجود دارد. برنامه‌ریزی مسیر شغلی برنامه جامعی است که قواما توسعه فردی و سازمانی را محقق می‌سازد. این الگو به شناسایی» طبقه‌بندی و اولویت‌بندی برنامه‌ریزی شغلی و برنامه‌های توسعه‌ای در جهت رشد و ارتقای معلمان, افزایش رضایت شغلی و کاهش ریزش نیروهای دانش محور در سازمان می‌پردازد و با شکل‌دهی به آنچه که فرد در زندگی به دنبال آن است. بر؛‌انتخاب های شغلی فرد.وواکنش‌های محلمان به تجارب شغلی شان اثر می‌گذارد و در تصمیم تغییر از یک شغل به شغل دخالت می‌کند. بنابراین وجود پرنامه‌ریزی مسیر شغلی در سازمان می‌تواند در چنانچه؛ راهبردهای برنامه‌ریزی شغلی به شیوه‌ای درست شناسایی, برنامه‌ریزی» توسعه و اجرا گردند می‌توانند نوآوری و عملکرد سازمانی را بهبود و میزان ریزش کارکنان را کاهش دهد و از سوی دیگر موجبات سازگاری سازمانی و بهینه سازی را فراهم آورده و تعهد و وفاداری کارکنان را ارتقا دهد (دهناد و همکاران» ۱۳۹۸: ۴۱۹).. اگر سازمان بتواند دو یا سه ترجیح شغلی را در برنامه‌ریزی مسیر شغلی فرد برآورده سازد احتمال ماندگاری فرد در سازمان و در نتیجه کیفیت عملکرد وی بالاتر خواهد بود (هرسن ۲۰۱۲۰: ۴۲۰). ,70208 ۰200٩ ۷228٩ ۷۰ مناشاآ .ل ۷۵08۶٩ .ل شا - ۱ نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ / تابستان ۱۴۰۰ ۵۲ جهت گیری برنامه‌ریزی مسیر شغلی در سازمان موجب حفظ کارکنان توانمند و با مهارت می‌گردد(رادول» ۲۰۱۰: ۲۳). افرادی که دارای شایستگی فنی - کارکردی هستند به دنبال شناخته‌شدن از طرف افرادی هستند که توانایی تخصصی وامهارت آنها را ید خوبی آرج می‌نهند در واقع تنها کار تخصصی و تکنیکی می‌تواند غامل آنگیزشی براق این افراد باشد. افرادی که دارای شایستگی مدیریت عمومی هستند خود را در روابط گروهی و فردی در سازمان شایسته و توانمند می‌بینند و از قوه تجزیه و تحلیل و پایداری در روابط برخودار هستند همچنین این افراد قابلیت پذیرش مسئولیت های سنگین بدون خستگی را دارا می‌باشند. افرادی که دارای بعد خودمختاری و استقلال هستند به شدت علاقه به کار فردی دارند و توانایی تحمل استانداردها و هنجارهای گروه و کاری سازمان را ندارند. افراد دارای بصد امنیت و ثبات خود را به یک سازمان خاص محدود کرده. این افراد خود را به راحتی با شرایط سازمانی تطبیق داده و نیازها و ارزش ها و باورهای خود را با سازمان همسو می‌کنند علاقه به شکل ظاهری و ثبات کاری از ویژگی های بارز این افراد است. افرادی که دارای بعد خلاقیت و کارآفرینی خود محور می‌باشند و از اعتماد به نفس بالا و توانایی نفضوذ بر دیگران برخودار هستند. افراد دارای بعد خدمت و از خودگذشتگی ایثار هستند. برنامه‌ریزی مسیر شغلی خود را در چند ارزش پایه ای تعریف می‌کنند و در صورتی در سازمان باقی می‌مانند که به آنها اجازه داده شود که ارزش پایه‌ای خود را حفظ کرده و در جهت آن حرکت کنند. افرادی که دارای بعد چالش محض هستند به محیطی علاقه دارند که پر از موانع سخت برای غلبه‌کردن باشد. غلبه بر موانع مبنای موفقیت اینافراد می‌باشد. افراد دارای بعد سبک زندگی توجه و تمرکز خود را هم به سازمان و زندگی معطوف می‌کنند و در تلاش هستند که نیازهای سازمانی و نیازهای شخصی خود را در یک راستا قرار دهند. نتایج فرضیه اول پژوهش به طور غیر مستیقم با پژوهش‌های (ارل۲۰۰۵۰؛ راسدی۹۰ ۰۰ ۲؛مارتینو و همکاران» ۲۰۰۵؛ پیترسون و راجر۲۰۰۸۰؛کوئسنبری»۲۰۰۶؛ بستر و موتون۲۰۰۶۰؛ پاتریک و تجزیه و تحلیل فرضیه دوم پژوهش نشان داد که مولفه‌های امنیت و ثبات» خلاقیت و کارآفرینی و سبک زندگی می‌توانند به طور مثبت و معنی دار بعد صلاحیت پژوهشی را پیش بینی کنند. صلاحیت پژوهشی در در کارکنان باعث می شود که در مورد توانایی های و قابلیت های خود در انجام دادن کارها مطمئن باشند و بر مهارت‌هایی که برای انجام دادن کارها مورد نیاز است تسلط پیدا کنند. نتیجه فرضیه حاضر به صورت غیر مستقیم با نتایج پژوهش- های (ارل۲۰۰۵۰؛ راسدی۲۰۰۹؛ مارتینو و.همکاران» ۲۰۰۵ سجادی خواه و سلاجقه. ۵). همسو می باشد زیرا آنها نیز در پژوهش خود به نتایج مشابهی رسیدند تجزیه و تحلیل فرضیه سوم پژوهش نشان داد که مولفه‌های خدمت و از خودگذشتگی ایثار می‌تواند به طور مثبت و معنی دار بعد.انتشار دانش را پیش‌بینی کنند. انتشار دانش در معلمان باغث می‌شود که برای تصمیم گیری در موردیچگونگی,انجام دادن کار آزادی عمل زیادی داشتهو بتوانند در مورد چگونگی انجام‌دادن کار تصمیم‌گیری کنند و در انجام دادن فعالیت‌ها ابتکار شخصی داشته‌باشند. نتيجه فرضیه حاضر با نتایج پژوهش های پیرزاده (۱۳۸۵)» کوبرگ و همکاران (۱۹۹۹) و ماری (۲۰۰۳)» سجادی خواه و سلاجقه» ۱۳۹۵؛ پاشا و عابدی» ۲۰۲۰) هم سو می‌باشد. زیرا آنها نیز در پژوهش خود به نتایج مشابهی رسیدند. تجزیه و تحلیل فرضیه چهارم پژوهش نشان داد که ابعاد شایستگی فنی- کاکردی, خودمختاری - استقلال و چالش محض می‌توانند به طور مثبت و معنی دار بعد تلفیق دانش را پیش بینی کنند. تلفیق دانش توسط معلمان باعث می‌ شود که در واحدهای کاری تاثیر چشمگیر و بر آنچه در واحد کاری اتفاق می‌افتد کنترل زیادی داشته باشند و نظر آنها در تصیمیم‌گیری بررسی ارتباط بین برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت های حرفه ای / ستاره موسوی ۳ های واحد کاری مورد توجه قرار گیرد. نتایج فرضیه حاضر با نتایج پژوهش مار (۲۰۰۳) هم سو می‌باشد. زیرا آنها نیز در پژوهش خود به نتایج مشابهی رسیدند. تجزیه و تحلیل فرضیه پنجم پژوهش نشان داد که ابعاد خلاقیت و کارآفرینی و خدمت و از خودگذشتگی و ایثار می‌توانند به طور مثبت و معنی‌دار بعد کاربرد دانش را پیش‌بینی کنند. کاربرد دانش توسط معلمان باعث می‌شود که انجام‌دادن کار برای آنها بسیار مهم بوده و فعالیت‌های کاری برای آنها معنی‌دار شود همچنین دقت و تمرکز در فعالیت ها آنها افزایش یابد. نتایج فرضیه حاضر با نتایج پژوهش های ایرل (۲۰۰۵) و رزادی (۲۰۰۹)» رادئول و همکاران !(۲۰۱۵) هم سو می‌باشد. زیرا آنها نیز در پژوهش خود به نتایج مشابهی رسیدند. با جمع بندی نتایج فوق می توان به سازمان‌ها از جمله آموزش و پرورش پیشنهاد نمود: فراهم نمودن زمینه- ای که معلمان بتوانند آزادانه بدون هیچ گونه ترس و واهمه‌ای نظرات خود را در رابطه با امورات مربوط به آموزش و پرورش ارائه نمایند تا بدین صورت آموزش و پرورش بتواند از صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان در ارائه راه کارهای مناسب جهت برخورد و حل مشکلات استفاده نماید. فراهم نمودن زمینه‌ای که معلمان در کار خود احساس استقلال و عدم وابستگی نمایند و از هر گونه کاری که احساس استقلال و عدم وابستگی معلمان را محدود می‌سازد. باید دوری جست. مسئولان آموزش و پرورش امکان دسترسی به اطلاعات» زمینه طراحی و برنامه‌ریزی و اختیار تصمیم‌گیری از حوزه عملیاتی مربوط را معلمان فراهم سازند تا آنها بتوانند قابلیت‌های خود را توسعه دهند. برگزاری مستمر دوره‌های اعرابی» سید محمد؛ فیاضی محمد (۱۳۸۷) «متدولوژی تدوین و جار سازی استراتژی توانمند سازی منابع انسانی بر بستر فرهنگی ایران»» فصلنامه پژوهش های مدیریت منابع انسانی سال, شماره ۰۱صص ۰۱-۱۸ پیرزاده» محمد (۱۳۸۵). «عوامل موثربر توانمندسازی کارکنان دانشگاه آزاداسلامی استان مازندران وتعیین سهم هرکدام. پایان نامه کارشناسی ارشد»» رشته مدیریت آموزشی» دایشگاه آزاداساوی "اد ساری. جواهری کامل, مهدی (۱۳۸۸)» «تأثیر عدالت سازمانی» رابطه رهبر- عضو اعتماد و توانمندسازی روان‌شناختی بر رفتارهای شهروندی سازمانی»» دو ماهنامه توسعه انسانی پلیس. سال ششم» شماره ۰۲۴ صص ۷-۲۴ خانعلیزاده رقیه؛کردنائیج, اسدالله؛ فانی»؛علی اصغر؛و مشبکی, اصغر (۱۳۸۹)» «رابطه بین توانمندسازی و یادگیری سازمانی (مطالعه موردی: دانشگاه تربیت مدرس)»» پژوهش نامه مدیریت تحول, سال دوم شماره ۲ صص ۳۰-۴۴ خسرو وطنی (۱۳۸۹)» «بررسی عوامل موثر بر توانمند سازی تمنابع/ انسانی (مطالعه موردی ادارات کل برنامه ریزی و نظارت اعتباری و اعتبارات بانک ملت)»» پژوهشگر (مدیریت)» دوره:۷. شاه ۰۲۰ صص ۴۲-۴۸ خنیفر حسین؛ ابراهیمی, صلاح الدین؛ غلامی. بهمن(۱۴۰۰)» « تأثیر فلات شغلی ساختاری و محتوایی بر انگیزش شغلی معلمان»» پویش دهناد میثم؛ محمدی مقدم» یوسف؛ دلاور علی؛ علی پور درویش‌پور (۱۳۹۸)» «تدوین راهبردهای لنگرهای مسیر پیشرفت شغلی کارکنان»» فصلنامه علمی مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی. سال سوم شماره ۰۲ صص ۴۴۹-۴۱۸ رجب زاده» علی؛ الهی» شعبان (۱۳۸۷)» « طراحی سیستم تصمیم گیرنده خبره در برنامه‌ریزی شغلی کارکنان سیستم بانکی»» دانشور ,3۳0۷۷6۲ ۵7 و .3 ,70365 سا 0 ,8۵9916 .10 8 ,78690 و7 ۷۰ ,[[3016- ۱ نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ / تابستان ۱۴۰۰ ۵۴ زارع صفت. صادق؛ دهقانی مرضیه؛ حکیم زاده. رضوان؛ کرمی» مرتضی و صالحی, کیوان (۱۳۹۷)» « برنامه‌های درسی مغفول توسعه حرفه‌ای اعضای هیات علمی دانشگاه‌های ایران: دانشگاه فردوسی مشهد»» دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی۰۱۷۰ سجادیخواه غلام؛ سلاجقه سنجر (۱۳۹۵)» « بررسی رابطه مدیریت. برنامه ریزی مسیر شغلی با توسعه مسیر شغلی اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی و غیر پزشکی استان کهگیلویه و بویراحمد»» ارمغان دانش» دوره ۰۲۱ شماره ۷+ صص ۱۸ ۹-۷ ۷۲. سنگری» محمود؛ آخش. سلمان (۱۳۹۶)» «بررسی تطبیقی نحوه جذب و آماده ازی دانشجو در مراکز تربیت معلم کشورهای ژاپن» استرالیا و ایران»» نامه آموزش عالی, دوره ۰۱۰ شماره ۰۳۷ صص ۳۲-۷. سیدجوادین» سیدرضا (۱۳۹۶)» مبانی مدبریت منابع انسانی. تهران: دانشگاه تهران. شریف زاده» فتاح, و خیر اندیش, مهدی (۱۳۸۸)» تجزیه و تحلیل رابطه کیفیت زندگی کاری )و عملکرد کارکنان در شرکت ایران خودرو ایران دیزل» پژوهش های مدیریت. سال دوم شماره سوم صص ۰۲۹-۵۲ طبرساغلامعلی و آهنگر نرگس (۱۳۸۷)» «توانمند سازی کارکنان: محتوا ماهیت. روش ها کار کردها»» چشم انداز مدیریت. شماره ۰۲۹ عبدالهی» بیژن و حیدری» سریه (۱۳۸۸)» «عوامل مرتبط با توانمند سازی اعضای هیات علمی دانشگاه : مطالعه موردی دانشگاه تربیت معلم تهران»» فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران. سال دوم شماره ۰۱ صص ۱-۲۴. گندمی حسنارودی,» فهیمه؛ سجادی, سید مهدی (۱۳۹۵)» «چرخش دیجیتال و دلالت های آن برای رشد حرفه ای معلمان: تشکیل اجتماعات یادگیری بین معلمان»» فصلنامه فناوری آموزشی, شماره ۴۰.صص ۲۷۵-۲۹۱ موغلیعلیرضا حسین پوراکبر و حسن پورمحمد (۱۳۸۸)» «بررسی ارتباط بین توانمند سازی و تعهد کاری کارکنان در مناطق نوزده گانه سازمان آموزش و پرورش تهران»» نشریه مدیریت دولتی» دوره ۰۱ شماره ۱ صض ۰۱۱۹-۱۳۲ وطنی, خسرو(۱۳۸۹)» «بررسی عوامل موثر بر توانمندسازی منابع انسانی (مطالعه موردی ادارات کل برنامه ریزی و نظارت اعتباری و اعتبارات بانک ملت)»» پژوهشگر مد بریت.» دوره۸ شماره ۰۲۰ صص ۰۴۸-۴۲ [ ۸۳۵۶ 060۲ له 027 ععسام۹ م۲ محقصتسط تصز عامت قصه ککعمتم عصتصصهام +ععحعع (۲۰۱۰) بط متخطماص۸ ,665 نهد ۵۶ لدکند م0 0610۳۵66 1۵۳ عنعنی صمناهتله۳ (۲۰۱۹) با[ ,عصق2 هه ۳۰ ماه ۸۳ نآ ] ۵11296 و0۲۳۳ 0۵ ابا ۹۳۵ 006۲ ۵۳ 20۵10016 ,2۳030۳۵ (۲۰۱۰) .0 .1 وتعاحهظ 765 ۷۷۵1060 مدمناه 600 هل 3196۳۵000 28.10 ,اع1۵0 0712736 ۵۲ ۳۷۵/۵0 ,08 066100360۲ هدع هم هل معط ههمصعص که عصخمطص۸ (۲۰۱۶) با عصامگک-عصدع30 ۵41 ]٩ 0۳۵515 ۸۱ :05ع01آم طوز ۹۵ ,60۱۳۹۵۵ ,0۲90120110۵ ۵۳6/3۵۲۹۶ 007667 (۲۰۰۹) .۸ 7 لعظ 3۳۵6 مطمناهاجه و1 3۸ اصعص م0 1ععل0 جععجفی 1۵۵۲۵۲ ۲0۱۳۳۹۵۵ و006۲ ع امه ۶ 101۷6۳60۲ موز وصه صمناد‌عنهد طامز وصنلجدوم کعو 2 (۲۰۰1) 1۰ 2/0009 200 باب ,تعافع38 ٩ 3260۷610017167 1700901167 ]٩ ,700۳۳۵ ,کتمطاهه جععجی اصفصنصمل خصعجماکنن طازس کادزع مامح عم 40 ۳ا0 12 .رع از ۳۰-6۵۲ ج 0۵ کدمناع 11 :1380 مزع غاد او اصعصم10ععل معط (۲۰۱۸) .2 ,القهدوطظ ۵ 0۳ 316551۳8 ۵ :0/08 هاس 360۳ ۲۰۱۷(۰) 1 8 ,16600675 ۵۶ و8 8 ,0۳006 ول ب/3 587870 5 5۵11 .1۳۵29665 هصنصصو‌هم طاهنط فصه صطخفع ,10 +۶۵ کا‌عگله لمناصع اک جععه بررسی ارتباط بین برنامه ریزی مسیر شغلی و صلاحیت های حرفه ای \| ستاره موسوی ۵۵ 600۷/۵۳6۲ مزع مامح روم ۵۶ عم وصتهناوع 156 (۲۰۱۰) 36 5 مصلا ول .0 مطنط5 و سل و قصقطا [6021- 9و0 ۸ نکع‌عجه المع 1[ممط5 ۶۵۶ خصعص خصصی مناد منصدع۳ه وصه صمنادعناهد دامز 4۲۷-۰ . 500169 و 2 ۹۲ 70۳۳۵۱ ,16۲۳۵0۵ بسک عنمصصمناکعبی هه هه کمطصه +ععجق ۶و وی ۸ (۲۰۰۷) .5 رمفنگ 0صه سل و6 :۲7 مصصن6 صزعل پس منططاح ۶-۰ ,(5۷)۲ ,551678 010 17]0711۵2 001066 0۳۲ ,70۳۳۵ مکاصع0ی ک1 ۶ه کعع و0۳16 5 ۵۳66۲ کصعنطاک ۶و نله عساعصی ع6ط1 (۲۰۰۸). موصقلد۷ فص .0 ,3/00۳6 :با ,ق1202 010۵ 0۵۳۵۲1۵۲1۹65 7۵ 0۳۵ 0۵۲۲۵۲1۵ ,۹۲۵۵۵ 260 ۲۰۱۹(.1۵) 8۰ 12/0 ۰ 370710 ۵1 ۳۵166 10 001 0 ]06 ۲۵۵۵7 7000108۱ آم م52 ,۵ ۵۲ ۵۲۴۳۵۲۶ ۲۵۲۵۵۲ ۵۵ ,1۵0۷6 ۵ 13۵۳۵۲۱ ,0000 ]5۵5 دوز [٩ 0ع21 7۳۵ (۲۰۰۸) .ی ,ات۳ ,(۲۸) ۵۲۲۵۳۱۵۲۳۶۹ ۵۳۵96۵۲۹۲ ]۳٩ 1۳۳۵۳۵ ۲۳۵ 1۸۵ ۵5 ]0۲۵ و امه ]٩ ۲6۲0110 ۶و عطق7 عطا وصنمنامع 30 نوجعمجه0) حنطان مجمعجعن0 ر۱۹۹) .21 مصنام8ظ 0.6 ,۳۵1۵۵۵ ۸۹-۰ و 0100۷ 10096111671 650۲۵ ۳7۵۲۱ , 00560665 عمط موصه حمطص۸ جعععه) 40 6007665۴ مزع م[مطل تحص دنه عناعز نا عنام که عگگه عصند امه 15۵ ,ر۲۰۱۰) لقاع تآول۳0۵ ۲ بط ز/ ۱۰۰۱۰۱۹ نفمل ,عو 1700 وله امک هل 7 منطعصو‌خهاه+ دمن عنادد نامز 700۳۳۵۲ ,ط۵۷۵0 ۷۵۲ فصد معط صمنامصنصحعاعل اعد (۹ ۰ ۲)ساخمنفع1 فصه 36 معصوصق6 41 ۳۵2۳8٩ 0۳۲ جععتی مصه معزععل طامل وصناه‌ عمط قادصم ۰(ر۲۰۱۰) ما ب26. 716728 هه 2.1 ,11۵1 ,۳-۹۰ ,۲۰۰8080 20 ۲۹۰ [۷۵ .806100 لقد ون منصدع 0۳ ۵1 آمد 30 30 احعصک اب3000 6000 اک 600631075 ۲ 5محاعهه +ععجی عطا ۵۵ تخفوک مه ماه م۸ (۲۰۰) .8 ماعتا0 ممطا6 هه 1۳۰ ,ص1۵ 11005 ۵۲۷-۰ (۹)۵ ۱۳ ,رو هار2 ]٩ ۵ 70 17۳6 ,00۳6 2عههنگ ,26065 610060۳ ۷ع0 آهدمزدی۳01م ک۵۳0 ۵ کعطجع) ۵۶ وعونطناه عط عصتصع 3 ۲۰۱۲(۰) بل ,ص۲96 ع6طا صز 5+مطاعصه جععجی هو توص رعماومی کصنعطک فصموط 3/0 (۲۰۰۷) 8 مصمعمصنک فصه بش۸ ,1۳۵۳۵۵۰ ۸-۹۰ ۱)1(.۹۷ ۲ وع۷1ع [ ۳6۲۹0۲۵ مق ععزا< ۵۶ اصعاصی [ 0۷۱۲۵۲۵۶ ۵۳۵ ۸۳/۵۲۵۵20۲۲ ۱۹۹۹(۰) .۸ ۳ ,ق6000 و .7 مقت6زط56 مغ ,38088 ۷/8706 ون .5 ,1600678 286 هم تفع ۵۳ مناوع د 1۵ 0۳ ۵۵,1 ۵ 0۱ 0010666 م6 0000۳۵ 7[ 360۷0 .م56 عناطا20 صعنگ۸ لامک عط هنز اصعلها عصنعه3/0 ۲۰۰۸(۰) 3/۰ ,6ات8 200 مظ 106 [۵ ۲۰.۳ ۱۹۲۳۵۲۰۸۸ /ع2701/ کلقصسمز عوهه همع 606 010 0//۷077ااط ۳۵۵۵ ,۹ ۱۴,۲۰۰ 6 طز م5 ۳0 0۵۳667 که 6#قد 16۵ ,(۲۰۱۹) .11 ,ق0ق78 200 ۷۰ ,208 ۰ مقاشآ .[ و۷828 .ل وقاشآ ۲:۵۰ ,500668 عصنکسا 2 ۵۶ لفصس70 (هدمناه 136 مکنانطاهناه صه ناد ۷ +کعع0 100160861 هه لعانمی لمه 11اه ۲۰۰۳(۰) بی ,۲۵۵۵ 00ه .5 ,ععلنم .0 رقا0ی ,.ظ ,2/875 :5 06066 ۶و ماه جععیی عامن20 (۲۰۰۹) .30 ,وقاط1۳ فصه 1 ,فلذ۷۷ یلا متا2ق6 2/8700 5-۰ ,(1۰)۲ ,8۵1011078 [10 108 - 70800 2۵1010۹ مذکعععباک 0ص طادم +ععجق 0۵ کاع و م از :040610060 لمع جععجی هه جمناهاصعنه جععجی 2۳060 .(۲۰۱۹۵) 3.7 هنم مج نانک 2 مط.ظ 110712۵5 ,5606665 86210721 وصه آهنهمو5 - 3۳۵0۵ ,۷۵11-۵۵۵8۶ آهعزع ما مط دم 5 +ععصزوهه اعنوعم وعطا 100 5 0۵ 08860 داا ماگ طاع2 +عوجو وصنصنه1 و امصللط عطا عصناهع ناد 0 ۲۰۲۰) 3/8۰ ۸۵۵0 6 .5 88502 طق جع ۶و کاصعلونن5 ۶و ام د1-60[ع5 عنصعله۸ ۵۳۵ معط خصعصم0ل 26 جععه ۱ 00.06 30://0 ن2000 ۵۲۷ ,(۹583۲) ۸ ,رقع0۳696010020ع 3‏ بر کمازد6 80۳0 نشريه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان؛ شماره ۲۳ / تابستان ۱۴۰۰ ۵۶ مقناصذ صذ 1۵۳0066 عم فصه خصعصم‌ماعحعل ععومامصه خصعصععمصقص مه بش مقسگل ,3 ملعند8 ۲۶-۱ :۹ ,۲۰۱۱ فعنصسهصع 2 اصعصعع م3 ککعصزعباط کد مناد متصدع ۵۳ 8ع 10 مصطع) ناه منز 521100 38171685 ]٩ واگ ۳10۳۵۵0۲ م۸ :2۲۵165 ۸6۳0۲۹ 007667 (۲۰۰۹) .م۸ ,6۳ع3۵ 220 3 8061679079 5 3۵1310 ۵۵ عع 0016۳6 آمدمناه 106 عطا اه 0عاممکعمم عمد2 ۸ ۳۳۵۲۵۰ 1 20۳005 6۰ ۸-۱۰ نطوا ,کع 60 ۵۶ وناز تعصوم‌کم ۸ آهاصعصص و۳ فص آمنمک 0هه 1( ۵2۴۵/0 1۵0611۵7 ۵۹/۵7 1۱۵ واه 101 ۵7 061105 1000201 2/066 1.)۲۰۱۹(۰.غا ره انماز8 ه611 0 بطم ملنطام ۵۶ 1007 ,۹۸۳010100 0۲۵۳۲۵ ]067 ۵ 1001096 7 16 ۹ ۷۵۳۵ ]٩ 5۳2 ۸ عبات ]۹۲9۵۳2۵۵۳۵ ۹۳۵ ۵۳,۵۲۹ 0066۲ (۲۰۰۹) سابل ,0065606697 ۹-۰ ,5عع۵۲۵۲ ]6۵۲ 007 5و5 ۸ ۲1۳۵٩ و00عع۲ ۲ طا مب کن واگ ۷۵۲/0۳۵ صقن 1/212 عطا صز کععوقص/3 عدمص۸ کععنک +ععجق0 مصه کمدمنو‌جزم‌ع۸ جععع0 (۲۰۰۹) و و36 8 مف0فق38 ۲۱-۰ ,٩ ,5000168 ]7۵۲۳۵0۲۵ ]0 [۵ 70 36:60 بماع5 206 ۵۳ 1061008 ,60 2/2266 جمزعکع یگ هه ص21 جععجم0 .(۲۰۱۰) .7 ۷۷۰ ملاع 016 6۰ 75۸ م۳000 ۱۹۲ 1000 هه 100۵0 1۵۳ اصعلد 1 کنصمناهمنصهع0۳ 8 ۵۲۵۵۲ .(۲۰۱۵) .3 ,37063 6 وس .3 ,708068 سل ۰ ,369916 ,10 +8 ,736680 ول ۷۷۰ ,1013611 00 70040 7010-0۲ 0۲90200 70۳ وا ماع :1۵۳۵90۵ 5۳63101 0۵ ۸۲-۰ 100۰ فص 19 «مکس ما1 ک تمصع 0۳ سا عصزم 100۸1 030 عنعصاحاصز گم صمناهانلند! فص جومعطا صمنتمصتصحعاعل امه (ر۰۰۰ )سا ,1060 فصه 8 58۵۵5 ۱-۰ ,(۹۵)۱ با 0109عع3 ۸۵۵۲160/1 3619۰ -۷۵/1 0۵ 3206100۵ آمنممک 6۵7۳۳۶ 21 1۳۵ ۱[ ۵0۷۵1۵۵۲1 ۵۲۵۵۲ ۵۲ 1۳011005 ۲۵۷1۹1۵۵ ۵6,۵۲۹ 007667 (۱۹۹۹) .17 ۳ مصنع 5 ,۸ (4۰) ۱۰ ,6 فات0 3۵ 2/2028 که جصعلفی ۸ 5 70896 :3۳۳۵00860 52۵ ,۷۵165 ,۲۵۵ اور و۹0۵۳ ۵۳۵۵۲۹۶ 00766۲ (0۱۹۹۸) 3 مصنعی5 ۵۳820172021 ۵ صمناهاع معط وصه خصعص توص صععا هه مهم کعط1 ,(۲۰۰۶) بش۸ م50۵6 4 702 286002 طلجوع8ع۲ 0صه ۳۵0 و جععتی ۵۳ عسهد عصنوصعدن عطا ب(۲۰۱۹).ک مصع‌نلاناگ [ 70۳۵۱ ,کتععجق لماع کاس کععممهه ۵۶ مضه +ععته) (۲۰۰۷) 36 مقکله1 0صه ۷۰ مفتهاناناگ ۹67 0675060076 نت3۳ (۲۰۱۶) .1 م1820 200 16006۲60۰ .ظ 1687763 ول 0۰ ,7613960 1 و1207 7719367 مناد دمص م۸ نصمتاعتاه +عطاونط ص خصعص اب06 1لهدمناه م۵ عبنا که ماع جععی هدنام منصهع 0۳ ,(۲۰۱۲) 7.۳ و31 0ص 0۰ ,۷۵۵ لگ 06060068 :12036۳۹ ۳۳ وتهصنخم کم علوععد خصعصم‌ماع 00 آهمدمزدیع2۳1 (۲۰۱۷) .21.5 صنع72 :0 ,۲۹۳-۳۱۲۳ 5۲:۲۱ ,800600070 1 ۵6 100ع20 آمومزع2۳۵ مکتصاف ۵00 +عطه 1 200 5 طاعناع۳ وسعامعصعاه ۶ ادعص م0010 نمدمنعک‌اومم عطا ههناعاند ما۲ .(۲۰۱۵).کمصنع7 ۰۶ ۸۲۲60160 ,۲۰۱۶ 2700۷ ۰۱ 360۵100 \| 5۲۳-۶۶۰ کععه2 010ع 0 1 36610004 آمدمزدیم 80۳01 ۹4۱۹۲۹۵۷۲۳ ۱۰۰۱۰۸۱/۱ /8 م0 //:مقط ۳۰۱۵ 000 ۱۷ :08008000 000۵۵ ۲۰۱۵۰	پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین برنامه ریزی مسیر شغلی و ابعاد صلاحیتهای حرفه ای(آموزشی و پژوهشی) در میان معلمان اصفهان انجام شده است. روش پژوهش توصیفی – پیمایشی بوده، جامعه آماری شامل 1969 نفر از معلمان ناحیه های 1، 3 و 4 اصفهان بود که تعداد 170 نفر به عنوان نمونه مورد مطالعه از طریق فرمول حجم نمونه کرجسی و مورگان و به صورت نمونه گیری متناسب با حجم انتخاب شده اند. برای گردآوری داده های پژوهش از دو پرسشنامه استاندارد برنامه ریزی مسیر شغلی بر پایه مدل شاین و پرسشنامه صلاحیتهای حرفه ای بر پایه دیدگاه بویر وهمکاران(1994) استفاده شد. برای سنجش میزان پایایی از ضریب آلفا کرونباخ در یک مطالعه مقدماتی روی یک نمونه 40 نفری، پرسشنامه برنامه ریزی مسیر شغلی 881%=α و پرسشنامه ابعاد شناختی توانمندسازی 862%=α بدست آمد. داده های تحقیق پس از جمع آوری بر اساس فرضیه های پژوهش و با استفاده از تحلیل مانوا و تحلیل رگرسیون چندگانه تحلیل شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که:1- بین تمام مولفه های برنامه ریزی مسیر شغلی و کل ابعاد صلاحیتهای حرفه ای رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. 2- مولفه های های شایستگی فنی – کارکردی، خودمختاری، امنیت و ثبات، خلاقیت و کارآفرینی، خدمت و از خود گذشتگی ایثار، چالش محض و سبک زندگی می توانند به طور مثبت و معنی دار ابعاد صلاحیتهای حرفه ای پژوهش، انتشار دانش(تدریس، تلفیق دانش و کاربرد دانش را پیش بینی کنند.
52,926	360205	به اجمال می‌توان گفت. هر چند مهریه جنبه‌ی مالی دارد ولی با توجه به سایر احکام مهریه. ماهیت عقّد نکاح #. استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان نکاح عقدی است که در کنار ابعاد اجتماعی و عاطفی, ابعاد مهم مالی همچون مهریه و نفقه دارد. وجود ابعاد مالی در نکاح هميشه سوال‌هایی را در موضوعات مختلف حقوقی مطرح کرده است. یکی از مواضع تأثیرگذار ابعاد مالی نکاح به خصوص مهریه» تأثیر در ماهیت نکاح است. در واقع یکی از مهم‌ترین انواع تقسیم‌پندی عقود. تقسیم آنها به معاوضی و غیرمعاوضی است. در عقود معاوضی به تبع رابطه‌ی همبستگی بین عوضین,» احکامی خاص بر آن رابطه حاکم است؛ برای مثال خیار غبن» حق حبس, قاعده‌ی تلف مبیع قبل از قبض و ... مختص عقود معاوضی است. در مقابل» در عقود غیرمعاوضی با توجه به اینکه مورد معامله واحد است» تصور وجود همبستگی معاوضی منتفی است. از این رو تصور خیار غبن» حق حبس و ... در این دسته از عقود منتفی است. در نکاح» تشکیل زندگی ستت رک خانوادگی اساس قرارداد است. از این رو تعیین طرفین قرارداد یعنی زوج و زوجه به نحوی که خالی از هر گونه ابهامی باشد از شرایط صحت عقد تلقی شده است. مع‌هذا وجود مهریه و احکام ناظر به آن همچون حق امتناع زن از تمکین تا پیش از دریافت مهریه» از مهم‌ترین موضوعاتی است که هميشه محل بحث و نظر بوده است. وجود این احکام - که مظهری از احکام عقود معاوضی در نکاح است -اين سوال مهم را مطرح می‌کند که نقش مهریه در نکاح, رکنی است يا اینکه مهر فرعی بر اصل عقد بوده که برای تضمین حق زن در دریافت مهریه حق امتناع از تمکین به وی اعطا شده است و نمی‌توان برای آن نقش رکنی قائل شد. آنچه ضرورت بحث را دو چندان می‌کند» ری وحدت رویه‌ی شماره‌ی ۷۰۸ دیوان عالی کشور است که به موجب آن در صورتی که دادگاه به تقسیط مهریه حکم داده باشد زن تا اخذ آخرین قسط مهریه حق امتناع از تمکین را دارد؛ رأیی که نشان دهنده‌ی رویکرد معاوضی به عقد نکاح است و آثار عقد معاوضی را بدون توجه به بعد ماهوی نکاح بر آن بار کرده است. این تحقیق در نظر دارد بعد از معرفی مختصر مهریه. موضوع را در نکاح منقطع و دائم به صورت مجزا بررسی کرده و با تأکید بر نکاح دائم و نظرات مخالفان و موافقان معوض بودن نکاح, به نتیجه‌ی مهر به فتح میم واژه‌ای است عربی که معادل آن در زبان فارسی کابین است (محقق داماد, ۱۳۸۲: ۲۲۶؛ گرجی و جمعی از نویسندگان, ۳۲1:۱۳۸۶؛ ابن منظور ۶ ج۵» ص ۱۸۶؛ طریحی» ۱۶۱۹: ج۳» ص4۸1). مهر در کتب لغت به معنای صّداق و عطیه‌ای از جانب زوج به زوجه به کار رفته است. مهر به معنای صداق که جمع آن مهور بوده و عبارت «أمهرها» به معنای آن است که زوج برای زوجه مهر قرار داد (فیروز آبادی: ج۲. ص۱۳۹؛ فراهیدی» ۱۶۱۰: چی ص۵۰). در قرآن کریم از عبارت مهر سخنی به میان نیامده, بلکه از صدقه یاد شده که از ماده‌ی صدق است و بدان جهت به «مهر» کابین. صداق یا صدقه گفته می‌شود که نشانه‌ی راستین بودن علاقه‌ی مرد به زن و محبت به زن است در اصطلاح نیز مهر مقدار مالی است که زوج پرداختن آن را به ووکه داز هنگام انعقاد عقد نکاح یا پس از آن به عهده می‌گیرد و بدین ترتیب ذمه‌ی زوج به تأدیه‌ی آن مشغول و زوجه نیز با جاری شدن عقد نکاح, مالک آن الف. طرفین نکاح نمی‌توانند با شرط ضمن عقد و يا خارج از آن توافق کنند که زوجه مستحق اخذ مهریه نباشد. ممکن نبودن تراضی طرفین نشانه‌ی تکلیفی بودن حکم ناظر به مهریه است که در ماده‌ی ۱۰۸۷ قانون مدنی غیر مستقیم پیش‌بینی شده است. مطابق این ماده اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا نبود مهر شرط شده باشد. نکاح صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آنها مطابق این ماده» توافق طرفین بر نبود مهر در صحت عقد نکاح دائم تأثیر نمی‌گذارد. همچنین» این توافق» زوجه را از حق خود مبنی بر اخحذ مهریه محروم نمی‌کند.» ولی زوجه می‌تواند حق خود را اسقاط کند؛! زوجه علی‌رغم توافق باز مستحق مهریه است با این تفاوت که به جای مهرالمسمی. در صورت وقوع نزدیکی مهرالمثل و در صورت طلاق قبل از نزدیکی ب. آنچه به عنوان مهریه توافق می‌شود. باید مالیت! داشته باشد و به تبع» قابلیت مورد معامله قرار گرفتن را داشته باشد. ضرورت مالیت داشتن مهریه از یک سو و ممکن نبودن توافق بر خلاف آن از سوی دیگر این سوّال را مطرح می‌کند که مهریه چه نقشی در نکاح ایفا می‌کند؟ مهریه رکنی از قرارداد نکاح است یا فرعی بر نکاح که به حکم قانون بر آن عارض می‌شود؟ قبل از ورود به بحث شایان ذکر است که عقد معاوضی" توافقی است که در آن بین تعهدات دو طرف حالت تقابل وجود دارد؛ بدین معنا که تعهد هر یک از طرفین در مقابل تعهد دیگری است و تعهد موضوع این عقود. جنبه‌ی مالی دارد, یعنی هر یک از دو طرف به نفع طرف دیگر مالی را از دست می‌دهد یا تعهدی می‌کند که موضوع آن مال است (محقق داماد و جمعی از نویسندگان. ۹ ج ۱ ص۱۷۲). نتیجه و اثر این دو ویژگی عقود معاوضی در این است که برخی احکام» مختص عقود معاوضی است؛ برای مثال خیار غبن» حق حبس و... فقط در عقود معاوضی جریان دارد. در مقابل, عقد غیرمعاوضی عقدی است که در آن دادوستد يا مبادله وجود ندارد. از اين رو احکامی که مبتنی بر تقابل دو مورد است در این عقود موضوعیت پیدا نمی‌کند؛ مثل هبه (همان:۱۷۳). در ادامه این موضوع به تفکیک در عقد نکاح منقطع و دائم بررسی می‌شود: ۱ اینکه معیار شناسایی مالیت» نوعی است يا شخصی, محل اختلاف است. ولی اعمال هر دو معیار ۲ ذکر این نکته لازم است که عقد معوض غیر از عقد معاوضی است؛ بدین صورت که هر گاه تعهد طرف عقد, مشروط به عوض باشد مثل هبه‌ی ماشین به شرط انجام عمل از طرف متهب (ماده ۸۰۱ قانون مدنی)» عقد معوض است. هرچند تعهدات متقابل بدان گونه که در عقود معاوضی معمولا در تفاوت نکاح دائم و موقت گفته می‌شود که غرض اصلی از نکاح دائم تداوم نسل ولی در نکاح موقت» استمتاع و قضا شهوت است (فاضل هندی» ۱۶۱۹: ج۷ ص۲۷۱)» بنابراین در نکاح موقت به شدت شبهه‌ی معاوضه وجود دارد از این رو زن منقطعه, متعه و مستأجره نامیده شده و مهر آن نیز در اغلب موارد اجرت خوانده می‌شود (مکارم شیرازی» ۱۶۲۶: ج 4 ص۳۵). اثر اجرت بودن مهر در نکاح منقطع این است که نکاح بدون مهر باطل است (حلی» ۱۶۱۰: ج۲. ص1۲۰؛ کیدری؛ ۱۶۱۹: 4۰۶). در این خصوص اجماع مستفیض و روایات وجود دارد (فاضل هندی» همان؛ انصاری دزفولی, ۵ ).ماده‌ی ۱۰۹۵ قانون مدنی ایران نیز مقرر می‌دارد: «در نکاح منقطع در کتب فقهی به صراحت بیان شده است که ازدواج منقطع چهار رکن دارد که یکی از آنها مهر است (محقق حلی» ۱۶۰۸: ج۲» ص۲۶۷). در حدیثی منتسب به امام صادق (:تله) آمده است: «لاتکون متعه ی بامرین: اجل مسمی و اجر مسمی»؛ «ازدواج موقت ممکن نیست مگر با دو شرط: مدت و اجرت برخی از فقها نیز ضمن بحث از صحت نکاح دائم بدون ذکر مهر به این موضوع اشاره کرده‌اند؛ برای مثال سبزواری می‌نویسد: «نکاح دائم برخلاف بدین ترتیب دیدگاه اتفاقی در خصوص نقش مّهر در نکاح موقت این است که هدف از این زناشویی کامجویی و انتفاع است نه ایجاد نسل؛ مهری به زن داده می‌شود که عوض انتفاع مرد از او است؛ بنابراین با لحاظ عوض بودن مهر است که عدم ذکر مهر در نکاح موقت منتهی به بطلان آن می‌شود. رکن بودن يا نبودن ممهر بیشتر در نکاح دائم محل بحث است. از این رو در این قسمت این موضوع به تفصیل از منظر موافقان و مخالفان مطرح می‌شود. مطالعه‌ی منابع فقهی نشان می‌دهد که در نظر برخی از فقهای امامیه, عقد نکاح از عقود معاوضی است؛ بضع مالیت دارد و با مهر معاوضه می‌شود. همان‌طور که در بیع» مشتری به محض عقده مالک مبیع و بایع» مالک من می‌شود. در نکاح نیز به مجرد عقد زوج مالک بضع می‌شود. زیرا مّهر در لفظ و قصد عوض از بّضع است (مدرسی یزدی» ۱۶۱۵: ج۳ ص۹۲۷ حسینی روحانی قمی» ۱۶۱۲: ج۲۲» ص۱۰۷). چنانچه نکاح دائم. معاوضی قلمداد شود. لازم است به آثار زیر در عقد نکاح ملتزم شد: الف- مرد نیز می‌تواند تسلیم مهر را به قبض بضع منوط کند (اراکی. ۱. در فقه قائلان به این نظر در اقلیت بوده و نظریه‌ی مشهور بر عدم حق حبس مهر زوج تا تمکین زوجه استوار است و قانون مدنی ایران نیز با عدم اشاره به حق حبس زوج در ماده‌ی ۵ به این ب- با فوت زوجه قبل از نزدیکی, مبنایی برای بقای تعهد طرف مقابل موافقان عوض بودن مهر دو استدلال مهم بر نظر خود ارائه می‌کنند: الف- عده‌ای از فقها در خصوص استحقاق زوجه نسبت به مهر بر این باورند که استقرار مالکیت زوجه بر مهر منوط به وقوع نزدیکی است (طوسی. ۷ ج4 ص ۱۷۱). در روایتی چنین آمده است: «لایوجب المهر الا الوقاع فی الفرج»؛ «مهر واجب نمی‌شود مگر با نزدیکی». همچنین در روایتی دیگر ذکر شده است: «سالت ابا جعفر تّل: متی یوجب المهره؟ قال اذا دخل بها»»؛ «از ابا جعفر(-ج) سوال کردم: مهریه کی واجب می‌شود؟ فرمودند: وقتی نزدیکی واقع می‌شود» (همان؛ فیض کاشانی: ج۲» ص۲۷۹). استقرار مهر با نزدیکی دلالت بر این می‌کند که مهر عوض استمتاع است (بصری بحرانی» ۱۲۹:۱۶۱۳؛ اراکی: 1۲۷ ۱ لازم به ذکر است در فقه سقوط مهر در صورت فوت زوجه نظریه‌ی اقل فقها بوده و نظریه‌ی مشهور بر عدم سقوط مهر در صورت فوت است: برخی بر این نظرند که در صورت فوت مرد؛ بر ورثه وی واجب است. کل مهریه‌ی زن را پرداخت کنند و متقابلا بر زن نیز مستحب است نیمی از مهر را دریافت نکند. لیکن در صورت فوت زن» نیمی از مهر به زن تعلق می‌گیرد (کیدری, همان: ۵). برخی نیز بر این نظرند که با فوت پیش از نزدیکی هر یک از زا جاری می‌شود (تجلیل تبریزی» ۱۶۱۲: 1۳۵). و بالاخره بعضی هم قائل بر این نظرند که فوت هر یک از زوجین تأثیری در حق زوجه بر مهر نمی‌گذارد و در هرحال وی مستحق تمام مهر است خواه نزدیکی واقع شده باشد خواه زوجه. غیر مدخوله باشد (حلی» همان: 4). این نظر رویکرد مشهور فقهای امامیه نیز است (همان؛ مکارم شیرازی» ۱۶۲۶: ج1» ص 1۱). این موضوع در قانون مدنی ایران به صراحت پیش‌بینی نشده است» لیکن با لحاظ حکم ماده‌ی ۱۰۸۲ و قید صرفا طلاق در ماده‌ی ۱۰۹۲ و عدم اشاره به فوت در قانون مدنی و اینکه در تفسیر موارد استثنا ضروری است رویکرد مضیق انتخاب شود می‌توان قائل بر این نظر شد که فوت هر یک از زوجین در هر حال در خصوص اینکه استحقاق زن نسبت به مهر با عقد حاصل می‌شود یا با نزدیکی» بین فقها اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی از فقها بر این نظرند که زن به نفس عقد مالک صّداق می‌شود. چرا که مقتضی عقد نکاح ملک شدن صداق برای زن به صورت بالفعل است در قبال زوجه شدن زن برای مرد به صورت بالفعل (تجلیل تبریزی» ۱۶۲۱: ۹۳۸؛ سبزواری: ۱۷۵). در این طیف شیخ طوسی می‌فرماید: «مرد با عقد مالک بضع می‌شود؛ چرا که نکاح عقد معاوضی است. پس مالکیت هر یک از طرفین بر طرف آن وقتی است که در مقابل» برخی دیگر بر این نظرند که زوجه با عقد مالک کل مهر می‌شود ولی استحقاق نسبت به بخشی از مهر مستقر و نسبت به بخش دیگر, متزلزل است که با نزدیکی مستقر می‌شود. بنابراین اگر زن قبل از نزدیکی طلاق داده شود فقط استحقاق نصف مهر را خواهد داشت. در این راستا گفته شده است. زوجه کل صداق تعیین شده را با خود عقد تملک می‌کند و اگر مهر قبل از قبض تلف شود در ضمان زوج است و اگر دخول يا فوت کند مهر بلاخلاف مستقر می‌شود (مژمن قمی سبزواری؛ ۱۶۲۱: ۶۶1؛ کیدری: ۶۲۳) و اگر برای مهر نمائی باشد برای زوجه است از حین عقد. برخی نیز قائل بر این نظرند که مهر نزد زوج امانت است. ولی از نظر شیخ طوسی نظر اول قوی است (طوسی: ۱). همچنین گفته شده است: «استقرار تمام مهر با دخول است و اگر بعد از آن امتناع کند و تمکین نکند نشوز و عصیان است» ولی چیزی از مهر او ساقط نمی‌شود ولی نفقه‌ی زن ساقط می‌شود. زیرا نفقه در مقابل طاعه است» (حسینی ماده‌ی ۱۰۸۲ قانون مدنی مقرر می‌دارد: «به مجرد عقد زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید». در کنار این ماده, ماده‌ی ۱۰۹۲ قانون مدنی مقرر می‌دارد: «هرگاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود». چنان‌که ملاحظه می‌شود.» ماده‌ی ۱۰۸۲ قانون مدنی از نظریه‌ی مشهور فقهی تبعیت می‌کند که به موجب آن کل مهر با عقد تملک می‌شود. ولی این تملک مستقر نمی‌شود استدلال دیگر بر اثبات رابطه‌ی معاوضی بین مهر و بضع اين است که زن می‌تواند از نزدیکی امتناع ورزد تا مهر خود را کامل دریافت کند. امکان عدم تمکین برای زوجه به ظاهر دلالت می‌کند که مهر در برابر نزدیکی است. طاذدی 1۷۸8۲ قاه ملتی,ابتراق چه صرالحق: پهلین سق,اشاره دارد. سطایق این ماده «زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفا وظایفی که در مقابل ۱. نظریه‌ی مشهور فقهی در آرای مشورتی اداره‌ی حقوقی قوه قضائیه نیز آمده است. به نمونه‌ای از این نظرات اشاره می‌شود: به موجب نظریه‌ی شماره‌ی ۷/۲۸۸- ۱۳۷۷/۲ فوت زوج پس از وقوع عقد تأثیری در مالکیت زن بر مهر ندارد و زن می‌تواند کل مهر را از ما ترک شوهر استیفا کند و در صورت فوت زن, حق مذکور به ورثه او منتقل می‌شود (رحیمی اصفهانی» ۱۳۸۶: ۶۰۱). به موجب نظریه‌ی شماره‌ی ۱۳۸۰/۲/۱۱-۷/۱۳۰۲ طبق ماده‌ی ۱۰۸۲ ق.م. «به مجرد وقوع عقد نکاح زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. بنابراین مادامی که مهر به نحوی از انحا قانونی ساقط نشده باشد مالکیت زوجه بر آن مستقر است (همان, ۶۰۲). به موجب نظریه‌ی شماره‌ی ۱۳۸۳/۲/۳۱-۷/۱۰۲۰: با توجه به اطلاق ماده‌ی ۱۰۸۲ ق. م. به مجرد وقوع عقد زن مالک مهر می‌شود. به عبارت دیگر پرداخت کل مهر بر ذمه‌ی شوهر مستقر می‌گردد. بنابراین در صورتی که زوج فوت کند زوجه استحقاق دریافت کل مهر را دارد. در مواردی که نصف مهر به زن تعلق می‌گیرد استثنا بر این حکم کلی است که در ماده‌ی ۱۰۹۲ و ۱۱۰۲ ق. م. آمده است. بنابراین چنانچه زن منکوحه غیر مدخوله فوت کند. وراث حین الفوت وی می‌توانند تمام مهر را از وراث زوج به نسبت سهم‌الارث آنان مطالبه کنند (همان: ۰۳ع). شوهر دارد امتناع کند» مشروط بر اينکه مهر او حال باشد و اين امتناع مسقط با لحاظ اینکه مهم‌ترین مستند موافقان معاوضی بودن نکاح» حق حبس زوجه است. ضرورت دارد این موضوع به صورت مجزا بررسی شود. حق حبس یکی از مختصات عقود معاوضی است.! ماده‌ی ۳۷۷ قانون مدنی در عقد بیع و ماده‌ی ۵ قانون مدنی در نکاح به این حق اشاره کرده است. در تعریف حق حبس گفته می‌شود: «حق امتناعی است که هر یک از طرفین معامله در صورت عدم تسلیم مورد تعهد از طرف دیگر دارد» همچنین حق خودداری از تسلیم را که به بایع یا مشتری داده می‌شود در اصطلاح حقوقی, حقق حبس می گویند» (آراده ۱۳۶۱: 1۸ جعفری لنگرودی» ۱۳۸۹: علی‌رغم وحدت مفهومی حق حبس در نکاح و بیع در خصوص متعلق آن بین این دو تفاوت وجود دارد؛ متعلق حق حبس در عقد بیع» عین است. اما حق حبس در عقد نکاح متعلق به شخص است؛ مانند حق قصاص و یا ۱. لازم به ذکر است در مواردی با اینکه رابطه‌ی طرفین معاوضی نیست. ولی قانون‌گذار بنا به دلایلی حق حبس را برای یکی از طرفین پیش‌بینی کرده است؛ برای مثال می‌توان به ماده‌می ۳۷۱ قانون تجارت اشاره کرد. مطابق این ماده حت‌العمل کار در مقابل آمر برای وصول مطالبات خود از او نسبت به اموالی که موضوع معامله بوده و یا نسبت به قیمتی که اخذ کرده حق حبس خواهد داشت. ۲. این ماده مقرر می‌دارد: «هر یک از بایع و مشتری حق دارد که از تسلیم مبیع یا ثمن خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود» مگر اینکه مبیع یا ثمن موجل باشد» در این صورت هر کدام از حق حضانت (قیوم زاده ۱۳۸۹: ۱۳۷). نظریه‌ی مشهور در فقه بر پذیرش حق حبس زوجه است» ولی برخی از فقها قائل به نظر متفاوتی بوده و می‌گویند: «زوجه حق امتناع از تسلیم خویش را ندارد و هر یک از آن دو شرعا مکلف به ادا آن چیزی هستند که بر عهده‌ی اوست. چه طرف مقابل عصیان کند چه اطاعت» (خوانساری» موه چگ ص۲۵ آاراکی: ۵۶۶؛ بحرانی. ۵ ج ۲۶ ص۵۹ آشتیانی» 6۵ ۲۹۰ و۲۹۱؛ وجدانی فخر ۱۶۱3: ج۱۲ ص۵۸ از منظر این دسته از فقها نکاح دائم با عقد بیع مقایسه‌پذیر نیست؛ چرا که بیع بدون عوض بر خلاف نکاح بدون مهر باطل است. بنابراین ذکر مهر در نکاح موجب عوض شدن آن نمی‌شود. به علاوه لازمه‌ی معاوضی دانستن نکاح آن است که زوجه بعد از دخول نیز حق امتناع داشته باشد در حالی که قائلان به حق حبس زوجه به چنین نتیجه‌ای ملتزم نیستند. متأثر از این نوع نگرش است. در این ری چنین آمده است: «به موجب ماده‌ی ۱۰۸۵ قانون مدنی زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفا وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع نماید. مشروط بر اینکه مهر او حال باشد. ضمنا در صورت احراز عسرت زوج. وی می‌تواند مهریه را به صورت اقساط پرداخت کند. با توجه به حکم قانونی ماده‌ی مذکور که مطلق مهر مورد نظر بوده و با عنایت به میزان مهر که با توافق طرفین تعبین گردید» ۱. نقد و بررسی رای فوق» موضوع مقاله‌ی دیگری است که ان شا الّه در آینده‌ای نزدیک تنظیم صدور حکم تقسیط که صرفا ناشی از عسروحرج زوج در پرداخت یک‌جای مهر بوده مسقط حق حبس زوجه نیست و حق او را مخدوش و اراده‌ی او را متزلزل نمی‌سازد. مگر به رضایت مشارالیها زیرا اولا حق حبس و حرج دو مقوله‌ی جداگانه است که یکی در دیگری مژثر نیست. ثائیا موضوع مهر در ماده‌ی مزبور دلالت صریح به دریافت کل مهر داشته و اخذ قسط يا اقساطی از آن دلیل بر دریافت مهر به معنی آنچه مورد نظر زوجه در هنگام عقد نکاح چنان که ملاحظه می‌شود. به موجب این رأی» زوجه تا دریافت کل مهریه می‌تواند از تمکین امتناع ورزد حتی اگر زوج معسر بوده و بتواند به حکم شرع و قانون با اثبات اعسار موقتا از پرداخت نقدی کل مهر رها شود. در چنین منطقی بین اینکه اقساط پرداختی یک ماه باشد یا چندین سال فرقی وجود ندارد. یعنی با لحاظ اینکه حق زن به محض عقد ثابت است اعسار زوج تأثیری بر این حق نمی‌گذارد حتی اگر ززجخ اساسا نتواند اقساط تعیین ده را دز بهایت پرداست کتد. پذیرش نظر قوق:در حالی انس که در فقه در کنار موافقان معاوضی يا شبه معاوضی بودن عقد نکاح, مخالفان عوض بودن مهر نیز وجود دارد که تفسیر دقیق از مقررات حقوقی مستلزم توجه به این نظرات و تحلیل دقیق نقش آن در نکاح است. در ارزیابی نقش مهر در نکاح بسیاری دیگر از فقها نظر متفاوتی دارند. مطابق این دیدگاه در نکاح فضائل زیادی وجود دارد؛ چرا که آن راه تناسل, باب تواصل» سبب الفت و معونت بر عفت است (مفید بغدادی» ۶۹۹:۱۶۱۳؛ حلی, ۱۶۱۵: ۱۸۶). اساس نظر این دسته از فقها مبتنی بر این است که مهریه به منظور ابراز اهمیت عقد ازدواج, اکرام احترام به شخصیت زن» اظهار حسن نیت و صداقت مرد برای ازدواج با او و زمینه‌ای برای دوام معاشرت و زندگی زناشویی است نه بهای زن. ازدواج» پیوند مقدسی است که خداوند آن را بین زوجین قرار می‌دهد تا با آن حیات بشری تنظیم شود (حلی» همان). شأن و شخصیت زن بسیار بالاتر از آن است که با مال و مانند آن معامله شود از این رو دیگر نمی‌توان رابطه‌ی مهر با تمکین زن را همچون رابطه‌ی عوض و معوض در قراردادهای مالی قیاس کرد؛ مفهوم کنونی نکاح با آنچه پیشینیان از این عقّد داشته‌اند متفاوت شده است. بدین صورت که در تلقی جدید نمی‌توان انسان را با پول مبادله کرد و نمی‌توان تصور کرد که زناشویی به معنای معاوضه و هم‌خوابگی در برابر مهر است (موسوی (شریف مرتضی)» ۷ ۰ ۳۳۹ محقق داماد: ۳۲۹٩ کاتوزیان؛ ۱۳۷۵: ۶۱۱۵ ترحینی عاملی» ۱۶۲۷: ج 4 با اینکه فقها به تنهایی از نکاح به عنوان یک عقد غیرمعاوضی یاد نکرده‌اند» ولی ضمن مباحث مختلف ناظر به نکاح از غیرمعاوضی بودن آن یاد کرده‌اند. در این قسمت مواضعی که فقها از غیرمعاوضی بودن نکاح یاد چنان‌که قبلا بیان شد مهریه باید مالیت داشته باشد. بنابراین هر چیزی که مالیت دارد از جمله اسقاط خیار می‌تواند مهر قرار گیرد؛ مثل اینکه مهر زوجه اسقاط خیار زوج قرار داده شود (نجفی» ۱۶۲۲: ۲۰۳ چرا که عوض قرار دادن آن در معاوضات مالی محض جایز است. بنابراین در نکاح - که در حقیقت - معاوضه نیست (امامی خوانساری: ۳۵۹)» به طریق اولی قرار دادن آن به عنوان مهر جایز است (تجلیل تبریزی: 1۳۲). ماده‌ی ۱۰۷۸ قانون مدنی در این راستا مقرر می‌دارد: «هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد از نظر فقهی کم بودن مهر مستحب است و برکت بسیاری دارد (مفید بغدادی: ۵۱۸) و تجاوز از مهرالسنه مکروه است (همان, ۵۰۹؛ مهریزی» ۱۳۸۹: ۸). حتی برخی چون سید مرتضی تجاوز از مهرالسنه را حرام دانسته‌اند. اگر چه نظر سید مرتضی با لحاظ روایات متعدد ناظر به آزادی طرفین در تعیین مهر ضعیف است (نجفی: ۲۰۶). از جمله‌ی این روایات که به حاکمیت اشخاص در تعیین مهر تصریح دارد. عبارت است از: «الصداق ما تراضی علیه الناس من قلیل او کثیر»؛ «مهریه آن چیزی است که مردم بر آن. کم یا زیاد. توافق می‌کنند» (مفید بغدادی» ۱۶۱۳: ۱۹؛ طوسی, ۱۳۹۰: ج۳ ص ۲۲۶٩ همق به اتفاق فقها اختلافی در تعیین حداکثر مهر نیست (اسکافی, ۲۵۳:۱۶۱۹) و مهر می‌تواند بسیار بیشتر از آنچه موسوم به مهرالسنه است» تعیین شود. شیخ طوسی و مفید و ابن ابی عقیل بر این نظرند و ظاهر از کلام صدوق در المقنع است و سلار و ابوالصلاح و ابن البراج و ابن ادریس نیز به آن تصریح کرده‌اند (عمانی ۱۳۹:۱۶۱۳)» ولی در تعیین حداقل مهریه اختلاف نظر وجود دارد. شافعیه» حنابله و امامیه بر این نظرند که حداقل آن حدی ندارد لذا هر چیزی که می‌تواند ثمن در بیع باشد» می‌تواند مهر در نکاح باشد ولو یک فرش باشد. اجماع محصل و منقول و اخبار متکثر که با قواعد محکم و اصول عقلیه و شرعیه و کتاب مجید تأیید می‌شود دلالت بر این می‌کند که بر قلت و کثرت مهر حدی نیست (شریف مرتضی, ۲۸۹:۱۶۱۵ و ۲۹۰). چنان‌که ملاحظه می‌شود. نظریه‌ی مشهور در فقه مبتنی بر تابعیت میزان مهر از تراضی طرفین است. مطابق ماده‌ی ۱۰۸۲ قانون مدنی نیز «تعیین مقدار مهر مئوط به تراضی طرفین است». حاکمیت طرفین بر تعیین میزان مهر (حداقل و حداکش هر دو) با تلقی مهر به عنوان عوض در تضاد است. بدین ترتیب که در عقود معاوضی با اينکه برابری ارزش بین عوضین شرط نیست. ولی تعادل ارزش بین عوضین شرط است؛ به نحوی که اگر تعادل مورد نظر به هر دلیلی به هم بخورد که نتوان از آن چشم‌پوشی کرد. طرف مغبون حق دارد به استناد خیار غبن خود را از ضرر وارده رها سازد. در حالی‌که در فرض مهر در فقه و حقوق ایران نه تنها به این تعادل اشاره‌ای نشده بلکه در فقه به تعیین حداقل مهر توصیه نیز شده است؛ امری که گویای ماهیت غیرمعاوضی بودن نکاح است. از همین رو امکان استناد به خیاراتی که مبتنی بر تعادل عوضین است مثل خیار غین» در نکاح ممکن نیست. به علاوه» اگر نکاح معاوضی قلمداد شود» بایستی معیار ارزیابی تعادل بین عوضین موجود باشد؛ همچنان‌که در عقود معاوضی همچون بیع و اجاره معیار مشخص بازاری برای ارزیابی تعادل عوضین وجود دارد؛ ولی در نکاح چنین معیاری وجود ندارد و به لحاظ مداخله‌ی دو انسان در تحقق زندگی مشترک چنب ضابطه‌ای هم نمی‌تواند ارائه شود. به بیان دیگر اگر نکاح عقد معوض تلقی شود باید مشخص شود که در ازای بضع چه میزان از مهریه بایستی از طرف زوج تأدیه گردد. در حالی که در نکاح میزان مهریه تابع عوامل مختلفی ممچون: اما مرت اعنقادانش: استیته اعساه: عش ی ...اس از هنطین رو ممکن است مهریه‌ی زنی» یک شاخه گل تعیین شود و مهریه‌ی زن دیگر هزاران سکه‌ی بهار آزادی. این تفاوت بین مهریه‌ها نشان می‌دهد که معیار مشخصی برای تعیین میزان مهریه زنان وجود ندارد» بنابراین نمی‌توان مهریه را که میزان آن تابع فاکتورهای متنوع و متعدد است به عنوان عوض در نکاح فقها در مواضع مختلف بیان کرده‌اند که مهر رکن نکاح دائم نیست؛ در حدائق و جواهر بر رکن نبودن مهر ادعای اجماع شده است. آیه‌ی ۲۳۹ سوره‌ی بقره نیز شاهد بر این ادعاست (خوانساری: ۳۶۹؛ حسینی روحانی قمی: ۹). بنابراین ذکر نکردن مهر خللی به صحت نکاح دائم وارد نمی‌کند؛ چرا که بر اساس اجماع و نصوص مستفیضه مهر رکن عقد نکاح نیست. در اين باب روایتی به حضرت امام صادق (عتج) منتسب است که می‌فرمایند: «فی رجل تزوج امراه و لم بفرض لها صداقها نم دخل بها. ال علیه‌السلام: لها صداق نسائها». در تأیید صحت چنین نکاحی گفته شده اسستا: «نکاح دائم برخلاف نکاح منقطع با عوض تقویم نمی‌شود» (سبزواری: ۱۶۹). رکن نکاح دائم, زن و شوهر است و مهر مثل شرط است که اگر ضمن عقد ذکر شود لازم می‌شود و اگر ذکر نشود که هیچ. رکن بودن زوجین در نکاح به نحوی در ماده‌ی ۷ قانون مدنی تأییت شده است. مطابق این ماده: «تعیین زن و شوهر به نحوی که برای هیچ یک از طرفین در شخص طرف دیگر شبهه نباشد شرط صحت نکاح است». در حالی که در ماده‌ی ۱۰۸۷ قانون مدنی به صراحت به رکن نبودن مهر در نکاح اشاره شده است. این ماده مقرر می‌دارد: «اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده يا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آنها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود). بی‌تأثیری ذکر نکردن مهر بر صحت نکاح بر رکن نبودن آن در نکاح دائم دلالت دارد. نتیجه‌ای که با معاوضی دانستن مهر در نکاح در تضاد است؛ چرا که در صورت تلقی مهر به عنوان عوض مثل سایر معاوضات باید عوض در زمان قرارداد معین باشد در حالی که عدم ذکر مهر به صحت نکاح خللی وارد نمی‌کند (صفایی و امامی» ۱۳۷۰: ج ۰۱ ص ۱۹۶) بلکه بالاتر از آن مطابق این مادم شرط نیود/مهر فن قرارداد به ضخت, عقد خللی ,وارد نمی‌کند: در مخالی که شرط نبود عوض در عقود معاوضی به معنای بی‌اعتباری و بطلان قرارداد معاوضی است؛ چرا که قراردادی که در آن عوضی در کار نباشد اساسا نمی‌تواند قرارداد معاوضی قلمداد شود. رکن نبودن مهر آثاری با خود به اگر نبود مهر در نکاح تصریح شده باشد» نظر مشهور فقهی این است که عقد صحیح است البته چنانچه مقصود از آن نفی مهرالمسمی در عقد باشد. ولی اگر منظور از آن نفی اصل مهر حتی بعد از دخول باشد برخی از فقها با این استدلال که چنین شرطی مخالف با مقتضای عقد. کتاب و سنت است. قائل به بطلان عقد هستند. در رد این استدلال گفته شده است: «چنین شرطی خلاف مقتضای عقد نکاح نیست؛ چرا که اولا مقتضای عقد نکاح عبارت است از التزام به زوجیت هر یک از طرفین در برابر دیگری. ثانیا نهایت فساد شرط این است که با عقدی روبه‌رو می‌شویم که در آن مهر ذکر نشده است به خصوص که می‌دانیم ان الشرط الفاسد لا یفسد العقد» (حسینی روحانی قمی: ۷ صاحب جواهر می‌گوید: «در فساد شرط اختلافی نیست بلکه به دلیل صحیح حلبی معروف فساد خود عقد است». از کلام شیخ طوسی فساد شرط همچنین اگر مهر بنا به دلایلی همچون تملک ناپذیر بودن آن توسط مسلمان - مثل خوک», خمر و ... فاسد باشد در خصوص تأثیر بطلان مهر در نکاح چند نظر فقهی وجود دارد؛ برخی از فقها به بطلان نکاح قائل‌اند. استدلال این گروه این است که رضایت در صحت عقد شرط است وقتی رضایت بر باطل رفته است.» رضایت غیر صحیح است و بر آنچه صحیح است. رضایتی واقع نشده است؟! زیرا در واقع آنچه طرفین به آن تراضی کرده‌اند مهر نیست و اگر عقد بدون مهری که تراضی شده صحیح باشد. خلاف روایات است؛ چرا که نکاح عقد معاوضی يا همچون عقد معاوضی است که با فساد عوض همچون بیع فاسد می‌شود. بر این نظر اطلاق لفظ اجر در قول خداوند دلالت دارد: «واتوهن اجورهن) (نجفی: ۲۱۲؛ کیدری: ۲ شیخ طوسی نیز در النهایه قائل بر این نظر می‌گوید عقد باطل است و مسچشن شیخامفی نیراد رالتهامه بر این نظر قائل استه ولی شپخ ,طویتبی دز در مقابل» بیشتر فقها بر این نظرند که چه زن عالم به فساد باشد چه جاهل, عقد صحیح است؛ دلیل در فرض جهل این است که مقتضی صحت یعنی عقّد موجود است و مانع یعنی بطلان مهر صلاحیت مانع شدن را ندارد؛ چرا که عقد بدون ذکر مهر و حتی با تعیین نشدن مهر هم صحیح است و ذکر مهر فاسد چیزی بیش از اشتراط نبود مهر نیست. از این رو اگر مهر مستحق للغیر درآید عقد صحیح است. بر خلاف عقود معاوضی که اگر مالک آن را اجازه ندهد عقد صحیح نیست. ابن ادریس در تأیید صحت عقد می‌گوید: «ذکر مهر از شرایط صحت عقد دائمی نیست» (همان: ۵۷۷). پس طبق نظر مشهور فقهی بطلان مهر به بطلان نکاح منتهی نمی‌شود. نتیجه‌ای که با عوض تلقی کردن مهر در تضاد است؛ چرا که در صورت عوض بودن مهر, باید بطلان آن به بطلان عقد منتهی شود زیرا که عوضین در قرارداد معاوضی در برابر هم معاوضه می‌شوند به نحوی که با فقدان یا فساد یکی از آن دو محملی برای وجود دیگری وجود نخواهد داشت. این نظر در قانون مان یراق یر پذیرقهه شده اسقه‌باد‌ی ۱:۹ آقاتوق طلاتی نقرر سی‌دازد: «در صورتی که مهرالمسمی مجهول باشد يا مالیت نداشته باشد پا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه دهد». در عقود معاوضی, باید عوضین به تفصیل معلوم باشند زیرا عقود معاوضی علی‌الاصول مبتنی بر مغابنه‌اند و طرفین باید دقیقا بدانند در ازای آنچه از دست می‌دهند چه چیزی را به دست می‌آورند. بنابراین اگر عوضین در این عقود مجهول باشند. بر مبنای قاعده‌ی فقهی نهی از غرر عقد باطل خواهد بود. قاعده‌ی فقهی غرر مبنای فقهی بطلان معامله‌ی مجهول است و پیامبر اکرم (ولل) ضمن روایتی از بیع غرری نهی فرمودند (حلی» ۱۶۱۳ ج۵» ص۶۲ عمید زنجانی, ۱۳۸۹: ۳۸۸). منظور از معامله‌ی غرری معامله‌ای است که طرفین در خصوص وضعیت حقوقی‌شان دچار ابهام هستند و به تبع» جهل خطری و زیان‌بار» طرفین يا یکی از آن دو را تهدید می‌کند؛ مثل خرید پرنده طبق اصول, مهر در نکاح نیز باید معلوم باشد. بنابراین اگر مهر از جمیع جهات مجهول باشد» یا یکی از دو جنس به نحو تردید باشد. باطل است. در این راستا گفته شده است: «اگر مهر از جمیع جهات مجهول باشد به نحوی که تقویم آن ممکن نباشد عقد صحیح است ولی به اذعان تمام مکاتب فقهی مهر باطل است به غیر از مالکیه که معتقدند عقد فاسد می‌شود.» قبل از دخول فسخ و بعد از دخول» مهرالمثل ثابت می‌شود» (الجزیری, ۱۶۱۹: ج۰۲ ص۳۶۵). رکن نبودن مهر در نکاح این اثر را در پی دارد که میزان معلومیت لازم و ضروری در غقود معاوضی, در مهر لازم نیست یعثی همین که مهر اجمالا معلوم باشند کفایت می‌کند. به بیان دیگر تعیینی که در بیع و دیگر معاوضات شرط است.» در مهر شرط نیست؛ لذا مشاهده‌ی عین حاضر در عین جهل به وزن یا کیل و ... صحیح است (محقق داماد: ۲۲۸). برخی فقها به ظهور اتفاق, اصل, سیره و قول امام صادق (عتلج) اشاره می‌کنند: «المهر ما تراضی علیه الناس و قریب منه غیره»؛ (مهر آن چیزی است که مردم بر آن تراضی و توافق می‌کنند». در این روایت ذکری از مقدار» صفات و سایر جهات آن نشده است (سبزواری: ۱۶۸). در اعتبار مهر» مشاهده کافی است. ولو آنکه آن را وزن نکند و پیمانه‌اش را نداند»؛ چرا که غرر اضافی با مشاهده منتفی می‌شود. از آنجا که نکاح معاوضه‌ی محض نیست و رکن برتر و اعظم در نکاح» زوجین هستند و مهر داخل در نکاح است. لذا در علم به مهر آن اندازه علمی که در سایر عوض‌های عقودی چون بیع لازم است» شرط نیست زیرا به خاطر عمومات و نصوص مهر در نکاح رکن نیست (فیض کاشانی: ۲۷۲). در تعلیل دیگری بیان شده است آنچه از حدیث نبوی بر می‌آید. نهی از بیع غرری است و نهی نبی اکرم (و9#ه) از غرر را به طور مطلق ثابت نمی‌کند ماده‌ی ۱۰۷۹ قانون مدنی نیز بر کفایت علم اجمالی دلالت دارد. مطابق این ماده «مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود معلوم د -ناممکن بودن شرط خیار در نکاح و ممکن بودن آن در صداق شرط خیار به مشروط له حق می‌دهد که به رابطه‌ی حقوقی موجوده یک طرفه پایان دهد.! در فقه و حقوق ایران شرط خیار در نکاح باطل است» ولی در خصوص اینکه عقد هم باطل است یا خیر بین فقها اختلاف نظر وجود دارد. در تعلیل بطلان شرط خیار در نکاح گفته می‌شود: «در نکاح شائبه‌ی عبادت وجود دارد که خیار در آن داخل نمی‌شود. نکاح بدون ذکر عوض و حتی با ذکر عوض فاسد نیز صحیح است» (عاملی, ۱۶۱۰: چ۸ ص۳۵۷؛ بحرانی. 4 ج۰۲۳ ص۱۸۶؛ فرطوسی حویزی, ۱۶۱۹: ۲۳۱؛ طرابلسی» ۱۶۰۹: ج۲» ص۲۱۲ قانون مدنی ایران نیز به این قول پیوسته است. مطابق ماده‌ی ۱۰۹۹ قانون مدنی شرط خیار فسخ نسبت به عقد نکاح باطل است. قانون مدنی به اثر شرط بر اصل عقد اشاره‌ای نکرده است. به نظر می‌رسد می‌توان به نظریه‌ی مشهور فقهی مبنی بر عدم بطلان نکاح قائل شد. زیرا شرط در عقد از امور در مقابل» اشتراط خیار در مهر نکاح دائم مانعی ندارد و اختلافی در آن نیست. دلیل این است که مهریه رکن عقد نیست. پس همچنان‌که نکاح بدون مهر از ابتدا صحیح است در جعل خیار در مهر نیز نباید محذوری باشد. چرا که صّداق رکنی از عقد نکاح نیست, بلکه خود. فی‌نفسه عقد مستقلی است. پس وقتی انعقاد عقد بدون آن صحیح است. ادخال آن با شرط نیز به طریق اولی صحیح است (شهید ثانی» همان؛ شبیری زنجانی» ۱۶۱۹: ج۲۳. ص۳۶۹). برخی هم بر این نظرند که صّداق در نکاح شرط و التزامی ضمن آن است نه اینکه عقد مستقل و منجزی باشد که قائم به نفس خویش است؛ اگر صاحب خیار فسخ را برگزیند در صورت دخول برای زن مهرالمثل ثابت می‌شود و اگر دخول واقع نشود. نصف آن محقق است (موسوی خویی» ۱۶۱۶ ج ۰۲ ص۵۸). قسمت دوم ماده‌ی ۱۰۹۹ قانون مدنی به این حکم اشاره کرده است. مطابق این ماده «... ولی در نکاح دائم شرط خیار نسبت به صّداق جایز است مشروط بر اینکه مدت آن معین باشد و بعد از فسخ مثل آن است که اصلا مهر ذکر نشده باشد؛. لازم به ذکر است که درباره‌ی اثر قسخ مهر بر حق زوجه» برخی از حقوق‌دانان بر این نظرند که پیش‌بینی فسخ مهر به معنی توافق درباره‌ی نکاح بدون مهر نبوده و در این فرض دادن مهرالمثل منوط به وقوع نزدیکی نیست و بدل مهرالمسمی فسخ شده است ا(کاتوزیان؛ همان: بدین ترتیب» می‌توان گفت بی‌اعتباری شرط خیار در نکاح, نشانه‌ی غیرمعاوضی بودن آن و اعتبار شرط خیار در صداق» نشانه‌ی رکن نبودن مهر مطالعه‌ی نظرات فقهی نشان می‌دهد که نکاح در عین حال که احکامی از عقود معاوضی به خصوص حق حبس را با خود دارد. ولی فلسفه‌ی اساسی حاکم بر نکاح امری غیر از معاوضه‌ی مهر و بضع است. در واقع محدود بودن حق حبس موضوع ماده‌ی ۱۰۸۵ قانون مدنی به زوجه. ضرورت نداشتن معلوم بودن تفصیلی مهریه. حاکمیت مطلق طرفین بر تعیین میزان مهریه» بی‌تأثیری بطلان مهریه بر اصل نکاح, بی‌اعتباری شرط خیار در نکاح و اعتبار آن در صداق و ... بر این نتیجه دلالت دارد. از این رو در مواضعی که قانون ساکت یا مجمل است. لازم است موضوع از نقطه نظر فلسفه‌ی حاکم بر نکاح -یعنی پیوند دو انسان برای تشکیل زندگی مشترک و تأمین آرامش جسمی و روحی -ارزیابی شود و تفسیر احکام حاکم بر نکاح از منظر عقود محض معاوضی به منزله‌ی دور شدن از ماهیت واقعی نکاح است. بنابراین ری وحدت رویه‌ی شماره‌ی ۷۰۸ دیوان عالی کشور با ماهیت غیرمعاوضی نکاح سازگار نیست و بازنگری موضوع ضرورت دارد تا از قبل تفسیر مضیق و حداقلی» روابط زن و شوهر به روابط خریدار و فروشنده یا موجر > ابن منظور ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم ۱۶۱۶ هد ق. لسان العرب. بیروت. دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع - دار صادر. > اراکی» محمد علی ۱۶۱۹ هق. کناب نکاح» قم» نور نگار. > اسکافی» ان جنید محمد بن احمد کاتب بغدادی ۱۶۱۹ ه ق. مجموعه فتاوی ابن جنید. قم. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. > امامی خوانساری, محمد: بی تا. الحاشيه الثاني علی المکاسب. بی جا. > انصاری دزفولی» مرتضی بن محمد امین ۱۶۱۵ه ق. کتاب النکاح, قم» کنگره جهانی > آراد» علی ۱۳۶۱. مهر تاریخچه, ماهیت و احکا مآن» تهران مصطفوی. > آشتیانی» میرزا محمد حسن بن جعفر ۱۶۲۵ هد ق. کتاب النکاح, قم» زهیر. 4 باقری» احمد ۱۳۸۶ فقه مدنی (عتقود تملیکی بیع- اجاره)» تهران؛ سمت. > بحرانی» آل عصفور یوسف بن احمد بن ابراهیم ۱۶۰۵ ه ق. الحدائق الاضره فی احکام العتره الطاهره, قم. انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علميه قم. > بصری بحرانی» زین الدین محمد امین ۱۶۱۳ هق. کلم التقوی» قم. سید جواد مداعی. > تجلیل تبریزی» ابوطالب ۱۶۱۲ه قّ. التعلیقه الاستدلاليه علی تحریر الوسیله, تهران, > ترحینی عاملی» سید محمد حسین ۱۶۲۷ هد ق. الزيده > الجزیری» عبد االرحمن ۱۶۱۹ ه ق. الفقه علی مذاهب لا ریعه» بیروت. دارالثقلین. > جعفری لنگرودی, محمد جعفر ۱۳۸۹. مبسوط در ترمینولوژی حقوق» تهران, گنج > حسینی روحانی قمی» سید صادق ۱۶۱۲ هاق. فقه الصادق عّ قم دارالکتاب, > حلی (ابن ادریس)» محمد بن منصور بن احمد ۱۶۱۰ ه ق. السراثر الحاوی لنتحریر الفتاوی» قم. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین و حوزه علمیه قم. > حلی (علامه» حسن بن یوسف بن مطهر اسدی ۱۶۲۱ ه ق. تلخیض المرام فی معرقه الحکام» قم» دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علميه قم. > ۱۶۱۳ هق. رساله فی‌المهر قم» کنگره جهانی هزاره شیخ مفید. 4 حلی (محقق)» نجم الدین جعفر بن حسن ۱۶۱۲ هق. نکت النهايه - النهايه و نکتها ک م۱۵۱۸ هق. شرائع الاسلام فی مسالک الحلال و الحرام؛ قم اسماعیلیان. > خوانساری» سید احمد بن یوسف ۱۶۰۵ ه-ق. جامع المدارک فی شرح مختصر النافع > رحیمی اصفهانی» عباسعلی ۱۳۸۶. مجموعه قانون مدنی» تهران» معاونت پژوهش > زمخشری, ابوالقاسم محمد بن عمر ۱۶۱۷ ه ق. الفائق فی غریب الحدیث.» بیروت. > سبزواری» سید عبد الأعلی ۱۶۱۳ ه ق. مهذب الا حکام فی بیان الحلال و الحرام؛ قم > شبیری زنجانی» سید موسی ۱۶۱۹. کتاب نکاح قم» مسسه پژوهشی رای پرداز. > صفایی, سید حسین و اسدالل امامی ۱۳۷۰. حقوی خانواده, تهران دانشگاه تهران. > طرابلسی, اين براج قاضی عبد العزیز ۱۶۰۹ ه ق. المهذب. قم دفتر انتشارات اسلامی > طریحی,» فخر الدین ۱۶۱۹ هق. مجمع البحرین» تهران, کتابفروشی مرتضوی. > طوسی ابو جعفر محمد بن حسن ۱۳۸۷ه ق. المبسوط فی فقه الاماميه, تهران, المکتبه 4 ۰ هق.الاستیصار فیما اختلف من الاخبار, تهران» دارالکتب الاسلامیه. > عاملی (شهید ثانی)» زین الدین بن علی بن احمد ۱۶۱۰ ه قّ. الروضه البهیه فی شرح > عمانی» حسن بن علی بن ابی عقبل حذا ۱۶۱۳ ه ق. حياه ان أبی عقیل و فقهه, قم > عمید زنجانی» عباسعلی ۱۳۸۹ قواعد فقه (یخش حقوق خصوصی)» تهران, سمت. > فاضل لنکرانی» محمد ۱۶۲۱ هق تفصیلالشربعه فی شرح تحریرالويله -النکاح قم > فاضل هندی اصفهانی» محمد بن حسن ۱۶۱۹ ه ق. کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام» قم دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه قم. > فراهیدی,» خلیل بن احمد ۰ هق العین» قم» الهجره. > فرطوسی حویزی» حسین ۱۶۱۹ هه ق. التوضیح النافع فی شرح ترددات صاحب الشرائع, قم. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علميه قم. > فیروز آبادی شیرازی» محمد بن یعقوب. القاموس المحیط. لوح فشرده المعجم الفقهی > فیض کاشانی» محمد محسن ابن شاه مرتضی. مفاتیح الشرائع قم کتابخانه یه ال > قیوم زاده محمود ۱۳۸۹. «بررسی ماهیت حق حبس در نکاح و چگونگی استیفای آن» فقه و مبانی حقوق اسلامی, ش ۱ (بهار- تابستان ۱۳۸۹). > کاتوزیان. ناصر ۱۳۷۵. دوره‌ی مقدمانی حقوق مدنی خحانواده تهران» یلدا. > کیدری, قطب الدین محمد بن حسین ۱۶۱۹ ه ق. اصباح الشيعه بمصباح الشریعه قم > گرجی, ابوالقاسم و جمعی از نویسندگان ۱۳۸۶.مطالعه تطبیقی حقوق خانواده تهران» > محقق داماده سید مصطفی و جمعی از نویسندگان ۱۳۷۹. حقوق قراردادها در فقه > محقق داماد» سید مصطفی ۱۳۸۲ بررسی فقهی حقوق خانواده, مرکز نشر علوم اسلامی. > مدرسی یزدی» محمد ۱۶۱۵ هق. فقه المرآن, قم» اسماعیلیان. > مغنیه محمد جواد ۱۶۲۱ هق فقه الامام الصادق عم قم, انصاریان. > مفید بغدادی» محمد بن محمد بن نعمان عکبری ۱۶۱۳ ه ق. المقنعه. قم» کنگره + گر :۱۱ هاق. مختلف الشیعه فی احکام الشریعه» تهران» انتشارات اسلامی > مکارم شیرازی» ناصر ۱۶۲۶ ه ق. کتاب النکاح قم مدرسه امام علی بن ابی طالب > مهریزی, مهدی ۱۳۸۹. شخحصیت و حقوق زن در اسلام» تهران انتشارات علمی و > موسوی (شریف مرتضی)» علی بن حسین ۱۶۱۵ هق. الانتصار فی انفرادات الامامیه» قم» دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علميه قم. موسری+خویی» نشهیدن سید محمذا نی با خرق روط ای الالترامات التعیط ی > مومن قمی سبزواری» علی ۱۶۲۱ هق. جامع الخحلاف والوفاق» قم, زمینه سازان ظهور > نجفی, کاشف الغطا حسن بن جعفر بن خضر ۱۶۲۲ هاق. انوار الفقاهه, نجف» > وجدانی فخر قدرت اش ۱۶۱۹ه ق. الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه» قم	عقد معاوضی، توافقی است که موضوع تعهد آن جنبه ی مالی داشته و بین تعهدات دو طرف حالت تقابل وجود دارد. در مقابل، عقد غیرمعاوضی عقدی است که در آن مبادله وجود ندارد. از این رو، احکام مبتنی بر تقابل در این عقود مطرح نمی شود. مهریه یکی از مهم ترین اجزای عقد نکاح است که بعد مالی آن و برخی احکام عقود معاوضی حاکم بر آن به خصوص حق حبس زوجه سؤالاتی را حول ماهیت معاوضی یا غیرمعاوضی نکاح مطرح کرده است. این تحقیق در نظر دارد به شیوه ی توصیفی و تحلیلی جایگاه مهریه در نکاح و آثار آن را بررسی کرده و بدین ترتیب اعتبار فقهی و حقوقی رأی دیوان عالی را ارزیابی کند. به اجمال می توان گفت، هر چند مهریه جنبه ی مالی دارد، ولی با توجه به سایر احکام، مهریه، ماهیت عقد نکاح را از عقد غیرمعاوضی به عقد معاوضی تبدیل نمی کند.
26,941	490482	از این ارو پژوهش فوق با هدف شناسایی و تعیین جایگاه "سمن‌ها"آذر توانمندسازی اجتماغی - فرهنگی جوانان شهر تهران در سال ۱۳۹۹ انجامپذیرفت. آزوش پژوهش حاضر ازانوع ترکیبی زمینه بنیاد است. هن ابتدا با انجام مصاحبه‌های باز نیمه ساخت‌دار به بزرزسی اهداف پژوهش پرداخته شد و مقوله‌ها و مفهوم‌های پژوهش از طریتی کدگذاری‌های باز, محوری و گزینشی تشخضی گردیدق یی مر سای مفاهیم و مقوله‌ها پرسشنامه‌ای طراحی و بر روی ۰ نفر اجرا گردید. داده‌های به دست آمده از پرسشنامه‌های پژوهش توسط آزمون کیرز- میر- اوکلین مورد سنجش قرار گرفت و نتایج حاکی از آن بود که مفهوم نقش "سمن‌ها" دارای سه شاخص ایو شوک رل مهارت. حماشت,مادی و معتئوی و پیشگیری از تحصیلی و مهارتی و توانمندسازی رفتارها؛و تعاملات اجتماعی و مفهوم توانمندسازی * دانشجوی دکتری» جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه. دانشگاه آزاد اسلامی» واحد رودهن, سازمان برنامه اه قصطع) عطا تعلوس #عان ندنل انس ددممم۸ 0060 صه دز هنط1 ,2018 0 احاعتر0 اکعکوهعکعه از عتقطد ,۳/۶۵ عنطا موملجمل ما تعطاه انوم حاعنط ۳ هنماد 4.0 صوصناس‌طانان۸ کصمصص0) نامع ۴ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ فرهنگی دارای دو شاخص توانمندسازی دورن فردی و برون فردی بود. بعد از مشخص‌شدن مدل مفهومی پژوهش بر اساس یافته‌های کیفی, با آزمون‌های آماری هم‌پستگی پیرسون و رگرسیون خحطی تحلیل شد و نتایج به دست آمده حاکی از آن است که سازمان‌های مردم نهاد بر توانمندسازی اجتماعی تاثیرگذار هستند و از بین فعالیت‌های تعریف شده برای سازمان‌های مردم نهاد تنها فعالیت پیشگیری از آسیب اجتماعی بر در حال حاضر با گذشت پنج برنامه‌ی میان مدت در سیستم اقتصادی و اجتماعی کشور که نگاه قالب آن توسعه‌ی اقتصادی بوده است نیازمشد برنامه ریزی با رویکرد اجتماعی در ایران می‌باشیم» چرا که بحرانی بودن اوضاع اجتماعی و رشد روز افزون آسیب‌های اجتماعی و میزان بزه کاری در میان نوجوانان وجوانان و خانواده‌ها جامعه را در تنگنای اجتماعی و فرهنگی قرار داده است البته تحولات شهری و گسترش ناموزون شهرنشینی از عوامل بسیار مهم در ایجاد انحرافات و آسیب‌های اجتماعی هستند. به عبارتی» عمده‌ترین مساله‌ی جامعه‌های دارای جمعیت جوان, مستائل فزهنگی است که به عنوان زیربنا و بسترساز سایر مشکلات نیز عمل می‌کنند. افزایش و فراوانی جمعیت کشور از یک سو, منجر به تغییر نگرش‌ها باورها و گرایش‌های افراد جامعه و نیز نوجوانان و جوانان می‌گردد و از سوی دیگر نیز امکان نظارت رسمی و غیر رسمی دز جامعنه را محدودتر می‌کند و امکان گرایش يا سوق به سمت انحرافات را بیشتر میی‌سعازد. در عین حال, گسترش روزافزون آسیب‌های اجتماعی جهانی نیز حاکی از این واقعیت است که جهان در مسیر غیراستاندارد فرهنگی در حال حرکت است. نتیجه‌ی این حرکت و تغییر شتابان اجتماعی و روان‌های به هم ريخته و با آستانه و ضریب تحمل بسیار پایین, رفتارهای نادرست و خارج از اخلاق و فرو پاشی اخلاق» مهاجرت بی‌رویه به مناطق شهری و سردرگمی نسل‌ها را فراهم ساخته است. با توجه به موارد یاد شده شاهد ظهور نسلی تنوع و آسایش طلب., متهور در جستجوی تجربه‌های جدید, غیر فلسفی و نسبتا بی هویت و بعضا با ضعف نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ‏ ۱۳۵ مبانی ایدئولوژیک که عمده‌ی آنها را نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند در عصر جهانی‌شدن خواهیم بود. در واقع قشر جوان و نوجوان امروزی به دلایل مختلف خصوصا شرایط زندگی الگوی درستی از زندگی ندارند و وجود آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی متعددی که اين قشر از جامعه گریبان‌گیر آن هستند نشان از این واقعیت دارد. به طوری که از یک سو اکثر نوجوانان و جوانان با انواع مشکلات بهداشتی و روانی درگیر بوده و ازسوی دیگر براساس آمارهای موجود و گزارش‌های سازمان‌های جهانی به خصوص سازمان جهانی بهداشت (۱۹۹۴)» سالانه بیش از ۲۸۵ میلیون نفر از جوانان که سرمایه و آدمسازاه جوامع می‌باشند بر اثر عواملی که عمدتا قابل پیشگیری هستند جان خود را ازدست می‌دهند و از سوی دیگر بیش از نیمی از مرگ‌های زودرس و بخشی از مرگ‌های دوران بزرگسالی به دلیل رفتارها و عادات نادرستی که از دوران نوجوانی و جوانی شروع و برا این اساس» در قرن جاری جوامع انسانی با بزرگ شدن اندازه و دایره مسائل اجتماعی و بروز و شیوع جدی آسیب‌ها و جرایم مختلف همچون مصرف و قاچاق مواد مخدر طبیعی و خصوصا صنعتی او شیمیایی مانند انواع قرص‌هنای روان گردان مصرف مشروبات الکلی» خشونت و شرارت. قتل, سرقت. تکتدی گرق و روابط سو جنسی و به‌دنبال آن توسعه بیماری‌های عفونی و خطرناک از جمله بیماری ایدز و ... مواجه گردیده» هم‌چنین با ورود شوک‌های مزبور به همه لایه‌های اجتماعی از جمله خانواد» مدارس, دانشگاه‌ها محله‌ها شهرها و روستاها و غیره موجبات ورود خسارت‌های چشمگیر به بنیان از این رو با شیوع و گسترش آسیب‌هنای اجتمناعی, بایتد پیش از درمان به فکر پیشگیری بود. تزاننندسازی جوازان و توسوانان می‌تواندمیگر از زاههای پیشگیری باشذ. با توان‌مندسازی اصول خود مراقبتی "به جوانان و نوجوانان آموزش داده شود و از این لحاظ می‌توان نسل و جامعه‌ای سالم از نظر جسمی و روحی داشته باشیم و این به معنی داشتن نیروی انسانی توانا و قدرتمند باشد و لذا می‌توان گفت اصل خود مراقبتی» توان‌مندسازی آحاد جامعه است و اين توانمند سازی ابعاد مختلفی همچون آموزش, اطلاع رسانی و آگاه‌سازی» حمایت. آزادی و تسهیل‌گری برای ایجاد شرایط لازم به منظور انجام اعمالی که به خود مراقبتی کمک کند. می‌باشد. به عبارتی می‌توان و باید از همان ابتدای نوجوانی» ۶ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ مفهوم پیشگیری را برای اعضای جامعه و طوری مطرح نمود که در سطح جامعه به فرهنگ بنابر دیدگاه سازمان جهانی بهداشت شت توانمندسازی ببه عنوان قلب ارتقای سلامت و شامل فرایندی است که از طریق آن افراد کنترل بیشتری بر تصمیمات و اعمال موثر بر سلامتی خود کسب می‌کنند. منظور از توانمندسازی کمک به افراد است به نحوی که بتوانند به توان تغییر برسند. نتایج حاصل از توانمندسازی شامل اعتماد به نفس مثبت» توانایی رسیدن به هدف و داشتن احساس کنترل بر زندگی و فرآیندهای تغییر و احساس امیدواری به آینده است. روش کار در توانمندسازی افراد باید مثبت بوده و روی ظرفیت‌ها بیش‌تر از مشکلات و کمبودها تاکید می‌کند (اسپیر و همکاران» ۱ برناسه توانمندسازی موب افزایش توانایی افراد جهت جستجوی مشکلات و نیز یافتن راه حل برای آن‌ها می‌شود (آدولفسون, اسمیت» گرگیی» فرنستروم و ویکبالد ۲۰۰۴). همین طور به اعتقاد فانل این برنامه‌ها منجر به شرکت فعال افراد در فرایندهای.شل مساله می‌شود (فونل و آندرسون» ۴). توانمندسازی, ارتقای تلاش‌های آگاهانه مراقبت از خود؛ افراد خانواده‌ها و جوامع در راستای گرفتن مسئولیت در,ازتقای بهداشت و حفظ سلامت می‌باشد (بومان ۲۰۰۴). توانمندسازی می‌تواند در سطوح فرهنگی.و اجتماعی رخ دهد. توانمندسازی فرهنگی بر مفهومی عام از فرهنگ به مثابه روش زندگی و تقویت سنت‌ها:و ظرفیت‌های فرهنگی تاکید دارد و شامل مجموعه فعالیت‌های فردی» گروهیو شبکه‌ای با تسهیل‌گری حرفه‌ای و دز چهارچوب: روش‌ها: سنت‌ها و مهارت‌های رلگی است/گه اساسا هلف آن بازیاشت ظرفیت‌های فرهنگی و تطبیق با الزامات فرهنگی .روز است. این فعالیت‌ها موارد ذیل را ازبر ی گیرد: خوزه‌هایراززشی بلشری ان (بویژه انش ند ارشته‌ای)» هنر و ادبیات. تقویت جایگاه عرف» افزایش مهارت‌های زندگی و کیفیت زنندگی» تقویت استقلال عمل تصمیم‌گیری و مشارکت فرهنگی»تسهیل گری, ای فرهنگی,» تقویت گروهی و به لحاظ اجتماعی, توانمندسازی از جوانب مختلف نگریسته شده و دیدگاه‌های مختلفی راجع به آن وجود دارد. توانمندسازی توسط عده‌ای از دیدگاه سیاسی نگریسته شده و تغییر در توزیع قدرت که منجر به دسترسی بیشتر به خدمات و محصولات, یا افزایش فرصت مشارکت در فرایند سیاسی می‌شود. تعریف شده است (قلی پور و رحیمیان, ۰۱۳۸۸ نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۴۷ ص ۳۲). توانمندسازی گاهی به عنوان اکتساب مهارت‌هایی که شهروندان را قادر می‌سازد تا در موقعیت‌های مختلف کقرل یشتری داشته باشند تعریف می‌شوه. از این رو توان‌مندسازی دیدگاه مثبتی به قدرت دارد و فرض می‌نماید هر شهروندی در جامعه دارای قدرت است (کییم» ۰۲۰۰۴ ص ۱۴). توانمندسازی توسط عده‌ای از صاحب‌نظران به عنوان تحول درونی فرد تعریف می‌شود که با ایجاد اعتماد به نفس آغاز و به سرعت به احساس خود ارزشمندی تبدیل می‌شود که موجب موفقیت شخصی فرد می‌شود (ویلسون» ۰۱۹۹۶ ص ۶۲۰). از نظر تعدادی از نویسندگان نظیر مومکا(۲۰۰۰. ص ۱۱)» رفکین (۰۱۹۹۶ ص 4٩۵) و گروه بانک جهانی (۱۹۹۹) بین توانمندسازی و تغییر نهادها و جامعه رابطه وجود دارد. از آن جایی که نهادها الگوی جمعی افکار, احساسات و کنش ما هستند احتمال دارد زمانی که اعضای جامعه کنترل بیشتری بر امور خود داشته باشند» دست خوش تغییر شوند این دیدگاه ادعصا می‌کند توانمندسازی منجر به آگاهی سیاسی و مشارکت می‌شود و همزمان با فعالیت شهروندان در انجمن‌ها آنها شروع به تغییر نهادها و محیط پیرامون خود می‌نمایند. از سویدیگر رویکرد. توانمندسازی؛ که تکیه گاه اصلی آن رشد و ایجاد توانمندی‌های انسانی؛است رویکردی است, که.می تواند با پیوند دادن رشدگرایی و باز توزیم» هدف‌های چندگانه‌ی توستغه را در فرایندی دوستانه و انسانی مبتنی‌بر برخورداری از زندگی,دلخواه و آزاد محقسق سازد (محمودی» ۱۳۸۸ ص ۱۲۷ به‌نقل‌از فتاحیان فر ۱۳۹۵). اگر جامعه خواهان بقا است باید نیازهای اساسی و اجتماعی افراد را برآورده سازد» شیوه‌های برآوردن این نیازها را نیز «نهاد اجتماعی» گویند. درواقع نهادها مجموعه ثابتی از ارزش‌ها هنجارها پایگاه‌ها نقش‌ها و گروه‌هایی هستند که حول‌محور یک نیاز اجتماعی "و اساسی به وجود ملی‌آیند بنه صورتی که نهاد خانواده» آموزش و پرورش امور مربوط به فرزندان را تدارک می‌بیند و علاوه بر آن نهاد آموزش پرورش دانستنی‌های لازم از جمله فرهنگی را به نوجوانان منتقل می‌سازد و نهادهای از سوی دیگر سازمان‌های مردم نهاد به انحای مختلف در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند و با توجه به مفهوم آن به انواع گوناگون سازمان‌ها اشاره می‌کند. سمن‌ها براق رسیدن بد اغداف گرناگونی فعالیت می‌کنند و معسولا در جهت پیشبرد اقذاف اقتصادی و البته بیشتر سیاسی و يا اجتماعی اعضا در جامعه فعالیت می‌کنند. با نگاهی همه جانبه» اگر اهداف توسعه را شامل مشارکت. هویت بخشی و عدالت محوری و... ۸ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ تعریف کنیم» بی تردید هر یک از بازیگران میدان توسعه اعم از دولت» جامعه» بخش خصوصی و سازمان‌های غیر دولتی در عرصه تصمیم سازی‌ها سهم و نقش کارکردی متناسب با جایگاه خود خواهند داشت. در این میان سازمان‌های غیر دولتی با توجه به جایگاه و میدان عمل فراگیر و گسترده‌ای که در توسعه دارند. اهمیت شایان توجهی یافته‌اند. لذا این سازمان‌ها را می‌توان بازوان قدرتمند جهت کمک به سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و خصوصی دانست. کاهش حجم فعالیت دستگاه‌های دولتی و جلوگیری از گسترش بی رویه دولت» کمک به حقوق شهروندی و ایجاد نشاط اجتماعی در جامعه ازجمله وظایفی اصلی سازمان‌های مردم نهاد است که با نظارت دقیق بر روند برنامه‌های این ارگان مردمی می‌توان شاهد رشد و شکوفایی جامعه بود. با این حاله یکی از سازوکارهای اساسی در فرآیند توسعه اجتماعی پایدار تقویت سازمان‌های غیردولتی است و هر جامعه‌ای که خواستار توسعه باشد. نمی‌تواند فعالیت سازمان‌های غیردولتی را نادیده بگیرد و در هیچ جامعه‌ای نمی‌توان بدون فراهم کردن زمینه‌های مناسب برای فعالییت بنابراین» می‌توان سازمان‌های غیردولتی را به عنوان رکن سوم» در کنار ارکان دولتی و خصوصی مطرح نمود. این مفهوم؛ااصطلاحی,است برای بیان بخشی که متفاوت با بخش خصوصی و دولتی و دارای ماهیتی داوطلبانه است. نسازمان‌های غیردولنی در کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته مورد توجه قرار گرفته و بخش‌های دولتی و خصوصی توانسته‌اند با همکاری این سازمان‌ها در تحقق اهداف خود توفیق بیشتری داشته باشند (الوانی» ۱۳۸۱: ٩). حال با توجه به مبالحث مطرح شده در این طرح اين مسئله مطرح است که آیا نهادهای غیر دولتی و مردمی در توانمند سازی جوانان و نوجوانان نقش دارند و اگر جواب مثبت است این نقش به چه میزان است و اینکه چگونه می‌توان این فرایند را تقویت نمود. بنابراین با یک نگاه جامعه شناختی می‌توان تأکید نمود که بررسی و مطالعه در مورد نقش و عملکرد نهادهای غیر دولتی در توانمندسازی افراد و خصوصا توانمندسازی اجتماع محوری که می‌تواند بر توسعه‌ی اجتماعی جامعه منجر شود حائز اهمیت و قابل‌مطالعه و بررسی است و اين تحقیق برهمین اساس در دست انجام است. نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۴۹ فریدمن ( ۳:4۸0) برای اولین بار به تعبین وضوح ایدئولوژی توانمندسازی به عنوان نظریه جایگزین برای توسعه می‌پردازد. او استدلال می‌کند که «توانمندی نه تنها باید منجر به بهبود در شرایط زندگی و امرار معاش مردم عادی شود بلکه باید به‌ااصلاح عدم تعادل‌های موجود در قدرت اجتماعی, اقتصادی» و سیاسی" نیز بپردازد» (فریدمن ۰۱۹۹۹ ص 4). توان‌مندسازی به عنوان یک ایدئولوژی توزیع نابرابری در هر دو سطح محلی و بین‌المللی است. اظهارات دیوید سیدون (:50140 0۸:4) از نظریه فریدمن این است که "برای فریدمن» اگر چه توسعه باید به طور محلی شروع شود» در آنجا نمی‌تواند به‌پایان برسد" (سدون» ۰۱۹۹۴ ص۵۲۹). در واقع» فریدمن استدلال می‌کند که هر چند "توسعه در ابتدا بر اساس محلات خاص شروع می‌شود ولی هدف محلی به کل جامعه از طریق عمل سیاسی در سطوح ملّی و بین‌المللی انتقال پیدا می‌کند". چرا که فریدمن دریافشت که درک علل فقر به حاشیه رانده شدن و توزیع توانمندسازی به عنوان محلی, ملّی و جهانی مستلزم آن است که افرادی که از حقوق محروم شده‌اند بتوانشد قدرت خود را در هر سطح دوباره بدست بیاورند. بدون این جهش کوانتومی از محلی تا جهانی, توان‌مندسازی در درون یک سیستم بسیار محدود قدرت محصور و قادر به شکستن و دست‌یابی به توسعه واقعی که به دنبال آن است نخواهد بود (فریدمن, ۱۹۹۲ ۳۱-۱۳). فریدمن بر توانمندسازی اجتماعی و سیاسی تأکید می‌کند. او بر اين,یاور است که تنها از طریق تغییرات نظامند می‌در الیل لاه ال ور گرو هط یسیون مناسب اقتصادی, برابری جنسیتی و پایداری عدالت بین نسلی" برآورده شود (فریدمن» ۲ ص ۳۴). الیزابت روچا دیگر برنامه‌ریز اجتماعی, با ایدئولوژی فریدمن اختلاف‌نظر دارد. او مدل پنج مرحله‌ای از توانمندسازی را ارائه می‌کند که از سطح فردی به سطح اجتماعی حرکت می‌کند. مدل او از یک محور تشکیل شده است که ۱- مرحله حرکت بتدریج از کم‌تر به بیش‌تر (از توانمندسازی فردی به توانمندسازی اجتماعی) و ۲-هر گام در نردبان» ۰ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ نشان‌دهنده تلاش‌های صادقانه توسط سازمان‌ها به منظور تسهیل یک نوع خاص از توان‌مندسازی با روش‌ها اهداف و منبع مناسب است (روچا ۰۱۹۹۷ ص ۳۲). مانند روچا جو رولاند (8۰۷۵,۵۵ 70 ) نیز توانمندسازی را دارای سطوح مختلف می‌داند. هرچند او سه بعد شخصی, رابطه‌ای و جمعی را به جای.ابعاد پنج گانه شناسایی می‌کند. از نظر او «توانمندسازی باید به افراد در توسعه:احساس:از خود و اعتماد به نفشس کمک کند که به آن‌ها اجازه خنثی سازی,ائزات ظلم و ستم درونی:شنده زابدهد» (رولاند. ۰۱۹۹۷ ص ۱۵). این به افراد اجازه می‌دهد. تا به توسعه توانایی مذاکره» نفوذ و تصمیم‌گیری در روابط گسترده‌تر بپردازند. در نهایت» چنین افراد توانمندی می‌توانند با هم کار کنند و در ساختارهای سیاسی در یک روستای محلی و یا سطح محله و یا در سطح بین‌المللی درگیر شوند. صرف تمرکز بر شخص, به سختی باعث اثر تغییرات لازم در توزیع نابرابر قدرت و منابع در سطح ساختار جامعه می‌شود. او مبنا را بر حرکت به سمت سطوح بالاتر (توانمندی رابط‌های و جمعی) می‌داند ولی در عین حال می‌گویند که بدون توانمندسازی شخصی, توانمندسازی جمعی ممکن است به خوبی قابل دفاع نباشد. 2 ین نیج ری تن 1 ازی به عنوان نظریه نقش توانمند سازی در توسعه نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۵۱ فریدمن دریافت که درک علل فقر به حاشیه رانده شدن و آن است که افرادی که از حقوق محروم شده‌اند بتوانند توانمندسازی باید به افراد در توسعه احساش از خود و توانمندسازی در حوزه‌های اغتماد به نفس کمک کند که به آن‌ها اجازه خن سازی شخصی (توانمندسازی درون اثرات ظلم و ستمآزونی شده را بدهد فردی» توانمندسازی فرهنگی) ان این به افراد اجاز هد تا به ات توانایی مذاکره نفوذ 5 این بدافراد احانضقم و اراس رن خی اس وانیندسازی فر توسعد در حالی که فریدمن» روچا و رولاند؛ توانمندسازی او شطوح مختلف یا ابعادی که در آن توان‌مندسازی باید عمل کنند را معرفی می‌کنند. آن‌ها سیاست‌های خاص و برنامه‌هایی که به طور طبیعی جریانی از ایدئولوژی‌ها را ترسیم کند ارائه نمی‌دهند. مددکاران اجتماعی در کاربرد این نظریه بایستی به مشتکلاتی که در کاربرد نادرست توانمندسازی وجود دارد توجه کنند: نیرا یووال دیویس (۷۷۵1-۵۷/۶ 811:۵) خحطر ایجاد و اعمال سیاست‌های توانمندسازی ساکن (ع1ه51) را بیان می‌کند و توضیح می‌دهد که توانمندسازی برای یک گروه ممکن است نشان دهنده قطع توانمندسازی برای گروه دیگری باشد(یووال‌دیویس» ۲ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ پژوهش‌ها و کارهای گوناگونی در حوزه‌های گوناگون توانمندسازی انجام شده است که هر کدام از آنها نتایج خاص خود را به همراه داشته‌اند و لازم است به آنها پرداخته شبرها بنابراین» در جدول شماره‌ی ۲ مهمترین یافشه‌ها و نتایج این پژوهش‌ها و کارها مواد مخدر و عزت نفس قبل و بعد از آموزش می‌گمارند و سعی بلیغ در این راه به کار میبرند» طولی پیگیر و همه جانبه باشد و به تاثیر خانواده اعتیاد را روشن نماید؛ و مبارزه با مواد مخدر از نیروی انتظامی می تواند از این فرایند در مبارزه با بنابر» نتایج به دست آمده از,پیشینه‌های پژوهشی از سویی آمشخص گردید که آموزش و حمایت می‌تواند بر توانمندسازی افراد تاثیر گذار باشد و از سویی دیگر نیز مشخص گردید که سازمان‌های مردم نهاد تاثیر بسیاری بر توانمندسازی دارد. از این رو این نتیجه حاصل می‌شود که سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند با حمایت‌های مادی و معنوی و انجام فعالیت‌های آموزشی بر توانمندسازی افراد بخصوص کودکان, نوجوانان و جوانان نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۵۵ - شناسایی شاخص‌های نقش نهادهای غیر دولتی و مردم نهاد - بررسی تاثیر نهادهای غیردولتی و مردم نهاد بر توانمند سازی اجتماهی و فرهنگی پژوهش حاضر پژوهشی ترکیبی» از نوع نظریه‌ی زمینه بنياد است. روش نظریه بنیاد" یک روش پژوهش نظام مند در علوم اجتماعی و حتا سایز حوزه‌ها جهت کشف و تدوین نظریه یا فرضیه‌ها از طریق داده‌هایی است که در میدان طبیعی به دست می‌آیند. بنابراین» هدف این روش تدارک رویه‌هایی مفصل و با جزئیات کامل» دقیق و نظام مند برای جمع‌آوری و تحلیل مداوم داده‌ها از میدان طبیعی در زمان وقوع و نظریه پردازی با استفاده جامعه آماری پژوهش حاضر در بخش کیفی» اندیشمندان و صاحب نظران در خصوص توان‌مندسازی و تعداد حجم نمونه بر اساس اشباع نظری و بر اساس نمونه گیری هدف‌مند و در دسترس است. همچنین» جامعه‌ی پژوهش در بخش کمی» کلیه‌ی نوجوانان و جوانان شهر تهران هستند. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان ۴۰۰ نفر تعیین گردید که با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای جغرافیایی انتخاب و پرسشنامه روی با توجه به هدف غایی اين پژوهش, استفاده از طرح اکتشافی- مدل به منظور ایجاد گونه‌شناسی مناسب برای رسیدن به اهداف تحقیق, مراحل انجام پژوهش حاضر به شرح با بررسی مطالعات مشابه و مصاحبه عمیق با نخبه گان اجتماعی و فرهنگی, در این مرحله ابتدا عوامل موثر شناسایی و تعیین و سپس دسته بندی و کدگذاری بر اساس ۶ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ کدگذاری باز محوری و گزینشی انجام گردید تا به شرایط و واکنش اجتماعی جامعه دست یافت و سپس مفاهیم و مقوله‌ها با استفاده از پرسشنامه‌ی پژوهشگر ساخته موردبررسی قرار گرفت و با استفاده از آزمون کیرز- میر- اوکلین شاخص بندی شدند و براساس آن مدل نظری پژوهش ارائه شد و سپس با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و ابزار پژوهش, در بخش کیفی مصاحبه‌ی باز نیمه ساخت‌دار است و در بخش کمی. پرسش‌نامه پژوهشگر ساخته است که گویه‌های آن به سه دسته نقش سازمان‌های مردم نهاده توان‌مندسازی اجتماعی و توانمندسازی فرهنگی تقسیم شدند. اعتبار پرسشنامه از طریتی اعتبار محتوا و اعتبار سازه مشخص شده است. پایایی ابزار نیز از طریتی روش آلفای کرونباخ مشخص شده است. شاخص بندی متغیرها و نتایج به دست آمده برای اعتبار و جدول ۳. مفهوم‌ها . شاخص‌ها گویه ها پایای و اعتبار شس سازم 0 مردم حاقماحط رتیه ۸۹ ۰۸۷ \| ۹۲۶ 2۹۲ تحلیل محتوای کیفی و مفهومی از طریتی کدگزاری‌های باز محوری و گزینشی انجام گردید. که در پژوهش حاضر تنها بخش کدگذاری گزینشی در قالب جدول مقوله‌ها و مفاهیم ارائه و سپس بر اساس مفاهیم با استفاده از آزمون کیرز- میر - اوکلین نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۵۷ (تحلیل محتوای کمی) شاخص‌های هر مفهوم را به دست آورده و در نهایت مدل نظری دریافت و استفاده از کمک‌های نقدی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی (نظیر وام بلاعوض يا وام‌های بدون بهره و کم بهره) دریافت و استفاده از کمک‌های غیر نقدی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی (نظیر تهیه پوشاک» خوراک لوازم تحریر و کتاب و سایر ملزومات زندگی) دریافت و استفاده از در زمان بروز مشکلات و مسایل حمایت‌های حقوقی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در زمان بروز مشکلات و مسایل دریافت و استفاده از حمایت‌های معنوی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی دریافت و استفاده از حمایت‌های اجتماعی سازمان‌ها وانهادهای مردم‌آنهاد یا دولتی دریافت و استفاده از حمایت‌های بهداشتی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد.یا دولتی دریافت و استفاده از حمایت‌های فرهنگی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی دریافت و استفاده از حمایت‌های آموزشی؛ساژمان‌ها وآنهادهای مردم نهاد یا دولتی دریافت و استفاده از حمایت‌های مشاوره‌ای سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای رده نهادیااولتی در چه میزان در خصوص کسب مهارت‌های فنی او حرفه‌ای از حمایت‌های سازمان‌ها دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در ۸ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در خصوص پیشگیری و هار آسیب‌های اجتماعی (نظیر اعتیاده دزدی» تجاوز, طلاق توانایی در خصوص رفتارهای صحیح و جلوگیری از بروز رفتارهای پرخطر داشتن مهارت‌های حرفه‌ای (مهارت‌های که بتواند برای شغل و درآمد شما مفید جدول شماره‌ی ۴ مربوط اسعت بگه؛کدگذاری نهایق و گزینشی مصاحبه‌های صورت گرفته که بر اساس میزان و تعداد مقوله‌ها دسته بنلدی شاه و در قالب یک مقوله جمع‌بندی شده‌اند و در جدول فوق آمده است. بر اساس کدگذاری باز و محوری مقوله‌هایی که بیشترین رای را آورده است و مشابهت مفهومی داشته‌اند در کدگذاری نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۵۹ پس از مشخص شدن مفاهیم از آزمون کیرز-میر- اوکلین استفاده شد تا شاخص‌های هر مفهوم مشخص گردد. بنابراین مقوله‌ها به صورت پرسشنامه درآمده و بر روی ۰ نفر اجرا گردید. نتایج به دست آمده به قرار ذیل است: جدول ۵. نتایج آزمون کیرز- میر - اوکلین و بارتلت بر اساس نتیجه آزمون 1/0 که مقدار آن برابر با 0.926 است. داده‌های تحقیق هم‌چنین, نتیجه‌ی آزمون بارتلت ۴۰۷۷۸۸۰ کنه"در سطح تخطای کوچک‌تر از ۰.۸۱ معنی‌دار است نشان می‌دهد که ماتریس همبستگی بین گویه‌ها ماتریس همانی و واحد نمی‌باشد. یعنی» از یک طّرفت بین گویه‌های,داخل هر عامل همبستگی بالایی وجود دارد و از طرف دیگر بین گویه‌های یک غامل با گویه‌های عامل دیگر, هیچ‌گونه امجموع چرخش بارهای مربع شده\|امجموع استخراج بارهای مربع شده مقادیر ویژه اولیه انباشته ۹6 \| #0واریانس\| جمع \| انباشته6؟ \| م9واریانس ۰ جمع ‎ .‏ انباشته ۹6 \| 90واریانس! جمع 7 ]۱30317 5457 \| ۱۳44202 44202 ۱ 7956 ۱ 44202 \| 44202 1۱7956 2 16295 2933 53287 085 1635 ۱53287 9085 1635 2 ۰ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴. زمستان ۱۴۰۰ بکژویر مسا اعد و م۲0 رد0 تومطاه 3 ناه ۳ بر اساس نتایج جدول شماره ۶ نتایج زیر به دست آمد: ۱. بر اساس معیار کیرز تنها ۳عاملی که دارای مقدار ویژه بالاتر از یک هستند انتخاب شدند. بنابراین» نتایج نشان می‌دهد که از ۱۸ گویه‌ی مربوط به نقش سازمان‌های مردم نهاد که قابل تقلیل به ۳ عامل بوده است و می‌توانیم از ترکیب این ۱۸ گویه» ساختار جدیدی بر اساس عامل‌ها با ترکیب جدید طراحی و بر اساس آن به تحلیل داده‌ها بپردازیم. این نتایج نشان می‌دهد که این گویه‌ها ۳ شاخص را مورد سنجش,قرار می‌دهند. ۲ سهم هر عامل در تبیین واریانس ۱۸ گویه مربوط به نقش سازمان‌های مردم نهاد متفاوت و به صورت نزولی است..یعنی عامل اول بیشترین سهم (۴۴.۲۰۲ درصد با مقدار ویژه ۷.۸۵۶) و عامل سوم کمترین سهم (۷۸۰ دزضد.با مقدار ویژه ۱.۴۰۴) را در تبیین واریانس ۱۸ گویه داشته‌اند. به عبارتی عامل اول توانسته ۴۴.۲۰۲ درصد از واریانس ۸ گویه را تبیین کند. این مقدار برای عامل دوم برابر با ۹.۰۸۵ درصد او برای عامل سوم در مجموع هر ۳عامل با مقادیر ویژه بالاتر از ینک توانسته‌اند ۶۱.۰۸۷ درصد از واریانس ۱۸ گویه مربوط به مقیاس مربوط به نقش سازمان‌های مردم نهاد را تبیین کنند. جدول ۷. همبستگی بین گویه‌ها و عامل‌های استخراج شده بعد از چرخش دریافت و استفاده از کمک‌های نقدی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی (نظیر ۳۲ ویر اي جون نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۶۱ دریافت و استفاده از کمک‌های غیر نقدی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی (نظیر تبون امه پوشاک. خوراک» لوازم تحریر و کتاب و سایر ملزومات زندگی) دریافت و استفاده از حمایت‌های حقوقی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در زمان دز امد دریافت و استفاده از حمایت‌های معنوی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در زمان ۳۰۲۳ دریافت و استفاده از حمایت‌های اجتماعی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در زمان ۳۳ دریافت و استفاده از حمایت‌های بهداشتی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در زمان رو ورد دریافت و استفاده از حمایت‌های فرهنگی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در زمان ۲ دریافت و استفاده از حمایت‌های آموزشی سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در زمان 0 ادریافت و استفاده از حمایت‌های مشاوره‌ای سازمان‌ها.و,نهادهای:مردمنهاد یا دولتی در زمان ود رد۴ دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مرده نهاد. یا دولتی کب چه میزان در خصوص کسب مهارت‌های فنی و حرفه‌ای از حمایت‌های سازمان‌ها وید اد ۴ نهادهای مردم نهاد یا دولتی در خصوص مهارت‌های,.فنی و جرفه‌ای دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی گر ورد امد دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم‌آنهاد یا دولتی درخضوضی ور درم لک دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی درخموعی ور در دریافت و استفاده از حمایّت‌های سازمان‌ها و نهادهای مر نهاد یا دولتی درخصوض روز بجر دریافت و استفاده از حمایت‌های سّازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا قوّلتی دن‌خضرض ی زور از دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی درخصرض ی وور آبدد دریافت و استفاده از حمایت‌های سازمان‌ها و نهادهای مردم نهاد یا دولتی در خصوص پیشگیری و مهار آسیب‌های اجتماعی (نظیر اعتیاد»ه دزدی» تجاوز, طلاق والدین؛ کودک ‏ \| ۱.817 ۱.154 190. ۲ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ جدول فوق, ماتریس همبستگی بین گویه‌ها و عامل‌های استخراج شده با مقادیر ویژه بالاتر از یک را بعد از چرخش نشان می‌دهد. مقدار همبستگی بین گویه‌ها و عامل‌ها بین ۱-و ۱+ نوسان دارد. بر اساس این جدول» بر اساس بزرگترین با عاملی تک‌تک گویه‌ها به دسته بندی آنها با توجه به میزان همبستگی با یکدیگر پرداخته می‌شود. ۱. گویه‌های حمایت‌های بهداشتی» فرهنگی, آموزشی, مشاوره‌ای» ایجاد اشتغال» کسب اجتماعی» مهارت‌های فرهنگی در عامل اول قرار گرفته‌اند. بنابراین» می‌توان عامل اول را ۲. گویه‌های کمک‌های نقدی و غیرنقدی, حمایت‌های حقوقی» معنوی و اجتماعی در عامل دوم قرار گرفته‌اند. بنابراین» می توّانعامل دوّم,رابه‌آعنوان شاخص سنجش حمایت ۳ گویه‌های پیشگیری و درمان اغتیاد خود یا خانواده» سلامت روانی خود یا خانواده» خصوص پیشگیری و مهار آسیب‌های اجتماعی در عامل سنوم.قراز گرفته‌اند. بنابراین» عامل سوم را می‌توان به عنوان شاخصض سنجش پیشگیری از آسیب اجتماعی معرفی کرد. جدول ۸ نتایج آزمون کیرز - میر - اوکلین و بارتلت بر اساس نتیجه آزمون 33/0 که مقدار آن بزابر با ۰۸۴۹ است. داده‌های تحقیق هم‌چنین» نتیجه‌ی آزمون بارتلت ۴ که در سطح خطای کوچک‌تر از ۰.۰۱ معنی‌دار است» نشان می‌دهد که ماتریس همبستگی بین گویه‌ها ماتریس همانی و واحد نمی‌باشد. یعنی» از یک طرف بین گویه‌های داخل هر عامل همبستگی بالایی وجود دارد و از طرف دیگر بین گویه‌های یک عامل با گویه‌های عامل دیگر, هیچگونه نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۶۳ مجموع چرخش بارهای مربع شده امجموع استخراج بارهای مربع شده مقادیر ویژه اولیه انباشته/۹ ۱ 90واریانس \| جمع ‏ اانباشته۹ 90واریانس ۱ جمع ‏ اانباشته9[م#واریانس\| جمع 333 333 7 ا\| 43.259 \| 43.259 3 ۱ ۱43.259 43.259 3.893 1 353/103 040 1.42 3 - 13.844 6 ۱57.103 13.844 1.246 2 کار مها 6د0 0 ر 00 م۳ تووطا 3 ما۳ ۱. پر اساس معیار کیرن تنهگا ۲ ماما ۹ رز متظار ژایژه بالاتر از یک هستتتد انتخاب شدند. بنابراین» نتایج نشان می‌دهد که از ٩ گویه‌ی.مربوط به توانمندسازی اجتماعی که قابل تقلیل به ۲ عامل بوده است و می‌توانیم از ترکیب این ٩ گویه, ساختار جدیدی براساس عامل‌ها با ترکیب جدید طراحی و بز اساس"آن به تحلیل:داده‌ها بپردازیم. این نتایج نشان می‌دهد که این گویه‌ها ۲ شاخص رامورد سنجشی قرار می‌دهند. ۲. سهم هر عامل در تبیین واریانس ٩ گویه مربوط به توانمندسازی اجتماعی متفاوت و به صورت نزولی است..یعنی عامل اول بیشترین سهم (۴۳.۲۵۹ درصد با مقدار ویژه ۳۸۹۳) و عامل دوم کمترین سهم. (۱۳۸۴۴ درصد با مقداز ویژه ۱.۲۶۴) را در تبیین واریانس ٩ گویه داشته‌اند. به عبارتی عامل اول توانسته ۴۳.۲۵۹ درصد از واریانس ٩ گویه را تبیین کند. این مقدار برای عامل دوم برابر پا ۱۳۸۴۴ درّصد می‌باشد. در مجموع هر ۲عامل با مقادیر ویژه بالاتر از یک توانسته‌اند ۵۷.۱۰۳ درصد از واریانس ٩ گویه مربوط به مقیاس مربوط به توانمندسازی اجتماعی را تبیین کنند. ۴ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ جدول ۱۰. همبستگی بین گویه‌ها و عامل‌های استخراج شده بعد از چرخش توانایی در خصوص رفتارهای صحیح و جلوگیری از بروز رفتارهای پرخطر 281 5 داشتن مهارت‌های حرفه‌ای (مهارت‌های که بتواند برای شغل و درآمد شما مفید باشد)\| ‏ 398. 45 جدول فوق, ماتریس همبستگی بین گویه‌ها و عامل‌های استخراج شده با مقادیر ویژه بالاتر از یک را بعد از چرخش نشان‌آمی‌دهد. مقدار همبستگی تین گویه‌ها و عامل‌ها بین ۱-و ۱+ نوسان دارد. بر اساس‌ایّن جدول» بر اساس بزرگترین با عاملی تک تی گویه‌ها به دسته بندی آنها با توجه به میزان همبستگی با.یکدیگر«پرداخته می‌شود. ۱. گویه‌های توانایی در خصوص رفتارهنای ضنحیح و جلوگیری از بروز رفتارهای پرخطر, بهداشت فردی, رفتارهای اجتماعی صحیح,» هنجارهای اجتماعی و تعاملات اجتماعی در عامل اول قرار گرفته‌اند. بنابراین» می توان عامل اول را به عنوان شاخص ۲ گویه‌های پیشرفت تحصیلی و تحصیلات خانواده در عامل دوم قرار گرفته‌اند. بشابراین» ی توان عاسل دور راب ان اش فنخش توانمندسازی تحصیلی جدول ۱۱. نتایج آزمون کیرز- میر - اوکلین و بارتلت نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۶۵ بر اساس نتیجه آزمون 13/0 که مقدار آن برابر با 0.829 است. داده‌های تحقیق هم‌چنین» نتیجه‌ی آزمون بارتلت 914.854 که در سطح خطای کوچک‌تر از ۰.۰۱ معنی‌دار است» نشان می‌دهد که ماتریس همبستگی بین گویه‌ها ماتریس همانی و واحد نمی‌باشد. یعنی» از یک طرف بین گویه‌های داخل هر عامل همیستگی بالایی وجود دارد و از طرف دیگر بین گویه‌های یک عامل با گویه‌های عامل دیگر هیچگونه مجموع چرخش بارهای مربع شده امجموع استخراج بارهای مربع شده مقادیر ویژه اولیه مانباشته اواریانس 96\| جمع انباشته اواریانس ۱۹۵ جمع \|مانباشته اواریانس ۱۹۵ جمع 306 34406 2.408 497 497 6 ا 47797 497 3.346 1 60981 2955 2070 0981 1184 3 ۱ 63.981 10184 1.133 2 بر اساس نتایج جدول شماره ۱۳ نتایج زیر به دست آمد: ۱. بر اساس معیار کیرز تنها ۲عاملی که دارای مقدار ویژه بالاتر از یک هستند انتخاب شدند. بنابراین» نتایج نشان می‌دهد که:از ۷ گویه‌ی مربوط به توانمندسازی فرهنگی که قابل تقلیل به ۲ عامل بوده است و می‌توانیم از ترکیب این ۷ گویه, ساختار جدیدی براساس عامل‌ها با ترکیب جدید طراحیو بر اساس آن به تحلیل داده‌ها بپردازیم. این نتایج نشان می‌دهد که این گویه‌ها ۲ شاخص را مورد سنجش قرار می‌دهند. ۲ سهم هر عامل در تبیین واریانس ۷ گویه مربوط به توانمندسازی فرهنگی متفاوت و به صورت نزولی است. یعنی عامل اول بیشترین سهم (۴۷.۷۹۷ درصد با مقدار ویژه ۳.۳۴۶) و عامل دوم کمترین سهم (۱۶.۱۸۴ درصد با مقدار ویژه ۱.۱۳۳) را در تبیین واریانس ۷ گویه داشته‌اند. به عبارتی عامل اول توانسته ۴۷.۷۹۷ درصد از واریانس ۷ گویه را تبیین کند. این مقدار برای عامل دوم برابر با ۱۶.۱۸۴درصد می‌باشد. ۶ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ در مجموع, هر دو عامل با مقادیر ویژه بالاتر از یک توانسته‌اند ۶۳.۹۸۱ درصد از واریانس ۷ گویه مربوط به مقیاس مربوط به نقش سازمان‌های مردم نهاد را تبیین کنند. جدول ۱۳. همبستگی بین گویه‌ها و عامل‌های استخراج شده بعد از چرخش جدول فوق, ماتریس همبستگی بین. گویه‌ها و عامل‌های استخراج شده با مقادیر ویژه بالاتر از یک را بعد از چرخش نشان می‌دهد. مقدار همبستگی بین گویه‌ها و عامل‌ها بین ۱-و ۱+ نوسان دارد. بر اساساین جدول» بر اساس بزرگترین با عاملی تک تک گویه‌ها به دسته بندی آنها با توجه.به میزان همبستگی با یکدیگر اپرداخته می‌شود. ۱. گویه‌های خودشناسی» خودمدیریتی» هویت انسانی و حق اظهارنظر در امور خویش در عامل اول قرار گرفته‌اند: پنابراین» می توان عامل اول را به عنوان شاخص سنجش ۲ گویه‌های ذهن آگاهی» توسعه فزهنگی و مسئولیت خانوادگی در عامل دوم قرار گرفته‌اند. بنابراین» می توان عامل دوم را به عنوان شناخص سنجش توانمندسازی نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۶۷ در ادامه با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی به بررسی فرضیه‌های - سازمان‌های مردم نهاد بر توانمندسازی اجتماعی جوانان تأثیر دارد. جدول ۱۴. همبستگی بین سازمان‌های مردم نهاد و توانمندسازی اجتماعی .(2-۵10) 10/۵1 0.05 136 2 1101 نو زد دز ما00 #۰ ۸ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ طبق جدول شماره‌ی۱۳ بین سازمان‌های مردم نهاد بر توانمندسازی اجتماعی جوانان با سطح معنی داری کمتر از ۰.۰۵ در سطح اطمینان ۹۵ ./ رابطه‌ی معنی داری وجود دارد. بدین معنی که هر چه سازمان‌های مردم نهاد حمایت بیشتری از جوانان داشته باشند آنها در 60 ع6 ۵ او ۳۳۳۵۳ .500 ۱ 5002۳6 1 0ماعدزف۸ 7 ۸ 1 ۹ ,(00881۵01) :3۲۵0101015 .هپیشگیری از آسیب های اجتماعی ,حمایت مادی و معنوی ,آموزش و کسب مهارت جدول شماره‌ی ۱۵خلاصه مدل را نشان می‌دهد. مقدار ضریب همبستگی () ۰.۱۹۵ می‌باشد که نشان می‌دهد بین متغیرها همبستگی وجود دارد. همچنین مقدار ضریب تعیین تعدیل شده که برابر با ۳۱ می‌باشد نان هی ۹ ۱5 از کل تغییرات ترانمندسازی اجتماعی وابسته به سازمان‌های مردم نهاد است. به عبارت دیگر سازمان‌های مردم نهاد (00081۵01) :۳۳۵40108 .«اپیشگیری از آسیب های اجتماعی ,حمایت مادی و معنوی ,آموزش و کسب مهارت بر اساس جدول شماره‌ی ۱۶ با توجه به‌معنی داری مقدار,آزمون 5( در سطح خطای کوچکتر از ۰.۰۵ می‌توان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی مدل نسبتا خوبی بوده و سازمان‌های مردم نهاد تا حدودی قادر است تغییرات توانمندسازی اجتماعی را تبیین کند. نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۶۹ جدول شماره‌ی۱۷ نتایج مربوط به میزان تأثیر هر متغیر در ملل و همچنین میزان هم‌بستگی بین آن‌ها را نشان می‌دهد. در این جدول» تفسیر ضرایب رگرسیونی براساس ضریب بتا (866) انجام می‌گیرد. زیرا این آماره نشان دهنده ضریب رگرسیونی استانداردشده هر یک از متغیرهای مستقل برازوی متغیر وابسته تحقیق می‌باشد. بنابراین» می‌توانیم با استفاده از آن سهم ییاهر متیر مستقل در ماال زا مشخص کنیم. مقایسه ۱ تأثیر مولفه‌های آموزش و کسب مهارت. و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بر ۲ حمایت مادی و معنوی بر توانمندسازی اجتماعی, تأثیر معنی داری ندارد. ۳ مولفه‌ی آموزش و کسب مهارت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به ترتیب با - سازمان‌های مردم نهاد بر توانمندسازی فرهنگی جوانان تاثیر دارد: جدول ۱۸. همبستگی بین سازمان‌های مردم نهاد و توانمندسازی فرهنگی ۰ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴. زمستان ۱۴۰۰ طبق جدول شماره‌ی ۱۸ بین سازمان‌های مردم نهاد بر توانمندسازی فرهنگی جوانان رابطه‌ی معناداری وجود ندارد. بدین معنی که سازمان‌های مردم نهاد نتوانستند در زمینه‌ی 0 16 ۵1 ۳۳۳۵۳ .8510 ۵ 1 10 ز۸0 7 8 1 ۵ ,(00881201) :3۲۵۵101018 .هپیشگیری از آسیب های اجتماعی ,حمایت مادی و معنوی ,آموزش و کسب مهارت جدول شماره‌ی ۱۹ خلاصه مدل را نشان می‌دهد. مقدار ضریب همبستگی () ۰.۱۲۲ می‌باشد که نشان می‌دهد بین متغیرها همبستگی وجود ندارد و سازمان‌های مردم نهاد ,(00081۵01) :۳۳۵۵10108 .«اپیشگیری از آسیب های اجتماعی ,حمایت مادی و معنوی ,آموزش و کسب مهارت بر اساس جدول شماره‌ی با توجه به معنی داری مقدار آزمون 1 (۲.۰۹۰) در سطح خطای بزرگتر از ۰.۰۵ می‌توان نتجه گرفت که مذّل رگرسیونی تحقیق مرکب مدل 5 ۲ 1.676 113 040 066 آموزش و کسب مهارت 1 نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ‏ ۱۷۱ 7 \| 2.386 139 108 7 \| پیشگیری از آسیب های اجتماعی جدول شماره‌ی ۱ نتایج مربوط به میزان تأثیر هر متغیر در مدل و همچنین میزان هم‌بستگی بین آن‌ها را نشان می‌دهد. در این جدول» تفسیر ضرایب رگرسیونی براساس ضریب بتا (866) انجام می‌گیرد. زیرا این آماره نشان دهنده ضریب رگرسیونی استانداردشده هر یک از متغیرهای مستقل بر روی متغیر وابسته تحقیق می‌باشد. بنابراین» می‌توانیم با استفاده از آن سهم نسبی هر متغیر مستقل در مدل را مشخص کنیم. مقایسه ۱ تأثیر سولفه پیشگیری از آسیب اچتماعی بر تواتتنسازی فرهنگی سش‌داز است. ۲. مولفه‌های آموزش و کسب مهارت و حمایت مادی و معنوی بر توان‌مندسازی ۳ مولفه پیشگیری از آسیب اجتماعی بااضریب تاثیر ۱۳۹: بر روی توان‌مندسازی در پژوهش حاضر, هدف اصلی پیدا کردن نقش‌های سازمان‌های مردم نهاد و توانمندسازی اجتماعی و فرهنگی نوجوانان و جوانان بود. بنابر نتایج به دست آمده از تحلیل کیفی مصاحبه‌های عمیق انجام شده به مقوله‌هایی دست یافتیم که در سه مفهوم جداگانه نقشش سازمان‌های مردم نهاد. توانمندسازی اجتماعی و توانمندسازی فرهنگی دسته بندی شدند. سپس پرسشننامه‌ای از این مقوله‌ها تهیه ورپ استفاده ان تحلیل هاملی (06270) شاخس‌های با توجه به روند رو به رشد عوامل آسیب‌زا و انحرافات اجتماعی محیطی تهدید کننده‌ی سلامت قشر نوجوان و جوان که قشر مهمی از جامعه هستند. توجه بیش از پیش به سلامت آنان را الزامی می‌نماید. توجه به سلامت نوجوانان و جوانان از چند جنبه مهم و اساسی است. ۱) برخورداری از سلامت حق طبیعی همه‌ی افراد از جمله نوجوانان و جوانان است. ۲) با توجه به شکل گیری بسیاری از عادات و رفتارها در سنین نوجوانی و ۲ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ جوانی» و مدیریت این رفتارها با توجه به نیازهای سنی» می‌تواند در آینده بیشترین ارزش اجتماعی -فرهنگی و حتی اقتصادی را برای جامعه به همراه داشته باشد. ۳ با توان‌مندسازی نوجوانان و جوانان می‌توان با پیشگیری از بروز صدمات و آسیب‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کرد و از بسیاری از هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیمی که در آینده ممکن است حاصل شود. جلوگیری نمود و سلامت آیندگان کشور را تضمین نمود. جوانان آقرقن والذیق شرداهستند ی این :اسر می‌تزاتد سلاست تسل‌های آییدهی کشرز را تضمین کند. بنابراین» توانمندسازی امروزه از مفاهیم مهم در ارتقای سلامت و پیشگیری مشکلات روانی و رفتاری به شمار می‌رود. واژه توانمندسازی در معنای عام از ابتدای خلقت بشر وجود داشته است اما برای نخستین بار در متون علوم سیاسی و اجتماعی به کار گرفته شد و در مدت کوتاهی جای خود را در مباحث مدیریتی و سلامت باز کرد (عباسی و ابطحی, ۱۳۸۶). توانمندسازی عبارتست از فرآیند کمک به افراده خانواده‌ها گروه‌ها و اجتماعات برای ارتقا وضعیت و افزایش قدرت شخصی, بین شخصی, اجتماعی, اقتصادی و سیاسی آنان. توانمندسازی مشتمل است بر فرآینل آگاهانه و مداومی که در اجتماعی محلی متمرکز شده و با احترام متقابل» تفکر انتقادی, نوع دوستی و مشارکت گروهی کنترل بیش‌تری بر منابع بدست می‌آورند (کارن۰۲۰۰۰ صنّ ۵۷-۵۴ به نقل از اشتریان ۱۳۸۸ بنابر نتایج به دست آمده مفهوم نقشن سازمان‌های مردم نهاد در سه شاخص قابل‌سنجش بود که به ترتیب اولویت آموزش و کسب مهارت. حمایت مادی و معنوی, پیشگیری از آسیب اجتماعی نام گذاری شدند. در واقع سازمان‌های مردم نهاد نش موثری در هر سه شاخص مشخص شده دارند. بنابر نظر واکیل (۱۹۹۹) که سازمان‌های مردم نهاد را به سه دسته تقسیم می‌کند. سازمان‌های مردم نهاد مورد نظر؛در این پژوهش سازمان‌های توان‌مندسازی هستند که شامل سازمان‌هانی‌اند که" "فقر" زا پیامد فرایندهای سیاسی می‌دانند و بنابراین خود را متعهد به توانمندسازی یا آموزش مردم برای دخالت در این فرایندها می‌نمایند. بنابراین» سازمان‌های مردم نهاد در خصوص توانمندسازی اجتماعی -- فرهنگی نوجوانان و جوانان پاید دارای شاخص‌های همچون آموزش, حمایت و قدرت پیشگیری از آسیب باشند که بر اساس نتایج این پژوهش سازمان‌های مردم نهاد مورد نظر دارای چنین خصایصی هستند. این نتیجه با نظر یزدی (۱۳۹۶) نیز از این جهت هم‌خوانی دارد که جهت‌گیری توانمندسازی از زمانی حاصل شد که دستیابی به توسعه نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۷۳ مبنای کمک به مردم و درک شفاف از عوامل اجتماعی, سیاسی و اقتصادی که زندگی آنان را متاثر می‌سازد گردید. سازمان‌های غیردولتی با این جهت‌گیری می‌کوشند تا آگاهی مردم را از قدرت بالقوه‌شان برای کنترل زندگی خویش تقویت کنند. در فعالیت‌ها آن‌ها مردم حداکثر دخالت و مشارکت را دارند و این سازمان‌ها بیشتر به عنوان تسهیل‌کننده فعالیت می‌کنند. در واقع سازمان‌های مردم نهادی که به حمایت و آموزش می‌پردازند می‌توانند در جهت کنترل آسیب‌های اجتماعی درست و به موقع عمل کنند. زیرا هميشه این امر که پیشگیری بهتر از درمان است سر لوحه‌ی بسیاری از فعالیت‌ها در جامعه بوده است. پس یک سازمان مردم نهاد می‌تواند با حمایت‌های مادی و معنوی» آموزش مهارت‌ها و بالابردن تحصیلات و آموزش در جهت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نقش موثری داشته باشد. در واقع هدف اصلی هر سازمان مردم نهادی بهتر است توانمندسازی بنابر نتایج به دست آمده سازمان‌های مردم نهاد بر توانمندسازی اجتماعی به طور کل و در نگاهی جزئی‌تر بر توانمندسازی فرهنگی تاثیرادارد. این نتیجه با نظر یزدی (۱۳۹۶) از این جهت همخوانی دارد که جهت‌گیری توانمندسازی از زمانی حاصل شد که دستیابی به توسعه مبنای کمک به مردم و درک شفاف از عوامل اجتماعی, سیاسی و اقتصادی که زندگی آنان را متاثر می‌سازد گردیّد..سازمان‌های,غیردولتی باراین جهت‌گیری می‌کوشند تا آگاهی مردم را از قدرت بالقوه‌شان برای کنترل‌آزندگی خویش تقویت کنند. در فعالیت‌ها آن‌ها مردم حداکثر دخالت و مشارکت را دارند و این سازمان‌ها بیشتر به عنوان تسهیل‌کنشده فعالیت می‌کنند. در واقع سازمان‌های مردم نهادی که به حمایت و آموزش می‌پردازند می‌توانند در جهت کنترل آسیب‌های اجتماعی"درست و به موقععمل کنند. زیرا هميشه این امر که پیشگیری بهتر از درمان است سر لوحه‌ی بسیاری,از فعالیت‌ها در جامعه بوده است. پس یک سازمان مردم نهاد می‌تواند با حمایت‌های مادیآو معنوی» آموزش مهارت‌ها و بالابردن تحصیلات و آموزش در جهت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نقش موثری داشته باشد. در واقع. هدف اصلی هر سازمان مردم نهادی بهتر است توانمندسازی توانمندسازی تلاشی است تا افراد» خانواده‌ها گروه‌ها یا جوامع بتوانند قدرت به‌دست آورند (گوتیرز پارسونز و کوکس (:2 7:8۵0۹,۵ ,00076 )» ۱۹۹۸). بنابر نتایج ۴ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ به‌دست آمده در این پژوهش توانمندسازی اجتماعی و توانمند سازی فرهنگی هر کدام تحصیلی و مهارتی و توانمندسازی در رفتار و تعامل اجتماعی بود. توانمندسازی فرهنگی نیز شامل شاخص‌های توانمندسازی درون فردی و برون فردی است. بنابر نظر کییم (۲۰۰۴) توانمندسازی گاهی به عنوان اکتساب مهارت‌هایی که شهروندان را قادر می‌سازد تا در توقعیت‌های نختلف کنترل بیشتری داشته باشند تغریف می‌شود: از این منظر توانتل‌سازی طرفیت مشارکت و احساس ود انزیخشی در شهروتنان ایجادمی‌نمایند. این مفهوم از توانمندسازی دیدگاه مجموع مثبت (3091۷0-900) به قدرت دارد و فرض می‌نماید هر شهروندی در جامعه دارای قدرت است و هدف نهایی فرآیند مشارکت متمرکزنمودن قدرت تمام شهروندان برای همکاری در تحقق جمعی می‌باشد. هم‌چنین, توان‌مندسازی توسط عده‌ای از صاحبنظران به عنوان تحول درونی فرد تعریف می‌شود که با ایجاد اعتماد به نفس آغاز می‌شود و به سرعت به احساس خود ارزش‌مندی فرد تبدیل می‌شود که موجب موفقیت شخصی وی می‌شود. هدف این نوع توانمندسازی بنابر نظر فریدمن (۱۹۹۲) علل فقر به مخاشیه راندهشدن و توزیم توانمندسازی به‌عنوان محلی ملّی و جهانی مستلزم آن است که افرادی که از حقوق.محروم شده‌اند بتوانند قدرت خود را در هر سطح دوباره بدست بیاورند. بدون این جهش کوانتومی از محلی تا جهانی» توان‌مندسازی در درون یک سیستم بسیار محدود قدرت محصور و قادر به شکستن و دست‌یابی به توسعه واقعی که به دنبال آن است نخواهد بود. همچنین وی بر توانمندسازی اجتماعی و سیاسی تأکید می‌کند: او بر این باور اسشت که تنهسا:از طریق تغییرات نظامند می‌توان "یک سیاست فراگیر دموکراسی» رشد مناسب اقتصادی» برابری جنسیتی و پایداری عدالت بین نسلی" برآورده شود. همچنین, روچنا (۱۹۹۷) مدل پنج مرحله‌ای از توان‌مندسازی را ارائه می‌کند که از سطح فردی به سطح اجتماعی حرکت می‌کند. مدل او از یک محور تشکیل شده است که ۱-مرحله حرکت به‌تدریج از کم‌تر به بیش‌تر (از توان‌مندسازی فردی به توانمندسازی اجتماعی) و ۲-هر گام در نردبان؛ نشان‌دهنده تلاش‌های صادقانه توسط سازمان‌ها به منظور تسهیل یک نوع خاص از توانمندسازی با روش‌ها اهداف و منبع مناسب است. رولاند (۱۹۹۷) نیز توانمندسازی را دارای سطوح سقتلف می‌داننه ز از نظراق نتواتمتاساژی پایل یه افبراد.دز تسه احساس ا خرودو نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ‏ ۱۷۵ اعتمادبه‌نفس کمک کند که به آن‌ها اجازه خشی سازی اثرات ظلم و ستم درونی شده را بدهد» (رولاند ۰۱۹۹۷ ص ۱۵). از نظر تعدادی از نویسندگان نظیر مومکا ( ,1/00۵۵ ) ریفکین ( 3:10) و گروه بانک جهانی(۱۹۹۹) بین توانمندسازی و تغییر نهادهای جامعه و به طور کلی خود جامعه رابطه وجود دارد. از آنجایی که نهادها الگوی جمعی افکار آخساآسانت و کش ما هد اخصسالی داره زمانی که اعضای جایعه کقرل پیشتری پر آبور خود داشته باشند» دست خوش تغییر شوند. این دیدگاه ادعا می‌کند توانمندسازی منجر به آگاهی سیاسی و مشارکت می‌شود و هم زمان با فعالیت شهروندان در انجمن‌ها. آن‌ها شروع به تغییر نهادها و محیط پیرامون خود می‌نمایند. بنابر نظریات مطرح شده توان‌مندسازی توسط سازمان‌های مردم نهاد باید اصولی و در راستای تحقق توسعه‌ی جامعه پیش رود. همچنین, پژوهش‌های آسیابانی و آسیابانی (۱۳۹۸)» حسینی» زارعی, نجاتی و عمادی (۱۳۹۸)» افضلی, ایرانخواه و مومنی (۱۳۹۷)» نصیری (۱۳۹۶)» میرقاسمی و نصیری (۱۳۹۶)» محمدی (۱۳۹۶)»جزینی» تقوی و تمالنذاری (۱۳۹۵)» رستمی (۱۳۸۹) الیس و چافن (۲۰۱۵)» چان دلگارد. روزن لوزو, شادی روزبهانی, سنا سورنسن (۲۰۱۲)» مورتون و مونتگومری (۲۰۱۱)» برگس, کاموض, واژگاش, فریرا گاواجین ۲۰۱۸۷) نیز نشان داده است که سازمان‌های مردم نهاد قادر هستند در توانمندسازی قشر ضعیف جامعه ایفای نقش کنند. از نظریه روچا فریدمن,» رولاند برای تبیین عوامل موثر بر توانمندسازی استفاده شده است. روچا در سطح فردی نظریه خود به اشتغال, آموزش و بهداشت اشاره می‌کند. فریدمن توانمند کردن خانواده را براق انواتمندسلای کودکان ضرورق مب‌قاشد که رای توان‌مندسازی خانواده باید به ارائه خدمات حمایتی(مالی و ارتباط مناسب) به این کودکان پرداخت همچنین رولاند سطوح سه‌گانه شخصی, رابطه‌ای و جمعی را برای توان‌مندسازی بیان می‌کند که توانمندی شخصی با توانمندی روانی و سطح رابطه‌ای و جمعی با توان‌مندی اجتماعی در این تحقیق قرابت نزدیکی دارد که ارائه خدمات توسط سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند ابتدا منجر به توانمندسازی شخصی و سپس سطوح بالاتر توانمندسازی یعنی سطوح رابطه‌ای و جمعی شود. بنابراین ارائه خدمات توسط سازمان‌های مردم نهاد می‌تواند منجر به توانمندی فردی (تغییر در باورهای ذهنی و کلیشه‌ای فرد) و توان‌مندی اجتماعی (افزایش تعاملات و ارتباطات اجتماعی) شود. در واقع» با توانمندسازی جوانان در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی می‌توان به توسعه‌ی اجتماعی جامعه دست یافت و جامعه را رو به پیشرفت و ترقی به پیش برد. توسعه و پیشرفت اجتماعی جوامع با قوی و فعال بودن ۶ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ منابع انسانی جامعه صورت می‌گیرد و از این رو توانمندسازی جوانان هر جامعه‌ای می‌تواند اشتریان» کیومرث (۱۳۸۸). توانمندسازی فرهنگی اجتماع محور (طرحی برای خانه‌های فرهنگ افضلی, رسول ایرانخواه احمد و مومنی» حسن (۱۳۹۷). بررسی نقش سمن‌های در پیشگیری از آسیب‌های اجماعی» مورد مطالعه: شهر تهران» جغرافیا و روابط انسانی» دوره ۱» شماره ۱» آسیابانی» فرید؛ آسیابانی» مصطفی (۱۳۹۸). اثربخشی برنامه توانمندسازی روانی اجتماعی بر کاهش رفتارهای پرخطر و افزایش عزت نفس در نوجوانان در معرض خطر آفاق علوم انسانی» الوانی» سید مهدی (۱۳۸۱). سازمانهای غیر دولتی و توسعه. نشریه مدیریت و توسعه, شماره ۱۴ جزینی» علیرضا تقوی» منصور مالداری (۱۳۹۵). نحوه بهبود عملکرد سازمان‌های مردم نهاد در مبارزه با مواد مخدر, مطالعات أمنبّت اجتماغی, دوره ۷ شماره ۴۸ ص ۲۷-۵۶ حسینی, ماه صنم, زارعی, مرضیه, نجاتی» عمادی» فضل اله (۱۳۹۸). نقش سازمان‌های مردم نهاد در پیشگیری از گرایش نوجوانان به مصرف مواد مخدر, مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی, رستمی» ولی (۱۳۸۹). نقش سازمان‌های مردم نهاد جوانان در پیشگیری از بزهکاری جوانان؛ عباسی» سعید ابطحی, حسین (۱۳۸۶). توانمندسازی کارکنان. تهران: موسسه تحقیقات و آموزش فتاحیان فر» ب. (۱۳۹۵). توانمندسازی أقتضیادی اجتماعی خانوارغای روستایی. تهران: موسسه قلی پور ا.» رحیمیان» ۱. (۱۳۸۸). رابطه عوامل اقتصادی, فرهنگی و آموزشی با توانمندسازی زنان نقش سازمان‌های مردم نهاد ... (محمدرضا یوسفی و خلیل میرزایی) ۱۷۷ محمدی, علی (۱۳۹۶). پیشگیری از اعتباد با رویکرد اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر و بهره‌مندی از ظرفیت سازمان های مردمی,» پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری,» دوره ۲ میرقاسمی» مریم» نصیری» الهه سادات (۱۳۹۶). راه‌های توانمندسازی مدارس جهت مقابله با آسیب‌های روانی دانش‌آموزان کنفرانس بین المللی فرهنگ آسیب شناسی روانی و تربیت. نصیری» فاطمه (۱۳۹۶). کاهش آسیب‌های ناشی از رفتارهای پر خطر در نوجوانان و نوجوانان. یزدی» مصطفی (۱۳۹۶) نقش سازمان‌های بین‌المللی مردم‌نهاد در توسعه کمک‌های بشردوستانه. 1 1016686 یگ ۷/61۵0 ما صمصاعم۲ ,بط وطاعیعت0 بظ علنسگ بط صمعگامل۸ 68 ۵ ومع هه طاععم‌عقع توانصع؟ عفواممه +دعنانسطگ صز طالمعط عصتام۳ .۴23 مفصوطظ آهزهه5 .(2010) .1 بنطع ۴۵۵ بط بط ۳۵۳۵۳۵۶ ,10 بش بقع ۷ ۷ 0 ,مسق 36 0 ,فعع 80۳ 6 ,وود ماه حه نانعدرظ دز قاهدامفم عصمصه معط 0عاواهد فصه آهازمه -3100 80۵۵ نابز وصه صحعلوانطه 10۳ کعمعاباه که فصمنام ۳۵ .(2015) .7 مصقکقط) .36 .6 مقطلاط عک امعم ماع عل عمط مکزدعطاصری حاعسع ۳۵ مک دهعت مد م6 من 0عا ومد 1 .1306۵1000621 ۸116216 ۵۶ کعنانا8۵ ۵ط 1 نامع ممصتط .(1992) 3 مصصق۳۳۵ آهنصناع .دعاعطهنل که اصعصعمصمعسناهد فص عمط هط صمولهصش ,۵6 ااعصص۳ ۸ :۳۵۲6 ۷۵۶ هنود اعد و5۳ ب(0998) 0۰ بط بجوم کی بل بظ ,ق۳۵80 ب با م6662 دوناهطنم ۳ نش +عصونا 1 عاطانهاگها هه 326020 ,30 .2004 ) مکل۳.۸ محصعچگط 00210 کصعصم 100610 هه مععصقطع آهنممگ ماصعصم 30010 .(2000) مشش مفاع 1/0 تصوام۸ یز 21100عسحصص م6 کمعمصم 30010 خی مصمتفععیه‌کز3 ههام0 فص فصسمیاموطظ 10-3 ,366 ,0۳0۵۵ ,بصرمط۷۷۵۵ کل صوناه‌منمناه۳ عصناهی مهد عمنوصهاولهتا سوواط 8 10۳ ۵۹ ع۳۳۵ کمع مومس اب۷۵ ب(2011) 8۰ ما۱۵ 1 .36 م1600 آهنع50 ده 16860 ,/10 10 عنامهادیگ ۸ هام5 فصد ومم ما5 اعاصهدامل۸ ۸ جامعه پژوهی فرهنگی, سال ۱۲ شماره ۴ زمستان ۱۴۰۰ عصاتآ .دول خامط ۷۷۵۳۵ ۵ حز جصمصسعتز آهنممگ +2 اصصباظ ۸ ۷0۵6 م۸ .1996 .ل مصفقنظ ب62ع1 وصه ملظ عمتصصما2 ۵۶ لمسح ول ۰ غ عم وم ۶و +ع00وه1 ۸" .(1997) 8 مقطعمظ یز ۷۷۵۵6 ۷/۵65 ۷۷۵۵028 تاصع مومس هدنک" ب(0997) [ مقلصقا وم 066106 ع ال ۵۶ معناناو۴ عط 1 المع مس ,0 عاممظ5 (0994) 0 ص500 529-5 :(6صسه) 18 ۷۵۱۰ ۰ طمعوع۸ آممونوع وه قطن او لول هام1 40 صمزدعطمه هنود ۵6۵ ورنطکصونمامط عط7 شاد صمصصط بظع صمقاعول ,ظ۷۷ مرگ ۵0طعظ ملظ طا16۵ معط 26۳ کممتام نامه عم هه هناگ امعم 6000 1061 مر عصنامعی0 .(1999) ر78ا03) خصعصم و06 صقطادتا وصه عصزد130 اه امعصاحهم306 5۰ 216/066 000و 2100 بطاا۵ ۷ 16۳ کعانم 0000 منطد م50 هه 6 عطا 06۵ عم 300610 م50 باتهم امعم مگ ب(0996) بش.ظ ۹۷1150۰ 1716216 ۷/۵۶1۵ :521200 ق0600 .(1994) .1993 نها صمنامقنصمی0۳ طااد116 ۷۷/۵۶۵ مه حمکتصتصه ۳ باه حرط وصه توا ‌تصطاط ۹/۵۵ .(1994) ٩ ۵۵1-0	سازمان های مردم نهاد در زمان ها و مکان ها و تحت شرایط گوناگون بر بسیاری از امور به ویژه توانمندسازی جامعه تاثیر می گذارند و توجه به نقش و جایگاه آنها می تواند در زمینه ی توسعه و پیشرفت هر جامعه ای مهم قلمداد گردد. از این رو، پژوهش فوق با هدف شناسایی و تعیین جایگاه "سمن ها" در توانمندسازی اجتماعی – فرهنگی جوانان شهر تهران در سال 1399 انجام پذیرفت. روش پژوهش حاضر از نوع ترکیبی زمینه بنیاد است. در ابتدا با انجام مصاحبه های باز نیمه ساخت دار به بررسی اهداف پژوهش پرداخته شد و مقوله ها و مفهوم های پژوهش از طریق کدگذاری های باز، محوری و گزینشی مشخص گردید و سپس بر اساس مفاهیم و مقوله ها پرسشنامه ای طراحی و بر روی 400 نفر اجرا گردید. داده های به دست آمده از پرسشنامه های پژوهش توسط آزمون کیرز-میر- اوکلین مورد سنجش قرار گرفت و نتایج حاکی از آن بود که مفهوم نقش "سمن ها" دارای سه شاخص، آموزش و کسب مهارت، حمایت مادی و معنوی و پیشگیری از آسیب های اجتماعی، مفهوم توانمندسازی اجتماعی دارای دو شاخص، توانمندسازی تحصیلی و مهارتی و توانمندسازی رفتارها و تعاملات اجتماعی و مفهوم توانمندسازی فرهنگی دارای دو شاخص توانمندسازی دورن فردی و برون فردی بود. بعد از مشخص شدن مدل مفهومی پژوهش بر اساس یافته های کیفی، با آزمون های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی تحلیل شد و نتایج به دست آمده حاکی از آن است که سازمان های مردم نهاد بر توانمندسازی اجتماعی تاثیرگذار هستند و از بین فعالیت های تعریف شده برای سازمان های مردم نهاد تنها فعالیت پیشگیری از آسیب اجتماعی بر توانمندسازی فرهنگی تاثیرگذار بود.
12,222	472429	جله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیابی وسنجش از دوردر برنامه ریزیدوره.۱۲.شماره۱(پیاپی ۴۳) بهار۱۴۰۰ مقدمه: امروزه نقش ورزش در صنعت و رونق اقتصادی,در شهرها و,مناطق غیّر قابل انکار است و از سوی دیگر جذابیت فعالیت‌های ورزشی در نزد مردم بیش از گذشته است و یکی از سرگرمی‌ها و تفریح‌های مردم شده است هدف مطالعه حاضر بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه شهری شهرستان مهدیشهر که دارای ظرفیت های مطلوبی در این زمینه می‌باشد . روش: تحقیق از نوع توصیفی» پیمایشی است.جامعه آماری را اساتیدتربیت بذنی دانشگاه, کارشناسان تربیت بدنی, کارشناسان گردشگری و راهنمایان تورهای گردشگری شهزتشتان مهدی شهرتشکیل می‌ذهند که,به پرسشننامه‌های استاندارد به صورت دلخواه پاسخ دادند. از شیستم اطلاعات جغرافیایی برای پینه بندی اسلطفای اسشکری ات موزل و محدوده مطالعاتی استفاده شد. پس از جمع آوزی داده ها براي بررسی روایی سازه متغیرهای تیظب ره یهاگ راز آکملاگاووون تحلیل عاملی ناییدی: استقاده گردید. یافته: نتایج تحلیل مدل نشان داد که مدل ارائه شده از برازش بالایی برخوردار است. از این رو گردشگری ورزشی بر پایداری شهری تأثیر مثبت و معناداری دارد. بنابراین با توجه به ضریب استاندارد مسیز مستقیم بین متغیرهای گردشگری ورزشی و ابعادتوسعه پایداره می‌توان با احتمال ٩۹ درصد نتیجه گرفت گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار در اماکن ورزشی شهرستان مهدی شهر تاثیر مثبت و مساازی دار بدعبارتی بل افرایش یک وا سرد روما ور ی دز شاه اقرایض 9 موواحدی در آبعاه پایدازی شهری هنایم تتیجه گیری: به (طوز کلی, با: توجهگبه: تایید: گویه :ها یر اسا۳ پرسشنامه تحقیق: گرگفگری اوززشی بعنوان یکی ازتوع های گردشگری بر متغیز توسعه اجتماعی» اقتصادی و زیست محیطی»ثیهرستتان مهدیشهن موثر است : از ان رو کلیه متولیان آموز اعم از مزدم . مسئولین و ذی نفعان در زمینه توسعه گردشگری ورزشی و ظرفیت سازی در اين,زمینه اقدامات لازم اعم از آموزش منابع انسانی » فرهنگ سازی » تهیه زیر ساخت های ورزشی مناسب و رویدادهای ورزشی جهت ایجاد برند گردشگری و بازاریابی و اطلاع رسانی در واژگان کلیدی: گردشگری ورزشی» توسعه شهری پایدار» سیستم اطلاعات جغرافیایی» مهدیشهر ۱. دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی در ورزش؛ گروه تربیت بدنی» واحد شاهرود دانشکده علوم انسانی » دانشگاه آزاد اسلامی » شاهرود . ایران ۲ استادیار گروه تربیت بدنی دانشکده علوم انسانی واحد شاهرود » دانشگاه آزاد اسلامی »شاهرود . ایران مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی وسنجش از دوردر برنامه ریزی,دوره.۱۳,شماره ۱بهار ۱۴۰۰ ۹۰ یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده که به دلایل غیر تجاری» به صورت رسمی و یا غیر رسمی و بر پایه تفریح و یا تماشای ورزش» تشویق گوتاه: مت یا تعریفت نشده در داخل ها شاک آرکشور بسیاری از کشورها این صنعت و بازار پویا را به عنوان می شود (اجتماعی) غالبا با انگیزه ی سود و درآمد مردم به بهداشت و یا عدم استثمار و سو استفاده از بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ۹ بوجود نیارود. از این بستر توسعه پایدار تنها بر جنبه انسان را در بر می‌گیرد و می‌بایست در راستای تحقق که از نظر اقتصادی ماندگار و از نظر اجتماعی مقبول بهره وری را در طول زمان حفظ کند او ناپایدار جامعه را می‌سازد و هزینه کار با یکدیگر و همکاری را کاهش می‌دهد و با به وجود آوردن اعتماد از هزینه ۹۳ مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیابی وسنجش از دوردر برنامه ریزی,دوره.۱۲شماره ابهار ۱۴۰۰ تضعیف می‌کند زیرا رقابت و فردگرایی را بر تعاون و می‌باشد و ارتفاع مرکز آن از سطح دریا ۱۶۳۰ متر ۵ نفر بوده است . (شکل ۲).هدف از مطالعه این شکل ۲: موقعیت منطقه مطالعاتی در نقشه کشور و استان سمنان بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ۹۳ موودچچ.۰ ومووع ‏ , وممههچ. وومجدی وجوفجچ. ۰ وووجوچ ‏ موی موق ووقع مجفععی: وکهجیه ‏ وموعکه مصفعدی ‏ مممجمی ۵۵0 ۰ موم ممممدمه " مممودمه ‏ ممرودمه " موه مومهوود؟ " موجموود " مممووود " مموفود " مجوودود " موموفد "مود" وود دوودرجم . جوجهوجه . منود موجمدمی. نی . مدوجو ججموفعد ۰ وممهچید. مووجوود. جمومقود.. جووودود. وود مموود. مومت ججووچد.. موعحقعد. وجومفود موب 0و1 مود ومد مدوجو نو موه موه مد مود مهد 0 مود شکل ۳. موقعیت شهر مهدی شهر نسبت به راه ارتباطی تهران به مشهد در جذب زائرین و گردشگران با استفاده از (615) 11 مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیابی وسنجش از دوردر برنامه ربزی,دوره.۱۲شماره ۱بهار ۱۴۰۰ جاذبه ها به صورت بالقوه می توانند اجزا مهمی از برای توسعه بکار گرفته شوند تا استفاده آیندگان را از تاکید بر شهرستان مهدی شهر مورد نشان داد که در مهدی شهر از ماه فروردین لغایت آبان ماه (۸ ماه از و فضای آزاد از نظر آسایش حرارتی در ساعات شب و روز می باشد. هر چند که دو ماه تیر و مرداد به علت طول ساعات شب و دشت به کوه در طول روز این وضعیت را به حد آسایش و قابل تحمل تبدیل می آسایشی در فضای آزاد بسیار خنک بوده که با پوشش در مورد رابطه بین نوآوری مدل کسب و کار مبتکرانه کننده مثبتی بین این دو دارد. نتایج تحقیق ای دهها بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ۹۵ انبوه نه تن‌ها به بسیاری از منابع محیطی متکی است را در رابطه با عوامل ترقی و عوامل موثر در جهت شوند تا استفاده آیندگان را از آن محدود نسازد تحقق و فردای جامعه پایدار نخواهد بود. در ایران به دلیل غفلت شده است و فرصت های منحصر به فرد در در کشور میزبان و . .. از عوامل مهمی هستند که که در بسیاری از پژوهش‌ها بر آن تاکید شده است. با شرکت ها به دولت تعلق دارند. از سوی دیگره به متفاوت است؛ ولی حتی در جاهایی که ادعا می شود اقتصاد مبتنی بر بازار از قید و بندهای دولتشی رها ۹۶ مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیابی وسنجش از دوردر برنامه ریزی,دوره.۱۲شماره ابهار ۱۴۰۰ بسیاری از کشورها این صنعت و بازار پویا را به عنوان بخش معادله ساختاری از نوع آینده نگر است و از نظر ترتیب امتیازات ۱ ۰۲ ۲ ۴» ۵ در نظر گرفته برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار 5۳55 ورژن معادله ساختاری از نوع آینده نگر است و از نظر نحوه جمع آوری دادهه! به شکل میدانی و با استفاده از ابزار بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ف امتیازات ۰۱ ۰۲ ۲۳ ۰۴ ۵ در نظر گرفته می شود. . روش شاخص های منتج از آن ها از آزمون تحلیل عاملی داده ها از نرم افزار 5۳55 ورژن ۲۴ و لیزرل نسخه مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی وسنجش از دوردر برنامه ریزی.دوره.۱۳شماره ۱بهار۱۴۰۰ با توجه به شکل ۴. تعداد ۸ مکان ورزشی در شهر مهدی شهر و ۵ مکان در شهر درجزین و ۴ بجز در نواحی روستایی بنا شده است همان طور که بویژه در افصل گرم سال در حاشیه ‏ شمالی کویر ماه ۸ ماه از سال دارای شرایط بهینه برای گردشگری در طبیعت و فضای آزاد از نظر آسایشی خرارتی در ساعات شب ورروز)امی باشد و زدیکی به چاده اضلی (تهران - بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی له 1.۰ مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی وسنجش از دوردر برنامه ریزی,دوره.۱۲شماره ۱بهار ۱۴۰۰ جدول ۱. نتایج آزمون تحلیل عاملی تائیدی متغیر توسعه اجتماعی به نظر من افزایش گردشگری ورزشی باعث افزایش تبادل فرهنگی و پذیرش به نظر من افزایش رفت و آمدهای گردشگری ورزشی» بر ناهنجاری‌های اجتماعی و افزایش جرم و جنایت در مهدی شهر منجر می‌شود. به نظر من حضور گردشگران در یک منطقه موجب رنجش ساکنان محلی می‌شود. به نظر من افزایش گردشگری ورزشی باعث تشویق ساکنان محلی به فعالیت‌های به نظر من حضور گردشگران در یک منطقه موجب اثرات مثبت بر هویت فرهنگی به نظر من افزایش گردشگری ورزشی می‌تواند در احیای سنت‌ها و مراسم‌های فراموش شده که توسط مردم محلی برای گردشگران ارائه می‌شود. موثر باشد. به نظر من افزایش گردشگری ورزشی باعث رواج فرهنگ بیگانه و الگوبرداری و مصرف به نظر من افزایش گردشگری ورزشی باعث افزایش شهرت جامعه و شهر مهدی شهر نتایج نشان داد که کلیه گویه ها تایید شد و گردشگری ورزشی بر متغیر توسعه اجتماعی موثر است. 2۴۱ (شاخص برازش مقایسه‌ای - تعدیل یافته) پالاتر از ۰/۹ ۴۱ (برازندگی نرم شده يا یا شاخص بنتلر- بونت) بالاتر از ۰/۹ بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی جدول ۳. نتایج آزمون تحلیل عاملی تائیدی متغیر توسعه اقتصادی به نظر من افزایش گردشگری ورزشی به بهبود سطح زندگی و بالا بردن به نظر من افزایش گردشگری ورزشی می‌تواند از طریق منافع حاصل از مالیات اخذ شده از اماکن ورزشی و تفریحی به درآمدهای دولتی و استانی کمک کند. به نظر من افزایش گردشگری ورزشی باعث افزایش هزینه‌های زندگی (هزینه کالا و به نظر من افزایش گردشگری ورزشی موجب بوجود آمدن کسب و کارهای کوچک و به نظر من افزایش گردشگری ورزشی از مهاجرت جوانان و فعالان اقتصادی به به نظر من افزایش گردشگری ورزشی موجب توسعه صنایع دستی و بومی به نظر من افزایش گردشگری ورزشی موجب افزایش سرمایه گذاری در به نظر من افزایش گردشگری ورزشی موجب افزایش قیمت زمین» مسکن به نظر من افزایش گردشگری ورزشی موجب افزایش درآمد کسبه. مراکز اقامتی و رستوران‌ها اماکن ورزشی و مراکز جذب گردشگر در مهدیآشهر می‌شود. به نظر من افزایش گردشگری ورزشی باعث فروش تولیدات محلی به این گردشگران و متناسب با آن موجب افزایش درآمد خانوارها می‌شود. نتایج جدول آنشان داد که کلیه گویه ها تایید شدو گردشگری ورزشی بر متغیر توسعه اقتصادی موثر است. ۴۱ (شاخص برازندگی تعدیل یافته) بالاتر از ۰/۹ ۹۲ برازشننقالی 8۸ د(ريشه میانگین مربعات خطای برآورد) کمتر از ۰/۰۸ ۴ برازش عالی ۴۱ (شاخص برازش مقایسه‌ای - تعدیل یافته) بالاتر از ۰/۹ شا برازش عالی ۴۱ (برازندگی نرم شده یا پا شاخص بنتلر- بونت) بالاتر از ۰/۹ ۹۵ بزازش ؛عالی ۷۴۱ (برازندگی نرم نشده) بالاتر از ۰/۹ ۹۶ برازش عالی در جدول۴ نتایج نشان داد که تقریبا تمامی ‏ بسیار بالایی می‌توان دریافت محقق در مورد این شاخص‌ها کفایت آماری داشته. بنابراین با اطمینان شاخص به برازش کامل مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی وسنجش از دوردر برنامه ریزی.دوره.۱۳شماره ۱بهار۱۴۰۰ جدول ۵. نتایج آزمون تحلیل عاملی تائیدی متغیر پایداری زیست محیطی به نظر من با افزایش حضور گردشگران ورزشی» اماکن ورزشی, پارک‌ها و امکانات تفریحی و سرگرم‌کننده در مهدی شهر افزایش می‌یاید. به نظر من جاده‌ها و امکانات عمومی اماکن ورزشی و شهرستان مهدی شهر به لطف گردشگری ورزشی در یک استاندارد بالا نگه داشته به نظر من افزایش گردشگری ورزشی موجب افزایش حجم ترافیک. به نظر من افزایش گردشگری ورزشی موجب ساخت و ساز اماکن ورزشی و ساختمان‌ها برای گردشگران ورزشی می‌شود که این امر نیز موجب به نظر من افزایش گردشگری ورزشی می‌تواند رفتار مردم مهدی شهر و منطقه را در جهت حفظ هر چه بهتر محیط زیست تغییر دهد. به نظر من افزایش گردشگری ورزشی به مناظر طبیعی و بکر مهدی شهر و به نظر من افزایش گردشگری ورزشی می‌تواند به تغییر کاربری زمین‌ها در به نظر من افزایش گردشگری ورزشی سبب تخریب تدریجی جاذبه‌های نتایج جدول ۵ نشان داد که کلیه گویه ها تایید شد وگردشگری ورزشی بر متغیر پایداری زیست مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی وسنجش از دوردر برنامه ریزی.دوره.۱۳شماره ۱بهار۱۴۰۰ است و از نظر نحوه جمع‌آوری داده‌ها توصیفی و از نتایج تحلیل مدل نشان داد که مدل ارائه شده از میزبان و ارزش‌های موجود در آن قرار می گیرند. این آن. جا: که این بستع: به: اراک خنست مکی اسنق ممکن است مردم را تحت تأثیر فرهنگ و رفتار خود ۱.۰۴ مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی وسنجش از دوردر برنامه ریزی,دوره.۱۲شماره ۱بهار ۱۴۰۰ پذیر اهمیت یابد و سازمان‌ها و برنامه ریزان به فکر محلی شهر به میزان بسیار زیادی موئر است . با توجه به اینکه مهدی شهر یکی از مناطق بارز در کشور باشد و این امر منوط به برنامه ریزی و برای ساکنان این شهر بیش از پیش مهیا خواهد شد منحصر به فرد شهر می‌طلبد که برای هریک از این بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی 1۳۵ ساکنان محلی را توانمند کرد و با احیای سنت‌ها. و خسروی مهره ح. , قدیری معصوم, م. , رضوانی, م. درویشی, ر. , رضایی, م. , شمس الدینی, ع. (۲۰۱۸). تحلیلی بر قابلیت های توسعه گردشگری ساحلی در بندر دیلم باشد؛ تاملی پیرامون کارآمدی و فرهنگ .صنعت و توسعه ۶۴۰ را حل کرده یا به حداقل برسانند. در عین حال آماده‌سازی و پخش تراکت و بنر یا تهیه و پخش فیلم فتحی, ب. , قاسم زاده, س. م. , پناهی, م. , فراج کرد پایدار آن با رویکرد درآمدزایی. کنگره ملی تازه پافته‌ها در علوم سمنان با تاکید بر شهرستان مهدی شهر .نگرش های نو در ۶ مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی وسنجش از دوردر برنامه‌ریزی,دوره.۱۲,شماره ابهار ۱۴۰۰ نصوحیان, ر. « توسلی نائینی, م. (۲۰۲۰). محدویت ها و نور, م. م. (۱۳۹۵). بررسی رابطه اماکن ورزشی سبز و توسعه پایدار شهری. پایان نامه. , ارشد رشته تربیت بدنی و ۵ .(۲۰۱۹) .8 .7 ,1۳۳۵ ۵۶ و 0۰ ۷۰ ,۸۷10۵۵۳۵06 حذ عنم 500۳ ۵۶ اصعصم ماع عل عط 0صه 10061 40 2۲08۲689 .(۲۰۱5) بل .5 ,ع6قق2 8 و 0 وقاع6 .8 ,3/06 ۵ ر بط بل ,رط0۵عن1 و 0 1 ,17106 بآ ,502002200 ۵۶ و سل ,۸۵2۵5 و 5 .36 ,فطل 6 16 200 ,(۶۳:5) فص ناهد مکعنا‌ه) 200 کعزعع هو 7 بش۸ ,506020 6 و 0 رطقلوصفلاگ و .۳ 1 520 با 0 ,5068 و 0۰-8 ,00۵0 و .۷۷- ب17 و10 و یل بل و۷308 008٩ 016 نهاکناک ۵ 8ص نطاعنااهای2 .(۲۰۲۰) 6- .6 هه 8 و ب(۲۰۱۸) ب17- 0 ,110208 8 و ب8- ب وطلا و .0 وداع ٩ 0 80۲ جز عم 500۳۲ ۵۶ عسلدی عنصمصمه لماما عط1 بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی 1+۷ و کطوزع۳ وصه کعنان ح عم وم تمصع صه اعحخوصذ صز کامیی که عم عط م10 دسد ۸ [1هعز5چطم رازن ۵۶ کاعنعدم هام00 آمعناکتاهاد 156 .وس ه کز حلجقعع۳ ع تفای 165 :0مط 2 اجان حطقطاد 2/1650 1 16206۳5 سم وصه کامصنه صکسما مکاتع مه جصمناق اه متام ,0۳0880۳5 صصناق 000 0 0 ۳۵ 5775160 ۳۵0ص عنطا مد ومع .اجه کعحنفصدمناععجن فحعصهاد عطا 0عتعصه 750 کزوه22 13610۳ برماهصسکصی مقاقل عصناع1ام +عاگ۸ عدعحد رود هه 6065 کا۳و 50 مکقع2۳ اکنساما عطن‌ععل ند معط وصه کعاطاعسد۷ حلجع‌ع۳9 عطا ۶و ند کدی عط) عاهداه 0 ۵ 0ععت ۷۵5 1651 0 اصعننگگدد کز ان حطهطن0 3/5 صز کمعجه کسام ۵۶ اه عطا اقطا ۵0 ماک کالند۳ 156 نکاآبفم 3 وو هه ۲۵۷۵۲۵ موصقط ۲عطاه عط 05 مرن عنط صز کعننانمج؟ کادویی #ممع ۶و +عطاصه ه عحه عحعط 0ص عاق 200۳00 166106 هط 00 611600 ای تنصهند 0ص عناوم ج کقط صعسما امک اقطا 50۵۵ 5 5000-02 وصه نماد عصص مضه از کسام ۶۵۳ وصمصعل عطا وصنکمع یآ نصمزعسا ۲0 5 60106۲ 16۵016 2 0 کاکنساما و ععمدععع ۳ص عط) که کا‌عگگه عطا فص کاقعصعط عنصمصمع بر فععتی 7 0 ع06 10نامط5 اقطا کسام صذ کعتععز تزا مسنداکک امعص م10 عل ما صمناصعانه وصاحه‌عحصز ۵ 16۵0 ۵ 3/6۳05 صز معننلند؟ عامممه ۶و نهمی عطا 0۳ 0ع0ععد کز حلجوعم۳ ع ماه ,156۳610۳6 حلهنشگاه 16 باکناجاه86 200 0676100 ما ۵عخند و۳ تعصمص که اصمصه عط وصه کاصعب6 کادومی 010 سطه 3/330 ,کل ماصعصم10ع 136 صه تا علطمسنتهاهناگ مصک0۵ 1 کوک :1۳60۳۵5	مقدمه: امروزه نقش ورزش در صنعت و رونق اقتصادی در شهر ها و مناطق غیر قابل انکار است و از سوی دیگر جذابیت فعالیت های ورزشی در نزد مردم بیش از گذشته است و یکی از سرگرمی ها و تفریح های مردم شده است هدف مطالعه حاضر، بررسی اثرات گردشگری ورزشی بر توسعه شهری می باشد ر وش: تحقیق از نوع توصیفی، پیمایشی است . جامعه آماری را اساتید تربیت بدنی دانشگاه، کارشناسان تربیت بدنی، کارشناسان گردشگری و لیدر های تور های گردشگری شهرستان مهدی شهرتشکیل می دهند که به پرسشنامه های استاندارد به صورت دلبخواه پاسخ دادند . از سیستم اطلاعات جغرافیایی برای توصیف مناطق گردشگری، اماکن ورزشی و محدوده مطالعاتی استفاده شد پس از جمع آ وری داده ها، برای بررسی روایی سازه متغیر های تحقیق و شاخصه ای برگرفته از آن ها از آزمون تحلیل عاملی تاییدی، استفاده گردید. یافته : نتایج تحلیل مدل نشان داد که مدل ارائه شده از برازش بالایی برخوردار است. از این رو گردشگری ورزشی بر پایداری شهری تاثیر مثبت و معناداری دارد. بنابراین با توجه به ضریب استاندارد مسیر مستقیم بین متغیرهای گردشگری ورزشی و ابعادتوسعه پایدار، می توان با احتمال 99 درصد نتیجه گرفت گردشگری ورزشی بر توسعه پایدار در اماکن ورزشی شهرستان مهدی شهر تاثیر مثبت و معناداری دارد. به عبارتی با افزایش یک واحد تغییر در گردشگری ورزشی، شاهد افزایش 0.93 واحدی در ابعاد پایداری شهری هستیم نتیجه گیری: به طور کلی با توجه به تایید گویه ها بر اساس پرسشنامه تحقیق، گردشگری ورزشی بعنوان یکی ازنوع های گردشگری بر متغیر توسعه اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شهرستان مهدیشهر موثر است . از این رو کلیه متولیان امور، اعم از مردم ، مسئولین و ذی نفعان در زمینه توسعه گردشگری ورزشی و ظرفیت سازی در این زمینه اقدامات لازم اعم از آموزش منابع انسانی ، فرهنگ سازی ، تهیه زیر ساخت های ورزشی مناسب و رویدادهای ورزشی جهت ایجاد برند گردشگری و بازاریابی و اطلاع رسانی در سطح ملی انجام گردد

Subsets and Splits

No community queries yet

The top public SQL queries from the community will appear here once available.